Уикипедия kkwiki https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82 MediaWiki 1.44.0-wmf.4 first-letter Таспа Арнайы Талқылау Қатысушы Қатысушы талқылауы Уикипедия Уикипедия талқылауы Сурет Сурет талқылауы МедиаУики МедиаУики талқылауы Үлгі Үлгі талқылауы Анықтама Анықтама талқылауы Санат Санат талқылауы Портал Портал талқылауы Жоба Жоба талқылауы TimedText TimedText talk Module Module talk Topic Шымкент 0 1032 3404236 3398491 2024-11-23T21:35:14Z Casserium 68287 3404236 wikitext text/x-wiki {{Дереккөздер жетіспейді}} {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Қала |атауы = Шымкент |сурет = {{Photomontage |photo1a = Tulip-Fountain-Shymkent-Kazakhstan.jpg |photo2a = Russian-Drama-Theater-Shymkent-Kazakhstan.jpg |photo2b = Independence-Park-Shymkent-Kazakhstan.jpg |photo3a = Light-montage-Arbat-Shymkent-Kazakhstan.jpg |photo3b = Ordabasy Plaza (Shymkent).jpg |photo4a = Citadel-Shymkent-Kazakhstan.jpg |spacing = 2 |position = center |color_border = white |color = white |size = 276 |foot_montage = }} |әкімшілік күйі = [[республикалық маңызы бар қала]] |елтаңба = Shymkent logo.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg= 42|lat_min= 18|lat_sec= |lon_deg= 69|lon_min= 36|lon_sec= |CoordAddon=type: |CoordScale = |ел картасының өлшемi = 300 |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = |кестедегі облыс = |ауданы = |кестедегі аудан = |мекен түрі = Аудандар саны |мекені = |кестедегі мекен = |ішкі бөлінісі = 5 аудан ([[Абай ауданы (Шымкент)|Абай]], [[Әл-Фараби ауданы|Әл-Фараби]], [[Еңбекші ауданы|Еңбекші]], [[Қаратау ауданы|Қаратау]], [[Тұран ауданы|Тұран]]) |басшының түрi = [[Шымкент әкімі|Әкімі]] |әкімі = [[Ғабит Әбдімажитұлы Сыздықбеков|Ғабит Сыздықбеков]] |құрылған уақыты = XIІ ғасыр |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Чимкент'' (орысша транскрипциясы), ''Черняев'', ''Неджикет''{{Дереккөзі келтірілмеген}} |статус алуы = |жер аумағы = 1162,8<ref name="Түркістан облыстық мәслихатының 2018 жылғы 5 маусымдағы кезектен тыс жиырма үшінші сессиясы">[http://maslikhat.ontustik.gov.kz/news/%D0%BE%D2%A3%D1%82%D2%AF%D1%81%D1%82%D1%96%D0%BA-%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8B%D2%9B-%D0%BC%D3%99%D1%81%D0%BB%D0%B8%D1%85%D0%B0-32/ Түркістан облыстық мәслихатының 2018 жылғы 5 маусымдағы кезектен тыс жиырма үшінші сессиясында мынадай мәселелер қаралды] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190103210341/http://maslikhat.ontustik.gov.kz/news/%D0%BE%D2%A3%D1%82%D2%AF%D1%81%D1%82%D1%96%D0%BA-%D2%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8B%D2%9B-%D0%BC%D3%99%D1%81%D0%BB%D0%B8%D1%85%D0%B0-32/ |date=2019-01-03 }}</ref> |уақыт белдеуі = +5:00 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 506 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = {{өсім}} 1 236 900<ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT478686 Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2024 жылғы 1 маусымға)]</ref> |санақ жылы = 2024 |тығыздығы = 1025 |шоғырлануы = {{өсім}} 1,8 млн<ref name="kazinform">{{Cite web|url=http://www.inform.kz/ru/proekt-razvitiya-aglomeracii-shymkenta-obsudili-v-akimate-yuko_a3082052|title=Проект развития агломерации Шымкента обсудили в акимате ЮКО|автор=kazinform|archiveurl=https://archive.is/Rz3Lf|archivedate=2018-05-05}}</ref> |ұлттық құрамы = [[қазақтар]] 68,76 %<br>[[өзбектер]] 17,36 %<br>[[орыстар]] 8,17 %<br>[[әзербайжандар]] 1,73 %<br>[[татарлар]] 0,93 %<br>[[түріктер]] 0,7 %<br>[[корейлер]] 0,59 %<br>[[күрдтер]] 0,32 %<br>[[украиндар]] 0,2 %<br>басқалары 1,24 %<ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT453226 Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)]</ref> |конфессионалдық құрамы = [[мұсылман]]дар, [[Христиандық|христиан]]дар |этнохороним = шымкенттік |телефон коды = 7252 |пошта индекстері = 160000 |автомобиль коды = 17 |идентификатор түрі = КАТО |сандық идентификаторы = 511010000 |ортаққордағы санаты = Shymkent |сайты = https://www.gov.kz/memleket/entities/shymkent?lang=kk Шымкент қаласының әкімдігі |сайт тілі = kk |сайт тілі 2 = ru |сайт тілі 3 = en }} '''Шымкент''' — [[Қазақстан]]дағы [[республикалық маңызы бар қала]],<ref>{{Cite web|url= https://kaz.nur.kz/1738055-nazarbaev-trkistan-oblysyn-kru-turaly-zarlykka-kol-kojdy.html |title= Назарбаев Түркістан облысын құру туралы жарлыққа қол қойды |lang= kk |work= kaz.nur.kz |last= Ерубаева |first= Гүлмира |date= 2018-06-19 |accessdate= 2024-10-24}}</ref> халық саны бойынша елдегі қалалар арасынан үшінші орында. 2018 жылғы 19 маусымға дейін [[Түркістан облысы|Оңтүстік Қазақстан облысы]]ның орталығы болған бұл қалада қазір 1 028 673 адам тұрады (2019).<ref name="stat.gov.kz">{{Cite web|url= https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT333984 |title= Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны |lang= kk |work= stat.gov.kz |last= Ағаділов |first= Ғ. |date= 2019-10-20}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200926171507/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT333984 |date=2020-09-26 }}</ref> Қазақстанның басқа қалаларымен салыстырғанда тұрғыны жөнінен 3-орында. Осымен қатар, Шымкент Қазақстанның негізгі өнеркәсіп, сауда және мәдени орталықтарының бірі болып табылады. Шымкент қаласы [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]]-ның 2020 жылғы мәдени астанасы мәртебесіне ие болды.<ref>{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/last/2020-zhyly-shymkent-kalasy-tmd-nin-madeni-astanasy-bolmak |title= 2020 жылы Шымкент қаласы ТМД-нің мәдени астанасы болмақ |lang= kk |work= inbusiness.kz |date= 2017-06-08 |accessdate= 2024-10-24}}</ref> == Этимологиясы == Ғалымдар Шымкент туралы кездесетін әр түрлі тарихи деректерді атай отырып, қала атауының мағынасын «бау-бақшалы қала», «Жасыл қала», «Шыммен қоршалған қала» — деп түсіндіреді. Мысалы, шымға қатысты қала атауы былай деп түсіндіріледі: Шымкент [[Түркі тілдері|түркінің]] «Шым» және [[Парсы тілі|парсының]] «Кент» — қала, мекен деген сөздерінен құралған. Ал басқа түсіндірмеде қала атауы соғдының (иранның) «чиминь-чемень» яғни, көгалды, гүлденген алқап, ал бұған «Кент» сөзінің жалғануымен, «жасыл (гүлденген) қала» деген мағынаны білдіреді.{{Дереккөзі келтірілмеген}} == Тарихы == Осы уақытқа дейін ғалымдардың көпшілігі қазіргі Шымкент қаласының аумағындағы қоныс мекендер XI−XII ғасырларда болған деп болжаған. Сонымен қатар Шымкенттің бұдан да ертеректе пайда болғаны жөнінде болжам бар. Бұған дәлел — археологиялық қазбалар мен құрылыс барысында табылған қабырлардың жерлеуші, мамандардың болжамы бойынша, біздің заманымызға дейінгі V–VІ ғасырларға тән. Өткен ғасырдың басындағы қала қамалы болған жерде жақында бір еркек пен әйелдің мәйіті табылды, және ол [[Зороастризм|зороастрлық]] салтпен жерленгендігі анықталып отыр, олай болса бұл мәйітке 1500 жыл. Бірқатар археолог-ғалымдардың пікірлері бойынша, бұл жерде үлкен қорым болған, егер бұл расталса, онда қаланың пайда болған мерзімі қайта қаралуы мүмкін. Біздің заманымызға жеткен жазба деректерде Шымкент алғаш рет елді мекен ретінде парсы тарихшысы Шараф ад-Дин Әли Йаздидің (1425 жыл) біздің жыл санауымыз бойынша 1365–1366 жылдардағы [[Әмір Темір]]дің әскери жорық-тары туралы жазған «[[Зафар-Наме-Ий Тимури|Зафар Наме]]» атты («Жеңіс кітабы») кітабында кездеседі. Қандай болғанда да, қала ескі заманнан-ақ адамдардың өмір сүруіне қолайлы мекен болған. Оған ежелгі қоныстарға жүргізілген археологиялық қазба жұмыстары кезінде табылған мәдениет мұралары дәлел бола алады. Тау етегінде өзен бойындағы алқаптарда егіншілік пен жүзімдік, ал көгалды таулы жайылымдарда — мал шаруашылығы дамыған.{{Дереккөзі келтірілмеген}} === Көне және ортағасырлық тарихы === [[Сурет:Цитадель городища Шымкент.jpg|thumb|left|Ескі қала ішіндегі көне қалашығы цитаделі]] [[Сурет:Церковь Сергия Радонежского, г. Чимкент, 19 в (cropped).jpg|thumb|left|1886 жылы салынған Радонеждік Әулие Сергей шіркеуі (2009 жылы қираған)]] Шымкент қаласының аймағы жүздеген жылдар бойы көптеген тарихи оқиғалардың куәсі болған. Қала бірнеше рет басқыншылардың жойқын шабуылдарына ұшыраған. [[Шыңғыс хан]] жорықтарға жасақтарымен қала арқылы өтіп, ақырында Шымкент Шыңғыс хан ұрпақтарының қол астына өткен. [[Ақ Орда (мемлекет)|Ақ Орда]] және [[Алтын Орда]] хандары жүргізген соғыстардың нәтижесінде қала [[Әмір Темір]]дің қол астына кіреді. XV ғасырдың басынан Шымкент XVIII ғасырдың жартысына дейін [[Жоңғар шапқыншылығы|Жоңғар шапқыншыларының]] тонауына ұшырайды. Сансыз соғыстар мен өзара тартыстар жергілікті халықтардың өміріне қайғы-қасірет әкелгенімен, Сайрам оазисі-жер өңдеу мен бау-бақша және қол өнері өркендеген аймақ болып қала берді. XVII ғасырда және XIX ғасырдың бірінші жартысында Шымкентті билеп алу мақсатында [[Қоқан хандығы|Қоқан]] және [[Бұхара хандығы|Бұхара]] хандықтары күрес жүргізді. 1810–1864 жылдары Шымкент [[Қоқан хандығы]]ның билігіне өтіп, хан өкілінің резиденциясы болды. Мұнда Қоқан әскерлерінің саны жағынан үлкен гарнизоны тұрақтап, қала негізінен әскери қамал ретінде пайдаланылды.{{Дереккөзі келтірілмеген}} === Ресей империясы === 1864 жылы қала орыс әскерлерінің тіке шабуылымен алынды. Қазақстан мен [[Орталық Азия]]ның [[Ресей]]ге қосылуы аяқталған соң, Шымкент Жаңақоқан бағытының құрамында болып, соңынан [[Түркістан уезі]]нің, ал 1867 жылдан Түркістан генерал-губернаторлығына қарасты [[Сырдария облысы (Ресей империясы)|Сырдария облысы]]ның уездік қаласы болды. Осы кезден бастап Шымкент Еуропалық Ресей мен Батыс Сібірді Орта Азиямен жалғайтын, маңызды транзиттік мекенге айналды. XIX ғасырдың соңында қалада сауда-саттық дамыған: 19 мануфактуралык, 70 ұсақ-түйек дүкені, 50 шайхана, 10 [[Керуен Сарай|керуенсарай]], 9 тамақ-тандыру орны, 27 ұн дүкені, ал XX ғасырдың басында — 3 май шайқататын, 5 тері илейтін, 15 кірпіш шығаратын, 26 диірмен, 4 мақта тазалайтын, ұсақ өнеркәсіп, 15 ұстахана және 15 сабын қайнататын өндіріс орындары бар үлкен өнеркәсіп қалаға айналды. Қала экономикасының дамуында 1883 жылы ашылған дәрі-дәрмек өндіретін сантонин (кейінгі «Химфарм» АҚ химия-фармацевтикалық зауыты) зауыты маңызды рөл атқарып, оның өнімдері экспортқа шығарылатын. Шымкент сантониносының сапасы өте жоғары болды, сондықтан ол ішкі нарықта үлкен сұранысқа ие болды. Оңтүстік Қазақстанның табиғи-климаты дермененің өсуіне қолайлы, ал дермене сантонино өндіріс жершарында өте сирек кездеседі. Сондықтан да Шымкенттің алғашқы және қазіргі таңбасында дермене бұтақшасы бейнеленген. 1914 жылы Қазақстанның [[Ресей империясы]]на қосылуының 50 жылдығына орай қалаға орыс генералы [[Михаил Григорьевич Черняев|Михаил Черняев]]тің '''Черняев''' тегі берілді. 1921 жылы қала '''Шымкент''' атауына қайта ие болды.{{Дереккөзі келтірілмеген}} === Кеңестік тарихы === XX ғасырда қала тарихының жаңа кезеңі басталды. Қала халқы елдегі үлкен өзгерістер нәтижесінде жаңа жетістіктерге жете бастады. Қалада жаңа өндіріс орындары салынып, оқу орындары мен ғылым, мәдениет ошақтары ашылды. Қала келбеті жаңа тұрғын үйлер, гүлзар, көшелері, саябақтарымен ажарлана түсті. 1930 жылдары Шымкентте қорғасын зауыты салынды. Бүл алып өндіріс орны [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]-дағы өндірілетін қорғасынның 70%-н беріп отырды. Қалада май комбинаты, шұлық және айна фабрикалары іске қосылды. 1932 жылы ауылшаруашылық авиациясының базасы құрылып, бұл [[Шымкент Халықаралық Әуежайы|Шымкент әуежайы]]ның негізін қалады. [[Екінші дүниежүзілік соғыс]] жылдары Шымкент қаласы [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]-дағы маңызды қалалардың біріне айналды. Соғыс жүріп жатқан аймақтардан бұл жерге елдегі бірқатар өндіріс орындары, 17 зауыт пен фабрикалар көшіріліп әкелінді. Қала [[танк]]терге қажетті қосалқы бөлшектер, снарядтар, металл, қорғасын, оптикалық қүралдар және басқа да өнімдерді өндірді. Шымкентке өсімдіктер ғылыми-зерттеу институты және Харьковтегі авиация училищесі көшірілді. Екінші дүниежүзілік соғыс жылдары майдан даласында ондаған мың шымкенттіктер жаумен шай-қасып, 7 жерлесімізге Кеңес Одағының батыры атағы берілді. Соғыстан кейінгі 1950–1980 жылдары экономика дами бастады. Қалада жаңадан ірі кәсіпорындар құрылды. Олардың ішінен мақта-қағаз комбинаты, қаракөл, цемент, гидролиз зауыттары, «Восход» тігін фабрикасы, металлқұрастыру және тұрғын үй құрылысына қажетті материалдарды өндіретін кәсіпорынды, «Электроаппарат» зауыты, ал, тамақ өнер-кәсібінен ет, сүт, сыра, салқындатылған сусындарды шығаратын кәсіпорындарды атауға болады. Химия өнеркәсібі жедел дамыды. Шымкентте фосфор, шина және мұнай өңдеу сияқты алып зауыттар салынып, Омбы–Павлодар–Шымкент мұнай құбыры тартылды. Тұрғын үй салу қарқындап жүріп жатты. Жаңа мөлтекаудандар, көшелер, даңғылдар, саябақтар, скверлер пайда болды. Білім беру, медицина және мәдениет мекемелерінің саны өсіп, спорттық-сауықтыру кешендері салынды. Кейін салынған демалыс кешені құрамында дендробақ, [[Шымкент хайуанаттар бағы|зообақ]], жасанды көл және ипподром бар.{{Дереккөзі келтірілмеген}} === Тәуелсіз Қазақстан === [[Сурет:Train-station-forecourt-Shymkent-Kazakhstan.jpg|thumb|297px|Шымкент вокзалының алдыңғы ауласы, 2021 жыл]] 2021 жылы [[National Geographic Qazaqstan (журнал)|National Geographic Qazaqstan]] жазған ақпарат бойынша тәуелсіздіктен бері Шымкентке 2,5 триллион теңге инвестиция тартылды. Шетелдік инвесторлардың көмегімен бірге жалпы сомасы 2,3 млрд АҚШ долларын құрайтын 17 жоба жүзеге асқан.<ref name="natgeoqaz">{{Cite web|url= https://nationalgeographic.kz/2021/11/10/shymkent-qalaj-oezgerdi/ |title= Шымкент қалай өзгерді? |lang= kk |publisher= [[National Geographic Qazaqstan (журнал)|National Geographic Qazaqstan]] |date= 2021-11-10 |accessdate= 2024-10-24}}</ref> Журнал жазуынша «келбеті түбегейлі өзгерген» бұл қалада 1991 жылғы желтоқсаннан бері 98 мектеп, 470 балабақша және 6 мемлекеттік, 21 жекеменшік аурухана ашылды. Шымкенттің әр екінші тұрғыны, оған қоса, — тәуелсіздік тумасы.<ref name="natgeoqaz" /> [[Шымкент әкімі|Әкім]] [[Мұрат Дүйсенбекұлы Әйтенов|Мұрат Әйтенов]] сөзінше 1990 жылдардан бері Шымкент тұрғындарының орташа өмір сүру ұзақтығы 10 жылға өсті.<ref>{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/last/shymkent-halykynyn-omir-suru-uzaktygy-10-zhylga-osti |title= Шымкент халқының өмір сүру ұзақтығы 10 жылға өсті |lang= kk |work= inbusiness.kz |last= Құдайберген |first= Құралай |date= 2021-06-24 |accessdate= 2024-10-24}}</ref> == Рәміздері == <gallery> Сурет:Chimkent (Semirechye Oblast, 1866).gif|1866 жылғы елтаңба жобасы<ref name="geraldika">-{«Материалы геральдического архива В. Маркова»}-</ref> Сурет:Chimkent (Semirechye Oblast, 1909).gif|1909 жылғы 21 сәуірде бекітілген Шымкент уездік қаласының елтаңбасы<ref name="geraldika" /> Сурет:Шымкент.png|Шымкент бейресми эмблемасы (2008 жылғы тамыз айына дейін)<ref name="geraldika3">[http://geraldika.ru/symbols/6489 -{«ГЕРАЛЬДИКА.РУ»}-]</ref> Сурет:Coat of arms of Shymkent.png|Шымкенттің қазіргі эмблемасы<ref name="geraldika2">[http://www.shymkent.gov.kz/ «Шымкент қаласы әкімшілігінің ресми сайты»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080818213220/http://www.shymkent.gov.kz/ |date=2008-08-18 }}</ref> </gallery> == Халқы == Шымкент қаласы халқының саны:<ref>{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-cities.htm|title=City & town of Kazakhstan|publisher=pop-stat.mashke.org|lang=en|accessdate=2016-03-29}}</ref> {| class="wikitable" ! 1897!! 1908!! 1913!!1939!! 1959!! 1970!! 1977!! 1979!! 1989 |- |11 194 |17 000 |19 000 |74 000 |153 000 |247 000 |303 000 |321 535 |392 977 |} {| class="wikitable" ! 1992!! 1993!! 1994!! 1995!! 1996!! 1997!! 1998!! 1999 |- |405 500 |409 700 |411 400 |414 400 |417 900 |417 400 |419 700 |435 300 |} {| class="wikitable" ! 2000!! 2001!! 2002 !! 2003!! 2004!! 2005!! 2006!! 2007!! 2008!! 2009 |- |482 900 |502 700 |506 700 |513 100 |521 200 |526 100 |535 100 |554 600 |602 300 |615 000 |- |} {| class="wikitable" ! 2010!! 2011!! 2012 !! 2013!! 2015 !! 2016 !! 2019<ref name="stat.gov.kz" /> !! 2024 |- |629 100 |642 600 |662 300 |683 300 |858 147 |885 799 |1 028 673 |1 236 900 |} == Әкімшілік-аумақтық бөлінісі == Алғаш рет қаланы аудандарға бөлу 1945 жылы енгізілді. Сол кезде Центральный, Железнодорожный және Заводской әкімшілік аудандары құрылды.<ref name="АТД 1945">{{Cite web |url=http://elib.nklibrary.kz/pdf/kaz_ssr/unik1.htm#akmo |title=КАЗАХСКАЯ ССР. АДМИНИСТРАТИВНО-ТЕРРИТОРИАЛЬНОЕ ДЕЛЕНИЕ. На 1 января 1945 года. |accessdate=2017-03-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170829134325/http://elib.nklibrary.kz/pdf/kaz_ssr/unik1.htm#akmo |archivedate=2017-08-29 |deadlink=yes }}</ref>. КСРО-ның тарауы қарсаңында 1989 жылғы Бүкілодақтық халық санағы мәліметтері бойынша қала 3 ауданнан тұрған: Абай, Еңбекші, Дзержинский (кейінірек Әл-Фараби болып өзгерген). Қазіргі таңда Шымкент 5 әкімшілік ауданнан тұрады: [[Абай ауданы (Шымкент)|Абай]], [[Еңбекші ауданы]], [[Әл-Фараби ауданы]], [[Қаратау ауданы]] және [[Тұран ауданы]]. == Саясаты == === Әкімдігі === {{Толық мақала|Шымкент қаласының әкімдігі|Шымкент әкімі}} [[Шымкент қалалық әкімдігі]] — [[Шымкент әкімі|Шымкент қаласы әкімі]]нің аппараты қала әкімінің қызметін басқаруды және бақылауды, оны ұйымдық, құқықтық, ақпараттық-талдау, консультативтік және материалдық-техникалық қамтамасыз етуді жүзеге асырады.<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/shymkent/about?lang=kk|title=Жалпы ақпарат|lang=kk|publisher=[[Шымкент қаласының әкімдігі]]нің ресми сайты|accessdate=2024-10-21}}</ref> === Мәслихаты === {{Толық мақала|Шымкент қаласы мәслихаты}} [[Шымкент қаласы мәслихаты]] — Шымкент қаласының жергілікті бірпалаталы [[заң шығарушы орган]]ы, 1993 жылы құрылған. 2023 жылдан бастап мәслихат депутаттарының бір жартысы [[партиялық тізім]] бойынша сайланса, басқа жартысы [[бірмандатты округ]]терден сайланады. Мәслихат — Қазақстан заңнамасына сәйкес қала халқының еркін білдіретін және жалпы мемлекеттік мүдделерді ескере отырып, оны іске асыру үшін қажетті шараларды айқындайтын, олардың орындалуын бақылайтын өкілді орган.<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/shymkent-maslihat/about?lang=kk|title=Жалпы ақпарат|lang=kk|publisher=[[Шымкент қаласы мәслихаты]]ның ресми сайты|accessdate=2024-10-21}}</ref> == Инвестициялық әлеуеті == [[Сурет:Mega Center Shymkent.jpg|thumb|left|250px|Мега Орталық Шымкент]] 2019 жылдың соңында Шымкент қаласының экономикасына 194,5 млрд. теңге инвестиция тартылды. 2019 жылы қалада жалпы құны 25,6 млрд.теңгеге 10 инвестициялық жоба жүзеге асырылып, жаңа 420 жұмыс орны ашылды. Қалада 2 индустриалды аймақ бар (Оңтүстік - 337 га және Тассай - 89 га). Индустриалды аймақтарға бөлінген жердің жалпы ауданы 426 га құрайды.{{Дереккөзі келтірілмеген}} Шымкентте жалпы құны 33 млрд. теңгені құрайтын алты инвестициялық жобамен көліктік-логистикалық аймақ құру жобасы жүзеге асырылуда. Жалпы жер көлемі 92 га құрайды. Қалаға инвесторларды тарту мақсатында ауданы 306 гектар болатын «Жұлдыз» атты жаңа индустриалды аймақ құрылуда. Бірінші кезеңде 76 га (2020–2021), екінші кезеңде - 230 га (2021–2022) жер игеру жоспарлануда.{{Дереккөзі келтірілмеген}} Сонымен қатар, әлеуетті инвесторларды қосымша ынталандыру мақсатында аумағы 136 гектар болатын Шымкент агроөнеркәсіптік аймағын құру процесі басталды, онда көтерме және бөлшек сауда қоймалары мен ауылшаруашылық кәсіпорындары орналасатын болады. Құны 8 млрд. теңге болатын 6 инвестициялық жобаны жүзеге асыру жоспарлануда. Сондай-ақ, қалада 427 гектар аумақта «Шымкент сити» қала құрылысы бойынша арнайы экономикалық аймағын құру жұмыстары жүргізілуде. Жобаны іске асыру барысында «Highvill» ([[Корея Республикасы|Оңтүстік Корея]]), «Kinder World» ([[Сингапур]]), «Eryapi» ([[Түркия]]) компанияларын тарту көзделген. Жоба аясында қала экономикасына 1,5 млрд. [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] доллары көлемінде шетелдік инвестиция тартылатын болады. Жоба қаланың 50 мың тұрғынын баспанамен қамтамасыз етуді көздейді.{{Дереккөзі келтірілмеген}} == Өнер және мәдениет == [[Сурет:Памятник Бауыржану Момышулы (г. Шымкент).jpg|thumb|left|Бауыржан Момышұлының ескерткіші]] [[Сурет:Alley near Pushkin' s Library.jpg|thumb|left|Пушкин атындағы кітапханадағы аллея]] Қалада жүзеге асырылып жатқан мәдениет саясаты Оңтүстік Қазақстанда жасайтын ұлттық мәдени-полиэтникалық қоғамдардың қалыптасқан мәдениетін, салт-дәстүрлерін, достықты, татуластықты жандандыруға бағытталған. Шымқалада қазақ, славян, өзбек, башқұрт, татар, неміс, еврей, корей, әзербайжан және басқа, барлығы 16 ұлттық мәдени орталықтар жұмыс істеуде. Олардың белсене қатысуы және қолдауымен ұлттық саясат және тұрғындардың бос уақытын ұтымды ұйымдастыру мәселелері оң шешімін тауып келеді.{{Дереккөзі келтірілмеген}} 2002 жылы Шымкентте «Ардагерлер аллеясы» қайта жандандырылды. Қалада 8 саябақ пен сквер жұмыс істейді. Олардың үшеуінің негізі XIX ғасырдың ортасы мен XX ғасырдың басында қаланған. [[Шәмші Қалдаяқов]] атындағы облыстық филармония жемісті жұмыс істеуде. 3 мәдениет сарайының залдары ешқашан да бос болмайды. Үш кинотеатрда қазіргі заманның фильмдерін тамашалауға болады. Қангүй мемлекеті дәуірінің бірегей экспонаттары облыстық өлкетану мұражайында қойылған. Қалада 28 кітапхана бар. Облыстың мәдени өміріндегі атаулы оқиға 1967 жылы қазақ және орыс драмалық театрлары ғимаратының құрылысы болды. Ол жерлерде Қазақ КСР халық әртістері [[Айша Төкебайқызы Абдуллина|Айша Абдуллина]], [[Жұмабике Серікбаева]] жұмыс істеген. 1960–1980 жылдары ақын [[Омарбай Малқаров]], халық ақындары [[Көпбай Омаров]], [[Әселхан Қалыбекова]], жазушылар [[Әбжапар Жылқышиев]], [[Нәмет Сүлейменов]], [[Уәлихан Сүлейменов]], [[Ханбибі Есенқарақызы|Ханбибі Есенқараева]], [[Олег Постников]], [[Юрий Васильевич Кунгурцев|Юрий Кунгурцев]], [[Мархабат Байғұт]] шығармашылық шарықтау кездері. Қазақ театрлық өнерінің негізін қалаушылар халық әртістері [[Хадиша Бөкеева]], [[Ғайни Хайруллина]], [[Құрманбек Жандарбеков]], ақын әрі қоғамдық қайраткер [[Мұхтар Шаханов]], композитор [[Шәмші Қалдаяқов]], жазушылар [[Федор Ермолаевич Чирва|Фёдор Чирва]] мен [[Еділбаев Жұмабек|Жұмабек Еділбаев]] біздің жерлестеріміз.{{Дереккөзі келтірілмеген}} [[Сурет:The Technology University (Shymkent).jpg|thumb|right|250px|[[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]]]] Абай атындағы мәдениет және демалыс саябағы, аквабағы, техносаябағы, «Кең-баба» этнографиялық саябағы, «Nimex Land» пен «Бамзик» ойын-сауық орталықтары балалар мен үлкендердің сүйікті демалыс орындарына айналған. Әрине, қаланың солтүстік бөлігін дендробақ, зообақ, [[ипподром]]мен байланыстыратын ұзындығы 6 шақырымдай балалар темір жолының алатын орыны айрықша. Қала аумағындағы көне қалашық пен қамалдарда археологиялық қазба жұмыстары жүргізіліп, қала тарихы жөнінде кешен жасау қолға алынып отыр. Қалада көрнекті ғалым, мәдениет, спорт майталмандары мен халық батырларына ескерткіштер орнатылған. Облыс және қала өз жерлестерін мақтан тұтады. Мұнда тілтанушы, мүше-корреспондент [[Мәулен Балақайұлы Балақаев|Мәулен Балақаев]], геология ғылымдарының докторы [[Патшайым Тәжібаева]], түркітанушы, академик [[Ісмет Кеңесбаев]], филология ғылымдарының докторы [[Қалдыбай Бектайұлы Бектаев|Қалдыбай Бектаев]], академик [[Төлеген Тәжібайұлы Тәжібаев|Төлеген Тәжібаев]] туған.{{Дереккөзі келтірілмеген}} == Галерея == <gallery class="center"> Сурет:Shymkent city downtown.jpg|Қаланың орталығы Сурет:Shymkent night panorama.jpg|Қаланың түнгі көрінісі Сурет:Alley in Shymkent-city.jpg|Шымкент аллеясы Сурет:Turkistanakaya street (Shymkent-city).jpg|Түркістан көшесі Сурет:The ark in Shymkent-city.jpg|Шымкенттің аркадасы Сурет:The Railway staishon The in Shymkent.jpg|Шымкент Темір жол вокзалы Сурет:Building of the South Kazakhstan region's Administration (Shymkent).jpg|Түркістан облысының әкімшілігі Сурет:Tauke-Khan Avenue at Night (Shymkent-city).jpg|Тәуке хан көшесінің түнгі көрінісі Сурет:New Buildings in Kunaev's Boulevard2.jpg|Қаланың жаңа ғимараттары Сурет:Shymkent5.jpg|Орталық әмбебап жанындағы фонтандар Сурет:The Peace Avenue (Shymkent-city).jpg|Бейбітшілік даңғылы Сурет:Проспект Бауыржана Момышулы, г. Шымкент.jpg|Бауыржан Момышұлы даңғылының бойындағы емендер Сурет:Koshkar Ata river 17.jpg|Қошқаратының бір арнасы Сурет:Koshkar Ata river.jpg|Қошқараты өзенінің негізгі ағысы Сурет:Bridge through Badam in Shymkent.JPG|Шымкенттегі Бадам үстіндегі көпір Сурет:Former Shymlent city administration.jpg|Бұрынғы қалалық әкімшілік ғимараты Сурет:Philharmonic in the Shymkent1.jpg|Облыстық филармония (1886 жылы қираған ғимараттың орнына салынған) Сурет:Bulding of regional hospital in Shymkent 1.jpg|Облыстық клиникалық госпиталь (19 ғ. 2-жартысында — әскери госпиталь) Сурет:St. Nicholas Cathedral 21.jpg|Құдай Анасының Қазан белгішесінің ғибадатханасы Сурет:French House in Shymkent.jpg|Француз үйі </gallery> == Бауырлас қалалар == * {{Ту|Түркия}} [[Измир]] ([[Түркия]]) * {{Ту|Италия}} [[Гроссето]] ([[Италия]]) * {{Ту|Беларусь}} [[Могилёв]] ([[Беларусь]]) * {{Ту|Тайланд}} [[Паттайя]] ([[Тайланд]]) * {{Ту|Тәжікстан}} [[Хожант]] ([[Тәжікстан]]) * {{Ту|Англия}} [[Стивенедж]] ([[Англия]]) * {{Ту|Қытай}} [[Байинь]] ([[Қытай]]) * {{Ту|Грекия}} [[Ахарнон]] ([[Грекия]]) * {{Ту|Түркия}} [[Ескішехир]] ([[Түркия]]) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Ақпарат көздері == * Шымкент қаласы әкімдігінің ресми сайты [http://www.shymkent.gov.kz/kaz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120806011842/http://www.shymkent.gov.kz/kaz/ |date=2012-08-06 }} * Түркістан облысы әкімдігінің ресми сайты [http://www.ontustik.gov.kz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120704135542/http://ontustik.gov.kz/ |date=2012-07-04 }} * [http://www.e-shymkent.kz «Шымкент аймақтық порталы»] * Подушкин Н. П. Когда родился Шымкент? // Шымкент. Историко-информационный путеводитель. Шымкент, 1998. * ОҚО Статистика департаменті == Сілтемелер == * [http://www.shymkent.gov.kz Шымкент қаласы әкімдігінің ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080818213220/http://www.shymkent.gov.kz/ |date=2008-08-18 }} * [http://www.e-shymkent.kz Виртуалды Шымкент] {{Қазақстан Республикасының әкімшілік аумақтары}} {{Қазақстан қалалары}} [[Санат:Шымкент]] [[Санат:Жібек жолының бойындағы қалалар]] [[Санат:Республикалық маңызы бар қалалар]] 3w93izs14kdvd5wlqtkwbj68kpnkwy6 Қазақстан жоғарғы оқу орындарының тізімі 0 3320 3404237 3401500 2024-11-23T21:36:05Z Casserium 68287 3404237 wikitext text/x-wiki Алғашқы қазақстандық жоғары оқу орны 1928 жылы Алматы қаласында «Қазақ мемлекеттік университеті» деген атаумен құрылған. 1930 жылы ол Қазақ мемлекеттік педагогикалық институтына айналды (қазір [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|Абай атындағы ҚазҰПУ]]). 1934 жылы Қазақ мемлекеттік университеті қайта құрылды (қазір [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ]]). 2023-2024 жылғы оқу жылының басындағы ресми дерек бойынша [[Қазақстан|республика аумағында]] 112 жоғары оқу орны жұмыс істейді, оның 67-сі (59,8%-ы) жеке меншікте болса, 44-і (39,3%-ы) мемлекет және 1-еуі (0,9%-ы) шетел меншігінде.<ref>{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/api/iblock/element/112860/file/kk/|title=Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындары (2023 - 2024 оқу жылының басына)|lang=kk|publisher=[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы|Ұлттық статистика бюросы]]|access-date=2024-04-15}}</ref> Жоғары оқу орындарының ішінде 11 ұлттық жоғары оқу орны (оның 3-і ұлттық зерттеу университеті), 77 университет, 14 академия, 10 институт (консерватория, жоғары мектеп, жоғары училище) бар. == ''Мемлекеттік'' жоғары оқу орындары == === ''Дербес'' жоғары оқу орны === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:05%;" | Атауы ! style="width:05%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | {{comment|Дербес мәртебе}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! style="width:05%;" | Сайты |- | [[Назарбаев Университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |2010 | style="text-align:center;" |2011 | дербес білім беру ұйымы || <small>Президент: профессор</small> <br /> Ахмад Вакар || {{URL|https://nu.edu.kz/}} |} === ''Халықаралық'' жоғары оқу орны === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:20%;" | Атауы ! style="width:05%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | {{comment|Халықаралық мәртебе}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! style="width:05%;" | Сайты |- | [[Халықаралық қазақ-түрік университеті|Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті]] | [[Түркістан (қала)|Түркістан]] | style="text-align:center;" |1991 | style="text-align:center;" |1992 | мекеме | <small>Ректор: экономика ғылымдарының кандидаты</small> <br />Темірбекова Жанар Амангелдіқызы |{{URL|https://ayu.edu.kz/}} |} === ''Ұлттық'' жоғары оқу орындары === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Атауы ! style="width:10%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | {{comment|Ұлттық мәртебе}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:21%;" | Басшысы ! style="width:05%;" class="unsortable" | Сайты |- | [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1934 | style="text-align:center;" |1993 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Түймебаев Жансейіт Қансейітұлы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: филология ғылымдарының докторы</small> <br />[[Жансейіт Қансейітұлы Түймебаев|Түймебаев Жансейіт Қансейітұлы]]}} |{{URL|https://farabi.university/}} |- | [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1934 | style="text-align:center;" |1994 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Бегентаев Мейрам Мұхаметрақымұлы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: экономика ғылымдарының докторы</small> <br /> [[Мейрам Мұхаметрақымұлы Бегентаев|Бегентаев Мейрам Мұхаметрақымұлы]]}}|| {{URL|https://satbayev.university/}} |- | [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1928 | style="text-align:center;" |2003 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Тілеп Болат Анапияұлы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: саяси ғылымдар кандидаты</small> <br /> [[Болат Әнапияұлы Тілепов|Тілеп Болат Анапияұлы]]}}|| {{URL|https://www.kaznpu.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық медицина университеті|С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1931 | style="text-align:center;" |2001 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Шоранов Марат Едігеұлы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: медицина ғылымдарының кандидаты</small> <br /> Шоранов Марат Едігеұлы}}|| {{URL|https://kaznmu.edu.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1929 (АЗМИ)<br />1930 (ҚазАШИ) | style="text-align:center;" |2001 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор: </small> <br /> ''бос орын'' | {{URL|https://www.kaznaru.edu.kz/}} |- |[[Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті]] |[[Алматы]] |style="text-align:center;" |1944 | style="text-align:center;" |2019 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Қанай Гүлмира Әмірханқызы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: PhD докторы</small> <br /> Қанай Гүлмира Әмірханқызы}}|| {{URL|https://qyzpu.edu.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық өнер академиясы|Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1978 | style="text-align:center;" |2001 | республикалық мемлекеттік мекеме || {{sort|Арман Жүдебаев|<small>Ректор: Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері</small> <br />Жүдебаев Арман Әділханұлы}} | {{URL|https://kaznai.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық консерваториясы|Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1944 | style="text-align:center;" |2001 | республикалық мемлекеттік мекеме || {{sort|Әшіров Нұркен Нұрғалиұлы|<small>Ректор: PhD докторы</small> <br /> Тасбергенова Гауһар Қошқарбекқызы}} | {{URL|https://www.conservatoire.edu.kz/}} |- | [[Еуразия ұлттық университеті|Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1996 | style="text-align:center;" |2001 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Сыдықов Ерлан Бәтташұлы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: тарих ғылымдарының докторы</small> <br /> [[Ерлан Бәтташұлы Сыдықов|Сыдықов Ерлан Бәтташұлы]]}} |{{URL|https://enu.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық өнер университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1998 | style="text-align:center;" |1998 | республикалық мемлекеттік мекеме || {{sort|Мұсақожаева Айман Қожабекқызы|<small>Ректор: Қазақстанның халық әртісі</small> <br /> [[Айман Қожабекқызы Мұсақожаева|Мұсақожаева Айман Қожабекқызы]]}}|| {{URL|https://kaznui.edu.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық хореография академиясы]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |2015 | style="text-align:center;" |2015 | шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорын || {{sort|Нүсіпжанова Бибігүл Нұрғалиқызы|<small>Ректор: Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері</small> <br /> [[Бибігүл Нұрғалиқызы Нүсіпжанова|Нүсіпжанова Бибігүл Нұрғалиқызы]]}} | {{URL|https://balletacademy.edu.kz}} |- | [[Қазақ ұлттық су шаруашылығы және ирригация университеті]] | [[Тараз]] | style="text-align:center;" |2024 | style="text-align:center;" |2024 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || || |} === ''Аймақтардағы мемлекеттік'' жоғары оқу орындары === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Атауы ! style="width:05%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! style="width:05%;" | Сайты |- | [[Каспий технологиялар және инжиниринг университеті|Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті]] | [[Ақтау]] | style="text-align:center;" |1976 || коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Президент:</small> <br />Ахметов Берік Бақытжанұлы |{{URL|https://yu.edu.kz/}} |- | [[Ақтөбе өңірлік университеті|Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті]] | [[Ақтөбе]] | style="text-align:center;" |1935 || коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Қарабасова Лаура Чапайқызы |{{URL|http://zhubanov.edu.kz/}} |- | [[Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университеті|М. Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университеті]] | [[Ақтөбе]] | style="text-align:center;" |1957 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Қалиев Әсет Әскерұлы |{{URL|https://zkmu.edu.kz/}} |- |[[Азаматтық авиация академиясы]] |[[Алматы]] | style="text-align:center;" |1995 | акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Сейдахметов Бекен Қанелұлы |{{URL|https://caa.edu.kz/}} |- | [[Арқалық педагогикалық институты|Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық педагогикалық институты]] | [[Арқалық (қала)|Арқалық]] | style="text-align:center;" |1972 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Әмірбекұлы Ержан |{{URL|https://api.edu.kz/}} |- | [[Қазақ агротехникалық зерттеу университеті|С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1957 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Тіреуов Қанат Маратұлы |{{URL|https://kazatu.edu.kz/}} |- | [[Астана медицина университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1964 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Надыров Камалжан Талғатұлы |{{URL|https://amu.edu.kz/}} |- | [[Халел Досмұхамедов атындағы Атырау университеті|Х. Досмұхамедов атындағы Атырау университеті]] | [[Атырау]] | style="text-align:center;" |1950 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />[[Саламат Нұрмұханұлы Идрисов|Идрисов Саламат Нұрмұханұлы]] |{{URL|https://asu.edu.kz/}} |- | [[Атырау мұнай және газ университеті|С. Өтебаев атындағы Атырау мұнай және газ университеті]] | [[Атырау]] | style="text-align:center;" |1980 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Шакуликова Гүлзада Тәңірбергенқызы |{{URL|https://aogu.edu.kz/}} |- | [[Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті|Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау университетi]] | [[Көкшетау]] | style="text-align:center;" |1962 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Сырлыбаев Марат Қадырұлы |{{URL|https://shokan.edu.kz/}} |- | [[Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті]] | [[Қарағанды]] | style="text-align:center;" |1938 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Дулатбеков Нұрлан Орынбасарқызы |{{URL|https://buketov.edu.kz/}} |- | [[Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті|Ә. Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті]] | [[Қарағанды]] | style="text-align:center;" |1953 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Сағынтаева Сәуле Саветқызы |{{URL|https://www.kstu.kz/}} |- | [[Қарағанды медицина университеті]] | [[Қарағанды]] | style="text-align:center;" |1950 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Тұрмұхамбетова Анар Ақылбекқызы |{{URL|https://qmu.edu.kz/}} |- | [[Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Қостанай өңірлік университеті|А. Байтұрсынұлы атындағы Қостанай өңірлік университеті]] | [[Қостанай]] | style="text-align:center;" |1939 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Қуанышбаев Сейітбек Бекенұлы |{{URL|https://ksu.edu.kz/}} |- | [[Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті]] | [[Қызылорда]] | style="text-align:center;" |1937 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Кәрімова Бейбіткүл Сәрсемханқызы |{{URL|https://korkyt.edu.kz/}} |- | [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті]] | [[Орал]] | style="text-align:center;" |1932 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Серғалиев Нұрлан Хабибуллаұлы |{{URL|https://wku.edu.kz/}} |- | [[Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті|Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті]] | [[Орал]] | style="text-align:center;" |1963 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Наметов Асқар Мырзахметұлы |{{URL|https://wkau.edu.kz/}} |- | [[Сәрсен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті|С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті]] | [[Өскемен]] | style="text-align:center;" |1952 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Төлеген Мұхтар Әділбекұлы |{{URL|https://vku.edu.kz/}} |- | [[Дәулет Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті|Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті]] | [[Өскемен]] | style="text-align:center;" |1958 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Рахметуллина Сәуле Жәдігерқызы |{{URL|https://www.ektu.kz/}} |- | [[Торайғыров университеті]] | [[Павлодар]] | style="text-align:center;" |1960 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Садықов Еркін Тоқмұхамедұлы |{{URL|https://tou.edu.kz/}} |- | [[Павлодар педагогикалық университеті|Ә. Марғұлан атындағы Павлодар педагогикалық университеті]] | [[Павлодар]] | style="text-align:center;" |1962 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Жылбаев Жанбол Октябрұлы |{{URL|https://ppu.edu.kz/}} |- | [[Солтүстік Қазақстан университеті|М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті]] | [[Петропавл]] | style="text-align:center;" |1937 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Исақаев Ербол Маратұлы |{{URL|https://ku.edu.kz/}} |- | [[Рудный индустриялық университеті]] | [[Рудный]] | style="text-align:center;" |1977 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />''бос орын'' |{{URL|https://www.rii.edu.kz/}} |- | [[Шәкәрім атындағы университет|Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті]] | [[Семей]] | style="text-align:center;" |1934 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Орынбеков Думан Рымғалиұлы |{{URL|https://shakarim.edu.kz/}} |- | [[Семей медицина университеті]] | [[Семей]] | style="text-align:center;" |1953 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Дюсупов Алтай Ахметқалиұлы |{{URL|https://smu.edu.kz/}} |- | [[Жетісу университеті|І. Жансүгіров атындағы Жетісу университеті]] | [[Талдықорған]] | style="text-align:center;" |1972 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Бөрібаев Ермек Әбілтайұлы |{{URL|https://zhetysu.edu.kz/}} |- | [[М.Х. Дулати атындағы Тараз университеті]] | [[Тараз]] | style="text-align:center;" |1958 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Байжұманов Мұхтар Қазбекұлы |{{URL|https://dulaty.kz/}} |- | [[Қарағанды индустриялық университеті]] | [[Теміртау]] | style="text-align:center;" |1963 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />''бос орын'' |{{URL|https://tttu.edu.kz/}} |- | [[Халықаралық туризм және меймандостық университеті]] | [[Түркістан (қала)|Түркістан]] | style="text-align:center;" |2019 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Шоқпаров Әлібек Жұмабекұлы || {{URL|https://iuth.edu.kz/}} |- | [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] | [[Шымкент]] | style="text-align:center;" |1943 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />''бос орын'' |{{URL|https://auezov.edu.kz/}} |- | [[Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті|Ө. Жәнібеков атындағы Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті]] | [[Шымкент]] | style="text-align:center;" |1937 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />''бос орын'' |{{URL|https://okmpu.edu.kz/}} |} == ''Мемлекеттік органдардың'' жоғары оқу орындары == {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:05%;" | Атауы ! style="width:05%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Басшысы ! style="width:05%;" | Басқарушы орган ! style="width:05%;" | Сайты |- | ҚР Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1994 | <small>Ректор:</small> <br /> Әбіл Ерлан Қуанышұлы || [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігі|Мемлекеттік қызмет істері агенттігі]] || {{URL|https://www.apa.kz/}} |- | [[Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Кеңесі#Сот төрелігі академиясы|ҚР Жоғары Сот Кеңесінің жанындағы Сот төрелігі академиясы]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |2016 | <small>Ректор:</small> <br /> Баймолдина Зәуреш Хамитқызы || [[Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Кеңесі|Жоғары Сот Кеңесі]] || {{URL|https://academy.sud.kz/}} |- | ҚР Бас прокуратурасының жанындағы Құқық қорғау органдары академиясы | [[Қосшы]] | style="text-align:center;" |2015 | {{sort|Сексембаев Марат Исламханұлы|<small>Ректор: әділет аға кеңесшісі</small> <br />Сексембаев Марат Исламханұлы}} |[[Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы|Бас прокуратура]] |{{URL|https://academy-gp.kz/}} |- | "AML ACADEMY" Қаржылық мониторинг академиясы | [[Астана]] | style="text-align:center;" |2023 | <small>Ректор:</small> <br /> Мерзадинов Ерғали Серікбайұлы || [[Қазақстан Республикасының Қаржылық мониторинг агенттігі|Қаржылық мониторинг агенттігі]] || {{URL|https://www.amlacademy.kz/}} |- | [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Академиясы|ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитетінің академиясы]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1974 | {{sort|Шаяхметов Әділ Шаяхметұлы|<small>Бастық: генерал-лейтенант</small> <br /> Шаяхметов Әділ Шаяхметұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Ұлттық қауіпсіздік комитеті]] |— |- | [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік әскери институты|ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара академиясы]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1931 | <small>Бастық: полковник</small> <br />Поливанов Павел Константинович |[[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Ұлттық қауіпсіздік комитеті]] |— |- | ҚР Төтенше жағдайлар министрлігінің М.Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясы | [[Көкшетау]] | style="text-align:center;" |1997 | {{sort|Әлібеков Ерлан Әлібекұлы|<small>Бастық: азаматтық қорғау полковнигі</small> <br />Әлібеков Ерлан Әлібекұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі|Төтенше жағдайлар министрлігі]] |{{URL|http://agz.edu.kz/}} |- | [[Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының Академиясы|ҚР Ұлттық ұланының академиясы]] | [[Петропавл]] | style="text-align:center;" |1997 | {{sort|Әбжанов Бауыржан Садықұлы|<small>Бастық: генерал-майор</small> <br />Әбжанов Бауыржан Садықұлы}} |[[Қазақстан Республикасының Ұлттық ұлан Бас қолбасшылығы|Ұлттық ұланның Бас қолбасшылығы]] |{{URL|https://www.ang.edu.kz/}} |- | ҚР Ішкі істер министрлігінің Ш.Қабылбаев атындағы Қостанай академиясы | [[Қостанай]] | style="text-align:center;" |1971 | {{sort|Дәрменов Ақынқали Дәуітбайұлы|<small>Бастық: полиция генерал-майоры</small> <br /> Дәрменов Ақынқали Дәуітбайұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрлігі]] |{{URL|https://qpa.edu.kz/}} |- | ҚР Ішкі істер министрлігінің М.Есболатов атындағы Алматы академиясы | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1956 | <small>Бастық: </small> <br />''бос орын'' |[[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрлігі]] |{{URL|https://alpolac.edu.kz/}} |- | [[Қазақстан Республикасы ІІМ Қарағанды академиясы|ҚР Ішкі істер министрлігінің Б.Бейсенов атындағы Қарағанды академиясы]] | [[Қарағанды]] | style="text-align:center;" |1969 | {{sort|Әділов Санжар Аскенұлы|<small>Бастық: полиция генерал-майоры </small> <br /> Әділов Санжар Аскенұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрлігі]] |{{URL|https://kpa.edu.kz/}} |- | ҚР Ішкі істер министрлігінің М.Бөкенбаев атындағы Ақтөбе заң институты | [[Ақтөбе]] | style="text-align:center;" |1996 | {{sort|Мұхаметқалиев Нұркен Жанболатұлы|<small>Бастық: полиция полковнигі</small> <br /> Мұхаметқалиев Нұркен Жанболатұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрлігі]] |{{URL|https://auimvd.edu.kz/}} |- | [[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР Қорғаныс министрлігінің Ұлттық қорғаныс университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1997 | {{sort|Мұстабеков Асқар Досбосынұлы|<small>Бастық: генерал-майор </small> <br /> Мұстабеков Асқар Досбосынұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлігі]] |{{URL|https://nuo.kz/}} |- | ҚР Қорғаныс министрлігінің Радиоэлектроника және байланыс әскери-инженерлік институты | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |2001 | {{sort||<small>Бастық: </small> <br /> бос орын}} |[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлігі]] |{{URL|https://www.viires.edu.kz/}} |- | ҚР Қорғаныс министрлігінің [[Әуе Қорғаныс Күштері Әскери Институты|Екі мәрте Кеңес Одағының Батыры Т.Ж.Бигелдинов атындағы Әуе қорғанысы күштерінің әскери институты]] | [[Ақтөбе]] | style="text-align:center;" |1974 | {{sort|Еспағанбетов Тимур Төлегенұлы|<small>Бастық: полковник</small> <br /> Еспағанбетов Тимур Төлегенұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлігі]] |{{URL|https://visvo.edu.kz/}} |- | ҚР Қорғаныс министрлігінің [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|С.Нұрмағамбетов атындағы Құрлық әскерлерінің әскери институты]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" | 1970 | {{sort|Сәбит Бейсенұлы|<small>Бастық: генерал-майор </small> <br /> Сәбит Бейсенұлы Құдайбергенов}} |[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлігі]] | — |} == ''Жекеменшік'' жоғары оқу орындары == === Университеттер === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Атауы ! style="width:05%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! style="width:05%;" | Сайты |- | [[Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |2009 | акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Исахов Асылбек Абдиашимұлы |{{URL|https://iitu.edu.kz/}} |- | [[Қазақстан-Британ техникалық университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2001 || акционерлік қоғам || <small>Ректор (басқарма төрағасы):</small> <br />Ғабдуллин Маратбек Төлебергенұлы || {{URL|https://kbtu.edu.kz/}} |- | [[Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университеті|«Нұр-Мүбарак» Египет ислам мәдениеті университеті]]{{efn|Құрылтайшысы — [[Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы]].}} || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1993 || жеке мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Мухаммад аш-Шаххат Абдулхамид Мухаммад ал-Жинди || {{URL|https://www.nmu.edu.kz/}} |- | [[Алматы энергетика және байланыс университеті|Ғ. Дәукеев атындағы Алматы энергетика және байланыс университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1975 || коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Ректор:</small> <br />Нығыметов Ғани Сақтағанұлы || {{URL|https://aues.edu.kz/}} |- | [[КИМЭП|КИМЭП университеті]]{{efn|60% акциясы жоғары оқу орнының басшысы [[Чан Йан Бэнг]]ке, 40% акциясы Қазақстан Үкіметіне тиесілі.}} || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1992 || коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Президент:</small> <br />[[Чан Йан Бэнг]] || {{URL|https://www.kimep.kz/}} |- | [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1941 || акционерлік қоғам || <small>Ректор:</small> <br />[[Сәлима Сағиқызы Құнанбаева|Құнанбаева Сәлима Сағиқызы]] || {{URL|https://www.ablaikhan.kz/}} |- | [[Тұран (университет)|«Тұран» университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1992 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Алшанов Рахман Алшанұлы || {{URL|https://turan.edu.kz/}} |- |[[ALT Университеті|М. Тынышбаев атындағы ALT университеті]] |[[Алматы]] | style="text-align:center;" |1931 | акционерлік қоғам || <small>Президент-ректор:</small> <br />Әмірғалиева Салтанат Нұрәділқызы |{{URL|https://alt.edu.kz/}} |- | [[Нархоз университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1963 || коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Президент:</small> <br />Қожахмет Қанат Темірғалыұлы || {{URL|https://narxoz.edu.kz/}} |- | [[Алматы технологиялық университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1957 || акционерлік қоғам || <small>Президент:</small> <br />[[Құралбек Сәдібайұлы Құлажанов|Құлажанов Құралбек Сәдібайұлы]] <br /><small>Ректор:</small> <br />Құлажанов Талғат Құралбекұлы || {{URL|https://atu.edu.kz/}} |- | [[Қазақстан-Неміс университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1999 || білім беру мекемесі || <small>Президент:</small> <br />Волрад Роммель <br /><small>Ректор:</small> <br />Әжібаева Әсел Әуезқызы || {{URL|https://dku.kz/}} |- | [[Халықаралық бизнес университеті|К. Сағадиев атындағы Халықаралық бизнес университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1992 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Махметова Анар Мұсақызы | {{URL|https://uib.edu.kz/}} |- | Қонаев Университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1993 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент:</small> <br />Жалаири Өмірәлі Шакарапұлы <br /><small>Ректор:</small> <br />Өмірәлі Жәзира Өмірәліқызы || {{URL|https://vuzkunaeva.kz/}} |- | Еуразия технологиялық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1948 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Сүлейменов Ербол Зинаддинұлы || {{URL|https://etu.edu.kz/}} |- | Каспий қоғамдық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1992 || білім беру мекемесі || <small>Ректор:</small> <br />Нүсенов Жолдасбек Мүсілімқызы || {{URL|https://cu.edu.kz/}} |- | [[Халықаралық инженерлік-технологиялық университеті]]|| [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2001 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Сәрсенбекова Гүлнәр Әлібекқызы | {{URL|https://metu.edu.kz/}} |- | Халықаралық көліктік-гуманитарлық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2000 || мекеме || <small>Президент:</small> <br />Омаров Амангелді Жұмағалиұлы <br /><small>Ректор:</small> <br />Тұрдалиев Әуезхан Тұрдалыұлы | {{URL|https://mtgu.edu.kz/}} |- | Алматы гуманитарлық-экономикалық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1997 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Корвяков Валерий Анатольевич || {{URL|https://ageu.edu.kz/}} |- | Қазақстан-Ресей медициналық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1992 || мемлекеттік емес білім беру мекемесі || <small>Ректор:</small> <br />Жайнақбаев Нұрлан Темірбекұлы || {{URL|https://krmu.edu.kz/}} |- | Алматы менеджмент университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1988 || білім беру мекемесі || <small>Президент:</small> <br />Қожахметов Асылбек Базарбайұлы<br /><small>Ректор:</small> <br />Күреңкеева Гүлнара Тұрдалықызы || {{URL|https://almau.edu.kz/}} |- | «Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары мектебі» Қазақстандық медицина университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" | 1997|| жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Әуезова Ардақ Мұханбетжанқызы || {{URL|https://ksph.edu.kz/}} |- |[[Қайнар (университет)|Q University]] |[[Алматы]] | style="text-align:center;" |1991 | мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Джанегизова Айсұлу Сабирханқызы |{{URL|https://q-university.kz/}} |- | Халықаралық білім беру корпорациясы ([[Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы]], Қазақ-Америка Университеті) || [[Алматы]] || style="text-align:center;" | 1980&nbsp;(ҚазБСҚА) <br />1997 (ҚАУ) <br />2007 (ХБК) || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Имандосова Маргарита Булатовна || {{URL|https://mok.edu.kz/}} |- | [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|М.С. Нәрікбаев атындағы КАЗГЮУ университеті]] || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 1994|| акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы:</small> <br />Нәрікбаев Талғат Мақсұтұлы <small>Провост (ректор):</small> <br />Пен Сергей Геннадьевич | {{URL|https://mnu.kz/}} |- | Astana IT University{{efn|91% үлесі "NNEF" қоғамдық қорына, 9% үлесі Қазақстан Үкіметіне тиесілі.}} || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 2019|| жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Хикметов Асқар Құсыпбекұлы || {{URL|https://astanait.edu.kz/}} |- | Астана халықаралық университеті || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 2018 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент:</small> <br />Ырсалиев Серік Азтайұлы || {{URL|https://www.aiu.kz/}} |- | Esil University || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 1999 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Таубаев Аяпберген Алданайұлы || {{URL|https://esil.edu.kz/}} |- | Қ. Құлажанов атындағы Қазақ технология және бизнес университеті{{efn|Жалғыз акционері — "[[Алматы технологиялық университеті]]" АҚ}} || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 2003|| акционерлік қоғам || <small>Президент-ректор:</small> <br />Байбеков Сейдіқасым Ниязбекұлы || {{URL|https://kaztbu.edu.kz/}} |- | «Тұран-Астана» Университеті || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 1998 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Жапарова Гүлжамал Әлкенқызы || {{URL|https://tau-edu.kz/}} |- | Баишев Университеті || [[Ақтөбе]]|| style="text-align:center;" | 1996 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Лыгина Ольга Ивановна || {{URL|https://bu.edu.kz/}} |- | Қазақ-орыс халықаралық университеті || [[Ақтөбе]]|| style="text-align:center;" | 1994|| жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент/ректор:</small> <br />Бердімұратова Лилиана Темірханқызы || {{URL|https://kriu.edu.kz/}} |- | [[Жезқазған университеті|Ө.А. Байқоңыров атындағы Жезқазған университеті]] || [[Жезқазған]]|| style="text-align:center;" | 1961|| акционерлік қоғам || <small>Президент-ректор:</small> <br />Тәкішев Әбділмәлік Арғынұлы || {{URL|https://zhezu.edu.kz/}} |- | А. Мырзахметов атындағы Көкшетау университеті || [[Көкшетау]]|| style="text-align:center;" | 2000|| мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Елубаев Сағынтай Зекенұлы || {{URL|https://kuam.edu.kz/}} |- | [[Қарағанды экономика университеті|Қазтұтынуодағы Қарағанды университеті]]{{efn|Құрылтайшысы — ҚР кооперативтік ұйымдарының облыстық (өңірлік) бірлестіктерінің қауымдастығы (Қазтұтынуодағы)}} || [[Қарағанды]]|| style="text-align:center;" | 1966|| жеке мекеме || <small>Ректор:</small> <br />[[Ерқара Балқараұлы Аймағамбетов|Аймағанбетов Ерқара Балқараұлы]] || {{URL|https://keu.kz/}} |- | [[SDU University]]{{efn|Құрылтайшысы — "Білім Орда" Халықаралық қоғамдық қоры.}} || [[Қаскелең]] || style="text-align:center;" | 1996|| мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Игенбаев Әлімжан Бекежанұлы || {{URL|https://sdu.edu.kz/}} |- | М. Дулатов атындағы Қостанай инженерлік-экономикалық университеті || [[Қостанай]] || style="text-align:center;" | 1996 || жеке мекеме || <small>Президент:</small> <br />Мамедов Рихсибай Абдурахманович<br /><small>Ректор:</small> <br />Исмаилов Арман Оразалыұлы || {{URL|https://kineu.edu.kz/}} |- | Академик З. Алдамжар атындағы Қостанай әлеуметтік-техникалық университеті || [[Қостанай]] || style="text-align:center;" | 1998 || мекеме || <small>Президент:</small> <br />Алдамжар Бибігүл Зұлқарнайқызы <br /><small>Ректор:</small> <br />Абдуллин Руслан Батыржанұлы || {{URL|https://kosstu.edu.kz/}} |- | «Болашақ» Қызылорда университеті || [[Қызылорда]] || style="text-align:center;" | 1995 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент:</small> <br />[[Бақберген Сәрсенұлы Досманбетов|Досманбетов Бақберген Сәрсенұлы]]<br /><small>Ректор:</small> <br />Досманбетов Динар Бақбергенұлы | {{URL|https://bolashak-edu.kz/}} |- | Қызылорда ашық университеті || [[Қызылорда]] || style="text-align:center;" | 1998 || білім беру мекемесі || <small>Ректор:</small> <br />Бисенов Қылышбай Алдабергенұлы || {{URL|https://ouk.edu.kz/}} |- | Батыс Қазақстан инновациялық-технологиялық университеті || [[Орал]] || style="text-align:center;" | 2000|| жеке меншік жоғары кәсіби білім беру мекемесі || <small>Ректор:</small> <br />Шакешев Бекболат Теміржанұлы || {{URL|https://wkitu.kz/}} |- | Қазақстан инновациялық және телекоммуникациялық жүйелер университеті || [[Орал]] || style="text-align:center;" | 1998 || мемлекеттік емес білім беру мекемесі || <small>Президент:</small> <br />[[Ақсерік Сарыұлы Әйтімов|Әйтімов Ақсерік Сарыұлы]]<br /> <small>Ректор:</small> <br />Баяхов Әліби Науханұлы || {{URL|https://kazuits.edu.kz/}} |- | [[Қазақстан-Американдық еркін университеті|Қазақстан-Америка еркін университеті]] || [[Өскемен]] || style="text-align:center;" | 1994|| жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент:</small> [[Ережеп Әлхайырұлы Мәмбетқазиев|Мәмбетқазиев Ережеп Әлхайырұлы]]<br /><small>Ректор:</small> <br />Мәмбетқазиев Айдар Ережепұлы || {{URL|https://kafu.edu.kz/}} |- | Инновациялық Еуразия университеті || [[Павлодар]] || style="text-align:center;" | 1991 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Мұсабекова Гүлвира Айдарханқызы || {{URL|https://ineu.edu.kz/}} |- | Әлихан Бөкейхан университеті || [[Семей]] || style="text-align:center;" | 1998 || білім беру мекемесі || <small>Президент:</small> Құрманбаева Шырын Асылханқызы<br /><small>Ректор:</small> <br />Койчубаев Александр Сергеевич || {{URL|https://abu.edu.kz/}} |- | Академик Ә. Қуатбеков атындағы Халықтар Достығы университеті || [[Шымкент]]|| style="text-align:center;" | 1999|| мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Қуатбекова Рабиға Әбдімұсақызы || {{URL|https://udn.edu.kz/}} |- | Ж.А. Тәшенев атындағы университет || [[Шымкент]]|| style="text-align:center;" | 1998 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент:</small> <br />Серік Оңалбайұлы<br /><small>Ректор:</small> <br />Байболов Қанат Сейтжанұлы || {{URL|https://tashenev.edu.kz/}} |- | «Мирас» Университеті || [[Шымкент]]|| style="text-align:center;" | 1997 || мекеме || <small>Президент:</small> Мырзалиев Мәлік Болатұлы<br /><small>Ректор:</small> <br />Халықберген Нүркен Ғалымұлы || {{URL|https://miras.edu.kz/}} |- | Орталық Азия Инновациялық Университеті || [[Шымкент]]|| style="text-align:center;" | 2021|| жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Ажидинов Акмалдин Сапардинович || {{URL|https://caiu.edu.kz/}} |- | Шымкент университеті || [[Шымкент]]|| style="text-align:center;" | 2001 || жеке мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Сейтқұлов Нұрлыбек Ақынұлы || {{URL|https://univershu.edu.kz/}} |} === Академиялар === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Атауы ! style="width:10%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! Сайты |- | [[Қазақ спорт және туризм академиясы]] || [[Алматы]]|| style="text-align:center;" | 1944|| коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Президент:</small> <br />Закирьянов Қайрат Қайроллаұлы<br /> <small>Ректор:</small> <br />Закирьянов Бауыржан Қайратұлы | {{URL|https://kazast.edu.kz/}} |- | Дене шынықтыру және бұқаралық спорт академиясы || [[Астана]] || style="text-align:center;" | 2021 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Дукетаев Болатбек Асылбекұлы || {{URL|https://apems.edu.kz/}} |- | Гуманитарлық-техникалық академия || [[Көкшетау]] || style="text-align:center;" | 1992|| мекеме || <small>Президент:</small> <br />Пак Владимир Юн-Динович<br /><small>Ректор:</small> <br />[[Әбілмәжін Мұсайыпұлы Аюлов|Аюлов Әбілмәжін Мұсайыпұлы]] || {{URL|https://gta.edu.kz/}} |- | «Болашақ» академиясы || [[Қарағанды]] || style="text-align:center;" | 1995 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Рысмағамбетова Гүлнара Мусиқызы || {{URL|https://bolashaq.edu.kz/}} |- | Орталық Қазақстан Академиясы || [[Қарағанды]] || style="text-align:center;" | 2012 || жеке мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Жүнісов Бақтыбай Жолжақсынұлы || {{URL|https://c-k-a.edu.kz/}} |- | [[Оңтүстік Қазақстан медицина академиясы]] || [[Шымкент]] || style="text-align:center;" | 1979 || акционерлік қоғам || <small>Ректор:</small> <br /> [[Мырзабек Мырзашұлы Рысбеков|Рысбеков Мырзабек Мырзашұлы]]|| {{URL|https://skma.edu.kz/}} |} === Институттар === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Атауы ! style="width:10%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! Сайты |- | Л.Б. Гончаров атындағы Қазақ автомобиль-жол институты || [[Алматы]] || style="text-align:center;" | 1999 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Қабашев Рақымжан Әбілқасымұлы || {{URL|https://kazadi.edu.kz/}} |- | [[Еуразия гуманитарлық институты|А.Қ. Құсайынов атындағы Еуразия гуманитарлық институты]] || [[Астана]] || style="text-align:center;" | 1995|| жоғары білім беру мекемесі || <small>Ректор:</small> <br />Исмаилов Амангелді Жақсылықұлы || {{URL|https://egi.edu.kz/}} |- | [[Атырау инженерлік-гуманитарлық институты]] || [[Атырау]] || style="text-align:center;" | 2001|| мекеме || <small>Ректор:</small> <br /> [[Ерсайын Валитханұлы Ихсанов|Ихсанов Ерсайын Валитханұлы]] || {{URL|https://aigi.kz/}} |- | [[Қаныш Сәтбаев атындағы Екібастұз инженерлік-техникалық институты (ЕИТИ)|Академик Қ. Сәтбаев атындағы Екібастұз инженерлік-техникалық институты]] || [[Екібастұз]] || style="text-align:center;" | 1994 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Сиваракша Далида Маратовна || {{URL|https://eiti.edu.kz/}} |- | Ш. Мұртаза атындағы Халықаралық Тараз инновациялық институты || [[Тараз]] || style="text-align:center;" | 2008 || мекеме || <small>Президент:</small> <br />Мүслімов Нұржан Жомартұлы<br /> <small>Ректор:</small> <br />Баяндин Марат Асылбекұлы | {{URL|https://htii.edu.kz/}} |} == ''Шетелдік'' ЖОО филиалдары == {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Филиал ашқан ЖОО ! style="width:10%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Басшысы ! Сайты |- | {{ту|Ресей}} Санкт-Петербург гуманитарлық кәсіподақтар университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1984 || <small>Директоры:</small> <br />Аубакирова Анна Александровна || {{URL|https://almata.gup.ru/}} |- | {{ту|Ресей}}Челябі мемлекеттік университеті || [[Қостанай]] || style="text-align:center;" |2000 || <small>Директоры:</small> <br />Нализко Наталья Александровна || {{URL|https://csukz.ru/}} |- | {{ту|Ресей}}[[Мәскеу мемлекеттік университеті|М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университеті]] || [[Астана]] || style="text-align:center;" |2001 || <small>Директоры:</small> <br />Сидорович Александр Владимирович || {{URL|https://www.msu.kz/}} |- | {{ту|Ресей}} Мәскеу авиациялық институты || [[Байқоңыр (қала)|Байқоңыр]] || style="text-align:center;" |2012 || <small>Директоры:</small> <br />Самойленко Елена Аркадьевна || {{URL|https://voshod.mai.ru/}} |- | {{ту|Ұлыбритания}}De Montfort University || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2021 || <small>Кампус басшысы:</small> <br />Haina Zhang || {{URL|https://dmuk.edu.kz/}} |- | {{ту|АҚШ}}Аризона университеті || [[Петропавл]] || style="text-align:center;" |2022 || || |- | {{ту|Қытай}} Пекин университеті || [[Астана]] || style="text-align:center;" |2024 || || |- | {{ту|Қытай}} Пекин тіл және мәдениет университеті || [[Астана]] || style="text-align:center;" |2024 || || |- | {{ту|Ұлыбритания}}Heriot-Watt University || [[Ақтөбе]] || style="text-align:center;" |2023<ref>[https://kapital.kz/gosudarstvo/122564/kakiye-filialy-zarubezhnykh-vuzov-otkryli-v-kazakhstane.html Какие филиалы зарубежных вузов открыли в Казахстане]</ref> || || |- | {{ту|Польша}} Быдгощ экономика университеті || [[Семей]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Италия}}Марке политехникалық университеті || [[Талдықорған]] || style="text-align:center;" |2024 || || |- | {{ту|Ұлыбритания}}Coventry University || [[Астана]] || style="text-align:center;" |2024 || || {{URL|https://coventry.edu.kz/}} |- | {{ту|Германия}}Берлин техникалық университеті, Дармштадт техникалық университеті, Берлин еркін университеті, Гамбург қолданбалы ғылымдар университеті бірлескен консорциум || [[Ақтау]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Қытай}}[[Гонконг университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Қытай}}Тяньцзин кәсіби университеті || [[Өскемен]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Қытай}}Солтүстік-Батыс политехникалық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Оңтүстік Корея}} Сеул ұлттық ғылым және технологиялар университеті || [[Қызылорда]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Ресей}}«МИФИ» Ұлттық ядролық зерттеу университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2022 || || |- | {{ту|Ресей}}[[Ресей мемлекеттік мұнай және газ университеті|И.Губкин атындағы Ресей мұнай және газ университеті]] || [[Атырау]] || style="text-align:center;" |2022 || || |} == Жекешелендірілген жоғары оқу орындары == # [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|"М.С. Нәрікбаев атындағы КАЗГЮУ университеті"]] АҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2021 жылы мемлекет меншігінде қалған 35% акциясы жеке меншікке өтті. 2023 жылғы дерек бойынша ең ірі акционерлері: Нәрікбаевтар (58,5%; оның ішінде Талғат Нәрікбаев 38%), "Павлодар Білім" ЖШС (35%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1971990/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B4%D0%B8%D1%80.%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%82.pdf Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> # [[Жезқазған университеті|"Ө.А. Байқоңыров атындағы Жезқазған университеті"]] АҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2019 жылы мемлекет меншігінде қалған 35% акциясы жеке меншікке өтті. 2023 жылғы дерек бойынша акционерлері: "Білім бұлағы" ЖШС (65%), Арғын Айдар (35%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1971327/%D0%90%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9%20%D0%BE%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%20%D0%B7%D0%B0%202023%20%D0%B3%D0%BE%D0%B4.pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "[[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті]]" АҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2019 жылы мемлекет меншігінде қалған 35% акциясы жеке меншікке өтті. 2024 жылғы дерек бойынша ең ірі акционерлері: "Айтек-ITEC" ЖШС (80%), "IBCC" ЖШС (17,5%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1963969/%D0%A4%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%B7%D0%B0%202023%20%D0%B3%D0%BE%D0%B4.pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "[[Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы]]" АҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2019 жылы мемлекет меншігінде қалған 35% акциясы жеке меншікке өтті. 2020 жылы [[Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы]] мен Қазақ-Америка университеті біртұтас Халықаралық білім беру корпорациясына біріктірілді. 2024 жылғы дерек бойынша корпорация иесі — "Verum Holding Ltd." жеке компаниясы. # "[[Алматы энергетика және байланыс университеті|Ғ. Дәукеев атындағы Алматы энергетика және байланыс университеті]]" КеАҚ — 1997 жылы [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|ҚазҰТУ-дан]] қайта бөлініп шыққаннан бастап акцияларының бір бөлігі жеке меншікте болды. 2019 жылы мемлекет меншігінде қалған 34% акциясы жеке меншікке өтті. 2023 жылғы дерек бойынша ең ірі акционерлері: "NNEF" қоғамдық қоры (34%), Александр Салдузи (30%), Эдгар Салдузи (28%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1964447/%D0%9E%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%20%D0%A2%D0%9E%D0%9E%20%D0%90%D0%B9%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%202023%D0%B3_compressed.pdf Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> # "[[ALT Университеті|М. Тынышбаев атындағы ALT университеті]]" АҚ — 2001 жылы мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2012 жылы жеке меншікте болған 65% акциясын "[[Қазақстан темір жолы]]" ұлттық компаниясы сатып алып, 2015 жылы өз үлесін 100%-ға дейін арттырды. 2018 жылы компания үлесі жеке меншікке сатылды. 2023 жылғы дерек бойынша жалғыз акционері — "Управляющая Компания КазАТК" ЖШС.<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1972436/%D0%9A%D0%9E%D0%9D%D0%A1%D0%BE%D0%BB%20%D0%A4%D0%9E%20%D0%B8%20%D0%90%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%20%D0%BE%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%202023%20%D0%BE%D1%82%2026%2008%2024.pdf Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> # "[[Қазақстан-Британ техникалық университеті]]" АҚ — 2001 жылы құрылған кезде акциялары [[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|Білім және ғылым министрлігіне]], ал 2003-2018 жылдары "[[ҚазМұнайГаз]]" ұлттық компаниясына тиесілі болды. 2023 жылғы дерек бойынша жалғыз акционері — "NNEF" қоғамдық қоры.<ref>[https://opi.dfo.kz/p/ru/DossierDownload/DfoObjects/1959955/%D0%90%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%20%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B4%20%D0%A4%D0%9E%20%D0%9A%D0%91%D0%A2%D0%A3%202023.pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "[[Оңтүстік Қазақстан медицина академиясы]]" АҚ — 2018 жылға дейін 100% акциясы мемлекетке тиесілі болды. 2023 жылғы дерек бойынша жалғыз акционері — "Қазақ инновациялық университеті" ЖШС.<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1920467/%D0%9E%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%20%D0%90%D0%9E%20%D0%AE%D0%9A%D0%9C%D0%90.pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "[[Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті]]" АҚ — 2009 жылы құрылған кезде 50% акциясы, кейін 2015 жылға дейін 33% акциясы [[Зерде (холдинг)|"Зерде"]] ұлттық холдингіне тиесілі болды. 2023 жылғы дерек бойынша ең ірі акционерлері: "NNEF" қоғамдық қоры (85%), Мадина Бектұрғанова (10%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1970606/%D0%9E%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%20%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B0%20%20%D0%A4%D0%9E%20%D0%B7%D0%B0%20%D0%B3%D0%BE%D0%B4%202023%20%D0%9C%D0%A3%D0%98%D0%A2%20(%D0%A6%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD).pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті" АҚ — 2015 жылға дейін 100% акциясы мемлекетке тиесілі болды. 2021 жылы бас лицензиясынан айырылды. # "ВШОЗ" Қазақстандық медицина университеті" ЖШС — 2015 жылға дейін 100% үлесі мемлекетке тиесілі болды. # "[[Қазақ спорт және туризм академиясы]]" КеАҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2015 жылы мемлекет меншігінде қалған 20% акциясы жеке меншікке өтті. 2023 жылғы дерек бойынша ең ірі акционерлері — Қайрат Закирьянов (30%), "Жарыс-СТ" ЖШС (29%), "Aktau Industries Service" ЖШС (20%), "Матай-KZ" ЖШС (19%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1941169/2023%20%D0%A4%D0%9E%20%D0%B8%20%D0%91%D0%91.pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "[[Нархоз университеті]]" КеАҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2023 жылғы дерек бойынша жалғыз акционері — [[Болат Жамитұлы Өтемұратов|Болат Өтемұратов]].<ref>[https://opi.dfo.kz/p/ru/DossierDownload/DfoObjects/1972310/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B4%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F%20%D1%84%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%BD%D0%B0%2031.12.2023%20%D0%B3..pdf Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> # "[[Алматы технологиялық университеті]]" АҚ — 1999 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2023 жылғы дерек бойынша жалғыз акционері — "Ертам" ЖШС.<ref>[https://opi.dfo.kz/p/ru/DossierDownload/DfoObjects/1940507/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B4%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F%20%D1%84%D0%B8%D0%BD%20%D0%BE%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%202023.PDF Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> == Ерекше мәртебесі бар жоғары оқу орындары == # Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті (2001) # Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті (2001) # Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті (2001) # Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті (2001) # С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті (2001) # Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы (2001) # Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы (2001) # Қазақ ұлттық өнер университеті (2001) # Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті (2003) # Президент жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы (2006) # Бас прокуратура жанындағы Құқық қорғау органдары академиясы (2015) # Жоғары Сот Кеңесі жанындағы Сот төрелігі академиясы (2016) # Қазақ ұлттық хореография академиясы (2016) # Ұлттық қорғаныс университеті (2018) # Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті (2018) # Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті (2020)<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U010000648_ Жоғары оқу орындарына ерекше мәртебе беру туралы]</ref> === Зерттеу университеттері === # Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті (2014) # Назарбаев университеті (2015) # С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті (2019) # Қарағанды медицина университеті (2019) # Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті (2020) # С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті (2020) # Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті (2022) # Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті (2022) # М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті (2023) # Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті (2024) == Бұрынғы жоғары оқу орындары == === Біріктірілген мемлекеттік ЖОО-лар === # Қаржы академиясы (Астана, 2020 жылы Еуразия ұлттық университетіне қосылды)<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000741 "Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті" коммерциялық емес акционерлік қоғамының кейбір мәселелері туралы]</ref> # [[Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты|Ө. Сұлтанғазин атындағы Қостанай мемлекеттік педагогикалық университеті]] (Қостанай, 2019 жылы Қостанай өңірлік университетіне қосылды) # [[Тараз мемлекеттік педагогикалық университеті]] (Тараз, 2019 жылы Тараз өңірлік университетіне қосылды)<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000752 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі жоғары оқу орындарының кейбір мәселелері туралы]</ref> # [[Қаржы полициясы академиясы]] (Қосшы, 2015 жылы Құқық қорғау органдары академиясына қосылды)<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1500000433 "Қаржы полициясы академиясы" мемлекеттік мекемесін тарату туралы]</ref> # Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институты (Ақтөбе, 2013 жылы Ақтөбе өңірлік университетіне қосылды) # [[Семей мемлекеттік педагогикалық институты]] (Семей, 2013 жылы Шәкәрім университетіне қосылды)<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1300000529 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің жекелеген республикалық мемлекеттік ұйымдарын қайта ұйымдастыру туралы]</ref> === Жабылған және лицензиясынан айырылған жекеменшік ЖОО-лар === # [[Шет тілдер және іскерлік карьера университеті]] (Алматы, 2021)<ref>[https://egemen.kz/article/290227-qazaqstanda-taghy-bir-dgoghary-oqu-orny-litsenziyasynan-ayyryldy Қазақстанда тағы бір жоғары оқу орны лицензиясынан айырылды]</ref> # «Орда» университеті (Шымкент, 2021) — Сол жылы «Мирас» университетімен бірікті<ref>[https://www.gov.kz/memleket/entities/edu/press/news/details/227767 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЕКІ ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫ БАС ЛИЦЕНЗИЯСЫНАН АЙЫРЫЛДЫ]</ref> # «Ақмешіт» гуманитарлық-техникалық институты (Қызылорда, 2021)<ref>[https://egemen.kz/amp/article/284248-elimizdegi-taghy-bir-dgoghary-oqu-orny-litsenziyasynan-ayyryldy Еліміздегі тағы бір жоғары оқу орны лицензиясынан айырылды]</ref> # Орталық Азия университеті (Алматы, 2021)<ref>[https://inbusiness.kz/kz/last/ush-zhoo-akkreditteu-turaly-kualikterinen-ajyryldy Үш ЖОО аккредиттеу туралы куәліктерінен айырылды]</ref> # Ақтау гуманитарлық-техникалық университеті (Ақтау, 2021) # «Астана» университеті (Астана, 2021) # Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті (Алматы, 2021)<ref>[https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/kazak-meditsinalyik-uzdksz-blm-beru-universitet-kyizmetn-324339/amp/ Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті қызметін тоқтатты]</ref> # Аймақтық әлеуметтік-инновациялық университеті (Шымкент, 2020)<ref>[https://qazaqstan.tv/news/122607/ Шымкент аймақтық әлеуметтік-инновациялық университеті жабылды]</ref> # Қазақ еңбек және әлеуметтік қатынастар академиясы (Алматы) # Қазақ инженерлік, қаржы-банк академиясы (Алматы) # «Алматы» университеті (Алматы) # Экономики және құқық академиясы (Алматы) # «Парасат» Қазақстан көпбейінді институты (Алматы) # Экономика және басқару академиясы - Еуразия нарық институты (Алматы) # Қазақ инженерлік-техникалық академиясы (Астана) # «Көкше» академиясы (Көкшетау) # Ө.А. Жолдасбеков атындағы Экономика және құқық академиясы (Талдықорған) # Қазақ инновациялық университеті (Семей) # Жамбыл гуманитарлық-техникалық университеті (Тараз) # Тараз техникалық институты (Тараз) == Ескертпелер == {{notelist}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан жоғарғы оқу орындары]] [[Санат:Қазақстан бойынша тізімдер]] [[Санат:Елдер бойынша жоғары оқу орындарының тізімдері]] chkhamkfea3r1x5amsfz9gum4gddssh 3404334 3404237 2024-11-24T00:01:53Z Casserium 68287 3404334 wikitext text/x-wiki Алғашқы қазақстандық жоғары оқу орны 1928 жылы Алматы қаласында «Қазақ мемлекеттік университеті» деген атаумен құрылған. 1930 жылы ол Қазақ мемлекеттік педагогикалық институтына айналды (қазір [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|Абай атындағы ҚазҰПУ]]). 1934 жылы Қазақ мемлекеттік университеті қайта құрылды (қазір [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ]]). 2023-2024 жылғы оқу жылының басындағы ресми дерек бойынша [[Қазақстан|республика аумағында]] 112 жоғары оқу орны жұмыс істейді, оның 67-сі (59,8%-ы) жеке меншікте болса, 44-і (39,3%-ы) мемлекет және 1-еуі (0,9%-ы) шетел меншігінде.<ref>{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/api/iblock/element/112860/file/kk/|title=Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындары (2023 - 2024 оқу жылының басына)|lang=kk|publisher=[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы|Ұлттық статистика бюросы]]|access-date=2024-04-15}}</ref> Жоғары оқу орындарының ішінде 11 ұлттық жоғары оқу орны (оның 3-і ұлттық зерттеу университеті), 77 университет, 14 академия, 10 институт (консерватория, жоғары мектеп, жоғары училище) бар. == ''Мемлекеттік'' жоғары оқу орындары == === ''Дербес'' жоғары оқу орны === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:05%;" | Атауы ! style="width:05%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | {{comment|Дербес мәртебе}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! style="width:05%;" | Сайты |- | [[Назарбаев Университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |2010 | style="text-align:center;" |2011 | дербес білім беру ұйымы || <small>Президент: профессор</small> <br /> Ахмад Вакар || {{URL|https://nu.edu.kz/}} |} === ''Халықаралық'' жоғары оқу орны === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:20%;" | Атауы ! style="width:05%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | {{comment|Халықаралық мәртебе}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! style="width:05%;" | Сайты |- | [[Халықаралық қазақ-түрік университеті|Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті]] | [[Түркістан (қала)|Түркістан]] | style="text-align:center;" |1991 | style="text-align:center;" |1992 | мекеме | <small>Ректор: экономика ғылымдарының кандидаты</small> <br />Темірбекова Жанар Амангелдіқызы |{{URL|https://ayu.edu.kz/}} |} === ''Ұлттық'' жоғары оқу орындары === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Атауы ! style="width:10%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | {{comment|Ұлттық мәртебе}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:21%;" | Басшысы ! style="width:05%;" class="unsortable" | Сайты |- | [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1934 | style="text-align:center;" |1993 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Түймебаев Жансейіт Қансейітұлы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: филология ғылымдарының докторы</small> <br />[[Жансейіт Қансейітұлы Түймебаев|Түймебаев Жансейіт Қансейітұлы]]}} |{{URL|https://farabi.university/}} |- | [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1934 | style="text-align:center;" |1994 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Бегентаев Мейрам Мұхаметрақымұлы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: экономика ғылымдарының докторы</small> <br /> [[Мейрам Мұхаметрақымұлы Бегентаев|Бегентаев Мейрам Мұхаметрақымұлы]]}}|| {{URL|https://satbayev.university/}} |- | [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1928 | style="text-align:center;" |2003 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Тілеп Болат Анапияұлы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: саяси ғылымдар кандидаты</small> <br /> [[Болат Әнапияұлы Тілепов|Тілеп Болат Анапияұлы]]}}|| {{URL|https://www.kaznpu.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық медицина университеті|С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1931 | style="text-align:center;" |2001 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Шоранов Марат Едігеұлы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: медицина ғылымдарының кандидаты</small> <br /> Шоранов Марат Едігеұлы}}|| {{URL|https://kaznmu.edu.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1929 (АЗМИ)<br />1930 (ҚазАШИ) | style="text-align:center;" |2001 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор: </small> <br /> ''бос орын'' | {{URL|https://www.kaznaru.edu.kz/}} |- |[[Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті]] |[[Алматы]] |style="text-align:center;" |1944 | style="text-align:center;" |2019 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Қанай Гүлмира Әмірханқызы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: PhD докторы</small> <br /> Қанай Гүлмира Әмірханқызы}}|| {{URL|https://qyzpu.edu.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық өнер академиясы|Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1978 | style="text-align:center;" |2001 | республикалық мемлекеттік мекеме || {{sort|Арман Жүдебаев|<small>Ректор: Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері</small> <br />Жүдебаев Арман Әділханұлы}} | {{URL|https://kaznai.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық консерваториясы|Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1944 | style="text-align:center;" |2001 | республикалық мемлекеттік мекеме || {{sort|Әшіров Нұркен Нұрғалиұлы|<small>Ректор: PhD докторы</small> <br /> Тасбергенова Гауһар Қошқарбекқызы}} | {{URL|https://www.conservatoire.edu.kz/}} |- | [[Еуразия ұлттық университеті|Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1996 | style="text-align:center;" |2001 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || {{sort|Сыдықов Ерлан Бәтташұлы|<small>Басқарма төрағасы - ректор: тарих ғылымдарының докторы</small> <br /> [[Ерлан Бәтташұлы Сыдықов|Сыдықов Ерлан Бәтташұлы]]}} |{{URL|https://enu.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық өнер университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1998 | style="text-align:center;" |1998 | республикалық мемлекеттік мекеме || {{sort|Мұсақожаева Айман Қожабекқызы|<small>Ректор: Қазақстанның халық әртісі</small> <br /> [[Айман Қожабекқызы Мұсақожаева|Мұсақожаева Айман Қожабекқызы]]}}|| {{URL|https://kaznui.edu.kz/}} |- | [[Қазақ ұлттық хореография академиясы]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |2015 | style="text-align:center;" |2015 | шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорын || {{sort|Нүсіпжанова Бибігүл Нұрғалиқызы|<small>Ректор: Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері</small> <br /> [[Бибігүл Нұрғалиқызы Нүсіпжанова|Нүсіпжанова Бибігүл Нұрғалиқызы]]}} | {{URL|https://balletacademy.edu.kz}} |- | [[Қазақ ұлттық су шаруашылығы және ирригация университеті]] | [[Тараз]] | style="text-align:center;" |2024 | style="text-align:center;" |2024 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || || |} === ''Аймақтардағы мемлекеттік'' жоғары оқу орындары === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Атауы ! style="width:05%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! style="width:05%;" | Сайты |- | [[Каспий технологиялар және инжиниринг университеті|Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті]] | [[Ақтау]] | style="text-align:center;" |1976 || коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Президент:</small> <br />Ахметов Берік Бақытжанұлы |{{URL|https://yu.edu.kz/}} |- | [[Ақтөбе өңірлік университеті|Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті]] | [[Ақтөбе]] | style="text-align:center;" |1935 || коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Қарабасова Лаура Чапайқызы |{{URL|http://zhubanov.edu.kz/}} |- | [[Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университеті|М. Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университеті]] | [[Ақтөбе]] | style="text-align:center;" |1957 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Қалиев Әсет Әскерұлы |{{URL|https://zkmu.edu.kz/}} |- |[[Азаматтық авиация академиясы]] |[[Алматы]] | style="text-align:center;" |1995 | акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Сейдахметов Бекен Қанелұлы |{{URL|https://caa.edu.kz/}} |- | [[Арқалық педагогикалық институты|Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық педагогикалық институты]] | [[Арқалық (қала)|Арқалық]] | style="text-align:center;" |1972 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Әмірбекұлы Ержан |{{URL|https://api.edu.kz/}} |- | [[Қазақ агротехникалық зерттеу университеті|С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1957 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Тіреуов Қанат Маратұлы |{{URL|https://kazatu.edu.kz/}} |- | [[Астана медицина университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1964 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Надыров Камалжан Талғатұлы |{{URL|https://amu.edu.kz/}} |- | [[Халел Досмұхамедов атындағы Атырау университеті|Х. Досмұхамедов атындағы Атырау университеті]] | [[Атырау]] | style="text-align:center;" |1950 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />[[Саламат Нұрмұханұлы Идрисов|Идрисов Саламат Нұрмұханұлы]] |{{URL|https://asu.edu.kz/}} |- | [[Атырау мұнай және газ университеті|С. Өтебаев атындағы Атырау мұнай және газ университеті]] | [[Атырау]] | style="text-align:center;" |1980 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Шакуликова Гүлзада Тәңірбергенқызы |{{URL|https://aogu.edu.kz/}} |- | [[Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті|Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау университетi]] | [[Көкшетау]] | style="text-align:center;" |1962 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Сырлыбаев Марат Қадырұлы |{{URL|https://shokan.edu.kz/}} |- | [[Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті]] | [[Қарағанды]] | style="text-align:center;" |1938 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Дулатбеков Нұрлан Орынбасарқызы |{{URL|https://buketov.edu.kz/}} |- | [[Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті|Ә. Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті]] | [[Қарағанды]] | style="text-align:center;" |1953 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Сағынтаева Сәуле Саветқызы |{{URL|https://www.kstu.kz/}} |- | [[Қарағанды медицина университеті]] | [[Қарағанды]] | style="text-align:center;" |1950 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Тұрмұхамбетова Анар Ақылбекқызы |{{URL|https://qmu.edu.kz/}} |- | [[Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Қостанай өңірлік университеті|А. Байтұрсынұлы атындағы Қостанай өңірлік университеті]] | [[Қостанай]] | style="text-align:center;" |1939 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Қуанышбаев Сейітбек Бекенұлы |{{URL|https://ksu.edu.kz/}} |- | [[Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті]] | [[Қызылорда]] | style="text-align:center;" |1937 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Кәрімова Бейбіткүл Сәрсемханқызы |{{URL|https://korkyt.edu.kz/}} |- | [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті]] | [[Орал]] | style="text-align:center;" |1932 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Серғалиев Нұрлан Хабибуллаұлы |{{URL|https://wku.edu.kz/}} |- | [[Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті|Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті]] | [[Орал]] | style="text-align:center;" |1963 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Наметов Асқар Мырзахметұлы |{{URL|https://wkau.edu.kz/}} |- | [[Сәрсен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті|С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті]] | [[Өскемен]] | style="text-align:center;" |1952 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Төлеген Мұхтар Әділбекұлы |{{URL|https://vku.edu.kz/}} |- | [[Дәулет Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті|Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті]] | [[Өскемен]] | style="text-align:center;" |1958 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Рахметуллина Сәуле Жәдігерқызы |{{URL|https://www.ektu.kz/}} |- | [[Торайғыров университеті]] | [[Павлодар]] | style="text-align:center;" |1960 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Садықов Еркін Тоқмұхамедұлы |{{URL|https://tou.edu.kz/}} |- | [[Павлодар педагогикалық университеті|Ә. Марғұлан атындағы Павлодар педагогикалық университеті]] | [[Павлодар]] | style="text-align:center;" |1962 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Жылбаев Жанбол Октябрұлы |{{URL|https://ppu.edu.kz/}} |- | [[Солтүстік Қазақстан университеті|М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті]] | [[Петропавл]] | style="text-align:center;" |1937 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Исақаев Ербол Маратұлы |{{URL|https://ku.edu.kz/}} |- | [[Рудный индустриялық университеті]] | [[Рудный]] | style="text-align:center;" |1977 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />''бос орын'' |{{URL|https://www.rii.edu.kz/}} |- | [[Шәкәрім атындағы университет|Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті]] | [[Семей]] | style="text-align:center;" |1934 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Орынбеков Думан Рымғалиұлы |{{URL|https://shakarim.edu.kz/}} |- | [[Семей медицина университеті]] | [[Семей]] | style="text-align:center;" |1953 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Дюсупов Алтай Ахметқалиұлы |{{URL|https://smu.edu.kz/}} |- | [[Жетісу университеті|І. Жансүгіров атындағы Жетісу университеті]] | [[Талдықорған]] | style="text-align:center;" |1972 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Бөрібаев Ермек Әбілтайұлы |{{URL|https://zhetysu.edu.kz/}} |- | [[М.Х. Дулати атындағы Тараз университеті]] | [[Тараз]] | style="text-align:center;" |1958 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Байжұманов Мұхтар Қазбекұлы |{{URL|https://dulaty.kz/}} |- | [[Қарағанды индустриялық университеті]] | [[Теміртау]] | style="text-align:center;" |1963 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />''бос орын'' |{{URL|https://tttu.edu.kz/}} |- | [[Халықаралық туризм және меймандостық университеті]] | [[Түркістан (қала)|Түркістан]] | style="text-align:center;" |2019 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Шоқпаров Әлібек Жұмабекұлы || {{URL|https://iuth.edu.kz/}} |- | [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті]] | [[Шымкент]] | style="text-align:center;" |1943 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />''бос орын'' |{{URL|https://auezov.edu.kz/}} |- | [[Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті|Ө. Жәнібеков атындағы Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті]] | [[Шымкент]] | style="text-align:center;" |1937 | коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />''бос орын'' |{{URL|https://okmpu.edu.kz/}} |} == ''Мемлекеттік органдардың'' жоғары оқу орындары == {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:05%;" | Атауы ! style="width:05%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Басшысы ! style="width:05%;" | Басқарушы орган ! style="width:05%;" | Сайты |- | ҚР Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1994 | <small>Ректор:</small> <br /> Әбіл Ерлан Қуанышұлы || [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігі|Мемлекеттік қызмет істері агенттігі]] || {{URL|https://www.apa.kz/}} |- | [[Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Кеңесі#Сот төрелігі академиясы|ҚР Жоғары Сот Кеңесінің жанындағы Сот төрелігі академиясы]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |2016 | <small>Ректор:</small> <br /> Баймолдина Зәуреш Хамитқызы || [[Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Кеңесі|Жоғары Сот Кеңесі]] || {{URL|https://academy.sud.kz/}} |- | ҚР Бас прокуратурасының жанындағы Құқық қорғау органдары академиясы | [[Қосшы]] | style="text-align:center;" |2015 | {{sort|Сексембаев Марат Исламханұлы|<small>Ректор: әділет аға кеңесшісі</small> <br />Сексембаев Марат Исламханұлы}} |[[Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы|Бас прокуратура]] |{{URL|https://academy-gp.kz/}} |- | "AML ACADEMY" Қаржылық мониторинг академиясы | [[Астана]] | style="text-align:center;" |2023 | <small>Ректор:</small> <br /> Мерзадинов Ерғали Серікбайұлы || [[Қазақстан Республикасының Қаржылық мониторинг агенттігі|Қаржылық мониторинг агенттігі]] || {{URL|https://www.amlacademy.kz/}} |- | [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Академиясы|ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитетінің академиясы]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1974 | {{sort|Шаяхметов Әділ Шаяхметұлы|<small>Бастық: генерал-лейтенант</small> <br /> Шаяхметов Әділ Шаяхметұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Ұлттық қауіпсіздік комитеті]] |— |- | [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік әскери институты|ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара академиясы]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1931 | <small>Бастық: полковник</small> <br />Поливанов Павел Константинович |[[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Ұлттық қауіпсіздік комитеті]] |— |- | ҚР Төтенше жағдайлар министрлігінің М.Ғабдуллин атындағы Азаматтық қорғау академиясы | [[Көкшетау]] | style="text-align:center;" |1997 | {{sort|Әлібеков Ерлан Әлібекұлы|<small>Бастық: азаматтық қорғау полковнигі</small> <br />Әлібеков Ерлан Әлібекұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі|Төтенше жағдайлар министрлігі]] |{{URL|http://agz.edu.kz/}} |- | [[Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының Академиясы|ҚР Ұлттық ұланының академиясы]] | [[Петропавл]] | style="text-align:center;" |1997 | {{sort|Әбжанов Бауыржан Садықұлы|<small>Бастық: генерал-майор</small> <br />Әбжанов Бауыржан Садықұлы}} |[[Қазақстан Республикасының Ұлттық ұлан Бас қолбасшылығы|Ұлттық ұланның Бас қолбасшылығы]] |{{URL|https://www.ang.edu.kz/}} |- | ҚР Ішкі істер министрлігінің Ш.Қабылбаев атындағы Қостанай академиясы | [[Қостанай]] | style="text-align:center;" |1971 | {{sort|Дәрменов Ақынқали Дәуітбайұлы|<small>Бастық: полиция генерал-майоры</small> <br /> Дәрменов Ақынқали Дәуітбайұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрлігі]] |{{URL|https://qpa.edu.kz/}} |- | ҚР Ішкі істер министрлігінің М.Есболатов атындағы Алматы академиясы | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |1956 | <small>Бастық: </small> <br />''бос орын'' |[[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрлігі]] |{{URL|https://alpolac.edu.kz/}} |- | [[Қазақстан Республикасы ІІМ Қарағанды академиясы|ҚР Ішкі істер министрлігінің Б.Бейсенов атындағы Қарағанды академиясы]] | [[Қарағанды]] | style="text-align:center;" |1969 | {{sort|Әділов Санжар Аскенұлы|<small>Бастық: полиция генерал-майоры </small> <br /> Әділов Санжар Аскенұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрлігі]] |{{URL|https://kpa.edu.kz/}} |- | ҚР Ішкі істер министрлігінің М.Бөкенбаев атындағы Ақтөбе заң институты | [[Ақтөбе]] | style="text-align:center;" |1996 | {{sort|Мұхаметқалиев Нұркен Жанболатұлы|<small>Бастық: полиция полковнигі</small> <br /> Мұхаметқалиев Нұркен Жанболатұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер министрлігі]] |{{URL|https://auimvd.edu.kz/}} |- | [[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР Қорғаныс министрлігінің Ұлттық қорғаныс университеті]] | [[Астана]] | style="text-align:center;" |1997 | {{sort|Мұстабеков Асқар Досбосынұлы|<small>Бастық: генерал-майор </small> <br /> Мұстабеков Асқар Досбосынұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлігі]] |{{URL|https://nuo.kz/}} |- | ҚР Қорғаныс министрлігінің Радиоэлектроника және байланыс әскери-инженерлік институты | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |2001 | {{sort||<small>Бастық: </small> <br /> бос орын}} |[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлігі]] |{{URL|https://www.viires.edu.kz/}} |- | ҚР Қорғаныс министрлігінің [[Әуе Қорғаныс Күштері Әскери Институты|Екі мәрте Кеңес Одағының Батыры Т.Ж.Бигелдинов атындағы Әуе қорғанысы күштерінің әскери институты]] | [[Ақтөбе]] | style="text-align:center;" |1974 | {{sort|Еспағанбетов Тимур Төлегенұлы|<small>Бастық: полковник</small> <br /> Еспағанбетов Тимур Төлегенұлы}} |[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлігі]] |{{URL|https://visvo.edu.kz/}} |- | ҚР Қорғаныс министрлігінің [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|С.Нұрмағамбетов атындағы Құрлық әскерлерінің әскери институты]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" | 1970 | {{sort|Сәбит Бейсенұлы|<small>Бастық: генерал-майор </small> <br /> Сәбит Бейсенұлы Құдайбергенов}} |[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлігі]] | — |} == ''Жекеменшік'' жоғары оқу орындары == === Университеттер === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Атауы ! style="width:05%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! style="width:05%;" | Сайты |- | [[Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті]] | [[Алматы]] | style="text-align:center;" |2009 | акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы - ректор:</small> <br />Исахов Асылбек Абдиашимұлы |{{URL|https://iitu.edu.kz/}} |- | [[Қазақстан-Британ техникалық университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2001 || акционерлік қоғам || <small>Ректор (басқарма төрағасы):</small> <br />Ғабдуллин Маратбек Төлебергенұлы || {{URL|https://kbtu.edu.kz/}} |- | [[Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университеті|«Нұр-Мүбарак» Египет ислам мәдениеті университеті]]{{efn|Құрылтайшысы — [[Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы]].}} || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1993 || жеке мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Мухаммад аш-Шаххат Абдулхамид Мухаммад ал-Жинди || {{URL|https://www.nmu.edu.kz/}} |- | [[Алматы энергетика және байланыс университеті|Ғ. Дәукеев атындағы Алматы энергетика және байланыс университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1975 || коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Ректор:</small> <br />Нығыметов Ғани Сақтағанұлы || {{URL|https://aues.edu.kz/}} |- | [[КИМЭП|КИМЭП университеті]]{{efn|60% акциясы жоғары оқу орнының басшысы [[Чан Йан Бэнг]]ке, 40% акциясы Қазақстан Үкіметіне тиесілі.}} || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1992 || коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Президент:</small> <br />[[Чан Йан Бэнг]] || {{URL|https://www.kimep.kz/}} |- | [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1941 || акционерлік қоғам || <small>Ректор:</small> <br />[[Сәлима Сағиқызы Құнанбаева|Құнанбаева Сәлима Сағиқызы]] || {{URL|https://www.ablaikhan.kz/}} |- | [[Тұран (университет)|«Тұран» университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1992 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Алшанов Рахман Алшанұлы || {{URL|https://turan.edu.kz/}} |- |[[ALT Университеті|М. Тынышбаев атындағы ALT университеті]] |[[Алматы]] | style="text-align:center;" |1931 | акционерлік қоғам || <small>Президент-ректор:</small> <br />Әмірғалиева Салтанат Нұрәділқызы |{{URL|https://alt.edu.kz/}} |- | [[Нархоз университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1963 || коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Президент:</small> <br />Қожахмет Қанат Темірғалыұлы || {{URL|https://narxoz.edu.kz/}} |- | [[Алматы технологиялық университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1957 || акционерлік қоғам || <small>Президент:</small> <br />[[Құралбек Сәдібайұлы Құлажанов|Құлажанов Құралбек Сәдібайұлы]] <br /><small>Ректор:</small> <br />Құлажанов Талғат Құралбекұлы || {{URL|https://atu.edu.kz/}} |- | [[Қазақстан-Неміс университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1999 || білім беру мекемесі || <small>Президент:</small> <br />Волрад Роммель <br /><small>Ректор:</small> <br />Әжібаева Әсел Әуезқызы || {{URL|https://dku.kz/}} |- | [[Халықаралық бизнес университеті|К. Сағадиев атындағы Халықаралық бизнес университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1992 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Махметова Анар Мұсақызы | {{URL|https://uib.edu.kz/}} |- | Қонаев Университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1993 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент:</small> <br />Жалаири Өмірәлі Шакарапұлы <br /><small>Ректор:</small> <br />Өмірәлі Жәзира Өмірәліқызы || {{URL|https://vuzkunaeva.kz/}} |- | Еуразия технологиялық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1948 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Сүлейменов Ербол Зинаддинұлы || {{URL|https://etu.edu.kz/}} |- | Каспий қоғамдық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1992 || білім беру мекемесі || <small>Ректор:</small> <br />Нүсенов Жолдасбек Мүсілімқызы || {{URL|https://cu.edu.kz/}} |- | [[Халықаралық инженерлік-технологиялық университеті]]|| [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2001 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Сәрсенбекова Гүлнәр Әлібекқызы | {{URL|https://metu.edu.kz/}} |- | Халықаралық көліктік-гуманитарлық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2000 || мекеме || <small>Президент:</small> <br />Омаров Амангелді Жұмағалиұлы <br /><small>Ректор:</small> <br />Тұрдалиев Әуезхан Тұрдалыұлы | {{URL|https://mtgu.edu.kz/}} |- | Алматы гуманитарлық-экономикалық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1997 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Корвяков Валерий Анатольевич || {{URL|https://ageu.edu.kz/}} |- | Қазақстан-Ресей медициналық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1992 || мемлекеттік емес білім беру мекемесі || <small>Ректор:</small> <br />Жайнақбаев Нұрлан Темірбекұлы || {{URL|https://krmu.edu.kz/}} |- | Алматы менеджмент университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1988 || білім беру мекемесі || <small>Президент:</small> <br />Қожахметов Асылбек Базарбайұлы<br /><small>Ректор:</small> <br />Күреңкеева Гүлнара Тұрдалықызы || {{URL|https://almau.edu.kz/}} |- | «Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары мектебі» Қазақстандық медицина университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" | 1997|| жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Әуезова Ардақ Мұханбетжанқызы || {{URL|https://ksph.edu.kz/}} |- |[[Қайнар (университет)|Q University]] |[[Алматы]] | style="text-align:center;" |1991 | мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Джанегизова Айсұлу Сабирханқызы |{{URL|https://q-university.kz/}} |- | Халықаралық білім беру корпорациясы ([[Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы]], Қазақ-Америка Университеті) || [[Алматы]] || style="text-align:center;" | 1980&nbsp;(ҚазБСҚА) <br />1997 (ҚАУ) <br />2007 (ХБК) || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Имандосова Маргарита Булатовна || {{URL|https://mok.edu.kz/}} |- | [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|М.С. Нәрікбаев атындағы КАЗГЮУ университеті]] || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 1994|| акционерлік қоғам || <small>Басқарма төрағасы:</small> <br />Нәрікбаев Талғат Мақсұтұлы <small>Провост (ректор):</small> <br />Пен Сергей Геннадьевич | {{URL|https://mnu.kz/}} |- | Astana IT University{{efn|91% үлесі "NNEF" қоғамдық қорына, 9% үлесі Қазақстан Үкіметіне тиесілі.}} || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 2019|| жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Хикметов Асқар Құсыпбекұлы || {{URL|https://astanait.edu.kz/}} |- | Астана халықаралық университеті || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 2018 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент:</small> <br />Ырсалиев Серік Азтайұлы || {{URL|https://www.aiu.kz/}} |- | Esil University || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 1999 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Таубаев Аяпберген Алданайұлы || {{URL|https://esil.edu.kz/}} |- | Қ. Құлажанов атындағы Қазақ технология және бизнес университеті{{efn|Жалғыз акционері — "[[Алматы технологиялық университеті]]" АҚ}} || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 2003|| акционерлік қоғам || <small>Президент-ректор:</small> <br />Байбеков Сейдіқасым Ниязбекұлы || {{URL|https://kaztbu.edu.kz/}} |- | «Тұран-Астана» Университеті || [[Астана]]|| style="text-align:center;" | 1998 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Жапарова Гүлжамал Әлкенқызы || {{URL|https://tau-edu.kz/}} |- | Баишев Университеті || [[Ақтөбе]]|| style="text-align:center;" | 1996 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Лыгина Ольга Ивановна || {{URL|https://bu.edu.kz/}} |- | Қазақ-орыс халықаралық университеті || [[Ақтөбе]]|| style="text-align:center;" | 1994|| жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент/ректор:</small> <br />Бердімұратова Лилиана Темірханқызы || {{URL|https://kriu.edu.kz/}} |- | [[Жезқазған университеті|Ө.А. Байқоңыров атындағы Жезқазған университеті]] || [[Жезқазған]]|| style="text-align:center;" | 1961|| акционерлік қоғам || <small>Президент-ректор:</small> <br />Тәкішев Әбділмәлік Арғынұлы || {{URL|https://zhezu.edu.kz/}} |- | А. Мырзахметов атындағы Көкшетау университеті || [[Көкшетау]]|| style="text-align:center;" | 2000|| мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Елубаев Сағынтай Зекенұлы || {{URL|https://kuam.edu.kz/}} |- | [[Қарағанды экономика университеті|Қазтұтынуодағы Қарағанды университеті]]{{efn|Құрылтайшысы — ҚР кооперативтік ұйымдарының облыстық (өңірлік) бірлестіктерінің қауымдастығы (Қазтұтынуодағы)}} || [[Қарағанды]]|| style="text-align:center;" | 1966|| жеке мекеме || <small>Ректор:</small> <br />[[Ерқара Балқараұлы Аймағамбетов|Аймағанбетов Ерқара Балқараұлы]] || {{URL|https://keu.kz/}} |- | [[SDU University]]{{efn|Құрылтайшысы — "Білім Орда" Халықаралық қоғамдық қоры.}} || [[Қаскелең]] || style="text-align:center;" | 1996|| мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Игенбаев Әлімжан Бекежанұлы || {{URL|https://sdu.edu.kz/}} |- | М. Дулатов атындағы Қостанай инженерлік-экономикалық университеті || [[Қостанай]] || style="text-align:center;" | 1996 || жеке мекеме || <small>Президент:</small> <br />Мамедов Рихсибай Абдурахманович<br /><small>Ректор:</small> <br />Исмаилов Арман Оразалыұлы || {{URL|https://kineu.edu.kz/}} |- | Академик З. Алдамжар атындағы Қостанай әлеуметтік-техникалық университеті || [[Қостанай]] || style="text-align:center;" | 1998 || мекеме || <small>Президент:</small> <br />Алдамжар Бибігүл Зұлқарнайқызы <br /><small>Ректор:</small> <br />Абдуллин Руслан Батыржанұлы || {{URL|https://kosstu.edu.kz/}} |- | «Болашақ» Қызылорда университеті || [[Қызылорда]] || style="text-align:center;" | 1995 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент:</small> <br />[[Бақберген Сәрсенұлы Досманбетов|Досманбетов Бақберген Сәрсенұлы]]<br /><small>Ректор:</small> <br />Досманбетов Динар Бақбергенұлы | {{URL|https://bolashak-edu.kz/}} |- | Қызылорда ашық университеті || [[Қызылорда]] || style="text-align:center;" | 1998 || білім беру мекемесі || <small>Ректор:</small> <br />Бисенов Қылышбай Алдабергенұлы || {{URL|https://ouk.edu.kz/}} |- | Батыс Қазақстан инновациялық-технологиялық университеті || [[Орал]] || style="text-align:center;" | 2000|| жеке меншік жоғары кәсіби білім беру мекемесі || <small>Ректор:</small> <br />Шакешев Бекболат Теміржанұлы || {{URL|https://wkitu.kz/}} |- | Қазақстан инновациялық және телекоммуникациялық жүйелер университеті || [[Орал]] || style="text-align:center;" | 1998 || мемлекеттік емес білім беру мекемесі || <small>Президент:</small> <br />[[Ақсерік Сарыұлы Әйтімов|Әйтімов Ақсерік Сарыұлы]]<br /> <small>Ректор:</small> <br />Баяхов Әліби Науханұлы || {{URL|https://kazuits.edu.kz/}} |- | [[Қазақстан-Американдық еркін университеті|Қазақстан-Америка еркін университеті]] || [[Өскемен]] || style="text-align:center;" | 1994|| жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент:</small> [[Ережеп Әлхайырұлы Мәмбетқазиев|Мәмбетқазиев Ережеп Әлхайырұлы]]<br /><small>Ректор:</small> <br />Мәмбетқазиев Айдар Ережепұлы || {{URL|https://kafu.edu.kz/}} |- | Инновациялық Еуразия университеті || [[Павлодар]] || style="text-align:center;" | 1991 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Мұсабекова Гүлвира Айдарханқызы || {{URL|https://ineu.edu.kz/}} |- | Әлихан Бөкейхан университеті || [[Семей]] || style="text-align:center;" | 1998 || білім беру мекемесі || <small>Президент:</small> Құрманбаева Шырын Асылханқызы<br /><small>Ректор:</small> <br />Койчубаев Александр Сергеевич || {{URL|https://abu.edu.kz/}} |- | Академик Ә. Қуатбеков атындағы Халықтар Достығы университеті || [[Шымкент]]|| style="text-align:center;" | 1999|| мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Қуатбекова Рабиға Әбдімұсақызы || {{URL|https://udn.edu.kz/}} |- | Ж.А. Тәшенев атындағы университет || [[Шымкент]]|| style="text-align:center;" | 1998 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Президент:</small> <br />Серік Оңалбайұлы<br /><small>Ректор:</small> <br />Байболов Қанат Сейтжанұлы || {{URL|https://tashenev.edu.kz/}} |- | «Мирас» Университеті || [[Шымкент]]|| style="text-align:center;" | 1997 || мекеме || <small>Президент:</small> Мырзалиев Мәлік Болатұлы<br /><small>Ректор:</small> <br />Халықберген Нүркен Ғалымұлы || {{URL|https://miras.edu.kz/}} |- | Орталық Азия Инновациялық Университеті || [[Шымкент]]|| style="text-align:center;" | 2021|| жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Ажидинов Акмалдин Сапардинович || {{URL|https://caiu.edu.kz/}} |- | Шымкент университеті || [[Шымкент]]|| style="text-align:center;" | 2001 || жеке мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Сейтқұлов Нұрлыбек Ақынұлы || {{URL|https://univershu.edu.kz/}} |} === Академиялар === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Атауы ! style="width:10%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! Сайты |- | [[Қазақ спорт және туризм академиясы]] || [[Алматы]]|| style="text-align:center;" | 1944|| коммерциялық емес акционерлік қоғам || <small>Президент:</small> <br />Закирьянов Қайрат Қайроллаұлы<br /> <small>Ректор:</small> <br />Закирьянов Бауыржан Қайратұлы | {{URL|https://kazast.edu.kz/}} |- | Дене шынықтыру және бұқаралық спорт академиясы || [[Астана]] || style="text-align:center;" | 2021 || жауапкершілігі шектеулі серіктестік || <small>Ректор:</small> <br />Дукетаев Болатбек Асылбекұлы || {{URL|https://apems.edu.kz/}} |- | Гуманитарлық-техникалық академия || [[Көкшетау]] || style="text-align:center;" | 1992|| мекеме || <small>Президент:</small> <br />Пак Владимир Юн-Динович<br /><small>Ректор:</small> <br />[[Әбілмәжін Мұсайыпұлы Аюлов|Аюлов Әбілмәжін Мұсайыпұлы]] || {{URL|https://gta.edu.kz/}} |- | «Болашақ» академиясы || [[Қарағанды]] || style="text-align:center;" | 1995 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Рысмағамбетова Гүлнара Мусиқызы || {{URL|https://bolashaq.edu.kz/}} |- | Орталық Қазақстан Академиясы || [[Қарағанды]] || style="text-align:center;" | 2012 || жеке мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Жүнісов Бақтыбай Жолжақсынұлы || {{URL|https://c-k-a.edu.kz/}} |- | [[Оңтүстік Қазақстан медицина академиясы]] || [[Шымкент]] || style="text-align:center;" | 1979 || акционерлік қоғам || <small>Ректор:</small> <br /> [[Мырзабек Мырзашұлы Рысбеков|Рысбеков Мырзабек Мырзашұлы]]|| {{URL|https://skma.edu.kz/}} |} === Институттар === {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Атауы ! style="width:10%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Түрі ! style="width:05%;" | Басшысы ! Сайты |- | Л.Б. Гончаров атындағы Қазақ автомобиль-жол институты || [[Алматы]] || style="text-align:center;" | 1999 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Қабашев Рақымжан Әбілқасымұлы || {{URL|https://kazadi.edu.kz/}} |- | [[Еуразия гуманитарлық институты|А.Қ. Құсайынов атындағы Еуразия гуманитарлық институты]] || [[Астана]] || style="text-align:center;" | 1995|| жоғары білім беру мекемесі || <small>Ректор:</small> <br />Исмаилов Амангелді Жақсылықұлы || {{URL|https://egi.edu.kz/}} |- | [[Атырау инженерлік-гуманитарлық институты]] || [[Атырау]] || style="text-align:center;" | 2001|| мекеме || <small>Ректор:</small> <br /> [[Ерсайын Валитханұлы Ихсанов|Ихсанов Ерсайын Валитханұлы]] || {{URL|https://aigi.kz/}} |- | [[Қаныш Сәтбаев атындағы Екібастұз инженерлік-техникалық институты (ЕИТИ)|Академик Қ. Сәтбаев атындағы Екібастұз инженерлік-техникалық институты]] || [[Екібастұз]] || style="text-align:center;" | 1994 || мекеме || <small>Ректор:</small> <br />Сиваракша Далида Маратовна || {{URL|https://eiti.edu.kz/}} |- | Ш. Мұртаза атындағы Халықаралық Тараз инновациялық институты || [[Тараз]] || style="text-align:center;" | 2008 || мекеме || <small>Президент:</small> <br />Мүслімов Нұржан Жомартұлы<br /> <small>Ректор:</small> <br />Баяндин Марат Асылбекұлы | {{URL|https://htii.edu.kz/}} |} == ''Шетелдік'' ЖОО филиалдары == {| class="sortable" border="border:1px solid darkgray;" cellpadding="9" cellspacing="0" style="font-size:100%;margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9;border:1px solid darkgray;border-collapse:collapse;" width="100%" |- style="background-color:#99ccff;1px solid darkgray;text-align:center;font-weight:bold;" ! style="width:26%;" | Филиал ашқан ЖОО ! style="width:10%;" | Қала ! style="width:05%;" | {{comment|Ашылған жыл}} ! style="width:05%;" | Басшысы ! Сайты |- | {{ту|Ресей}} Санкт-Петербург гуманитарлық кәсіподақтар университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |1984 || <small>Директоры:</small> <br />Аубакирова Анна Александровна || {{URL|https://almata.gup.ru/}} |- | {{ту|Ресей}}Челябі мемлекеттік университеті || [[Қостанай]] || style="text-align:center;" |2000 || <small>Директоры:</small> <br />Нализко Наталья Александровна || {{URL|https://csukz.ru/}} |- | {{ту|Ресей}}[[Мәскеу мемлекеттік университеті|М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университеті]] || [[Астана]] || style="text-align:center;" |2001 || <small>Директоры:</small> <br />Сидорович Александр Владимирович || {{URL|https://www.msu.kz/}} |- | {{ту|Ресей}} Мәскеу авиациялық институты || [[Байқоңыр (қала)|Байқоңыр]] || style="text-align:center;" |2012 || <small>Директоры:</small> <br />Самойленко Елена Аркадьевна || {{URL|https://voshod.mai.ru/}} |- | {{ту|Ұлыбритания}}De Montfort University || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2021 || <small>Кампус басшысы:</small> <br />Haina Zhang || {{URL|https://dmuk.edu.kz/}} |- | {{ту|АҚШ}}Аризона университеті || [[Петропавл]] || style="text-align:center;" |2022 || || |- | {{ту|Қытай}} Пекин университеті || [[Астана]] || style="text-align:center;" |2024 || || |- | {{ту|Қытай}} Пекин тіл және мәдениет университеті || [[Астана]] || style="text-align:center;" |2024 || || |- | {{ту|Ұлыбритания}}Heriot-Watt University || [[Ақтөбе]] || style="text-align:center;" |2023<ref>[https://kapital.kz/gosudarstvo/122564/kakiye-filialy-zarubezhnykh-vuzov-otkryli-v-kazakhstane.html Какие филиалы зарубежных вузов открыли в Казахстане]</ref> || || |- | {{ту|Польша}} Быдгощ экономика университеті || [[Семей]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Италия}}Марке политехникалық университеті || [[Талдықорған]] || style="text-align:center;" |2024 || || |- | {{ту|Ұлыбритания}}Coventry University || [[Астана]] || style="text-align:center;" |2024 || || {{URL|https://coventry.edu.kz/}} |- | {{ту|Германия}}Берлин техникалық университеті, Дармштадт техникалық университеті, Берлин еркін университеті, Гамбург қолданбалы ғылымдар университеті бірлескен консорциум || [[Ақтау]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Қытай}}[[Гонконг университеті]] || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Қытай}}Тяньцзин кәсіби университеті || [[Өскемен]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Қытай}}Солтүстік-Батыс политехникалық университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Оңтүстік Корея}} Сеул ұлттық ғылым және технологиялар университеті || [[Қызылорда]] || style="text-align:center;" |2023 || || |- | {{ту|Ресей}}«МИФИ» Ұлттық ядролық зерттеу университеті || [[Алматы]] || style="text-align:center;" |2022 || || |- | {{ту|Ресей}}[[Ресей мемлекеттік мұнай және газ университеті|И.Губкин атындағы Ресей мұнай және газ университеті]] || [[Атырау]] || style="text-align:center;" |2022 || || |} == Жекешелендірілген жоғары оқу орындары == # [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|"М.С. Нәрікбаев атындағы КАЗГЮУ университеті"]] АҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2021 жылы мемлекет меншігінде қалған 35% акциясы жеке меншікке өтті. 2023 жылғы дерек бойынша ең ірі акционерлері: Нәрікбаевтар (58,5%; оның ішінде Талғат Нәрікбаев 38%), "Павлодар Білім" ЖШС (35%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1971990/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B4%D0%B8%D1%80.%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%82.pdf Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> # [[Жезқазған университеті|"Ө.А. Байқоңыров атындағы Жезқазған университеті"]] АҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2019 жылы мемлекет меншігінде қалған 35% акциясы жеке меншікке өтті. 2023 жылғы дерек бойынша акционерлері: "Білім бұлағы" ЖШС (65%), Арғын Айдар (35%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1971327/%D0%90%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9%20%D0%BE%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%20%D0%B7%D0%B0%202023%20%D0%B3%D0%BE%D0%B4.pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "[[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті]]" АҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2019 жылы мемлекет меншігінде қалған 35% акциясы жеке меншікке өтті. 2024 жылғы дерек бойынша ең ірі акционерлері: "Айтек-ITEC" ЖШС (80%), "IBCC" ЖШС (17,5%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1963969/%D0%A4%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%B7%D0%B0%202023%20%D0%B3%D0%BE%D0%B4.pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "[[Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы]]" АҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2019 жылы мемлекет меншігінде қалған 35% акциясы жеке меншікке өтті. 2020 жылы [[Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы]] мен Қазақ-Америка университеті біртұтас Халықаралық білім беру корпорациясына біріктірілді. 2024 жылғы дерек бойынша корпорация иесі — "Verum Holding Ltd." жеке компаниясы. # "[[Алматы энергетика және байланыс университеті|Ғ. Дәукеев атындағы Алматы энергетика және байланыс университеті]]" КеАҚ — 1997 жылы [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|ҚазҰТУ-дан]] қайта бөлініп шыққаннан бастап акцияларының бір бөлігі жеке меншікте болды. 2019 жылы мемлекет меншігінде қалған 34% акциясы жеке меншікке өтті. 2023 жылғы дерек бойынша ең ірі акционерлері: "NNEF" қоғамдық қоры (34%), Александр Салдузи (30%), Эдгар Салдузи (28%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1964447/%D0%9E%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%20%D0%A2%D0%9E%D0%9E%20%D0%90%D0%B9%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%202023%D0%B3_compressed.pdf Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> # "[[ALT Университеті|М. Тынышбаев атындағы ALT университеті]]" АҚ — 2001 жылы мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2012 жылы жеке меншікте болған 65% акциясын "[[Қазақстан темір жолы]]" ұлттық компаниясы сатып алып, 2015 жылы өз үлесін 100%-ға дейін арттырды. 2018 жылы компания үлесі жеке меншікке сатылды. 2023 жылғы дерек бойынша жалғыз акционері — "Управляющая Компания КазАТК" ЖШС.<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1972436/%D0%9A%D0%9E%D0%9D%D0%A1%D0%BE%D0%BB%20%D0%A4%D0%9E%20%D0%B8%20%D0%90%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%20%D0%BE%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%202023%20%D0%BE%D1%82%2026%2008%2024.pdf Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> # "[[Қазақстан-Британ техникалық университеті]]" АҚ — 2001 жылы құрылған кезде акциялары [[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|Білім және ғылым министрлігіне]], ал 2003-2018 жылдары "[[ҚазМұнайГаз]]" ұлттық компаниясына тиесілі болды. 2023 жылғы дерек бойынша жалғыз акционері — "NNEF" қоғамдық қоры.<ref>[https://opi.dfo.kz/p/ru/DossierDownload/DfoObjects/1959955/%D0%90%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%20%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B4%20%D0%A4%D0%9E%20%D0%9A%D0%91%D0%A2%D0%A3%202023.pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "[[Оңтүстік Қазақстан медицина академиясы]]" АҚ — 2018 жылға дейін 100% акциясы мемлекетке тиесілі болды. 2023 жылғы дерек бойынша жалғыз акционері — "Қазақ инновациялық университеті" ЖШС.<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1920467/%D0%9E%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%20%D0%90%D0%9E%20%D0%AE%D0%9A%D0%9C%D0%90.pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "[[Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті]]" АҚ — 2009 жылы құрылған кезде 50% акциясы, кейін 2015 жылға дейін 33% акциясы [[Зерде (холдинг)|"Зерде"]] ұлттық холдингіне тиесілі болды. 2023 жылғы дерек бойынша ең ірі акционерлері: "NNEF" қоғамдық қоры (85%), Мадина Бектұрғанова (10%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1970606/%D0%9E%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%20%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B0%20%20%D0%A4%D0%9E%20%D0%B7%D0%B0%20%D0%B3%D0%BE%D0%B4%202023%20%D0%9C%D0%A3%D0%98%D0%A2%20(%D0%A6%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD).pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті" АҚ — 2015 жылға дейін 100% акциясы мемлекетке тиесілі болды. 2021 жылы бас лицензиясынан айырылды. # "ВШОЗ" Қазақстандық медицина университеті" ЖШС — 2015 жылға дейін 100% үлесі мемлекетке тиесілі болды. # "[[Қазақ спорт және туризм академиясы]]" КеАҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2015 жылы мемлекет меншігінде қалған 20% акциясы жеке меншікке өтті. 2023 жылғы дерек бойынша ең ірі акционерлері — Қайрат Закирьянов (30%), "Жарыс-СТ" ЖШС (29%), "Aktau Industries Service" ЖШС (20%), "Матай-KZ" ЖШС (19%).<ref>[https://gr5.gosreestr.kz/p/ru/DossierDownload/GrObjects/1941169/2023%20%D0%A4%D0%9E%20%D0%B8%20%D0%91%D0%91.pdf Аудиторский отчет за 2023 год]</ref> # "[[Нархоз университеті]]" КеАҚ — 2001 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2023 жылғы дерек бойынша жалғыз акционері — [[Болат Жамитұлы Өтемұратов|Болат Өтемұратов]].<ref>[https://opi.dfo.kz/p/ru/DossierDownload/DfoObjects/1972310/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B4%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F%20%D1%84%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%BD%D0%B0%2031.12.2023%20%D0%B3..pdf Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> # "[[Алматы технологиялық университеті]]" АҚ — 1999 жылға дейін мемлекеттік жоғары оқу орны болды. 2023 жылғы дерек бойынша жалғыз акционері — "Ертам" ЖШС.<ref>[https://opi.dfo.kz/p/ru/DossierDownload/DfoObjects/1940507/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B4%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F%20%D1%84%D0%B8%D0%BD%20%D0%BE%D1%82%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%202023.PDF Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> == Ерекше мәртебесі бар жоғары оқу орындары == # Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті (2001) # Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті (2001) # Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті (2001) # Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті (2001) # С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті (2001) # Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы (2001) # Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы (2001) # Қазақ ұлттық өнер университеті (2001) # Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті (2003) # Президент жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы (2006) # Бас прокуратура жанындағы Құқық қорғау органдары академиясы (2015) # Жоғары Сот Кеңесі жанындағы Сот төрелігі академиясы (2016) # Қазақ ұлттық хореография академиясы (2016) # Ұлттық қорғаныс университеті (2018) # Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті (2018) # Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті (2020)<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U010000648_ Жоғары оқу орындарына ерекше мәртебе беру туралы]</ref> === Зерттеу университеттері === # Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті (2014) # Назарбаев университеті (2015) # С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті (2019) # Қарағанды медицина университеті (2019) # Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті (2020) # С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті (2020) # Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті (2022) # Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті (2022) # М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті (2023) # Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті (2024) == Бұрынғы жоғары оқу орындары == === Біріктірілген мемлекеттік ЖОО-лар === # Қаржы академиясы (Астана, 2020 жылы Еуразия ұлттық университетіне қосылды)<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2000000741 "Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті" коммерциялық емес акционерлік қоғамының кейбір мәселелері туралы]</ref> # [[Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты|Ө. Сұлтанғазин атындағы Қостанай мемлекеттік педагогикалық университеті]] (Қостанай, 2019 жылы Қостанай өңірлік университетіне қосылды) # [[Тараз мемлекеттік педагогикалық университеті]] (Тараз, 2019 жылы Тараз өңірлік университетіне қосылды)<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000752 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі жоғары оқу орындарының кейбір мәселелері туралы]</ref> # [[Қаржы полициясы академиясы]] (Қосшы, 2015 жылы Құқық қорғау органдары академиясына қосылды)<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1500000433 "Қаржы полициясы академиясы" мемлекеттік мекемесін тарату туралы]</ref> # Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институты (Ақтөбе, 2013 жылы Ақтөбе өңірлік университетіне қосылды) # [[Семей мемлекеттік педагогикалық институты]] (Семей, 2013 жылы Шәкәрім университетіне қосылды)<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1300000529 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің жекелеген республикалық мемлекеттік ұйымдарын қайта ұйымдастыру туралы]</ref> === Жабылған және лицензиясынан айырылған жекеменшік ЖОО-лар === # [[Шет тілдер және іскерлік карьера университеті]] (Алматы, 2021)<ref>[https://egemen.kz/article/290227-qazaqstanda-taghy-bir-dgoghary-oqu-orny-litsenziyasynan-ayyryldy Қазақстанда тағы бір жоғары оқу орны лицензиясынан айырылды]</ref> # «Орда» университеті (Шымкент, 2021) — Сол жылы «Мирас» университетімен бірікті<ref>[https://www.gov.kz/memleket/entities/edu/press/news/details/227767 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЕКІ ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫ БАС ЛИЦЕНЗИЯСЫНАН АЙЫРЫЛДЫ]</ref> # «Ақмешіт» гуманитарлық-техникалық институты (Қызылорда, 2021)<ref>[https://egemen.kz/amp/article/284248-elimizdegi-taghy-bir-dgoghary-oqu-orny-litsenziyasynan-ayyryldy Еліміздегі тағы бір жоғары оқу орны лицензиясынан айырылды]</ref> # Орталық Азия университеті (Алматы, 2021)<ref>[https://inbusiness.kz/kz/last/ush-zhoo-akkreditteu-turaly-kualikterinen-ajyryldy Үш ЖОО аккредиттеу туралы куәліктерінен айырылды]</ref> # Ақтау гуманитарлық-техникалық университеті (Ақтау, 2021) # «Астана» университеті (Астана, 2021) # [[Алматы дәрігерлер білімін жетілдіру институты|Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті]] (Алматы, 2021)<ref>[https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/kazak-meditsinalyik-uzdksz-blm-beru-universitet-kyizmetn-324339/amp/ Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті қызметін тоқтатты]</ref> # Аймақтық әлеуметтік-инновациялық университеті (Шымкент, 2020)<ref>[https://qazaqstan.tv/news/122607/ Шымкент аймақтық әлеуметтік-инновациялық университеті жабылды]</ref> # Қазақ еңбек және әлеуметтік қатынастар академиясы (Алматы) # Қазақ инженерлік, қаржы-банк академиясы (Алматы) # «Алматы» университеті (Алматы) # Экономики және құқық академиясы (Алматы) # «Парасат» Қазақстан көпбейінді институты (Алматы) # Экономика және басқару академиясы - Еуразия нарық институты (Алматы) # Қазақ инженерлік-техникалық академиясы (Астана) # «Көкше» академиясы (Көкшетау) # Ө.А. Жолдасбеков атындағы Экономика және құқық академиясы (Талдықорған) # Қазақ инновациялық университеті (Семей) # Жамбыл гуманитарлық-техникалық университеті (Тараз) # Тараз техникалық институты (Тараз) == Ескертпелер == {{notelist}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан жоғарғы оқу орындары]] [[Санат:Қазақстан бойынша тізімдер]] [[Санат:Елдер бойынша жоғары оқу орындарының тізімдері]] cmcq99tj7sf6iu08wr93mt8w9f4j065 Үлгі:Серік Ахметовтың министрлер кабинеті 10 4543 3404162 2969606 2024-11-23T18:49:59Z Kasymov 10777 3404162 wikitext text/x-wiki {{Навигациялық жол |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |navbar = plain |түс = {{түс|Қазақстан}} |сурет = [[Сурет:Coat_of_arms_of_Kazakhstan.svg|55px|Қазақстан Республикасының Елтаңбасы]] |сурет2 = |жасыру = |тақырыбы = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]]тың министрлер кабинеті (24 қыркүйек 2012 жыл — 2 сәуір 2014 жыл) |мазмұны = {{{!}} class="wikitable" {{!}}- {{!}}rowspan=1 {{!}}'''Премьер-Министрдің орынбасары'''{{!}}{{!}}'''Премьер-Министрдің орынбасары'''{{!}}{{!}}rowspan=1 colspan=2 {{!}}'''Премьер-Министрдің орынбасары'''{{!}}{{!}} colspan=2 {{!}}'''Премьер-Министрдің орынбасары - Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі''' {{!}}- {{!}} rowspan=1 {{!}} [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]{{!}}{{!}}[[Ербол Тұрмаханұлы Орынбаев|Ербол Орынбаев]]{{!}}{{!}}colspan=2 rowspan=1 {{!}}[[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]]{{!}}{{!}} colspan=2 {{!}}[[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Әсет Исекешев]] {{!}}- {{!}}'''Ішкі істер министрлігі'''{{!}}{{!}}'''Экономикалық даму және сауда министрлігі'''{{!}}{{!}}'''Сыртқы істер министрлігі'''{{!}}{{!}}'''Мәдениет және ақпарат министрлігі'''{{!}}{{!}}colspan=2{{!}}'''Көлік және байланыс министрлігі''' {{!}}- {{!}}rowspan=1{{!}}[[Қалмұханбет Нұрмұханбетұлы Қасымов|Қалмұханбет Қасымов]]{{!}}{{!}}[[Ерболат Асқарбекұлы Досаев|Ерболат Досаев]]{{!}}{{!}}rowspan=1{{!}} [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]]{{!}}{{!}} [[Дархан Қамзабекұлы Мыңбай|Дархан Мыңбай]]{{!}}{{!}}colspan=2{{!}}[[Асқар Қуанышұлы Жұмағалиев|Асқар Жұмағалиев]] {{!}}- {{!}}'''Ғылым және білім министрлігі'''{{!}}{{!}}'''Қоршаған ортаны қорғау министрлігі'''{{!}}{{!}}'''Ауылшаруашылық министрлігі'''{{!}}{{!}}'''Мұнай және газ министрлігі'''{{!}}{{!}}'''Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігі'''{{!}}{{!}}'''Қаржы министрлігі''' {{!}}- {{!}}[[Аслан Бәкенұлы Сәрінжіпов|Аслан Сәрінжіпов]]{{!}}{{!}}[[Нұрлан Жамбылұлы Қаппаров|Нұрлан Қаппаров]]{{!}}{{!}}[[Асылжан Сарыбайұлы Мамытбеков|Асылжан Мамытбеков]]{{!}}{{!}}[[Сауат Мұхаметбайұлы Мыңбаев|Сауат Мыңбаев]]{{!}}{{!}}[[Серік Сақболдаұлы Әбденов|Серік Әбденов]]{{!}}{{!}}[[Болат Бидахметұлы Жәмішев|Болат Жәмішев]] {{!}}- {{!}}{{!}}'''Денсаулық сақтау министрлігі'''{{!}}{{!}}'''Қорғаныс министрлігі'''{{!}}{{!}}'''Әділет министрлігі'''{{!}}{{!}}'''Төтенше жағдай министрлігі'''{{!}}{{!}}colspan=2{{!}} '''Экономикалық интеграция істері жөніндегі министрі''' {{!}}- {{!}}{{!}}[[Салидат Зекенқызы Қайырбекова|Салидат Қайырбекова]]{{!}}{{!}}[[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]]{{!}}{{!}}[[Берік Мәжитұлы Имашев|Берік Имашев]]{{!}}{{!}}[[Владимир Карпович Божко|Владимир Божко]]{{!}}{{!}}colspan=2{{!}} [[Жанар Сейітахметқызы Айтжан|Жанар Айтжанова]] {{!}}} }}<noinclude> [[Санат:Навигациялық үлгілер:Қазақстан саясаты|{{PAGENAME}}]] [[Санат:Навигациялық үлгілер:Қазақстан министрлері|Үлгілер:Қазақстан министрлері]] </noinclude> lve35u4hecvdrgwb5vbrbfm7n96hy8m Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев 0 4608 3404233 3391963 2024-11-23T21:29:08Z Malik Nursultan B 111493 3404233 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = елбасы | Қазақша есімі = Қасым-Жомарт Тоқаев | Шынайы есімі = | Суреті = Kassym-Jomart Tokayev, President of Kazakhstan on 24 April 2024 (cropped).jpg | Атауы = Тоқаев, 2024 жыл | Титулы = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның 2-Президенті]] | Ту = Flag of the President of Kazakhstan.svg | Ту2 = Symbol of the President of Kazakhstan.png | Басқара бастады = 12 маусым 2019 жылдан бастап <br><small>(<abbr title="міндетін атқарушысы" class="nowrap">м. а.</abbr> 20 наурыз — 12 маусым 2019)</small> | Басқаруын аяқтады = | Премьер = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]<br>[[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]<br>[[Роман Васильевич Скляр|Роман Скляр]] ({{comment|м.а.|Премьер-министр міндетін атқарушысы болған}})<br>[[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]] | Ізашары = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Титулы_2 = [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы | Ту_2 = Emblem of Assembly of People of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_2 = 28 сәуір 2021 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы | Ту_3 = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg | Ту2_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_3 = 5 қаңтар 2022 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясының төрағасы | Ту_4 = Logo of the Amanat political party.svg | Ту2_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_4 = 28 қаңтар | Басқаруын аяқтады_4 = 26 сәуір 2022<br>{{small|(1 наурыз 2022 жылға дейін ''Нұр Отан'' деп аталған)}} | Ізашары_4 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізбасары_4 = [[Ерлан Жақанұлы Қошанов|Ерлан Қошанов]] | Титулы_5 = [[ТМД мемлекет басшыларының кеңесі|ТМД мемлекет басшылары кеңесі]]нің 22-төрағасы | Ту_5 = Flag of the CIS.svg | Ту2_5 = Emblem of CIS.svg | Басқара бастады_5 = 1 қаңтар | Басқаруын аяқтады_5 = 31 желтоқсан 2022 | Ізашары_5 = [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]] | Ізбасары_5 = [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Қазақстан Парламенті Сенаты]]ның 6-[[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Төрағасы]] | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg | Басқара бастады_6 = 16 қазан 2013 | Басқаруын аяқтады_6 = 20 наурыз 2019 | Ізашары_6 = [[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]] | Ізбасары_6 = [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]] | Басқара бастады_7 = 11 қаңтар 2007 | Басқаруын аяқтады_7 = 15 сәуір 2011 | Ізашары_7 = [[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]] | Ізбасары_7 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Титулы_8 = [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ бас хатшысы]]ның орынбасары | Ту_8 = Flag of the United Nations.svg | Ту2_8 = UN emblem blue.svg | Басқара бастады_8 = 12 наурыз 2011 | Басқаруын аяқтады_8 = 16 қазан 2013 | Ізашары_8 = [[Сергей Александрович Орджоникидзе|Сергей Орджоникидзе]] | Ізбасары_8 = [[Микаэль Мёллер]] | Титулы_9 = [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Сыртқы істер министрі]] | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg | Басқара бастады_9 = 29 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_9 = 11 қаңтар 2007 | Ізашары_9 = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]] | Ізбасары_9 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Басқара бастады_10 = қазан 1994 | Басқаруын аяқтады_10 = 12 қазан 1999 | Ізашары_10 = [[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев|Қанат Саудабаев]] | Ізбасары_10 = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]] | Титулы_11 = 4-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министр]] | Ту_11 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_11 = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg | Басқара бастады_11 = 12 қазан 1999 | Басқаруын аяқтады_11 = 28 қаңтар 2002 | Ізашары_11 = [[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]] | Ізбасары_11 = [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]] | Туған күні = 17.05.1953 | Туған жері = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Азаматтығы = {{байрақ|КСРО}} → {{байрақ|Қазақстан}} | Қызмет еткен жылдары = 2019 жылдан бері | Атағы = [[Сурет:Kazakhstan-Army-OF-10-01 (horizantal).svg|70px]] <br>[[Қазақстан Республикасының Президенті|Жоғарғы Бас Қолбасшы]] | Әскер түрі = [[Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = [[ислам]] | Әкесі = [[Кемел Тоқаев]] | Анасы = Тұрар Шабарбаева | Жұбайы = [[Надежда Давыдовна Тоқаева|Надежда Тоқаева]]<br>(1957 туған, {{comment|ажыр.|Қасым-Жомарт пен Надежда Тоқаевтар ажырасқан}}) | Балалары = '''ұлы''' Тимур Кемел<ref>{{Cite web|url= https://www.nur.kz/politics/kazakhstan/1830100-stalo-izvestno-kakuu-familiu-nosit-syn-tokaeva/ |title= Стало известно, какую фамилию носит сын Токаева |lang= ru |work= nur.kz |date= 2019-12-03 |accessdate= 2024-10-18}}</ref><br>(1984 туған)<!--Манира Тоқаеваның бар болғанын еш ресми дереккөз растамаған.--> | Партиясы = '''[[Партиясыз]]''' (1991–1999; 2022–)<br>[[Аманат (партия)|Аманат]] (1999–2022) | Білімі = [[Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институты]] (1975)<br>[[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы]] (1992) | Қолтаңбасы = Tokayev signature.svg | Commons = Kassym-Jomart Tokayev | Марапаттары = {{Қатар |'''Қазақстандық марапаттары''' }} {{Қатар |{{Алтын Қыран ордені}} }} {{Қатар |{{Отан ордені}} |{{Назарбаев ордені}} |{{Парасат ордені}} |{{Астана медалі}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}} |{{ҚР Конституциясына 10 жыл}} |{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}} |{{Астанаға 10 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}} |{{Астанаға 20 жыл медалі}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{ҚР Конституциясына 20 жыл}} |{{ҚР Конституциясына 25 жыл}} }} {{Қатар |'''Шетелдік марапаттары''' }} {{Қатар |{{III дәрежелі кінәз Ярослав Мудрый ордені}} |{{I дәрежелі Серб туы ордені}} }} {{Қатар |{{Құрмет ордені (Ресей)}} |{{Достық ордені (Ресей)}} |{{Битараплык ордені}} |{{Дуслык ордені}} }} {{Қатар |{{Достастық ордені}} }} | Сайты = [http://www.akorda.kz Президенттің ресми сайты] }} '''Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев''' ([[17 мамыр]] [[1953 жыл]], [[Алматы]]) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|кеңестік]] және [[қазақстан]]дық саясаткер, дипломат, Қазақстанның [[Қазақстан Республикасының Президенті|екінші Президенті]] (2019–). Тоқаев, оған қоса, — [[Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері|Қазақстан Қарулы Күштері]]нің Жоғарғы Бас Қолбасшысы, [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы (2022 жылдан бастап) және 2021 жылғы сәуірден бері [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы. Қасым-Жомарт Тоқаев [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясының көшбасшысы (2022), екі мерзім [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенат]] [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|төрағасы]] (2013–2019, 2007–2011), [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ Бас хатшысы]]ның орынбасары (2011–2013), екі мәрте [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан Сыртқы істер министрі]] (2002–2007, 1994–1999) және бір кезде [[Қазақстан премьер-министрі]] (1999–2002) қызметін атқарды. Елде тұрақтылық сақталды да, саяси өзгеріс орын алды және жаңа [[реформа]]лар жүрді, алайда оған қарамастан Тоқаевтың басшылығы шетелдік және жергілікті ақпарат көздерінен кейде [[Адам құқығы|адам құқық]]тарын бұзған және [[Авторитаризм|авторитарлық]] болып келеді деген сыни пікір көреді.<ref>{{Cite web|url= https://www.hrw.org/news/2021/11/25/eu-serious-about-human-rights-kazakhstan |title= Is EU serious about human rights in Kazakhstan? |lang= en |publisher= [[Human Rights Watch]] |author= Rittmann, Mihra және Dam, Philippe |date= 2021-11-25 |accessdate= 2024-02-10}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211229053854/https://www.hrw.org/news/2021/11/25/eu-serious-about-human-rights-kazakhstan }}</ref> 2022 жылғы [[Credit Suisse]] құпия деректерінің жариялғаны [[Қасым-Жомарт Тоқаев отбасы|Тоқаевтар отбасы]]ның кем дегенде 1998 жылдан бері оффшорлық активтерінің күрделі желісін басқарып жатқанын белгілі қылды.<ref>{{Cite web|url= https://www.occrp.org/en/suisse-secrets/the-offshore-secrets-of-kazakhstans-president-tokayev |title= The Offshore Secrets of Kazakhstan’s President Tokayev |lang= en |publisher= OCCRP |accessdate= 2024-02-10}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220220194907/https://www.occrp.org/en/suisse-secrets/the-offshore-secrets-of-kazakhstans-president-Tokayev }}</ref> == Отбасы == {{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаев отбасы}} Қасым-Жомарт Тоқаев 1953 жылғы 17 мамырда [[Алматы]] қаласында дүниеге келген. Әкесі [[Кемел Тоқаев|Кемел Тоқайұлы Тоқаев]] (1923–1986) — [[Ұлы Отан соғысы]]ның ардагері, қазақ жазушысы. 20 жасында [[Киев|Киевті]] босату кезінде бір рота автоматшылар командирі болатын. Соғыстан кейін тұңғыш қазақстандық [[Детективтік әдебиет|детектив жанрындағы]] жазушы ретінде қалыптасты. Ұзақ жылдар бойы [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі]]нің "Жаршысы" журналында редактор болды. Анасы Тұрар Шабарбаева (1931–2000) Алматы шет тілдері педагогикалық институтында жұмыс істеген.<ref>{{cite web | url = https://sputniknews.kz/infographics/20190320/9633946/qasym-jomart-toqaev-qyzyqty-derekter.html | title = Қасым-Жомарт Тоқаевтың руы кім – президент туралы қызықты деректер |lang= kk | publisher = sputniknews.kz | date = 2019-03-20 | accessdate = 2022-11-01}}</ref> Отбасында бір ұл және екі қыз Қарлыға (1956) және Қарлығаш (1960). Қасым-Жомарт Тоқаевтың атын ата-анасы Қасым Болтаев (Тоқаев) есімді ағасының құрметіне қойған. Қасым Қызыл әскер құрамында соғысқа аттанып, Ржев шайқасында қаза болды.<ref>{{Cite web|url= https://baq.kz/tokaev-68-akesi-esimin-agasynyn-kurmetine-koygan-zhirinovskiymen-bir-mektepte-okygan_251570/ |title= Тоқаев – 68. Әкесі есімін ағасының құрметіне қойған, Жириновскиймен бір мектепте оқыған |lang= kk |publisher= BAQ.kz |author= Төлеуов, Бек |date= 2021-05-17 |accessdate= 2024-02-10}}</ref> Соғыстан кейін Кемел Тоқаевқа [[Тың игеру]] бағдарламасына қосқан үлесі үшін медаль берілді. Балалық шағының бір бөлігін Қасым-Жомарт Тоқаев қазіргі [[Жетісу облысы]]ның [[Қаратал ауданы]]ндағы [[Кәлпе]] ауылында өткізеді.<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/article/ulitsa-tokaeva-aul-detstva-novogo-prezidenta-1097/ | title = Улица Токаева. Аул детства нового Президента |lang= ru | publisher = tengrinews.kz | date = 2019-03-23 | accessdate = 2022-11-01}}</ref> 1970 жылы [[Алматы]] қаласындағы Ілияс Есенберлин атындағы №25 мектепті аяқтайды. Мектеп француз тілін тереңдетіп оқытады. 1975 жылы Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институтын "Халықаралық қатынастар" мамандығы бойынша аяқтады. Сыртқы істер министрлігінің жолдамасымен [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағы]]ның [[Қытай|Қытай Халық Республикасы]]ндағы елшілігінде диплом алдындағы тағылымдамадан өтеді, кейін Кеңес Одағының [[Сингапур|Сингапур Республикасы]]ндағы елшілігіне жұмысқа жолданады. 1979 жылы КСРО Сыртқы істер министрлігінің аппаратына оралды. 1983–1984 жылдар аралығында Бейжің тілтану институтында тағылымдамадан өтті. 1984–1985 жылдар аралығында КСРО Сыртқы істер министрлігінде қызмет атқарып, кейіннен Кеңес Одағының Қытай Халық Республикасындағы елшілігіне жіберілді. Онда 1991 жылға дейін екінші хатшы, бірінші хатшы және кеңесші лауазымдарында қызмет атқарды. 1989 жылы КСРО Бас хатшысы [[Михаил Сергеевич Горбачёв|Михаил Горбачев]] Қытайға жасаған сапары кезінде [[Дэн Сяопин|Дэн Сяопинмен]] болған келессөздерде аудармашы болды<ref>{{Cite web|title=Биография Касым-Жомарта Токаева, избранного президентом Казахстана|url=https://www.kp.ru/daily/27473/4680423/|accessdate=2024 жылғы 9 наурыз}}</ref>. 1992 жылы [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы|Ресей Сыртқы істер министрлігінің Дипломатиялық академиясы]]н тәмамдады.<ref name="vedomosti">{{cite web | url = https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2019/03/20/796922-chto-izvestno-o-novom-prezidente | title = Что известно о новом президенте Казахстана Касыме-Жомарте Токаеве | publisher = vedomosti.ru | date = 2020-03-19 | accessdate= 2022-10-27}}</ref> 1998 жылы тарих ғылымдарының кандидаты ретінде "Қазақстанның сыртқы саясатындағы Азия-Тынық мұхит елдірі" тақырыбында кандидаттық диссертациясын қорғады. Ал 2001 жылы саяси ғылымдар докторы ретінде "Жаңа жаһандық тәртіп заманында Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты" тақырыбында докторлық диссертациясын қорғады<ref>{{Cite web|title=Токаев, Касым-Жомарт Кемелулы. Биография Президента Казахстана. Энциклопедия ТАСС|url=https://tass.ru/encyclopedia/person/tokaev-kasym-zhomart-kemeluly}}</ref>. == Саяси қызметі == === Сыртқы істер министрінің орынбасары (1992–1994) === 1992 жылғы наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан Сыртқы істер министрі]]нің орынбасары болып тағайындалды. 1993 жылы ол Қазақстан Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары ретінде қызмет атқарды. === Сыртқы істер министрі (1994–1999) === 1994 жылғы 13 қазанда Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Қазақстанның Сыртқы істер министрі]] болып тағайындалды. 1999 жылы наурыз-қазан аралығында Нұрлан Балғымбаев басқарған Үкіметте премьер-министрдің орынбасары. === Қазақстан премьер-министрі (1999–2002) === {{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметі}} [[Сурет:Vladimir Putin with Kasymzhomart Tokayev-1.jpg|нобай|солға|Премьер-министр Тоқаев (сол жақта) пен [[Ресей Федерациясы Үкіметінің Төрағасы|Ресей премьер-министрі]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 19 қаңтар 2000]] 1999 жылғы наурызда Тоқаев Қазақстан премьер-министрінің орынбасары болып тағайындалды. 1999 жылғы қазанда ол, [[Қазақстан Республикасының Парламенті|Парламент]]тің қолдауымен және Президент жарлығымен [[Қазақстан премьер-министрі]] болып сайланды. Премьерлігі тұсында елдің ЖІӨ өсімі 2001 жылы 13.5% өссе, инфляция 11.2% азайды.<ref>{{Cite web|url= https://www.zakon.kz/4968885-kak-premer-ministr-tokaev-vytaskival.html | title = Как премьер-министр Токаев вытаскивал экономику из кризиса |lang= ru | publisher = zakon.kz | date = 2019-05-07 | accessdate = 2022-11-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122205925/https://www.zakon.kz/4968885-kak-premer-ministr-tokaev-vytaskival.html }}</ref> 2001 жылғы 20 қарашада Хабар тікелей эфирінде, Тоқаев президент Нұрсұлтан Назарбаевты егер өзі «интригант» деп атаған бірнеше мемлекеттік шенеунікті жұмыстан босатпаса, премьер-министр қызметінен кетемін деп мәлімдеме жасады. Аталған «кәсіби емес» шенеуніктер қатарында премьер орынбасары [[Ораз Әлиұлы Жандосов|Ораз Жандосов]], [[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі]] [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]], [[Павлодар облысы]]ның әкімі [[Ғалымжан Баділжанұлы Жақиянов|Ғалымжан Жақиянов]] және Қорғаныс министрінің орынбасары [[Жаннат Жұрғалиқызы Ертілесова|Жаннат Ертілесова]] болды. Оларды Тоқаев атқарушы билікті орталықсыздандырғысы келеді және [[демократизация]]ға кедергі жасап жатыр деген айыптар тақты.<ref>{{Cite web|url= https://ria.ru/20011120/18755.html | title = Премьер-министр Казахстана предлагает президенту страны освободить от должности ряд членов правительства, угрожая в противном случае уйти в отставку |lang= ru | publisher = РИА Новости | date = 2001-11-20 | accessdate = 2022-11-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122220205/https://ria.ru/20011120/18755.html }}</ref> Тоқаевтың сөзінен кейін Назарбаев үкіметтің 6 мүшесін, соның ішінде Жандосов, Жақиянов және Ертілесованы қызметтерінен босатты.<ref>{{Cite web|url= https://www.nytimes.com/2001/11/23/world/world-briefing-asia-kazakhstan-president-fires-reform-advocates.html |title= World Briefing {{!}} Asia: Kazakhstan: President Fires Reform Advocates |lang= en |publisher= [[The New York Times]] |author= Brauer, Birgit | date = 2001-11-23 | accessdate = 2022-11-01}} {{wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122211355/https://www.nytimes.com/2001/11/23/world/world-briefing-asia-kazakhstan-president-fires-reform-advocates.html }}</ref> === Мемлекеттік хатшы (2002–2007) === [[Сурет:Official Visit Nursultan A. Nazarbayev (01911330) (49857796318).jpg|нобай|солға|Тоқаев (сол жақтан бірінші отырған) және [[Қазақстан президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] (үшінші), 9 қыркүйек 2004, [[Вена]], [[Аустрия]]]] Сыртқы істер министрі ретінде Тоқаев жаһандық ядролық қару-жарақты таратпау үдерісіне белсенді атсалысты. 1995 және 2005 жылдары ол [[Нью-Йорк]]тағы Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа шолу конференцияларына қатысты. 1996 жылы ол Нью-Йоркта Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шартқа және 2005 жылы [[Семей]]де [[Орталық Азия ядросыз аймағы]] шартына қол қойды. Тоқаев [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы]]ның және [[Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы]]ның Сыртқы істер министрлері Кеңесінің төрағасы болып сайланған және [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы|Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясы]]ның 10 сессиясына қатысқан. === Сенат төрағасы (2007–2011) === [[Сурет:Secretary Kerry, Russian Foreign Minister Lavrov Meet with UN Special Envoy Brahimi (9757147883).jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев, [[Сергей Викторович Лавров|Сергей Лавров]] пен [[Джон Керри]], 13 қыркүйек 2013]] 2007 жылғы қаңтарда Тоқаев [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Қазақстан Парламенті Сенатының төрағасы]] болып сайланды. 2008 жылы Сенат төрағасы ретінде, ол [[ЕҚЫҰ Парламенттік ассамблеясы]]ның вице-президенті болып сайланды. Ол бұл қызметте 15 сәуір 2011 жылға дейін болды. === БҰҰ Бас хатшысының орынбасары === [[Сурет:Kassym-Jomart Tokayev.jpg|нобай|солға|Тоқаевтың [[БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы]] алдында сөз сөйлеуі, 1 қазан 2012]] 2011 жылғы наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ Бас хатшысы]]ның орынбасары, БҰҰ [[Женева]]дағы бөлімшесінің Бас директоры, сондай-ақ Қарусыздану жөніндегі конференцияда БҰҰ Бас хатшысының жеке өкілі болып тағайындалды. Сонымен қатар ол Қарусыздану жөніндегі конференцияның Бас хатшысы лауазымын атқарды. Тоқаевтың [[саясаттану]] ғылымдарының докторантурасы бар. Ол — тоғыз кітаптың және халықаралық қатынастар туралы біршама мақаланың авторы. Ресейлік биографиялық институт оған «2018 жылғы Жыл адамы» атағын берді. === Сенат төрағасы (2013–2019) === 2013 жылғы 16 қазанда ол [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Қазақстан Сенатының төрағасы]] болып қайта сайланды, Тоқаевтың кандидатурасына сенаторлар бір ауыздан дауыс берді.<ref>{{Cite web|url=https://forbes.kz//process/kasyimjomart_tokaev_edinoglasno_izbran_spikerom_senata_pk/|title=Касымжомарт Токаев единогласно избран спикером сената PК|lang=ru|publisher=[[Forbes]]|date=2013-10-16|accessdate=2024-02-11}}</ref> [[Қазақстандағы жер наразылық шаралары|2016 жылғы жер мәселесі жайлы наразылық шаралары]] кезінде Тоқаев елдегі жер мәселесін шешу сын көзімен қарау керек деді.<ref>{{Cite web|url=https://forbes.kz//process/resources/tokaev_stoit_kriticheski_podoyti_k_voprosu_ob_arende_zemli/|title=Токаев: Стоит критически подойти к вопросу об аренде земли|lang=ru|publisher=[[Forbes]]|date=2016-04-29|accessdate=2024-02-11}}</ref> == Президенттігі (2019–) == {{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаевтың президенттігі}} {{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаевтың жасаған халықаралық сапарларының тізімі}} 2019 жылғы 19 наурызда Қазақстан президенті [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев]] өкілеттігін өз еркімен тоқтататынын мәлімдеді.<ref>{{Cite web|url= https://informburo.kz/kaz/nazarbaev-otstavkaa-kett-.html |title= Назарбаев өкілеттігін тоқтату туралы шешім қабылдады. Халыққа үндеуінің толық мәтіні |lang= kk |publisher= infomburo |date= 2019-03-19 |accessdate= 2024-02-13}}</ref> Конституция бойынша бұл жағдайда Президент міндетін [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Сенат төрағасы]] атқарады.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/official_documents/constitution |title= Қазақстан Республикасының Конституциясы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |accessdate= 2024-02-13}}</ref> 20 наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан президенті міндетін атқарушысы ретінде ант қабылдады.<ref name="antberdi">{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20190612/toqaev-ulyqtau-10514471.html |title= Қазақстан тарихындағы екінші президент ант беріп, ресми түрде қызметіне кірісті |lang= kk |publisher= [[SPUTNIK]] |date= 2019-06-12 |accessdate= 2024-02-13}}</ref> Инаугурациясының аяқталғаннан кейін [[Астана]] қаласының атауын Назарбаевтың құрметіне Нұр-Сұлтан болып өзгертуді ұсынды. Парламент сол күні қаланың жаңа атауын бекітті<ref>{{Cite web|url= https://regnum.ru/news/2594661.html |title= Новый глава Казахстана предложил переименовать Астану в Нурсултан |lang= ru |publisher= регнум |date= 2019-03-21 |accessdate= 2024-02-13}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190321164437/https://regnum.ru/news/2594661.html |date= 2019-03-21}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/185935-elorda-endi-nur-sultan-dep-atalady |title= Елорда енді Нұр-Сұлтан деп аталады |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-03-21 |accessdate= 2024-02-13}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://khabar.kz/kk/syuzhetter/item/111284-asym-zhomart-to-aev-aza-stan-khal-yna-ant-berdi |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына ант берді |lang= kk |publisher= [[Хабар (телеарна)|Хабар]] |accessdate= 2024-02-13}}</ref>. 23 сәуір күні Нұр Отан партиясы Қ.Тоқаевты кезектен тыс президент сайлауына үміткер ретінде ұсынды. Президент сайлауы сол жылғы 9 маусымда өтті. [[Қазақстандағы президент сайлауы (2019)|Президент сайлауы]]нда жалпы дауыстың 70,96% жинады.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-world-press-freedom-day-tokayev/30589787.html |title= Тоқаев билігі кезіндегі баспасөз еркіндігінің ахуалы |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-05-03 |accessdate= 2024-02-13}}</ref> 12 маусымда жаңа сайланған Президент ретінде ант беріп, ресми түрде қызметке кіріседі. Иннаугурация [[Астана|Нұр-Сұлтан]]ның [[Тәуелсіздік сарайы (Астана)|Тәуелсіздік сарайы]]нда өтті.<ref name="antberdi" /> 2021 жылғы сәуірден бастап [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы, ал 2022 жылғы қаңтардан бастап [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы болды. Осы уақытта Нұр Отан партиясының төрағасы ретінде сайланып, сәуір айында партиядан шығатынын мәлімдеді. Алғашқы кезеңде бірнеше әлеуметтік-экономикалық реформалар жасалды, соның қатарында мұғалімдердің еңбекақысын көтеру, әлеуметтік жағынан осал отбасылырының несиелерін кешіру, өлім жазасына тиым салу, жергілікті өзін өзі басқаруды күшейту, саяси партиялар мен сайлау туралы заңдарға өзгерістер енгізілді. [[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы қаңтарда Қазақстанда жаппай қарсылық митингтері]] өтті. Ақтау мен Жаңаөзен қалаларында жергілікті халық газдың екі есе өсуіне наразылық білдірді. Кейін минингті қолдау Қазақстанның басқа қалаларында да басталды. Асқар Мамин басқарған үкімет оставкаға жіберілді. Жаңа үкіметтің премьер-министрі ретінде Әлихан Смайылов тағайындалды. Қаңтар оқиғасынан кейін Қасым-Жомарт Тоқаев жаңа өзгерістер және трансформация туралы хабарлады. Наурыз айында Қазақстан халқына жасаған жолдауында елдің саяси жүйесін модернизациялау мен демократизациялау мақсатында Конституцияға өзгерістер енгізуді ұсынды. Сәуір айында Конституцияға өзгерістер енгізу туралы жалпыхалықтық Референдум өткізуді ұсынды. [[Қазақстандағы референдум (2022)|Референдум]]ға қатысқан азаматтардың 77,18% өзгерістерді қолдады. 8 маусым күніаталған өзгерістер өз күшіне енді. Бұл өзгерістер супер президенттік басқару жүйесін мықты парламенті бар президенттік жүйеге өзгеруге ықпал етуі тиіс. 2022 жылғы 1 қыркүйекте Қазақстан халқына жолдауында алғашқы 5 жылдық президенттік мерзімінің 2024 жылы аяқталатынына қарамастан кезектен тыс президент сайлауын өткізу ұсынды. Сонымен қатар сайлаудан кейін президент өкілеттілік меозімін 5 жылдан 7 жылға ұзарту туралы және бір ғана мерзімге сайлану туралы ұсыныс енгізетінін хабарлады. 2 қыркүйек күні "Жаңа Қазақстан" деп аталатын депутаттық топ Конституцияда президент өкілеттігін сайлауға дейін өзгертіп, бір ғана мерзіммен шектеу туралы ұсыныс жасады. 13 қыркүйек күні Конституциялық кеңес ұсынылған өзгерістерді бекітті. 16 қыркүйек күні Қазақстан Парламенті Конституцияға өзгерістерді енгізу туралы заң қабылдады. 2022 жылғы 21 қыркүйекте Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|кезектен тыс президент сайлауы]]н 2022 жылғы 22 қараша күніөткізу туралы жарлыққа қол қойды. 6 қазанда Қасым-Жомарт Тоқаев халықтық коалиция (құрамында [[Аманат (партия)|Аманат]], [[Ақ жол демократиялық партиясы|Ақ жол]] және [[Қазақстан халық партиясы]] кіретін) атынан президенттік сайлауға үміткер ретінде ұсынылды. [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|20 қарашада өткен президент сайлауы]]нда 81,31% дауыс жинады. 26 қараша күні жаңа сайланған президент ретінде қызметке кірісті. === 2019 === [[Сурет:Kassym-Jomart Tokayev and Vladimir Putin (2019-04-03) 05.jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев (оң жақта) пен [[Ресей президенті]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 3 сәуір 2019]] 2019 жылғы маусымда болған, [[Арыс трагедиясы]] деп аталып кеткен [[Арыс]] қаласындағы жарылыс сериясынан кейін Тоқаев қылмыстық іс қозғап, [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер]] және [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлік]]теріне ықтимал жарылыстардың алдын алуын тапсырды да, кінәлілер жауапқа тартылады деп уәде берді.<ref>{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/203062-qasym-zhomart-toqaev-arystaghy-oqighagha-baylanysty-turkistan-oblysyna-barady |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Арыстағы оқиғаға байланысты Түркістан облысына барады |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-06-24 |accessdate= 2024-02-20}}</ref><ref name="evakuasya">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/astana_kazakhstan/astana_other_events/kasym-zhomart-tokaev-arys-kalasyndagy-evakuaciyalyk-punktke-bardy |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Арыс қаласындағы эвакуациялық пунктке барды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-06-25 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 25 маусымда ол қаланың эвакуациялық пунктіне барып, жергілікті халықпен кездесті.<ref name="evakuasya" /> Тоқаев өзінің президент ретіндегі халыққа арналған тұңғыш жолдауын 2019 жылғы 2 қыркүйекте берген. Жолдауында ол қоғамның және қауіпсіздіктің дамуына, жергілікті бизнестерді қолдауға және елдегі экономикалық дамудың орнауына біраз назар аударды.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-09-02 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 2019 жылғы қазанда [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс]], [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер]] және [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер]] министрлерін қоспағанда, министрлікке әлеуетті үміткерлердің барлығы тағайындалмас бұрын [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаев]]тың мақұлдауын алуы қажет екені белгілі болды.<ref>{{Cite web|url= https://www.usnews.com/news/world/articles/2019-10-21/kazakhstans-nazarbayev-to-confirm-ministers-governors-decree |title= Kazakhstan's Nazarbayev to Confirm Ministers, Governors: Decree |lang= en |publisher= US News |date= 2019-10-21 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Сол жылғы [[Bek Air ұшақ апаты (2019)|Bek Air ұшақ апаты]]нан кейін Тоқаев 2019 жылғы 28 желтоқсанды [[Ұлттық аза тұту]] күні қылып жариялап, кінәлілердің барлығы заң бойынша жазаланады деп уәде берді.<ref>{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3598991 |title= President Tokayev declares December 28 a National Day of Mourning |lang= en |publisher= kazinform |date= 2019-12-27}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113924/https://www.inform.kz/en/president-Tokayev-declares-december-28-a-national-day-of-mourning_a3598991}}</ref> === 2020 === 2020 жылғы ақпанда орын алған [[Масанчи ауылындағы қақтығыс|Масанчи ауылындағы ұлтаралық қақтығыс]]тан кейін Тоқаев [[Қордай ауданы]] әкімін, [[Жамбыл облысы]] әкімінің орынбасарын және облыс пен аудан полиция басшыларын қызметінен босатты.<ref>{{Cite web|url= https://kz.kursiv.media/kk/2020-02-10/masanshy-okigasy-4-sheneunik-kyzmetinen-bosatylady/ |title=«Масаншы оқиғасы»: 4 шенеунік қызметінен босатылады |lang= kk |publisher= КУРСИВ |date= 2020-02-10 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> [[Қазақтар]] мен [[дүнгендер]] арасында болған ұлтаралық қақтығысты ол "екі қылмыстық топ" арасында болған қақтығыс әкеп соқты деді.<ref>{{Cite web|url= https://www.reuters.com/article/us-kazakhstan-president-violence-idUSKBN20O1SU |title= Kazakh President says smuggler gangs behind deadly ethnic clashes |lang= en |publisher= [[Reuters]] |author= Әуезов, Жолдас және Potter, Mark |date= 2020-03-01 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Informburo агенттігіне берген сұхбатында Тоқаев [[Мұхтар Еркінұлы Жәкішев|Мұхтар Жәкішев]]тің жағдайы жайлы сөйледі: "Бұл мәселе тек соттың құзыретіне жатады. Мен, әрине, Жәкішевтің денсаулығына байланысты шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы бірнеше рет өтініш жасағанын білемін. Сот отырысы 3 наурызда өтеді. Оның шешімін күтейік, оның әділ жасалатынына күмәнім жоқ".<ref>{{Cite web|url= https://informburo.kz/interview/kasym-zhomart-tokaev-vse-nacionalnosti-prozhivayushchie-v-kazahstane-po-suti-yavlyayutsya-edinoy-naciey.html |title= Касым-Жомарт Токаев: Все национальности, проживающие в Казахстане, по сути являются единой нацией |lang= ru |publisher= informburo |date= 2020-02-29 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 2020 жылғы 3 наурызда [[Семей]] қалалық соты Жәкішевті шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы өтінішті қанағаттандырды. Ол 2009 жылдан бері 14 жыл түрмеде отырған еді.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-semey-mukhtar-zhakishev-released-from-prison/30496687.html |title= Мұхтар Жәкішев бостандыққа шықты. Түрме алдындағы кездесу |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Ақаева, Хадиша |date= 2020-03-19 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 2020 жылғы 2 мамырда Назарбаевтың қызы [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]] Тоқаев жарлығымен [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенат]]тан және [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Сенат төрағасы]] лауазымынан босатылған еді.<ref name="darigasenat">{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-nazarbayeva-and-tokayev/30593732.html |title= Дариға Назарбаеваның орнынан кетуінің астары неде? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Панниер, Брюс |date= 2020-05-05 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Осы шешімнің себебі жайлы біраз теория пайда болған; біреулер оны Тоқаев саяси ықпалының көбеюімен байланыстырса, басқалар ол биліктегі элита арасындағы қақтығыстан шыққан дейді.<ref>{{Cite web|url= https://www.dw.com/ru/%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82-%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0-%D1%81%D0%BD%D1%8F%D0%BB-%D0%B4%D0%BE%D1%87%D1%8C-%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0-%D1%81-%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0-%D1%81%D0%BF%D0%B8%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%B0-%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0/a-53309602 |title= Токаев указом снял дочь Назарбаева с поста спикера сената |lang= ru |publisher= [[Неміс толқыны]] |author= Гункель, Елена |date= 2020-05-02 |accessdate= 2024-02-20}}</ref><ref name="darigasenat" /> 1 қыркүйекте берген Халыққа жолдауында Тоқаев жоспарланған жеті реформа жайлы сөйледі. Оған қоса ол Қазақстанның әлеуметтік жүйесін оңтайландыру, өнімділікті арттыру және жасыл экономиканы құру, бизнес жағдайын теңестіру, білімге көбірек инвестиция салу және басқаруды қадағалау туралы айтты.<ref name="joldaw2020">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy-2020-zhylgy-1-kyrkuiek |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2020 жылғы 1 қыркүйек |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-09-01 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> === 2021 === [[Сурет:Istanbul hosts 8th Summit of Cooperation Council of Turkic-Speaking States (2).jpg|нобай|оңға|[[Түркі Мемлекеттерінің Ұйымы|Түркі Мемлекеттер Ұйымы]]ның 8-саммиті, 12 қараша 2021, [[Ыстанбұл]]]] 2020 жылғы күзде Тоқаев [[Қазақстандағы парламент сайлауы (2021)|2021 жылғы парламент сайлауы]] өтетін күнді бекітті. Президент сөзінше, «[[Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы|Орталық сайлау комиссиясы]] мен [[Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы|Бас прокуратура]] сайлаудың заңдылығын, ашықтығын және әділдігін сақтау үшін тұрақты бақылау жүргізіп отырады».<ref>{{Cite web|url= https://qazaqstan.tv/news/132613/ |title= Мәжіліс сайлауы 2021 жылғы қаңтарда өтеді — Президент Жарлығы |lang= kk |publisher= [[Qazaqstan (телеарна)|Qazaqstan]] |date= 2020-10-21 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Сайлау күні Тоқаев [[Бірінші Асқар Мамин үкіметі|үкімет]]тің заңға сәйкес қызметінен босатылатынын және [[Қазақстан премьер-министрі|премьер-министр]] мен [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|кабинет мүшелері]]н тағайындау мәселесінде [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|жаңадан сайланған депутаттар]]мен және партия жетекшілерімен кеңесетінін айтты.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/01/president-Tokayev-casts-vote-at-kazakh-parliamentary-election/ |title= President Tokayev Casts Vote at Kazakh Parliamentary Election |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2021-01-10 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Сайлау нәтижесінде биліктегі [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясы қайта көпшілік партиясы болды да,<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31046031.html |title= "Қоғаммен санаспай жасақталды". Мәжілістің жаңа құрамына сарапшылар не дейді? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Мамашұлы, Асылхан |date= 2021-01-14 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] премьер-министр болып [[Екінші Асқар Мамин үкіметі|қайта сайланды]].<ref>{{Cite web|url= https://baq.kz/askar-mamin-prem-er-ministr-bolyp-kayta-saylandy_241896/ |title= Асқар Мамин Премьер-министр болып қайта сайланды |lang= kk |publisher= BAQ.kz |author= Құрмаш, Аягөз |date= 2021-01-15 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы]]ның (ЕҚЫҰ) сарапшылары «сайлау еш бәсекесіз өтті» және «[[Қазақстан саяси партиялары|саяси партия]]ның барлығы да биліктегі партияның жобаларын қолдай береді, сайлаушылардың таңдайтын еш саяси альтернативасы жоқ» деген.<ref>{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2021/01/nur-otan-tops-kazakh-parliamentary-election-that-lacked-genuine-competition/ |title= Nur Otan Tops Kazakh Parliamentary Election That ‘Lacked Genuine Competition’ |lang= en |publisher= The Diplomat |author= Putz, Catherine |date= 2021-01-11 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 2021 жылғы 28 сәуірде Назарбаев [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның (ҚХА) төрағасы қызметінен кетті. Оның ізбасары президент Тоқаев болды, оның төрағалыққа үміткерлігін ҚХА мүшелерінің көпшілігі қолдады. Тоқаев Назарбаевты «тарихи еңбегі» үшін Ассамблеяның Құрметті Төрағасы қылды.<ref>{{Cite web|url= https://assembly.kz/news/elbasy-kha-rmetti-t-ra-asy-boldy/ |title= Елбасы ҚХА құрметті төрағасы болды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның ресми сайты |date= 2021-04-28 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220823084324/https://assembly.kz/news/elbasy-kha-rmetti-t-ra-asy-boldy/ |date= 2022-08-23}}</ref> 2021 жылғы 23 қарашада Назарбаевтың баспасөз хатшысы [[Айдос Ыдырысұлы Үкібай|Айдос Үкібай]] Назарбаевтың [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] жетекшісі лауазымының Тоқаевқа беретінін жариялады. === 2022 === [[Сурет:Ilham Aliyev has met with President of the Republic of Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev in Astana 01.jpg|нобай|солға|[[Әзербайжан президенті]] [[Ильхам Хейдарұлы Әлиев|Ильхам Әлиев]] (сол жақта) және Қасым-Жомарт Тоқаев]] [[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы қаңтарда орын алған ірі наразылық шаралары]]нан кейін Тоқаев [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] мен [[Екінші Асқар Мамин үкіметі|оның үкіметі]]н қызметінен босатты.<ref>{{Cite web|url= https://khabar.kz/kk/news/sayasat/item/137774-askar-mamin-kyzmetinen-bosatyldy |title= Асқар Мамин қызметінен босатылды |lang= kk |publisher= [[Хабар (телеарна)|Хабар]] |date= 2022-01-05 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Бастапқыда наразылық акцияларының жұртшылықты тыныштандыруға тырысып, Тоқаев жаңа реформаларын жариялауды жоспарлаған<ref>{{Cite web|url= https://iz.ru/1274103/2022-01-07/tokaev-poobeshchal-predlozhit-plan-reform-na-fone-besporiadkov-v-kazakhstane |title= Токаев пообещал предложить план реформ на фоне беспорядков в Казахстане |lang= ru |publisher= Известия |author= Запара, Екатерина |date= 2022-01-07 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220120214836/https://iz.ru/1274103/2022-01-07/tokaev-poobeshchal-predlozhit-plan-reform-na-fone-besporiadkov-v-kazakhstane }}</ref> және сұйытылған табиғи газ, дизель отыны және бензин, сондай-ақ әлеуметтік маңызы бар өзге де тауарлар бағаларын бақылауды енгізген еді,<ref>{{Cite web|url= https://babel.ua/ru/news/74928-prezident-kazahstana-otpravil-pravitelstvo-v-otstavku-i-vvel-gosudarstvennoe-regulirovanie-cen-na-szhizhennyy-gaz-dizel-i-benzin |title= Президент Казахстана отправил правительство в отставку и ввел государственное регулирование цен на сжиженный газ, дизель и бензин |lang= ru |publisher= babel.ua |author= Кадакова, Екатерина |date= 2022-01-05 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220120214836/https://babel.ua/ru/news/74928-prezident-kazahstana-otpravil-pravitelstvo-v-otstavku-i-vvel-gosudarstvennoe-regulirovanie-cen-na-szhizhennyy-gaz-dizel-i-benzin }}</ref> алайда наразылық шараларының жалғаса бергенінен Тоқаев армияға наразылық білдірушілерге қарсы күш қолдануды және «ескертусіз оқ атуды» бұйырды.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31644186.html |title= Тоқаев ескертусіз оқ атуға бұйрық берді. Елдегі 7 қаңтардағы ахуал |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-01-07 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220107172154/https://www.azattyq.org/a/31644186.html |date= 2022-01-07}}</ref> 11 қаңтарда Тоқаев [[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]ты премьер-министр қылып тағайындады.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/alihan-smayyilov-premer-ministr-kyizmetne-tagayyindaldyi-332116/ |title= Әлихан Смайылов премьер-министр қызметіне тағайындалды |lang= kk |publisher= tengrinews |date= 2022-01-11 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 2022 жылғы 16 наурызда Тоқаев конституциялық реформалардың бекітілуін және президент өкілеттіктерінің азаюын ұсынды. Оның сөзінше, елдің «суперпрезиденттік республика» жүйесінен «күші бар парламентті президенттік республикаға» көшкені жөн. 26 сәуірде ол [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясынан шықты. [[Қазақстандағы референдум (2022)|5 маусымда өткен референдум]] нәтижесінде президентке президенттігі кезінде партия құрамында болуына тыйым салынды.<ref>{{Cite web|url= https://kz.kursiv.media/kk/2022-04-19/prezidentti-andaj-kilettigi-zhojylady/ |title= Президенттің қандай өкілеттігі жойылады? |lang= kk |publisher= КУРСИВ |author= Әділбеков, Ақжігіт |date= 2022-04-19 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|2022 жылғы 20 қарашада өткен кезектен тыс президент сайлауы]]нда жалпы дауыстың 81,31% жинап, жеңіске жетті. 2022 жылғы 26 қарашада оның екінші ұлықтау рәсімі өтті. === 2023 === Тоқаев қызметке кіріскеннен кейін [[Қазақстандағы Сенат сайлауы (2023)|2023 жылғы қаңтарда Сенат сайлауы]]ның өтетінін жариялап, бұл сайлауды «саяси жаңғыру үдерісін жоспарлы түрде жалғастырудың» бір бөлігі ретінде көретінін атап өтті де, сайлау қорытындысы бойынша «сенаттың депутаттық корпусының бір бөлігі бәсекелестік және ашықтық қағидаттары негізінде жаңарады» деді.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.nur.kz/politics/1999041-toqaev-bugin-senat-deputattarynyn-sailauyn-tagaiyndau-turaly-zarlyqqa-qol-qoyamyn/ |title= Тоқаев: Бүгін сенат депутаттарының сайлауын тағайындау туралы жарлыққа қол қоямын |lang= kk |publisher= nur.kz |date= 2022-11-26 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Сайлау кезінде өз үміткерлігін жариялаған 130 кандидат<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-renewed-senate-and-disappointed-voters/32226949.html |title= "Сенаттың ішінара жаңарғаны елде өзгеріс болатынын білдірмейді" |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Тойкен, Сәния |date= 2023-01-17 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> арасынан жергілікті [[мәслихат]]тар 20-ын сенатор қылып сайлады (Конституция бойынша сенатқа әрбір облыс, республикалық маңызы бар қала мен астанадан екі депутаттан сайланады).<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32223094.html |title= Қазақстанда сенат сайлауы өтті. ОСК алдын ала нәтижесін жариялады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-01-14 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Қалған 10 кандидатты президент ұсынады, олардың жартысы [[Қазақстан халқы ассамблеясы|халық ассамблеясы]]ның ұсынысы бойынша. 2023 жылғы 19 қаңтарда Тоқаев [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|7-шақырылған Мәжіліс]]ті ресми түрде тарату және кезектен тыс парламент сайлауын 2023 жылғы 19 наурызда өткізу туралы президент жарлығына қол қойды.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/zhetinshi-saylangan-kazakstan-respublikasy-parlamentinin-mazhilisin-taratu-zhane-kazakstan-respublikasy-parlamenti-mazhilisi-deputattarynyn-kezekten-tys-saylauyn-tagayyndau-turaly-190195 |title= Жетінші сайланған Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісін тарату және Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі депутаттарының кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Бұл күн әдейі [[Наурыз мейрамы]] мен бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаев отставкасының төрт жылдығына орай таңдалды деп есептеледі.<ref>{{Cite web|url= https://baigenews.kz/inostrannye-investory-vozvraschayutsya-v-kazahstan-amerikanskie-smi_146483/ |title= Иностранные инвесторы возвращаются в Казахстан - американские СМИ |lang= ru |publisher= Бәйге News |date= 2023-01-31 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Жарлыққа қол қойған кезінде Тоқаев Мәжіліс депутаттардың жұмыстарына жоғары баға беріп, олар «жоғары кәсібиліктің, азаматтардың алдындағы жауапкершіліктің және шынайы патриотизмнің» үлгісін көрсеткенін айтты.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.nur.kz/politics/2006044-qasym-zomart-toqaev-mazilis-deputattaryna-algys-bildirdi/? |title= Қасым-Жомарт Тоқаев мәжіліс депутаттарына алғыс білдірді |lang= kk |publisher= nur.kz |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Ол сондай-ақ кезектен тыс сайлау «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» формуласымен сәйкес келетін «мемлекеттік билік институттарын жаңғыртудың» соңғы кезеңі болатынын айтты.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-parlament-mazhilisi-zhane-maslihat-deputattarynyn-kezekten-tys-saylauyn-tagayyndau-turaly-malimdemesi-1903558 |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Парламент Мәжілісі және мәслихат депутаттарының кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы мәлімдемесі |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> 27 наурызда сайлау нәтижесі ресми түрде жарияланды да, ең көп мандатқа ие болған партияның [[Аманат (партия)|Аманат]] болғаны белгілі болды.<ref>{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/news/sajlau-2023-en-kop-mandatka-amanat-partiyasy-ie-boldy |title= Сайлау-2023: Ең көп мандатқа AMANAT партиясы ие болды |lang= kk |publisher= inbusiness.kz |author= Смаилова, Балжан |date= 2023-03-27 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Сайлаудан кейін көп ұзамай [[Екінші Әлихан Смайылов үкіметі]] де өз қызметін бастады.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32341396.html |title= Әлихан Смайылов премьер-министр болып қайта тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-03-30 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> 15 ақпанда Тоқаев [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]тың көптеген артықшылықтарын, соның ішінде мемлекеттен өмір бойы қаржылай қолдау көру, халыққа үндеу жасау және шенеуніктерге кеңес беру құқықтарын жою туралы заңға қол қойды және оның жақын туыстарын заңды иммунитеттен айырды.<ref>{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-nazarbaev-family-legal-immunity-stripped/32273034.html |title= Kazakh President Toqaev Signs Law On Stripping Nazarbaev Family Members Of Legal Immunity |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-01-15 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Көп ұзамай Назарбаев заң бойынша [[Елбасы]] құрметті атағынан да айырылды.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-nursultan-nazarbaev-what-other-privileges-does-the-ex-president-have/32708620.html |title= Назарбаевта не қалды? Экс-президенттің билігі мен байлығы |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Қайыртайұлы, Манас |date= 2023-12-01 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Тоқаев 9 мамырда [[Мәскеу]]де өткен [[Жеңіс күні]]не орай өткен парадқа қатысты.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/tokayev-to-attend-victory-day-celebrations-in-moscow-intervew-dimash-alzhanov/32402661.html |title= Зачем Токаев поехал на парад к Путину? Визит в развязавшую войну страну и возможные последствия |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Троценко, Петр |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Бұл [[Ресейдің Украинаға басып кіруі]] басталғаннан бергі екінші Жеңіс шеруі болды, бірақ 2022 жылғы парадтан айырмашылығы, бұл жолы Мәскеудегі парадқа бірнеше шетелдік көшбасшылар,<ref>{{Cite web|url= https://holod.media/2023/05/09/9-maia-bez-saluta-i-tankov/?amp |title= Без салюта, «Бессмертного полка» и танков |lang= ru |publisher= Холод |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> соның ішінде [[Армения премьер-министрі]] [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]], [[Беларусь президенті]] [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]], [[Қырғызстан президенті]] [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]], [[Тәжікстан президенті]] [[Эмомали Шәріпұлы Рахмон|Эмомали Рахмон]], [[Түрікменстан президенті]] [[Сердар Құрбанқұлыұлы Бердімұхамедов|Сердар Бердімұхамедов]] және [[Өзбекстан президенті]] [[Шавкат Миромонұлы Мирзиёев|Шавкат Мирзиёев]] қатысты.<ref>{{Cite web|url= https://www.rbc.ru/rbcfreenews/6459e5179a794738a3f69535 |title= На Красной площади начался парад Победы |lang= ru |publisher= [[РБК]] |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> 2023 жылғы маусымда [[Абай облысы]]нда [[Абай облысындағы өрт|найзағай нәтижесінде ірі өрт]] басталды. 11 маусымда Тоқаев облысқа ұшып келді де, сол күні елде [[Қазақстандағы ұлттық аза тұту күндері|жалпыұлттық аза тұту күні]]н жариялады.<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-podpisal-ukaz-ob-obschenatsionalnom-traure-501776/ |title= Токаев подписал указ об общенациональном трауре |lang= ru |publisher= tengrinews.kz |date= 2023-06-11 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Сол күні кешке ол өрт сөндіру кезінде қаза тапқандардың барлығын "[[Құрмет ордені|Құрмет]]" орденімен марапаттады.<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-posmertno-nagradil-pogibshih-pojare-oblasti-abay-501777/ |title= Токаев посмертно наградил погибших при пожаре в области Абай |lang= ru |publisher= tengrinews.kz |date= 2023-06-11 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Ауқымды өрт 13 шілде күні 13:00 де толығымен сөндірілді. 2023 жылғы 3 қарашада [[Астана]]да Тоқаев төрағалық еткен [[Түркі Мемлекеттерінің Ұйымы|Түркі Мемлекеттері Ұйымы]]ның 2023 жылғы саммиті өтті.<ref>{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-turkic-organization-summit/32670230.html |title= Kazakh President Hosts Summit Of Organization Of Turkic States |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-11-03 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> === 2024 === 2024 жылғы наурызда, [[Атырау]]да айтқан Ұлттық Құрылтай алдындағы сөзінде Тоқаев [[Қазақстан елтаңбасы]] дизайнының өзгеретінін және жаңа дизайнның байқау арқылы таңдалатынын айтты.<ref name="eltanba">{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32863052.html |title= Тоқаев Ұлттық құрылтайда елтаңба өзгеретінін жариялап, "қазақ тілін ешкімді мәжбүрлемей дамыту" жайлы айтты |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2024-03-15 |accessdate= 2024-03-15}}</ref> Елтаңбаның дизайны оның «[[Қазақ КСР елтаңбасы|Кеңес заманындағы елтаңба]]ға ұқсата» бергеннен және тым «эклектрикалық», «күрделі» болғанынан өзгертілетіні де айтылды. Тоқаев оған қоса діни киімді сынады да, оны «дәстүрлі құндылыққа жасалған ашық шабуыл» деді.<ref name="eltanba" /> 2024 жылғы маусымда Тоқаев сол жылғы күзде елдегі [[Қазақстандағы АЭС туралы референдум|атом электр станциясы]]ның құрылысы жайлы референдум өтетінін жариялады. Референдумның өтетін нақты күнін [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|үкімет]]тің өзі жариялайтын болады.<ref>{{Cite web|url=https://www.azattyq.org/a/33011760.html |title= Тоқаев: АЭС бойынша референдум биыл күзде өтеді |date= 2024-06-27 |accessdate= 2024-06-27 |publisher=[[Азаттық радиосы]] |lang=kk}}</ref> === Саяси реформалары === {{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаевтың президенттігі}} [[Сурет:Tokayev with officials, January 2021.jpg|нобай|оңға|Тоқаевтың үкімет мүшелері мен Мәжіліс депутаттарымен кездесуі, қаңтар 2021]] 2022 жылғы мамырда Тоқаев "Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы",<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/laws/memleket-basshysy-kazakstan-respublikasynda-beibit-zhinalystardy-uiymdastyru-zhane-otkizu-tartibi-turaly-kazakstan-respublikasynyn-zanyna-ko |title= Мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> "Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы",<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-respublikalyk-referendum-turaly-kazakstan-respublikasynyn-konstituciyalyk-zanyna-ozgerister-men-tolyktyru-engizu-turaly-kazakstan-kol-koydy-541259 |title= Мемлекет басшысы «Республикалық референдум туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-05 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> "«[[Қазақстан саяси партиялары|Саяси партиялар]] туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы",<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/laws/memleket-basshysy-sayasi-partiyalar-turaly-kazakstan-respublikasynyn-zanyna-ozgeris-pen-tolyktyrular-engizu-turaly-kazakstan-respublikasynyn |title= Мемлекет басшысы «Саяси партиялар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы"<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-president-signed-the-bill-into-election-law/30633103.html |title= Президент Тоқаев саяси партиялар мен сайлау заңдарына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> және "Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер енгізу туралы" заңдарына қол қойды. Ол өзінің халыққа Жолдауында «заманауи мемлекет құру үшін Қазақстан [[көппартиялы жүйе]] құруы керек» деп, биліктегі [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясы басқа партиялармен көбірек ынтымақтасуы керектігін айтты. ==== «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» идеясы ==== Тоқаев мемлекеттік саясатының маңызды элементтерінің бірі «''Халық үніне құлақ асатын мемлекет''» идеясын (кейде ''Естуші мемлекет'', не ''Тыңдаушы мемлекет'') ұсыну болды, онда мемлекеттік басқару «мемлекет үшін азамат емес, азамат үшін мемлекет» деген қағиданы ұстанатын болады. Тоқаев азаматтық қоғамды тыңдайтын мемлекет концепциясын ілгерілететін саяси реформалар жүргізуді жақтады.<ref name="joldaw2020" /> Сондай-ақ Тоқаев 2021 жылы ауылдық округтер, кенттер мен ауылдар әкімдерін тікелей сайлауды өткізуді ұсынды және ол жайлы заң жобасына 2020 жылы қол қойды.<ref>{{Cite web|url= https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=33374726 |title= О мерах по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года «Казахстан в новой реальности: время действий» |lang= ru |publisher= online.zakon.kz |date= 2020-09-14 |accessdate= 2024-02-20}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.inform.kz/ru/article/3698565 |title= Выборы сельских акимов в Казахстане пройдут в 2021 году |lang= ru |publisher= inform.kz |author= Күзекбай, Ақбота |date= 2020-09-24}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113924/https://www.inform.kz/ru/vybory-sel-skih-akimov-v-kazahstane-proydut-v-2021-godu_a3698565 }}</ref> [[Қазақстандағы парламент сайлауы (2021)|2021 жылғы парламент сайлауы]] нәтижесінде тіркелген 5 партияның үшеуі ғана [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]]тегі мандатқа қол жеткізді. [[Қазақстанның 7-Парламенті|7-Парламент]]тің ашылу рәсімінде Тоқаев [[пайыздық тосқауыл]]дың 7% 5% түсірілгенін және "Бәріне қарсымын" таңдауының бюллетеньге қайта қойылғанын ұсынды.<ref>{{Cite web|url= https://www.interfax.ru/world/745248 |title= Токаев счел необходимым снизить барьер для прохождения в парламент |lang= ru |publisher= interfax.ru |date= 2021-01-15 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210315110235/https://www.interfax.ru/world/745248 |date= 2021-03-15}}</ref> Парламент Тоқаев ұсынған бұл конституциялық реформаларды қабылдады да, ол 2021 жылғы 25 мамырда күшке енді.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/05/new-law-on-elections-aims-to-engage-kazakh-citizens-in-political-institutions-experts-say/ |title= New Law on Elections Aims to Engage Kazakh Citizens in Political Institutions, Experts Say |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |date= 2021-05-25 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== Ұлттық Құрылтайдың құрылуы ==== 2022 жылғы 14 маусымда Тоқаев Ұлттық Құрылтайды құру туралы заңға қолын қойды. Бұл орган Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің ізбасары болды.<ref>{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/315449-ulttyq-quryltay-ne-ushin-qurylghany-aytyldy |title= Ұлттық құрылтай не үшін құрылғаны айтылды |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |author= Бақберген, Ботакөз |date= 2022-06-15 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== Өлім жазасы ==== 2019 жылғы желтоқсанда Тоқаев Қазақстанның {{iw|Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің екінші факультативтік хаттамасы|Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің екінші факультативтік хаттамасына|en|Second Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights}} қол қоятынын айтты. Оның бұл сөзі Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің адам құқығы туралы талқысынан кейін айтылған еді. Осы жерден Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер министрлігі]]не елдегі [[өлім жазасы]]н жою шараларын белгілейтін Екінші факультативтік хаттамаға қосылу процесін бастау міндетін қойды.<ref name="iccpr">{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/09/kazakhstan-joins-second-optional-protocol-to-iccpr-aiming-at-abolishing-death-penalty/ |title= Kazakhstan Joins Second Optional Protocol to ICCPR Aiming at Abolishing Death Penalty |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Шаяхметова, Жанна |date= 2022-09-25 |accessdate= 2024-02-22}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.dw.com/en/kazakhstan-abolishes-death-penalty/a-56117176 |title= Kazakhstan abolishes death penalty |lang= en |publisher= [[Неміс толқыны]] |date= 2021-02-01 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымындағы өкілі [[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]] хаттамаға қол қойды.<ref name="iccpr" /> 2021 жылғы 2 қаңтарда Тоқаев өлім жазасын жойған заңнамаға қолын қойды.<ref>{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/article/details/54127?lang=kk |title= Қазақстан өлім жазасының күшін жоюға бағытталған Екінші Факультативтік хаттаманы ратификациялады |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер министрлігі]]нің ресми сайты |date= 2021-01-02 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> === Экономикалық реформалары === {{Толық мақала|Қазақстан экономикасы}} [[Сурет:Tokayev Kassym-Jomart (2023-03-30).jpg|нобай|солға|[[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]] депутаттарының алдында сөз сөйлеп жатқан Тоқаев, 2023 жылғы наурыз]] Тоқаев президент болған алғашқы айларда халықтың әлеуметтік осал топтарына түсетін жүктемені азайту мақсатында банктерге үкіметтік көмек көрсетуді тоқтатты және несиелерді кешіру жүйесін енгізді.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/30021698.html |title= Токаев подписал указ о списании части задолженности по кредитам для отдельных категорий граждан |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2019-06-26 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2020 жылы мұғалім, дәрігер мен әлеуметтік қызметкерлердің жалақылары өсті.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/05/Tokayev-chairs-third-meeting-of-national-council-of-public-trust-to-restructure-education-system/ |title= Tokayev Chairs Third Meeting of National Council of Public Trust to Restructure Education System |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2020-05-27 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> [[COVID-19 пандемиясы]]ның себебінен шыққан жаһандық рецессия барысында Тоқаев үкіметке «барлық әлеуметтік міндеттемелерді» орындайтын дағдарысқа қарсы жоспар құруды тапсырды.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/30477222.html |title= Токаев после совещания с правительством заявил об «ухудшении экономической ситуации» |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-03-09 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Жауап ретінде арзан несие, салықтық жеңілдіктер, аудитті қысқарту және жұмыспен қамтуды ынталандыру арқылы жеке сектордың ауыртпалығын жеңілдетуге бағытталған бірқатар пакеттер ашылды.<ref>{{Cite web|url= https://eurasianet.org/kazakhstan-outlines-plan-to-shelter-economy-from-covid-19 |title= Kazakhstan outlines plan to shelter economy from COVID-19 |lang= en |publisher= eurasianet |author= Kumenov, Almaz |date= 2020-03-18 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Пандемия өршіген сайын тауарларға инфляция өсе бастады, бұл әсіресе Қазақстанның батысында әлеуметтік және еңбек наразылығының артуына әкелді.<ref>{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2021/08/inflation-amid-the-covid-19-pandemic-fuels-labor-unrest-in-kazakhstan/ |title= Inflation Amid the COVID-19 Pandemic Fuels Labor Unrest in Kazakhstan |lang= en |publisher= The Diplomat |author= Қалмырзаева, Эльвира |date= 2021-08-31 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Тоқаев бұған жауап ретінде үкімет пен орталық банкті тым «дәрменсіз» деп айыптап, оларды инфляция деңгейін төмендетуге шақырып, мемлекеттік бюджеттегі ақша массасының артық мөлшерін атап өтті.<ref>{{Cite web|url= https://informburo.kz/novosti/tokaev-my-prinyali-reshenie-gosudarstvo-ne-dolzhno-pomogat-bankiram |title= Токаев: Мы приняли решение – государство не должно помогать банкирам |lang= ru |publisher= infomburo |author= Әбубәкірова, Тамара |date= 2021-09-01 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2021 жылғы қыркүйекте елдегі [[ең төмен жалақы]] 2018 жылдан бері тұңғыш рет өсірілді.<ref>{{Cite web|url= https://vlast.kz/novosti/46448-minimalnaa-zarplata-v-kazahstane-s-1-anvara-2022-goda-vyrastet-do-60-tys-tenge.html |title= Минимальная зарплата в Казахстане с 1 января 2022 года вырастет до 60 тыс. тенге |lang= ru |publisher= vlast.kz |author= Вааль, Тамара |date= 2021-09-01 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== COVID-19 пандемиясы ==== {{Толық мақала|Қазақстандағы COVID-19 пандемиясы}} 2020 жылғы наурызда Қазақстанда [[COVID-19 пандемиясы|COVID-19 індеті]]нің таралуына байланысты Тоқаев 15 наурызда елде төтенше жағдай енгізді.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/kazakstan-respublikasynda-totenshe-zhagdaidy-engizu-turaly |title= Қазақстан Республикасында төтенше жағдайды енгізу туралы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-03-15}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20200410203127/https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/kazakstan-respublikasynda-totenshe-zhagdaidy-engizu-turaly |date= 2020-04-10}}</ref> Тоқаев ұлттық телеарна арқылы сөйлеген сөзінде «Мемлекет жұмысының тұрақтылығын қамтамасыз ету шаралары туралы» арнайы жарлыққа қол қойғанын атап өтіп, құжаттар мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін арттыруға, билік вертикалын нығайтуға және барлық қажетті шешімдерді жедел қабылдауға мүмкіндік беретінін атап өтті.<ref>{{Cite web|url= https://baribar.kz/124978/qasym-zhomart-Tokayev-qazaqstan-halqyna-undeu-zhasady/ |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына үндеу жасады |lang= kk |publisher= Бәрі бар |date= 2020-03-16 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Вирустың таралуын тежеу үшін Тоқаев [[Наурыз мейрамы]]на арналған іс-шараларды да, [[Жеңіс күні]]не арналған әскери парадты да тоқтатуға бұйрық берді.<ref>{{Cite web|url= https://almaty.tv/kz/news/koronavirus/1344-nauryz-vpervye-v-kazakhstane-ne-budet-massovo-otmechatsya |title= Елімізде Наурыз мейрамы мен Жеңіс күні бұрынғыдай тойланбайтын болды |lang= kk |publisher= almaty.tv |author= Нысанбек, Салтанат; Өтеген, Нұрлан және Омар, Данияр |date= 2020-03-12 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> COVID-19 вакцинациясының жақтаушысы ретінде Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі|Денсаулық сақтау министрлігі]] мен бүкіл [[Бірінші Асқар Мамин үкіметі|үкімет]]тің вакцинаны енгізудің алғашқы айларындағы баяу қарқыны үшін сынға алды.<ref>{{Cite web|url= https://eurasianet.org/kazakhstan-officials-under-fire-over-vaccination-failures |title= Kazakhstan: Officials under fire over vaccination failures |lang= en |publisher= eurasianet |author= Kumenov, Almaz |date= 2021-04-21 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Вакцинаға деген қоғамның сенімін арттыру мақсатында Тоқаев 2021 жылғы сәуірде Қазақстанда шығарылған [[Спутник V|Спутник V COVID-19 вакцинасы]]ның дозасын алды, баспасөз хатшысының айтуынша, Тоқаев нәтижеде ешқандай жанама әсер сезінбеген.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-sputnik-v-vaktsinasyin-saldyirdyi-320960/ |title= Тоқаев "Спутник V" вакцинасын салдырды |lang= kk |publisher= tengrinews |date= 2021-04-06 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== Білім беру ==== 2019 жылғы сәуірде өткен мұғалімдер конференциясында Тоқаев төрт жыл ішінде Қазақстандағы мектеп мұғалімдерінің орташа жалақысы екі есеге өсетінін мәлімдеді. Сондай-ақ ол [[қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|Білім және ғылым министрлігі]]не аз қамтылған отбасылардағы және әлеуметтік жағдайы төмен аудандардағы мектептердегі балалардың академиялық алшақтығын жою үшін арнайы бағдарламалар әзірлеп, іске қосуды тапсырды да, әсіресе ауыл мен қала арасындағы білім берудегі теңсіздікті еңсеру қажеттігін атап өтті.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2019/08/kazakh-president-to-increase-teachers-salaries-twofold-to-improve-national-education-quality/ |title= Kazakh President to increase teachers’ salaries twofold to improve national education quality |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Василенко, Диана |date= 2019-08-29 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== Энергетика ==== {{Толық мақала|Қазақстан энергетикасы}} Тоқаев 2019 жылғы сәуірде атом электр стансасының Қазақстанда орнатылу қажеттігін білдіріп, ел 2030 жылға қарай электр энергиясының тапшылығына тап болады деп мәлімдеді.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/astana_kazakhstan/working_trips/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaev-semei-kalasynyn-zhurtshylyk-okilderimen-kezdesti |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Семей қаласының жұртшылық өкілдерімен кездесті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-04-26 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2021 жылғы мамырда Тоқаев Төмен көміртекті даму тұжырымдамасын жариялады, бұл — 2035 жылға қарай елдің энергетикалық балансын дамыту арқылы Қазақстанның көмірге тәуелділігін азайтуды көздейтін жоба. ==== Экология ==== 2019 жылғы 17 маусымда Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі|Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі]]н құрды да, тұңғыш министрі қылып [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]ты тағайындады.<ref>{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/news/magzum-myrzagaliev-ministr-bolyp-tagajyndaldy |title= Мағзұм Мырзағалиев министр болып тағайындалды |lang= kk |publisher= inbusiness.kz |date= 2019-06-17 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Министрлікке қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану, минералдық-шикізат базасын геология мен молықтыру, сондай-ақ қатты тұрмыстық қалдықтарды, су және сарқынды суларды тазарту, орман шаруашылығын қадағалау өкілеттігі берілді.<ref>{{Cite web|url= https://kapital.kz/naznacheniya/79094/v-kazakhstane-poyavitsya-ministerstvo-ekologii-geologii-i-prirodnykh-resursov.html |title= В Казахстане появится министерство экологии, геологии и природных ресурсов |lang= kk |publisher= Kapital.kz |date= 2019-06-17 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604215609/https://kapital.kz/naznacheniya/79094/v-kazakhstane-poyavitsya-ministerstvo-ekologii-geologii-i-prirodnykh-resursov.html}}</ref> 2023 жылғы 4 қаңтарда министрлік ыдыратылды, орнына [[Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі|Индустрия және инфрақұрылымдық даму]] мен [[Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігі|Экология және табиғи ресурстар]] министрліктеріне бөлінді. Тоқаев [[Алматы]]ның ластанған ауасы жайлы алаңдайтынын айтқан.<ref name="energy">{{Cite web|url= https://www.samruk-energy.kz/en/press-center/company-news/23-news/665-perevod-almatinskoj-tets-2-na-gaz-korotko-o-samom-vazhnom |title= Transition of Almaty CHP-2 to gas. Most important points in brief. |lang= en |publisher= Самұрық-Energy |date= 2020-09-25 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Ол 2021 жылы үкіметке, қалалық әкімдікке және «Самұрық-Энерго» компаниясына стансадан шығатын зиянды шығарындыларды шектеу үшін «Алматы-2» ЖЭО-ны табиғи газға көшіру туралы түпкілікті шешімді орындауды тапсырды.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/05/kazakhstan-to-increase-share-of-renewable-energy-to-15-percent-by-2030/ |title= Kazakhstan to Increase Share of Renewable Energy to 15 Percent by 2030 |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2021-05-27 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Алайда 2022 жылғы сараптар Алматы ауасының тазалығы жақсармай жатқанын дәлелдеді.<ref name="energy" /><ref>{{Cite web|url= https://exclusive.kz/__trashed/ |title= Алматинцам не стоит надеяться на улучшение воздуха |lang= ru |publisher= exclusive.kz |author= Ямпольская, Анна |date= 2022-12-01 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== Денсаулық сақтау ==== {{Толық мақала|Қазақстандағы денсаулық сақтау жүйесі}} 2020 жылғы 7 шілдеде Тоқаев «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» жаңа кодекске және «Кейбір заңнамалық актілерге денсаулық сақтау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңға қол қойды, ол [[Қазақстандағы денсаулық сақтау жүйесі|медицина]] қызметкерлерінің заңи қорғауын күшейтті, азаматтың вакцинацияға қатысты құқықтарын қайта анықтады. Сондай-ақ, кодекс электронды темекіні тұтынуға шектеу қойып, снюс пен басқа да шегілмейтін темекі бұйымдарын әкелуге, өндіруге және таратуға тыйым салды, сондай-ақ темекі өнімдерін 21 жасқа толмаған тұлғаларға өткізгені үшін әкімшілік жауапкершілік енгізді.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/07/president-Tokayev-signs-new-public-health-code-to-provide-extra-legal-protection-for-kazakh-medical-workers/ |title= President Tokayev Signs New Public Health Code to Provide Extra Legal Protection For Kazakh Medical Workers |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Ерғалиева, Айдана |date= 2020-07-08 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> === Сыртқы саясаты === {{Толық мақала|Президент Қасым-Жомарт Тоқаев халықаралық сапарларының тізімі}} Тоқаев өзінен бұрынғы президент [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] бастаған сыртқы саясатты жалғастыратынына уәде берді. Бұл саясат шетел инвестицияларын тарту, көпвекторлы сыртқы саясат жүргізу және аймақтағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету шараларын қамтиды.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2019/03/new-kazakh-president-sworn-in-praises-predecessor-pledges-continuity/ |title= New Kazakh President sworn in, praises predecessor, pledges continuity |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Алтынсарина, Эля |date= 2019-03-20 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Биліктегі алғашқы айда ол 4 мемлекет басшысымен кездесті, оның екеуін ол шетелде көрсе, қалған екеуін [[Астана|Нұр-Сұлтан]]да қарсы алды. ==== Ресей ==== {{Тағы қараңыз|Қазақстан-Ресей қатынастары}} [[Сурет:Putin-Tokayev meeting (2022-11-28) 01.jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев (сол жақта) пен [[Ресей президенті]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 2022 жылғы қараша]] [[Сурет:Мацква.ру, репортаж с Парада Победы 2023 на Красной площади, фото 21.jpg|нобай|оңға|[[Жеңіс күні]]не арналған парад кезіндегі Тоқаев, [[Мәскеу]], 2023 жыл]] Саясаттанушы Рико Айзекстің пікірінше, Тоқаевтың [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаев]] орнын алу шешімі елдегі демократиялануға жол бермеу үшін жасалған. Айзекс ойынша елдің демократиялануы Назарбаевтың мұрасы мен елдің Ресеймен қарым-қатынасына нұқсан келтіретін еді.<ref>{{Cite web|url= https://core.ac.uk/download/pdf/305118582.pdf |title= Russia–Kazakhstan Relations and the Tokayev–Nazarbayev Tandem |lang= en |publisher= Russian Analytical Digest |author= Isaacs, Rico |date= 2020-03-06 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Тоқаев қызметіне кіріскеніне кейін екі апта өткен соң, 2019 жылғы 4 сәуірде [[Мәскеу]]ге өзінің алғашқы шетелдік сапарымен барып, [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]мен кездесті.<ref>{{Cite web|url= https://www.ar.egemen.kz/article/187041-qasym-zhomart-toqaevtynh-reseyge-alghashqy-sapary-tabysty-otti |title= Қасым-Жомарт Тоқаевтың Ресейге алғашқы сапары табысты өтті |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-04-04 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Сапар барысында Путин Тоқаевқа елде ұсынылып отырған атом электр станциясының құрылысына ресейлік көмек көрсетуді ұсынды.<ref>{{Cite web|url= https://www.rferl.org/amp/kazakhstan-putin-offers-russian-nuclear-plant-help/29865177.html |title= Putin Offers Russian Help To Build Kazakh Nuclear Plant |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Pannier, Bruce |date= 2019-04-06 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2019 жылғы маусымда Тоқаев АЭС салу туралы шешімнің жергілікті халық қалауымен, «тіпті, қажет болса референдум арқылы» да, қабылданатынын мәлімдеді.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.inform.kz/news/tokaev-aes-kurylysyna-katysty-tipti-kazhet-bolsa-referendum-otkizemiz_a3536537/ |title= Тоқаев АЭС құрылысына қатысты: Тіпті қажет болса референдум өткіземіз |lang= kk |publisher= kazinform |date= 2019-06-10 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2020 жылдың соңына қарай ресейлік депутаттар [[Вячеслав Алексеевич Никонов|Вячеслав Никонов]] пен [[Евгений Алексеевич Фёдоров|Евгений Фёдоров]] бүкіл Қазақстан жерін [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағының]] сыйлығы деді де, Ресей бұл жерді жалға берген деген тұжырым жасады.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/kazakhstanis-reaction-to-the-statements-of-russian-deputies-about-the-kazakh-territory/31002411.html |title= «Большой подарок». Высказывания российских депутатов о территории Казахстана вызвали возмущение |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Мамашұлы, Асылхан |date= 2020-12-15 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Бұл тұжырымдар [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі]] тарапынан реакция тудырды, министрлік «арандатушылық» тудыратын бұл шабуылдар салдарынан екі ел арасындағы қарым-қатынас бұзыла алатынын айтты.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/31014801.html |title= МИД Казахстана отреагировал на заявления депутатов Госдумы спустя 13 дней |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-12-23 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Тоқаев [[Егемен Қазақстан]]ға берген сұхбатында "бірнеше шетел азаматының" екі ел арасындағы қатынастарды "нашарлағысы" келетінін айтқан және "Қазақстанға осы ірі жерді ешкім сыйлап бермеген" деген. [[Ресейдің Украинаға басып кіруі]]нен кейін Тоқаев Ресейдің [[Донецк Халық Республикасы|Донецк]] және [[Луганск Халық Республикасы|Луганск Халық Республикалары]] атты [[қуыршақ мемлекет]]терін мойындамайтынын айтқан. Оның сөзінше "біз [[Қытай Республикасы|Тайвань]]ды да, [[Косово]]ны да, [[Оңтүстік Осетия]]ны да, [[Абхазия Республикасы|Абхазия]]ны да мойындамаймыз. Бұл принципті Луганск пен Донецктің квазимемлеттік құрылымына да қолданамыз".<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31903143.html |title= Тоқаев Петербургтегі форумда: Қазақстан "ДХР" мен "ЛХР" аймақтарын мойындамайды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-06-17 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Тоқаев сондай-ақ Қазақстанның Ресейге қарсы салынған Батыс елдер санкцияларын орындайтынын және бұл елдің «Ресей мен [[Беларусь]]ке қойылған шектеулерді сақтайтынын» атап өтті.<ref>{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-evade-sanctions-russia/31781750.html |title= Top Official Says Kazakhstan Won't Help Russia Evade Western Sanctions |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-04-01 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2023 жылғы 9 мамырда ол [[Мәскеу]]дегі [[Жеңіс күні]]не арналған парадқа қатысып, Ресей президенті Владимир Путинмен кездесті.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/kasym-zhomart-tokaev-zhenis-kunine-arnalgan-askeri-paradka-bardy-9471 |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Жеңіс күніне арналған әскери парадқа барды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-02-13}}</ref> ==== Қытай ==== {{Тағы қараңыз|Қазақстан-Қытай қатынастары}} [[Сурет:Meeting of SCO leaders - 20190614 - 02.jpg|нобай|оңға|2019 жылғы [[Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы]]ның саммитіндегі Тоқаев]] Тоқаев 2019 жылғы қыркүйекте [[Қытай]]ға екі күндік мемлекеттік сапармен барды. Онда ол [[Бейжің]]де Төраға [[Си Цзиньпин]]мен кездесті, кездесу барысында екі көшбасшы да тұрақты жан-жақты стратегиялық серіктестік құруға келісті.<ref>{{Cite web|url= http://www.xinhuanet.com/english/2019-09/11/c_138384243_2.htm |title= China, Kazakhstan agree to forge permanent comprehensive strategic partnership |lang= en |publisher= Xinhua |author= huaxia |date= 2019-09-11}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602220026/http://www.xinhuanet.com/english/2019-09/11/c_138384243_2.htm |date= 2021-06-02}}</ref> [[Бейжің университеті]]не сапары барысында ол өзінің бұрынғы тіл оқытушысы Лю Шициньмен, сондай-ақ бірнеше қазақстандық студентпен кездесті. Шицинь Тоқаевты [[қытай тілі]]н жетік меңгерген «көпшіл, белсенді, жылдам» және «ең жақсы студенттерінің бірі» деп сипаттады.<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-vstretilsya-so-svoim-uchitelem-v-pekine-378806/ |title= Токаев встретился со своим учителем в Пекине |lang= ru |publisher= tengrinews |date= 2019-09-11 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602220307/https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-vstretilsya-so-svoim-uchitelem-v-pekine-378806/ |date= 2021-06-02}}</ref> ==== Посткеңестік кеңістік және Орталық Азия ==== {{Тағы қараңыз|Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|Армения-Қазақстан қатынастары|Әзербайжан-Қазақстан қатынастары|Қазақстан-Қырғызстан қатынастары|Қазақстан-Өзбекстан қатынастары}} [[Сурет:CSTO Summit 2022 01.jpg|нобай|оңға|2022 жылғы [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның саммиті]] 2019 жылғы 14 сәуірде Тоқаев көршілес [[Өзбекстан]]ға жол алып, [[Өзбекстан президенті|президент]] [[Шавкат Миромонұлы Мирзиёев|Шавкат Мирзиёев]]пен келіссөздер жүргізді. Бұл «екінші президенттердің» тұңғыш кездесуі еді.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-president-visits-uzbekistan/29879701.html |title= Екінші президенттердің Ташкенттегі алғашқы кездесуі |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Қари, Қуанышбек |date= 2019-04-16 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 16–17 мамыр күндері Тоқаев 12-[[Астаналық экономикалық форум]]ға бірнеше мемлекет басшыларын, соның ішінде [[Армен Варданович Саркисян|Армен Саркисян]] мен [[Мамука Гивиевич Бахтадзе|Мамука Бахтадзе]]ні шақырған. Саммиттің бастауында [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] болған.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_receptions/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaev-armeniya-prezidenti-armen-sarkisyanmen-kezdesti |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Армения Президенті Армен Саркисянмен кездесті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-05-16 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Ол сондай-ақ 29 мамырда [[Еуразиялық Экономикалық Одақ]] пен [[Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес]] саммитіне [[Ресей]], [[Қырғызстан]], [[Беларусь]], [[Тәжікстан]], [[Армения]] және [[Молдова]] өңірлік басшыларын қабылдады. 2019 жылдың аяғында [[Қырғызстан]]ға сапары кезінде ол [[Бішкек]]тегі қырғыз жазушысы [[Шыңғыс Төреқұлұлы Айтматов|Шыңғыс Айтматов]]тың мұражай-үйінде болып, марқұм жазушының жұбайымен кездесіп, 1989 жылы [[Бейжің]]де Айтматовпен алғашқы кездесуін еске алды.<ref>{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3589472 |title= Kassym-Jomart Tokayev visited Chingiz Aitmatov House-Museum in Bishkek |lang= en |publisher= kazinform |author= Темірғалиева, Айғаным |date= 2019-11-27}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113923/https://www.inform.kz/en/kassym-jomart-Tokayev-visited-chingiz-aitmatov-house-museum-in-bishkek_a3589472 |date= 2022-03-17}}</ref> [[Екінші Таулы Қарабақ соғысы (2020)|Екінші Таулы Қарабақ соғысы]] орын алғанда Тоқаев [[Армения]]ның өз әскерилерін даулы аймақтан шығарғанын талап етті.<ref>{{Cite web|url= https://turkeygazette.com/kazakhstans-president-kassym-jomart-Tokayev-said-armenia-should-withdraw-from-nagorno-karabakh/ |title= Kazakhstan’s President Kassym-Jomart Tokayev said Armenia should withdraw from Nagorno-Karabakh |lang= en |publisher= turkeygazette.com |date= 2020-10-09}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211018182226/https://turkeygazette.com/kazakhstans-president-kassym-jomart-Tokayev-said-armenia-should-withdraw-from-nagorno-karabakh/ |date= 2021-10-18}}</ref> ==== Еуропа ==== {{Тағы қараңыз|Қазақстан-Еуропа Одағы қатынастары}} [[Сурет:Zelenskyi and Tokaev.jpg|нобай|солға|Тоқаев пен [[Украина президенті]] [[Володимир Олександрович Зеленський|Володимир Зеленський]], БҰҰ Бас ассамблеясы, [[Нью-Йорк]], 25 қыркүйек 2019]] Сыртқы істер министрі ретінде Тоқаев 2006 жылғы 3–4 қазанда [[Берлин]], Германияға сапар жасап, [[Еуропалық парламент]] Сыртқы істер комитетінің алдында сөз сөйледі. Сөйлеген сөзінде Тоқаев 2009 жылы [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы]]н (ЕҚЫҰ) жетектеуге Қазақстанның үміткерлігін ұсынды. Ол өз сөзінде [[Еуропа Одағы]], Қытай және [[Үндістан]] арасындағы энергия көздерін қамтамасыз ету жолындағы бәсекені талқылап, Қазақстан «мұнай өндіруді ұлғайтуға қабілетті өте аз елдердің бірі және осылайша Қазақстан жаһандық және еуропалық нарықтар үшін маңызды баламалы энергия жеткізушісі бола алады» деді. Ол, оған қоса [[Әзербайжан]] арқылы өтетін [[Транскапсийлік газ құбыры]]ның құрылуына қарсы шықты; бұл жобаның орындалуын [[Каспий теңізі]]мен шектесетін басқа елдердің қарсылығының ықтималдығына байланысты ЕО шенеуніктері қалаған еді.<ref name="lobjakas">{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/1071795.html |title= Kazakhstan: Foreign Minister Seeks EU Energy Links |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Lobjakas, Ahto |date= 2006-10-04 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20200321144902/https://www.rferl.org/a/1071795.html |date= 2020-03-21}}</ref> [[Германия Сыртқы істер министрлігі|Германиялық Сыртқы істер кеңсесі]]нің өкілі Гернот Эрлер Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫҰ президенті болғанын қолдаса, португалиялық социалистік депутат Ана Гомес Тоқаевқа "Министр, сіз ЕҚЫҰ төрағалығына үміткерсіз. Дегенмен, ЕҚЫҰ сіздің өткен сайлауларыңыз шынайы сайлаудың халықаралық стандарттарына сай келмейтінін айтты. Біз еліңіздегі саяси оппозицияның жаншылып жатқанын естіп жатырмыз, тіпті діни топтардың жаншылып жатқанын да естиміз" деді. Тоқаев Қазақстандағы саяси оппозициялық күштер өздерінің әлсіз тұстарына байланысты «үкіметке қарсы тұра алмайтынын» айтқан да, қазақстандықтар [[демократия]] туралы «білім алуы» қажет, [олар үшін] бұл концепция шетелдік келеді. Тоқаев сөзінше үкімет [[діни толеранттық]]ты приоритет қылып көреді. Ол ЕҚЫҰ жасаған сайлау туралы есепті «техникалық қиыншылықтары болған» деген және «әділ жасалмағаны» үшін сынаған да, бәрін «өзара түсіністікке» шақырды. Ол одан әрі оның үкіметі «[[Орталық Азия]]да орналасқан ел ретінде өкіл ретінде үлкен үлес қоса алады» деп сенетінін айтты.<ref name="lobjakas" /> 2019 жылғы 4 желтоқсанда Германияға жасайын деген мемлекеттік сапарының алдында Тоқаев [[Неміс толқыны]]на сұхбат берген еді. Ол жерде ол Германияны "Қазақстанның аса маңызды Еуропалық әріптесі" деп атады.<ref>{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3591394 |title= Kassym-Jomart Tokayev gives interview to Deutsche Welle |lang= en |publisher= inform.kz |date= 2006-10-04}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113926/https://www.inform.kz/en/kassym-jomart-Tokayev-gives-interview-to-deutsche-welle_a3591394 |date= 2022-03-17}}</ref> Сол сұхбатында ол [[Қырым аннексиясы|Ресей Федерациясының Қырымды аннексиялауы]]н басып алу деп есептемейтінін айтып, сонымен бірге «Ресей басшылығының даналығына сенетінін» айтты, осы үшін сынға алынды да, [[Украина Сыртқы істер министрлігі]] осы сөзі үшін Қазақстанға қарсы [[демарш]] жариялаған еді.<ref>{{Cite web|url= https://qazaqtimes.com/article/72659 |title= Украинадан Қазақстанға демарш: Ақорда Қырым аннексиясын неге мойындамайды? |lang= kk |publisher= qazaqtimes.com |author= Жұматай, Арай |date= 2019-12-05 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== АҚШ ==== {{Тағы қараңыз|АҚШ-Қазақстан қатынастары}} [[Сурет:Secretary Blinken Meets with Kazah President Tokayev in Astana (52717462009).jpg|нобай|оңға|Тоқаев (оң жақта) пен [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Энтони Блинкен]], 28 ақпан 2023]] Тоқаев 2006 жылғы 25 қыркүйекте Уолдорф-Астория қонақүйінде [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Кондолиза Райс]]пен және АҚШ Мемлекеттік хатшысының адам құқықтары жөніндегі көмекшісі Барри Лоуэнкронмен кездесті. [[Associated Press]] агенттігінің журналисі Энн Гиранның айтуынша, кейбір сарапшылардың пікірінше, Қазақстандағы саяси жағдайдың нашарлауына қарамастан, АҚШ Қазақстанмен қарым-қатынасын жақсартқысы келеді. Қазақстандық мұнай өндірісі айтарлықтай өседі деген болжамдар болған және Қазақстанды басқа Орталық Азия елдерімен салыстырғанда «тым авторитарлық, тым тұрақсыз, тым кедей емес» деп сипаттаған. Тоқаевпен кездесудің алдында Райс келіссөз барысында [[адам құқығы]], не [[энергетика]]ның «қайсы бірінші орынға келеді» деген сұраққа ол жауап беруден бас тартты.<ref>{{Cite web|url= https://www.taiwannews.com.tw/en/news/228948 |title= Bush administration pursues ties to oil-rich Kazakhstan despite backslide on democracy |lang= en |publisher= Taiwan News |author= Gearan, Anne |date= 2006-09-26}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604012709/https://www.taiwannews.com.tw/en/news/228948 |date= 2021-06-04}}</ref> Президент болғанынан кейін Тоқаев Қазақстанның стратегиялық одақтастарымен, соның ішінде Америка Құрама Штаттарымен, бар дипломатиялық қатынастарды жалғастыра берді. 2020 жылғы 2 ақпанда ол [[Астана|Нұр-Сұлтан]]да [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Майк Помпео]]мен кездесті, келіссөздер барысында екі ел арасындағы қатынастарды жақсартудың және сауда, инвестиция, IT-технология, демократиялық құндылықтарды күшейтудің және терроризмге қарсы күрестің маңызы айтылды.<ref>{{Cite web|url= https://akipress.com/news:634027:President_Tokayev_holds_talks_with_U_S__Secretary_of_State_Michael_Pompeo/ |title= President Tokayev holds talks with U.S. Secretary of State Michael Pompeo |lang= en |publisher= akipress |date= 2020-02-03 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602214345/https://akipress.com/news:634027:President_Tokayev_holds_talks_with_U_S__Secretary_of_State_Michael_Pompeo/ |date= 2021-06-02}}</ref> Кейбір аналитиктердің ойынша, Помпеоның Қазақстанға сапары Қытайдың елдегі ықпалына қарсы жасалған еді, өйткені Помпео бұдан бұрын [[Шыңжаңдағы қайта тәрбиелеу лагерлері|Шыңжаңдағы лагерьлер]]дің құрбаны болған этникалық [[Қытай қазақтары|қазақ]] отбасыларымен кездесіп, Тоқаевты этникалық [[ұйғырлар]] мен қазақтарды қудалауы үшін Қытайға қысым көрсетуге шақырды.<ref>{{Cite web|url= https://www.voanews.com/south-central-asia/pompeo-central-asia-seeks-counter-china |title= Pompeo, in Central Asia, Seeks to Counter China |lang= en |publisher= [[Америка дауысы]] |author= Imamova, Navbahor |date= 2020-02-03 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> == Саяси көзқарасы == Тоқаевты жергілікті және халықаралық биліктегі тәжірибесі бар «ұстамды [[Консерватизм|консерватор]]» деп сипаттайды.<ref>{{Cite web|url= https://www.polemics-magazine.com/int/kazakh-elections-eastern-front |title= Explaining the Results of the Kazakh Elections: Not so Quiet on the Eastern Front? |lang= en |publisher= Polemics Magazine |author= Krikorian, Lena |date= 2019-07-15 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828212031/https://www.polemics-magazine.com/int/kazakh-elections-eastern-front |date= 2021-08-28}}</ref> Сонда да [[The Wall Street Journal]]ға берген сұхбатында Тоқаев өзін «реформашы» қылып сипаттады да, саяси реформасыз экономикалық реформалар болмайды деген.<ref>{{Cite web|url= https://www.wsj.com/articles/kazakhstans-newly-elected-leader-calls-himself-a-reformer-11560452047 |title= Kazakhstan’s Newly Elected Leader Calls Himself a ‘Reformer’ |lang= en |publisher= Polemics [[The Wall Street Journal]] |author= Simmons, Ann M. |date= 2019-06-13 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220107012207/https://www.wsj.com/articles/kazakhstans-newly-elected-leader-calls-himself-a-reformer-11560452047 |date= 2022-01-07}}</ref> [[The Diplomat]] басылымының жазуынша, Тоқаевтың саяси капиталы Назарбаевтың қолдауынан асып түспеді, бұл оған бизнес-элитадан, мемлекеттік қызметшілерден және саяси институттардан қолдау мен сенім алуға мүмкіндік берді.<ref>{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2020/03/democracy-the-Tokayev-way/ |title= Democracy, the Tokayev Way |lang= en |publisher= [[The Diplomat]] |author= Ниязбеков, Нұрсейіт |date= 2020-03-03 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220204120839/https://thediplomat.com/2020/03/democracy-the-Tokayev-way/ |date= 2022-01-07}}</ref> Осы себепті Тоқаев «Назарбаевтың саяси тумасы»<ref>{{Cite web|url= https://www.euractiv.com/section/central-asia/news/Tokayev-triumphs-in-kazakh-elections-amid-tensions/ |title= Tokayev triumphs in Kazakh elections amid tensions |lang= en |publisher= euractiv |author= Michalopoulos, Sarantis |date= 2019-06-10 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201103/https://www.euractiv.com/section/central-asia/news/Tokayev-triumphs-in-kazakh-elections-amid-tensions/ |date= 2021-08-28}}</ref> деп сипатталды және оның қарсыластары мен сыншылары оны «жиһаз» ({{lang-ru|мебель}}) деп атады, бұл келемеждік терминді алғаш рет 2019 жылы қуғындағы қазақстандық кәсіпкер [[Мұхтар Қабылұлы Әблязов|Мұхтар Әблязов]] ойлап тапқан еді.<ref>{{Cite web|url= https://newtimes.kz/vlast/88273-ne-zhelaete-pochistit-mebel-posle-starykh-khozyaev-chto-pishut-prezidentu-kazakhstana-v-ego-svezhesozdannom-akkaunte-instagram |title= «Не желаете почистить мебель после старых хозяев?»: Что пишут президенту Казахстана в его свежесозданном аккаунте Instagram |lang= ru |publisher= newtimes.kz |author= Мостовая, Екатерина |date= 2019-04-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201103/https://newtimes.kz/vlast/88273-ne-zhelaete-pochistit-mebel-posle-starykh-khozyaev-chto-pishut-prezidentu-kazakhstana-v-ego-svezhesozdannom-akkaunte-instagram |date= 2021-08-28}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://belsat.eu/ru/news/duumvirat-ajsultangejt-protesty-i-liberalizatsiya-itogi-goda-prezidentstva-tokaeva/ |title= Дуумвират, Айсултангейт, протесты и либерализация. Итоги года президентства Токаева |lang= ru |publisher= belsat.eu |author= Винявский, Игорь |date= 2020-03-19 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201054/https://belsat.eu/ru/news/duumvirat-ajsultangejt-protesty-i-liberalizatsiya-itogi-goda-prezidentstva-tokaeva/ |date= 2021-08-28}}</ref> === Сыбайлас жемқорлық === Тоқаев [[сыбайлас жемқорлық]]қа қатысты өзінің көзқарасын сипаттап, оны «ұлттық қауіпсіздікке тікелей залал» деп атады да, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестегі [[әкім]]дердің ірі жауапкершілігін айтып кетті.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_sittings/kazakstan-prezidenti-kasym-zhomart-tokaevtyn-toragalygymen-sybailas-zhemkorlykka-karsy-is-kimyl-maseleleri-zhoninde-kenes-otti |title= Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөнінде кеңес өтті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-05-20 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604215609/https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_sittings/kazakstan-prezidenti-kasym-zhomart-tokaevtyn-toragalygymen-sybailas-zhemkorlykka-karsy-is-kimyl-maseleleri-zhoninde-kenes-otti |date= 2021-06-04}}</ref> 2019 жылғы 28 қарашада мекемедегі жоғары лауазымды тұлғалар сыбайлас жемқорлыққа кінәлі деп танылса, мүше болған министр мен әкімдерді отставкаға кетуге міндеттейтін заң жобасы бекітілді.<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-podpisal-zakon-otvetstvennosti-ministrov-korruptsiyu-385185/ |title= Токаев подписал закон об ответственности министров за коррупцию подчиненных |lang= ru |publisher= tengrinews |date= 2019-11-28 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> === Орыс тілі === Президент ретінде Тоқаев қазақстандық жұртшылықты [[қазақ тілі]]н үйренуге шақырып, оны «әрбір қазақстандықтың міндеті» деп атады.<ref>{{Cite web|url= https://vlast.kz/novosti/43213-ucit-kazahskij-azyk-prizval-kazahstancev-tokaev.html |title= Учить казахский язык призвал казахстанцев Токаев |lang= ru |publisher= vlast.kz |date= 2021-01-04 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Сонымен қатар, ол қазақ тілінің рөлін күшейту [[орыс тілі]]не нұқсан келтірмеу керек деп есептей отырып, бұл мәселені дұрыс қарастырмаған жағдайда «түзетілмейтін зардаптар» бола алатынын айтты да, [[Украина]]дағы ұлтаралық қақтығыстарды атап кетті.<ref>{{Cite web|url= https://eurasia.expert/tokaev-poyasnil-kak-sleduet-reshat-yazykovoy-vopros-v-kazakhstane/ |title= Токаев пояснил, как следует решать языковой вопрос в Казахстане |lang= ru |publisher= eurasiaexpert |date= 2020-06-25 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2023 жылғы 13 қазанда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] елдері арасындағы қатынаста орыс тілінің "ерекше рөлі" туралы айтқан.<ref name="oristili">{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32642676.html |title= Тоқаев орыс тілін қолдау жөніндегі халықаралық ұйым жобасын мақұлдады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-10-18 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> [[Ресей президенті]]нің баспасөз қызметінің мәліметінше Тоқаев «орыс тілін дамыту үшін халықаралық ұйым құрылуын ұсынды». Қазақстан президентінің ресми сайты бұл жайлы хабарлаған жоқ.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32070138.html |title= Путин "Тоқаев орыс тілін дамыту үшін халықаралық ұйым құруды ұсынды" дейді. Ақорда бұл жайлы хабарламады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-06-25 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2023 жылғы 18 қазанда Тоқаев бұл халықаралық ұйым жобасын мақұлдады да, бұл шешімді «тарихи шешім» деді.<ref name="oristili" /> == Өз өмірі == Қасым-Жомарт Тоқаевтың жұбайы (некеде 1980–2020,{{Дереккөзі келтірілмеген}} ажырасқан) [[Надежда Давыдовна Тоқаева]] (27 қыркүйек 1957 жылы туған) болған. Ол — [[Женева]]дағы [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]] кеңсесі Әйелдер Гильдиясының бұрынғы құрметті президенті (2011–2012), [[Қазақстанның бірінші ханымы|Қазақстанның бірінші ханымы]] (2018–2020). Мәскеу тарих және мұрағат институтының түлегі, [[Ресей]] азаматы. Тоқаевтардың ұлы Тимур Кемел (1984 жылы туған) — БЭСК Холдинг компаниясының, Қараоба-2005 және Kazakhstan Tungsten & Molybdenum Company ЖШС құрылтайшыларының бірі, [[Кемел Тоқаев]] атындағы қайырымдылық қорын басқарады. [[Леман колледжі]]нің ([[Женева]], [[Швейцария]]), [[Вебстер университеті]]нің (Беллевю, [[Швейцария]]) және [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы|Ресей Сыртқы істер министрлігі Дипломатиялық академиясы]]ның түлегі. [[Ғылым кандидаты|Саясаттану ғылымдарының кандидаты]] (2009 жылдан бастап). Әйелі — Елдана Сейітқәліқызы Шалабаева ([[Бәтима Есмұратқызы Зәуірбекова|Бәтима Зәуірбекова]] мен Сейітқәлі Шалабаевтың қызы).<ref>{{Cite web|url= https://www.svoboda.org/a/mister-kemel-kak-semya-tokayeva-svyazana-s-rossiyej/31651217.html |title= Мистер Кемел. Как семья Токаева связана с Россией |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Сошников, Андрей; Добрынин, Сергей; Крутов, Марк және Баранюк, Юрий |date= 2022-01-12 |accessdate= 2024-02-22}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://stuki-druki.com/authors/Tokaev-Kasim-Zhomart.php |title= Касым-Жомарт Токаев - биография, новости, личная жизнь |lang= ru |publisher= stuki-druki.com |date= 2022-01-11 |accessdate= 2024-02-22}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://kz.expert/en/news/analitika/1466_the_presidents_beloved_city |title= The Presidents' Beloved City |lang= en |publisher= kz.expert |author= Тихонов, Алексей |date= 2019-05-07}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210305162320/https://kz.expert/en/news/analitika/1466_the_presidents_beloved_city |date= 2021-03-05}}</ref> Қасым-Жомарт Тоқаевтың қарындасы Қарлыға Кемелқызы Ізбастина (Тоқаева; 19 қыркүйек 1956 жылы туған) — Аби Петролеум Кэпитал ЖШС директоры. Күйеуі [[Теміртай Рымтайұлы Ізбастин|Теміртай Ізбастин]] (10 қыркүйек 1957 жылы туған) — Қазақстанның [[Болгария]]дағы елшісі (2019–2022) және Дипломатиялық миссиясының басшысы (2009-2019). *Қызы Дана Теміртайқызы Медеуова (1978 жылы туған) [[Болгария]]дағы Dami Investment, Dami International, SD Property Investments компанияларына иелік етеді. *Үлкен ұлы (1981 жылы туған) Қаныш Теміртайұлы Ізбастин — БРК-Лизинг (2008–2012), KazExportGarant экспорттық несиені сақтандыру корпорациясының (мамыр–қараша 2012), ҚазАгроҚаржы (2015–2021) төрағасы. Әйелі Ботагөз Қозыкөрпешқызы Қарбузова (1982 жылы туған; Қозы-Көрпеш Жапарханұлы Қарбузовтың қызы) — КЕҢСЕ 99 ЖШС директоры. Балалары: Сара Айлэн (2009), София (2011), Салма (2013). *Ортаншы ұлы Мұхамед Теміртайұлы Ізбастин (1983 жылы туған) — TSM Group құрылтайшысы, [[Кемел Тоқаев]] атындағы қайырымдылық қорын еншілес басқарады. [[Қазақстан]]дық [[Forbes]] журналы бойынша 2022 жылғы ең ықпалды 50 кәсіпкердің қатарына кіреді. *Кіші ұлы Бекет Теміртайұлы Ізбастин (1984 жылы туған) - PSA бас директоры. Қасым-Жомарт Тоқаевтың басқа қарындасы Қарлығаш Кемелқызы Тоқаева (1960 жылы туған) — [[Ғылым кандидаты|саясаттану ғылымдарының кандидаты]]. Екеуінің тағы екі ағайындысы бар; Қанат пен Бақыт. Тоқаев — [[Көптілділік|полиглот]], қазақша, орысша, ағылшынша, қытайша және французша сөйлейді<ref>{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20200517/Poliglot-diplomat-prezident-Qasym-Zhomart-Toqaev-13989339.html |title= Полиглот, дипломат және президент: Қасым-Жомарт Тоқаев 67 жасқа толды |lang= kk |publisher= SPUTNIK |date= 2020-05-17 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> және Қазақстанның [[үстел теннисі]] федерациясының 13 жыл бойғы президенті болған.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/president/president |title= Қазақстан Республикасының Президенті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Тоқаев өз туған күнін тойламайтынын айтқан. Бұл президент отбасында туған күн тойлау дәстүрінің болмауына байланысты қалыптасқан.<ref>{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20210517/Tuan-knn-toylaandy-natpaydy-Toaev-68-zhasa-toldy-17069660.html |title= Туған күнін тойлағанды ұнатпайды: Тоқаев 68 жасқа толды |lang= kk |publisher= SPUTNIK |date= 2021-05-17 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Швейцариялық Public Eye ұйымының мәліметі бойынша, 2010 жылдары Тоқаевтың ұлы Тимур мұнай және металл өндіру саласында бизнеске ие болған.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/review-tokayevs-assets-and-kazakhstan-distancing-from-russia/32049040.html |title= «Подпольный бизнес» Токаева и «опасность втягивания Казахстана в войну» |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-09-24 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220924193849/https://rus.azattyq.org/a/review-tokayevs-assets-and-kazakhstan-distancing-from-russia/32049040.html |date= 2022-09-24}}</ref> 2021 жылғы желтоқсанда [[Алексей Анатольевич Навальный|Алексей Навальный]]дың командасы Ресейдің жылжымайтын мүлік тізіліміне зерттеу жүргізгенде Тоқаев туыстарының ресейлік мүлкі туралы деректердің Росреестрден жойылғанын анықтады.<ref>{{Cite web|url= https://www.svoboda.org/a/iz-rosreestra-ischezli-dannye-o-sotrudnikah-fsb-iz-dela-navaljnogo/31590668.html |title= Из Росреестра исчезли данные о сотрудниках ФСБ из "дела Навального" |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2021-12-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211206131551/https://www.svoboda.org/a/iz-rosreestra-ischezli-dannye-o-sotrudnikah-fsb-iz-dela-navaljnogo/31590668.html |date= 2021-12-06}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/31590800.html |title= Сведения об элитной недвижимости родных Токаева в Москве засекречены — команда Навального |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2021-12-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211205220706/https://rus.azattyq.org/a/31590800.html |date= 2021-12-05}}</ref> == Кітаптары == * «Организация Объединенных Наций: полвека служения миру» (1995), * «Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации» (2000), * «Дипломатия Республики Казахстан» (2001) * «Слово об отце» (2005), * «Свет и тень» (2007), * «Он делает историю» (2010). == Марапаттары == {| class="wikitable sortable" |- ! Мемлекеті ! Жылы ! Марапаты ! Дереккөзі |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 1996 | [[Парасат ордені]] | <ref>{{Cite web|url= http://kazakhstan.news-city.info/docs/sistemsk/dok_oedyli.htm |title= Указ Президента Республики Казахстан от 9.12.1996}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20170201142605/http://kazakhstan.news-city.info/docs/sistemsk/dok_oedyli.htm |date= 2017-02-01}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 1998 | [[Астана медалі]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2001 | [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|ТМД}} | 2003 | «Достық ағашы» медал (ПАА) | <ref>{{Cite web|url= http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org505/basic/text0128.htm |title= Постановление Совета Межпарламентской Ассамблеи государств-участников Содружества Независимых Государств от 14 ноября 2003 г. № 47 "О награждении медалью «Древо дружбы» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190325084616/http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org505/basic/text0128.htm |date= 2019-03-25}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2004 | [[Назарбаев ордені]] | <ref>{{Cite web|url= http://www.nomad.su/?a=19-200412160521 |title= Награды ко Дню независимости |lang= ru |publisher= nomad.su |date= 2004-12-14 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327091441/http://nomad.su/?a=19-200412160521 |date= 2019-03-27}}</ref> |- | {{байрақ|Ресей}} | 2004 | [[Достық ордені (Ресей)|Достық ордені]] | <ref>{{Cite web|url= http://kremlin.ru/acts/bank/21743 |title= Указ Президента Российской Федерации от 12 декабря 2004 года № 1552 «О награждении орденом Дружбы граждан Республики Казахстан» |lang= ru |publisher= [[Ресей президенті]]нің ресми сайты |date= 2004-12-12}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190530193208/http://kremlin.ru/acts/bank/21743 |date= 2019-05-30}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2005 | [[Медаль «10 лет Конституции Республики Казахстан»]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2006 | [[Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2008 | [[Астанаға 10 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|ТМД}} | 2007 | [[Достастық ордені]] (ПАА) | <ref>{{Cite web|url= http://www.zoneby.net/legal/n11docs/zk11766i.htm |title= Постановление Совета МПА СНГ 13.05.2007 №19 |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20120105073906/http://www.zoneby.net/legal/n11docs/zk11766i.htm |date= 2012-01-05}}</ref> |- | {{байрақ|Украина}} | 2008 | [[Кінәз Ярослав Мудрый ордені|3-дәрежелі Кінәз Ярослав Мудрый ордені]] | <ref>{{Cite web|url= https://www.president.gov.ua/documents/1542008-7193 |title= Указ Президента Украины от 25 февраля 2008 года № 154 «О награждении государственными наградами Украины граждан Республики Казахстан» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327090142/https://www.president.gov.ua/documents/1542008-7193 |date= 2019-03-27}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2011 | [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|ТМД}} | 2011 | Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының грамотасы | <ref>{{Cite web|url= http://www.cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=3154 |title= Протокольное решение Совета глав государств СНГ «О награждении Грамотой Содружества Независимых Государств» (Принято в г. Душанбе 3 сентября 2011 года) |lang= ru |date= 2011-09-03}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190414084324/http://cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=3154 |date= 2019-04-14}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2014 | [[Отан ордені]] | |- | {{байрақ|Ресей}} | 2014 | «[[Ресей Федерация Кеңесі|Федерация Кеңесі]]. 20 жыл» медалі | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2015 | [[Қазақстан Конституциясына 20 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2016 | [[Медаль «25 лет независимости Республики Казахстан»]] | |- | {{байрақ|Сербия}} | 2016 | [[Серб туы ордені|1-дәрежелі Серб туы ордені]] | <ref>{{Cite web|url= http://www.blic.rs/vesti/politika/nikolic-odlikovao-kazahstanskog-politicara/yfq48zr |title= Nikolić odlikovao kazahstanskog političara |lang= sr |publisher= [[Блиц (газет)|Блиц]] |date= 2016-12-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190325092538/https://www.blic.rs/vesti/politika/nikolic-odlikovao-kazahstanskog-politicara/yfq48zr |date= 2019-03-25}}</ref> |- | {{байрақ|ТМД}} | 2017 | «ТМД ПАА. 25 жыл» медалі | <ref>{{Cite web|url= http://old.iacis.ru/upload/iblock/b32/inform.pdf |title= Постановление Совета Межпарламентской Ассамблеи государств — участников Содружества Независимых Государств от 27 марта 2017 года № 17 "О награждении медалью «МПА СНГ. 25 лет» |lang= ru |date= 2017-03-27}}</ref> |- | {{байрақ|Ресей}} | 2017 | [[Орден Почёта (Россия)|Кавалер ордена Почёта]] | <ref>{{Cite web|url= http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201703020004?index=0&rangeSize=1 |title= Указ Президента Российской Федерации от 1 марта 2017 года № 93 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327092552/http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201703020004?index=0&rangeSize=1 |date= 2019-03-27}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2018 | [[Астанаға 20 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2019 | [[Алтын Қыран ордені|Қазақстан Президентіне арналған дәрежелі Алтын Қыран ордені]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2021 | [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|Түрікменстан}} | 2021 | [[Түрікменстан Президенті «Битараплык» ордені]] | <ref>{{Cite web|url= https://turkmenportal.com/blog/40779/prezident-kazahstana-nagrazhden-ordenom-turkmenistana-bitaraplyk |title= Президент Казахстана награждён Орденом Туркменистана «Битараплык» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211025225547/https://turkmenportal.com/blog/40779/prezident-kazahstana-nagrazhden-ordenom-turkmenistana-bitaraplyk |date= 2021-10-25}}</ref> |- | {{flagicon image|Flag of Tatarstan.svg|border}} [[Татарстан]] | 2022 | «Дуслык» ордені | <ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/prezident-tatarstana-nagradil-tokaeva-461691/ |title= Президент Татарстана наградил Токаева |lang=ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220211113311/https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/prezident-tatarstana-nagradil-tokaeva-461691/ |date= 2022-02-11}}</ref> |- | {{байрақ|Ресей}} | 2022 | [[Александр Невский ордені (Ресей)|Александр Невский ордені]] | Бас тартты<ref>{{Cite web|url= https://www.svoboda.org/a/prezident-kazahstana-otkazalsya-prinyatj-orden-za-sotrudnichestvo-s-rossiey/31903893.html |title= Пресс-служба президента Казахстана заявила о его отказе принять орден за сотрудничество с Россией |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-06-18 |accessdate= 2022-06-18}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220618081718/https://www.svoboda.org/a/prezident-kazahstana-otkazalsya-prinyatj-orden-za-sotrudnichestvo-s-rossiey/31903893.html |date= 2022-06-18}}</ref> |- | {{байрақ|Қырғызстан}} | 2022 | 1-дәрежелі [[Манас ордені]] | Бас тартты<ref>{{Cite web|url= https://knews.kg/2022/06/18/prezident-kazahstana-otkazalsya-ot-kyrgyzskogo-ordena-manas-tokaev-reshil-ne-prinimat-nagrady/ |title= Президент Казахстана отказался от кыргызского ордена «Манас». Токаев решил не принимать награды |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220727100146/https://knews.kg/2022/06/18/prezident-kazahstana-otkazalsya-ot-kyrgyzskogo-ordena-manas-tokaev-reshil-ne-prinimat-nagrady/ |date= 2022-07-27}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | | Нәзір Төреқұл атындағы медаль | |- | {{байрақ|Ресей}} | | А.М. Горчаковтың естелік медалі | |} == Құрметті атақтары == * Дүниежүзілік гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдары академиясының толық мүшесі, [[Мюнхен қауіпсіздік конференциясы]]ның «Даналар кеңесінің» мүшесі * {{iw|Шэньчжэнь университеті|Шэньчжэнь университетінің|en|Shenzhen University}} құрметті профессоры (Қытай) * [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы]]ның құрметті профессоры және құрметті докторы, сенімді кеңесінің мүшесі * Қазақстан Халықаралық қатынастар кеңесінің құрметті президенті * Женева Дипломатия және халықаралық қатынастар мектебінің құрметті деканы * [[Женева университеті]] «Академикус» грамотасының иегері * С.Н. Рерих атындағы естелік медалінің иегері. == Тағы қараңыз == * [[Қазақстан Республикасының Үкіметі]]; * [[Қазақстанның мемлекеттік құрылымы]]; * [[Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметі]] — 1999–2002 жылдары қызметте болған, Тоқаев басқарған Министрлер Кабинеті. == Дереккөздер == {{дереккөздер|3}} {{Қазақстан басшылары (1917 жылдан бастап)}} {{ТМД елдерінің басшылары}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} {{Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының VI шақырылым депутаттары}} [[Санат:Қасым-Жомарт Тоқаев| ]] [[Санат:Саясаттану ғылымының докторлары]] [[Санат:Қазақстан сыртқы істер министрлері]] [[Санат:КСРО дипломаттары]] [[Санат:БҰҰ лауазымды тұлғалары]] [[Санат:Қазақстан дипломаттары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:Қазақстан Парламенті Сенатының депутаттары]] [[Санат:Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институты түлектері]] [[Санат:РФ СІМ Дипломатиялық академиясы түлектері]] [[Санат:Біріккен Ұлттар Ұйымының лауазымды адамдары]] [[Санат:ТМД грамотасының иегерлері]] [[Санат:Қазіргі мемлекет басшылары]] [[Санат:Қазақстан президенттері]] [[Санат:Қазақстан президенттігіне үміткерлер (2019)]] [[Санат:Қазақстан президенттігіне үміткерлер (2022)]] 5tyq0pg4yyi38w0dk5nmy4619zk3gzj 3404238 3404233 2024-11-23T21:36:17Z Malik Nursultan B 111493 3404238 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = елбасы | Қазақша есімі = Қасым-Жомарт Тоқаев | Шынайы есімі = | Суреті = Kassym-Jomart Tokayev, President of Kazakhstan on 24 April 2024 (cropped).jpg | Атауы = Тоқаев, 2024 жыл | Титулы = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның 2-Президенті]] | Ту = Flag of the President of Kazakhstan.svg | Ту2 = Symbol of the President of Kazakhstan.png | Басқара бастады = 12 маусым 2019 жылдан бастап <br><small>(<abbr title="міндетін атқарушысы" class="nowrap">м. а.</abbr> 20 наурыз — 12 маусым 2019)</small> | Басқаруын аяқтады = | Премьер = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]<br>[[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]<br>[[Роман Васильевич Скляр|Роман Скляр]] ({{comment|м.а.|Премьер-министр міндетін атқарушысы болған}})<br>[[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]] | Ізашары = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Титулы_2 = [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы | Ту_2 = Emblem of Assembly of People of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_2 = 28 сәуір 2021 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы | Ту_3 = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg | Ту2_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_3 = 5 қаңтар 2022 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясының төрағасы | Ту_4 = Logo of the Amanat political party.svg | Ту2_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_4 = 28 қаңтар | Басқаруын аяқтады_4 = 26 сәуір 2022<br>{{small|(1 наурыз 2022 жылға дейін ''Нұр Отан'' деп аталған)}} | Ізашары_4 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізбасары_4 = [[Ерлан Жақанұлы Қошанов|Ерлан Қошанов]] | Титулы_5 = [[ТМД мемлекет басшыларының кеңесі|ТМД мемлекет басшылары кеңесі]]нің 22-төрағасы | Ту_5 = Flag of the CIS.svg | Ту2_5 = Emblem of CIS.svg | Басқара бастады_5 = 1 қаңтар | Басқаруын аяқтады_5 = 31 желтоқсан 2022 | Ізашары_5 = [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]] | Ізбасары_5 = [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Қазақстан Парламенті Сенаты]]ның 6-[[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Төрағасы]] | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg | Басқара бастады_6 = 16 қазан 2013 | Басқаруын аяқтады_6 = 20 наурыз 2019 | Ізашары_6 = [[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]] | Ізбасары_6 = [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]] | Басқара бастады_7 = 11 қаңтар 2007 | Басқаруын аяқтады_7 = 15 сәуір 2011 | Ізашары_7 = [[Қайрат Әбдіразақұлы Мәми|Қайрат Мәми]] | Ізбасары_7 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Титулы_8 = [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ бас хатшысы]]ның орынбасары | Ту_8 = Flag of the United Nations.svg | Ту2_8 = UN emblem blue.svg | Басқара бастады_8 = 12 наурыз 2011 | Басқаруын аяқтады_8 = 16 қазан 2013 | Ізашары_8 = [[Сергей Александрович Орджоникидзе|Сергей Орджоникидзе]] | Ізбасары_8 = [[Микаэль Мёллер]] | Титулы_9 = [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Сыртқы істер министрі]] | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg | Басқара бастады_9 = 29 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_9 = 11 қаңтар 2007 | Ізашары_9 = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]] | Ізбасары_9 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Басқара бастады_10 = қазан 1994 | Басқаруын аяқтады_10 = 12 қазан 1999 | Ізашары_10 = [[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев|Қанат Саудабаев]] | Ізбасары_10 = [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]] | Титулы_11 = 4-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министр]] | Ту_11 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_11 = Emblem of Kazakhstan (1992-2014).svg | Басқара бастады_11 = 12 қазан 1999 | Басқаруын аяқтады_11 = 28 қаңтар 2002 | Ізашары_11 = [[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]] | Ізбасары_11 = [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]] | Туған күні = 17.05.1953 | Туған жері = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Азаматтығы = {{байрақ|КСРО}} → {{байрақ|Қазақстан}} | Қызмет еткен жылдары = 2019 жылдан бері | Атағы = [[Сурет:Kazakhstan-Army-OF-10-01 (horizantal).svg|70px]] <br>[[Қазақстан Республикасының Президенті|Жоғарғы Бас Қолбасшы]] | Әскер түрі = [[Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = [[ислам]] | Әкесі = [[Кемел Тоқаев]] | Анасы = Тұрар Шабарбаева | Жұбайы = [[Надежда Давыдовна Тоқаева|Надежда Тоқаева]]<br>(1957 туған, {{comment|ажыр.|Қасым-Жомарт пен Надежда Тоқаевтар ажырасқан}}) | Балалары = '''ұлы''' Тимур Кемел<ref>{{Cite web|url= https://www.nur.kz/politics/kazakhstan/1830100-stalo-izvestno-kakuu-familiu-nosit-syn-tokaeva/ |title= Стало известно, какую фамилию носит сын Токаева |lang= ru |work= nur.kz |date= 2019-12-03 |accessdate= 2024-10-18}}</ref><br>(1984 туған)<!--Манира Тоқаеваның бар болғанын еш ресми дереккөз растамаған.--> | Партиясы = '''[[Партиясыз]]''' (1991–1999; 2022–)<br>[[Аманат (партия)|Аманат]] (1999–2022) | Білімі = [[Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институты]] (1975)<br>[[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы]] (1992) | Қолтаңбасы = Tokayev signature.svg | Commons = Kassym-Jomart Tokayev | Марапаттары = {{Қатар |'''Қазақстандық марапаттары''' }} {{Қатар |{{Алтын Қыран ордені}} }} {{Қатар |{{Отан ордені}} |{{Назарбаев ордені}} |{{Парасат ордені}} |{{Астана медалі}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}} |{{ҚР Конституциясына 10 жыл}} |{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}} |{{Астанаға 10 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}} |{{Астанаға 20 жыл медалі}} |{{ҚР тәуелсіздігіне 30 жыл медалі}} }} {{Қатар |{{ҚР Конституциясына 20 жыл}} |{{ҚР Конституциясына 25 жыл}} }} {{Қатар |'''Шетелдік марапаттары''' }} {{Қатар |{{III дәрежелі кінәз Ярослав Мудрый ордені}} |{{I дәрежелі Серб туы ордені}} }} {{Қатар |{{Құрмет ордені (Ресей)}} |{{Достық ордені (Ресей)}} |{{Битараплык ордені}} |{{Дуслык ордені}} }} {{Қатар |{{Достастық ордені}} }} | Сайты = [http://www.akorda.kz Президенттің ресми сайты] }} '''Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев''' ([[17 мамыр]] [[1953 жыл]], [[Алматы]]) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|кеңестік]] және [[қазақстан]]дық саясаткер, дипломат, Қазақстанның [[Қазақстан Республикасының Президенті|екінші Президенті]] (2019–). Тоқаев, оған қоса, — [[Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері|Қазақстан Қарулы Күштері]]нің Жоғарғы Бас Қолбасшысы, [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы (2022 жылдан бастап) және 2021 жылғы сәуірден бері [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы. Қасым-Жомарт Тоқаев [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясының көшбасшысы (2022), екі мерзім [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенат]] [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|төрағасы]] (2013–2019, 2007–2011), [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ Бас хатшысы]]ның орынбасары (2011–2013), екі мәрте [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан Сыртқы істер министрі]] (2002–2007, 1994–1999) және бір кезде [[Қазақстан премьер-министрі]] (1999–2002) қызметін атқарды. Елде тұрақтылық сақталды да, саяси өзгеріс орын алды және жаңа [[реформа]]лар жүрді, алайда оған қарамастан Тоқаевтың басшылығы шетелдік және жергілікті ақпарат көздерінен кейде [[Адам құқығы|адам құқық]]тарын бұзған және [[Авторитаризм|авторитарлық]] болып келеді деген сыни пікір көреді.<ref>{{Cite web|url= https://www.hrw.org/news/2021/11/25/eu-serious-about-human-rights-kazakhstan |title= Is EU serious about human rights in Kazakhstan? |lang= en |publisher= [[Human Rights Watch]] |author= Rittmann, Mihra және Dam, Philippe |date= 2021-11-25 |accessdate= 2024-02-10}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211229053854/https://www.hrw.org/news/2021/11/25/eu-serious-about-human-rights-kazakhstan }}</ref> 2022 жылғы [[Credit Suisse]] құпия деректерінің жариялғаны [[Қасым-Жомарт Тоқаев отбасы|Тоқаевтар отбасы]]ның кем дегенде 1998 жылдан бері оффшорлық активтерінің күрделі желісін басқарып жатқанын белгілі қылды.<ref>{{Cite web|url= https://www.occrp.org/en/suisse-secrets/the-offshore-secrets-of-kazakhstans-president-tokayev |title= The Offshore Secrets of Kazakhstan’s President Tokayev |lang= en |publisher= OCCRP |accessdate= 2024-02-10}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220220194907/https://www.occrp.org/en/suisse-secrets/the-offshore-secrets-of-kazakhstans-president-Tokayev }}</ref> == Отбасы == {{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаев отбасы}} Қасым-Жомарт Тоқаев 1953 жылғы 17 мамырда [[Алматы]] қаласында дүниеге келген. Әкесі [[Кемел Тоқаев|Кемел Тоқайұлы Тоқаев]] (1923–1986) — [[Ұлы Отан соғысы]]ның ардагері, қазақ жазушысы. 20 жасында [[Киев|Киевті]] босату кезінде бір рота автоматшылар командирі болатын. Соғыстан кейін тұңғыш қазақстандық [[Детективтік әдебиет|детектив жанрындағы]] жазушы ретінде қалыптасты. Ұзақ жылдар бойы [[Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі]]нің "Жаршысы" журналында редактор болды. Анасы Тұрар Шабарбаева (1931–2000) Алматы шет тілдері педагогикалық институтында жұмыс істеген.<ref>{{cite web | url = https://sputniknews.kz/infographics/20190320/9633946/qasym-jomart-toqaev-qyzyqty-derekter.html | title = Қасым-Жомарт Тоқаевтың руы кім – президент туралы қызықты деректер |lang= kk | publisher = sputniknews.kz | date = 2019-03-20 | accessdate = 2022-11-01}}</ref> Отбасында бір ұл және екі қыз Қарлыға (1956) және Қарлығаш (1960). Қасым-Жомарт Тоқаевтың атын ата-анасы Қасым Болтаев (Тоқаев) есімді ағасының құрметіне қойған. Қасым Қызыл әскер құрамында соғысқа аттанып, Ржев шайқасында қаза болды.<ref>{{Cite web|url= https://baq.kz/tokaev-68-akesi-esimin-agasynyn-kurmetine-koygan-zhirinovskiymen-bir-mektepte-okygan_251570/ |title= Тоқаев – 68. Әкесі есімін ағасының құрметіне қойған, Жириновскиймен бір мектепте оқыған |lang= kk |publisher= BAQ.kz |author= Төлеуов, Бек |date= 2021-05-17 |accessdate= 2024-02-10}}</ref> Соғыстан кейін Кемел Тоқаевқа [[Тың игеру]] бағдарламасына қосқан үлесі үшін медаль берілді. Балалық шағының бір бөлігін Қасым-Жомарт Тоқаев қазіргі [[Жетісу облысы]]ның [[Қаратал ауданы]]ндағы [[Кәлпе]] ауылында өткізеді.<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/article/ulitsa-tokaeva-aul-detstva-novogo-prezidenta-1097/ | title = Улица Токаева. Аул детства нового Президента |lang= ru | publisher = tengrinews.kz | date = 2019-03-23 | accessdate = 2022-11-01}}</ref> 1970 жылы [[Алматы]] қаласындағы Ілияс Есенберлин атындағы №25 мектепті аяқтайды. Мектеп француз тілін тереңдетіп оқытады. 1975 жылы Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институтын "Халықаралық қатынастар" мамандығы бойынша аяқтады. Сыртқы істер министрлігінің жолдамасымен [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағы]]ның [[Қытай|Қытай Халық Республикасы]]ндағы елшілігінде диплом алдындағы тағылымдамадан өтеді, кейін Кеңес Одағының [[Сингапур|Сингапур Республикасы]]ндағы елшілігіне жұмысқа жолданады. 1979 жылы КСРО Сыртқы істер министрлігінің аппаратына оралды. 1983–1984 жылдар аралығында Бейжің тілтану институтында тағылымдамадан өтті. 1984–1985 жылдар аралығында КСРО Сыртқы істер министрлігінде қызмет атқарып, кейіннен Кеңес Одағының Қытай Халық Республикасындағы елшілігіне жіберілді. Онда 1991 жылға дейін екінші хатшы, бірінші хатшы және кеңесші лауазымдарында қызмет атқарды. 1989 жылы КСРО Бас хатшысы [[Михаил Сергеевич Горбачёв|Михаил Горбачёв]] Қытайға жасаған сапары кезінде [[Дэн Сяопин|Дэн Сяопинмен]] болған келессөздерде аудармашы болды.<ref>{{Cite web|title=Биография Касым-Жомарта Токаева, избранного президентом Казахстана|url=https://www.kp.ru/daily/27473/4680423/|accessdate=2024 жылғы 9 наурыз}}</ref> 1992 жылы [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы|Ресей Сыртқы істер министрлігінің Дипломатиялық академиясы]]н тәмамдады.<ref name="vedomosti">{{cite web | url = https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2019/03/20/796922-chto-izvestno-o-novom-prezidente | title = Что известно о новом президенте Казахстана Касыме-Жомарте Токаеве | publisher = vedomosti.ru | date = 2020-03-19 | accessdate= 2022-10-27}}</ref> 1998 жылы тарих ғылымдарының кандидаты ретінде "Қазақстанның сыртқы саясатындағы Азия-Тынық мұхит елдірі" тақырыбында кандидаттық диссертациясын қорғады. Ал 2001 жылы саяси ғылымдар докторы ретінде "Жаңа жаһандық тәртіп заманында Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты" тақырыбында докторлық диссертациясын қорғады.<ref>{{Cite web|title=Токаев, Касым-Жомарт Кемелулы. Биография Президента Казахстана. Энциклопедия ТАСС|url=https://tass.ru/encyclopedia/person/tokaev-kasym-zhomart-kemeluly}}</ref> == Саяси қызметі == === Сыртқы істер министрінің орынбасары (1992–1994) === 1992 жылғы наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан Сыртқы істер министрі]]нің орынбасары болып тағайындалды. 1993 жылы ол Қазақстан Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары ретінде қызмет атқарды. === Сыртқы істер министрі (1994–1999) === 1994 жылғы 13 қазанда Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлері|Қазақстанның Сыртқы істер министрі]] болып тағайындалды. 1999 жылы наурыз-қазан аралығында Нұрлан Балғымбаев басқарған Үкіметте премьер-министрдің орынбасары. === Қазақстан премьер-министрі (1999–2002) === {{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметі}} [[Сурет:Vladimir Putin with Kasymzhomart Tokayev-1.jpg|нобай|солға|Премьер-министр Тоқаев (сол жақта) пен [[Ресей Федерациясы Үкіметінің Төрағасы|Ресей премьер-министрі]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 19 қаңтар 2000]] 1999 жылғы наурызда Тоқаев Қазақстан премьер-министрінің орынбасары болып тағайындалды. 1999 жылғы қазанда ол, [[Қазақстан Республикасының Парламенті|Парламент]]тің қолдауымен және Президент жарлығымен [[Қазақстан премьер-министрі]] болып сайланды. Премьерлігі тұсында елдің ЖІӨ өсімі 2001 жылы 13.5% өссе, инфляция 11.2% азайды.<ref>{{Cite web|url= https://www.zakon.kz/4968885-kak-premer-ministr-tokaev-vytaskival.html | title = Как премьер-министр Токаев вытаскивал экономику из кризиса |lang= ru | publisher = zakon.kz | date = 2019-05-07 | accessdate = 2022-11-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122205925/https://www.zakon.kz/4968885-kak-premer-ministr-tokaev-vytaskival.html }}</ref> 2001 жылғы 20 қарашада Хабар тікелей эфирінде, Тоқаев президент Нұрсұлтан Назарбаевты егер өзі «интригант» деп атаған бірнеше мемлекеттік шенеунікті жұмыстан босатпаса, премьер-министр қызметінен кетемін деп мәлімдеме жасады. Аталған «кәсіби емес» шенеуніктер қатарында премьер орынбасары [[Ораз Әлиұлы Жандосов|Ораз Жандосов]], [[Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі|Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі]] [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]], [[Павлодар облысы]]ның әкімі [[Ғалымжан Баділжанұлы Жақиянов|Ғалымжан Жақиянов]] және Қорғаныс министрінің орынбасары [[Жаннат Жұрғалиқызы Ертілесова|Жаннат Ертілесова]] болды. Оларды Тоқаев атқарушы билікті орталықсыздандырғысы келеді және [[демократизация]]ға кедергі жасап жатыр деген айыптар тақты.<ref>{{Cite web|url= https://ria.ru/20011120/18755.html | title = Премьер-министр Казахстана предлагает президенту страны освободить от должности ряд членов правительства, угрожая в противном случае уйти в отставку |lang= ru | publisher = РИА Новости | date = 2001-11-20 | accessdate = 2022-11-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122220205/https://ria.ru/20011120/18755.html }}</ref> Тоқаевтың сөзінен кейін Назарбаев үкіметтің 6 мүшесін, соның ішінде Жандосов, Жақиянов және Ертілесованы қызметтерінен босатты.<ref>{{Cite web|url= https://www.nytimes.com/2001/11/23/world/world-briefing-asia-kazakhstan-president-fires-reform-advocates.html |title= World Briefing {{!}} Asia: Kazakhstan: President Fires Reform Advocates |lang= en |publisher= [[The New York Times]] |author= Brauer, Birgit | date = 2001-11-23 | accessdate = 2022-11-01}} {{wayback|url= https://web.archive.org/web/20220122211355/https://www.nytimes.com/2001/11/23/world/world-briefing-asia-kazakhstan-president-fires-reform-advocates.html }}</ref> === Мемлекеттік хатшы (2002–2007) === [[Сурет:Official Visit Nursultan A. Nazarbayev (01911330) (49857796318).jpg|нобай|солға|Тоқаев (сол жақтан бірінші отырған) және [[Қазақстан президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] (үшінші), 9 қыркүйек 2004, [[Вена]], [[Аустрия]]]] Сыртқы істер министрі ретінде Тоқаев жаһандық ядролық қару-жарақты таратпау үдерісіне белсенді атсалысты. 1995 және 2005 жылдары ол [[Нью-Йорк]]тағы Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа шолу конференцияларына қатысты. 1996 жылы ол Нью-Йоркта Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шартқа және 2005 жылы [[Семей]]де [[Орталық Азия ядросыз аймағы]] шартына қол қойды. Тоқаев [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы]]ның және [[Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы]]ның Сыртқы істер министрлері Кеңесінің төрағасы болып сайланған және [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы|Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясы]]ның 10 сессиясына қатысқан. === Сенат төрағасы (2007–2011) === [[Сурет:Secretary Kerry, Russian Foreign Minister Lavrov Meet with UN Special Envoy Brahimi (9757147883).jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев, [[Сергей Викторович Лавров|Сергей Лавров]] пен [[Джон Керри]], 13 қыркүйек 2013]] 2007 жылғы қаңтарда Тоқаев [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Қазақстан Парламенті Сенатының төрағасы]] болып сайланды. 2008 жылы Сенат төрағасы ретінде, ол [[ЕҚЫҰ Парламенттік ассамблеясы]]ның вице-президенті болып сайланды. Ол бұл қызметте 15 сәуір 2011 жылға дейін болды. === БҰҰ Бас хатшысының орынбасары === [[Сурет:Kassym-Jomart Tokayev.jpg|нобай|солға|Тоқаевтың [[БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы]] алдында сөз сөйлеуі, 1 қазан 2012]] 2011 жылғы наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Біріккен Ұлттар Ұйымының бас хатшысы|БҰҰ Бас хатшысы]]ның орынбасары, БҰҰ [[Женева]]дағы бөлімшесінің Бас директоры, сондай-ақ Қарусыздану жөніндегі конференцияда БҰҰ Бас хатшысының жеке өкілі болып тағайындалды. Сонымен қатар ол Қарусыздану жөніндегі конференцияның Бас хатшысы лауазымын атқарды. Тоқаевтың [[саясаттану]] ғылымдарының докторантурасы бар. Ол — тоғыз кітаптың және халықаралық қатынастар туралы біршама мақаланың авторы. Ресейлік биографиялық институт оған «2018 жылғы Жыл адамы» атағын берді. === Сенат төрағасы (2013–2019) === 2013 жылғы 16 қазанда ол [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Қазақстан Сенатының төрағасы]] болып қайта сайланды, Тоқаевтың кандидатурасына сенаторлар бір ауыздан дауыс берді.<ref>{{Cite web|url=https://forbes.kz//process/kasyimjomart_tokaev_edinoglasno_izbran_spikerom_senata_pk/|title=Касымжомарт Токаев единогласно избран спикером сената PК|lang=ru|publisher=[[Forbes]]|date=2013-10-16|accessdate=2024-02-11}}</ref> [[Қазақстандағы жер наразылық шаралары|2016 жылғы жер мәселесі жайлы наразылық шаралары]] кезінде Тоқаев елдегі жер мәселесін шешу сын көзімен қарау керек деді.<ref>{{Cite web|url=https://forbes.kz//process/resources/tokaev_stoit_kriticheski_podoyti_k_voprosu_ob_arende_zemli/|title=Токаев: Стоит критически подойти к вопросу об аренде земли|lang=ru|publisher=[[Forbes]]|date=2016-04-29|accessdate=2024-02-11}}</ref> == Президенттігі (2019–) == {{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаевтың президенттігі}} {{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаевтың жасаған халықаралық сапарларының тізімі}} 2019 жылғы 19 наурызда Қазақстан президенті [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев]] өкілеттігін өз еркімен тоқтататынын мәлімдеді.<ref>{{Cite web|url= https://informburo.kz/kaz/nazarbaev-otstavkaa-kett-.html |title= Назарбаев өкілеттігін тоқтату туралы шешім қабылдады. Халыққа үндеуінің толық мәтіні |lang= kk |publisher= infomburo |date= 2019-03-19 |accessdate= 2024-02-13}}</ref> Конституция бойынша бұл жағдайда Президент міндетін [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Сенат төрағасы]] атқарады.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/official_documents/constitution |title= Қазақстан Республикасының Конституциясы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |accessdate= 2024-02-13}}</ref> 20 наурызда Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан президенті міндетін атқарушысы ретінде ант қабылдады.<ref name="antberdi">{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20190612/toqaev-ulyqtau-10514471.html |title= Қазақстан тарихындағы екінші президент ант беріп, ресми түрде қызметіне кірісті |lang= kk |publisher= [[SPUTNIK]] |date= 2019-06-12 |accessdate= 2024-02-13}}</ref> Инаугурациясының аяқталғаннан кейін [[Астана]] қаласының атауын Назарбаевтың құрметіне Нұр-Сұлтан болып өзгертуді ұсынды. Парламент сол күні қаланың жаңа атауын бекітті.<ref>{{Cite web|url= https://regnum.ru/news/2594661.html |title= Новый глава Казахстана предложил переименовать Астану в Нурсултан |lang= ru |publisher= регнум |date= 2019-03-21 |accessdate= 2024-02-13}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190321164437/https://regnum.ru/news/2594661.html |date= 2019-03-21}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/185935-elorda-endi-nur-sultan-dep-atalady |title= Елорда енді Нұр-Сұлтан деп аталады |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-03-21 |accessdate= 2024-02-13}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://khabar.kz/kk/syuzhetter/item/111284-asym-zhomart-to-aev-aza-stan-khal-yna-ant-berdi |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына ант берді |lang= kk |publisher= [[Хабар (телеарна)|Хабар]] |accessdate= 2024-02-13}}</ref> 23 сәуір күні Нұр Отан партиясы Қасым-Жомарт Тоқаевты кезектен тыс президент сайлауына үміткер ретінде ұсынды. Президент сайлауы сол жылғы 9 маусымда өтті. [[Қазақстандағы президент сайлауы (2019)|Президент сайлауы]]нда жалпы дауыстың 70,96% жинады.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-world-press-freedom-day-tokayev/30589787.html |title= Тоқаев билігі кезіндегі баспасөз еркіндігінің ахуалы |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-05-03 |accessdate= 2024-02-13}}</ref> 12 маусымда жаңа сайланған Президент ретінде ант беріп, ресми түрде қызметке кіріседі. Иннаугурация [[Астана|Нұр-Сұлтан]]ның [[Тәуелсіздік сарайы (Астана)|Тәуелсіздік сарайы]]нда өтті.<ref name="antberdi" /> 2021 жылғы сәуірден бастап [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның төрағасы, ал 2022 жылғы қаңтардан бастап [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі]]нің төрағасы болды. Осы уақытта Нұр Отан партиясының төрағасы ретінде сайланып, сәуір айында партиядан шығатынын мәлімдеді. Алғашқы кезеңде бірнеше әлеуметтік-экономикалық реформалар жасалды, соның қатарында мұғалімдердің еңбекақысын көтеру, әлеуметтік жағынан осал отбасылырының несиелерін кешіру, өлім жазасына тиым салу, жергілікті өзін өзі басқаруды күшейту, саяси партиялар мен сайлау туралы заңдарға өзгерістер енгізілді. [[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы қаңтарда Қазақстанда жаппай қарсылық митингтері]] өтті. Ақтау мен Жаңаөзен қалаларында жергілікті халық газдың екі есе өсуіне наразылық білдірді. Кейін минингті қолдау Қазақстанның басқа қалаларында да басталды. Асқар Мамин басқарған үкімет оставкаға жіберілді. Жаңа үкіметтің премьер-министрі ретінде Әлихан Смайылов тағайындалды. Қаңтар оқиғасынан кейін Қасым-Жомарт Тоқаев жаңа өзгерістер және трансформация туралы хабарлады. Наурыз айында Қазақстан халқына жасаған жолдауында елдің саяси жүйесін модернизациялау мен демократизациялау мақсатында Конституцияға өзгерістер енгізуді ұсынды. Сәуір айында Конституцияға өзгерістер енгізу туралы жалпыхалықтық Референдум өткізуді ұсынды. [[Қазақстандағы референдум (2022)|Референдум]]ға қатысқан азаматтардың 77,18% өзгерістерді қолдады. 8 маусым күніаталған өзгерістер өз күшіне енді. Бұл өзгерістер супер президенттік басқару жүйесін мықты парламенті бар президенттік жүйеге өзгеруге ықпал етуі тиіс. 2022 жылғы 1 қыркүйекте Қазақстан халқына жолдауында алғашқы 5 жылдық президенттік мерзімінің 2024 жылы аяқталатынына қарамастан кезектен тыс президент сайлауын өткізу ұсынды. Сонымен қатар сайлаудан кейін президент өкілеттілік меозімін 5 жылдан 7 жылға ұзарту туралы және бір ғана мерзімге сайлану туралы ұсыныс енгізетінін хабарлады. 2 қыркүйек күні "Жаңа Қазақстан" деп аталатын депутаттық топ Конституцияда президент өкілеттігін сайлауға дейін өзгертіп, бір ғана мерзіммен шектеу туралы ұсыныс жасады. 13 қыркүйек күні Конституциялық кеңес ұсынылған өзгерістерді бекітті. 16 қыркүйек күні Қазақстан Парламенті Конституцияға өзгерістерді енгізу туралы заң қабылдады. 2022 жылғы 21 қыркүйекте Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|кезектен тыс президент сайлауы]]н 2022 жылғы 22 қараша күніөткізу туралы жарлыққа қол қойды. 6 қазанда Қасым-Жомарт Тоқаев халықтық коалиция (құрамында [[Аманат (партия)|Аманат]], [[Ақ жол демократиялық партиясы|Ақ жол]] және [[Қазақстан халық партиясы]] кіретін) атынан президенттік сайлауға үміткер ретінде ұсынылды. [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|20 қарашада өткен президент сайлауы]]нда 81,31% дауыс жинады. 26 қараша күні жаңа сайланған президент ретінде қызметке кірісті. === 2019 === [[Сурет:Kassym-Jomart Tokayev and Vladimir Putin (2019-04-03) 05.jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев (оң жақта) пен [[Ресей президенті]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 3 сәуір 2019]] 2019 жылғы маусымда болған, [[Арыс трагедиясы]] деп аталып кеткен [[Арыс]] қаласындағы жарылыс сериясынан кейін Тоқаев қылмыстық іс қозғап, [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер]] және [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлік]]теріне ықтимал жарылыстардың алдын алуын тапсырды да, кінәлілер жауапқа тартылады деп уәде берді.<ref>{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/203062-qasym-zhomart-toqaev-arystaghy-oqighagha-baylanysty-turkistan-oblysyna-barady |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Арыстағы оқиғаға байланысты Түркістан облысына барады |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-06-24 |accessdate= 2024-02-20}}</ref><ref name="evakuasya">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/astana_kazakhstan/astana_other_events/kasym-zhomart-tokaev-arys-kalasyndagy-evakuaciyalyk-punktke-bardy |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Арыс қаласындағы эвакуациялық пунктке барды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-06-25 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 25 маусымда ол қаланың эвакуациялық пунктіне барып, жергілікті халықпен кездесті.<ref name="evakuasya" /> Тоқаев өзінің президент ретіндегі халыққа арналған тұңғыш жолдауын 2019 жылғы 2 қыркүйекте берген. Жолдауында ол қоғамның және қауіпсіздіктің дамуына, жергілікті бизнестерді қолдауға және елдегі экономикалық дамудың орнауына біраз назар аударды.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-09-02 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 2019 жылғы қазанда [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс]], [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|Ішкі істер]] және [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер]] министрлерін қоспағанда, министрлікке әлеуетті үміткерлердің барлығы тағайындалмас бұрын [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаев]]тың мақұлдауын алуы қажет екені белгілі болды.<ref>{{Cite web|url= https://www.usnews.com/news/world/articles/2019-10-21/kazakhstans-nazarbayev-to-confirm-ministers-governors-decree |title= Kazakhstan's Nazarbayev to Confirm Ministers, Governors: Decree |lang= en |publisher= US News |date= 2019-10-21 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Сол жылғы [[Bek Air ұшақ апаты (2019)|Bek Air ұшақ апаты]]нан кейін Тоқаев 2019 жылғы 28 желтоқсанды [[Ұлттық аза тұту]] күні қылып жариялап, кінәлілердің барлығы заң бойынша жазаланады деп уәде берді.<ref>{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3598991 |title= President Tokayev declares December 28 a National Day of Mourning |lang= en |publisher= kazinform |date= 2019-12-27}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113924/https://www.inform.kz/en/president-Tokayev-declares-december-28-a-national-day-of-mourning_a3598991}}</ref> === 2020 === 2020 жылғы ақпанда орын алған [[Масанчи ауылындағы қақтығыс|Масанчи ауылындағы ұлтаралық қақтығыс]]тан кейін Тоқаев [[Қордай ауданы]] әкімін, [[Жамбыл облысы]] әкімінің орынбасарын және облыс пен аудан полиция басшыларын қызметінен босатты.<ref>{{Cite web|url= https://kz.kursiv.media/kk/2020-02-10/masanshy-okigasy-4-sheneunik-kyzmetinen-bosatylady/ |title=«Масаншы оқиғасы»: 4 шенеунік қызметінен босатылады |lang= kk |publisher= КУРСИВ |date= 2020-02-10 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> [[Қазақтар]] мен [[дүнгендер]] арасында болған ұлтаралық қақтығысты ол "екі қылмыстық топ" арасында болған қақтығыс әкеп соқты деді.<ref>{{Cite web|url= https://www.reuters.com/article/us-kazakhstan-president-violence-idUSKBN20O1SU |title= Kazakh President says smuggler gangs behind deadly ethnic clashes |lang= en |publisher= [[Reuters]] |author= Әуезов, Жолдас және Potter, Mark |date= 2020-03-01 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Informburo агенттігіне берген сұхбатында Тоқаев [[Мұхтар Еркінұлы Жәкішев|Мұхтар Жәкішев]]тің жағдайы жайлы сөйледі: "Бұл мәселе тек соттың құзыретіне жатады. Мен, әрине, Жәкішевтің денсаулығына байланысты шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы бірнеше рет өтініш жасағанын білемін. Сот отырысы 3 наурызда өтеді. Оның шешімін күтейік, оның әділ жасалатынына күмәнім жоқ".<ref>{{Cite web|url= https://informburo.kz/interview/kasym-zhomart-tokaev-vse-nacionalnosti-prozhivayushchie-v-kazahstane-po-suti-yavlyayutsya-edinoy-naciey.html |title= Касым-Жомарт Токаев: Все национальности, проживающие в Казахстане, по сути являются единой нацией |lang= ru |publisher= informburo |date= 2020-02-29 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 2020 жылғы 3 наурызда [[Семей]] қалалық соты Жәкішевті шартты түрде мерзімінен бұрын босату туралы өтінішті қанағаттандырды. Ол 2009 жылдан бері 14 жыл түрмеде отырған еді.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-semey-mukhtar-zhakishev-released-from-prison/30496687.html |title= Мұхтар Жәкішев бостандыққа шықты. Түрме алдындағы кездесу |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Ақаева, Хадиша |date= 2020-03-19 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 2020 жылғы 2 мамырда Назарбаевтың қызы [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]] Тоқаев жарлығымен [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенат]]тан және [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|Сенат төрағасы]] лауазымынан босатылған еді.<ref name="darigasenat">{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-nazarbayeva-and-tokayev/30593732.html |title= Дариға Назарбаеваның орнынан кетуінің астары неде? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Панниер, Брюс |date= 2020-05-05 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Осы шешімнің себебі жайлы біраз теория пайда болған; біреулер оны Тоқаев саяси ықпалының көбеюімен байланыстырса, басқалар ол биліктегі элита арасындағы қақтығыстан шыққан дейді.<ref>{{Cite web|url= https://www.dw.com/ru/%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82-%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0-%D1%81%D0%BD%D1%8F%D0%BB-%D0%B4%D0%BE%D1%87%D1%8C-%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0-%D1%81-%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0-%D1%81%D0%BF%D0%B8%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%B0-%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0/a-53309602 |title= Токаев указом снял дочь Назарбаева с поста спикера сената |lang= ru |publisher= [[Неміс толқыны]] |author= Гункель, Елена |date= 2020-05-02 |accessdate= 2024-02-20}}</ref><ref name="darigasenat" /> 1 қыркүйекте берген Халыққа жолдауында Тоқаев жоспарланған жеті реформа жайлы сөйледі. Оған қоса ол Қазақстанның әлеуметтік жүйесін оңтайландыру, өнімділікті арттыру және жасыл экономиканы құру, бизнес жағдайын теңестіру, білімге көбірек инвестиция салу және басқаруды қадағалау туралы айтты.<ref name="joldaw2020">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy-2020-zhylgy-1-kyrkuiek |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2020 жылғы 1 қыркүйек |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-09-01 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> === 2021 === [[Сурет:Istanbul hosts 8th Summit of Cooperation Council of Turkic-Speaking States (2).jpg|нобай|оңға|[[Түркі Мемлекеттерінің Ұйымы|Түркі Мемлекеттер Ұйымы]]ның 8-саммиті, 12 қараша 2021, [[Ыстанбұл]]]] 2020 жылғы күзде Тоқаев [[Қазақстандағы парламент сайлауы (2021)|2021 жылғы парламент сайлауы]] өтетін күнді бекітті. Президент сөзінше, «[[Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы|Орталық сайлау комиссиясы]] мен [[Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы|Бас прокуратура]] сайлаудың заңдылығын, ашықтығын және әділдігін сақтау үшін тұрақты бақылау жүргізіп отырады».<ref>{{Cite web|url= https://qazaqstan.tv/news/132613/ |title= Мәжіліс сайлауы 2021 жылғы қаңтарда өтеді — Президент Жарлығы |lang= kk |publisher= [[Qazaqstan (телеарна)|Qazaqstan]] |date= 2020-10-21 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Сайлау күні Тоқаев [[Бірінші Асқар Мамин үкіметі|үкімет]]тің заңға сәйкес қызметінен босатылатынын және [[Қазақстан премьер-министрі|премьер-министр]] мен [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|кабинет мүшелері]]н тағайындау мәселесінде [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|жаңадан сайланған депутаттар]]мен және партия жетекшілерімен кеңесетінін айтты.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/01/president-Tokayev-casts-vote-at-kazakh-parliamentary-election/ |title= President Tokayev Casts Vote at Kazakh Parliamentary Election |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2021-01-10 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Сайлау нәтижесінде биліктегі [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясы қайта көпшілік партиясы болды да,<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31046031.html |title= "Қоғаммен санаспай жасақталды". Мәжілістің жаңа құрамына сарапшылар не дейді? |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Мамашұлы, Асылхан |date= 2021-01-14 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] премьер-министр болып [[Екінші Асқар Мамин үкіметі|қайта сайланды]].<ref>{{Cite web|url= https://baq.kz/askar-mamin-prem-er-ministr-bolyp-kayta-saylandy_241896/ |title= Асқар Мамин Премьер-министр болып қайта сайланды |lang= kk |publisher= BAQ.kz |author= Құрмаш, Аягөз |date= 2021-01-15 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы]]ның (ЕҚЫҰ) сарапшылары «сайлау еш бәсекесіз өтті» және «[[Қазақстан саяси партиялары|саяси партия]]ның барлығы да биліктегі партияның жобаларын қолдай береді, сайлаушылардың таңдайтын еш саяси альтернативасы жоқ» деген.<ref>{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2021/01/nur-otan-tops-kazakh-parliamentary-election-that-lacked-genuine-competition/ |title= Nur Otan Tops Kazakh Parliamentary Election That ‘Lacked Genuine Competition’ |lang= en |publisher= The Diplomat |author= Putz, Catherine |date= 2021-01-11 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 2021 жылғы 28 сәуірде Назарбаев [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның (ҚХА) төрағасы қызметінен кетті. Оның ізбасары президент Тоқаев болды, оның төрағалыққа үміткерлігін ҚХА мүшелерінің көпшілігі қолдады. Тоқаев Назарбаевты «тарихи еңбегі» үшін Ассамблеяның Құрметті Төрағасы қылды.<ref>{{Cite web|url= https://assembly.kz/news/elbasy-kha-rmetti-t-ra-asy-boldy/ |title= Елбасы ҚХА құрметті төрағасы болды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан халқы ассамблеясы]]ның ресми сайты |date= 2021-04-28 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220823084324/https://assembly.kz/news/elbasy-kha-rmetti-t-ra-asy-boldy/ |date= 2022-08-23}}</ref> 2021 жылғы 23 қарашада Назарбаевтың баспасөз хатшысы [[Айдос Ыдырысұлы Үкібай|Айдос Үкібай]] Назарбаевтың [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] жетекшісі лауазымының Тоқаевқа беретінін жариялады. === 2022 === [[Сурет:Ilham Aliyev has met with President of the Republic of Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev in Astana 01.jpg|нобай|солға|[[Әзербайжан президенті]] [[Ильхам Хейдарұлы Әлиев|Ильхам Әлиев]] (сол жақта) және Қасым-Жомарт Тоқаев]] [[2022 жылғы Қазақстандағы наразылық шаралары|2022 жылғы қаңтарда орын алған ірі наразылық шаралары]]нан кейін Тоқаев [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] мен [[Екінші Асқар Мамин үкіметі|оның үкіметі]]н қызметінен босатты.<ref>{{Cite web|url= https://khabar.kz/kk/news/sayasat/item/137774-askar-mamin-kyzmetinen-bosatyldy |title= Асқар Мамин қызметінен босатылды |lang= kk |publisher= [[Хабар (телеарна)|Хабар]] |date= 2022-01-05 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Бастапқыда наразылық акцияларының жұртшылықты тыныштандыруға тырысып, Тоқаев жаңа реформаларын жариялауды жоспарлаған<ref>{{Cite web|url= https://iz.ru/1274103/2022-01-07/tokaev-poobeshchal-predlozhit-plan-reform-na-fone-besporiadkov-v-kazakhstane |title= Токаев пообещал предложить план реформ на фоне беспорядков в Казахстане |lang= ru |publisher= Известия |author= Запара, Екатерина |date= 2022-01-07 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220120214836/https://iz.ru/1274103/2022-01-07/tokaev-poobeshchal-predlozhit-plan-reform-na-fone-besporiadkov-v-kazakhstane }}</ref> және сұйытылған табиғи газ, дизель отыны және бензин, сондай-ақ әлеуметтік маңызы бар өзге де тауарлар бағаларын бақылауды енгізген еді,<ref>{{Cite web|url= https://babel.ua/ru/news/74928-prezident-kazahstana-otpravil-pravitelstvo-v-otstavku-i-vvel-gosudarstvennoe-regulirovanie-cen-na-szhizhennyy-gaz-dizel-i-benzin |title= Президент Казахстана отправил правительство в отставку и ввел государственное регулирование цен на сжиженный газ, дизель и бензин |lang= ru |publisher= babel.ua |author= Кадакова, Екатерина |date= 2022-01-05 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220120214836/https://babel.ua/ru/news/74928-prezident-kazahstana-otpravil-pravitelstvo-v-otstavku-i-vvel-gosudarstvennoe-regulirovanie-cen-na-szhizhennyy-gaz-dizel-i-benzin }}</ref> алайда наразылық шараларының жалғаса бергенінен Тоқаев армияға наразылық білдірушілерге қарсы күш қолдануды және «ескертусіз оқ атуды» бұйырды.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31644186.html |title= Тоқаев ескертусіз оқ атуға бұйрық берді. Елдегі 7 қаңтардағы ахуал |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-01-07 |accessdate= 2024-02-20}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220107172154/https://www.azattyq.org/a/31644186.html |date= 2022-01-07}}</ref> 11 қаңтарда Тоқаев [[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]]ты премьер-министр қылып тағайындады.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/alihan-smayyilov-premer-ministr-kyizmetne-tagayyindaldyi-332116/ |title= Әлихан Смайылов премьер-министр қызметіне тағайындалды |lang= kk |publisher= tengrinews |date= 2022-01-11 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> 2022 жылғы 16 наурызда Тоқаев конституциялық реформалардың бекітілуін және президент өкілеттіктерінің азаюын ұсынды. Оның сөзінше, елдің «суперпрезиденттік республика» жүйесінен «күші бар парламентті президенттік республикаға» көшкені жөн. 26 сәуірде ол [[Аманат (партия)|Аманат]] партиясынан шықты. [[Қазақстандағы референдум (2022)|5 маусымда өткен референдум]] нәтижесінде президентке президенттігі кезінде партия құрамында болуына тыйым салынды.<ref>{{Cite web|url= https://kz.kursiv.media/kk/2022-04-19/prezidentti-andaj-kilettigi-zhojylady/ |title= Президенттің қандай өкілеттігі жойылады? |lang= kk |publisher= КУРСИВ |author= Әділбеков, Ақжігіт |date= 2022-04-19 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> Қасым-Жомарт Тоқаев [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|2022 жылғы 20 қарашада өткен кезектен тыс президент сайлауы]]нда жалпы дауыстың 81,31% жинап, жеңіске жетті. 2022 жылғы 26 қарашада оның екінші ұлықтау рәсімі өтті. === 2023 === Тоқаев қызметке кіріскеннен кейін [[Қазақстандағы Сенат сайлауы (2023)|2023 жылғы қаңтарда Сенат сайлауы]]ның өтетінін жариялап, бұл сайлауды «саяси жаңғыру үдерісін жоспарлы түрде жалғастырудың» бір бөлігі ретінде көретінін атап өтті де, сайлау қорытындысы бойынша «сенаттың депутаттық корпусының бір бөлігі бәсекелестік және ашықтық қағидаттары негізінде жаңарады» деді.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.nur.kz/politics/1999041-toqaev-bugin-senat-deputattarynyn-sailauyn-tagaiyndau-turaly-zarlyqqa-qol-qoyamyn/ |title= Тоқаев: Бүгін сенат депутаттарының сайлауын тағайындау туралы жарлыққа қол қоямын |lang= kk |publisher= nur.kz |date= 2022-11-26 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Сайлау кезінде өз үміткерлігін жариялаған 130 кандидат<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-renewed-senate-and-disappointed-voters/32226949.html |title= "Сенаттың ішінара жаңарғаны елде өзгеріс болатынын білдірмейді" |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Тойкен, Сәния |date= 2023-01-17 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> арасынан жергілікті [[мәслихат]]тар 20-ын сенатор қылып сайлады (Конституция бойынша сенатқа әрбір облыс, республикалық маңызы бар қала мен астанадан екі депутаттан сайланады).<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32223094.html |title= Қазақстанда сенат сайлауы өтті. ОСК алдын ала нәтижесін жариялады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-01-14 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Қалған 10 кандидатты президент ұсынады, олардың жартысы [[Қазақстан халқы ассамблеясы|халық ассамблеясы]]ның ұсынысы бойынша. 2023 жылғы 19 қаңтарда Тоқаев [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|7-шақырылған Мәжіліс]]ті ресми түрде тарату және кезектен тыс парламент сайлауын 2023 жылғы 19 наурызда өткізу туралы президент жарлығына қол қойды.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/zhetinshi-saylangan-kazakstan-respublikasy-parlamentinin-mazhilisin-taratu-zhane-kazakstan-respublikasy-parlamenti-mazhilisi-deputattarynyn-kezekten-tys-saylauyn-tagayyndau-turaly-190195 |title= Жетінші сайланған Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісін тарату және Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі депутаттарының кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Бұл күн әдейі [[Наурыз мейрамы]] мен бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаев отставкасының төрт жылдығына орай таңдалды деп есептеледі.<ref>{{Cite web|url= https://baigenews.kz/inostrannye-investory-vozvraschayutsya-v-kazahstan-amerikanskie-smi_146483/ |title= Иностранные инвесторы возвращаются в Казахстан - американские СМИ |lang= ru |publisher= Бәйге News |date= 2023-01-31 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Жарлыққа қол қойған кезінде Тоқаев Мәжіліс депутаттардың жұмыстарына жоғары баға беріп, олар «жоғары кәсібиліктің, азаматтардың алдындағы жауапкершіліктің және шынайы патриотизмнің» үлгісін көрсеткенін айтты.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.nur.kz/politics/2006044-qasym-zomart-toqaev-mazilis-deputattaryna-algys-bildirdi/? |title= Қасым-Жомарт Тоқаев мәжіліс депутаттарына алғыс білдірді |lang= kk |publisher= nur.kz |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Ол сондай-ақ кезектен тыс сайлау «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» формуласымен сәйкес келетін «мемлекеттік билік институттарын жаңғыртудың» соңғы кезеңі болатынын айтты.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-parlament-mazhilisi-zhane-maslihat-deputattarynyn-kezekten-tys-saylauyn-tagayyndau-turaly-malimdemesi-1903558 |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Парламент Мәжілісі және мәслихат депутаттарының кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы мәлімдемесі |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-01-19 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> 27 наурызда сайлау нәтижесі ресми түрде жарияланды да, ең көп мандатқа ие болған партияның [[Аманат (партия)|Аманат]] болғаны белгілі болды.<ref>{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/news/sajlau-2023-en-kop-mandatka-amanat-partiyasy-ie-boldy |title= Сайлау-2023: Ең көп мандатқа AMANAT партиясы ие болды |lang= kk |publisher= inbusiness.kz |author= Смаилова, Балжан |date= 2023-03-27 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Сайлаудан кейін көп ұзамай [[Екінші Әлихан Смайылов үкіметі]] де өз қызметін бастады.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32341396.html |title= Әлихан Смайылов премьер-министр болып қайта тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-03-30 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> 15 ақпанда Тоқаев [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]тың көптеген артықшылықтарын, соның ішінде мемлекеттен өмір бойы қаржылай қолдау көру, халыққа үндеу жасау және шенеуніктерге кеңес беру құқықтарын жою туралы заңға қол қойды және оның жақын туыстарын заңды иммунитеттен айырды.<ref>{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-nazarbaev-family-legal-immunity-stripped/32273034.html |title= Kazakh President Toqaev Signs Law On Stripping Nazarbaev Family Members Of Legal Immunity |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-01-15 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Көп ұзамай Назарбаев заң бойынша [[Елбасы]] құрметті атағынан да айырылды.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-nursultan-nazarbaev-what-other-privileges-does-the-ex-president-have/32708620.html |title= Назарбаевта не қалды? Экс-президенттің билігі мен байлығы |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Қайыртайұлы, Манас |date= 2023-12-01 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Тоқаев 9 мамырда [[Мәскеу]]де өткен [[Жеңіс күні]]не орай өткен парадқа қатысты.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/tokayev-to-attend-victory-day-celebrations-in-moscow-intervew-dimash-alzhanov/32402661.html |title= Зачем Токаев поехал на парад к Путину? Визит в развязавшую войну страну и возможные последствия |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Троценко, Петр |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Бұл [[Ресейдің Украинаға басып кіруі]] басталғаннан бергі екінші Жеңіс шеруі болды, бірақ 2022 жылғы парадтан айырмашылығы, бұл жолы Мәскеудегі парадқа бірнеше шетелдік көшбасшылар,<ref>{{Cite web|url= https://holod.media/2023/05/09/9-maia-bez-saluta-i-tankov/?amp |title= Без салюта, «Бессмертного полка» и танков |lang= ru |publisher= Холод |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> соның ішінде [[Армения премьер-министрі]] [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]], [[Беларусь президенті]] [[Александр Григорьевич Лукашенко|Александр Лукашенко]], [[Қырғызстан президенті]] [[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]], [[Тәжікстан президенті]] [[Эмомали Шәріпұлы Рахмон|Эмомали Рахмон]], [[Түрікменстан президенті]] [[Сердар Құрбанқұлыұлы Бердімұхамедов|Сердар Бердімұхамедов]] және [[Өзбекстан президенті]] [[Шавкат Миромонұлы Мирзиёев|Шавкат Мирзиёев]] қатысты.<ref>{{Cite web|url= https://www.rbc.ru/rbcfreenews/6459e5179a794738a3f69535 |title= На Красной площади начался парад Победы |lang= ru |publisher= [[РБК]] |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> 2023 жылғы маусымда [[Абай облысы]]нда [[Абай облысындағы өрт|найзағай нәтижесінде ірі өрт]] басталды. 11 маусымда Тоқаев облысқа ұшып келді де, сол күні елде [[Қазақстандағы ұлттық аза тұту күндері|жалпыұлттық аза тұту күні]]н жариялады.<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-podpisal-ukaz-ob-obschenatsionalnom-traure-501776/ |title= Токаев подписал указ об общенациональном трауре |lang= ru |publisher= tengrinews.kz |date= 2023-06-11 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Сол күні кешке ол өрт сөндіру кезінде қаза тапқандардың барлығын "[[Құрмет ордені|Құрмет]]" орденімен марапаттады.<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-posmertno-nagradil-pogibshih-pojare-oblasti-abay-501777/ |title= Токаев посмертно наградил погибших при пожаре в области Абай |lang= ru |publisher= tengrinews.kz |date= 2023-06-11 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> Ауқымды өрт 13 шілде күні 13:00 де толығымен сөндірілді. 2023 жылғы 3 қарашада [[Астана]]да Тоқаев төрағалық еткен [[Түркі Мемлекеттерінің Ұйымы|Түркі Мемлекеттері Ұйымы]]ның 2023 жылғы саммиті өтті.<ref>{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-turkic-organization-summit/32670230.html |title= Kazakh President Hosts Summit Of Organization Of Turkic States |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-11-03 |accessdate= 2024-03-07}}</ref> === 2024 === 2024 жылғы наурызда, [[Атырау]]да айтқан Ұлттық Құрылтай алдындағы сөзінде Тоқаев [[Қазақстан елтаңбасы]] дизайнының өзгеретінін және жаңа дизайнның байқау арқылы таңдалатынын айтты.<ref name="eltanba">{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32863052.html |title= Тоқаев Ұлттық құрылтайда елтаңба өзгеретінін жариялап, "қазақ тілін ешкімді мәжбүрлемей дамыту" жайлы айтты |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2024-03-15 |accessdate= 2024-03-15}}</ref> Елтаңбаның дизайны оның «[[Қазақ КСР елтаңбасы|Кеңес заманындағы елтаңба]]ға ұқсата» бергеннен және тым «эклектрикалық», «күрделі» болғанынан өзгертілетіні де айтылды. Тоқаев оған қоса діни киімді сынады да, оны «дәстүрлі құндылыққа жасалған ашық шабуыл» деді.<ref name="eltanba" /> 2024 жылғы маусымда Тоқаев сол жылғы күзде елдегі [[Қазақстандағы АЭС туралы референдум|атом электр станциясы]]ның құрылысы жайлы референдум өтетінін жариялады. Референдумның өтетін нақты күнін [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|үкімет]]тің өзі жариялайтын болады.<ref>{{Cite web|url=https://www.azattyq.org/a/33011760.html |title= Тоқаев: АЭС бойынша референдум биыл күзде өтеді |date= 2024-06-27 |accessdate= 2024-06-27 |publisher=[[Азаттық радиосы]] |lang=kk}}</ref> === Саяси реформалары === {{Толық мақала|Қасым-Жомарт Тоқаевтың президенттігі}} [[Сурет:Tokayev with officials, January 2021.jpg|нобай|оңға|Тоқаевтың үкімет мүшелері мен Мәжіліс депутаттарымен кездесуі, қаңтар 2021]] 2022 жылғы мамырда Тоқаев "Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы",<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/laws/memleket-basshysy-kazakstan-respublikasynda-beibit-zhinalystardy-uiymdastyru-zhane-otkizu-tartibi-turaly-kazakstan-respublikasynyn-zanyna-ko |title= Мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасында бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> "Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы",<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-respublikalyk-referendum-turaly-kazakstan-respublikasynyn-konstituciyalyk-zanyna-ozgerister-men-tolyktyru-engizu-turaly-kazakstan-kol-koydy-541259 |title= Мемлекет басшысы «Республикалық референдум туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-05 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> "«[[Қазақстан саяси партиялары|Саяси партиялар]] туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы",<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/laws/memleket-basshysy-sayasi-partiyalar-turaly-kazakstan-respublikasynyn-zanyna-ozgeris-pen-tolyktyrular-engizu-turaly-kazakstan-respublikasynyn |title= Мемлекет басшысы «Саяси партиялар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгеріс пен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы"<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-president-signed-the-bill-into-election-law/30633103.html |title= Президент Тоқаев саяси партиялар мен сайлау заңдарына қол қойды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-05-25 |accessdate= 2024-02-20}}</ref> және "Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер енгізу туралы" заңдарына қол қойды. Ол өзінің халыққа Жолдауында «заманауи мемлекет құру үшін Қазақстан [[көппартиялы жүйе]] құруы керек» деп, биліктегі [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясы басқа партиялармен көбірек ынтымақтасуы керектігін айтты. ==== «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» идеясы ==== Тоқаев мемлекеттік саясатының маңызды элементтерінің бірі «''Халық үніне құлақ асатын мемлекет''» идеясын (кейде ''Естуші мемлекет'', не ''Тыңдаушы мемлекет'') ұсыну болды, онда мемлекеттік басқару «мемлекет үшін азамат емес, азамат үшін мемлекет» деген қағиданы ұстанатын болады. Тоқаев азаматтық қоғамды тыңдайтын мемлекет концепциясын ілгерілететін саяси реформалар жүргізуді жақтады.<ref name="joldaw2020" /> Сондай-ақ Тоқаев 2021 жылы ауылдық округтер, кенттер мен ауылдар әкімдерін тікелей сайлауды өткізуді ұсынды және ол жайлы заң жобасына 2020 жылы қол қойды.<ref>{{Cite web|url= https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=33374726 |title= О мерах по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года «Казахстан в новой реальности: время действий» |lang= ru |publisher= online.zakon.kz |date= 2020-09-14 |accessdate= 2024-02-20}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.inform.kz/ru/article/3698565 |title= Выборы сельских акимов в Казахстане пройдут в 2021 году |lang= ru |publisher= inform.kz |author= Күзекбай, Ақбота |date= 2020-09-24}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113924/https://www.inform.kz/ru/vybory-sel-skih-akimov-v-kazahstane-proydut-v-2021-godu_a3698565 }}</ref> [[Қазақстандағы парламент сайлауы (2021)|2021 жылғы парламент сайлауы]] нәтижесінде тіркелген 5 партияның үшеуі ғана [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]]тегі мандатқа қол жеткізді. [[Қазақстанның 7-Парламенті|7-Парламент]]тің ашылу рәсімінде Тоқаев [[пайыздық тосқауыл]]дың 7% 5% түсірілгенін және "Бәріне қарсымын" таңдауының бюллетеньге қайта қойылғанын ұсынды.<ref>{{Cite web|url= https://www.interfax.ru/world/745248 |title= Токаев счел необходимым снизить барьер для прохождения в парламент |lang= ru |publisher= interfax.ru |date= 2021-01-15 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210315110235/https://www.interfax.ru/world/745248 |date= 2021-03-15}}</ref> Парламент Тоқаев ұсынған бұл конституциялық реформаларды қабылдады да, ол 2021 жылғы 25 мамырда күшке енді.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/05/new-law-on-elections-aims-to-engage-kazakh-citizens-in-political-institutions-experts-say/ |title= New Law on Elections Aims to Engage Kazakh Citizens in Political Institutions, Experts Say |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |date= 2021-05-25 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== Ұлттық Құрылтайдың құрылуы ==== 2022 жылғы 14 маусымда Тоқаев Ұлттық Құрылтайды құру туралы заңға қолын қойды. Бұл орган Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің ізбасары болды.<ref>{{Cite web|url= https://egemen.kz/article/315449-ulttyq-quryltay-ne-ushin-qurylghany-aytyldy |title= Ұлттық құрылтай не үшін құрылғаны айтылды |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |author= Бақберген, Ботакөз |date= 2022-06-15 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== Өлім жазасы ==== 2019 жылғы желтоқсанда Тоқаев Қазақстанның {{iw|Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің екінші факультативтік хаттамасы|Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің екінші факультативтік хаттамасына|en|Second Optional Protocol to the International Covenant on Civil and Political Rights}} қол қоятынын айтты. Оның бұл сөзі Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің адам құқығы туралы талқысынан кейін айтылған еді. Осы жерден Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер министрлігі]]не елдегі [[өлім жазасы]]н жою шараларын белгілейтін Екінші факультативтік хаттамаға қосылу процесін бастау міндетін қойды.<ref name="iccpr">{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/09/kazakhstan-joins-second-optional-protocol-to-iccpr-aiming-at-abolishing-death-penalty/ |title= Kazakhstan Joins Second Optional Protocol to ICCPR Aiming at Abolishing Death Penalty |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Шаяхметова, Жанна |date= 2022-09-25 |accessdate= 2024-02-22}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.dw.com/en/kazakhstan-abolishes-death-penalty/a-56117176 |title= Kazakhstan abolishes death penalty |lang= en |publisher= [[Неміс толқыны]] |date= 2021-02-01 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымындағы өкілі [[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]] хаттамаға қол қойды.<ref name="iccpr" /> 2021 жылғы 2 қаңтарда Тоқаев өлім жазасын жойған заңнамаға қолын қойды.<ref>{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/article/details/54127?lang=kk |title= Қазақстан өлім жазасының күшін жоюға бағытталған Екінші Факультативтік хаттаманы ратификациялады |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер министрлігі]]нің ресми сайты |date= 2021-01-02 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> === Экономикалық реформалары === {{Толық мақала|Қазақстан экономикасы}} [[Сурет:Tokayev Kassym-Jomart (2023-03-30).jpg|нобай|солға|[[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]] депутаттарының алдында сөз сөйлеп жатқан Тоқаев, 2023 жылғы наурыз]] Тоқаев президент болған алғашқы айларда халықтың әлеуметтік осал топтарына түсетін жүктемені азайту мақсатында банктерге үкіметтік көмек көрсетуді тоқтатты және несиелерді кешіру жүйесін енгізді.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/30021698.html |title= Токаев подписал указ о списании части задолженности по кредитам для отдельных категорий граждан |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2019-06-26 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2020 жылы мұғалім, дәрігер мен әлеуметтік қызметкерлердің жалақылары өсті.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/05/Tokayev-chairs-third-meeting-of-national-council-of-public-trust-to-restructure-education-system/ |title= Tokayev Chairs Third Meeting of National Council of Public Trust to Restructure Education System |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2020-05-27 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> [[COVID-19 пандемиясы]]ның себебінен шыққан жаһандық рецессия барысында Тоқаев үкіметке «барлық әлеуметтік міндеттемелерді» орындайтын дағдарысқа қарсы жоспар құруды тапсырды.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/30477222.html |title= Токаев после совещания с правительством заявил об «ухудшении экономической ситуации» |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-03-09 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Жауап ретінде арзан несие, салықтық жеңілдіктер, аудитті қысқарту және жұмыспен қамтуды ынталандыру арқылы жеке сектордың ауыртпалығын жеңілдетуге бағытталған бірқатар пакеттер ашылды.<ref>{{Cite web|url= https://eurasianet.org/kazakhstan-outlines-plan-to-shelter-economy-from-covid-19 |title= Kazakhstan outlines plan to shelter economy from COVID-19 |lang= en |publisher= eurasianet |author= Kumenov, Almaz |date= 2020-03-18 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Пандемия өршіген сайын тауарларға инфляция өсе бастады, бұл әсіресе Қазақстанның батысында әлеуметтік және еңбек наразылығының артуына әкелді.<ref>{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2021/08/inflation-amid-the-covid-19-pandemic-fuels-labor-unrest-in-kazakhstan/ |title= Inflation Amid the COVID-19 Pandemic Fuels Labor Unrest in Kazakhstan |lang= en |publisher= The Diplomat |author= Қалмырзаева, Эльвира |date= 2021-08-31 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Тоқаев бұған жауап ретінде үкімет пен орталық банкті тым «дәрменсіз» деп айыптап, оларды инфляция деңгейін төмендетуге шақырып, мемлекеттік бюджеттегі ақша массасының артық мөлшерін атап өтті.<ref>{{Cite web|url= https://informburo.kz/novosti/tokaev-my-prinyali-reshenie-gosudarstvo-ne-dolzhno-pomogat-bankiram |title= Токаев: Мы приняли решение – государство не должно помогать банкирам |lang= ru |publisher= infomburo |author= Әбубәкірова, Тамара |date= 2021-09-01 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2021 жылғы қыркүйекте елдегі [[ең төмен жалақы]] 2018 жылдан бері тұңғыш рет өсірілді.<ref>{{Cite web|url= https://vlast.kz/novosti/46448-minimalnaa-zarplata-v-kazahstane-s-1-anvara-2022-goda-vyrastet-do-60-tys-tenge.html |title= Минимальная зарплата в Казахстане с 1 января 2022 года вырастет до 60 тыс. тенге |lang= ru |publisher= vlast.kz |author= Вааль, Тамара |date= 2021-09-01 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== COVID-19 пандемиясы ==== {{Толық мақала|Қазақстандағы COVID-19 пандемиясы}} 2020 жылғы наурызда Қазақстанда [[COVID-19 пандемиясы|COVID-19 індеті]]нің таралуына байланысты Тоқаев 15 наурызда елде төтенше жағдай енгізді.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/kazakstan-respublikasynda-totenshe-zhagdaidy-engizu-turaly |title= Қазақстан Республикасында төтенше жағдайды енгізу туралы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-03-15}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20200410203127/https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/kazakstan-respublikasynda-totenshe-zhagdaidy-engizu-turaly |date= 2020-04-10}}</ref> Тоқаев ұлттық телеарна арқылы сөйлеген сөзінде «Мемлекет жұмысының тұрақтылығын қамтамасыз ету шаралары туралы» арнайы жарлыққа қол қойғанын атап өтіп, құжаттар мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін арттыруға, билік вертикалын нығайтуға және барлық қажетті шешімдерді жедел қабылдауға мүмкіндік беретінін атап өтті.<ref>{{Cite web|url= https://baribar.kz/124978/qasym-zhomart-Tokayev-qazaqstan-halqyna-undeu-zhasady/ |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына үндеу жасады |lang= kk |publisher= Бәрі бар |date= 2020-03-16 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Вирустың таралуын тежеу үшін Тоқаев [[Наурыз мейрамы]]на арналған іс-шараларды да, [[Жеңіс күні]]не арналған әскери парадты да тоқтатуға бұйрық берді.<ref>{{Cite web|url= https://almaty.tv/kz/news/koronavirus/1344-nauryz-vpervye-v-kazakhstane-ne-budet-massovo-otmechatsya |title= Елімізде Наурыз мейрамы мен Жеңіс күні бұрынғыдай тойланбайтын болды |lang= kk |publisher= almaty.tv |author= Нысанбек, Салтанат; Өтеген, Нұрлан және Омар, Данияр |date= 2020-03-12 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> COVID-19 вакцинациясының жақтаушысы ретінде Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі|Денсаулық сақтау министрлігі]] мен бүкіл [[Бірінші Асқар Мамин үкіметі|үкімет]]тің вакцинаны енгізудің алғашқы айларындағы баяу қарқыны үшін сынға алды.<ref>{{Cite web|url= https://eurasianet.org/kazakhstan-officials-under-fire-over-vaccination-failures |title= Kazakhstan: Officials under fire over vaccination failures |lang= en |publisher= eurasianet |author= Kumenov, Almaz |date= 2021-04-21 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Вакцинаға деген қоғамның сенімін арттыру мақсатында Тоқаев 2021 жылғы сәуірде Қазақстанда шығарылған [[Спутник V|Спутник V COVID-19 вакцинасы]]ның дозасын алды, баспасөз хатшысының айтуынша, Тоқаев нәтижеде ешқандай жанама әсер сезінбеген.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-sputnik-v-vaktsinasyin-saldyirdyi-320960/ |title= Тоқаев "Спутник V" вакцинасын салдырды |lang= kk |publisher= tengrinews |date= 2021-04-06 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== Білім беру ==== 2019 жылғы сәуірде өткен мұғалімдер конференциясында Тоқаев төрт жыл ішінде Қазақстандағы мектеп мұғалімдерінің орташа жалақысы екі есеге өсетінін мәлімдеді. Сондай-ақ ол [[қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|Білім және ғылым министрлігі]]не аз қамтылған отбасылардағы және әлеуметтік жағдайы төмен аудандардағы мектептердегі балалардың академиялық алшақтығын жою үшін арнайы бағдарламалар әзірлеп, іске қосуды тапсырды да, әсіресе ауыл мен қала арасындағы білім берудегі теңсіздікті еңсеру қажеттігін атап өтті.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2019/08/kazakh-president-to-increase-teachers-salaries-twofold-to-improve-national-education-quality/ |title= Kazakh President to increase teachers’ salaries twofold to improve national education quality |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Василенко, Диана |date= 2019-08-29 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== Энергетика ==== {{Толық мақала|Қазақстан энергетикасы}} Тоқаев 2019 жылғы сәуірде атом электр стансасының Қазақстанда орнатылу қажеттігін білдіріп, ел 2030 жылға қарай электр энергиясының тапшылығына тап болады деп мәлімдеді.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/astana_kazakhstan/working_trips/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaev-semei-kalasynyn-zhurtshylyk-okilderimen-kezdesti |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Семей қаласының жұртшылық өкілдерімен кездесті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-04-26 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2021 жылғы мамырда Тоқаев Төмен көміртекті даму тұжырымдамасын жариялады, бұл — 2035 жылға қарай елдің энергетикалық балансын дамыту арқылы Қазақстанның көмірге тәуелділігін азайтуды көздейтін жоба. ==== Экология ==== 2019 жылғы 17 маусымда Тоқаев [[Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі|Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі]]н құрды да, тұңғыш министрі қылып [[Мағзұм Маратұлы Мырзағалиев|Мағзұм Мырзағалиев]]ты тағайындады.<ref>{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/news/magzum-myrzagaliev-ministr-bolyp-tagajyndaldy |title= Мағзұм Мырзағалиев министр болып тағайындалды |lang= kk |publisher= inbusiness.kz |date= 2019-06-17 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Министрлікке қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану, минералдық-шикізат базасын геология мен молықтыру, сондай-ақ қатты тұрмыстық қалдықтарды, су және сарқынды суларды тазарту, орман шаруашылығын қадағалау өкілеттігі берілді.<ref>{{Cite web|url= https://kapital.kz/naznacheniya/79094/v-kazakhstane-poyavitsya-ministerstvo-ekologii-geologii-i-prirodnykh-resursov.html |title= В Казахстане появится министерство экологии, геологии и природных ресурсов |lang= kk |publisher= Kapital.kz |date= 2019-06-17 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604215609/https://kapital.kz/naznacheniya/79094/v-kazakhstane-poyavitsya-ministerstvo-ekologii-geologii-i-prirodnykh-resursov.html}}</ref> 2023 жылғы 4 қаңтарда министрлік ыдыратылды, орнына [[Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі|Индустрия және инфрақұрылымдық даму]] мен [[Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігі|Экология және табиғи ресурстар]] министрліктеріне бөлінді. Тоқаев [[Алматы]]ның ластанған ауасы жайлы алаңдайтынын айтқан.<ref name="energy">{{Cite web|url= https://www.samruk-energy.kz/en/press-center/company-news/23-news/665-perevod-almatinskoj-tets-2-na-gaz-korotko-o-samom-vazhnom |title= Transition of Almaty CHP-2 to gas. Most important points in brief. |lang= en |publisher= Самұрық-Energy |date= 2020-09-25 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Ол 2021 жылы үкіметке, қалалық әкімдікке және «Самұрық-Энерго» компаниясына стансадан шығатын зиянды шығарындыларды шектеу үшін «Алматы-2» ЖЭО-ны табиғи газға көшіру туралы түпкілікті шешімді орындауды тапсырды.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2021/05/kazakhstan-to-increase-share-of-renewable-energy-to-15-percent-by-2030/ |title= Kazakhstan to Increase Share of Renewable Energy to 15 Percent by 2030 |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Сатыбалдина, Әсел |date= 2021-05-27 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Алайда 2022 жылғы сараптар Алматы ауасының тазалығы жақсармай жатқанын дәлелдеді.<ref name="energy" /><ref>{{Cite web|url= https://exclusive.kz/__trashed/ |title= Алматинцам не стоит надеяться на улучшение воздуха |lang= ru |publisher= exclusive.kz |author= Ямпольская, Анна |date= 2022-12-01 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== Денсаулық сақтау ==== {{Толық мақала|Қазақстандағы денсаулық сақтау жүйесі}} 2020 жылғы 7 шілдеде Тоқаев «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» жаңа кодекске және «Кейбір заңнамалық актілерге денсаулық сақтау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңға қол қойды, ол [[Қазақстандағы денсаулық сақтау жүйесі|медицина]] қызметкерлерінің заңи қорғауын күшейтті, азаматтың вакцинацияға қатысты құқықтарын қайта анықтады. Сондай-ақ, кодекс электронды темекіні тұтынуға шектеу қойып, снюс пен басқа да шегілмейтін темекі бұйымдарын әкелуге, өндіруге және таратуға тыйым салды, сондай-ақ темекі өнімдерін 21 жасқа толмаған тұлғаларға өткізгені үшін әкімшілік жауапкершілік енгізді.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2020/07/president-Tokayev-signs-new-public-health-code-to-provide-extra-legal-protection-for-kazakh-medical-workers/ |title= President Tokayev Signs New Public Health Code to Provide Extra Legal Protection For Kazakh Medical Workers |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Ерғалиева, Айдана |date= 2020-07-08 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> === Сыртқы саясаты === {{Толық мақала|Президент Қасым-Жомарт Тоқаев халықаралық сапарларының тізімі}} Тоқаев өзінен бұрынғы президент [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] бастаған сыртқы саясатты жалғастыратынына уәде берді. Бұл саясат шетел инвестицияларын тарту, көпвекторлы сыртқы саясат жүргізу және аймақтағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету шараларын қамтиды.<ref>{{Cite web|url= https://astanatimes.com/2019/03/new-kazakh-president-sworn-in-praises-predecessor-pledges-continuity/ |title= New Kazakh President sworn in, praises predecessor, pledges continuity |lang= en |publisher= [[The Astana Times]] |author= Алтынсарина, Эля |date= 2019-03-20 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Биліктегі алғашқы айда ол 4 мемлекет басшысымен кездесті, оның екеуін ол шетелде көрсе, қалған екеуін [[Астана|Нұр-Сұлтан]]да қарсы алды. ==== Ресей ==== {{Тағы қараңыз|Қазақстан-Ресей қатынастары}} [[Сурет:Putin-Tokayev meeting (2022-11-28) 01.jpg|нобай|оңға|Қасым-Жомарт Тоқаев (сол жақта) пен [[Ресей президенті]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]], 2022 жылғы қараша]] [[Сурет:Мацква.ру, репортаж с Парада Победы 2023 на Красной площади, фото 21.jpg|нобай|оңға|[[Жеңіс күні]]не арналған парад кезіндегі Тоқаев, [[Мәскеу]], 2023 жыл]] Саясаттанушы Рико Айзекстің пікірінше, Тоқаевтың [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаев]] орнын алу шешімі елдегі демократиялануға жол бермеу үшін жасалған. Айзекс ойынша елдің демократиялануы Назарбаевтың мұрасы мен елдің Ресеймен қарым-қатынасына нұқсан келтіретін еді.<ref>{{Cite web|url= https://core.ac.uk/download/pdf/305118582.pdf |title= Russia–Kazakhstan Relations and the Tokayev–Nazarbayev Tandem |lang= en |publisher= Russian Analytical Digest |author= Isaacs, Rico |date= 2020-03-06 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Тоқаев қызметіне кіріскеніне кейін екі апта өткен соң, 2019 жылғы 4 сәуірде [[Мәскеу]]ге өзінің алғашқы шетелдік сапарымен барып, [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]мен кездесті.<ref>{{Cite web|url= https://www.ar.egemen.kz/article/187041-qasym-zhomart-toqaevtynh-reseyge-alghashqy-sapary-tabysty-otti |title= Қасым-Жомарт Тоқаевтың Ресейге алғашқы сапары табысты өтті |lang= kk |publisher= [[Егемен Қазақстан]] |date= 2019-04-04 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Сапар барысында Путин Тоқаевқа елде ұсынылып отырған атом электр станциясының құрылысына ресейлік көмек көрсетуді ұсынды.<ref>{{Cite web|url= https://www.rferl.org/amp/kazakhstan-putin-offers-russian-nuclear-plant-help/29865177.html |title= Putin Offers Russian Help To Build Kazakh Nuclear Plant |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Pannier, Bruce |date= 2019-04-06 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2019 жылғы маусымда Тоқаев АЭС салу туралы шешімнің жергілікті халық қалауымен, «тіпті, қажет болса референдум арқылы» да, қабылданатынын мәлімдеді.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.inform.kz/news/tokaev-aes-kurylysyna-katysty-tipti-kazhet-bolsa-referendum-otkizemiz_a3536537/ |title= Тоқаев АЭС құрылысына қатысты: Тіпті қажет болса референдум өткіземіз |lang= kk |publisher= kazinform |date= 2019-06-10 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2020 жылдың соңына қарай ресейлік депутаттар [[Вячеслав Алексеевич Никонов|Вячеслав Никонов]] пен [[Евгений Алексеевич Фёдоров|Евгений Фёдоров]] бүкіл Қазақстан жерін [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағының]] сыйлығы деді де, Ресей бұл жерді жалға берген деген тұжырым жасады.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/kazakhstanis-reaction-to-the-statements-of-russian-deputies-about-the-kazakh-territory/31002411.html |title= «Большой подарок». Высказывания российских депутатов о территории Казахстана вызвали возмущение |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Мамашұлы, Асылхан |date= 2020-12-15 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Бұл тұжырымдар [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі]] тарапынан реакция тудырды, министрлік «арандатушылық» тудыратын бұл шабуылдар салдарынан екі ел арасындағы қарым-қатынас бұзыла алатынын айтты.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/31014801.html |title= МИД Казахстана отреагировал на заявления депутатов Госдумы спустя 13 дней |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-12-23 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Тоқаев [[Егемен Қазақстан]]ға берген сұхбатында "бірнеше шетел азаматының" екі ел арасындағы қатынастарды "нашарлағысы" келетінін айтқан және "Қазақстанға осы ірі жерді ешкім сыйлап бермеген" деген. [[Ресейдің Украинаға басып кіруі]]нен кейін Тоқаев Ресейдің [[Донецк Халық Республикасы|Донецк]] және [[Луганск Халық Республикасы|Луганск Халық Республикалары]] атты [[қуыршақ мемлекет]]терін мойындамайтынын айтқан. Оның сөзінше "біз [[Қытай Республикасы|Тайвань]]ды да, [[Косово]]ны да, [[Оңтүстік Осетия]]ны да, [[Абхазия Республикасы|Абхазия]]ны да мойындамаймыз. Бұл принципті Луганск пен Донецктің квазимемлеттік құрылымына да қолданамыз".<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31903143.html |title= Тоқаев Петербургтегі форумда: Қазақстан "ДХР" мен "ЛХР" аймақтарын мойындамайды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-06-17 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Тоқаев сондай-ақ Қазақстанның Ресейге қарсы салынған Батыс елдер санкцияларын орындайтынын және бұл елдің «Ресей мен [[Беларусь]]ке қойылған шектеулерді сақтайтынын» атап өтті.<ref>{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/kazakhstan-evade-sanctions-russia/31781750.html |title= Top Official Says Kazakhstan Won't Help Russia Evade Western Sanctions |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-04-01 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2023 жылғы 9 мамырда ол [[Мәскеу]]дегі [[Жеңіс күні]]не арналған парадқа қатысып, Ресей президенті Владимир Путинмен кездесті.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/kasym-zhomart-tokaev-zhenis-kunine-arnalgan-askeri-paradka-bardy-9471 |title= Қасым-Жомарт Тоқаев Жеңіс күніне арналған әскери парадқа барды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-05-09 |accessdate= 2024-02-13}}</ref> ==== Қытай ==== {{Тағы қараңыз|Қазақстан-Қытай қатынастары}} [[Сурет:Meeting of SCO leaders - 20190614 - 02.jpg|нобай|оңға|2019 жылғы [[Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы]]ның саммитіндегі Тоқаев]] Тоқаев 2019 жылғы қыркүйекте [[Қытай]]ға екі күндік мемлекеттік сапармен барды. Онда ол [[Бейжің]]де Төраға [[Си Цзиньпин]]мен кездесті, кездесу барысында екі көшбасшы да тұрақты жан-жақты стратегиялық серіктестік құруға келісті.<ref>{{Cite web|url= http://www.xinhuanet.com/english/2019-09/11/c_138384243_2.htm |title= China, Kazakhstan agree to forge permanent comprehensive strategic partnership |lang= en |publisher= Xinhua |author= huaxia |date= 2019-09-11}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602220026/http://www.xinhuanet.com/english/2019-09/11/c_138384243_2.htm |date= 2021-06-02}}</ref> [[Бейжің университеті]]не сапары барысында ол өзінің бұрынғы тіл оқытушысы Лю Шициньмен, сондай-ақ бірнеше қазақстандық студентпен кездесті. Шицинь Тоқаевты [[қытай тілі]]н жетік меңгерген «көпшіл, белсенді, жылдам» және «ең жақсы студенттерінің бірі» деп сипаттады.<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-vstretilsya-so-svoim-uchitelem-v-pekine-378806/ |title= Токаев встретился со своим учителем в Пекине |lang= ru |publisher= tengrinews |date= 2019-09-11 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602220307/https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-vstretilsya-so-svoim-uchitelem-v-pekine-378806/ |date= 2021-06-02}}</ref> ==== Посткеңестік кеңістік және Орталық Азия ==== {{Тағы қараңыз|Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|Армения-Қазақстан қатынастары|Әзербайжан-Қазақстан қатынастары|Қазақстан-Қырғызстан қатынастары|Қазақстан-Өзбекстан қатынастары}} [[Сурет:CSTO Summit 2022 01.jpg|нобай|оңға|2022 жылғы [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның саммиті]] 2019 жылғы 14 сәуірде Тоқаев көршілес [[Өзбекстан]]ға жол алып, [[Өзбекстан президенті|президент]] [[Шавкат Миромонұлы Мирзиёев|Шавкат Мирзиёев]]пен келіссөздер жүргізді. Бұл «екінші президенттердің» тұңғыш кездесуі еді.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-president-visits-uzbekistan/29879701.html |title= Екінші президенттердің Ташкенттегі алғашқы кездесуі |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Қари, Қуанышбек |date= 2019-04-16 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 16–17 мамыр күндері Тоқаев 12-[[Астаналық экономикалық форум]]ға бірнеше мемлекет басшыларын, соның ішінде [[Армен Варданович Саркисян|Армен Саркисян]] мен [[Мамука Гивиевич Бахтадзе|Мамука Бахтадзе]]ні шақырған. Саммиттің бастауында [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] болған.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_receptions/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaev-armeniya-prezidenti-armen-sarkisyanmen-kezdesti |title= Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Армения Президенті Армен Саркисянмен кездесті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-05-16 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Ол сондай-ақ 29 мамырда [[Еуразиялық Экономикалық Одақ]] пен [[Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес]] саммитіне [[Ресей]], [[Қырғызстан]], [[Беларусь]], [[Тәжікстан]], [[Армения]] және [[Молдова]] өңірлік басшыларын қабылдады. 2019 жылдың аяғында [[Қырғызстан]]ға сапары кезінде ол [[Бішкек]]тегі қырғыз жазушысы [[Шыңғыс Төреқұлұлы Айтматов|Шыңғыс Айтматов]]тың мұражай-үйінде болып, марқұм жазушының жұбайымен кездесіп, 1989 жылы [[Бейжің]]де Айтматовпен алғашқы кездесуін еске алды.<ref>{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3589472 |title= Kassym-Jomart Tokayev visited Chingiz Aitmatov House-Museum in Bishkek |lang= en |publisher= kazinform |author= Темірғалиева, Айғаным |date= 2019-11-27}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113923/https://www.inform.kz/en/kassym-jomart-Tokayev-visited-chingiz-aitmatov-house-museum-in-bishkek_a3589472 |date= 2022-03-17}}</ref> [[Екінші Таулы Қарабақ соғысы (2020)|Екінші Таулы Қарабақ соғысы]] орын алғанда Тоқаев [[Армения]]ның өз әскерилерін даулы аймақтан шығарғанын талап етті.<ref>{{Cite web|url= https://turkeygazette.com/kazakhstans-president-kassym-jomart-Tokayev-said-armenia-should-withdraw-from-nagorno-karabakh/ |title= Kazakhstan’s President Kassym-Jomart Tokayev said Armenia should withdraw from Nagorno-Karabakh |lang= en |publisher= turkeygazette.com |date= 2020-10-09}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211018182226/https://turkeygazette.com/kazakhstans-president-kassym-jomart-Tokayev-said-armenia-should-withdraw-from-nagorno-karabakh/ |date= 2021-10-18}}</ref> ==== Еуропа ==== {{Тағы қараңыз|Қазақстан-Еуропа Одағы қатынастары}} [[Сурет:Zelenskyi and Tokaev.jpg|нобай|солға|Тоқаев пен [[Украина президенті]] [[Володимир Олександрович Зеленський|Володимир Зеленський]], БҰҰ Бас ассамблеясы, [[Нью-Йорк]], 25 қыркүйек 2019]] Сыртқы істер министрі ретінде Тоқаев 2006 жылғы 3–4 қазанда [[Берлин]], Германияға сапар жасап, [[Еуропалық парламент]] Сыртқы істер комитетінің алдында сөз сөйледі. Сөйлеген сөзінде Тоқаев 2009 жылы [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы]]н (ЕҚЫҰ) жетектеуге Қазақстанның үміткерлігін ұсынды. Ол өз сөзінде [[Еуропа Одағы]], Қытай және [[Үндістан]] арасындағы энергия көздерін қамтамасыз ету жолындағы бәсекені талқылап, Қазақстан «мұнай өндіруді ұлғайтуға қабілетті өте аз елдердің бірі және осылайша Қазақстан жаһандық және еуропалық нарықтар үшін маңызды баламалы энергия жеткізушісі бола алады» деді. Ол, оған қоса [[Әзербайжан]] арқылы өтетін [[Транскапсийлік газ құбыры]]ның құрылуына қарсы шықты; бұл жобаның орындалуын [[Каспий теңізі]]мен шектесетін басқа елдердің қарсылығының ықтималдығына байланысты ЕО шенеуніктері қалаған еді.<ref name="lobjakas">{{Cite web|url= https://www.rferl.org/a/1071795.html |title= Kazakhstan: Foreign Minister Seeks EU Energy Links |lang= en |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Lobjakas, Ahto |date= 2006-10-04 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20200321144902/https://www.rferl.org/a/1071795.html |date= 2020-03-21}}</ref> [[Германия Сыртқы істер министрлігі|Германиялық Сыртқы істер кеңсесі]]нің өкілі Гернот Эрлер Қазақстанның 2009 жылы ЕҚЫҰ президенті болғанын қолдаса, португалиялық социалистік депутат Ана Гомес Тоқаевқа "Министр, сіз ЕҚЫҰ төрағалығына үміткерсіз. Дегенмен, ЕҚЫҰ сіздің өткен сайлауларыңыз шынайы сайлаудың халықаралық стандарттарына сай келмейтінін айтты. Біз еліңіздегі саяси оппозицияның жаншылып жатқанын естіп жатырмыз, тіпті діни топтардың жаншылып жатқанын да естиміз" деді. Тоқаев Қазақстандағы саяси оппозициялық күштер өздерінің әлсіз тұстарына байланысты «үкіметке қарсы тұра алмайтынын» айтқан да, қазақстандықтар [[демократия]] туралы «білім алуы» қажет, [олар үшін] бұл концепция шетелдік келеді. Тоқаев сөзінше үкімет [[діни толеранттық]]ты приоритет қылып көреді. Ол ЕҚЫҰ жасаған сайлау туралы есепті «техникалық қиыншылықтары болған» деген және «әділ жасалмағаны» үшін сынаған да, бәрін «өзара түсіністікке» шақырды. Ол одан әрі оның үкіметі «[[Орталық Азия]]да орналасқан ел ретінде өкіл ретінде үлкен үлес қоса алады» деп сенетінін айтты.<ref name="lobjakas" /> 2019 жылғы 4 желтоқсанда Германияға жасайын деген мемлекеттік сапарының алдында Тоқаев [[Неміс толқыны]]на сұхбат берген еді. Ол жерде ол Германияны "Қазақстанның аса маңызды Еуропалық әріптесі" деп атады.<ref>{{Cite web|url= https://www.inform.kz/en/article/3591394 |title= Kassym-Jomart Tokayev gives interview to Deutsche Welle |lang= en |publisher= inform.kz |date= 2006-10-04}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220317113926/https://www.inform.kz/en/kassym-jomart-Tokayev-gives-interview-to-deutsche-welle_a3591394 |date= 2022-03-17}}</ref> Сол сұхбатында ол [[Қырым аннексиясы|Ресей Федерациясының Қырымды аннексиялауы]]н басып алу деп есептемейтінін айтып, сонымен бірге «Ресей басшылығының даналығына сенетінін» айтты, осы үшін сынға алынды да, [[Украина Сыртқы істер министрлігі]] осы сөзі үшін Қазақстанға қарсы [[демарш]] жариялаған еді.<ref>{{Cite web|url= https://qazaqtimes.com/article/72659 |title= Украинадан Қазақстанға демарш: Ақорда Қырым аннексиясын неге мойындамайды? |lang= kk |publisher= qazaqtimes.com |author= Жұматай, Арай |date= 2019-12-05 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> ==== АҚШ ==== {{Тағы қараңыз|АҚШ-Қазақстан қатынастары}} [[Сурет:Secretary Blinken Meets with Kazah President Tokayev in Astana (52717462009).jpg|нобай|оңға|Тоқаев (оң жақта) пен [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Энтони Блинкен]], 28 ақпан 2023]] Тоқаев 2006 жылғы 25 қыркүйекте Уолдорф-Астория қонақүйінде [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Кондолиза Райс]]пен және АҚШ Мемлекеттік хатшысының адам құқықтары жөніндегі көмекшісі Барри Лоуэнкронмен кездесті. [[Associated Press]] агенттігінің журналисі Энн Гиранның айтуынша, кейбір сарапшылардың пікірінше, Қазақстандағы саяси жағдайдың нашарлауына қарамастан, АҚШ Қазақстанмен қарым-қатынасын жақсартқысы келеді. Қазақстандық мұнай өндірісі айтарлықтай өседі деген болжамдар болған және Қазақстанды басқа Орталық Азия елдерімен салыстырғанда «тым авторитарлық, тым тұрақсыз, тым кедей емес» деп сипаттаған. Тоқаевпен кездесудің алдында Райс келіссөз барысында [[адам құқығы]], не [[энергетика]]ның «қайсы бірінші орынға келеді» деген сұраққа ол жауап беруден бас тартты.<ref>{{Cite web|url= https://www.taiwannews.com.tw/en/news/228948 |title= Bush administration pursues ties to oil-rich Kazakhstan despite backslide on democracy |lang= en |publisher= Taiwan News |author= Gearan, Anne |date= 2006-09-26}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604012709/https://www.taiwannews.com.tw/en/news/228948 |date= 2021-06-04}}</ref> Президент болғанынан кейін Тоқаев Қазақстанның стратегиялық одақтастарымен, соның ішінде Америка Құрама Штаттарымен, бар дипломатиялық қатынастарды жалғастыра берді. 2020 жылғы 2 ақпанда ол [[Астана|Нұр-Сұлтан]]да [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы]] [[Майк Помпео]]мен кездесті, келіссөздер барысында екі ел арасындағы қатынастарды жақсартудың және сауда, инвестиция, IT-технология, демократиялық құндылықтарды күшейтудің және терроризмге қарсы күрестің маңызы айтылды.<ref>{{Cite web|url= https://akipress.com/news:634027:President_Tokayev_holds_talks_with_U_S__Secretary_of_State_Michael_Pompeo/ |title= President Tokayev holds talks with U.S. Secretary of State Michael Pompeo |lang= en |publisher= akipress |date= 2020-02-03 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210602214345/https://akipress.com/news:634027:President_Tokayev_holds_talks_with_U_S__Secretary_of_State_Michael_Pompeo/ |date= 2021-06-02}}</ref> Кейбір аналитиктердің ойынша, Помпеоның Қазақстанға сапары Қытайдың елдегі ықпалына қарсы жасалған еді, өйткені Помпео бұдан бұрын [[Шыңжаңдағы қайта тәрбиелеу лагерлері|Шыңжаңдағы лагерьлер]]дің құрбаны болған этникалық [[Қытай қазақтары|қазақ]] отбасыларымен кездесіп, Тоқаевты этникалық [[ұйғырлар]] мен қазақтарды қудалауы үшін Қытайға қысым көрсетуге шақырды.<ref>{{Cite web|url= https://www.voanews.com/south-central-asia/pompeo-central-asia-seeks-counter-china |title= Pompeo, in Central Asia, Seeks to Counter China |lang= en |publisher= [[Америка дауысы]] |author= Imamova, Navbahor |date= 2020-02-03 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> == Саяси көзқарасы == Тоқаевты жергілікті және халықаралық биліктегі тәжірибесі бар «ұстамды [[Консерватизм|консерватор]]» деп сипаттайды.<ref>{{Cite web|url= https://www.polemics-magazine.com/int/kazakh-elections-eastern-front |title= Explaining the Results of the Kazakh Elections: Not so Quiet on the Eastern Front? |lang= en |publisher= Polemics Magazine |author= Krikorian, Lena |date= 2019-07-15 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828212031/https://www.polemics-magazine.com/int/kazakh-elections-eastern-front |date= 2021-08-28}}</ref> Сонда да [[The Wall Street Journal]]ға берген сұхбатында Тоқаев өзін «реформашы» қылып сипаттады да, саяси реформасыз экономикалық реформалар болмайды деген.<ref>{{Cite web|url= https://www.wsj.com/articles/kazakhstans-newly-elected-leader-calls-himself-a-reformer-11560452047 |title= Kazakhstan’s Newly Elected Leader Calls Himself a ‘Reformer’ |lang= en |publisher= Polemics [[The Wall Street Journal]] |author= Simmons, Ann M. |date= 2019-06-13 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220107012207/https://www.wsj.com/articles/kazakhstans-newly-elected-leader-calls-himself-a-reformer-11560452047 |date= 2022-01-07}}</ref> [[The Diplomat]] басылымының жазуынша, Тоқаевтың саяси капиталы Назарбаевтың қолдауынан асып түспеді, бұл оған бизнес-элитадан, мемлекеттік қызметшілерден және саяси институттардан қолдау мен сенім алуға мүмкіндік берді.<ref>{{Cite web|url= https://thediplomat.com/2020/03/democracy-the-Tokayev-way/ |title= Democracy, the Tokayev Way |lang= en |publisher= [[The Diplomat]] |author= Ниязбеков, Нұрсейіт |date= 2020-03-03 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220204120839/https://thediplomat.com/2020/03/democracy-the-Tokayev-way/ |date= 2022-01-07}}</ref> Осы себепті Тоқаев «Назарбаевтың саяси тумасы»<ref>{{Cite web|url= https://www.euractiv.com/section/central-asia/news/Tokayev-triumphs-in-kazakh-elections-amid-tensions/ |title= Tokayev triumphs in Kazakh elections amid tensions |lang= en |publisher= euractiv |author= Michalopoulos, Sarantis |date= 2019-06-10 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201103/https://www.euractiv.com/section/central-asia/news/Tokayev-triumphs-in-kazakh-elections-amid-tensions/ |date= 2021-08-28}}</ref> деп сипатталды және оның қарсыластары мен сыншылары оны «жиһаз» ({{lang-ru|мебель}}) деп атады, бұл келемеждік терминді алғаш рет 2019 жылы қуғындағы қазақстандық кәсіпкер [[Мұхтар Қабылұлы Әблязов|Мұхтар Әблязов]] ойлап тапқан еді.<ref>{{Cite web|url= https://newtimes.kz/vlast/88273-ne-zhelaete-pochistit-mebel-posle-starykh-khozyaev-chto-pishut-prezidentu-kazakhstana-v-ego-svezhesozdannom-akkaunte-instagram |title= «Не желаете почистить мебель после старых хозяев?»: Что пишут президенту Казахстана в его свежесозданном аккаунте Instagram |lang= ru |publisher= newtimes.kz |author= Мостовая, Екатерина |date= 2019-04-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201103/https://newtimes.kz/vlast/88273-ne-zhelaete-pochistit-mebel-posle-starykh-khozyaev-chto-pishut-prezidentu-kazakhstana-v-ego-svezhesozdannom-akkaunte-instagram |date= 2021-08-28}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://belsat.eu/ru/news/duumvirat-ajsultangejt-protesty-i-liberalizatsiya-itogi-goda-prezidentstva-tokaeva/ |title= Дуумвират, Айсултангейт, протесты и либерализация. Итоги года президентства Токаева |lang= ru |publisher= belsat.eu |author= Винявский, Игорь |date= 2020-03-19 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210828201054/https://belsat.eu/ru/news/duumvirat-ajsultangejt-protesty-i-liberalizatsiya-itogi-goda-prezidentstva-tokaeva/ |date= 2021-08-28}}</ref> === Сыбайлас жемқорлық === Тоқаев [[сыбайлас жемқорлық]]қа қатысты өзінің көзқарасын сипаттап, оны «ұлттық қауіпсіздікке тікелей залал» деп атады да, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестегі [[әкім]]дердің ірі жауапкершілігін айтып кетті.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_sittings/kazakstan-prezidenti-kasym-zhomart-tokaevtyn-toragalygymen-sybailas-zhemkorlykka-karsy-is-kimyl-maseleleri-zhoninde-kenes-otti |title= Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөнінде кеңес өтті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-05-20 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210604215609/https://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_sittings/kazakstan-prezidenti-kasym-zhomart-tokaevtyn-toragalygymen-sybailas-zhemkorlykka-karsy-is-kimyl-maseleleri-zhoninde-kenes-otti |date= 2021-06-04}}</ref> 2019 жылғы 28 қарашада мекемедегі жоғары лауазымды тұлғалар сыбайлас жемқорлыққа кінәлі деп танылса, мүше болған министр мен әкімдерді отставкаға кетуге міндеттейтін заң жобасы бекітілді.<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-podpisal-zakon-otvetstvennosti-ministrov-korruptsiyu-385185/ |title= Токаев подписал закон об ответственности министров за коррупцию подчиненных |lang= ru |publisher= tengrinews |date= 2019-11-28 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> === Орыс тілі === Президент ретінде Тоқаев қазақстандық жұртшылықты [[қазақ тілі]]н үйренуге шақырып, оны «әрбір қазақстандықтың міндеті» деп атады.<ref>{{Cite web|url= https://vlast.kz/novosti/43213-ucit-kazahskij-azyk-prizval-kazahstancev-tokaev.html |title= Учить казахский язык призвал казахстанцев Токаев |lang= ru |publisher= vlast.kz |date= 2021-01-04 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Сонымен қатар, ол қазақ тілінің рөлін күшейту [[орыс тілі]]не нұқсан келтірмеу керек деп есептей отырып, бұл мәселені дұрыс қарастырмаған жағдайда «түзетілмейтін зардаптар» бола алатынын айтты да, [[Украина]]дағы ұлтаралық қақтығыстарды атап кетті.<ref>{{Cite web|url= https://eurasia.expert/tokaev-poyasnil-kak-sleduet-reshat-yazykovoy-vopros-v-kazakhstane/ |title= Токаев пояснил, как следует решать языковой вопрос в Казахстане |lang= ru |publisher= eurasiaexpert |date= 2020-06-25 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2023 жылғы 13 қазанда Қасым-Жомарт Тоқаев [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] елдері арасындағы қатынаста орыс тілінің "ерекше рөлі" туралы айтқан.<ref name="oristili">{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32642676.html |title= Тоқаев орыс тілін қолдау жөніндегі халықаралық ұйым жобасын мақұлдады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2023-10-18 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> [[Ресей президенті]]нің баспасөз қызметінің мәліметінше Тоқаев «орыс тілін дамыту үшін халықаралық ұйым құрылуын ұсынды». Қазақстан президентінің ресми сайты бұл жайлы хабарлаған жоқ.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/32070138.html |title= Путин "Тоқаев орыс тілін дамыту үшін халықаралық ұйым құруды ұсынды" дейді. Ақорда бұл жайлы хабарламады |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2020-06-25 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> 2023 жылғы 18 қазанда Тоқаев бұл халықаралық ұйым жобасын мақұлдады да, бұл шешімді «тарихи шешім» деді.<ref name="oristili" /> 2024 жылғы 20 қарашада [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]] бұл ұйымның құрылуы жайлы шартты қолдап дауыс берді.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/33209190.html |title= Мәжіліс "орыс тілі жөніндегі ұйым құру туралы" шартты қолдап дауыс берді |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2024-11-20 |accessdate= 2024-11-23}}</ref> == Өз өмірі == Қасым-Жомарт Тоқаевтың жұбайы (некеде 1980–2020,{{Дереккөзі келтірілмеген}} ажырасқан) [[Надежда Давыдовна Тоқаева]] (27 қыркүйек 1957 жылы туған) болған. Ол — [[Женева]]дағы [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]] кеңсесі Әйелдер Гильдиясының бұрынғы құрметті президенті (2011–2012), [[Қазақстанның бірінші ханымы|Қазақстанның бірінші ханымы]] (2018–2020). Мәскеу тарих және мұрағат институтының түлегі, [[Ресей]] азаматы. Тоқаевтардың ұлы Тимур Кемел (1984 жылы туған) — БЭСК Холдинг компаниясының, Қараоба-2005 және Kazakhstan Tungsten & Molybdenum Company ЖШС құрылтайшыларының бірі, [[Кемел Тоқаев]] атындағы қайырымдылық қорын басқарады. [[Леман колледжі]]нің ([[Женева]], [[Швейцария]]), [[Вебстер университеті]]нің (Беллевю, [[Швейцария]]) және [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы|Ресей Сыртқы істер министрлігі Дипломатиялық академиясы]]ның түлегі. [[Ғылым кандидаты|Саясаттану ғылымдарының кандидаты]] (2009 жылдан бастап). Әйелі — Елдана Сейітқәліқызы Шалабаева ([[Бәтима Есмұратқызы Зәуірбекова|Бәтима Зәуірбекова]] мен Сейітқәлі Шалабаевтың қызы).<ref>{{Cite web|url= https://www.svoboda.org/a/mister-kemel-kak-semya-tokayeva-svyazana-s-rossiyej/31651217.html |title= Мистер Кемел. Как семья Токаева связана с Россией |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Сошников, Андрей; Добрынин, Сергей; Крутов, Марк және Баранюк, Юрий |date= 2022-01-12 |accessdate= 2024-02-22}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://stuki-druki.com/authors/Tokaev-Kasim-Zhomart.php |title= Касым-Жомарт Токаев - биография, новости, личная жизнь |lang= ru |publisher= stuki-druki.com |date= 2022-01-11 |accessdate= 2024-02-22}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://kz.expert/en/news/analitika/1466_the_presidents_beloved_city |title= The Presidents' Beloved City |lang= en |publisher= kz.expert |author= Тихонов, Алексей |date= 2019-05-07}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210305162320/https://kz.expert/en/news/analitika/1466_the_presidents_beloved_city |date= 2021-03-05}}</ref> Қасым-Жомарт Тоқаевтың қарындасы Қарлыға Кемелқызы Ізбастина (Тоқаева; 19 қыркүйек 1956 жылы туған) — Аби Петролеум Кэпитал ЖШС директоры. Күйеуі [[Теміртай Рымтайұлы Ізбастин|Теміртай Ізбастин]] (10 қыркүйек 1957 жылы туған) — Қазақстанның [[Болгария]]дағы елшісі (2019–2022) және Дипломатиялық миссиясының басшысы (2009-2019). *Қызы Дана Теміртайқызы Медеуова (1978 жылы туған) [[Болгария]]дағы Dami Investment, Dami International, SD Property Investments компанияларына иелік етеді. *Үлкен ұлы (1981 жылы туған) Қаныш Теміртайұлы Ізбастин — БРК-Лизинг (2008–2012), KazExportGarant экспорттық несиені сақтандыру корпорациясының (мамыр–қараша 2012), ҚазАгроҚаржы (2015–2021) төрағасы. Әйелі Ботагөз Қозыкөрпешқызы Қарбузова (1982 жылы туған; Қозы-Көрпеш Жапарханұлы Қарбузовтың қызы) — КЕҢСЕ 99 ЖШС директоры. Балалары: Сара Айлэн (2009), София (2011), Салма (2013). *Ортаншы ұлы Мұхамед Теміртайұлы Ізбастин (1983 жылы туған) — TSM Group құрылтайшысы, [[Кемел Тоқаев]] атындағы қайырымдылық қорын еншілес басқарады. [[Қазақстан]]дық [[Forbes]] журналы бойынша 2022 жылғы ең ықпалды 50 кәсіпкердің қатарына кіреді. *Кіші ұлы Бекет Теміртайұлы Ізбастин (1984 жылы туған) - PSA бас директоры. Қасым-Жомарт Тоқаевтың басқа қарындасы Қарлығаш Кемелқызы Тоқаева (1960 жылы туған) — [[Ғылым кандидаты|саясаттану ғылымдарының кандидаты]]. Екеуінің тағы екі ағайындысы бар; Қанат пен Бақыт. Тоқаев — [[Көптілділік|полиглот]], қазақша, орысша, ағылшынша, қытайша және французша сөйлейді<ref>{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20200517/Poliglot-diplomat-prezident-Qasym-Zhomart-Toqaev-13989339.html |title= Полиглот, дипломат және президент: Қасым-Жомарт Тоқаев 67 жасқа толды |lang= kk |publisher= SPUTNIK |date= 2020-05-17 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> және Қазақстанның [[үстел теннисі]] федерациясының 13 жыл бойғы президенті болған.<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/president/president |title= Қазақстан Республикасының Президенті |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Тоқаев өз туған күнін тойламайтынын айтқан. Бұл президент отбасында туған күн тойлау дәстүрінің болмауына байланысты қалыптасқан.<ref>{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20210517/Tuan-knn-toylaandy-natpaydy-Toaev-68-zhasa-toldy-17069660.html |title= Туған күнін тойлағанды ұнатпайды: Тоқаев 68 жасқа толды |lang= kk |publisher= SPUTNIK |date= 2021-05-17 |accessdate= 2024-02-22}}</ref> Швейцариялық Public Eye ұйымының мәліметі бойынша, 2010 жылдары Тоқаевтың ұлы Тимур мұнай және металл өндіру саласында бизнеске ие болған.<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/review-tokayevs-assets-and-kazakhstan-distancing-from-russia/32049040.html |title= «Подпольный бизнес» Токаева и «опасность втягивания Казахстана в войну» |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-09-24 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220924193849/https://rus.azattyq.org/a/review-tokayevs-assets-and-kazakhstan-distancing-from-russia/32049040.html |date= 2022-09-24}}</ref> 2021 жылғы желтоқсанда [[Алексей Анатольевич Навальный|Алексей Навальный]]дың командасы Ресейдің жылжымайтын мүлік тізіліміне зерттеу жүргізгенде Тоқаев туыстарының ресейлік мүлкі туралы деректердің Росреестрден жойылғанын анықтады.<ref>{{Cite web|url= https://www.svoboda.org/a/iz-rosreestra-ischezli-dannye-o-sotrudnikah-fsb-iz-dela-navaljnogo/31590668.html |title= Из Росреестра исчезли данные о сотрудниках ФСБ из "дела Навального" |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2021-12-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211206131551/https://www.svoboda.org/a/iz-rosreestra-ischezli-dannye-o-sotrudnikah-fsb-iz-dela-navaljnogo/31590668.html |date= 2021-12-06}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/a/31590800.html |title= Сведения об элитной недвижимости родных Токаева в Москве засекречены — команда Навального |lang= ru |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2021-12-02 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211205220706/https://rus.azattyq.org/a/31590800.html |date= 2021-12-05}}</ref> == Кітаптары == * «Организация Объединенных Наций: полвека служения миру» (1995), * «Внешняя политика Казахстана в условиях глобализации» (2000), * «Дипломатия Республики Казахстан» (2001) * «Слово об отце» (2005), * «Свет и тень» (2007), * «Он делает историю» (2010). == Марапаттары == {| class="wikitable sortable" |- ! Мемлекеті ! Жылы ! Марапаты ! Дереккөзі |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 1996 | [[Парасат ордені]] | <ref>{{Cite web|url= http://kazakhstan.news-city.info/docs/sistemsk/dok_oedyli.htm |title= Указ Президента Республики Казахстан от 9.12.1996}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20170201142605/http://kazakhstan.news-city.info/docs/sistemsk/dok_oedyli.htm |date= 2017-02-01}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 1998 | [[Астана медалі]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2001 | [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|ТМД}} | 2003 | «Достық ағашы» медал (ПАА) | <ref>{{Cite web|url= http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org505/basic/text0128.htm |title= Постановление Совета Межпарламентской Ассамблеи государств-участников Содружества Независимых Государств от 14 ноября 2003 г. № 47 "О награждении медалью «Древо дружбы» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190325084616/http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org505/basic/text0128.htm |date= 2019-03-25}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2004 | [[Назарбаев ордені]] | <ref>{{Cite web|url= http://www.nomad.su/?a=19-200412160521 |title= Награды ко Дню независимости |lang= ru |publisher= nomad.su |date= 2004-12-14 |accessdate= 2024-02-22}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327091441/http://nomad.su/?a=19-200412160521 |date= 2019-03-27}}</ref> |- | {{байрақ|Ресей}} | 2004 | [[Достық ордені (Ресей)|Достық ордені]] | <ref>{{Cite web|url= http://kremlin.ru/acts/bank/21743 |title= Указ Президента Российской Федерации от 12 декабря 2004 года № 1552 «О награждении орденом Дружбы граждан Республики Казахстан» |lang= ru |publisher= [[Ресей президенті]]нің ресми сайты |date= 2004-12-12}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190530193208/http://kremlin.ru/acts/bank/21743 |date= 2019-05-30}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2005 | [[Медаль «10 лет Конституции Республики Казахстан»]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2006 | [[Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2008 | [[Астанаға 10 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|ТМД}} | 2007 | [[Достастық ордені]] (ПАА) | <ref>{{Cite web|url= http://www.zoneby.net/legal/n11docs/zk11766i.htm |title= Постановление Совета МПА СНГ 13.05.2007 №19 |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20120105073906/http://www.zoneby.net/legal/n11docs/zk11766i.htm |date= 2012-01-05}}</ref> |- | {{байрақ|Украина}} | 2008 | [[Кінәз Ярослав Мудрый ордені|3-дәрежелі Кінәз Ярослав Мудрый ордені]] | <ref>{{Cite web|url= https://www.president.gov.ua/documents/1542008-7193 |title= Указ Президента Украины от 25 февраля 2008 года № 154 «О награждении государственными наградами Украины граждан Республики Казахстан» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327090142/https://www.president.gov.ua/documents/1542008-7193 |date= 2019-03-27}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2011 | [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|ТМД}} | 2011 | Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының грамотасы | <ref>{{Cite web|url= http://www.cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=3154 |title= Протокольное решение Совета глав государств СНГ «О награждении Грамотой Содружества Независимых Государств» (Принято в г. Душанбе 3 сентября 2011 года) |lang= ru |date= 2011-09-03}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190414084324/http://cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=3154 |date= 2019-04-14}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2014 | [[Отан ордені]] | |- | {{байрақ|Ресей}} | 2014 | «[[Ресей Федерация Кеңесі|Федерация Кеңесі]]. 20 жыл» медалі | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2015 | [[Қазақстан Конституциясына 20 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2016 | [[Медаль «25 лет независимости Республики Казахстан»]] | |- | {{байрақ|Сербия}} | 2016 | [[Серб туы ордені|1-дәрежелі Серб туы ордені]] | <ref>{{Cite web|url= http://www.blic.rs/vesti/politika/nikolic-odlikovao-kazahstanskog-politicara/yfq48zr |title= Nikolić odlikovao kazahstanskog političara |lang= sr |publisher= [[Блиц (газет)|Блиц]] |date= 2016-12-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190325092538/https://www.blic.rs/vesti/politika/nikolic-odlikovao-kazahstanskog-politicara/yfq48zr |date= 2019-03-25}}</ref> |- | {{байрақ|ТМД}} | 2017 | «ТМД ПАА. 25 жыл» медалі | <ref>{{Cite web|url= http://old.iacis.ru/upload/iblock/b32/inform.pdf |title= Постановление Совета Межпарламентской Ассамблеи государств — участников Содружества Независимых Государств от 27 марта 2017 года № 17 "О награждении медалью «МПА СНГ. 25 лет» |lang= ru |date= 2017-03-27}}</ref> |- | {{байрақ|Ресей}} | 2017 | [[Орден Почёта (Россия)|Кавалер ордена Почёта]] | <ref>{{Cite web|url= http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201703020004?index=0&rangeSize=1 |title= Указ Президента Российской Федерации от 1 марта 2017 года № 93 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20190327092552/http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201703020004?index=0&rangeSize=1 |date= 2019-03-27}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2018 | [[Астанаға 20 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2019 | [[Алтын Қыран ордені|Қазақстан Президентіне арналған дәрежелі Алтын Қыран ордені]] | |- | {{байрақ|Қазақстан}} | 2021 | [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 30 жыл медалі]] | |- | {{байрақ|Түрікменстан}} | 2021 | [[Түрікменстан Президенті «Битараплык» ордені]] | <ref>{{Cite web|url= https://turkmenportal.com/blog/40779/prezident-kazahstana-nagrazhden-ordenom-turkmenistana-bitaraplyk |title= Президент Казахстана награждён Орденом Туркменистана «Битараплык» |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20211025225547/https://turkmenportal.com/blog/40779/prezident-kazahstana-nagrazhden-ordenom-turkmenistana-bitaraplyk |date= 2021-10-25}}</ref> |- | {{flagicon image|Flag of Tatarstan.svg|border}} [[Татарстан]] | 2022 | «Дуслык» ордені | <ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/prezident-tatarstana-nagradil-tokaeva-461691/ |title= Президент Татарстана наградил Токаева |lang=ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220211113311/https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/prezident-tatarstana-nagradil-tokaeva-461691/ |date= 2022-02-11}}</ref> |- | {{байрақ|Ресей}} | 2022 | [[Александр Невский ордені (Ресей)|Александр Невский ордені]] | Бас тартты<ref>{{Cite web|url= https://www.svoboda.org/a/prezident-kazahstana-otkazalsya-prinyatj-orden-za-sotrudnichestvo-s-rossiey/31903893.html |title= Пресс-служба президента Казахстана заявила о его отказе принять орден за сотрудничество с Россией |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-06-18 |accessdate= 2022-06-18}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220618081718/https://www.svoboda.org/a/prezident-kazahstana-otkazalsya-prinyatj-orden-za-sotrudnichestvo-s-rossiey/31903893.html |date= 2022-06-18}}</ref> |- | {{байрақ|Қырғызстан}} | 2022 | 1-дәрежелі [[Манас ордені]] | Бас тартты<ref>{{Cite web|url= https://knews.kg/2022/06/18/prezident-kazahstana-otkazalsya-ot-kyrgyzskogo-ordena-manas-tokaev-reshil-ne-prinimat-nagrady/ |title= Президент Казахстана отказался от кыргызского ордена «Манас». Токаев решил не принимать награды |lang= ru}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220727100146/https://knews.kg/2022/06/18/prezident-kazahstana-otkazalsya-ot-kyrgyzskogo-ordena-manas-tokaev-reshil-ne-prinimat-nagrady/ |date= 2022-07-27}}</ref> |- | {{байрақ|Қазақстан}} | | Нәзір Төреқұл атындағы медаль | |- | {{байрақ|Ресей}} | | А.М. Горчаковтың естелік медалі | |} == Құрметті атақтары == * Дүниежүзілік гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдары академиясының толық мүшесі, [[Мюнхен қауіпсіздік конференциясы]]ның «Даналар кеңесінің» мүшесі * {{iw|Шэньчжэнь университеті|Шэньчжэнь университетінің|en|Shenzhen University}} құрметті профессоры (Қытай) * [[Ресей СІМ Дипломатиялық академиясы]]ның құрметті профессоры және құрметті докторы, сенімді кеңесінің мүшесі * Қазақстан Халықаралық қатынастар кеңесінің құрметті президенті * Женева Дипломатия және халықаралық қатынастар мектебінің құрметті деканы * [[Женева университеті]] «Академикус» грамотасының иегері * С.Н. Рерих атындағы естелік медалінің иегері. == Тағы қараңыз == * [[Қазақстан Республикасының Үкіметі]]; * [[Қазақстанның мемлекеттік құрылымы]]; * [[Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметі]] — 1999–2002 жылдары қызметте болған, Тоқаев басқарған Министрлер Кабинеті. == Дереккөздер == {{дереккөздер|3}} {{Қазақстан басшылары (1917 жылдан бастап)}} {{ТМД елдерінің басшылары}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} {{Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының VI шақырылым депутаттары}} [[Санат:Қасым-Жомарт Тоқаев| ]] [[Санат:Саясаттану ғылымының докторлары]] [[Санат:Қазақстан сыртқы істер министрлері]] [[Санат:КСРО дипломаттары]] [[Санат:БҰҰ лауазымды тұлғалары]] [[Санат:Қазақстан дипломаттары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:Қазақстан Парламенті Сенатының депутаттары]] [[Санат:Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институты түлектері]] [[Санат:РФ СІМ Дипломатиялық академиясы түлектері]] [[Санат:Біріккен Ұлттар Ұйымының лауазымды адамдары]] [[Санат:ТМД грамотасының иегерлері]] [[Санат:Қазіргі мемлекет басшылары]] [[Санат:Қазақстан президенттері]] [[Санат:Қазақстан президенттігіне үміткерлер (2019)]] [[Санат:Қазақстан президенттігіне үміткерлер (2022)]] rcr83lla74eddi86lrgs4pleuvyct96 Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева 0 4869 3404488 3394367 2024-11-24T10:54:14Z Шайнүсіп 161753 Династия жөнінде 3404488 wikitext text/x-wiki {{wikify}} {{Мемлекеттік қайраткер | түс = | Қазақша есімі = Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева | Шынайы есімі = | Суреті = Dariga Nazarbayeva 2019 (cropped).jpg | Сурет ені = | Атауы = Назарбаева, 2019 жыл | Титулы = [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжілістің]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|7-сайланым]] депутаты | Ту = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg | Ту2 = Emblem of Kazakhstan latin.svg | Басқара бастады = 14 қаңтар 2021 | Басқаруын аяқтады = ақпан 2022 | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] |Премьер= [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]<br> [[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]] | Титулы_2 = [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенаттың]] 7-[[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|төрайымы]] | Ту2_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_2 = 20 наурыз 2019 | Басқаруын аяқтады_2 = 2 мамыр 2020 | Президент_2 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br>[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер_2 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізашары_2 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізбасары_2 = [[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]] | Титулы_3 = [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенаттың]] [[Қазақстан Парламенті Сенатының 6-сайланым депутаттары|6-сайланым депутаты]] | Басқара бастады_3 = қыркүйек 2017 | Басқаруын аяқтады_3 = 2 мамыр 2020 | Ту_3 = Emblem of Kazakhstan latin.svg | Ту2_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Президент_3 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Премьер_3 = [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]<br>[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Титулы_4 = [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің төрағалары|төрағасы]]ның орынбасары | Ту_4 = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg | Ту2_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_4 = 3 сәуір 2014 | Басқаруын аяқтады_4 = 11 қыркүйек 2015 | Ізашары_4 = [[Қабиболла Қабенұлы Жақыпов|Қабиболла Жақыпов]] | Ізбасары_4 = [[Абай Бөлекбайұлы Тасболатов|Абай Тасболатов]] |Президент_4= [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_4= [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]] | Титулы_5 = [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісі|Мәжілістің]] [[Аманат (партия)|«Нұр Отан» фракциясының]] басшысы | Ту_5 = Logo of the Amanat political party.svg | Ту2_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_5 = 3 сәуір 2014 | Басқаруын аяқтады_5 = 11 қыркүйек 2015 | Президент_5 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Премьер_5 = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]] | Ізашары_5 = [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]] | Ізбасары_5 = [[Қабиболла Қабенұлы Жақыпов|Қабиболла Жақыпов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжілістің]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 5-сайланым депутаттары|5-сайланым]] депутаты | Ту_6 = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg | Ту2_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_6 = 18 қаңтар 2012 | Басқаруын аяқтады_6 = 3 сәуір 2014 | Президент_6 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_6= [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]] | Титулы_7 = [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжілістің]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 3-сайланым депутаттары|3-сайланым]] депутаты | Ту_7 = Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg | Ту2_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_7 = 19 қыркүйек 2004 | Басқаруын аяқтады_7 = 20 маусым 2007 | Президент_7 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_7= [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_8 = [[Асар партиясы]]ның төрайымы | Ту_8 = | Басқара бастады_8 = 25 қазан 2003 | Басқаруын аяқтады_8 = 4 шілде 2006 | Ізашары_8 = ''лауазым ұйымдастырылған''; тұңғыш төрайымы ретінде өзі | Ізбасары_8 = ''лауазым ыдыратылған''; соңғы төрайымы ретінде өзі |Президент_8= [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_8= [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Туған күні = 07.05.1963 | Туған жері = {{туғанжері|Теміртау|Теміртауда}}, [[Қарағанды облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев]] | Анасы = [[Сара Алпысқызы Назарбаева]] | Жұбайы = 1) [[Рахат Мұхтарұлы Әлиев|Рахат Әлиев]] (1983–2007, ажырасқан)<br> 2) Қайрат Қаматайұлы Шәріпбаев (2013–) | Балалары = '''ұлдары''' <br>[[Нұрәлі Рахатұлы Әлиев|Нұрәлі Әлиев]] (1985)<br>[[Айсұлтан Рахатұлы Назарбаев|Айсұлтан Назарбаев]] (1990–2020)<br> Асылжан (2011)<br>'''қызы'''<br> Венера Әлиева (2000) | Партиясы = 1) [[Асар партиясы]] (2003–2004)<br/>2) [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] (2004–2022) | Білімі = 1) [[Мәскеу мемлекеттік университеті|М. В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің тарих факультеті<br/>2) [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]] (1985)<br>3) [[Мәскеу мемлекеттік университеті|М. В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің аспирантурасы | Ғылыми дәрежесі = 1) [[Саясаттану]] [[Ғылым кандидаты|ғылымдарының докторы]]<br>2) [[Экономика]] [[Ғылым кандидаты|ғылымдарының докторы]]<br>3) [[Тарих]] [[Ғылым кандидаты|ғылымдарының кандидаты]] | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons =Dariga Nazarbayeva | Марапаттары ={{Барыс ордені}} {{Парасат ордені}} {{Астана медалі}} {{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}} {{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} {{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}} {{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}} {{ҚР Конституциясына 20 жыл}} {{Астанаға 10 жыл медалі}} {{Астанаға 20 жыл медалі}} {{Қазақстан халқы Ассамблеясына 20 жыл медалі}} [[Сурет:Medal Nur Otan Rib.png|40px|«Нұр Отан» ХДП «Белсенді қызыметі үшін» медалі]] |Династия=[[Нұрсұлтан Назарбаев отбасы|Назарбаевтар әулеті]]}} '''Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева''' ([[7 мамыр]] [[1963 жыл]], [[Теміртау]]) — қазақстандық саясаткер, 2004–2007, 2012–2015 және 2021–2022 жылдары [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Мәжіліс]] депутаты, [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенат]]тың [[Қазақстан Парламенті Сенатының төрағалары|бұрынғы төрайымы]] (2019–2020), саясаттану және экономика ғылымдарының докторы, тарихтану кандидаты, [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]тың үлкен қызы. ==Байлығы== 2024 жылы байлығы 590 млн $ бағаланды. «Европа плюс Қазақстан» мен «Тәуелсіз Телеарна» ЖШС (НТК телеарнасы) иелік етеді. Сондай-ақ, «DLS Group» ЖШС холдингтік компаниясы арқылы «Region-Media» ЖШС-де үлесі бар. == Еңбек жолы және саяси мансабы == * 1980—1983 — [[Мәскеу мемлекеттік университеті|М. В. Ломоносов атындағы ММУ]] тарих факультетінде оқыды. * 1983—1985 — С. М. Киров атындағы ҚазМУ тарих факультетінің студенті. * 1985—1987 — М. В. Ломоносов атындағы ММУ тарих факультетінің тағылымгер-зерттеушісі. * 1987—1990 — М. В. Ломоносов атындағы ММУ аспиранты. * 1992—1994 — «Бөбек» балалар қайырымдылық қорының вице-президенті.<ref name=zakonPS>{{cite web | url = https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30099807#pos=1;-65 | title = Назарбаева Дарига Нурсултановна (персональная справка) | accessdate = 2019-06-17}}</ref> * 1994—1995 — «Қазақстан теледидары мен радиосы» Республикалық корпорациясының вице-президенті, «Хабар» Ұлттық теледидар ақпарат агенттігінің директоры.<ref name=365info1>{{cite web | url = https://365info.kz/2019/03/biografiya-darigi-nazarbaevoj | title = Биография Дариги Назарбаевой | publisher = 365info.kz | accessdate = 2019-06-17}}</ref> * 1995—1998 — «[[Хабар (телеарна)|Хабар]]» Агенттігі» Республикалық мемлекеттік кәсіпорнының бас директоры.<ref name=365info1/> * 1998—2001 — «Хабар» Агенттігі» ЖАҚ президенті.<ref name=365info1/> * 2001—2004 — «Хабар» Агенттігі» ЖАҚ Директорлар кеңесінің төрайымы.<ref name=365info1/> * 19 қыркүйек 2004 - 20 маусым 2007 — Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің III шақырылым депутаты («[[Асар партиясы|Асар]]» Республикалық партиясының тізімі бойынша), 2005 жылдың ақпан айынан 2007 жылдың 20 маусымына дейін — «Аймақ» депутаттық тобының жетекшісі.<ref name=zakonPS/> * 2007 жылдан бастап - Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті Қорының директор.<ref name=365info1/> * 20 қаңтар 2012 - қыркүйек 2015 — [[Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісі|Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің]] V шақырылым депутаты («[[Нұр Отан]]» Халықтық-демократиялық партиясының тізімі бойынша), әлеуметтік-мәдени даму және ғылым комитетінің төрайымы.<ref name=zakonPS/> * 3 сәуір 2014 - қыркүйек 2015 — Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі төрағасының орынбасары, «Нұр Отан» фракциясының жетекшісі.<ref name=zakonPS/> *11 қыркүйек 2015 - 13 қыркүйек 2016 — Қазақстан Республикасы Премьер-министрінің орынбасары.<ref name=zakonPS/> * 13 қыркүйек 2016 - 20 наурыз 2019 — Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты, Халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік жөніндегі тұрақты комитет Төрағасы.<ref name=zakonPS/> * 2019 жылғы 20 наурыз - 2020 жылғы 2 мамыр — Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы.<ref name=kursiv1/> * 2021 жылдың қаңтарынан 2022 жылғы ақпанға дейін - Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің VII шақырылым депутаты болды. == Басқа лауазымдары == * Қазақстан Республикасы ЮНЕСКО істері жөніндегі ұлттық комиссияның бұрынғы мүшесі; * Қазақстан гимнастика федерациясының бұрынғы құрметті президенті; * Халықаралық телевизиялық өнер және ғылым Академиясының директорлар кеңесінің бұрынғы мүшесі (Нью-Йорк); * Еуразиялық стратегиялық зерттеулер орталығының экс-президенті (Мәскеу); * Еуразиялық теледидар академиясының экс-вице-президенті (Мәскеу); * Еуразиялық телефорум ұйымдастыру комитетінің экс-тең төрағасы (Мәскеу); * «Еуразия» Халықаралық экономикалық академиясының экс-мүшесі»; * «Дегдар» гуманитарлық қорының қамқоршылық кеңесінің төрайымы; * «Асар-Береке» ҚҚ қамқоршылық кеңесінің төрайымы; * «Қазақстан жастар конгресі» ЗТБ қамқоршылық кеңесінің төрайымы; * Орыс баспасөзінің дүниежүзілік қауымдастығының вице-президенті; * «Жастар қалауы» РҚҰ қамқоршылық кеңесінің төрайымы; * Сенаторлар кеңесінің төрайымы == Білімі == * 1980 жылы [[Алматы]]дағы Қ. Сәтпаев атындағы №56 гимназияны бітірді.<ref name=kursiv1>{{cite web | url = https://kursiv.kz/news/politika/2019-03/dariga-nazarbaeva-stala-spikerom-senata-parlamenta-kazakhstana | title = Дарига Назарбаева стала спикером Сената Парламента Казахстана | date = 2019-03-20 | accessdate = 2019-06-17}}</ref><ref>{{cite web | url =https://www.voxpopuli.kz/history/legendarnye-shkoly-almaty--12348.html | title = Легендарные школы Алматы | publisher = Vox Populi | author = Святослав Антонов | date = 2015-09-03 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> * 1980-1983 жылдары [[Мәскеу мемлекеттік университеті|М. В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің]] тарих факультетінде оқыды. 1985 жылы [[Қазақ ұлттық университеті|С. М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетін]] тәмамдады.<ref name = ria1>{{cite web | url = https://ria.ru/20190320/1551953440.html | title = Биография Дариги Назарбаевой | publisher = РИА Новости | accessdate = 2019-06-17}}</ref> * 1991 жылы М. В. Ломоносов атындағы ММУ-де т.ғ.д., профессор И. В. Григорьеваның ғылыми жетекшілігімен тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін «1947 жылғы республикалық Конституцияны қабылдау төңірегінде Италиядағы саяси күрес» (мамандығы 07.00.03-жалпы тарих) тақырыбында диссертация қорғады. Ресми оппоненттер - т.ғ.д. Н.П.Комолова және т.ғ.к. В.Н.Дахин. Жетекші ұйым - КСРО ҒА Халықаралық жұмыс қозғалысы институты.<ref>{{cite web | author = Назарбаева Д. Н. | url = https://dlib.rsl.ru/viewer/01000072319#?page=1 | title = Политическая борьба в Италии вокруг принятия республиканской конституции 1947 г.: автореф. дис. … канд. истор. наук: 07.00.03 / МГУ им. М. В. Ломоносова. — Москва, 1990. — 18 с. | accessdate = 2019-06-17}}</ref> * 1998 жылы Ресей Федерациясы Президенті жанындағы РМҚА-да «Жаңа тәуелсіз мемлекеттердегі саяси жүйелерді демократияландыру» тақырыбы бойынша саяси ғылымдар докторы ғылыми дәрежесін алу үшін диссертация қорғады (мамандығы 23.00.02 – саяси институттар мен процестер). Ғылыми кеңесші – филос.ғ.д., профессор В.С.Комаровский. Ресми оппоненттер - э.ғ.д., профессор Д.В.Валовой, саясат ғылымдарының докторы, профессор А.А.Чичановский және әлеуметтану ғылымдарының докторы, профессор М.М.Тәжин. Жетекші ұйым – РҒА Әлеуметтік-саяси зерттеулер институты.<ref>{{cite web| author=Назарбаева Д. Н. | url = https://dlib.rsl.ru/viewer/01000227858#?page=1 | title = Демократизация политических систем стран Содружества Независимых Государств: опыт, проблемы, приоритеты : автореф. дис. … д-ра полит. наук: 23.00.02 / Рос. академия гос. службы при Президенте РФ. — Москва, 1998. — 52 с. | accessdate = 2019-06-17}}</ref> [[Қазақ тілі|Қазақ]], [[Орыс тілі|орыс]], [[Ағылшын тілі|ағылшын]], [[Италиян тілі|итальян]], [[Португал тілі|португал]], [[Қытай тілі|қытай]] тілдерін меңгерген.<ref name = ria1/> == «Хабар» Агенттігі == Дариға Назарбаеваның мансап сатысындағы қадамы 1992 жылы оның анасы [[Сара Алпысқызы Назарбаева|Сара Назарбаева]] негізін қалаған «Бөбек» балалар қайырымдылық қорының вице-президенті болып тағайындалуынан басталды. Қор балаларға көмек көрсетуге бағытталған Тәуелсіз Қазақстандағы алғашқы ұйым болды.<ref name =camonitor1>{{cite web | url = https://camonitor.kz/18288-dariga-nazarbaeva-s-chego-nachinalas-karera-samoy-vliyatelnoy-zhenschiny-v-kazahstane.html | title = Дарига Назарбаева: с чего начиналась карьера самой влиятельной женщины в Казахстане | publisher = Central Asia Monitor | date = 2015-10-02 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> 1994 жылы Дариға Назарбаева [[Qazaqstan (телеарна)|«Қазақстан теледидары мен радиосы» Республикалық корпорациясының]] вице-президенті болып тағайындалды. 1995 жылы Қазақ ТВ ақпараттық қызметінің негізінде «Хабар»телеарнасы құрылды. Дариға Назарбаеваның жетекшілігімен «Хабар» өзінің меншікті тілшілер желісін дамытып, жаңа құрал-жабдықтармен қамтамасыз етіліп, ел телеарналары арасында көшбасшы орынға ие болды. «Хабардан» бөлек Дариға Назарбаевамен байланысты құрылымдар «Европа Плюс» радиостанциясын, [[КТК (телеарна)|КТК]], [[НТК (телеарна)|НТК]] телекомпанияларын, танымал «Караван» газетін сатып алды. Жаңа медиа-холдингті басқару үшін «ТВ-медиа» және «Алма-медиа» компаниялары құрылды. 1998 жылы «Хабар» жабық акционерлік қоғам болып қайта құрылды, ал Дариға Назарбаева ЖАҚ президенті лауазымына, ал 2001 жылдан бастап Директорлар кеңесінің төрайымы болды.<ref name =camonitor1/> 1999 жылы «Алатау» шипажайының аумағында Дариға Назарбаеваның қолдауымен «Алматы — менің алғашқы махаббатым!» атты алғашқы ретро-фестиваль өтті, шараны «Хабар» агенттігі ұйымдастырды.<ref>{{cite web | url = https://kaztag.kz/ru/news/festival-alma-ata-moya-pervaya-lyubov-budet-otlichatsya-ot-proshlykh-svoey-tematikoy-organizatory | author = Мадина Алимханова | title = Фестиваль «Алма-Ата – моя первая любовь» будет отличаться от прошлых своей тематикой — организаторы | date = 2011-09-13 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> Фестивальдің басты идеясы алматылықтардың ұрпақтар арасындағы рухани байланысын сақтап қалу, Алматы - еліміздің мәдени орталығы деген мәртебесін қолдау, қаланың 1960–1980-ші жылдардың басындағы бірегей мәдениетін және рухани ахуалын қайта жандандыру болды. 2001 жылдың маусым айында Мәскеуде өткен «Ақпарат: ХХІ ғасыр сын-тегеуріні» ақпараттық ынтымақтастық жөніндегі дүниежүзілік конгресте Дариға Назарбаева тұрақты түрде жұмыс істейтін Еуразиялық медиафорум құруды ұсынды. Ол медиафорумға қатысушылар Еуразиялық ақпараттық кеңістікті құру мәселелерін, мемлекет пен БАҚ өзара қарым-қатынасын, сондай-ақ журналистиканың этикалық нормаларын талқылай алатынын атап өтті.<ref>{{cite web | url = http://www.rosbalt.ru/main/2001/06/26/12788.html | title = Дочь президента Казахстана предложила учредить постоянный Евразийский медиафорум | publisher = Росбалт | date = 2001-06-26 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> Бірінші Еуразиялық медиафорум 2002 жылдың сәуір айында Алматыда өтті, оны Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев құттықтау сөзімен ашты. 2002 жылы Қазақстан журналистерінің I Конгресі ашылды, 27 сәуірде Қазақстан Журналистер Конгресінің бастамашыл тобының жиналысында Дариға Назарбаева атқарушы комитеттің төрайымы болып сайланды. Аталмыш конгресте алғаш рет елімізде журналист этикасы кодексін құру мәселесі көтерілді.<ref name =camonitor1/> == «Асар» партиясы == 2002 жылдың қазан айында Дариға Назарбаева «Жастар қалауы» блогының қамқоршылық кеңесінің төрайымы болып тағайындалды, блоктың алғашқы конференциясында Қазақстан жастар Конгерсін құру туралы ұсыныс жасалды.<ref>{{cite web | url = http://nomad.su/?a=3-200210060010 | title = Дарига Назарбаева - попечитель молодёжи | accessdate = 2019-06-17}}</ref> 2003 жылы Назарбаева «[[Асар партиясы|Асар]]» Республикалық партиясын ұйымдастырып, оған көшбасшылық етті.<ref>{{cite web | url = http://nomad.su/?a=3-200309110019 | title = Дарига Назарбаева агитирует молодежь вступать в общественное объединение «Асар» | date = 2003-09-11 | accessdate = 2019-06-17}}</ref><ref>{{cite web | url = http://nomad.su/?a=3-200309130011 | title = О том, что молодежи необходимо активнее участвовать в общественной жизни страны и в частности в выборах, говорила в Евразийском университете в Астане Дарига Назарбаева | date = 2003-09-13 | accessdate = 2019-06-17}}</ref><ref>{{cite web | url = http://nomad.su/?a=3-200309190016 | title = «Настает тот самый момент…» | date = 2003-09-19 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> Бірнеше ай ішінде «Асардың» қатарына кіруге ниет білдірушілер тарапынан 167 мыңнан астам өтініш келіп түсті, оның 139 мыңы өңделіп, түпнұсқалығы тексерілді, [[Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі|Әділет министрлігіне]] 77 мың қол тіркеуге жіберілді.<ref name=asar1>{{cite web | url = http://nomad.su/?a=3-200312230014 | title = Председатель партии «Асар» впервые после официальной регистрации партии встретилась с журналистами | date = 2003-12-22 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> «Асар» өзін орталықшыл толқын партиясы деп атап, өзінің басты міндеттерінің бірі қоғамдағы сезімтал нүктелерді анықтау және оларды шешу деп білді.<ref name=asar1/> 2003 жылғы желтоқсанда партия тіркелді.<ref>{{cite web | url = http://nomad.su/?a=3-200312220020 | title = Зарегистрирована республиканская политическая партия «Асар» | date = 2003-12-19 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> 2004 жылғы Мәжіліс сайлауының қорытындысына сай партиялық тізім бойынша 541 239 (11,38 %) сайлаушылардың дауысын жинап, партия үшінші орынды иеленді, мәжілісте партия тізімі бойынша депутат Дариға Назарбаева болды, сондай-ақ, «Асар» атынан бір мандатты үш депутат округтар бойынша сайланды.<ref>{{cite web|author=Д. Ашимбаев|title=Новый Мажилис: штрихи к портрету|url=http://www.kazbio.info/?S=36|lang=ru|accessdate=10 ноября 2008|archiveurl=https://www.webcitation.org/66K1vHLi0?url=http://www.kazbio.info/?S=36|archivedate=2012-03-21}}</ref> 2005 жылдың ақпанында Қазақстан Парламентінде жаңа «Аймақ» депутаттық тобы құрылды, оған 36 депутат кірді (28-Мәжілістен және 8-Сенаттан). Оның басшысы болып Мәжіліс депутаты Дариға Назарбаева сайланды. «Аймақ» депутаттық тобының негізгі мақсаты өңірлерді дамытуға бағытталған қолданыстағы мемлекеттік және салалық бағдарламаларды іске асыруға жәрдемдесу және бақылау жасау, әкімшілік реформа мен жергілікті өзін-өзі басқаруды әзірлеуге және заңнамалық қамтамасыз етуге белсенді қатысу, кәсіпкерлікті дамыту болып табылады.<ref>{{cite web | title = В парламенте образована новая депутатская группа «Аймак» | url = https://www.caravan.kz/news/v-parlamente-obrazovana-novaya-deputatskaya-gruppa-ajjmak-205129/ | publisher = Караван | date= 2005-02-17 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> 2006 жылғы 4 шілдеде партияның кезектен тыс съезі өтті, онда «Отан» Республикалық саяси партиясына қосылу туралы шешім қабылданды (2006 жылғы желтоқсаннан бастап - «Нұр Отан»),<ref>{{cite web | title = Партия «Асар» приняла решение о слиянии с партией «Отан» | url = http://zonakz.net/articles/14951 | date = 2006-07-04 | accessdate=2008-06-17}}</ref> ал Дариға Назарбаева «Нұр Отан» партиясы жетекшісінің орынбасары болып тағайындалды. == Тұңғыш Президент Қоры == 2007 жылдан бастап Дариға Назарбаева Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті Қорының директоры болып табылады, қоғамдық және қайырымдылық қызметпен айналысты, халықаралық конференциялар мен симпозиумдарға қатысты.<ref>{{cite web | url = http://www.zakon.kz/164235-sovremennye-mirovye-processy-trebujut.html | title = Современные мировые процессы требуют выработки единой системы безопасности на континенте Евразии — Д. Назарбаева | publisher = Zakon.kz | accessdate = 2019-06-17}}</ref> Қор өз қызметін үш негізгі бағыт бойынша жүзеге асырады: 1) жастар бағдарламалары (қазақстандық жастардың зияткерлік және шығармашылық әлеуетін ашуға және іске асыруға, олардың зерттеулері мен жобаларын қолдай отырып, сондай-ақ ғылыми және шығармашылық іс-шаралар жүргізе отырып көмектеседі); 2) әлеуметтік жобалар мен қайырымдылық; 3) талдау орталығы – Әлемдік экономика және саясат институты. 2007 жылы Дариға Назарбаева «Нұрбанк» Директорлар кеңесінің мүшесі болып сайланып, саясаттан бизнеске оралды.<ref name=mir1>{{cite web | url = https://mir24.tv/news/16359948/dariga-nazarbaeva-otmechaet-den-rozhdeniya | title = Политик, певица, благотворитель: Дарига Назарбаева отмечает день рождения | date = 2019-05-07 | accessdate=2019-06-17}}</ref> 2010 жылдың мамыр айында Дариға Назарбаева мен оның ұлы Нұрәли Әлиев «Нұрбанк» АҚ акционерлерінің құрамынан шықты, маусым айында олар сондай-ақ директорлар кеңесінен де шықты.<ref>{{cite web | url = https://www.zakon.kz/172832-dariga-nazarbaeva-i-ee-syn-nurali.html | title = Дарига Назарбаева и ее сын Нурали вышли из состава акционеров Нурбанка | publisher = Zakon.kz | date = 2010-05-20 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> == Қазақстан Парламенті == Парламенттік сайлауда 2012 жылғы қаңтарда Дариға Назарбаева «Нұр Отан» партиясының тізімі бойынша депутат болып сайланды және мәжілістің әлеуметтік-мәдени даму жөніндегі комитетін басқарды.<ref>{{cite web | url = http://www.zonakz.net/articles/43048 | title = Мажилис избрал главой комитета по социально-культурному развитию Даригу Назарбаеву; по финансам и бюджету — Гульжан Карагусову | accessdate = 2019-06-17}}</ref> 2014 жылғы 3 сәуірде бірауыздан Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің вице-спикері және «Нұр Отан» партиясы парламенттік фракциясының жетекшісі болып сайланды.<ref name=today1>{{cite web | url = http://today.kz/news/kazahstan/2019-03-20/776199-dariga-nazarbaeva-stala-spikerom-senata-parlamenta-rk/ | title = Дарига Назарбаева стала спикером сената Парламента РК | publisher = Today.kz | date = 2019-03-20 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> 2015 жылғы 11 қыркүйекте Қазақстан Республикасы Премьер-министрінің орынбасары болып тағайындалды.<ref name=today1/><ref>{{cite web | url = https://informburo.kz/novosti/dariga-nazarbaeva-naznachena-zamestitelem-masimova-11930.html | title = Дарига Назарбаева назначена заместителем Карима Масимова | author=Людмила Выходченко | publisher = Informburo.kz | date = 2015-09-11 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> 2016 жылғы 15 қыркүйекте Президент Жарлығымен Қазақстан Парламенті Сенатының депутаты болып тағайындалды.<ref>{{cite web | url = https://www.zakon.kz/4817047-dariga-nazarbaeva-naznachena-deputatom.html | title = Дарига Назарбаева назначена депутатом Сената Парламента РК | publisher = Zakon.kz | accessdate = 2019-06-17}}</ref> 2019 жылы 20 наурызда Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы болып сайланды.<ref>{{cite web | url = https://www.nur.kz/1784540-dariga-nazarbaeva-stala-spikerom-senata.html | title = Дарига Назарбаева стала спикером сената | publisher = Nur.kz | date = 2019-03-20 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> 2019 жылы 2 қыркүйекте Сенат Төрағасы болып қайта сайланды.<ref>{{cite web | url = https://www.dw.com/ru/%D0%B4%D0%BE%D1%87%D1%8C-%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0-%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B8%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0-%D1%81%D0%BF%D0%B8%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%BC-%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0/a-50256545 | title = Дочь Назарбаева переизбрана спикером сената Казахстана | publisher = DW.com | date = 2019-09-02 | accessdate = 2019-09-26}}</ref> 2020 жылы 2 мамырда мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты Дариға Назарбаеваның өкілеттігі тоқтатылды.<ref>{{cite web | url = https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlygymen-kazakstan-respublikasy-parlamenti-senatynyn-deputaty-dariga-nursultankyzy-nazarbaevanyn-okilettigi-toktatyl | title = Мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаеваның өкілеттігі тоқтатылды | publisher = Akorda.kz | date = 2020-05-02 | accessdate = 2020-05-02}}</ref> 2021 жылдан бастап - Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің VII шақырылым депутаты. == Қоғамдық қызметі және қайырымдылық істері, қызығушылығы == 1990 жылдардың соңынан бастап Дариға Назарбаева әнші ретінде қазақстандық телеарналардың экранынан үнемі көріне бастады, көптеген қайырымдылық концерттер берді, оның ішінде [[Мәскеу]]дегі [[Үлкен театр]] сахнасында көрсеткен өнерін атап айтуға болады. Оның репертуарында қазақ халық әндері, орыс романстары, опера ариялары, сондай-ақ [[Джо Дассен]] әндері бар. Назарбаева оқу оқып жүрген кезінде меццо-сопрано дауыспен ән айта алатынын анықтағанын, тіпті оны консерваторияға дайындық бөліміне шақырғанын айтады, алайда университеттегі оқуын тастап кетуге оған әкесі тыйым салған. Назарбаеваның айтуынша, оның дауыс ырғағын келтіріп, дайындаған атақты тенор [[Әлібек Мұсаұлы Дінішев|Әлібек Дінішевке]] ұстаздық еткен Алматы операсының кәсіби педагогы Надия Шарипова болды. Дариға Назарбаеваның «Но все таки люблю» алғашқы жеке концерті Алматыда 2001 жылдың мамыр айында өтті, концерттен түскен барлық қаражат [[Ұлы Отан соғысы]] ардагерлерінің қорына аударылды. Бір жылдан кейін Алматыда «Снова пою» атты екінші жеке концерті өтті. 2003 жылдың жазында Ресей Федерациясының Мәдениет министрлігінің шақыруы бойынша Үлкен театрдың Бетховен залында жеке концерт ұйымдастырып, өнер көрсетті. 2007 жылы Назарбаеваның жеке концерті [[Париж]]де өтті.<ref name=concert1>{{cite web | url = https://www.zakon.kz/4460410-dariga-nazarbaeva-dast-solnye-koncerty.html | title = Дарига Назарбаева даст сольные концерты в Москве и Астане | publisher = Zakon.kz | date = 2011-11-29 | accessdate = 2019-09-09}}</ref> 2001 жылы Назарбаеваның бастамасымен және басшылығымен Ұлы Отан соғысы ардагерлеріне материалдық көмек көрсетумен, халықтың әлеуметтік осал топтарына көмек көрсетумен, балалар үйлеріне, мүгедектер үйлеріне материалдық көмек көрсетумен, паралимпиадалық қозғалысты қолдаумен, жас таланттарды қолдаумен, жаңа ғылыми ізденістерді қаржыландырумен, дарынды студенттерге арнайы гранттар мен стипендиялар бөлумен, ұйымдармен, жетекші оқу орындарымен, таяу және алыс шетелдердің мәдени орталықтарымен және қоғамдық бірлестіктерімен ынтымақтастықпен, Қазақстанда және шетелде классикалық, халық музыкасы, эстрадасы, қазақстандық орындаушылардың концерттерін ұйымдастыру, «Астана кештері»,<ref>{{cite web | url = https://www.zakon.kz/4499615-v-astane-pri-polnom-anshlage-proshel.html | title = В Астане при полном аншлаге прошел концерт Дариги Назарбаевой | publisher = Zakon.kz | date = 2012-06-29 | accessdate = 2019-09-09}}</ref> «Жапон көктемі» — «Жапон күзі», «Времен связующая нить»,<ref>{{cite web | url = https://www.zakon.kz/4697502-k-70-letiju-velikojj-pobedy-v-rk.html | title = К 70-летию Великой Победы в РК пройдут концерты в рамках проекта «Времён связующая нить» | publisher = Zakon.kz | date = 2015-03-18 | accessdate = 2019-09-09}}</ref> «Алға, Қазақстан!», «Көктем самалы»,<ref>{{cite web | url = https://www.zakon.kz/4553173-v-pavlodare-proshel-blagotvoritelnyjj.html | title = В Павлодаре прошел благотворительный фестиваль классической музыки | publisher = Zakon.kz | date = 2013-04-23 | accessdate = 2019-09-09}}</ref> «Жүрек сазы» өнер фестивальдерін ұйымдастыру, конференциялар, шеберлік сабақтар, көрмелер, байқаулар ұйымдастыру, оқу әдебиетін шығарумен айналысатын «Дегдар» гуманитарлық қоры құрылды. Дариға Назарбаева жетекшілік еткен «Дегдар» қорының қолдауымен қазақстандық опера әншілері [[Пезаро]] қаласындағы ([[Италия]]) халықаралық вокал академиясында маэстро Марио Меланиден тәлім алды. Танымал өнер ұстазынан Дариға Назарбаева да сабақ алды және оның шақыруы бойынша маэстро бірнеше рет Қазақстанға келді.<ref>{{cite web | url = https://www.ktk.kz/ru/news/video/2008/09/03/1283/ | title = Марио Мелани в Алматы | publisher = КТК | date = 2008-09-03 | accessdate = 2019-09-09}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.caravan.kz/gazeta/kazakhskijj-pavarotti-61275/ | title = Казахский Паваротти | publisher = Караван | date = 2012-01-27 | accessdate = 2019-09-09}}</ref> 2009 жылы Дариға Назарбаеваның тапсырмасы бойынша және қолдауымен «Асар-Береке» қоғамдық қоры қазақстандық аймақтардың тұрғындарына білікті медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету бойынша жобаны іске асырды, Төтенше жағдайлар кезінде жұмыс істеуге қабілетті жылжымалы медициналық кешендер үшін мың маман даярланды. 2019 жылы «Асар-Береке» ҚҚ [[Санкт-Петербург]]тің ядролық терапия орталығында онкологиялық аурулармен ауыратын балаларға тексеру және емдеу үшін жағдай жасады.<ref>{{cite web | url = https://365info.kz/2019/03/kachestvennaya-meditsina-ne-roskosh-a-neobhodimost | title = Качественная медицина — не роскошь, а необходимость | publisher = 365info.kz | date = 2019-03-23 | accessdate = 2019-07-04}}</ref> 2011 жылдың 1 желтоқсанында Дариға Назарбаева Мәскеу қаласында Ресейдің Мемлекеттік академиялық Үлкен театрының жаңа сахнасында «Сәлем, Ресей» атты жеке концертін берді, ал 14 желтоқсанда Астана қаласының Орган залында өнер көрсетіп, концерт берді. 2011 жыл аралығында ресейлік Universal Music компаниясы Дариға Назарбаеваның «Менің жұлдызым» музыкалық телефильміне арналған түрлі алаңдарда концерттік қойылымдарын түсірді. «Қатерлі ісікке қарсы бірге күресейік» қайырымдылық жобасы шеңберінде фильм 2012 жылдың ақпан айында Алматыда және 2012 жылдың 20 сәуірінде Мәскеуде көрсетілді.<ref>{{cite web | url = https://www.ktk.kz/ru/news/video/2012/02/17/16150/ | title = В Алматы презентован музыкальный фильм с участием Дариги Назарбаевой | publisher = КТК | date = 2012-02-17 | accessdate = 2019-06-17}}</ref><ref>{{cite web | url = https://rus.azattyq.org/a/dariga_nazarbaeva_daughter_of_kazakhstan_president_in_movie/24486357.html | title = Дарига Назарбаева снялась в кино | publisher = Радио Азаттык | date = 2012-02-16 | accessdate = 2019-06-17}}</ref> 2012 жылдың маусым айында Астана қаласында Дариға Назарбаева жетекшілік ететін «Дегдар» қорының бастамасымен «Астана кештері» І Халықаралық өнер фестивалі өтті. Бұл жоғары өнерді барынша қолжетімді ету және барлық әлеуметтік топтарға әлемдік музыка мәдениетінің жауһарларына қол жеткізуге мүмкіндік беру мақсатында ұйымдастырылған қайырымдылық жоба. Жоба аясында белгілі вокалшылар Дариға Назарбаева мен Әлібек Дінішев, ресейлік органшы Рубин Абдуллин, отандық пианиношы Тимур Орманшиев, дирижер Ренат Салаватов, жас опера әншілері Медет Шотабаев пен Андрей Трегубенко өз өнерлерін көрсетті. Барлық концерттерге билеттер тегін таратылды.<ref>{{cite web | url = https://www.zakon.kz/4499318-dariga-nazarbaeva-vystupit-na-festivale.html | title = Дарига Назарбаева выступит на фестивале искусств «Астана кештерi» | publisher = Zakon.kz | date = 2012-06-27 | accessdate = 2019-09-09}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.zakon.kz/4499086-v-stolice-proshla-generalnaja.html | title = В столице прошла генеральная репетиция международного фестиваля искусств «Астана кештерi | publisher = Zakon.kz | date = 2012-06-27 | accessdate = 2019-09-09}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.zakon.kz/4499363-nursultan-nazarbaev-posetil-i.html | title = Нурсултан Назарбаев посетил I Международный фестиваль искусств «Астана кештери» | publisher = Zakon.kz | date = 2012-06-28 | accessdate = 2019-09-09}}</ref> == Марапаттар == * [[Парасат ордені]] (желтоқсан 2004) * II дәрежелі [[Барыс ордені]] (желтоқсан 2013) * I дәрежелі Барыс ордені (желтоқсан 2021) * Мәдениет және әдебиет орденінің Кавалері (Франция, сәуір 2009) * «Астана» медалі (17 тамыз 1998) * «Қазақстан Республикасының Парламентіне 10 жыл» медалі (7 қараша 2005) * «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл» медалі (2001 жыл) * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі|«Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл» медалі]] (2011) * Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы Парламентаралық Ассамблеясының «ТМД ПАА. 20 жыл» күміс медалі (27 наурыз 2012) * «Нұр Отан» ХДП «Белсенді қызметі үшін» медалі (3 мамыр 2013) * «Конституциялылықты нығайтуға қосқан үлесі үшін» Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің медалі (30 тамыз 2013) * Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің «Теңгеге 20 жыл» медалі * «Қазақстан халқы Ассамблеясына 20 жыл» медалі (14 мамыр 2015) * «Қазақстан Конституциясына 20 жыл» медалі (5 тамыз 2015) * «Достастық» ордені (2017) == Отбасы == * Бірінші күйеуі (некеде 1983-2007, ажырасқан) [[Рахат Мұхтарұлы Әлиев|Рахат Әлиев]] (1962-2015) - [[Аустрия]]дағы (2002-2005, 9 ақпан 2007-26 мамыр 2007), [[Македония]]дағы, [[Хорватия]]дағы, [[Сербия]]дағы, [[Черногория]]дағы және [[Словения]]дағы елші (2002-2005), [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Сыртқы істер министрінің]] бірінші орынбасары (2005-2007). * Екінші күйеуі (2013 жылдан бастап) Қайрат Қаматайұлы Шәріпбаев (1963) - «ҚазТрансГаз» (2014-2015, 2020-2022), «QazaqGaz» (2020-2022), [[Қазақстан темір жолы]] (2005-2006) бас директоры. *Балалары: *Үлкен ұлы Нұрәлі Рахатұлы Әлиев (1985) - «Европа плюс Казахстан» (2007 жылдан бастап), «Транстелеком» (2023 жылдан бастап) және «Нұрбанк» АҚ (қараша-желтоқсан 2008) Директорлар кеңесінің төрағасы, альпинизм федерациясының (2017 жылдан бастап), «Hit TV» арнасының (2006-2007) және «Қант орталығының» (2004-2006) президенті. Байлығы 220 млн $ бағаланған. Әйелі (2003 жылдан бастап) Аида Берікқызы Әлиева ([[Берік Мәжитұлы Имашев|Берік Имашевтың]] қызы) (1984) - Arte Di Casa жиһаз компаниясына иелік етеді және бірнеше адамдармен бірге «Janum» қоғамдық бірлестігін құрды. **Балалары: **Қызы Лаура (2003). **Ұлы Алаң (2005). **Қызы Амира. **Ұлы Әнуар. *Ортаншы ұлы [[Айсұлтан Рахатұлы Назарбаев|Айсұлтан Назарбаев]] (1990-2020) - [[Рахат (футбол клубы)|Рахат]] (2006), [[Қайрат (жастар клубы)|Қайрат]] (2007), [[Астана (футбол клубы)|Астана]] (2011), [[Сұңқар (футбол клубы)|Сұңқар футбол клубтарында]] (2012) ойнаған. Әйелі (2013-2020, ажырасқан) Әлима Қайратқызы Боранбаева ([[Қайрат Советайұлы Боранбаев|Қайрат Боранбаевтың]] қызы) (1993) - Лондондағы Courtauld Institute of Art өнер институтының түлегі. **Балалары: **Ұлы Сұлтан (2010). **Қызы Амели (2016). *Қызы Венера Рахатқызы Әлиева (2000) - SCI CDG Garden House компаниясының 99,99% иелік етеді. 11 жасында қазақ-орыс-неміс «Байқоңыр» фильмінде шопанның қызы ретінде эпизодтық рөлді сомдаған. Күйеуі (2018 жылдан бастап) Дален Шайжүнісов (1995) ([[Жақия Шайжүнісов]]тің немересі). * Әкесі [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] (1940) - [[Қазақстан Республикасының Президенті|бұрынғы президент]] (1991-2019). * Анасы [[Сара Алпысқызы Назарбаева|Сара Назарбаева]] (1941) - Халықаралық [[Бөбек қоры]] (1992 жылдан бастап) мен [[Балалар ауылдары|SOS Қазақстанның балалар ауылдары қорының]] (1994 жылдан бастап) президенті, [[Қазақстанның бірінші ханымы|бұрынғы бірінші ханым]] (1991-2019). Сіңлілері: * [[Динара Нұрсұлтанқызы Құлыбаева|Динара Құлыбаева]] (1967) - Нұрсұлтан Назарбаев білім қорының (қазіргі NNEF) директоры (1998 жылдан бастап), [[Қазақстан-Британ техникалық университеті]]нің директорлар кеңесінің төрағасы (2004 жылдан бастап). Күйеуі (1990 жылдан бастап) [[Тимур Асқарұлы Құлыбаев|Тимур Құлыбаев]] (1966) - [[Қазақстан темір жолы|«Қазақстан темір жолы»]], «Самұрық-Энерго» (2009-2011), [[Қазатомөнеркәсіп|«Қазатомөнеркәсіп»]] (2008-2012), [[ҚазМұнайГаз|«ҚазМұнайГаз»]] (2006-2007, 2009-2012), [[KEGOC|«KEGOC»]] (2006-2007, 2008-2011) Директорлар кеңесінің төрағасы. Екеуінің байлығы жеке-жеке 5 млрд $ бағаланып, Құлыбаевтардың байлығы 10 млрд $ бағаланды. **Балалары: **Ұлы Алтай Асқар (1990) – 5 компанияның әкімшілігіне енген: Kipros, Joint Technologies, Trading Integration Holding, Qorday Damu, Mercury Property. Әйелі Диана Катранова (Зелина Катранованың қызы). **Қызы Дениза Асқар (2004). **Ұлы Нәби Назарбаев (2008). **Қызы Алишия Асқар (2010). * [[Әлия Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Әлия Назарбаева]] (1980) — «Жасыл ел» жастар еңбек жасақтары кеңесінің төрағасы (2021 жылдан бастап), Қоршаған ортаны қорғау ұйымдары қауымдастығы президиумының төрағасы (2017-2022). Бірінші күйеуі (некеде 1998-2001) Айдар Асқарұлы Ақаев (1976-2020) [[Қырғызстан президенті]] [[Асқар Ақайұлы Ақаев|Асқар Ақаевтың]] баласы. Екінші күйеуі (2002-?) Данияр Пернебекұлы Хасенов (1979) - [[Қазақстан темір жолы|«Қазақстан темір жолы»]] Басқарма мүшесі. «LOKOMOTIV»-Астана футбол клубында ойнаған. Үшінші күйеуі (некеде 2015-2023) Димаш Ғабитұлы Досанов ([[Сәбит Айтмұханұлы Досанов|Сәбит Досановтың]] жиені) (1981) - «Қазақстан-Қытай құбыры» (2014-2016), [[ҚазТрансОйл|«ҚазТрансОйл»]] (2016-2022) бас директоры. **Балалары - Тиара Назарбаева (2007), Алсара Хасенова (2011), Алдияр (2016) және Айлана (2018). == Дереккөздер == {{Дереккөздер|2}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} {{Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының VI шақырылым депутаттары}} [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:Қазақстан Парламенті Мәжiлiсінің депутаттары]] [[Санат:Саясаттағы Қазақстан әйелдері]] 413iswf8vrn0psz4riuhelhb31as4ss Сара Тастанбекқызы 0 5075 3404111 3167845 2024-11-23T14:49:20Z Temirnator 101 153621 3404111 wikitext text/x-wiki {{Музыкант |Есімі = Сара ақын Тастанбекқызы |Атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет тақырыбы = |Фон = non_vocal_instrumentalist |Туған кездегі есімі = Сара Тастанбекқызы |Толық аты = |Туған күні = 1853 |Туған жері = [[Алматы облысы]] [[Ақсу ауданы|Қапал ауданы]] |Қайтыс болған күні = 1916 |Қайтыс болған жері = [[Алматы облысы]] [[Ақсу ауданы|Қапал ауданы]] |Белсенділік жылдары = |Мемлекет = |Мамандықтары = айтыскер ақын, сазгер, [[композитор]] |Дауыс түрі = |Аспабы = [[домбыра]] |Жанрлары = |Лақап аттары = |Қызметтес болған = |Марапаттары = |Сайты = }} '''Сара Тастанбекқызы''' ([[1853]]; қазіргі [[Алматы облысы]]ның [[Ақсу ауданы|Қапал ауданы]] - [[1907]]) — [[Ақындар айтысы|айтыскер ақын]], сазгер, халық ақыны, [[күйші]], [[домбыра]]шы. [[Найман]] тайпасының [[Матай (ру бірлестігі)|Матай]] руының ''Аталық Қаптағай'' бөлімінен шыққан.<ref>{{Cite web|url=https://zhardem.kz/news/10221|title=Ақын Сара ұрпақтарының үні – «Жәрдем»|website=zhardem.kz|accessdate=2021-02-12}}</ref><ref>{{Cite web|lang=kk|url=https://abai.kz/post/16055|title=Жемісбек Толымбеков. Ақын Сара жөніндегі ақиқат|website=abai.kz|accessdate=2021-02-12}}</ref> == Өмірбаяны == Өзінің қысқа ғұмырында тауқыметтің талайын көріп, әлеуметтік теңсіздіктің тәлкегіне ұшыраған Сараның шығармашылық жолы тым ауыр да күрделі жол. Ол үш жасында әкесінен айырылып, еңсе басқан жетімдік пен жоқшылықтың зардабын көріп өседі. Бұл аз дегендей, сырттай болса да жалғыз сүйенер тірегі немере ағасы Жайсаңбек «өгіз ұрлады» деген жаламен түрмеге түседі. Жоқшылық өтінде жеке қалған жетім бала, жесір әйелге қамқоршы болып, ауылына көшіріп әкелген Тұрысбек қажы Сараны шырылдатып, өзінің теңі емес, жаратылысынан кеміс туған, бай баласы Жиенқұлға атастырады. Жетім қыз үшін мал алған Тұрысбек қажының әрекетін естіген Есімбек қажы дау шығарып, Сараны өз ауылына көшіріп алады. Бірақ бұдан Сараға жақсылық болмайды. Ақырында бар шаруа екі қажының қыздың қалың малын тең бөліп алуға келісуімен тынады. Осылайша қаршадайынан басы дау шарға түскен ақын қыздың бағының ашылуына осы кезде [[Найман]] елін аралап, серілік жасап жүрген атақты [[Біржан Қожағұлұлы|Біржан сал]]мен кездесіп, шаршы топтың алдына онымен айтысуы үлкен себепші болады. [[Біржан мен Сара айтысы|Бұл айтыс]] Сараның халық алдындағы беделін арттырып, атағын алысқа жаяды. Елдің құрметіне бөленіп, халықтың махаббатына ие болған ақын қыздың тағдыр тізгінін өз қолдарынан сусып шығып бара жатқанын сезген қажылар да көпке көренеу қарсы шыға алмай, оның басына бостандық береді. Сөйтіп ақын Сара өзінің асқан дарынының арқасында теңдікке қол жеткізіп, он тоғыз жасында өз теңі Алтынбекұлы Бекбай дегенге тұрмысқа шығады. Теңдікке жетіп, теңіне қосылып, көзі ашылғандай болған. == [[Абай Құнанбайұлы|Абай]] мен Сара ақынның кездесуі == [[Алматы|Верный]] қаласынан Әбіштің (Әбдірахманның) сүйегін алып қайтқан жолда Қапалда [[Абай Құнанбайұлы|Абай]]ға көңіл айтуға келген Найман елінің игі жақсылармен бірге Сара да келіп ұлы ақынмен көріседі, аяулы баласынан айырылған ауыр қайғысына ортақтастығын білдіреді. == Біржан мен Сара == Сара Тастанбекқызының [[Біржан Қожағұлұлы|Біржан сал]]мен [[Біржан мен Сара айтысы|айтысы]] ғасырдан ғасырға үзілмей жалғасып келе жатқан қазақтың айтыс өнерінің шоқтығы биік, көркем үлгісі болып саналады. == Өлеңдері == Ақынның бұл айтыстан басқа «Жүрек», «Ашындым», «Арсалаң аға алдында», «Жүрек сыры», « Жайлауда», « Әбіштің аруағына», « Хош бол, елім» секілді көптеген өлеңдері мен «Тұзақ» атты дастаны бар. == Сара Тастанбекқызы бейіті == [[Сурет:Sara Tastanbekqyzy Mausoleum.jpg|right|300px|thumb|Сара Тастанбекқызының бейіті]] Жастай жоқшылықты көп көріп, ауыр тұрмысты бастан кешкен теңсіздіктің зардабын шегіп, қайғы мұңды серік еткен ақын қыз көп ұзамай ауруға шалдығып, жалғанның қызығын жарытып көре алмай, ерте көз жұмады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ ақындары]] [[Санат:Күйшілер]] [[Санат:Домбырашылар]] b1i2dxdynay7tzqnfo73z93k5pinv3q Ақсу 0 7826 3404370 3403210 2024-11-24T03:55:09Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Флаг_города.jpg]]» деген «[[:File:Flag_of_Aksu_(Kazakhstan).jpg]]» дегенмен алмастырылды. 3404370 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced}} {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = қала |атауы =Ақсу |сурет = P10100003.JPG |әкімшілік күйі = |елтаңба = Coat_of_arms_of_Aksu_(Kazakhstan).jpg |ту = Flag of Aksu (Kazakhstan).jpg |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =52 |lat_min =2|lat_sec = |lon_deg =76 |lon_min =55|lon_sec = |CoordAddon=type:city(154500)_region:KZ |CoordScale = |ел картасының өлшемi = 300 |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Павлодар |кестедегі облыс = Павлодар облысы |ауданы = |кестедегі аудан = |мекен түрі = |мекені = |кестедегі мекен = |ішкі бөлінісі = |әкімі = Болатбек Кәрімұлы Шәріпов |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = ''Глинка, Ермак'' |статус алуы = 1961 |жер аумағы = 20<ref name="area">[https://www.calcmaps.com/ru/map-area/sevfju/ Аксу жерінің аумағын табуға қолданылған тәсілі.] Дереккөздің қолданылған уақыты: 8 маусымның 2024 [https://web.archive.org/web/20240609013139/https://www.calcmaps.com/ru/map-area/sevfju/ Мұрағатталған] 7 маусымның 2024 жылы.</ref> |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 51 614<ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT478686 Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)]</ref> |санақ жылы = 2023 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = [[қазақтар]] (57,75 %)<br /> [[орыстар]] (31,3 %)<br /> [[украиндар]] (3,33 %)<br /> [[немістер]] (2,38 %)<br /> [[татарлар]] (1,74 %)<br /> басқалары (3,5 %)<br /> (2022 ж.)<ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT453226 Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)]</ref> |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |телефон коды = |пошта индексі = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = |сайты = https://www.gov.kz/memleket/entities/pavlodar-aksu?lang=kk Ақсу қаласының әкімдігі |сайт тілі =kz |сайт тілі 2 = ru }} {{мағына|Ақсу (айрық)}} '''Ақсу''' ([[1993]] дейін – ''Ермак'') — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]] [[Павлодар облысы]]ндағы қала. == Географиялық орналасуы == Облыс орталығы [[Павлодар]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 50 км-дей жерде, [[Ертіс]]тің сол жағалауында орналасқан. Қала мен оның ауыл өңірінің аумағы солтүстігінде [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай]] ауданымен, оңтүстігінде [[Аққулы ауданы|Аққулы]], [[Баянауыл ауданы|Баянауыл]] және [[Май ауданы|Май]] аудандарымен, шығысында – [[Павлодар ауданы]]мен, батысында – [[Екібастұз қалалық әкімдігі]]мен шектеседі. == Халқы == {| class="wikitable" |+ Саны (2009, 2021)<ref>[https://stat.gov.kz/national/2021/ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары]</ref> |- ! 2009 !! 2021 !! 2021 2009-ға пайызбен !! Ерлер 2009 !! Ерлер 2021 !! 2021 2009-ға пайызбен !! Әйелдер 2009 !! Әйелдер 2021 !! 2021 2009-ға пайызбен |- ||45210 ||{{өсім}}51866 ||114,7 ||20878 ||{{өсім}}24545 ||117,6 ||24332 ||{{өсім}}27321 ||112,3 |} Қала халқының ұлттық құрамы(2019 жылдың басына): * қазақтар — 38 902 адам (55,48 %) * орыстар — 23 080 адам (32,91 %) * украиндар — 2 585 адам (3,69 %) * немістер — 1 750 адам (2,50 %) * татарлар — 1 247 адам (1,78 %) * белорустар — 450 адам (0,64 %) * молдавандар — 310 адам (0,44 %) * әзірбайжандар — 273 адам (0,39 %) * шешендер — 286 адам (0,41 %) * басқа — 1 241 адам (1,77 %) * Жалпы — 70 124 адам (100,00 %) == Тарихы == Ақсудың тарихы Екібастұз ауданының тас көмірі кені ашылуымен тығыз байланысты. 1897 жылы Екібастұздан 109 шақырымдық темір жолының құрылысы басталды. Воскресенск темір жолы болашақ қаланың аумағынан өтті. Жолдың Ертіспен қиылысатын жерінде кемежай пайда болды, екі кент: әкімшілік және жұмысшы дами бастады. Көшіп келіп жатқан жұмысшылар жергілікті материалдардан: саз балшықтан, қамыстан және сабаннан өздеріне тұрғын үй сала бастады. Жаңа жүзжылдық басында № 5 қазақ ауылымен қатар Қызыл-Шырпы шатқалында Глинка деп аталатын саз балшықтан соғылған үйлерден кішкентай қоныс пайда болды. Глинканың халқы біртіндеп, әсіресе қырғыз және сібір даласына келімсектер саулаған 1906 жылғы революциялық көтерілістерден кейін қарқынды ұлғая түсті. 1911 жылы жұмысшылр кентінің халқы 1000 адамға дейін өсті. 1913 жылы Глинка кентіне дала өлкесі губернаторының жарлығы бойынша Ермак аты берілді. Осылай Воскресенск кемежайы Глинка кентімен Ермак кенті болып ата бастады. 1917 жыл Ермакқа жаңа тәртіптер әкелді. Ермактағы жағысжай жанындағы алаңда айуандықпен өлтірілген Екібастұз Халық шаруашылығы кеңесінің бірінші комиссары Царев Степан Иванович бандылардың құрбаны болды. Ермакта Кеңес өкіметі Павлодар халық комиссарлары кеңесі ұйымдастырылғаннан кейін 1919 жылдың қарашасында орнады. 1922 жылға дейін Павлодар уезінің болыс орталығы болды, санаққа сәйкес кентте 1289 адам тұрды, 1938 жылы Ермак ауылы орталығы бола отырып, Каганович ауданы құрылды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1961 жылғы 23 қазандағы Жарлығымен Ермак кентіне қала мәртебесі берілді. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1993 жылғы 4 мамырдағы ТН № 2189-ХІІ Қаулысы негізінде Ермак қаласы Ақсу қаласы болып қайта аталды. == Өнеркәсібі == Бүгінгі Ақсу — бұл Павлодар облысындағы өнеркәсіптік, ауыл шаруашылықты қала. Қаланың өндірістік инфрақұрылымын екі алып кәсіпорын: Ақсу ферроқорытпа зауыты мен ЕЭК ААҚ электр станциясы құрайды. 1960 жылдан бастап электр станциясының құрылысы басталды, оның бірінші директоры Новик Владимир Михайлович болды. 1968 жылғы 17 желтоқсанда ГРЭСте қуаттылығы 300 мегаватт алғашқы энергоблогы пайдалануға берілді және бірінші өнеркәсіптік ток берілді. 1996 жылғы желтоқсанда кәсіпорын Еуроазиаттық энергетикалық корпорациясы ашық акционерлік қоғамына қайта құрылды. Қала энергетиктерімен 2001 жылдың басынан бастап 5.580.7 миллион киловатт сағат электр энергиясы және 612.0 гекокалория жылу энергиясы өндірілді. 1962 жылдан бастап ферроқорытпа зауытының өнеркәсіптік объектілерінің құрылысы басталды. 1968 жылы қаңтарда зауытта ферроқорытпалардың бірінші тоннасы балқытылды, ал 1970 жылы шілдеде 8 қорыту пеші бар № 2 цехты іске қосу аяқталды. Ермак ферроқорытпа зауытының бірінші директоры болыпТопильский Петр Васильевич тағайындалды. 1995 жылы кәсіпорын Қазхром Трансұлттық корпорациясының құрамына кірді. Осы кәсіпорындармен келесі әлеуметтік объектілер: дене шынықтыру-сауықтыру кешені, профилактория, жүзу һәуізі, демалыс үйі, емдеу-сауықтыру орталығы сақталып қалды, содан басқа Баянауылда демалыс үйлері: Факел және Жасыбай сатып алынды. Қаланың ірі кәсіпорындары: * Қалалық су арнасы ААҚ, * Теловик ААҚ, * Ақсу электр желілері ААҚ, * Тұрмыс ЖАҚ коммуналдық шаруашылығы, * Ақсу ЖАКК ААҚ, * Ақсу нан зауыты ААҚ, Қалааралық және қала маңындағы тасымалдаулар ЖАҚ, * Парус фирмасы ЖШС. Қалада 900-ден астам шағын және орта бизнес субъектілері жұмыс істейді. Олардың ішінде неғұрлым ірілері: * Қалқаман элеваторы АҚ, * Павлодар құс фабрикасы ЖШС, * Выбор ЖШС және т.б. Шағын және орта бизнес кәсіпорындарында 500 млн. теңгеден жоғары сомаға тауарлар мен қызмет көрсетулер жүргізетін 3835 адам еңбек етуде. Біздің қаламыздың маңызды стратегиялық объектісі Қ.И. Сәтбаев атындағы Ертіс-Қарағанды арнасы болып табылады. Ертіс-Қарағанды арнасы — Қазақстанның орталық және солтүстік бөліктеріне ауыз суды негізгі жеткізуші. == Мәдениеті == Қала үшін біздің қаланы ҚР солтүстік және оңтүстік бөлігімен байланыстыратынАқсу-Дегелең темір жол желісі ашылуына арналған салтанатты митингке ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың қатысуы тарихи оқиға болып қалды. Ал ТЖ жағысжайының қалпына келтірілген ғимараты — біздің қаламыздың ең жарқын көрікті жерлерінің бірі. == Діни және білім берушілік өмірі == [[Сурет:P8200009.JPG|thumb|right|250px|Қазақ гимназиясы]] Қалада 6 діни бірлестігі, соның ішінде мешіт, православ шіркеуі, христиан-адвентистер жетінші күнінің шіркеуі, евангель христиан-баптистерінің қауымы жұмыс істейді. Ақсу қаласының білім беру саласында 50 мекеме: 27 мектеп (3 орталау), № 3 кәсіптік лицей, № 19 кәсіптік-техникалық лицей, қазақ гимназиясы, мектеп-лицей, 11 бастауыш шағын комплектілі мектеп; 3 мектептен тыс мекеме: Балалар шығармашылық үйі, өнер мектебі, жас натуралистер станциясы; 6 мектепке дейінгі мекеме; құқықтық, өндірістік және мәдени қызмет салаларында мамандарды дайындау бойынша күндізгі және сырттай оқытатын Жаяу Мұса колледжі; Павлодар мемлекеттік емес университетінің филиалы жұмыс істейді. Қала тұрғындарының демалатын орны мәдениет және демалыс саябағы, Мәдениет үйі, ауылдық елді мекендердегі мәдени-бос уақыт орталықтары болып табылады. Қала тұрғындарының қызметіне қалада 78 мың данадан астам кітап қоры бар, селолық округ кітапханаларымен модемдік байланыс жасайтын орталықтандырылған кітапхана жұмыс істейді. 2000 жылы біздің кітапханаға облыста алғашқылардың бірі болып электр поштасы арқылы халыққа қызмет көрсету бойынша электронды жүйе енгізілді. == Денсаулық және спорт == Қаланың денсаулық сақтау құрылымына Ақсу орталық ауруханасы, Қалқаман ауылындағы ауылдық аурухана, туберкулезге қарсы диспансер, жедел жәрдем станциясы, 11 ауылдық отбасылық дәрігерлік амбулатория кіреді, соның ішінде біреу жекеше. Ақсу — спортшылар қаласы. Қалада дене шынықтырумен және спортпен айналысу үшін барлық жағдайлар жасалған. Қала тұрғындарының қызметіне жүзу һәуізі, дене шынықтыру-сауықтыру кешені, 5000 орынға арналған стадион, балалар-жасөспірімдер спорт мектебі, қаланың шағын аудандарында және ауыл өңірінде спорт алаңдары бар. ==Әйгілі тумалары== [[Иван Илларионович Кривенко]] - танкист, Ұлы Отан соғысына қатысушы, Кеңес Одағының Батыры (1945), Павлодар қаласының құрметті азаматы. == Қызықты деректер == 2016 жылғы зерттеу мәліметі бойынша Ақсу қаласы Қазақстандағы ауасы ең таза қала болып шықты<ref>[https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/kazakstannyin-auasyi-en-kattyi-lastangan-kalalaryinyin-tzm-268841/ Қазақстанның ауасы ең қатты ластанған қалаларының тізімі жасалды.]</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Павлодар облысы}} {{Ақсу қалалық әкімдігі елді мекендері}} {{Қазақстан қалалары}} {{Ертіс өзені бойындағы елді мекендер}} {{commonscat|Aksu}} [[Санат:Ақсу]] [[Санат:Ертіс бойындағы қалалар]] teenk5uc6vbrejqws92yemwm0j6d3x0 Қаржы полициясы академиясы 0 9721 3404348 3093120 2024-11-24T00:17:34Z Casserium 68287 «[[Санат:Астана жоғарғы оқу орындары|Астана жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404348 wikitext text/x-wiki '''Қаржы полициясы академиясы''' — [[Қазақстан Республикасы Экономикалық және сыбайлас жемқорлық қылмысқа қарсы күрес жөніндегі агенттiгі (қаржы полициясы)]] мен [[Кедендік бақылау|кеден]] органдары үшін мамандар даярлайтын, осы органдар қызметкерлерінің алғашқы дайындық, қайта даярлау және біліктілігін арттырумен және экономикалық қылмысқа қарсы күрестің көкейкесті мәселелері бойынша ғылыми-жұмыстарын жүргізетін оқу орны. Қазіргі таңда "Құқықтану" (Юрисприденция), "Құқыққорғау қызметі" (Правоохранительная деятельность) мамандықтары бойынша бакалавр, магистрант пен докторанттарды оқытады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} * [http://academfinpol.kz Қаржы полициясы академиясының ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150812073108/http://www.academfinpol.kz/|date=2015-08-12}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] [[Санат:Білім мекемелері]] sj2gsmbsprrn01nagfm1avslznmjury Араб тілі 0 11643 3404188 3403212 2024-11-23T19:18:30Z Kasymov 10777 [[Special:Contributions/AruOneLove|AruOneLove]] ([[User talk:AruOneLove|т]]) өңдемелерінен [[User:Kasymbot|Kasymbot]] соңғы нұсқасына қайтарды 3206035 wikitext text/x-wiki <!-- Бұл мақала араб уикипедиясындағы таңдаулы мақаланың аудармасы. Аудару жұмысы әлі жалғасуда, сондықтан мақалаға өңдеу жүргізбеуіңізді сұраймын, себебі бірнеше сағат бойы жазған зат, басқа біреудің сол аралықта жазған түзетуіне (тіпті ол бір ғана үтірден тұрса да) байланысты қақтығысқа түсіп қалуы мүмкін. Мүмкіндігінше түзетулерді таңғы және түскі уақытта енгізуіңізді сұраймын, себебі мен көбінесе уикипедияны өңдеумен кешкі уақытта айналысам. (қазір тоқтап тұр) Esetok -------------------> {{Тілдер |түсі = афразия |аты = Араб тілі |өз атауы = العربية |айтылуы = {{IPA|/al ʕarabijja/}}, {{IPA|/ʕarabiː/}} |елдер = [[Алжир]], [[Бахрейн]], [[Мысыр]], [[Батыс Сахара]], [[Иордания]], [[Ирак]], [[Йемен]], [[Катар]], [[Кувейт]], [[Ливан]], [[Ливия]], [[Марокко]], [[Біріккен Араб Әмірліктері|БАӘ]], [[Оман]], [[Палестина]], [[Сауд Арабиясы]], [[Сирия]], [[Тунис]], [[Мавритания]] — халқының көбі;<br /> [[Судан]], [[Джибути]], [[Сомали]], [[Коморлар]] — халқының орташа бөлігі;<br /> [[Чад]], [[Мали]], [[Нигер]], [[Орталық Африка Республикасы]], [[Кения]], [[Танзания]], [[Түркия]], [[Иран]], [[Израиль]], [[Нигерия]], [[Сенегал]], [[Өзбекстан]], [[Тәжікстан]], [[Ауғанстан]], [[Оңтүстік Америка]]ның кейбір елдері — халқының орташа немесе аз бөлігі |аймақтар = [[Араб әлемі]] |ресми тіл = Араб тілі 27 елде ресми тіл болып табылады (тізімді қараңыз). {{collapsible list |{{flagcountry|Algeria}}<br>{{flagcountry|Bahrain}}<br>{{flagcountry|Comoros}}<br>{{flagcountry|Chad}}<br>{{flagcountry|Djibouti}}<br>{{flagcountry|Egypt}}<br>{{flagcountry|Eritrea}}<br>{{flagcountry|Iraq}}<br>{{flagcountry|Israel}}<br>{{flagcountry|Jordan}}<br>{{flagcountry|Kuwait}}<br>{{flagcountry|Lebanon}}<br>{{flagcountry|Libya}}<br>{{flagcountry|Mauritania}}<br>{{flagcountry|Morocco}}<br>{{flagcountry|Oman}}<br>{{flagcountry|Palestine}}<br>{{flagcountry|Qatar}}<br>{{flagcountry|Saudi Arabia}}<br>{{flagcountry|Somalia}}<br>{{flagcountry|Somaliland}}<br>{{flagcountry|Sudan}}<br>{{flagcountry|Syria}}<br>{{flagcountry|Tunisia}}<br>{{flagcountry|United Arab Emirates}}<br> [[Сурет:Flag of the African Union.svg|22px]] [[Сахара Араб Демократиялық Республикасы|САДР]]<br>{{flagcountry|Yemen}}<br> [[Сурет:Flag of the Sahrawi Arab Democratic Republic.svg|22px]] [[Африка одағы]]<br>[[Сурет:Flag of the Arab League.svg|22px]] [[Араб мемлекеттері Лигасы]]<br>[[Ислам ынтымақтастық ұйымы]]<br>{{flagcountry|United Nations}}}} |реттейтін мекеме = {{collapsible list |{{flagcountry|Algeria}}: [[Араб тілінің жоғарғы кеңесі (Алжир)]]<br> {{flagcountry|Egypt}}: [[Араб тілі академиясы (Каир)]]<br> {{flagcountry|Iraq}}: [[Ирак ғылым академиясы]]<br> {{flagcountry|Jordan}}: [[Араб тілі академиясы (Иордания)]]<br> {{flagcountry|Libya}}: [[Араб тілі академиясы (Джамахирия)]]<br> {{flagcountry|Morocco}}: [[Араб тілі академиясы (Рабат)]]<br> {{flagcountry|Saudi Arabia}}: [[Араб тілі академиясы (Эр-Рияд)]]<br> {{flagcountry|Somalia}}: [[Араб тілі академиясы (Могадищу)]]<br> {{flagcountry|Sudan}}: [[Араб тілі академиясы (Хартум)]]<br> {{flagcountry|Syria}}: [[Араб тілі академиясы (Дамаск)]] (ең ескісі)<br> {{flagcountry|Tunisia}}: [[Бейт Әл-Хикма қоры]]<br> {{flagcountry|Israel}}: [[Араб тілі академиясы (Израиль)]]}} |сөйлеушілер саны = 292 млн (ана тілі ретінде) — 422 млн адам (екінші тіл ретінде) |рейтинг = 2 |күйі = |жойылды = |санаты = |классификация = [[Афразия тілдері|Афразия макроәулеті]] : [[Семит тілдері|Семит әулеті]] :: [[Батыс семит тілдері|Батыс семит бұтағы]] ::: Орталық семит тобы :::: [[Араб тілдері|Араб топ тармағы]] |жазу = [[араб жазуы]] |МЕСТ 7.75–97 = ара 050 |ISO1 = ar |ISO2 = ara |ISO3 = ara }} [[Сурет:Arabic speaking world.svg|290px|нобай|оңға|Араб тілінің жалғыз ресми /жасыл түс/ және бірнеше ресми тілдердің бірі /көк түс/ ретінде таралуы]] '''Араб тілі''' — [[семит тілдері]]нің ішіндегі сөйлеушілер саны жағынан бірінші орын алатын, әлемде 422 миллионға жуық адам сөйлесетін тіл. Араб тілі негізінен араб елдерінде және [[Сенегал]], [[Чад]], [[Эритрея]] елдерінде таралған. Араб тілі [[Құран]]ның тілі болғасын мұсылмандардың арасында қасиетті тіл саналады және кейбір құлшылықтар (мыс.: [[намаз]]) араб тілінен басқа тілде орындалмайды. Сонымен қатар араб тілі кейбір араб елдеріндегі [[христиандар]]дың діни жоралғылары орындалатын тіл. Орта ғасырлық [[Яһудилық|яһуди дініне]] арналған еңбектердің көбісі осы араб тілінде жазылған. [[Ислам]] дінінің таралып, мұсылмандардың көптеген елдерді билеуіне байланысты араб тілінің да мәртебесі жоғарылап, араб тілі саясат, әдебиет пен ғылымның тіліне айналды. Араб тілі [[Түркі тілдері|түркі]] тілдерге және [[Урду тілі|урду]], [[Албан тілі|албан]], [[Малай тілі|малай]] мен [[Индонезия тілі|индонезия]] тілдеріне, кейбір африкалық тілдерге ([[хауса]], [[суахили]]), европалық тілдерге ([[Испан тілі|испан]], [[Португал тілі|португал]], [[Мальта тілі|мальта]] тілдері) көп әсер етті. Араб тілі [[араб елдері]]нде, Эритрея, Чад пен Израиль елдерінде ресми тіл саналады. Араб тілі [[БҰҰ]]-ның алты ресми тілінің бірі боп табылады. Араб тілі [[лексика]]лық жағынан ең өнімді тілдерге жатады. [[13 ғ.|XIII ғ.]] жазылған [[Ибн Манзур]]дың [[Лисан әл-Араб|«Лисан әл-араб»]] кітабында 80 мыңға жуық сөздік жинақталған. Мысалға [[18 ғ.|XVIII ғ.]] жазылған [[Сэмюель Джонсон]]ның [[ағылшын тілі]] сөздігінде 42 мың сөз бар<ref>[http://johnsonsdictionaryonline.com/?page_id=7507 Johnsons Dictionary Online]</ref>. Араб тілі 28 әріптен құралған. Бірақ кейбір тіл ғалымдары «һамза» белгісін әріп ретінде санап, араб әліппесі 29 әріптен тұрады деп санайды. Араб тілінің басқа тілдерден айырмашылығы — [[Парсы тілі|парсы]] және [[Иврит тілі|иврит]] тілдері сияқты араб жазуы оңнан солға жазылады. Араб тілінің ерекшеліктері: тілде және әліпбиде "ч, п" дыбыстары, әріптерінің болмауы. Прото семиттік (барлық семит тілдерінің бабасы) тілдегі п араб тілінде ф-ға ауысқан. == Араб тілінің атаулары == * '''Құранның тілі''' — мұсылмандардың қасиетті кітабы Құран араб тілінде болғандықтан осылай аталып кеткен. * '''«Дад» әрпінің тілі''' — «дад» (ض) әрпі тек қана араб тілінде кездескендіктен, бұл тілді осылай атап кеткен. Бұған [[Әбу Таийб әл-Мутанабби]]дің сөзі мысал бола алады: {{quotation| Олардың мақтанышы «дад»-ты айту |}} == Араб тілінің классификациясы == Тіл ғалымдарының тұжырымы бойынша араб тілі Афро-Азиялық [[семит тілдері]] тобынан шыққан. Бұл тіл батыс семит тілдерінің орта бөліміне жатады, сондықтан араб тіліне ең жақын тілдер: [[иврит]] және [[арамей тілі]]. Араб тілі пайда болу және тарихы жағынан семит тілдерінің ең жас тілдерінің бірі саналады, бірақ кейбіреулер оны бастапқы семит тілдерінің негізі болған тілге ең жақын тіл санайды. Бұлай айтудың себебі араб тілі тек [[Арабия түбегі]]нде қолданылып, басқа семит тілдері сияқты шет тілдерден әсер алмаған. == Араб тілінің пайда болуы == Араб тілінің пайда болуы туралы көптеген пікір бар. Біреулер араб тілін ең алғаш қолданған Йариб ({{lang-ar|يعرب}}) деген адам болып, осы тіл соның атымен байланысты аталған деп санайды. [[Мұхаммед]] пайғамбардан {{Салауат}} жеткен хадисте анық араб тілімен ең бірінші сөйлеген [[Ибраһим]]ның ұлы [[Исмаил]] пайғамбар болған деп айтылған. Ал кейбіреулер араб тілі жұмақтағы [[Адам ата]] сөйлеген тіл деп санайды, бірақ бұған дәлел ететін діни мәтіндер жоқ. == Басқа семит тілдерінен айырмашылығы == == Араб диалектілерінің бірігуі == == Араб тілінің шарықтауы == == Араб тілінің құлдырау кезеңі == == Қайта қалпына келуі және қазіргі замандағы жағдайы == == Әдеби араб тілі мен диалектілер == {{Main|Араб әдебиеті}} == Екітілділік және оның нәтижелері == == Араб жазуы == {{Main|Араб жазуы}} == Араб каллиграфиясы == {{Main|Араб каллиграфиясы}} == Араб сандары == {{Main|Араб цифры}} == Араб тілінің айтылуы == === Дыбыстар === === Харакаттар (әріптердің дыбысталуы) === {{Main|Харакат}} === Дауыссыз әріптер === == Араб тілінің ғылымдары == === Наху (араб тілі грамматикасы) === {{Main|Араб тілі грамматикасы}} === Баләға (шешендік) === === Уруд === === Иштиқақ (сөз түрлендіру)=== Сарф (араб тілі морфологиясы) === Иғраб (грамматикалық талдау) === {{Main|Иғраб}} == Араб тілін оқыту == == Араб тілі диалектілері == == Араб жазуын қоданатын елдер == == Араб тілінің басқа тілдерге әсері == == Араб тілі Қазақстанда == Араб тілі [[Қазақстан]] аумағына [[7 ғ.|7]]-[[9 ғ.|9 ғасырлардан]] бастап, негізінен, діни әдебиеттер, діндарлар, мешіт-медреселер ықпалымен кең тарады.<ref>Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3</ref> Қазан төңкерісіне дейін ([[1917]]) Қазақстанда араб тілін еркін меңгерген сауатты адамдар көп болған. Кеңес өкіметі дәуірінде бұл дәстүр әлсіреді. Тек [[20 ғ.|XX ғасыр]] соңғы ширегінде Қазақстанда араб тілін оқып үйренуге арналған бірқатар оқулықтар, анықтамалықтар, арабша-қазақша сөздіктер жарық көре бастады. ==Дереккөздер== <references/> ==Тағы қараңыз== * [[Араб жазуы]] {{Араб тілі}} [[Санат:Араб тілі]] [[Санат:Араб жазуы]] [[Санат:Тілдер]] [[Санат:Флексиялы тілдер]] i7aq5ejdrove6dci7kxu0nx5pm3ty7a Ош облысы 0 12423 3404453 3061787 2024-11-24T08:13:16Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Coat_of_Osh.png]]» деген «[[:File:Coat_of_arms_of_Osh.png]]» дегенмен алмастырылды. 3404453 wikitext text/x-wiki {{coor title dm|40|0|N|73|0|E}} {{Әкімшілік бірлік |Түс1 = {{Түс|Қырғызстан}} |Қазақша атауы = Ош облысы |Шынайы атауы = Ош облусу |Елтаңба = Coat of arms of Osh.png |Ту = Flag of Osh.svg |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = [[Қырғызстан]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = облыс |Кіреді = |Енеді = |Астанасы = [[Ош]] |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = |Таратылған уақыты = |Басшысы = Үзарбек Жылқыбаев |Басшының түрі = губернатор |Басшысы2 = |Басшының түрі2 = |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = |Тілдері = [[Қырғыз тілі]] [[Орыс тілі]] |Тұрғыны = 1 225 400 |Санақ жылы = 2015 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = |Тығыздығы = 44,5 |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = [[Қырғыздар]] [[Орыстар]] |Конфессионалдық құрамы = |Жер аумағы = 29 200 |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Ендік = |Бойлық = |Карта = KyrgyzstanOsh.svg |Карта ені = |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = +6 |Аббревиатура = |ISO = KG-O |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = O |Сайты = |Commons санаты = |Түсініктемелер = }} '''Ош облысы''' ({{lang-ky|Ош облусу}}) — [[Қырғызстан]]ның облыстарының бірі. [[Жалалабат облысы|Жалалабат]], [[Баткен облысы|Баткен]], [[Нарын облысы|Нарын]] облыстарымен, [[Өзбекстан]]менен, [[Тәжікстан]]менен және Қытайдың Шыңжаң Ұйғыр аутономиялық ауданымен шектеседі. Жұрттың негізі – [[қырғыздар]] менен [[өзбектер]]. Облыс 1939 жылы құрылды. Орталығы — [[Ош]] қаласы. Жер көлемі – 29,2 мың шаршы шақырым (км²). Әкімшілік бөлінісі – 3 қала, 2 қала сияқты елді мекен, 79 ауыл кеңесі, 467 ауыл. == Халқы == * Халық саны: 1 247,9 мың адам * Халық тығыздығы: 44.5/км² (адам/шаршы шақырымға) === Ұлттық құрамы === * [[Қырғыздар]] — 751 мың (63,8 %) (1999) * [[Өзбектер]] — 366 мың (31,1 %) * [[Орыстар]] —15 мың (1,3 %) * [[Түріктер]] — 11 мың (0,9 %) * [[Ұйғырлар]] — 10 мың (0,8 %) * [[Татарлар]] — 7 мың (0,6 %) * [[Тәжіктер]] — 6 мың (0,5 %) == Сілтемелер == * [http://www.osh.gov.kg/ Ресми сайт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080521154337/http://www.osh.gov.kg/ |date=2008-05-21 }} {{Қырғызстанның әкімшілік бөлінісі}} [[Санат:Ош облысы]] 4m9p43bc17vvi80duxtkc3echvupoo6 Арман Шәріпбайұлы Жетпісбаев 0 14301 3404251 3295924 2024-11-23T21:41:35Z Casserium 68287 3404251 wikitext text/x-wiki {{Infobox Biography | subject_name = Жетпісбай Арман Шәріпбайұлы | image_name = | date_of_birth = {{birth date and age|1971|04|24}} | place_of_birth = Куйбышев селосы, Жуалы ауданы, [[Жамбыл облысы]], {{байрақ|Қазақ КСР}} (<span style="font-size:smaller;">қазіргі [[Қазақстан]]</span>), [[КСРО]] | occupation = [[Шымкент]] қаласының [[әкім]]і | religion = [[Ислам]] }} '''Жетпісбай Арман Шәріпбайұлы''' — [[Шымкент]] қаласының [[әкім]]і. == Өмірбаяны == Арман Жетпісбаев 1971 жылы 24 сәуірде [[Жамбыл облысы]], [[Жуалы ауданы]], Куйбышев ауылында туған. 1993 жылы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н «өнеркәсіп және азаматтық құрылыс» мамандығы бойынша «инженер-құрылысшы» біліктілігін. 2002 жылы Т.Рысқұлов атындағы [[Жаңа экономикалық университеті]]н «қаржы және несие» мамандығы бойынша «экономист» біліктілігін игерген. 1992 жылдан бастап 1999 жылғы шілдеге дейін түрлі коммерциялық құрылымдарда жұмыс атқарған. 1999 жылдың шілдесінен 2000 жылдың сәуірі аралығы "[[Қазкоммерцбанк]]" АҚ-ның [[Шымкент]] қаласының филиалы директорының орынбасары. 2002-2003 жылдары «Казкоммерцбанк» АҚ-ның Қызылорда қаласы филиалының директоры, «Қазкоммерцбанк» АҚ басқармасы төрағасының бірінші орынбасары қызметтерін атқарған. 2003-2005 жылдары «[[Корпорация ARNA]]» ААҚ-ның атқарушы директоры, кейін «Корпорация ARNA» ААҚ басқармасының төрағасы болып сайланды. 2005-2006 жылдары «Оңтүстік» арнайы экономикалық аймақ (АЭА) дирекциясы мемлекеттік мекемесінің директоры. 2006-2008 жылдары [[Түркістан облысы]] әкімінің орынбасары. 2008 жылдың ақпан айынан бастап [[Шымкент]] қаласының [[әкім]]і болып тағайындалды. 2012 жылдың 24 сәуірінде әкімдік қызметтен босады. 2015 жылдың желтоқсанында "[[Қазатомөнеркәсіп]]" ұлттық компаниясының директоры болып тағайындалды. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.shymkent.gov.kz/ Шымкент қаласының әкімшiлiгi ресми торабы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080818213220/http://www.shymkent.gov.kz/ |date=2008-08-18 }} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:24 сәуірде туғандар]] [[Санат:1971 жылы туғандар]] [[Санат:Жуалы ауданында туғандар]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Шымкент әкімдері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Жаңа экономикалық университеті түлектері]] [[Санат:Қазкоммерцбанк тұлғалары]] [[Санат:Қазатомөнеркәсіп директорлары]] b4t5u994ac7q8onnhga9ee804h5awn9 Қырғызстан қалаларының тізімі 0 16265 3404329 3085497 2024-11-23T23:25:14Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Coat_of_Osh.png]]» деген «[[:File:Coat_of_arms_of_Osh.png]]» дегенмен алмастырылды. 3404329 wikitext text/x-wiki [[Қырғыз Республикасы]]нда 31 қала бар. * [[1913]] жылы 3 қала болған. * [[1972]] жылы 15 қала және 35 қала типті поселке болды. * [[1976]] жылы 17 қала және 32 қала типті поселке болды. == Қалалар тізімі == {| class="wikitable sortable" |- ! Қазақша атауы!! Қырғызша атауы!! Туы, елтаңбасы!! Қала статусы!! 2009!! 2019<ref>{{Cite web |url=http://stat.kg/kg/statistics/download/operational/825/ |title= Мұрағатталған көшірмесі |access-date=2020-03-23 |archive-date=2020-04-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200429181447/http://www.stat.kg/kg/statistics/download/operational/825/}}</ref>!!Статусы!! Облысы |- | [[Айдаркен]] || Айдаркен || [[Сурет:Coat of arms of Khaidarkan.png|50 px]] | 2012 |10 331|| 11759 |аудандық маңыздағы қала||[[Баткен облысы]] |- | [[Балықшы (қала)|Балықшы]] || Балыкчы || [[Сурет:Balykchi flag.svg|50 px]] [[Сурет:Coat of arms of Balykchy Kyrgyzstan.svg|50 px]] | 1954 |42 380|| 48622 |облыстық маңыздағы қала||[[Ыстықкөл облысы]] |- | [[Баткен]] || Баткен || [[Сурет:Batken flag.svg|50 px]] [[Сурет:Batken coa.svg|50 px]] | 2000 |13 435|| 18263 |облыстық маңыздағы қала||[[Баткен облысы]] |- | [[Бішкек]] || Бишкек || [[Сурет:Flag_of_Bishkek_Kyrgyzstan.svg|50 px]] [[Сурет:Coat_of_arms_of_Bishkek_Kyrgyzstan.svg|50 px]] |1878 |821 915|| 1012500 |республикалық маңыздағы қала |- | [[Жалалабат]] || Жалал-Абад || [[Сурет:Jalal abad flag.svg|50 px]] [[Сурет:Jalalabad coa.svg|50 px]] | 1877 |89 004|| 109189 |облыстық маңыздағы қала||[[Жалалабат облысы]] |- | [[Исфана]] || Исфана || | 2001 |18 244|| 22139 |аудандық маңыздағы қала||[[Баткен облысы]] |- | [[Кемин]] || Кемин || | 2012 |8169|| 10095 |аудандық маңыздағы қала||[[Шу облысы]] |- | [[Керуен (қала)|Керуен]] || Кербен || [[Сурет:Coat of arms of Kerben city.png|50 px]] | 2004 |14 141|| 18196 |аудандық маңыздағы қала||[[Жалалабат облысы]] |- | [[Көкжаңғақ]] || Көк-Жаңгак || | 1943 |10 451|| 11786 |аудандық маңыздағы қала||[[Жалалабат облысы]] |- | [[Қадамжай]] || Кадамжай || |2012 |6732|| 7152 |аудандық маңыздағы қала||[[Баткен облысы]] |- | [[Қайыңды (қала)|Қайыңды]] || Кайыңды || [[Сурет:Coat of arms of Kaindy, Panfilov.png|50 px]] |2012 |7526|| 9265 |аудандық маңыздағы қала||[[Шу облысы]] |- | [[Қант (қала)|Қант]] || Кант || [[Сурет:Flag of Kant (Ysyk-Ata).png|50 px]] [[Сурет:Coat of arms of Kant (Ysyk-Ata).png|50 px]] |1985 |21 589|| 21985 |аудандық маңыздағы қала||[[Шу облысы]] |- | [[Қарабалта]] || Кара-Балта || [[Сурет:Karabalta flag.svg|50 px]] [[Сурет:Karabalta coa.svg|50 px]] | 1975 |37 834|| 46911 |аудандық маңыздағы қала||[[Шу облысы]] |- | [[Қаракөл (қала, Қырғызстан)|Қаракөл]] || Кара-Көл || | 1977 |18 843|| 22050 |облыстық маңыздағы қала||[[Жалалабат облысы]] |- | [[Қарақол]] || Каракол || [[Сурет:Flag of Karakol Kyrgyzstan.svg|50 px]] [[Сурет:Coat of arms of Karakol Kyrgyzstan.svg|50 px]] | 1869 |63 377|| 76509 |облыстық маңыздағы қала||[[Ыстықкөл облысы]] |- | [[Қарасу]] || Кара-Суу || [[Сурет:Coat of arms of Kara-Suu.png|50 px]] | 1960 |20 862|| 25469 |аудандық маңыздағы қала||[[Ош облысы]] |- | [[Қошқарата]] || Кочкор-Ата || | 2003 |14 814|| 16829 |аудандық маңыздағы қала||[[Жалалабат облысы]] |- | [[Қызылқия (Қырғызстан)|Қызылқия]] || Кызыл-Кыя || [[Сурет:Coat of arms of Kyzyl-Kiya.png|50 px]] | 1938 |31 727|| 40309 |облыстық маңыздағы қала||[[Баткен облысы]] |- | [[Майлысу]] || Майлуу-Суу || [[Сурет:Coat of arms of Mailuu-Suu.png|50 px]] | 1956 |16 953|| 22347 |облыстық маңыздағы қала||[[Жалалабат облысы]] |- | [[Нарын (қала)|Нарын]] || Нарын || [[Сурет:Naryn coa.svg|50 px]] | 1927 |34 822|| 40065 |облыстық маңыздағы қала||[[Нарын облысы]] |- | [[Науқат]] || Ноокат || [[Сурет:Coat of arms of Nookat city.png|50 px]] | 2003 |14 371|| 17242 |аудандық маңыздағы қала||[[Ош облысы]] |- | [[Орловка (Кемин ауданы)|Орловка]] || Орловка || | 2012 |6260|| 6111 |аудандық маңыздағы қала||[[Шу облысы]] |- | [[Ош]] || Ош || [[Сурет:Flag of Osh.svg|50 px]] [[Сурет:Coat of arms of Osh.png|50 px]] | IX ғасыр |232 816|| 270347 |республикалық маңыздағы қала |- | [[Өзген]] || Өзгөн || | 1927 |49 410|| 60236 |аудандық маңыздағы қала||[[Ош облысы]] |- | [[Сүлікті]] || Сүлүктү || [[Сурет:Coat of arms of Suluktu.png|50 px]] | 1940 |20 010|| 14472 |облыстық маңыздағы қала||[[Баткен облысы]] |- | [[Талас (қала)|Талас]] || Талас || [[Сурет:Coat of arms of Talas city.png|50 px]] | 1944 |32 886|| 38700 |облыстық маңыздағы қала||[[Талас облысы]] |- | [[Таскөмір]] || Таш-Көмүр || [[Сурет:Coat of arms of Tash-Komur.png|50 px]] | 1943 |19 310|| 23228 |облыстық маңыздағы қала||[[Жалалабат облысы]] |- | [[Тоқмақ]] || Токмок || [[Сурет:Tokmak flag.svg|50 px]] [[Сурет:Tokmak coa.svg|50 px]] | 1867 |53 231|| 64534 |облыстық маңыздағы қала||[[Шу облысы]] |- | [[Тоқтағұл]] || Токтогул || | 2012 |16 429|| 19864 |аудандық маңыздағы қала||[[Жалалабат облысы]] |- | [[Шолпаната]] || Чолпон-Ата || [[Сурет:Coat of arms of Cholpon-Ata.png|50 px]] | 1975 |10 525|| 13627 |аудандық маңыздағы қала||[[Ыстықкөл облысы]] |- | [[Шопоков]] || Шопоков || [[Сурет:Shopokov emblem.svg|50 px]] | 1985 |8749|| 9971 |аудандық маңыздағы қала||[[Шу облысы]] |} == Басқа елді мекендер == *[[Ала-Бука]] *[[Айдаркен]] ([[Хайдаркан]]) *[[Ананьево]] *[[Араван]] *[[Атбаши (қала)|Атбаши]] *[[Баетово]] *[[Базар-Коргон]] *[[Бакай-Ата]] *[[Беловодское]] *[[Боконбаево]] *[[Гульча]] *[[Ивановка(Қырғызстан)|Ивановка]] *[[Каджи-Сай]] *[[Каинды]] *[[Каныш-Кия]] *[[Кара-Кульджа]] *[[Кемин]] *[[Кок-Ой]] *[[Кочкорка]] *[[Кызыл-Адыр]] *[[Кызыл-Суу]] *[[Лебединовка]] *[[Массы]] *[[Мин-куш]] *[[Покровка (Қырғызстан)|Покровка]] *[[Пульгон]] *[[Сокулук]] *[[Сузак]] *[[Токтогул]] *[[Тюп]] *[[Чаек]] *[[Чуй]] *[[Эски-Ноокат]]. == Сілтемелер == [http://www.citykr.kg/ Қырғыз Республикасының қалалар қауымдастығы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200121231406/http://citykr.kg/ |date=2020-01-21 }} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Елдер бойынша қала тізімдері]] [[Санат:Қырғызстан қалалары]] q9xj77hyvoberriko3wqb9b2yd8y4xx Әлеуметтік желілер 0 18237 3404457 3369784 2024-11-24T08:19:46Z Айжанкааа 159004 /* Қазақстандағы әлеуметтік желілердің даму үрдісі */ісетемейді-істемейді 3404457 wikitext text/x-wiki '''Әлеуметтік желілер''' — ермектері бірдей адамдардың [[Интернет]]те бірігетін қоғамдастық сайттары. Осы сайттарда адамдар жедел түрде мәліметтер алмасады және достар табады. Бірақ осы сайттар арқылы тек қатынасып қана қоймай, адамдар [[музыка]], видео іздеуі де мүмкін. == Құрылымы == Әлеуметтік желілерде адамдар өзі жайлы мәлімет тастап қалдыра алады (туған күні, оқыған мектебі, университеті, ермектері және т.б.), басқа қатынасушылар осы мәліметтерді пайдаланып сол адамды таба алады. Әлеуметтік желінің қызметі мұнымен тоқтап қалмайды. Әлеуметтік желілерде достармен, басқа қолданушылармен хат алмасуға; сурет алмасуға; сурет, видео, жазба-мақала жариялауға болады. Танымал желілердің (Вк, Фейсбук, Менің әлемім, т.б) ішінде ойын ойнау, музыка тыңдау сынды мүмкіндіктері бар. == Әлеуметтік желілердің тарихы == Әлеуметтік желілер Интернетте 1995 ж. бастап кең таралған, осы жылы бірінші әлеуметтік желі - Classmates.com (Сыныптастар) сайт ашылды. 2003-2004 жж. [[MySpace]], [[Facebook]] жобалары шықты. Сауда ұжымдары әлеуметтік желілерге үлкен қызығушылық көрсетті. Осындай жобалар бірнеше миллиондық аудиторияны тартты әрі олардың жарнамасы қатты әсер жасады. == Қазақстандағы әлеуметтік желілердің даму үрдісі == Қазақстанда қазіргі кезде ең көп қолданыстағы әлеуметтік желілердің бірі [http://nur.kz nur.kz] сайты болып есептеледі. Одан Басқа да [[Birge.kz]], [[Ilike.kz]], on.kz, [http://kazlife.com www.kazlife.com], [http://zhelide.kz/index.php Zhelide.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120316204216/http://zhelide.kz/index.php |date=2012-03-16 }} сайттары жұмыс істеуде. Солардың ішінде [[Zhelide.kz]] сайтына келетін болсақ, Желіде.кз сайты 2011 жылдың тамыз айында ашылды, сондай аз уақыт ішінде 10000-нан аса қолданушы жинап үлгерді. Бұл ҚАЗНЕТ үшін өте жоғары көрсеткіш болып есептеледі. Zhelide.kz сайты қазіргі күнде жұмыс істемейді. == Әлеуметтік желілердің жағымды жақтары == * компьютерлік сауаттылықтың жоғарылығына байланысты ақпарат алу, алмасу жылдамдығы артады; * халықтың билік органдары блогтарына хабарласуы арқылы кері және өзара байланыс орнатуға жол ашылады; * іздестіру жүйелері арқылы кез келген тақырыпта ақпарат алу және пайдалану; тиімді пайдаланған жағдайда білімін толықтыру; * сыныптастар мен курстастарын, ескі достарын табу және хабарласу; * тек компьютер арқылы ғана емес, ұялы телефондар арқылы да желіге ену; * өз мүддеңе сай келетін азаматпен виртуалды тілдесу. == Әлеуметтік желілердің жағымсыз жақтары == * бос уақыттың жұмсалуы; * оппоненттің манипуляциялық тәсілдеріне мән бермей, алдауына түсу; * ақпараттың ақиқаты мен жалғандығын айыра алмау, кез келген ақпараттың ұсынылуы; * қоғам құндылықтарына жатпайтын лас сөздерді пайдалану, теріс пиғылды азаматтардың өз мүддесін жүзеге асыру үшін мүмкіндігінің болуы; * ақпаратты кез келген тұлғаның өз мүддесі үшін пайдалануы; * толықтай электронды бағыныштылық. == Әлеуметтік желілердің мүмкіндіктері == * ақпарат алмасуда сурет, бейне, блогтар мен микроблогтар, қауымдастық, чат және т.б. көздер арқылы қажетті мәліметтерді кеңінен пайдалану; * өз профиліңді құру және автор туралы мәлімет ұсыну; * мүдделері бойынша ортақ виртуалды достармен қатар, өмірдегі достар, туысқандар, әріптестер, сыныптастар мен курстастар бірлестігін құру; * халық пен мемлекеттік органдар арасындағы өзара байланысты блогтар арқылы күшейтеді; * кез келген жерде қажетті ақпаратты өз уақытында алу және пайдалану. == Әлеуметтік желілердің қатерлері == * орналастырылған ақпаратты кез келген азамат оңай тауып және өз қажетіне пайдалана алады; * ұсынылған ақпаратты жұмыс берушілер, ата-ана, балалары, қылмыскерлер, құқық қорғау органдары кез келген шараларға қолдана алады; * әлеуметтік желілерге тәуелділік; ауызша, жазылмаған заңдар басшылыққа алынады; * заңнамалық базаның әлсіздігі; виртуалды тілдесуге байланысты сөйлеу, ақпараттың жылдам алынуы және жеке ізденістің жоқтығына байланысты ойлау қабілеті кемиді, дүниетанымы төмендейді; * компьютерлік тролльдер қақпанынына түсу. == Ең үлкен желілер == Шетелде: * [[Facebook]] * [[Last.fm]] * [[LinkedIn]] * [[MySpace]] * [[Twitter]] * [[Instagram]] *[[Ask.fm]] *[[LiveJournal]] *[[Pinterest]] Қытайда: * Qzone * Sina Weibo * Renren Ресейде: * [[ВКонтакте]] * [[Мой Мир]] * [[Одноклассники]] * [[LiveJournal]]тжәне т.б. {{Интернет және сайттар}} [[Санат:Интернет]] [[Санат:Әлеуметтік желілер]] dj2lh6oivqo0k8fy3h736htusefv8xd 3404461 3404457 2024-11-24T08:29:35Z Маконяаа 154967 3404461 wikitext text/x-wiki '''Әлеуметтік желілер''' — ермектері бірдей адамдардың [[Интернет]]те бірігетін қоғамдастық [[сайт]]тары. Осы сайттарда адамдар жедел түрде мәліметтер алмасады және [[дос]]тар табады. Бірақ осы сайттар арқылы тек қатынасып қана қоймай, адамдар [[музыка]], видео іздеуі де мүмкін. == Құрылымы == Әлеуметтік желілерде адамдар өзі жайлы мәлімет тастап қалдыра алады (туған күні, оқыған мектебі, университеті, ермектері және т.б.), басқа қатынасушылар осы мәліметтерді пайдаланып сол адамды таба алады. Әлеуметтік желінің қызметі мұнымен тоқтап қалмайды. Әлеуметтік желілерде достармен, басқа қолданушылармен хат алмасуға; сурет алмасуға; сурет, видео, жазба-мақала жариялауға болады. Танымал желілердің (Вк, Фейсбук, Менің әлемім, т.б) ішінде ойын ойнау, музыка тыңдау сынды мүмкіндіктері бар. == Әлеуметтік желілердің тарихы == Әлеуметтік желілер Интернетте 1995 ж. бастап кең таралған, осы жылы бірінші әлеуметтік желі - Classmates.com (Сыныптастар) сайт ашылды. 2003-2004 жж. [[MySpace]], [[Facebook]] жобалары шықты. Сауда ұжымдары әлеуметтік желілерге үлкен қызығушылық көрсетті. Осындай жобалар бірнеше миллиондық аудиторияны тартты әрі олардың жарнамасы қатты әсер жасады. == Қазақстандағы әлеуметтік желілердің даму үрдісі == Қазақстанда қазіргі кезде ең көп қолданыстағы әлеуметтік желілердің бірі [http://nur.kz nur.kz] сайты болып есептеледі. Одан Басқа да [[Birge.kz]], [[Ilike.kz]], on.kz, [http://kazlife.com www.kazlife.com], [http://zhelide.kz/index.php Zhelide.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120316204216/http://zhelide.kz/index.php |date=2012-03-16 }} сайттары жұмыс істеуде. Солардың ішінде [[Zhelide.kz]] сайтына келетін болсақ, Желіде.кз сайты 2011 жылдың тамыз айында ашылды, сондай аз уақыт ішінде 10000-нан аса қолданушы жинап үлгерді. Бұл ҚАЗНЕТ үшін өте жоғары көрсеткіш болып есептеледі. Zhelide.kz сайты қазіргі күнде жұмыс істемейді. == Әлеуметтік желілердің жағымды жақтары == * компьютерлік сауаттылықтың жоғарылығына байланысты ақпарат алу, алмасу жылдамдығы артады; * халықтың билік органдары блогтарына хабарласуы арқылы кері және өзара байланыс орнатуға жол ашылады; * іздестіру жүйелері арқылы кез келген тақырыпта ақпарат алу және пайдалану; тиімді пайдаланған жағдайда білімін толықтыру; * сыныптастар мен курстастарын, ескі достарын табу және хабарласу; * тек компьютер арқылы ғана емес, ұялы телефондар арқылы да желіге ену; * өз мүддеңе сай келетін азаматпен виртуалды тілдесу. == Әлеуметтік желілердің жағымсыз жақтары == * бос уақыттың жұмсалуы; * оппоненттің манипуляциялық тәсілдеріне мән бермей, алдауына түсу; * ақпараттың ақиқаты мен жалғандығын айыра алмау, кез келген ақпараттың ұсынылуы; * қоғам құндылықтарына жатпайтын лас сөздерді пайдалану, теріс пиғылды азаматтардың өз мүддесін жүзеге асыру үшін мүмкіндігінің болуы; * ақпаратты кез келген тұлғаның өз мүддесі үшін пайдалануы; * толықтай электронды бағыныштылық. == Әлеуметтік желілердің мүмкіндіктері == * ақпарат алмасуда сурет, бейне, блогтар мен микроблогтар, қауымдастық, чат және т.б. көздер арқылы қажетті мәліметтерді кеңінен пайдалану; * өз профиліңді құру және автор туралы мәлімет ұсыну; * мүдделері бойынша ортақ виртуалды достармен қатар, өмірдегі достар, туысқандар, әріптестер, сыныптастар мен курстастар бірлестігін құру; * халық пен мемлекеттік органдар арасындағы өзара байланысты блогтар арқылы күшейтеді; * кез келген жерде қажетті ақпаратты өз уақытында алу және пайдалану. == Әлеуметтік желілердің қатерлері == * орналастырылған ақпаратты кез келген азамат оңай тауып және өз қажетіне пайдалана алады; * ұсынылған ақпаратты жұмыс берушілер, ата-ана, балалары, қылмыскерлер, құқық қорғау органдары кез келген шараларға қолдана алады; * әлеуметтік желілерге тәуелділік; ауызша, жазылмаған заңдар басшылыққа алынады; * заңнамалық базаның әлсіздігі; виртуалды тілдесуге байланысты сөйлеу, ақпараттың жылдам алынуы және жеке ізденістің жоқтығына байланысты ойлау қабілеті кемиді, дүниетанымы төмендейді; * компьютерлік тролльдер қақпанынына түсу. == Ең үлкен желілер == Шетелде: * [[Facebook]] * [[Last.fm]] * [[LinkedIn]] * [[MySpace]] * [[Twitter]] * [[Instagram]] *[[Ask.fm]] *[[LiveJournal]] *[[Pinterest]] Қытайда: * Qzone * Sina Weibo * Renren Ресейде: * [[ВКонтакте]] * [[Мой Мир]] * [[Одноклассники]] * [[LiveJournal]]тжәне т.б. {{Интернет және сайттар}} [[Санат:Интернет]] [[Санат:Әлеуметтік желілер]] geqgmnbcmmogyks9hx2vjkze31lslco Нан 0 19210 3404459 3185477 2024-11-24T08:24:57Z Айжанкааа 159004 /* Тарихы */бірашама-біршама 3404459 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Four loaves.jpg|thumb|267x267px|Бөлкелер мен батондар]] [[Сурет:French bread DSC09293.jpg|thumb|200px|Француз нанында нан қабығы қалыңдау]] '''Нан'''<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|«Қазақ Энциклопедиясы»]], 6 том</ref> — ас атасы. Ол [[бидай]] [[ұн]]ынан жасалады. Дәстүрлі қазақ қоғамында нан пісірілуіне, қоспасына қарай әртүрлі аталған. Әдетте пешке пісірілгендерін нан, отқа көміп пісірілгендерін күлше, табаға, тандырға пісірілгендерін бәтір, қазанға пісірілгенін қарыма, майға пісірілгенін бауырсақ, жайма деп аталады. Нанды жерге тастамайды, үстінен аттамайды, үстіне ешбір затты қоймайды. Нанды бір қолмен үзіп жемейді. [[Қазақтар]] нанды қасиетті деп санайды. Алайда нан ұннан, судан жасалады. Нанға тұз, ашытқылар (дрожи) қосады, олар өз кезегінде нанды пешке салу үшін қабығын қалындатып көтереді. == Тарихы == Нан - [[неолит]] дәуірінде-ақ пайда болып, даярлануы тарих тереңінде жатқан өнімнің бір түрі. Алғашқы нан жарма мен судан даярланған, сол сияқты су мен ұнды кездейсоқ немесе арнайы мақсатта тәжірибелеу қорытындысынан туындаған пісірме ботқаның түрінде болды. Қазіргі уақытта ертеректегі нанның жалғасын бүкіл әлемде әр алуан жармадан даярлайды, мысалы, [[мексикалық тортилья]], [[үнді]]нің [[чапати]]і, [[қытай]] ''poa ping''-і, [[шотланд]]ық [[сұлы]] [[жұқа нан]]ы, [[Солтүстік Америка|солтүстік америкалық]] [[жүгері]] жұқа наны және [[эфиопия]] [[инжер]]і. Шелпек түріндегі нан көптеген ежелгі өркениетті елдердің тағамы болды: [[шумерлер]] арпа шелпегін жеді, ал [[б.з.д. ХІІ ғасыр]]дағы мысырлықтардың көшедегі шатырлардан ''та'' деп аталатын қатты шелпектер сатып алуға мүмкіндіктері болды. Ашытқыдан жасалған нан алғашқы рет Мысырда жергілікті жерде астықтың өсуіне қолайлы жағдайлардан пайда болды деп есептеледі, ал мұндай нанды даярлауға екі қасиетке ие болған бидай сұрпын шығару қажеттігі туындады. Мысырдың [[ертединастия]]лық кезеңінде жасалған алғашқы жетілдіруде алдын ала отқа кептірмей бастыратын бидай түрі табылды және өсірілді. Ашытқыдан жасалған нанның туындауына көмегі болған құрамында жеткілікті көп мөлшерде [[балауыз]]ы (ақуыз) бар бидай сұрпын табу екінші жаңалық болып табылды. Алғашқы ашытқы қамыры [[б.з.д. XVII ғасыр]]да қолданыла бастады, алайда осындай қамыр илеуге болатын бидай өте сирек кездесті. Мұндай бидайдың жетіспеушілігі [[б.з.д. IV ғасыр]]ға дейін Мысыр мен Грекия арасындағы 300 жылдық қалыпқа келген сауда байланысы бола тұра [[Ежелгі Грекия]]ға осы бидай түрінің жеткізілмеуінен қорытынды жасауға болады. Нанның алғашқы түрі үшін қамырды ашытудың көптеген түрі бар. Ашытқы ретінде ауада болатын бактерияларды қолдануға болатын. Бұл үшін қамырды біршама уақыт ашық ауада қалдыруға болатын еді. Бұл технология [[нан ашытқысы]]н жасауда қазіргі уақытқа дейін қолданылып отыр. [[Үлкен Плиний]] галдар мен ибериялықтар сырадан алынған көпіршікті «басқа халықтар жасаған наннан да жеңілірек (тығыздау)» етіп жасау үшін қолданады. Сыра орнына шарап ішкен ежелгі дүниенің сол бөлігінде ашытқы ретінде жүзім шырыны мен ұн қоспасынан тұратын немесе шарап сіңірілген бидай кебектері қолданылды. Бірақ нан даярлауда қамырдың кішкене тілімін қалдырып, келесі күні ашытқы негізі ретінде қолдануға қалдыру тәсілі біршама кеңірек таралды. [[Сурет:Breads and rolls.jpg|thumb|солға|260x260px|Бөлкелер мен бөлкедегі нанды еспелер]] Көне заманның өзінде нанның әр алуан түрлері болды. [[Ежелгі грекия]]лық [[Афиней]] [[«Даналар тойы»]] шығармасында көне уақытта даярланған нанның кейбір түрлерін, тәтті тоқаш, печенье және басқа да пісірулерді суреттейді. Нан сұрыптарының арасында шелпек, бал қосылған нан, көкнәр дәні себілген саңырауқұлақ түріндегі бөлкелер және негізгі әскери тағам – шанышқымен қыздырылған еспе нандар еске алынады. Сол сияқты нанды даярлауда қолданылған ұнның түрі мен сапасының өзгешелік қасиеттері болды. [[Дифил]] атап өткендей, «бидайдан пісірілген нан арпа нанына қарағанда құнарлырақ, жеңіл таралады және сапасы да әрдайым жақсы болатын. Құндылығы жағынан тазартылған (жақсы еленген) ұн алғашқы орынды, кәдімгі бидай ұны – одан кейінгі, ал оның соңындағы орынды еленбеген ұннан жасалған нан иемденді». [[Ортағасыр]]дағы Еуропада нан тағамның негізгі орнын алып қана қоймай, үстел жабдығының бір бөлігі болып табылды. Үстелдің стандартты жабдығына ылғалды өзіне сіңіріп алатын тәрелке ретінде шамамен 15 х 10 см болатын кейбір нан кесектері қойылды. Ас ішіліп болған соң, тәрелке рөлін атқарған бұл нанның кесектері желініп қойылады, кедейлерге беріліп немесе олармен иттерін тамақтандырды. Тек [[XV ғасыр]]да мұндай тағамға арналған ыдыстарды ағаштан жасап, нан «тәрелкелерді» қолдануды тоқтатты. [[Сурет:Brood.jpg|thumb|right|262x262px|Кесілген нан көптеген елдерде танымал болды.]] [[Отто Фредерик Роведдер]] '''нан кескішті''' ойлап тапқыш болып есептелді. [[1912]] жылы Роведдер нан кесе алатын машинада жұмыс істей бастады, кесілген нандар кеуіп қалады деп есептеп, бірақ наубайханалар мұндай машиналарды зауықсыз қолданды. Тек [[1928]] жылы Роведдер нанды кесе отырып орайтын машина ойлап тапқанда, кесілген нан танымал бола бастады. Мұндай нанды даярлайтын машиналарды қолданған алғашқылардың бірі [[Чилликота]]дағы, [[Миссурий|Миссуридегі]] наубайханалар болды. Ұрпақтар аралығында кедейлер сұр және қара (қара бидай) нанын жегенінде, байлар үшін ақ нан жақсырақ болып есептелді. Алайда,[[XX ғасыр]]да кейбір бұқара топтардың арасындағы жақсырағы керісінше болды – ақ нан құндылығы еленбей төменгі топтарға арналған деп есептеліп ассоциацияланғанда, сұр және қара нанды оның қоректілік құндылығының жоғарылығынан көбірек жеді. Кейінгі жылдарда қамырды автоматты түрде даярлайтын [[үйде пісірілген нандар]]ы дәріптеле бастады. ==Толығырақ== Нан – ең азы [[ұн]] мен [[су]]дан тұратын [[қамыр]]ды пісіру, булау немесе қуыру жолы арқылы даярланатын азық-түлік өнімдері тобындағы біріктіретін атау. Көп жағдайда [[тұз]] қосылады, сол сияқты ашытқы сияқты қопсытқыш та бар. Сонымен бірге нанның кейбір сұрыптарына ([[зире]] дәні, жаңғақ, мейіз, кептірілген өрік және түйірлер ([[күнжіт]], [[мак]] тұқымдары) сияқты) дәмдеуіштер қосылады. Нан — ұннан дайындалатын тағам. Дәстүрлі қазақ қоғамында нан пісірілуіне, қоспасына қарай әртүрлі аталған. Әдетте пешке пісірілгендерін нан, отқа көміп пісірілгендерін күлше, таба мен тандырға пісірілгендерін бәтір, қазанға пісірілгендерін қарыма, майға пісірілгендерін бауырсақ, жайма деп атаған. Бұларды қамыр түрлеріне қарай ашыған, ашымаған деп те ажыратып атаған. Алайда жалпы тілдік ұғымда ұннан пісірген тағамдардың бәрін бір сөзбен нан деп атау қалыптасқан. Қазақтардағы ең ежелгі нан түрі ашытылмаған қамырдан жасалынған «[[қазақ]]тың қара қатырмасы» болған. [[Қамыр]]ды ашытып, нан пісіру технологиясы үндіеуропалық халықтарға тән. Қамырды илеу үшін жалпы қалыптасқан тәсіл бойынша жылы тұзды судан басқа [[шалап]], [[қымыз]], [[шұбат]], [[сүт]], [[сорпа]], сондай-ақ ащы қосып илесе дәмді болады. == Нанның негізгі үш түрі == Этнологтардың пікірінше, қазақ халқында астықтан нан өнімдерін пісіріп дайындаудың негізгі үш түрі бар: 1) Нанды қоламтаға көміп пісіру (''көне тәсіл''); 2) табаға, қазанға, тасқа жауып пісіру (''көшпелілердің ежелгі тәсілі''); 3) тоң майға, өсімдік (''сұйық'') майына қуырып пісіру. 1-тәсіл бойынша көмеш, қоламта нан, күлше дайындалды. Мұнда қамырды дөңгелектей жазып, оттың шоқ араласпаған ыстық қоламтасына көміп пісіреді. Егер ұсақтап кесіп қоламтаға көмсе, ол тоқаш деп аталған. нанды осылайша пісіру мен оның аталуы орта ғасырларда да “көмәч” күлге көмілген нан, “[[күзмән]]” көмпеш нан делінген. Таба, тас, қазанға нан пісіру кезінде қамыр жабыспас үшін оған май жағылған. Қыздырылған табаның көлеміндей етіп қамыр жайылған соң, бетіне тағы бір таба төңкеріп шоққа тығып қою немесе бетіне бір нәрсе жауып, шоқ үстіне қою арқылы таба нан пісірілген. Ыстық қазанға, қыздырылған, жалпақ жұқа тасқа қарыма нан, қазан жаппа дайындалған. Ішіне туралған ет салынып табаға пісірілгендерін кісе нан, ашытып пісіргендерін бөлке нан деп атаған. Қамыр жаймаға малдың, құстың етін орап, пешке пісірген бөкпе нанды бәліш, ертеректе бүйрек, бүйрекше нан деп те атаған. [[М.Қашқари]] еңбегінде май жағып, тандыр немесе ошақтағы қазанға қарып пісірген нанның қақурған, жұқмын деген жаппа нан түрлері кездеседі. Қазіргі таңда Қазақстанда нанның 200-ден астам түрі дайындалады. == Әлем халықтарындағы нанның түрлері == Нан — тамақ өнімдерінің ең танымал түрі. Көптеген елдерде оны даярлаудың өзіндік ұлттық рецепті болады. * [[Таба нан]], [[бауырсақ]] ([[Қазақстан]]) * [[Каравай]] (Ресей, Украина, Беларусь) * [[Бейгл]] (АҚШ) * [[Бисквит]] (Батыс Еуропа) * [[Брецель]] (Германия) * [[Бриошь]] (Нормандия, Франция) * [[Наан]] (Үндістан) * [[Тандыр нан]] (Орта Азия) * [[Лаваш]] (Кавказ) * [[Юха]] (Әзірбайжан) * [[Маца]] (Израиль) * [[Пита]] (Таяу Шығыс) * [[Пицца]] (Италия) * [[Тортилья]] (Мексика) * [[Фолар]] (Португалия) * [[Француз багеті]] (Франция) * [[Чапати]] (Үндістан) * [[Қара нан]] (ТМД) * [[Вестфаль наны]] (Германия) == Таба нан == '''Таба нан''' — табаға салып пісіріледі. Пісірер алдында қамыр бетіне бармақпен басып ойық жасайды. Қалыпқа салып пісірген наннан таба нан әлдеқайда дәмді де құнарлы. == Қолдану жолдары == Нанды жеке жеуге болады, алайда оны бутерброд түрінде [[кілегей]], [[жержаңғақ]] немесе [[күнбағыс майы]]мен, [[тосап]]пен, [[маргарин]]мен, [[джем]]мен, [[желе]]мен, [[мармелад]]пен, [[бал]]мен жейді. Сонымен бірге нан [[сэндвич]]тің негізі ретінде қолданылады. Ол тек қана пісірілген немесе қызартылған (мысалы, [[тостер]]де) болады және бөлме жағдайынан ыстық күйіне дейінгі температурада шектеусіз ұсыныла береді. {{Portal|Аспаздық}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Нан}} [[Санат:Ұн өнімдері]] ewp6nwhmqyapwgeqf8uea1yk5e9r4gy Динара Нұрсұлтанқызы Құлыбаева 0 19731 3404490 3394636 2024-11-24T10:54:58Z Шайнүсіп 161753 Династия жөнінде 3404490 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Есімі=Динара Нұрсұлтанқызы Құлыбаева|Суреті= |Туған кездегі есімі = Динара Нұрсұлтанқызы Назарбаева |Ту_2= |Титулы_2=[[Қазақстан-Британ техникалық университеті]]нің директорлар кеңесінің төрағасы|Басқара бастады_2=2004 жылдан бастап|Мамандығы=[[Экономист]] |Президент_2= [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев| Нұрсұлтан Назарбаев]] |Титулы_3=[[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті]]нің директорлар кеңесінің мүшесі |Басқара бастады_3=2001 жылдан бастап |Президент_3= [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Титулы_4= Нұрсұлтан Назарбаев білім қорының директоры |Басқара бастады_4=1998 жылдан бастап |Президент_4= [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев| Нұрсұлтан Назарбаев]] |Білімі= '''1. ''' [[Ресей театр өнері институты]] (1989)<br> '''2. '''[[КИМЭП|Қазақстан менеджмент, экономика және болжау институты]] (1998)<br> '''3. ''' [[Кентербери университеті]]|Азаматтығы= {{USSR}} →<br>{{KAZ}}|Ғылыми дәрежесі=Педагогика ғылымдарының докторы (2007)|Жұбайы=[[Тимур Асқарұлы Құлыбаев|Тимур Құлыбаев]]|Туған жері={{туғанжері|Теміртау|Теміртауда}}, [[Қарағанды облысы]], [[Қазақ КСР]], [[КСРО]]|Туған күні=19.8.1967|Әкесі=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Анасы=[[Сара Алпысқызы Назарбаева|Сара Назарбаева]]|Балалары=Алтай (1990)<br>Дениза (2004)<br>Нәби (2008)<br>Ализия (2010)|Марапаттары={{Барыс ордені}}{{Парасат ордені}}[[Сурет:Palmes_academiques_Chevalier_ribbon.svg|60px|link=Академиялық пальмалар ордені]]|Сурет=|Династия=[[Нұрсұлтан Назарбаев отбасы|Назарбаевтар әулеті]]}} '''Динара Нұрсұлтанқызы Құлыбаева''' (тумысында — '''Назарбаева'''; [[19 тамыз]] [[1967]], [[Қарағанды облысы]], [[Теміртау]]) – миллиардер, педагогика ғылымдарының докторы. [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның тұңғыш президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]тың ортаншы қызы және білім қорының директоры<ref> https://foundation.kz/kz/2018-10-07-17-20-23/direktor-lebizi.html</ref>. [[Forbes|Forbes журналы]] бойынша 2024 жылы байлығы 5 млрд $ бағаланып<ref> https://forbes.kz/ranking/75_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_-_2024</ref>, [[Орта Азия]]дағы ең бай әйел атанды<ref> https://forbes.kz/ranking/object/55</ref>. ==Байлығы== Құлыбаева 1998 жылдан бастап [[Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті|IITU]], Astana IT University, [[Қазақстан-Британ техникалық университеті|ҚБТУ]], [[Алматы энергетика және байланыс университеті|АЭБУ]], [[Халықаралық бизнес университеті|UIB]], [[Астана]] мен [[Алматы]]дағы Халықаралық Мирас мектептері және [[Арыстан әскери лицейі]] кіретін “Нұрсұлтан Назарбаев білім қорының” (қазіргі NNEF) директоры.<ref> https://foundation.kz/ru/</ref>. Одан бөлек жұбайы [[Тимур Асқарұлы Құлыбаев|Тимур Құлыбаев]]пен бірге “АЛМЭКС холдингтік тобы“ АҚ арқылы елдегі ірі банктердің бірі [[Қазақстан Халық банкі|Халық Банктың]] 69.52 % иелік етеді.<ref> https://forbes.kz/ranking/object/2#:~:text=%D0%9E%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D0%B5%2520%D0%B0%D0%BA%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%8B%253A%2520%D0%90%D0%9E%2520%C2%AB%D0%A5%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F%2520%D0%B3%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BF%D0%B0%2520%C2%AB%D0%90%D0%9B%D0%9C%D0%AD%D0%9A%D0%A1%C2%BB%2520%E2%80%94%252073,%D0%B0%D0%BA%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%8B%2520%E2%80%94%25203%252C2%2520%2525.</ref>. 2024 жылы [[Қазақстан Халық банкі|Халық Банк]] Құлыбаевтарға 276.5 млрд ₸, ал 2022 жылы 138 млрд ₸ өтемақы төлеп берді.<ref> https://kaztag.kz/amp/news/okolo-t193-mlrd-dividendov-vyplatit-halyk-bank-kompanii-kulibaevykh</ref>. {| class="wikitable" |- ! Жыл !! Байлығы !! Орны |- | 2024 | 5 млрд $<ref> https://forbes.kz/ranking/75_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_-_2024</ref> | әлемде 612-ші, елде 2-ші |- | 2023 | 4.3 млрд $<ref> https://forbes.kz/ranking/50_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_-_2023</ref> | әлемде 636-шы, елде 2-ші |- | 2022 | 3.9 млрд $<ref> https://forbes.kz/ranking/50_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_-_2022</ref> | әлемде 780-ші, елде 2-ші |- | 2021 | 2.9 млрд $<ref> https://forbes.kz/articles/50_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_-_2021_1621273818/amp</ref> | елде 6-шы |- | 2020 | 2.9 млрд $<ref> https://forbes.kz/articles/50_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_1525434752_1603074535/amp</ref> | елде 2-ші |- | 2019 | 3.1 млрд $<ref> https://forbes.kz/ranking/50_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_-_2019</ref> | елде 3-ші |- | 2018 | 3.1 млрд $<ref> https://forbes.kz/articles/50_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_2018_1525434751/amp</ref> | елде 2-ші |- | 2017 | 2.2 млрд $<ref> https://forbes.kz/articles/50_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_2017_2018/amp</ref> | елде 3-ші |- | 2016 | 2.1 млрд $<ref> https://forbes.kz/ranking/50_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_-_2016</ref> | елде 3-ші |- | 2015 | 2.1 млрд $<ref> https://forbes.kz/articles/50_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana_-_2015/amp</ref> | елде 4-ші |- | 2014 | 1.8 млрд $<ref> https://forbes.kz/articles/50_bogateyshih_biznesmenov_kazahstana/amp</ref> | елде 3-ші |- | 2013 | 1.3 млрд $<ref> https://forbes.kz/ranking/50_bogateyshih_lyudey_kazahstana_-_2013</ref> | елде 5-ші |- | 2012 | 1.258 млрд $<ref> https://forbes.kz/ranking/50_bogateyshih_lyudey_kazahstana_-_2012</ref> | елде 6-шы |- |} === Мүлкі === [[Германия]]ның [[Неміс толқыны]] атты медиа орталығының 2022 жылғы зерттеуінше<ref> https://abai.kz/post/147044</ref> Құлыбаевтар құны 100 миллион еуро болатын мүліктерге иелік етеді. [[XIX ғасыр]]да өмір сүрген орыс дипломаты әрі құпия кеңесшісі [[Михаил Иринеевич Хрептович|Михаил Хрептович]]тің демалыс орны болған Зеело сарайын сатып алу және жөндеу жұмыстарына 60 млн еуро жұмалған. Басылымның хабарлауынша әлі күнге дейін бұл сарайға ешкім келмеген. [[Азаттық радиосы]]ның 2022 жылы зерттеуінде Құлыбаевтардың [[Алматы]]да "Жайлау" гольф-клубы мен "Оқжетпес" санаторийі аумағымен шектесіп жатқан, аумағы – 74 149 шаршы метр, яғни, 7,5 гектарға жуық зәулім сарайы бар. Үйдің мекенжайы "Жайлау" ықшамауданы, 1-үй деп көрсетілгенімен "2gis", "Яндекс карта" мобильді қосымшалары бұл мекенжайларды көрсетпейді<ref>{{Cite web|title= Назарбаев әулетінің Алматыдағы мүліктері |url= https://www.azattyq.org/amp/kazakhstan-the-investigative-on-nazarbayev-family-properties-in-almaty/31672510.html |accessdate=27 қазан 2024|work= www.azattyq.org |lang=kz}}</ref>. Үйдің құрылтайшылары: [[Тимур Асқарұлы Құлыбаев|Тимур]] мен Динара Құлыбаевтар. 2020 жылы [[Азаттық радиосы]]ның Сара Әлихан мен Майк Эккель зерттеулері бойынша [[Испания]]ның [[Жирона]] қаласы, [[Льорет-де-Мар]] [[муниципалитет]]і, Avenue Canyelles 2(B) көшесінде 20 гектар, 3200 шаршы метрлі, 13 жатын бөлмесі, 19 жуын бөлмесі, бассейн, кинотеатр, 3 монша және көліктерге арналған гаражбен қамданған үй орналасқан. [[Екінші дүниежүзілік соғыс|Екінші дүниежүзілік соғыстың]] соңында испандық өнеркәсіпші салған, кейінірек оны жапондық компания сатып алып, ғимаратты өзі басқаратын мектеп ретінде пайдаланды. 2007 жылы нысанның иесі ауысты, кімге екені белгісіз. Үйдің Құлыбаев-Назарабевтарға тиесілі екенін көрші [[Бланес|Бланес қаласының]] 2012 жылғы “Нысан [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасының президентіне]] тиесілі” деп шығарған сот үкімі куә. Бейресми деректер бойынша тіпті бұл үйдегі кештерде [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаевтың]] өзі көзге түскен. [[Швейцария|Швейцарияның]] [[Женева|Женева қаласы]], Аньер елді-мекені, № 399 Route D’Hermance мекенжайы бойынша Динара Құлыбаеваның атына жазылған құны 74.7 млн [[Швейцария франкі|франк]], аумағы 7960 шаршы метрді құрайтын, 3 қабатты, көбелек тәрізді баспалдақпен, 25 метрлік жабық-ашық бассейндермен, спа және қонақ бөлмелерімен қамданған үй орналасқан. Швейцарияның RTS телеарнасының 2013 жылғы зерттеуі бойынша Динара Құлыбаева үйдің аумағы еуропалық емес елдердің азаматтарына аумағы 3000 шаршы метрден асатын нысанды сатуға болмайтындықтан, бұл үйде сатып алу үшін Швейцария билігінен рұқсат сұраған. Өз кезегінде Швейцария билігі Динара мен Тимур Құлыбаевтардың және сол кездегі [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] үйге аяқ асты келіп қалуын себеп етіп, үй сатып алуға рұқсат берген<ref>{{Cite web|title= Tapis rouge à Genève pour la fille du président du Kazakhstan|url= https://www.rts.ch/info/regions/geneve/4764500-tapis-rouge-a-geneve-pour-la-fille-du-president-du-kazakhstan.html|accessdate=27 қазан 2024|lang=fr|work= www.rts.ch }}</ref>. 2019 жылы Құлыбаева 62 млн [[Швейцария франкі|франк]]қа (68 млн $) [[Женева]]да Коллонж-Бельрив [[муниципалитет]]індегі № 25 және 27 Chemin du Milieu мекенжайындағы жері мен үй аумағы 28 700 шаршы метр, қасындағы басқа да нысандардың аумағы 890 шаршы метр болатын, екі шаршы мұнара тас қасбетімен қапталған, ұлттық маңызы бар швейцариялық мәдени құндылығы бар Бельрив қамалын ({{Lang-de|Chateau de Bellerive}}) сатып алды. 2020 жылы қаңтарда қамалға шектесіп жатқан 1.5 гектарлы жерді 44 млн [[Швейцария франкі|франк]]қа (49 млн $) сатып алып, жерін кеңейтті. Бельрив қамалы 17 ғасырда бой тұрғызып, [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] дипломаты [[Садруддин Аға Хан]]ға (1933—2003) көп жылдар бойы тиесілі болған. == Білімі == А. В. Луначарский атындағы Мәскеу мемлекеттік театр өнер университетін 1989 жылы бітірген. Қазақ [[менеджмент]], [[экономика]] және болжау институтынан магистр дәрежесін алды (1998). «Методологические основы управления профессионально-ориентированной образовательной системой школ международного типа» ("Халықаралық типтегі мектептердің кәсіби бағытталған білім беру жүйесін басқарудың әдістемелік негіздері") деген тақырыпта докторлық диссертацияны қорғады. == Биографиясы == [[1967 жыл]]ы [[19 тамыз]] күні дүниеге келген. Қазақ Бас киносында инспектор (1990–1991), «[[Қазкинопрокат]]та<nowiki/>» бөлім бастығы (1991–95), «Бөбек» қорында дирекция жетекшісі (1996, 1998) қызметтерін атқарды. [[1998 жыл]]дан «Нұрсұлтан Назарбаев<nowiki/>» білім қорында директор. <ref>“Қазақ Энциклопедиясы”</ref> [[2004 жыл]]ы — «ҚБТУ» АҚ директорлер кеңесінің төрайымы. [[2007 жыл]]ы "Халықаралық типті мектептердің білім жүйесін басқаруының методологиялық негіздері" тақырыпты докторлық диссертация қорғады. [[2009 жыл]]дан бастап Н.Назарбаев атындағы Білім Ұлттық қорын басқарады. == Марапаттары == «Парасат» орденінің иегері (2008) == Отбасы == * Әкесі — [[Нұрсұлтан Назарбаев]] - [[Қазақстан]]ның [[Қазақстан Республикасының Президенті |тұңғыш президенті]] (1991-2019).<ref> https://informburo.kz/kaz/nazarbaev-otstavkaa-kett-.html</ref><ref> https://www.azattyq.org/amp/kazakhstan_nursultan_nazarbayev_first_president/25359019.html</ref> * Анасы — [[Сара Алпысқызы Назарбаева|Сара Назарбаева]] - [[Қазақстан]]ның [[Қазақстанның бірінші ханымы| тұңғыш бірінші ханымы]] (1991-2019) және [[Бөбек қоры| Бөбек]], [[қазақстан]]дық [[ Балалар ауылдары]] қорының негізін салушы. * Жұбайы - [[Тимур Құлыбаев]] (некеде 1990 жылдан бастап) - [[Қазақстан]] [[Қазақстан Республикасы Ұлттық Олимпиадалық комитеті| Ұлттық Олимпиадалық комитетінің]] 5-президенті (2015-2024)<ref> https://kaztag.kz/amp/news/gennadiy-golovkin-smestil-timura-kulibaeva-na-postu-prezidenta-nok</ref><ref> https://www.azattyq.org/amp/kazakhstan-gennady-golovkin-the-new-head-of-the-national-olympic-committee/32836003.html</ref>, [[Қазақстан темір жолы]] (2009-2011), [[Қазатомөнеркәсіп]] (2008-2012), [[ҚазМұнайГаз]] (2006-2007, 2009-2012), [[KEGOC]] (2006-2007, 2008-2011) директорлар кеңесінің төрағасы. * Балалары - Алтай ([[1990]] ж.т.) , Дениза ([[2004]] ж.т.) , Нәби ([[2008]] ж.т.) және Алишия ([[2010]] ж.т.) * Келіні - Диана Катранова (Алтай Асқардың әйелі) * Құдағиы - Зелина Катранова - «Восточное рудоуправление» ЖШС бас директоры , Алматы облысы Жамбыл ауданының Құрметті азаматы болып танылған, «Кенші даңқы» орденінің толық иегері, «Конституцияға 20 жыл» медальдарымен марапатталған және «Еңбек даңқы» ІІІ дәрежелі. * Тәтесі - [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]] - [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі]]нің [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 3-сайланым депутаттары| 3]] және [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 5-сайланым депутаттары| 5]], [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенаттың]] [[Қазақстан Парламенті Сенатының 6-сайланым депутаттары| 6-сайланым депутаты]] және 7-төрағасы.<ref> https://senate.parlam.kz/kk-KZ/news/details/279</ref> * Сіңлісі - [[Әлия Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Әлия Назарбаева]] - Қазақстан Республикасының өнер және мәдениет саласындағы мемлекеттік сыйлығының лауреаты (2018). * Қайын атасы - [[Асқар Алтынбекұлы Құлыбаев|Асқар Құлыбаев]] - техникалық ғылым докторы (2003). ҚР және Халықаралық инженерлер академиясының академігі (1992), Қазақстанның құрметті инженері (2001). * Қайын ағасы - [[Талғат Асқарұлы Құлыбаев|Талғат Құлыбаев]] - генерал-майор (2000), заң. ғылым докторы (2004). * Қайын енесі - Раиса Алдабергенқызы Құлыбаева * Қайын інілері - Бексұлтан Талғатұлы Құлыбаев ([[1984]]ж.т) - «Теміржол Құрылыс-Атырау» ЖШС Ақтөбе филиалына , шикі мұнай және ілеспе газ өндірумен айналысатын компанияға және 2010 жылы құрылған несие серіктестігіне иелік етеді ; Әлібек Талғатұлы Құлыбаев ([[1989]]ж.т). * Абысыны - Нәйлә Бигалықызы Құлыбаева (Тоқалова) - жылжымайтын мүлікті жалға беру , пайдаланумен айналысатын екі компанияның және мейрамхана бизнесі мен тамақ жеткізумен айналысатын компанияның басшысы. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан миллиардерлері]] epnn3iu0b6q7v4eyadtfn1m62imi7hy Қарағанды экономикалық университеті 0 21935 3404352 2025011 2024-11-24T00:21:06Z Casserium 68287 «[[Қарағанды экономика университеті]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]] 3404352 wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Қарағанды экономика университеті]] bigkyxvgi85wi2e4324ej8a9oy3mlqv Нәби Елікбаев 0 22546 3404276 2424222 2024-11-23T21:50:13Z Casserium 68287 3404276 wikitext text/x-wiki '''Нәби Елікбаев''' (1944 жылы туған) – [[философия]] ғылымдарының докторы (2001), [[профессор]] (1993). * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]н (1965) бітірген соң орта мектепте [[мұғалім]], [[аспирант]] (1965–1976); * КСРО ІІМ органдарында оқытушы, цикл бастығы, доцент (1976–1988); * [[ҚЕ.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті|Қарағанды мемлекеттік педагогикалық институты]]нда доцент, кафедра меңгерушісі, проректор (1988–1993); * 1994 жылдан Қазақстан ІІМ [[Қарағанды заң институты]]нда профессор болды. * 2000 жылы «''Қазақтың ұлттық психологиясының қалыптасуы мен дамуының тарихи және әлеуметтік-мәдени негіздері''» деген тақырыпта докторлық [[диссертация]] қорғады. * Елікбаев 90-нан астам ғылыми еңбектің, оның ішінде 4 [[монография]]ның авторы.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998. ISBN 5-89800-123-9</ref> ==Шығармашылығы== * Социализм және ұлттық психология (1978);<ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref> * О национальной психологии казахской нации (1991); * Дөуір тынысы: қазақ Ұлтының психологиясы (2000). ==Дереккөздер== <references/> {{Stub:Қарағанды облысы: Энциклопедия }} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:1944 жылы туғандар]] [[Санат:Профессорлар]] [[Санат:Қазақстан философтары]] [[Санат:Қарағанды облысы тұлғалары]] g7cxm6flf60nmhfkp69lqrc674nx39x Төлеген Рахманұлы Аманбаев 0 22816 3404239 3397150 2024-11-23T21:36:38Z Casserium 68287 3404239 wikitext text/x-wiki '''Төлеген Рахманұлы Аманбаев''' (7.12.[[1954]] ж. [[Қызылорда облысы]], [[Қазалы ауданы]], [[Әйтеке би кенті]]) – физика-математика ғылымдарының докторы (1998). [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің механика-математикалық факулттетін бітірген (1978). [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институтында]] оқытушы (1978–81, қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]], аға оқытушы, доцент (1985–97), Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінде кафедра меңгерушісі (1998–2002), проф. (2003 жылдан) қызметтерін атқарады. «Исследование ударно-волновых течений двухфазных газовзвесей частиц или капель» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғады. 54 ғылыми еңбектің авторы.<ref>Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер== * [https://www.inform.kz/kz/kazakparat-anons-zheltoksannyn-7-ci-men-13-i-aralygyndagy-okigalardyn-kuntizbesi_a2218042 ҚазАқпарат-Анонс: желтоқсанның 7-cі мен 13-і аралығындағы оқиғалардың күнтізбесі] {{stub}} [[Санат:7 желтоқсанда туғандар]] [[Санат:1954 жылы туғандар]] [[Санат:Әйтеке биде туғандар]] [[Санат:Физика-математика ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Мәскеу мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] [[Санат:Қазақстан физиктері]] afw842prs881t6azc6mt0e19ygp3kib 3404278 3404239 2024-11-23T21:50:50Z Casserium 68287 3404278 wikitext text/x-wiki '''Төлеген Рахманұлы Аманбаев''' (7.12.[[1954]] ж. [[Қызылорда облысы]], [[Қазалы ауданы]], [[Әйтеке би кенті]]) – физика-математика ғылымдарының докторы (1998). [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің механика-математикалық факулттетін бітірген (1978). [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институтында]] оқытушы (1978–81, қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]], аға оқытушы, доцент (1985–97), Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінде кафедра меңгерушісі (1998–2002), проф. (2003 жылдан) қызметтерін атқарады. «Исследование ударно-волновых течений двухфазных газовзвесей частиц или капель» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғады. 54 ғылыми еңбектің авторы.<ref>Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер== * [https://www.inform.kz/kz/kazakparat-anons-zheltoksannyn-7-ci-men-13-i-aralygyndagy-okigalardyn-kuntizbesi_a2218042 ҚазАқпарат-Анонс: желтоқсанның 7-cі мен 13-і аралығындағы оқиғалардың күнтізбесі] {{stub}} [[Санат:7 желтоқсанда туғандар]] [[Санат:1954 жылы туғандар]] [[Санат:Әйтеке биде туғандар]] [[Санат:Физика-математика ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Мәскеу мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] [[Санат:Қазақстан физиктері]] sgtuodnjvj635d9obc1hnwlpuioi8i0 Нағима Орманбекқызы Жақыпбекова 0 22982 3404277 3384143 2024-11-23T21:50:32Z Casserium 68287 3404277 wikitext text/x-wiki {{Ғалым|Есімі=Нағима Орманбекқызы Жақыпбекова|Туған күні=17.11.1960|Туған жері=[[Қазақ КСР]], [[Түркістан облысы]], {{туғанжері|Арыс|Арыста}} қаласы|Азаматтығы=[[КСРО]]→[[Қазақстан]]|Ғылыми аясы=[[химия]]|Ғылыми дәрежесі=Техника ғылымдарының докторы|Ғылыми атағы=[[профессор]]|Альма-матер=[[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті]]}} '''Нағима Орманбекқызы Жақыпбекова''' ([[17 қараша]] [[1960 жыл]]ы туған, [[Түркістан облысы]], [[Арыс]] қаласы) – [[техника]] [[Ғылым|ғылымдарының докторы]] (2003), [[профессор]] (2006). == Өмірбаян == ҚазМУ-ды (1983, қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті|ҚазҰУ]]) бітірген. 1983 жылдан [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нде оқытушы, аға оқытушы, [[доцент]] қызметтерін атқарды. Ғылыми еңбектерінің негізгі бағыты [[коллоид]]ты [[химия]] және [[физика]]-химия [[механика]], беттік құбылыстар мен дисперсті [[жүйе]]лер, дисперсті жүйелерді реттеу мен тұрақтандыру мәселелеріне арналған. Жақыпбекова «''Табиғат және техногендік қайталама шикізатты қайта өңдеудің инновациялық технологияларын құру және ұйымдастыру''» жұмысы үшін [[Қазақстан Республикасы]] Мемлекеттік сыйлығын алды (телавт., 2005).<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том</ref> == Ғылыми қызметі == [[Ғылыми жұмысшы|Ғылыми жұмыс]]<nowiki/>тың бағыты - полимерлі реагенттерді екінші реттік материалдардан өндіру және оларды [[металлургия]]<nowiki/>да, [[мұнай]] өндірісінде, электроплиттерде және ауыл шаруашылығында қолдану. 80-нен астам ғылыми еңбектер жариялады, [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]<nowiki/>ның 6 [[патент]]і<nowiki/>не ие, «Суда еритін [[полимер]]<nowiki/>лер және [[өнеркәсіп]]<nowiki/>тік дисперсиялар» монографиясының авторы (2000, Алматы). == Марапаттары == Қазақстан Республикасының [[ғылым]], [[техника]] және [[білім]] саласындағы [[Қазақстанның мемлекеттік сыйлығы|Мемлекеттік сыйлығының]] лауреаты (2005), 2011 жылы Жақыпбекова 200 мұғалімнің ішінде «ЖОО-ның үздік оқытушысы» Қазақстанның мемлекеттік стипендиясымен марапатталды.<ref>http://testent.ru/news/ob_itogakh_respublikanskogo_konkursa_luchshij_prepodavatel_vuza_2011/2012-01-02-698</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан инженерлері]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Профессорлар]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] {{stub}} j449bvufihn72cymgi38wendacgm1rl Владимир Федорович Вернер 0 23241 3404279 2341485 2024-11-23T21:51:12Z Casserium 68287 3404279 wikitext text/x-wiki '''Владимир Федорович Вернер''' ''(1937 жылы, [[Ресей]], [[Саратов облысы]], Энгельс қаласында туған)'' – техника ғылымдарының докторы ''(1991 жылы)''. * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институтын]] ''(1961 жылы, қазіргі Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті)'' және аспирантурасын ''(1970 жылы)'' бітірген. * «АзЦемент» ғылыми-зерттеу институтында аға техник, инженер, кіші ғылыми қызметкер ''(1961–64 жылдары)'' * «Цемент жобалау ұйымының» [[Шымкент]] бөлімшесінде аға инженер, топ жетекшісі ''(1964–67 жылдары)'' * Қазақ химия-технология институтында аға оқытушы ''(1970–77 жылдары)'' болып істеді * ''1977 жылдан'' Оңтүстік Қазақстан техника университетінде доцент. * Вернер 128 ғылыми-зерттеу еңбектің авторы.<ref>“Қазақ Энциклопедиясы”, 2 том</ref> ==Сілтемелер== * [http://lists.memo.ru/d6/f459.htm «Списки жертв»] ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:1937 жылы туғандар]] [[Санат:Ресейде туғандар]] [[Санат:Қазақстан инженерлері]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] {{stub}} b3qpjt5a7r9sfzed5gkw86dk40jsll1 Дәрігерлер білімін жетілдіру институты 0 23276 3404337 3386442 2024-11-24T00:03:47Z Casserium 68287 «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404337 wikitext text/x-wiki '''Дәрігерлер білімін жетілдіру институты''', қазіргі [[Қазақ ұлттық медицина университеті]]нің дәрігерлер білімін жетілдіру факультеті негізінде 1963 жылы [[Алматы]]да құрылған. 1992 жылға дейін [[КСРО]] Денсаулық сақтау министрлігінің қарамағында болған. <br /> Қазір [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]] Денсаулық сақтау министрлігіне бағынады. Оқу мерзімі 1–5 ай, клиникалық ординатура – 2 жыл, аспирантура – 3 жыл. Институт құрамында: [[хирургия]] және [[терапия]] факультеттері бар (2000). Институт күнделікті оқу жұмысында орталық клиникалық қалалық аурухана, Қазақ [[туберкулез]] ғылыми-зертттеу институты, Қазақ [[онкология]] және [[радиология]] ғылыми-зерттеу институты, т.б. медицина мекемелердің клиникаларымен, сондай-ақ [[Алматы]] қаласындағы емдеу, [[ауру]]дан сақтандыру [[мекеме]]лерінің арнайы [[кафедра]]ларымен тығыз байланыс жасайды.<br /> <br /> Негізгі ғылыми-зерттеу жұмыстарының бағыттары: айналадағы [[физика]]-[[химия]] өзгерістердің адам [[организм]]іне тигізетін әсерін зерттеу, мұндай өзгерістерге қарсы қолданылатын емдеу әдістері мен сақтық шараларын іздестіру, қартайған шақта пайда болатын түрлі аурулардың ерекше белгілерін анықтау, жаңадан диплом алған жас дәрігерлерді оқыту әдістерін жетілдіру. Институт денсаулық сақтау жүйесі [[маман]]дарының білімін көтерумен шұғылданатын [[Қазақстан]]дағы барлық мекемелер мен құрылымдардың оқу-әдістемелік қызметін үйлестіріп, оңтайландырумен де айналысады. Білімін жетілдіруге келген дәрігерлерге арналған жатақхана, [[кітапхана]], компьютерлік сыныптар, тіл үйренетін бөлме, т.б. бар.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, V том</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{stub}} [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] lbtd3zknpcd1dsqjecxphm8l0btguju Шәріпжан Заханұлы Еcкендіров 0 23967 3404280 2674486 2024-11-23T21:51:51Z Casserium 68287 3404280 wikitext text/x-wiki '''Шәріпжан Заханұлы Ескендіров''' ([[1946 жыл]], [[Түркістан облысы]], [[Шымкент]]) – [[химия]] ғылымдарының докторы (''1979''). == Өмірбаяны == * 1968 жылы Қазақ химия-технология институтын (''қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]'') бітіреді. * 1968-72 жж. Қазақ химия-технология институтында оқытушы * 1972-1975 жж. [[Мәскеу химия-технология институты]]ның аспирантурасында оқыған. * 1976-1983 жж. – Қазақ химия-технология институтының механикалық факультетінің деканы, доцент. * 1983-1991 жж. – Қазақ химия-технология институтының "Басқару жүйесін автоматтандыру" кафедрасының меңгерушісі * 1991-1992 жж. – "Органикалық химия жәнее кибернетика" факультетінің деканы. * 1992-1997 жж. – "Жүйелерді автоматтандыру және есептеу машиналары" кафедрасының меңгерушісі. * 1997-2000 жж. – "Ақпараттық технология және жүйелерді автоматтандыру" факультетивінің бірінші деканы. * 2000-2002 жж. – М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің дамыту жөніндегі проректоры. * 2002-2004 жж. – М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің оқу-әдістемелік бөлімінің проректоры. * 2004-2006 жж. – М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің оқу ісі жөніндегі проректоры. * 2006-2012 жж. – "Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету" кафедрасының профессоры. == Ғылыми жұмысы == * Ескендіров 252 ғылыми еңбектің, оның ішінде 3 монографияның авторы, 2 авторлық куәлігі бар.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> * Докторлық диссертация атауы: «Моделирование и проектирование жидкофазных реакторов смешения» (1995 ж.) == Жетістіктері == * 1997 жылы - ҚР Білім беру ісінің үздігі.<ref>[http://articles.ukgu.kz/ru/scientist/256 Ескендиров Шарипжан Заханович]</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{бастама}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:1946 жылы туғандар]] [[Санат:Шымкентте туғандар]] [[Санат:Қазақстан химиктері]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Химия ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстан білім беру ісінің үздіктері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] 30p79lj9ad9dva1iv2y611wr3f2ms76 Еуразия нарық институты 0 24125 3404347 3076518 2024-11-24T00:16:28Z Casserium 68287 «[[Санат:Астана жоғарғы оқу орындары|Астана жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404347 wikitext text/x-wiki [[Сурет:SGU-Students.JPG|200px|thumb|right]] '''Еуразия нарық институты''' – [[Астана қаласы]]ндағы мемлекеттік емес жоғары оқу орны. 1992 жылы ашылған. Институтта экономика және менеджмент, маркетинг және коммерция, қаржы және кредит, бухгалтерлік есеп және аудит, әлемдік экономика, т.б. мамандықтар бойынша жоғары білімді кадрлар даярланады. Оқу күндізгі және сырттай бөлімдерде жүргізіледі. Мерзімі — 4 жыл. [[2001]] жылы [[ЮСАИД]] және [[АҚШ| АҚШ-тың]] “CARANA” Корпорациясының грантын жеңіп алды. Институтта компьютерлік оқу орталығы жұмыс істейді. Онда 60-қа жуық оқу-әдістемелік және оқу құралдары жарық көрді. Оқу ғимараты, компьютерлік сыныптар, зертханалар, кітапхана, оқу залы, әскери кафедра бар. Негізі қаланғалы бері 2920 маман бітіріп шықты ([[2000]]).<br /> EIM әлемдік сапа деңгейіне ұмтылған. EIM бәсекеге қабілетті және өмірге қажетті мамандарды сапалы даярлауының басты факторларынан аса маңыздылары Еуродеңгейде модернизацияланудағы материалды-техникалық база, заманауи аудиториялар, оқу кабинеттері, Интернет пен ЖОО-ың электронды кітапханаға қосылған компьютерлік класстары, көрнекті Акт, Конференц-және спортзалдары, кітапхана, жатақхана, асхана.<br /> Қазақ Елі, 9 шілде [[2010]] жыл 2010 жылы 7 шілде күні, «ЕУРАЗИЯ НАРЫҚ ИНСТИТУТЫН» бітірушілерге диплом тапсыру салтанаты болып өтті. Еліміздегі 145 ЖОО-дан индустриялық-инновациялық экономиканы жедел дамыту стратегиясына сәйкес басқару жүйесіне қажетті жоғары білімді, бәсекелестікке қабілетті мамандарды сапалы даярлайтындары әлі санаулы.<br /> БАКАЛАВРИАТ:<br /> * Экономика<br /> * Менеджмент<br /> * Есеп пен аудит<br /> * Қаржы<br /> * Мемлекеттік және жергілікті басқару<br /> * Маркетинг<br /> * Ақпараттық жүйелер<br /> * Статистика<br /> * Әлемдік экономика<br /> * Туризм<br /> * Бағалау<br /> * Логистика<br /> * Әлеуметтік-мәдени сервис<br /> * Аймақтану<br /> * Мейрамханалық іс және қонақүй бизнесі<br /> МАГИСТРАТУРА:<br /> * Экономика<br /> * Менеджмент<br /> * Есеп пен аудит<br /> * Қаржы<br /> * Маркетинг<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref> ==Дереккөздер== <references/> [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] [[Санат:1992 жылы құрылған оқу орындары]] jzetrsmaqxlq2i0lnbrqlcjh1eg71zb Құрманбек Тәжмаханбетұлы Жантасов 0 24315 3404283 2637342 2024-11-23T21:53:22Z Casserium 68287 3404283 wikitext text/x-wiki '''Құрманбек Тәжмаханбетұлы Жантасов''' ([[1947]] [[қазанның 27]]-інде [[Шымкент]] қаласы) – ғалым, [[технология]] ғылымдарының докторы (1998), профессор (2002). КСРО өнертапқышы (1984). == Қысқаша өмірбаяны == {{Infobox Biography | subject_name = Құрманбек Тәжмаханбетұлы Жантасов | image_name = | image_size = 180px | image_caption = | date_of_birth = [[1947]] [[қазанның 27]]-інде туған | place_of_birth = [[Шымкент]] қаласы | date_of_death = | place_of_death = | occupation = [[технология]] ғылымдарының докторы, професор | spouse = }} * 1974 - Қазақ химия-технологияның институтын бітірген.<br /> * 1974 – 75 ж. - Шымкент фосфор зауытында феррофосфор ағытқышы;<br /> * 1975 – 93 ж. - Қазақ гипрофосфор ғылым-зерттеу институтында инженер, кіші, аға ғылым қызметкер, бөлім, [[Химиялық лаборатория|лаборатория]] меңгерушісі;<br /> * 1993 – 96 ж. - қазақ химия-технология институтында аға оқытушы;<br /> * 1999 – 2002 ж. - Мұхтар Әуезов атындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нде доцент, органикалық емес заттардың химия технологиясы кафедрасының профессоры 180-нен астам ғылым еңбектің, оның ішінде 15 оқулық пен оқу құралдарының, 45 авторлық куәлік пен патенттердің иесі. 4 ғылым жаңалығы [[Шымкент]] фосфор зауытының өндірісіне енгізілген. Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының иегері ([[2005]]). Бірнеше медальдармен марапатталған.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, X том</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Түркістан облысында туғандар]] [[Санат:Қазақстан инженерлері]] [[Санат:1947 жылы туғандар]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Өнертапқыштар]] {{stub}} t13qvclt448lw2ja9awez9sk3189ex9 Алматы дәрігерлер білімін жетілдіру институты 0 25379 3404336 3386460 2024-11-24T00:03:26Z Casserium 68287 −[[Санат:Алматы жоғарғы оқу орындары]]; +[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404336 wikitext text/x-wiki '''Алматы дәрігерлер білімін жетілдіру институты'''– [[медицина]] саласындағы мамандар біліктілігін көтеруге арналған мемлекеттік [[жоғары оқу орны]]. [[Институт]] [[Алматы]]да 1963 ж. ұйымдастырылған. 1996 жылдан С.Д. Асфендияров атындағы [[Қазақ ұлттық медицина университеті]]нің құрамында. Институт ұжымы [[дәрігер]]лер білімін жетілдірумен қатар, ғылыми және алдын ала емдеу жұмыстарымен де шұғылданады. Институтта еліміздің М.Әлиев, Т.[[Төрегелді Шарманұлы Шарманов|Шарманов]], С.Балмұқанов, Ә.Ідірісов, Х.Мырзалиева, Ф.С. Каневская, Г.К. Ткаченко сияқты көрнекті маман-ғалымдары мен денсаулық сақтау ісінің белгілі ұйымдастырушылары қызмет етті. Қазір ин-т ұжымында 35 [[ғылым докторы]], 150 [[ғылым кандидаты]] жұмыс істейді.<ref>Қазақ ұлттық энциклопедиясы</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:1963 жылы құрылған оқу орындары]] [[Санат:Қазақ ұлттық медицина университеті]] [[Санат:Қазақстандағы медицина]] [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] ehcns7kxcu5tgrnwl0ri6kalc1erwl8 Алматы заң институты 0 25384 3404343 2568863 2024-11-24T00:12:18Z Casserium 68287 «[[Санат:Алматы жоғарғы оқу орындары|Алматы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404343 wikitext text/x-wiki '''Алматы Заң Институты'''– [[заң]] мамандарын даярлайтын мемлекеттік [[жоғары оқу орны]]. 1956 ж. құрылған. 1998 ж. А. з. ин-ты болып қайта құрылды. {{stub}} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] [[Санат:1956 жылы пайда болғандар]] c8fz0ylsnwa53ygvcw6i9tuztge7q3i Алматы техникалық институты 0 25405 3404344 2114724 2024-11-24T00:12:53Z Casserium 68287 «[[Санат:Алматы жоғарғы оқу орындары|Алматы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404344 wikitext text/x-wiki '''Алматы Техникалық Институты''' (АТИ), [[Қазақстан Республикасы]] Ішкі істер министрлігінің құқық қорғау органдарынын мамандарын даярлайтын мемлекеттік жоғары оқу орны. Институт [[Алматы]] өрт сөндіру техника училищесі (28.4.1973) негізінде құрылған. ҚР Ішкі істер мин-гінің қаулысымен 1993 ж. Алматы жоғары техникалық училищесі, 1998 ж. Алматы техникалық институты болып қайта құрылды. Институт Өрт қауіпсіздігі, автоматика, телемеханика және байланыс, жол қозғалысын ұйымдастыру, өндірістегі экономика және менеджмент мамандықтары бойынша кадрлар даярлайды. Сырттай оқу бөлімі бар. 27 ғылым кандидаттары дәріс береді. 1973 — 97 ж. аралығында 4228 маман даярланды. Институттың күндізгі бөліміне 17-ден 25 жасқа дейінгі денсаулығы әскери қызметке жарамды жігіттер, сырттай оқу бөліміне 40 жасқа дейінгі ішкі істер органдарының қызметкерлері қабылданады. ==Дереккөздер== Қазақ ұлттық энциклопедиясы {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] {{stub}} e693hiqp5l0jtpvzao8wxdgdq130pfr Амал 0 25460 3404465 2886642 2024-11-24T09:08:57Z Daniyal.aidarov5 119690 /* Жыл мезгіліне байланысты амалдар реті */ 3404465 wikitext text/x-wiki '''Амал''' - әр жылдың он екі айындағы табиғат құбылыстарына байланысты халықтық қағидаларда қалыптасқан болжамдардың атаулары мен реттері. == Тарихы == Жылдың әр айлары мен тоқсанында болатын [[ауа райы]]ндағы және табиғат өзгерістері мен құбылыстарын назарына ұстап, бекітіп ұдайы қадағалап, болжап және оны күн ілгері хабарлап тұратын есепшілер болды. Әсіресе, малшы қауым үшін [[тоғыс есебі]]нің шаруашылық маңызы үлкен болды. Осы есепке сүйене отырып, малшылар әр айдағы амалдардың қалай өтетінін шамалап отырды. Ұлттық сандық ұғымда жеті амал бар. Олар: * [[Күннің тоқырауы]] * [[Қарашаның қайтуы]] * [[Үркердің батуы]] * [[Мұздың қатуы]] * [[Киіктің матуы]] * [[Қыс тоқсан]] * [[Ай тоғамы]] == Жыл мезгіліне байланысты амалдар реті== Амалдар [[наурыз]] айынан басталады. Жыл аяғында, яғни наурыз айының 17-21 күндері аралығында болатын жауын-шашынды, суық, әрі лайсаң мезгіл [[бесқонақ]]тан қатты сақтанып отырған. [[Самарқан]]ның көк тасы жібитін күн деп Наурыз айының 22-ін айтады. Бүл күні [[Шығыс күнтізбесі]] бойынша жаңа жыл басталады. Осы күні шығыста күн жылып, жер жібіп, ашық, шуақты мезгілдер басталады. Жаңа айдың туатынына дейінгі бір-екі күн мен «кеміген» айдың аспаннан екі күндік жоқ болып кету мерзімін қазақ [[Өлара|өліара]] дейді. Осы арқылы алдағы айға болжам жасалады. Наурыз айының соңғы күндерінде жыл құстары да ұшып келе бастайды, аралас қарлы жаңбыр, суық жел тұрады. Мұны ел [[құс қанаты]] деп атап амалға жатқызған. Көктемде көкек айында қар күрт еріп, жер лайсаң болған кезеңді [[Аласапыран]] деп атайды. Көкек айының орта кезінен кейін алғаш найзағай ойнап, жаңбыр жауады, жер бусанады. Осы сәттердегі найзағайдың жарқылын халық «[[Қызыр]]дың қамшысы шартылдады, қыс кетті» деп есептейді. Көкектің соңғы күндерінде 2-3 күнге созылатын суық жел соғып, тобылғы жарған амалдары басталады. Бұл «тобылғы бүршік жарған» яғни өсімдіктер тамыр жайды, алғашқы көк шыға бастаған кез дегенді білдіреді. Мамыр айының алғашқы онкүндігінде дала (су) құстары балапанын шығара бастайды. Халық тілінде қызыл жұмыртқа деп аталатын амалда 1-2 күнге созылатын суық болады. Мамыр айының аяғында болатын суық желді [[Құралайдың салқыны]] амалы кезінде желге қарсы киік өз құралайларын (баласын) аяқтандырып, өргізеді (киік көптігіне қарамай, 2-3 күн ішінде түгелдей төлдеп болады). Мамыр айының ортасына қарай [[Үркер]] аспанда мүлде көрінбей кетуін «Үркер батты деп жер қызады» дейді халық есепшілері. Маусымның 24-де Үркер таң ата батыстан көрінеді де, содан шілде айында 40 күнге созылатын ыстық басталады. Осы аптапты күндерге орай халық арасында қырық күн шілде» деп атаған. Үркердің толғағы аталатын амал мал-жанға жайлы кезең жаздың орта кезінде басталады. Бұл кезде жер құрғап, шөп буыны қатып, сарғая бастайды. Тамыз айының ортасында ауа райы салқын тартып, қою бұлт пайда болып, алғашқы күз нышаны біліне бастайды. Осы кезеңді Таразының тууы деп атайды. «Таразы туса - таң суыр» деген сөз орамы осындайдан шыққан. Қыркүйек айының ортасында салқын басталады, жаңбыр жауады, түнде шөп басына шық түседі, бірақ күндіз шуақты күндер де болады. Мүндай жылы мезгілдерді [[мизам шуақ]] деп атайды. Қыркүйектің соңғы онкүндігінде күз келеді, суықты күндер, жауын басталады. Бұл [[сүмбіле]]нің тууы деген амал. Қараша айындағы құс оңтүстікке қайта бастайтын уақыт қараша қаздың қайтуы деген амал. Бұл кезде солтүстікте алғашқы қар түсіп, күн суытады. Желтоқсанның басында болатын алғашқы аязды жұрт қырбастың қызылы амалы дейді және қатты аязды суықтар болады. Желтоқсанның соңғы онкүндігінде қазақ даласында қатты боран соғады. Дәл осы кезде киік текесі келеге түсетіндіктен бұл кезең теке [[бұрқылдақ]] амалы деп аталып кеткен. Халықтың айтуында күннің таласуы дейтін кезең қаңтардың алғашқы күніне сәйкес келеді. Бұл кезде де ауа райы өзгереді, қар жауады, яғни [[сырғыма]] жүреді. Қаңтардың соңғы күндерінде қыс күшіне енеді, сақылдаған сары аяздар болатын кезді қазақтар қысқы шілде деп атаған. Ақпан айының қысы да ақырып келгенде ат құлағы көрінбейтін борандар күш алады. Ай аяғындағы сырғақ пен қатты боранды күндерде қасқырдың арланы мен қаншығы жұптасады. [[Бөрісырғақ]] амалы келеді дейтіні сондықтан (сырғақ деп бұршақтан кіші мұзды қар түйіршіктерін айтады). Есепшілер жыл сайын белгілі бір уақытта қайталап отыратын ауа райындағы құбылыстарды (жауын-шашын, жел, боран, ыстық, суық т.б.) амалдың қай кезде болатынын тоғыс есебі бойынша анықтап отырған (толығырақ қ. [[Үркер тоғысы]]). Киіктің матауы деген амал он жеті тоғысқа (қыркүйектің аяғы, қазанның басына) сәйкес келеді. Бұл кезде киіктің ([[ақбөкен]], [[қарақұйрық]], киік т.б.) текесі үйірге төседі. Елік құралай лағын апрельдің басында өтетін 5-10 күндік салқында өргізеді. Құралайдың салқыны үш тоғысқа сәйкес келеді. Он бес тоғыста (қазанның аяғы, қарашаның басында) өтетін жауын-шашынды 5-10 күндік амалды есепшілер бұғының мойын жуар амалы деп атаған. Бұл кезде бұғы маралмен насай-топыр (үйірге түседі) құрады. Таутекенің тауешкімен, құлжаның арқармен үйірге түсетін кезінде - он үш тоғыста (қарашаның аяғы) өтетін амал - теке бұрқақ (бұрқылдақ). Қаңтардың қарлы бораны он бір тоғыста (желтоқсан) өтетін амалдан соң, тоғыз тоғыста (қаңтар) өтетін аязды күндерді ай мүйізді алты күн немесе ақпан-тоқпанның (дақпанның) аязы деген амал ға жатқызады. Бес тоғыстың бет жуары деген сөз орамы бес тоғыстағы (наурыз) амалдың (жауын-шашынды 5-10 күн) шаруаға жайлы екенін білдіреді. Кей жерлерде бес тоғыстан соң он күнде өтетін амалды отамалы ойылған қыс деп атайды. Есепшілердің айтуынша, [[отамалы]]ның: «Қара жерге келсем, қар әкелемін, қарға келсем, қар әкетемін», — дейтін серті бар. Отамалы қара жерге келсе, жайсыздау болып, боранды, жауын-шашынды күн көп болады. Сөйтіп, амалдар дәстүрлі күнқайыру жүйесінің сан ғасырлық халықтық тәжірибенің тезінен өткен өзіндік принциптері мен нормалары (тәсілдері) бар ең мәнді элементтері болып табылады.<ref>Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2</ref> == Қазақстанның батыс өңірінде кездесетін амалдар == * '''Бесқонақ''' - наурыз айының 8-20 күндері аралығында болатын жауынды-шашынды күндер. Жұрт бесқонақтан қатты сақтанып, күтініп отырған. Бұл күндері тойдан қайтқан бес қонақ, боранға ұшырап, үсіп өліпті деген ел аузында аңыз бар. * '''Кіші қараша.''' 20-қазан мен 10 қараша аралығында. Ауа-райы құбылып, қар аралас жаңбыр жауады, ызғырық жел соғады.<ref>Е.Қаженбаев Атырау облысының географиясы ISBN 9965-741-14-х</ref> == Дереккөздер == <references/> [[Санат:Ауа райы]] 1ga94k8ggs1i6uqgclhjxht1fty30c0 Фрунзе Бижанұлы Бижанов 0 26421 3404252 2521980 2024-11-23T21:41:53Z Casserium 68287 3404252 wikitext text/x-wiki '''Бижанов Фрунзе Бижанұлы''' ''(18 маусым 1932 жылы, [[Қарақалпақстан|Қарақалпақстан Республикасы]], [[Қыпшақ ауданы]] [[Киров атындағы ұжымшар]] туған — 18 сәуір 1999 жылы, [[Алматы]] қаласында қайтыс болған)'' — ғалым, химия ғылымдарының докторы ''(1977 жылы)'', профессор ''(1981 жылы)'', Қазақстанның еңбек сіңірген ғылым қайраткері ''(1991 жылы)''. Қазық Мемлекеттік Университетті ''(1955 жылы)'' және оның аспирантурасын ''(1961 жылы)'' бітірген. *''1962 — 64 жылдары'' [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]нда [[Шымкент|(Шымкент қаласы)]] лаборатория меңгерушісі, *''1969 — 71 жылдары'' [[Органикалық катализ және электрохимия институты]]нда аға ғылыми қызметкер болды. *''1971 жылы'' [[катализдік синтез]] лабораториясын ұйымдастырған. *''1972 жылдан'' осы лабораторияның меңгерушісі. Негізгі ғылыми еңбектері [[органикалық қосылыстар]]дың (спирттер, алифатты қатарлар нитрильдері, бояғыш заттар, т.б. алуда қолданылатын жартылай өнімдердің) нәзік катализдік синтезіне арналған. Бижанов [[сутегі]] қысымымен [[гидрогендеу]] реакциясының кинетикасы мен механизмін зерттеуге арналған жаңа әдістер ұсынды.<ref name="source1">“Қазақ Энциклопедиясы”, 2 том</ref> ==Дереккөздер</span>== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] {{stub}} cfr8qmp4423muu4mf3km9201updtfng Ереуіл 0 27409 3404080 3066772 2024-11-23T12:38:23Z 1nter pares 146705 3404080 wikitext text/x-wiki '''Ереуіл''' ({{lang-en|strike; walkout}} {{lang-de|Streik in; Generalstreik; Proteststreik m;}} {{lang-it|basta}} - довольно!) — [[еңбек ұжымы]] мен [[жұмыс беруші]] арасындағы [[ұжым]]дық еңбек дауында, өздерінің әлеуметтік-экономикалық және [[кәсіби]] талаптарын қанағаттандыру үшін еңбек ұжымы мүшелерінің белгілі бір мерзімге немесе жұмыс берушінің еңбек ұжымының талаптарын қанағаттандырған мерзімге дейін толық немесе ішінара жұмысты тоқтату (жұмысқа шықпау, еңбек міндеттемелерін орындамау) арқылы көрінетін еңбек ұжымының күресу шарасы.<ref>Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008 жыл. ISBN 9965-11-274-6</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} {{stub:Заң}} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Құқық]] [[Санат:Заң]] e7m2e5huto3a3kc3cx39rl4pbwkrrlc Өмірбек Арысланұлы Жолдасбеков 0 27861 3404253 3386095 2024-11-23T21:42:10Z Casserium 68287 3404253 wikitext text/x-wiki {{Ғалым |Есімі = Өмірбек Арысланұлы Жолдасбеков |Шынайы есімі = |Суреті = Өмірбек Жолдасбеков.tif |Сурет ені = |Сурет тақырыбы = |Туған күні = 1.3.1931 |Туған жері = Қызылсу ауылы, {{туғанжері|Сайрам ауданы|Сайрам ауданында}}, Шымкент облысы |Қайтыс болған күні = 23.7.1999 |Қайтыс болған жері = {{қайтысболғанжері|Алматы|Алматыда}} |Азаматтығы = |Ғылыми аясы = қолданбалы математика |Жұмыс орны = |Ғылыми дәрежесі = |Ғылыми атағы = |Альма-матер = [[Мәскеу мемлекеттік университеті|ММУ]] |Ғылыми жетекші = [[Александр Юльевич Ишлинский|А. Ю. Ишлинский]] |Атақты шәкірттері = |Несімен белгілі = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Қолтаңба ені = |Сайты = |Commons = }} '''Өмірбек Арысланұлы Жолдасбеков''' ([[1 наурыз]] [[1931 жыл|1931]], [[Түркістан облысы]], [[Сайрам ауданы]], [[Қызылсу (Ақтөбе облысы)|Қызылсу ауылы]] – [[23 шілде]] [[1999 жыл|1999]], [[Алматы]]) — қоғам және мемлекет қайраткері, ғалым, техника ғылымдарының докторы (1972), профессор (1973), [[Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясы|Қазақстан Ғылым Академиясының]] академигі (1979), Қазақстанның еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1974). == Өмірбаяны == * [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]н бітірген (1954). * 1954 – 58 жылдары [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]нда оқытушы, аға оқытушы, механика факультетінің деканы, * 1958 – 62 жылдары Мәскеу тоқыма институтының аспиранты, ассисенті, * 1962 – 70 жылдары [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|Қазақ политехникалық институты]]нда (қазіргі ҚазҰТУ) аға оқытушы, доцент, кафедра меңгерушісі, [[декан]], проректор қызметтерін атқарды. * 1970 – 86 жылдары Қазақ мемлекеттік университеттінің (қазіргі ҚазҰУ) ректоры қызметінде болып, осы оқу орнының Кеңес Одағындағы жетекші жоғары оқу орындарының біріне айналуына елеулі үлес қосты. ҚазМУ қалашығының салынуына ұйытқы болып, көптеген жаңа кафедралардың ашылуына басшылық жасады. * 1986 – 88 жылдары осы оқу орнының қолданбалы механика кафедрасында меңгеруші, * 1988 – 94 жылдары Қазақстан Ғылым Академиясының Механика және машинатану институтында зертхана меңгерушісі, директор, құрметті директор қызметтерінде болды. * 1994 – 95 жылдары республика Жоғарғы Кеңесінің депутаты, ғылым, білім және жаңа технологиялар жөніндегі комитет төрағасы, * 1995 – 96 жылдары [[Қазақстан Парламенті Сенаты|Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының]] депутаты, * 1996 жылдан өмірінің соңына дейін Парламент Мәжілісі депутаты, әрі ондағы Әлеуметтік-мәдени даму жөніндегі комитет төрағасы болды. Жолдасбеков дүние жүзі мойындаған ғалым ретінде Халықаралық инженер академияның вице-президенті болып сайланды (1991). * 1993 жылы Ислам елдері инженер академиялары федерациясының вице-президенті, * 1997 жылы Америка инженер-механиктер қоғамының мүшесі болып сайланды. == Ғылыми саладағы еңбектері == [[Қазақстан Инженерлік академиясы]]ның негізін қалап, оның тұңғыш президенті болды. Ол жазық рычагты жоғарғы класты [[механизмдер кинематикасы]], [[кинетостатика]]сы, серпімді буынды механизмдер динамикасы салаларында ғылыми зерттеулер жүргізіп, жазық және кеңістіктік жоғары класты механизмдер мен манипуляциялауыш құрылғылардың графиктік-аналитикалық және аналитикалық теориясын негіздеді. Соның нәтижесінде Жолдасбековтің басшылығымен әлемдік практикадағы теңдесі жоқ түбірінен жаңа жүк көтергіш, жүк тиегіш-түсіргіш, грейдерлік, жүк қармауыш және манипуляциялауыш құрылғылар жасалынып, өндіріске енгізілді. Жолдасбеков қазақ ғалымдары арасында бірінші болып қазақ тілінде машинатанудың [[Терминологиялық сөздік|терминологиялық сөздігін]] жасады, машиналар мен механизмдер теориясы туралы оқулықтар жазды. Аталған ғылым салалары бойынша ғалымның 400-ден аса ғылыми еңбектері (оның 70-тен астамы шет елдерде басылып шықты), 12 монографиясы жарық көрді. 30-дан аса оқулықтар мен оқу құралдарының, 126 авторлық куәлік пен шетелдік патенттердің авторы атанды, өзінің ғылыми мектебін қалыптастырды. == Есте қалдыру == * [[Механика және машинатану институты]]на * [[ҚазҰУ қалашығы]]ндағы [[Студенттер сарайы]]на, * университет музейіне * сондай-ақ, [[Алматы]] және [[Шымкент]] қалаларындағы көшелерге * ҚазҰУ, Механика - математика факультетінің қызыл залына Ө. А. Жолдасбековтың есімі берілді (2016 ж). == Шығармашылығы: == * Машиналар механизмдерінің теориясы, А., 1972; * Анализ и синтез механизмов и манипуляционных устройств высоких классов, Варна, 1989; * Структурно-кинематический синтез плоских рычажных механизмов высоких классов, А., 1993. == Марапаттары == * Қазақстан Мемлекеттік сыйлық лауреаты (1983). * Ленин орденімен * 2 рет Еңбек Қызыл Ту орденімен * көптеген медальдермен, оның ішінде Халықаралық және ресейлік ғылым-инженер бірлестіктердің Г.В.Шухов атындағы алтын медалімен (1992), * әл-Хорезми атындағы халықаралық фестивальдің алтын медалімен (1994), * Халықаралық инженер академияның күміс медалімен (1997) марапатталған.<ref>Рахимбекова З.М. Материалдар механикасы терминдерінің ағылшынша-орысша-қазақша түсіндірме сөздігі ISBN 9965-769-67-2</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:1 наурызда туғандар]] [[Санат:23 шілдеде қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан инженерлері]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстанның еңбек сіңірген ғылым қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан Ұлттық ғылым академиясы академиктері]] [[Санат:Ленин орденінің иегерлері]] [[Санат:Еңбек Қызыл Туы орденінің иегерлері]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің профессорлары]] [[Санат:Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің депутаттары]] [[Санат:Қазақстан Парламенті Сенатының депутаттары]] [[Санат:Қазақстан Парламенті Мәжiлiсінің депутаттары]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық мемлекеттік университетінің ректорлары]] kmvb9uu6v36v0rz7t5xdvreq6675nk7 Мұрат Жұрынұлы Жұрынов 0 27949 3404284 3370063 2024-11-23T21:53:40Z Casserium 68287 3404284 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Қазақша есімі=Мұрат Жұрынұлы Жұрынов|Суреті=Жұрынов Мұрат.png|Ені=50|Титулы=Қазақстан Республикасының Білім министрі|Ту=Flag of Kazakhstan.svg|Мемлекет=|Басқара бастады=[[1995 жыл]]|Басқаруын аяқтады=[[1997 жыл]]|Ізашары=[[Ережеп Әлхайырұлы Мәмбетқазиев|Ережеп Мәмбетқазиев]]|Ізбасары=[[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]|Партиясы=[[Нұр Отан]]|Туған күні=07.12.1941|Туған жері=[[Арыс]]|Ғылыми аясы=[[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|ҚР ҰҒА академигі]] <br/> [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақ КСР Ғылым академиясының корреспондент мүшесі]]|Білімі=[[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]|Ғылыми дәрежесі=[[Ғылым докторы|Химия ғылымдарының докторы]]|Мамандығы=[[Химик]], инженер-технолог}} '''Мұрат Жұрынұлы Жұрынов''' ([[7 желтоқсан]] [[1941 жыл]], [[Арыс]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — қазақ ғалым және химик, [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан Республикасының Ұлттық Ғылым академиясының]] президенті. 1995-1997 жылдары ҚР Білім министрлігін басқарды. ==Білімі== * 1959-1964 ж.ж. – Қазақ химия-технологиялық институты (М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті, Шымкент қ.), мамандығы – электрохимиялық өндірістердің инженер-технологы. *1967-1970 ж.ж. - Д.И. Менделеев атындағы Мәскеу химия-технологиялық институтының аспирантурасы (РХТУ), Мәскеу қ, мамандығы – электрохимия. == Ғылыми дәрежесі == 1970 ж. – химия ғылымдарының кандидаты.&nbsp; Д.И. Менделеев атындағы МХТИ, Мәскеу қ. 1981 ж. - химия ғылымдарының докторы, профессор, Мәскеу қ. 1989 ж. -&nbsp; ҚР Ұлттық ғылым академиясының корреспондент-мүшесі. 1994 ж. – ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі == Кәсіби тәжірибесі == *1965-1967 ж.ж. – ҚазХТИ оқытушысы, Шымкент қ, *1967-1970 ж.ж.- Д.И.Менделеев атындағы МХТИ аспиранты, Мәскеу қ. *1970-1982 ж.ж. – ҚазХТИ-де аға оқытушы, кафедра меңгерушісі, доцент, факультет деканы, Шымкент қ. *1982-1985 ж.ж. – Е.А. Букетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің проректоры, Қарағанды қ. 1985-1991 ж.ж. - ҚазССР ҒА Органикалық синтез және көмір химиясы институтының директоры, Қарағанды қ. *1991-1995 ж.ж. – А. Яссауи атындағы Түркістан мемлекеттік университетінің ректоры, Түркістан қ. *1995-1997 ж.ж. – Қазақстан Республикасы Білім министрі, Алматы қ. *1997-2001 ж.ж. – Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университетінің президенті, Түркістан қ. *2001 – 2007 ж.ж, 2013 ж. бастап – «Д.В. [[Дмитрий Владимирович Сокольский|Сокольский]]атындағы Жанармай, катализ және электрохимия институты» АҚ Бас директоры, Алматы қ. 2003 ж. бастап – «ҚР Ұлттық ғылым академиясы» РҚБ президенті, Алматы қ. *2015-2016 жж. – Түркі әлемінің Ұлттық ғылым академиялар одағының тұңғыш президенті (қоғамдық негізінде). *2016 ж. – «Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті» КЕАҚ директорлар кеңесінің төрағасы болып сайланды (қоғамдық негізінде). == Қосымша мәліметтер == * Қоғамдық қызметі: ҚР Ұлттық Кеңсінің мүшесі, ҚР «Нұр Отан» партиясының Атқарушы комитетінің мүшесі, Қазақстанның демократиялық күштер коалициясының мүшесі, ЮНЕСКО істері бойынша ҚР Ұлттық Комиссиясының мүшесі, «ҚР ҰҒА Баяндамалары» журналының бас редакторы, Ресей ғылым академиясының «Электрохимия» журналының редколлегия мүшесі. * Ғылыми жұмыстары: 770-тен аса ғылыми еңбегі, оның ішінде 20 монографиясы, 143-тен астам авторлық куәлігі және &nbsp;патенттері бар, 7 ғылым докторын, 40-жуық ғылым кандидаттарымен PhD-докторларын даярлады. * Наградалары: «Парасат» ордені (2005 ж.), ІІІ дәрежелі «Барыс» ордені (2011 ж.), ІІ дәрежелі «Барыс» ордені (2016 ж.), ҚР білім, ғылым және техника саласында Мемлекеттік сыйлықтың&nbsp; лауреаты (2003 ж.), Түрік дүниесі халықаралық сыйлығының лауреаты (Анкара, 2001 ж.), Токио университетінің алтын медалі (2001),Франция ғылыми-өндірістік қоғамының (Париж, 2003 ж.) және Украина ҰҒА «Золотая фортуна» қоғамының алтын медальдары (2006), Ресей Жаратылыстану ғылым академиясының Құрмет белгісі және РФ «Разум, честь и доблесть» атты ордені (Ресей, Мәскеу қ., 2013 ж.). * Атағы: ҚР ҰҒА академигі, Тәжікстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының, Молдова''''' '''''Ұлттық ғылым академияларының шет елдік мүшесі (академигі), Ресей жаратылыстану ғылымдары академиясының толық мүшесі, Қырғызстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының құрметті мүшесі, Беларусь Республикасы Ұлттық ғылым академиясының Жаңа материалдар химия институтының құрметті докторы, Джорджтаун университетінің (Вашингтон қ.), Әл-Фараби атындағы КазҰУ-нің, Қ.И. Сәтбаев атындағы ҚазҰЗТУ-нің, М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университітінің және т.б. университеттердің &nbsp;құрметті профессоры (1996-2016 ж.ж). Оңтүстік Қазақстан облысының және Арыс, Түркістан, Кентау қалаларының, Созақ және Түлкібас аудандарының, сондай-ақ Кентукки штатының Луисвилл қаласының (АҚШ) құрметті азаматы. * Тілді білуі: қазақ, орыс және түрік тілдерін еркін меңгерген, неміс және ағылшын тілін орташа меңгерген. * Компьютерді меңгеруі: Компьютерлік техниканы қолданушы режимінде еркін меңгерген.' * Жеке қасиеттері: жауапкершілік, мақсаттылық, ұйымдастырушылық және басқару қабілеттері жоғары. == Марапаттары == * Ғылым, техника және білім саласындағы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (2003) * Түркі әлемі халықаралық сыйлығының лауреаты (Анкара, 2001 ж.) * [[Парасат ордені]] (2006) * [[Барыс ордені]] 1 дәрежелі ([[2022]]) * [[Барыс ордені]] 2-дәрежелі ([[2016]]) * [[Барыс ордені]] 3 дәрежелі ([[2011]]) * Оңтүстік Қазақстан облысының, Арыс, Түркістан, Кентау қалаларының, т.б. * П.Л.Капица алтын медалі (2019) * 2001 ж. – [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалі]] * 2004 - [[Тың өлкесіне 50 жыл медалі]] * 2005 ж. – [[Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі|«Қазақстан Республикасының Конституциясына 10 жыл» медалі]] * 2006 ж. – «Қазақстан Республикасы парламентіне 10 жыл» медалі * 2008 ж. – [[Астанаға 10 жыл медалі]] * 2011 ж. – [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі]] * 2015 ж. – [[Қазақстан Конституциясына 20 жыл медалі]] * 2016 ж. – [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл медалі]] * 2018 жыл – «Астанаға 20 жыл» медалі * Алтын медаль Татарстан Республикасының Ғылым академиясы «Ғылымдағы жетістіктері үшін» (2017) [[Санат:Түркістан облысында туғандар]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Қазақстан химиктері]] [[Санат:Қазақстан продюсерлері]] [[Санат:Қазақстан Ұлттық ғылым академиясы академиктері]] [[Санат:Қазақстан білім министрлері]] [[Санат:Профессорлар]] hmguv07321ri335q6ae44jgo0zg7v4i Қазпошта 0 29279 3404133 3401951 2024-11-23T17:59:29Z Casserium 68287 /* Басшылары */ 3404133 wikitext text/x-wiki {{Компания |атауы = Қазпошта |логотипі =QazPost logo.svg |түрі = [[акционерлік қоғам]] |биржадағы листингі = |қызметі = пошталық-жинақтық |ұраны = |құрылды = [[1993 жыл]] |жабылды = |жабылуының себебі = |ізбасары = |бұрынғы атауы = |құрушы = |орналасуы = {{flagicon|Kazakhstan}} [[Қазақстан]]: [[Астана]], Бейбітшілік көшесі 37 |басты адамдары = Әсел Жанасова (басқарма төрағасы) |саласы = [[пошта]] және байланыс |өнімі = пошталық қызметтер |айналым = |операциялық кіріс = |таза табысы = |қызметкерлер саны = 17,7 мың (2023)<ref>[https://sk.kz/upload/iblock/000/SK_go2023_kaz.pdf Жылдық есеп / 2023]</ref> |басшы компания = [[Самұрық-Қазына|"Самұрық-Қазына" ҰӘҚ" АҚ]] (100%) |бағынышты компания = |сайты = {{URL|https://qazpost.kz/}} }} '''«Қазпошта»''' — [[пошта байланысы]] кәсіпорны. Бұрынғы Байланыс министрлігінің құрамындағы біртұтас «Байланыс» саласынан [[1993]] жылы қазанда бөлініп шығып, дербес шаруашылық субъектісі болды. * [[1995]] жылы қарашадан республикалық [[мемлекеттік кәсіпорын]]. [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|ҚР Үкіметінің]] «Пошта байланысы мемлекеттік кәсіпорны мен оған қарасты мемлекеттік кәсіпорындарды қайта құру туралы» [[1999]] жылы 20 желтоқсанда «Қазпошта» ААҚ болып қайта құрылды. Құрылтайшысы – ҚР Үкіметі. Мемлекеттің үлесі 100%. Ұйымдық құрылымы негізгі 4 деңгейден тұрады. Бірінші деңгей – облысы бөлімшелерге тікелей басшылық жасайтын, пошта жұмысын республикалық деңгейде ұйымдастырып, үйлестіретін орталық аппарат. Екінші деңгей 14 облысы бөлімшені 2 поштамптты ([[Алматы]] мен [[Астана]]) біріктіреді. Үшінші деңгей облысы бөлімшелерге бағынып, аудандар мен қалалар аумақтарында пошта жөнелтілімдерінің барлық түрлерінің қабылдануын, өңделуін, тасымалдануын және табыс етілуін қамтамасыз ететін пошта байланысының 20 қалалық және 154 ауданы тораптарынан тұрады. Төртінші деңгей 614 қалалық бөлімшені, 2774 ауылдық бөлімшені және 2 пошта тасу бөлімшесін қамтиды. Кәсіпорынның өз тасымал құралдары: 49 т. жылы пошта вагоны, 900-ден астам автокөлігі бар. Жылына орта есеппен 14 млн. [[хат]] тасиды. «Қазпошта» [[Қазақстан Ұлттық банкі|ҚР Ұлттық банкінің]] лицензиясына сәйкес [[Қазақстан теңгесі|теңге]]мен және шет ел [[валюта]]сымен операциялар жүргізеді; пошта жөнелтілімдерін, жедел поштаны қабылдау, тасымалдау және жеткізу жөнінде кәсіпкерлік қызмет көрсетеді; [[Бағалы қағаздар]] рыногінде [[делдалдық қызмет]]пен айналысады. [[ТМД]] елдерімен ([[Өзбекстан]]нан басқа) және алыс 14 шет мемлекетпен халықаралық пошта аударымы алмасылады. == Басшылары == # Оразалы Ержанов (1999—2000) # Аркен Арыстанов (2000—2006) # Дәурен Молдағалиев (2006—2010) # Салауат Шериязданов (м.а., 2010—2011) # Аркен Арыстанов (2011—2013) # Асхат Бейсенбаев (2013—2014) # [[Бағдат Батырбекұлы Мусин|Бағдат Мусин]] (2014—2017) # Сәкен Сәрсенов (2017—2020) # Қанат Алпысбаев (2020—2021) # Серік Саудабаев (2021—2022) # Әсел Жанасова (2022 жылдан бастап) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Пошта]] [[Санат:Қазақстан ұйымдары]] [[Санат:Қазақстан поштасы]] [[Санат:Логистика компаниялары]] [[Санат:Қазақстанның ұлттық компаниялары]] [[Санат:Қазақстанның қаржы компаниялары]] {{stub}} 86ykx8ri8o7vc5ezuikgawmgsd75v53 Зейнолла Молдахметов 0 30295 3404254 3385376 2024-11-23T21:42:28Z Casserium 68287 3404254 wikitext text/x-wiki '''Зейнолла Молдахметов''' (3.8.1933 жылы, [[Солтүстік Қазақстан облысы]] Жамбыл ауданы Октябрь ауылы) – [[ғалым]], химия ғылымдарының докторы (1972), [[профессор]] (1974), Қазақстан ғылым академиясының академигі (1989). Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (1993). ҚР білім беру ісінің Құрметті қызметкері (2002). 1956 жылы [[Қазақ педагогикалық иституты|Абай атындағы Қазақ педагогикалық иститутты]] және Мәскеудегі [[Нәзік химия технологиялар институты]]ның аспирантурасын (1962) бітірген. 1956–75 жылдары [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]]нде, [[Целиноград педагогикалық институты]]нда, [[Қарағанды мемлекеттік университеті]]нде ғылыми-педагогикалық қызметтер атқарды. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]ның ректоры (1975–80), Қарағанды мемлекеттік университетінің ректоры (1980–88). 1991–98 жылдары Қазақстан ғылым академиясының [[Органикалық синтез және көмір химиясы институты]]ның директоры. ҚР ҰұА Орталық Қазақстан бөлімшесінің академик-хатшысы (1988–2001) болды. 1998 жылдан қазірге дейін [[Қазақстан-Ресей|Қазақстан-Ресей университетінің]] (Астана қаласы) ректоры. Ұлы зерттеулерінің негізгі бағыты органикалық молекулалардың [[фотохимия]]сы мен [[фотофизика]]сын, сондай-ақ теориялық және қолданбалы [[спектроскопия]]сын, [[кванттық химия]] және органикалық молекулалардың реакция қасиеттерін зерттеуге арналған. Молдахметов 5 [[монография]], 6 авторлық куәлік пен патенттің авторы. “[[Құрмет белгісі]]” (1981), “[[Еңбек Қызыл Ту]]” (1986) ордендерімен және көптеген медальдармен марапатталған.<ref name="test">Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы</ref> ==Шығармашылығы== * Спектроскопия комбинационного рассеяния света, А.-А., 1981; * Квантовая химия алкалоидов, А.-А., 1986; Кванттық химия, А., 1997. ==Сілтемелер== *[[Ғалым]] *[[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]] ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Ғылым]] {{stub}} qm1cgl2mk35vzd9xexc0dekqldueu9d Оңтүстік Қазақстан университеті 0 30656 3404234 3401502 2024-11-23T21:32:48Z Casserium 68287 Casserium [[М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан зерттеу университеті]] бетін [[Оңтүстік Қазақстан университеті]] бетіне жылжытты: қайта атау (әлі ресми түрде өзгертілмеген) 3401502 wikitext text/x-wiki {{Университет |Аты = М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті |Қысқартылған аты = |Эмблемасы = |Халықаралық атауы = Auezov University |Бұрынғы атауы = Қазақ химия-технология институты, ОҚМУ |Құрылған жылы = [[1943 жыл]] |Қайта құрылған = |Түрі = Мемлекеттік университет |Ректоры = [[Дария Пернешқызы Қожамжарова|Дария Қожамжарова]] |Студенттер =17,303 |Мамандар = |Орналасқан жері = {{KAZ}}, [[Шымкент]] |Кампус =Қалалық |Мекенжайы = [[Шымкент]] қаласы, Тәуке хан даңғылы, 5 |Сайты = https://auezov.edu.kz/kaz/ |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordScale = |edu_region = |Оқу тілі=қазақ, орыс, ағылшын}} '''М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті''' — 1943 жылы құрылған Қазақстан Республикасының Шымкент қаласындағы 76 техникалық мамандықтар және гуманитарлық мамандықтар бойынша білім беретін көпсалалы жоғары оқу орны. ==Тарихы== Сонау сұрапыл соғыстың нағыз қайнап тұрған кезінде, 1943 жылдың 19 маусымында КСРО Халық Комиссарлары Кеңесінің №679 қаулысымен Құрылыс материалдары технологиялық институтын ұйымдастыру туралы шешім қабылдады.<ref>{{Cite web |url=https://auezov.edu.kz/rus/stranitsy-ru/1081- |title=Университет шежересі |access-date=2022-02-21 |archive-date=2022-02-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220221061542/https://auezov.edu.kz/rus/stranitsy-ru/1081- |url-status=live }}</ref> Осы жылдың 29 маусымында КСРО Халкомы жанындағы жоғары мектеп істері жөніндегі Бүкілодақтық Комитет пен КСРО құрылыс материалдары өнеркәсібі комисарының «Қазақ КСР-і Шымкент қаласында Құрылыс материалдары технологиялық институтын ұйымдастыру туралы» білескен бұйрығы шықты. Бұл ел басына күн туған сол бір ауыр кезде ертеңгі жеңіске деген нық сенімнің көрінісі еді. Қирап қалған мыңдаған қалалар мен елді мекендерді қалпына келтіру үшін құрылыс ісінің инженер мамандарын даярлау қажеттігін ел басшылары күні бұрын ойластырған болатын. Ал 1958 жылы оқу орнынның басшылығына Қ. Біләлов келді. Ол басшылық еткен аз уақыт ішінде институтта республика экономикасының дамуына аса қажетті салалар бойынша мамандар даярлауға ерекше көңіл бөлініп, Қазақ технология институты болып қайта құрылған институт еліміздің жетекші жоғары оқу орындарының біріне айналды. Институттың материалдық-техникалық базасын нығайтуға мол еңбек сіңіріп, оқу ғимараттар кешенін салу үшін қаржы бөлуге көп ықпал етті. КСРО Жоғары білім министірлігінің бұйрығымен 1958 жылы Жамбыл қаласында Қазақ технологиялық институтының кешкі филиалы ашылып, ол 1959 жылы күндізгі факультет құрылды. Осының негізінде кейінірек Жамбыл жеңіл және тамақ өндірісі технологиялық институты ашылды. 1963 жылы Қазақ КСР Жоғары және орта арнаулы білім министірлігінің бұйрығымен Семей қаласында Қазақ технологиялық институтының филиалы ашылып, соңынан Тамақ өнеркәсібі технологиялық институтына айналды. Осылайша Шымкенттегі Қазақ технологиялық институты екі дербес жоғары оқу орнына өмірге жолдама берді, олар кейінірек ірі білім ошақтарына айналды. 1993 жылы Қазақ химия-технология институты Оңтүстік Қазақстан Техникалық университеті болып қайта құрылып, оқу орны еліміздегі жетекші техникалық оқу орнының бірі болды. 1996 жылы ҚР Үкіметінің №573 қаулысымен оқу орны Қазақ химия-технологиялық университеті болып аталды, ал 1998 жылы Үкіметтің №256 қаулысымен Оңтүстік Қазақстан техникалық университеті мен Оңтүстік Қазақстан гуманитарлық университетінің бірігуі негізінде М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті болып қайта құрылды.<ref>{{Cite book |last1=Fergus |first1=Michael |url=https://books.google.com/books?id=jAu9ttUqiJoC |title=Kazakhstan: Coming of Age |last2=Jandosova |first2=Janar |date=2003 |publisher=Stacey International |isbn=978-1-900988-61-2 |location=London, UK |pages=174 |language=en}}</ref> Оңтүстік Қазақстан гуманитарлық университеті Шымкент педагогикалық мәдениет институты мен Шымкент дене тәрбиесі институтының қосылуы нәтижесінде пайда болған еді. ==Құрылымы== * Ректорат * Ғылыми Кеңес * Оқу-әдістемелік Кеңес * Оқу-әдістемелік басқарма * Тіркеу кеңсесі * Тәрбие ісі жөніндегі басқарма * Орталықтар * Кәсіподақ * Бітіруші түлектер Ассоциациясы ==Университет құрамындағы факультеттер== Университеттің құрамында – 14 факультет: #Агроөнеркәсіп факультеті #Ақпараттық технологиялар факультеті #Заң факультеті #Жаратылыстану-педогогикалық факультеті #Жеңіл және тамақ өнеркәсібі факультеті #Құрылыс және көлік факультеті #Механика және мұнайгаз ісі факультеті #Педагогика және мәдениет факультеті #Дене шынықтыру және спорт факультеті #Кешкі және қашықтықтан оқыту факультеті #Филология факультеті #Химия-технологиялық факультеті #Экономика және қаржы факультеті #Шетел студенттерімен жұмыс жүргізу жөніндегі факультеті #Әскери кафедра ==Оқу процесі== Шет ел студенттерімен жұмыс жасау факультеті және колледж бар. Университет білім берудің халықаралық стандарттарына ауысқан, [[бакалавриат]]та, [[магистратура]]да, [[phD докторантура]]да мамандарды дайындау барысында оқытудың кредиттік технологиясы мен үш деңгейлі жүйесі жұмыс истейді. Университет жоғары кәсіптік білімі бар кадрларды дайындау бойынша білім беру қызметтеріне ИСО 9001:2000 сәйкес халықаралық сертификациядан өткен. Университетте елге танымал ғалымдар мен мамандар, білім беруге, мәдениетке және спортқа еңбегі сіңген қызметкерлер жұмыс атқарады: 120 – ғылым докторы, 604 – ғылым кандидаты, 4 [[ҚР ҰҒА]] академигі, 4 [[ҚР ҰИҒА]] академигі, 1 Қазақ білім беру академиясының академигі, 1 педагогикалық білім беру Халықаралық ғылым акадмиясының академигі. Білім беру үрдісіне практикалық тәжірибесі бар ең үздік ғалымдар мен мамандар, жақын және алыс шетелдерден, оның ішінде [[АҚШ]], [[Германия]], [[Испания]], [[Бельгия]], [[Ресей]]дің ғалымдары шақырылған. ==Материалдық-техникалық базасы== Университеттің материалдық-техникалық базасы қазіргі үлгідегі он оқу ғимараттарынан, алты студенттер жатаханасынан және екі спорт кешенінен тұрады. Университет барлығы 457 оқу, 130 лабораториялық аудиториялармен және 46 компьютерлік класстармен жабдықталған. Оқу процессінде 1700 компьютер, олардың жартысынан көбі – жаңа үлгідегі компьютерлер, 1200 Интернет желісіне қосылған компьютерлер қолданылады. Университетте 87 мамандық бойынша 31 мыңнан астам студенттер оқиды. Олардың ішінде 8873 студент – мемлекеттік грант бойынша оқиды. Жүзеге асырылған шаралар нәтижесінде инженерлік мамандық студенттері контингентінің артуының тұрақты тенденциясы қалыптасты. Соңғы екі жыл көлемінде біздің университет ұтып алған грант нәтижесінде республикадағы 2-ші орынды иеленіп келеді. ОҚУ Германиялық ASIIN агенттігінде білім беру бағдарламаларын халықаралық аккредитациялаудан өткізу арқылы техникалық сала мамандарын даярлаудың жоғары сапасын дәлелдеген қазақстандық ЖОО-лардың алғашқысы болды. Университет ректорының бастамасымен кәсіпорындармен, ұйымдармен тығыз байланыс жасау негізінде университет бітірушілерінің жұмысқа орналасуына ат салысу, еңбек және білім нарығындағы қызмет көрсету және маркетингтік зерттеулер жүргізумен айналысатын мансап және маркетинг орталығы ашылды. М.Әуезов атындағы ОҚУ ректоры – ҚР ҰҒА академигі, ==Студенттік өмір== ОҚУ – бұл, Қазақстанның 50 дамыған елдің қатарына қосылу мақсатында, республиканың өсіп-өркендеуіне әрдайым жаңа идеялар шығаратын белсенді студент жастар ордасы. Университеттегі тәрбиелік және әлеуметтік жұмыстарға көп көңіл бөлінеді. Студент жастардың құқығын, еркіндігі мен көзқарасын сақтау, жастар мәселесіне қатысты 2002 жылдан бастап университетте өзінің Жарғысы мен құрылымы бар студенттік Кеңес қызмет атқарады. Университетте жалпы ЖОО басқарудың ажырамас бөлігі, студенттік өмірдің маңызды қызметі ретінде студенттік өзін-өзі басқару болып табылады. Студенттік Кеңестің іс-әрекетіне ректорат тарапынан қолдау жоғары деңгейде көрсетіледі. Университет ректоры жүйелі түрде студенттермен кездесіп, әр ай сайын студент белсенділері мәжілістерінде оқу мәселелерін, студенттердің қоғамдық өмірінің ұйымдастырылуы мен дамуын, олардың ғылыми-зерттеу және шығармашылық потенциалдарын талқылап отырады. Студент белсенділері университеттегі оқу Кеңесімен ректораттың мүшелері болып табылады. Әр айда университетте студенттік өзін-өзі басқару күні өтіп тұрады. Бұл күні университеттің оқу тәрбиелік және ғылыми үрдісті жақсарту мәселелері шешімге алынады. Әр сессия соңында тәуелсіз студенттік анкеталау жүргізіледі, студенттік «Сенім поштасы» қызмет көрсетеді. Студенттер мен ректор арасында тығыз қарым-қатынас орнаған. Студенттер Интернет желісі мен ректор e-mail поштасына жалпы білім беру үрдісін ұйымдастырудағы ұсыныстарын, ескертулері мен идеяларын жазып жібере алады. Студенттердің әр ұлттың мәдениетіне әрекеттесуімен өзара толысу үшін, университет ректоры У.Қ.Бишімбаевтың бастамасымен университетте студент белсенділерінің базасымен, құрамында 29 ұлт өкілдерінен тұратын ОҚУ-да Кіші халықтар Ассамблеясы құрылған. Университет базасында 2005 жылдан бастап, жалпы ОҚУ-дың 450 студенттерінен құралған 20 облыстық студенттік құрылыс отряды (СҚО) штабы жұмыс жасайды. Университетте барлығы 250 студенттен 10 отрядтан тұратын «Жасыл ел» штабы құрылған. Отряд бағдарламасының мақсаты ОҚО-ның табиғатын қорғау заңдарын, қалалар мен аудандардағы табиғатты қорғаудағы экологиялық және оны көгалдандыру мәселелерін қамту болып табылады. Университет студенттері арасында жастар саясатын жүзеге асыру мақсатында, студенттердің түрлі сала бойынша қызмет көрсете білуі үшін Жастар ісі жөніндегі Комитет (ЖІК) жұмыс жасайды. Университет факультеттерінде дебаттар, дөңгелек үтелдер, нашақорлықтың алдын алу, жемқорлық пен құқықбұзушылық жөніндегі семинарлар, Еңбек және ҰОС ардагерлерімен, интернационал әскерлерімен, ғылым және мәдениет қайраткерлерімен, ҰҚК, СІД, наркодиспансер, СПИД, СӨС насихаттау орталықта-рының қызметкерлерімен жүйелі түрде кездесулер өткізіп тұратын 20 клуб қызмет атқарады. Университет студенттерінің көркем-шығармашылық қабілеттерін, таным іс-әрекеттерін, рухани, өнегелі және физикалық потенциалын телінуі үшін қоғамдық мамандықтар факультеті (ҚМФ) жұмыс істейді. Бүгінгі таңда университеттің студент жастары республикалық және жергілікті ұйымдардың мүшелері ретінде, Қазақстанның өзін көрсете білу үрдісіндегі мемлекеттік жастар саясатына белсенді қатысады. 6500 студент жастар «Жастар Рухы», 3200 студент «Қазақстан студенттерінің Альянсы» атты жастар қозғалысының мүшелері болып табылады. Университетте университет әкімшілігімен, ішкі саясат бөлімімен, қоғамдық мамандықтар факультетімен, университеттің ақпарат орталығымен (газет, телестудия), студенттік кеңеспен, жатақханалармен, спорт кешендерімен, университет қызметкерлерінің кәсіподақтық комитетімен тығыз қарым-қатынас жасайтын «М.Әуезов атындағы ОҚУ студенттік кәсіподақ комитеті» қызмет атқарады. Студенттік кәсіподақ комитеті жаппай мәдени іс-шараларды ұйымдастыру мен қаржыландыруға белсенді түрде қатысады. Спорт, университет қызметінде ерекше орынға ие. Университетте жыл сайын күздік және көктемгі студенттік спартакиада, «Президенттік миля» атты денсаулық фестивалі, институтаралық түрлі спорт түрлерінен жарыстар, профессор-оқытушылардан құралған спартакиада, сонымен қатар Президенттік тест нормативтерін тапсыру өткізіледі. Студенттер үшін гимнастика, шейпинг, күрес, бокс, жеңіл атлетика және волейбол, баскетбол, үстел теннисі мен шұғылдануға арналған тренажерлық залдармен қамтылған арнайы «Денсаулық» және «Буревестник» спорт кешендері қызмет атқарады. Университетте жыл бойы жүзу бассейні жұмыс істейді. Студенттер мен ПОҚ абонементінің бассейнге түсу ақысы 50%-ға төмендетілген. Жазғы демалыста «Машат» және «Біргөлік» шатқалдарында орналасқан университеттік спорттық-шипалы лагерьлер жұмыс істейді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ==Сілтемелер== * [https://auezov.edu.kz/rus Университеттің ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201022181911/https://ukgu.kz/ |date=07.11.2023 }} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Алфавит бойынша университеттер]] [[Санат:Қазақстан университеттері]] [[Санат:1943 жылы құрылған оқу орындары]] [[Санат:Шымкент жоғарғы оқу орындары]] [[Санат:Мұхтар Әуезов атындағы нысандар]] hsgl6zk87d3kbnmyq3px9icq5lpyln5 Спасск жұмысшыларының ереуілдері 0 31343 3404487 2625141 2024-11-24T10:52:01Z 1nter pares 146705 3404487 wikitext text/x-wiki '''Спасск Жұмысшыларының Ереуілдері'''– [[қазақ]] [[жұмысшылар]]ының [[1904]] – [[1916]] жылдардағы бас көтерулері. Спасск мыс қорыту з-тында [[1904]] жылы 20 желтоқсанда басталып, 3 күнге созылған. [[1907]] – [[1909]] жылдары ереуілдер күшпен басылды. [[1912]] – [[1913]] жылдары ереуілдер нәтижесінде жұмысшылардың жалақысы көбейтілді. == Спасск жұмысшыларының ереуілдері == Спасск Жұмысшыларының Ереуілдері – Спасск [[мыс]] қорыту зауыты жұмысшыларының [[20 ғасыр]]дың бас кезіндегі толқулары. [[1846]] жылы іске қосылған зауттың иесі орыс саудагері – Рязанов болатын. [[1904]] жылы заутты ағылшын және [[Франция|француз]] кәсіпкерлерінен құралған акционерлі қоғам сатып алды. Акционерлі қоғамға ағылшын кәсіпкері – Артур Фелл төрағалық етті. Сол тұста Спасск мыс қорыту заутты [[Орталық Қазақстан]]дағы үлкен өндіріс орнына айналды. [[1915]] жыл жұмысшылардың саны 1600-ге жетті. Өндірістің көлемі ұлғайғанына қарамастан заут қожайындары жұмысшылардың әлеуметтік жағдайын көтеру бағытындағы іс-шаралар жүргізуге бара қоймады. Соған орай [[1904]] жылы 20 желтоқсанда заут жұмысшылары [[еңбек жағдайы]]н жақсарту, жалақыны көбейту жөнінде талаптар қойып, ереуіл жасады. Үш күнге созылған ереуіл нәтижесінде жұмысшылардың кейбір талаптары орындалды. Жұмысшылар [[1907]] жылы тағы да ереуілге шығып, заут қожайындарының дүкендеріндегі заттардың бағасын төмендету жөнінде талаптар қойды. Бұл талаптарды орындауға заут қожайындары уәде бергеніне қарамастан, оны жүзеге асыру аяқсыз қалды. [[1909]] жыл зауттан 400 адам жұмыстан шығарылды. Заут жұмысшылары қайтадан ереуілге шықты. Толқу полиция күшімен басылып, оның басшылары тұтқынға алынды. [[1912]] жыл мамырда заот жұмысшылары тағы да ереуілге шықты. Бұл ереуілдің нәтижесінде заут қожайындары жұмысшылардың жалақысын 14%-ға көтерді. [[1913]] жылы жұмысшылардың келесі бір ереуілі болды. Бұл ереуілден соң заут мыс қорытушыларының жұмыс күні 8 сағатқа дейін қысқартылды, ал заут пештерінде істейтіндер 2 ауысымдық жұмыстан 3 ауысымдық жұмысқа көшірілді.<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref><ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} {{Stub:Қарағанды облысы: Энциклопедия }} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} {{stub}} [[Санат:Қарағанды облысы тарихы]] nc1yhxlherhstnpac3y53tq2wimk313 3404489 3404487 2024-11-24T10:54:16Z 1nter pares 146705 3404489 wikitext text/x-wiki '''Спасск Жұмысшыларының Ереуілдері''' — [[қазақ]] [[жұмысшылар]]ының [[1904]]–[[1916]] жылдардағы бас көтерулері. Спасск мыс қорыту зауытында [[1904]] жылы 20 желтоқсанда басталып, 3 күнге созылған. [[1907]]–[[1909]] жылдары ереуілдер күшпен басылды. [[1912]]–[[1913]] жылдары ереуілдер нәтижесінде жұмысшылардың жалақысы көбейтілді. == Спасск жұмысшыларының ереуілдері == Спасск Жұмысшыларының Ереуілдері – Спасск [[мыс]] қорыту зауыты жұмысшыларының [[20 ғасыр]]дың бас кезіндегі толқулары. [[1846]] жылы іске қосылған зауттың иесі орыс саудагері – Рязанов болатын. [[1904]] жылы заутты ағылшын және [[Франция|француз]] кәсіпкерлерінен құралған акционерлі қоғам сатып алды. Акционерлі қоғамға ағылшын кәсіпкері – Артур Фелл төрағалық етті. Сол тұста Спасск мыс қорыту заутты [[Орталық Қазақстан]]дағы үлкен өндіріс орнына айналды. [[1915]] жыл жұмысшылардың саны 1600-ге жетті. Өндірістің көлемі ұлғайғанына қарамастан заут қожайындары жұмысшылардың әлеуметтік жағдайын көтеру бағытындағы іс-шаралар жүргізуге бара қоймады. Соған орай [[1904]] жылы 20 желтоқсанда заут жұмысшылары [[еңбек жағдайы]]н жақсарту, жалақыны көбейту жөнінде талаптар қойып, ереуіл жасады. Үш күнге созылған ереуіл нәтижесінде жұмысшылардың кейбір талаптары орындалды. Жұмысшылар [[1907]] жылы тағы да ереуілге шығып, заут қожайындарының дүкендеріндегі заттардың бағасын төмендету жөнінде талаптар қойды. Бұл талаптарды орындауға заут қожайындары уәде бергеніне қарамастан, оны жүзеге асыру аяқсыз қалды. [[1909]] жыл зауттан 400 адам жұмыстан шығарылды. Заут жұмысшылары қайтадан ереуілге шықты. Толқу полиция күшімен басылып, оның басшылары тұтқынға алынды. [[1912]] жыл мамырда заот жұмысшылары тағы да ереуілге шықты. Бұл ереуілдің нәтижесінде заут қожайындары жұмысшылардың жалақысын 14%-ға көтерді. [[1913]] жылы жұмысшылардың келесі бір ереуілі болды. Бұл ереуілден соң заут мыс қорытушыларының жұмыс күні 8 сағатқа дейін қысқартылды, ал заут пештерінде істейтіндер 2 ауысымдық жұмыстан 3 ауысымдық жұмысқа көшірілді.<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref><ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} {{Stub:Қарағанды облысы: Энциклопедия }} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} {{stub}} [[Санат:Қарағанды облысы тарихы]] 0waemmrnro16s61hhzt6hd22x47ukii Доссор мұнайшыларының ереуілдері 0 40367 3404492 3314343 2024-11-24T10:56:14Z 1nter pares 146705 Дереккөздер 3404492 wikitext text/x-wiki '''Доссор мұнайшыларының ереуілдері''' — [[Доссор]] мұнай кенішінде 1913 жылы 2–7 [[маусым]]да болған экономикалық және саяси толқу. Ереуілшілер жалақыны 25–30% арттыруды талап етті. [[Мұнай]] кәсіпшілігінің қожасы ереуілге шыққан жұмысшылардың бұл талабын орындады. 1914 жылы 5 [[қаңтар]]да Доссор жұмысшылары кәсіпшілік қожасының алдына 8 сағаттық жұмыс күнін белгілеу, жалақыны көбейту, жұмысшылардың әлеуметтік жағдайын жақсарту сияқты 15 тармақтан тұратын әлеуметтік-экономикалық талаптар қойды. Бұл ереуілге “[[Ембі]]” акционерлік қоғамының жұмысшылары да қатысып, ереуілшілердің жалпы саны 600-дан асты. Ал 1914 жылы 9 қаңтарда жұмысшылар 25 тармақтан тұратын талап қойып, [[ереуіл]] комитетін құрды. 1500-дей адам қатысқан бұл ереуіл полицияның араласуымен басылды, 162 адам жұмыстан шығарылды. Доссор жұмысшылары 6 [[тамыз]]да тағы да ереуілге шығып, өз мүдделерін білдірді. 1916 жылы жұмысшылардың толқулары үлкен ереуілге ұласты. Бұл ереуіл [[Орал]] — Ембі акционерлік қоғамы [[кәсіпорын]]дарының жұмысшыларына да қатты әсер етті. Доссор мұнайшыларының ереуілдері он алтыншы жылғы ұлт-азаттық көтерілісіне ұласты. == Ереуіл себептері == Кенді аймақты игеруге байланысты саяси-әлеуметтік өмірде де айтулы жаңалықтар болды. Тіршілігін мал бағумен байланыстырып күн кешкен бабаларымыз ата кәсіптен қол үзіп, жұмысшылыққа төселді. Кәсіп иелері өндіріске қазақтарды көптеп тартуға мүдделі болды. Өйткені қазақ болмашыға разы болып, мол дүниеден құралақан қала беретін. Соның салдарынан бірдей еңбегіне кем ақы тиетін. Бұның кәсіпкерлерге тиімді болғаны айдан анық. Мысалы, 1916 жылы [[Ағайынды Нобельдер Серіктестігі|«Ағайынды Нобельдер» серіктестігінің]] Мәтенқожадағы бұрғылау тобында істейтін май құюшы Бахин күніне 1,5 сом алса, сондай жұмыстағы қазақ Батырәлиевке 1 сом 20 тиын төленген. Осы қоғамның бұрғылаудағы қара жұмысшы орысқа күніне 1 сом жалақы тағайындалса, қазақ жұмысшысына 90 тиыннан белгіленіпті. Доссордың №5 учаскесі 3-ұңғымасы бойынша берілген ақпарда 1913 ж. қазан айында 14 дюйімдік тұрба соғумен айналысқандары, барлығы 34 сажын болатын 34 тұрба жасалғаны туралы айтылады. [[Жұмыс уақыты|Жұмыс күні]] 10-11 сағатқа созылатын. Жұмысшылар қит етсе жазаланып, жалақысы кесіліп, айыппұл төлейтін, әйтпесе жұмыстан қуылатын. Кәсіп иелері зорлық, зомбылық, қорлау дегеннің небір сұрқияларын ойлап табатын. [[Еңбекті қорғау]] мен қауіпсіздік техникасы ережелерінің сақталуына да мән берілмейтін. Соның салдарынан өндірісте жазатайым жағдайлар жиі кездесетін. Мертігу, болмаса жарақаттану қазақ ағайынның арасында көбірек кездесетін. Өйткені олар әлі де жаңа жұмысқа төселіп кеткен жоқ-ты. Мысалы, 1916 жылы «Ағайынды Нобельдер» серіктестігіндегі бұрғылау қондырғысының жұмысшысы Сарбөпиев Төкен түйгіштейтін қашауды айналдыра бастаған кілтшіге көмектесу үшін ұмтылғанда винт толқып кетіп, төсеме тақтадан жерге құлаған. Мұнараның қырына басы мен мойынын соғып, үлкен жарақат алған. 1915 жылы 12 ақпанда Ракөш зауыттарының бірінде домкратпен жұмыс жасап жүрген қара жұмысшы Шалтаев Желдекбай жұмыс ыңғайын білмей икемсіз қимылдап, өз өліміне өзі себепші болған. Ауыз судың тапшылығы, азык-түліктің жеткіліксіздігі адам денсаулығын нашарлатып жіберді. Жұмыскерлердің ауруға шалдығуы жиілеп, олардын арасында әртүрлі індет жайлады. Осындай жағдайды 1912–1913 жылдары Доссорға келген инженер А. Замятиннің жазбаларында былай делінген: «Өткен жазда Доссорда судың жетіспеуінен жұмысшылар іш сүзегімен ауырды. Мұның әсерінен көптеген адам құрбан болды». Қожайындар жұмыста әкіреңдеумен қоймай, қазақтарды басқа ұлттардан төмен санап, басынуға жол беретін. Онын үстіне «баран», «киргиз» деп кемсітетін. Жәбірлеу мен боқтаудан кәрі де, жас та көз ашпады. Кәсіп иелері ұлт араздығын бықсытып, адамдарды қырқыстырып қойды. == Ереуілдер == 1900 жылы тамыз айында [[Қарашүңгіл мұнай кен орны|Қарашүңгілден]] [[Доссор]]ға тұрба тасымалдау керек болды. Оны жеткізуден кіреші қазақтар бас тартты. Себебі - бұлар айына 20 сом беруді талап қылған, қожайындар 18 сомға жалдамақ. Ақыры қазақтар кетіп қалды. Жұмысшы болмағандықтан бұрғылау тоқтады, ереуілдің кесірінен жұмыс жүргізілмеді. Доссор кәсіпшілігінің 4-учаскесіндегі №3 ұңғыманың бұрғылау күнделігінде осылай жазылған. Бұл кәсіпшіліктің ресми ашылуынан 5 ай бұрын болған оқиға. 1912 жылы 7 маусымда «Ембі» АҚ жұмысшылары [[ереуіл]] жариялап, жалақыны өсіруді талап еткен. Әкімшілік қанағаттандыруға мәжбүр болған. Бұрғылау шебері Я.Григорьев жоғарыда айтылған журналға 1913 жылы 5–11 қаңтарында ереуіл болғанын жазған. 1913 жылы 2–7 маусымда Баку жұмысшыларының ықпалымен өткен “Жайық-Каспий” қоғамындағы ереуіл нәтижесінде жалақы 25–30% өсірілген. Іле-шала 3 шілдедегі «Ембі» АҚ жұмысшыларының толқуы 5 күнге созылды. Үлкен топтаскандық танытып, ұйымшылдықпен өткен 1914 жылы 8 қаңтарда басталған «Ембі» коғамы жұмысшыларының ереуілі еді. Бұл күні қоғамның 617 жұмысшысы жұмысты тастап, қожайындарына 15 баптан тұратын талап қойды. Олардың бастылары: еңбек ақыны өсіру, оқу орнын, кітапхана ашу, өндірісте жарақаттанып, еңбекке уақытша жарамсыз болса өтемақы жасау, есеп айырысу кітапшасын және 13-сыйақы төлеу, жұмысшыларға адамгершілік көзқарас, т.с.с. еді. Ереуілшілерге 9 қаңтарда «Жайық-Каспий» қоғамының жұмысшылары қосылды. 1 мыңнан астам адам жұмысқа шықпады. Кәсіпшіліктер тұрып, қожайындар шығынға батты. «Ембі» қоғамының май қазаны жарылып, 19 мың тонна мұнай сорға кетті. Қорыққаннан «Ембі» қоғамының басқарушысы қойылған 15 талаптың 14-ін орындауға келісті. Ереуілшілер 12 қаңтарда жұмысқа шықты. Өз талаптары орындалмаған «Жайық-Каспий» қоғамының жұмысшылары ереуілді жалғастыра берді. Стачкалық комитет кұрылды. Ереуілді басу мақсатымен Доссорға округтік инженердің міндетін атқарушы А. Николаевский мен Гурьев оязының бастығы полковник Завьялов келеді. Бірақ ереуілшілер мойымайды. Ақыры кәсіп иелері 23 талаптың 18-ін орындауға келіседі. 160 адам жұмысқа кірісіп, 181 адам есеп айырысады. Ереуілге [[Ресей]]ден, [[Баку]]ден келген саналы жұмысшылар басшылық жасайды. Солармен иықтаса жүріп, Мұқанбетқали Сартов, Сисенғали Нұрымов, Сұлташ Тағыбергенов, Аққали Айбаров, [[Аққали Аустниязов]], Бораш Жұбатқанов, Қалман Төрәлиев және басқа қазақ жұмысшылары күрес мектебінен өтті. 1917 жылы наурыздың орта шенінде Доссор, Мақат кәсіпшіліктері мен Ракөш зауыттарының жұмысшылары манифестация ұйымдастырып, 8 сағаттық жұмыс күнін талап етті. Фабрика-зауыт комитеттері кұрылды. Көп кешікпей осы үш комитеттің өкілдерінен Ембі ауданының Біріккен фабрика-зауыт комитеті құрылып, оның төрағалығына Крюков, мүшелері болып Антонов, Лысянский, Кочнев және басқалары сайланды. Мұнайшылар өздерін қорлап, талай озбырлық көрсеткен қожайындарын, олардың жалдапқорларын жұмыстан қуды. Доссорда зәбірі өткен бұрғылау шебері Спирин тәшкеге салынып, басқарма үйінің алдына төңкеріліп тасталды. «Төңкерілген тәшке» оқиғасы Ракөш зауыттары мен Новобогат кенішінде де қайталанды. Ереуілдер ұлғая берді: 23 наурызда Доссор жұмысшылары жылдық еңбек ақының 10 пайызы мөлшерінде көтермелеу сыйлығын беруді және жалақыны 20 пайызға өсіруді талап етіп көшеге шықты. Сәуірде болған ереуілден кейін фирма қожалары 8-сағаттық жұмыс күнін белгілеуге мәжбүр болды.<ref>Мақат ауданы: Шежіре. - Алматы: "Исламнұр" баспасы 2004. ISBN 9965-9628-0-4</ref><ref>Қазақ экциклопедиясы</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} {{stub}} [[Санат:Тарих]] f9q2nk0tj18j8dmf7ughezf7nuykkj9 Алматы жоғары би өнері мектебі 0 41025 3404346 2577474 2024-11-24T00:14:45Z Casserium 68287 «[[Санат:Алматы жоғарғы оқу орындары|Алматы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404346 wikitext text/x-wiki '''Алматы жоғары би өнері мектебі''' — [[би өнері]] саласына жоғары білімді мамандар даярлайтын мемлекеттік оқу орны. Негізі [[Алматы би өнері училищесі]] (1934) болып қаланған. 1936 А.В. Селезнев атынд. [[Алматы]] би өнері училищесі болып қайта құрылды. 1994 ж. 22 маусымда училищенің базасында [[Алматы]] Жоғары би өнері мектебі ұйымдастырылды. 1996 ж. 10 маусымда мектеп Т.Жүргенов атындағы Қазақ мемлекеттік театр және кино институтының құрамына “Би өнері” факультеті болып енді. Онда 60 студент би өнері педагогі және би өнері режиссері мамандықтары бойынша білім алады. Факультет шәкірттері арасында атақты балет бишілері Қазақстан Республикасының халық артистері және еңбек сіңірген артистері, халықаралық фестивальдардың жеңімпаздары Г.Тұтқыбаева, М.Түкеев, Л.Әлпиева, Г.[[Гүлнар Юсупқызы Саитова|Саитова]], Е.Асылғазинов, Л.Ли т.б. бар. Мұнда балетмейстер өнері, классикалық, халықтық-сахналық, дуэттік-классик., қазақ билері, би өнері мұрасы, қазіргі би өнерінің бағыттары, музыка тарихы, би өнері театры, би сазы әдебиеті, фортепиано т.б. пәндерден дәріс беріледі. Факультетте белгілі өнер шеберлері Б.[[Болат Ғазизұлы Аюханов|Аюханов]], З.Райбаев, Д.Әбиров, С.Көшербаева, М.Тлеубаев т.б. сабақ береді. 1997 ж. факультет алғашқы 10 жоғары білімді маманды даярлап шығарды.<ref>Қазақ ұлттық энциклопедиясы</ref><ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Stub:Қазақ мәдениеті}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] [[Санат:Қазақстан мәдениеті]] 645mtqqjhnzsdjzs15sd18vyel24oh4 Алматы халық университеті 0 41971 3404342 3348584 2024-11-24T00:10:59Z Casserium 68287 «[[Санат:Алматы жоғарғы оқу орындары|Алматы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404342 wikitext text/x-wiki '''Алматы Халық Университеті''', Алматы қалалық қазақ әдебиеті мен өнері халық университеті — 1963 ж. [[Әуезов|М.Әуезов]] үйі, ғылыми-мәдени орталығында халыққа ғылыми-көпшілік білім тарату мақсатымен ашылған қоғамдық негіздегі оқу орны (ректоры Қазақстан ғылым академиясының мүше-корреспонденті, профессор Рахманқұл Бердібай). Халық ун-тетінде қазақ халқының көрнекті мәдени, әдеби, фольклорлық, тарихи ескерткіштері, аса ірі қайраткерлері туралы 500-ден астам сабақ-дәріс өтті (1998). Ертедегі ғұндар, Түрік қағандығы, оғыз-қыпшақ бірлестігі, Қарахан мемлекеті, Жошы ұлысы, Алтын Орда, Ноғай ордасы, [[Қазақ хандығы]] дәуірінің тарихи, мәдени, рухани өміріне қатысты тақырыптар қамтылды.Академик Ә.Марғұлан, Қазақстан ғылым академиясының коррының мүшесі А.Машанов, археолог Қ.Ақышев, тілші-ғалым Қ.Өмірәлиев, жазушы-ғалым М.Мағауиннің сабақтары жұртшылық назарын аударды. Домбырашылық өнердің бір арнасы- шертпе күй орындаушыларын тауып, олардың репертуарын халыққа кеңінен таныстыру ісіне еңбек сіңірлі. Ұмыт қалған немесе "жоғалдыға" саналған бірталай музыкалық аспаптар Б.Сарыбаевтың еңбегінің арқасында қайтадан қатарға қосылды. Жұртшылық [[шаңқобыз]], [[шертер]], [[жетіген]], [[асатаяқ]], [[сыбызғы]], [[дабыл]], т.б. аспаптармен танысты. [[Атилла]]ның (Еділдің) [[Еуропа]] елдері әдебиетінде бейнеленуі, [[Күлтегін]], [[Білге қаған]] жазулары, “[[Оғызнама]]ның” жанрлық ерекшелігі, [[Қорқыт ата]], [[Әбу Насыр әл-Фараби]] мұрасы, [[Махмұд Қашқари]], [[Жүсіп Баласағұни]], [[Қожа Ахмет Йасауи]], [[Ахмет Иүгінеки]] еңбектері, ежелгі қыпшақ тіліндегі жазба әдеби ескерткіштер, 15-18 ғасырдағы жыраулар поэзиясы жайында сабақтар өткізілді. Абай, Ыбырай қалыптастырған қазақ классик. поэзиясы, кейінгі кезең әдебиетінің түрлі қырлары көпшілікке жүйелі таныстырылды. Халық университетінің сабақтарын жүргізуге таңдаулы мамандар шақырылды. Академик [[Әлкей Хақанұлы Марғұлан|Ә.Марғұлан]] “Эпос және тарих”, “Эпос және оның айтушылары”, “Қорқыт туралы аңыздар”, “Эпос тудырған дәуір”, “Жырдың кезеңдігі мен типологиясы”, “Ш.Уәлиханов — қазақ, қырғыз фольклорын зерттеуші”, Қазақстан ғылым академиясының мүше-корреспонденті А.Машанов әл-Фарабидің өшпес мұрасы, археолог Қ.Ақышев ежелгі [[Түркістан]], [[Отырар]] қалалары және олардың мәдениеті туралы баяндады; тілші, ғалым Қ.Өмірәлиев Орхон жазбаларының тарихи негіздері, көркемдік дәстүрі турасында әңгімеледі. [[Жүсіп Баласағұни]]дың “Құтты білігі” туралы А.Егеубаевтың, [[Қожа Ахмет Йасауи]]дың “Ақыл кітабы” жөнінде М.Жармұхамедовтың, жыраулық поэзия жайында М.Мағауиннің толғамдары жұртшылық назарын аударды. Халық университетінде жыл сайын [[Әуезов|М.Әуезовтің]] өмірі мен шығармашылығы туралы сабақтар өтеді. 70 жылдарға дейін өз өлкесінен әріге көп таныла қоймаған Сыр бойының жыраулық терме дәстүрі халық университеті арқылы Қазақстан көлеміне мәлім болды. Арғы түбі ертедегі Қорқыт дәуірінен жалғасып келе жатқан жыршылық, термешілік дәстүрді қайтадан көтерген К.Рүстембеков, С.Қожағұлов, Б.[[Берік Мырзалыұлы Жүсіпов|Жүсіпов]] есімдері елге танылды. Қарақалпақстандық Х.Иманғалиев “Қарасай — Қазиды”, А.Тасқынбаев “Асау-Барақты” жырлады. Жыршылық дәстүрдің қайта жандануына [[Оңтүстік Қазақстан]], [[Алматы]], [[Атырау]], [[Маңғыстау]], [[Батыс Қазақстан облысы]]тарының өкілдері өз үлестерін қосты. [[Алматы]]лық қарт ақын М.Байбатыровтың, оңтүстіктік М.Өтебаевтың орындауынан “Қыз Жібек”, “Қобыланды батыр” жырлары грампластинкаға жазылды. Қазақ телевидениесінің “[[Алатау]]” бағдарламасы шеңберінде оннан артық қисса-дастан орындалып, жұртшылыққа көрсетілді. Университеттің бастауымен айтыс дәстүрі қайта жанданды. <ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref> Жыршылық, термешілік дәстүрдің жандануына ғалымдар М.Дүйсенов, М.Байділдаев көп еңбек сіңірді. Домбырашылық өнердің бір арнасы — шертпе күй орындаушыларын тауып, олардың репертуарын халыққа кеңінен таныстыру ісіне де халық университетінің сіңірген еңбегі үлкен. Бұрын шертпе күй шеберлері дегенде Тәттімбет, Тоқа сынды бірен-саран ғана халық композиторларының аты мәлім еді. Алпысыншы, жетпісінші жылдарда университет Байжігіт, [[Бапыш Қожамжарұлы|Бапыш]], Сүгір, Әлшекей, Қыздарбек, Раздық, Бағаналы секілді аса дарынды күйшілердің мұрасымен көпшілікті таныстырды. Жүзден артық шығарма грампластинкаға жазылды, радио, телевидение, филармония концерттерінің бағдарламасына сазы, мәнері өзгеше шертпе күйлер де қосылды; бұл мұралар орта және жоғары музыкалық оқу орындарының бағдарламасына енгізілді. Бір өзі елуге жуық күй шығарған Т.Момбеков сынды (1918 — 1997) аса көрнекті халық композиторының шығармалары жұртшылыққа кеңінен таратылды. Ұмыт қалған немесе “жоғалдыға” саналған бірталай музыкалық аспаптар өнертану ғылымының докторы Б.Сарыбаевтың қажырлы еңбегінің арқасында қайтадан қатарға қосылды. Жұртшылық шаңқобыз, шертер, жетіген, асатаяқ, сыбызғы, дабыл, ысқырақ т.б. аспаптармен танысты. Халық университетінің жұмысына еліміздің белгілі ақын, жазушылары белсене қатысты. Халық университетінің магнитофонға түсірілген дәріс мәтіндері архивтік қымбат қазынаға айналды.<ref>“ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Stub: Қазақ мәдениеті}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] azmuwt3djr9cocw2y7tuloxe3i2uy0c Алматы технология және бизнес институты 0 42127 3404345 2114720 2024-11-24T00:14:12Z Casserium 68287 «[[Санат:Алматы жоғарғы оқу орындары|Алматы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404345 wikitext text/x-wiki '''Алматы Технология және Бизнес Институты''' — [[Алматы]] технология институтының жанынан 1996 ж. құрылған мемлекеттік емес жоғары оқу орны. Институттың күндізгі және сырттай оқу бөлімдерінде 1,5 мыңнан астам студент: [[нан]], [[макорон]] өнімдері мен тәтті тағамдар технологиясы, ашыту өндірістері технолгиясы мен [[шарап]] жасау, [[ет]] және ет өнімдері технологиясы, [[сүт]] және сүт өнімдері технологиясы, тамақтандыру технологиясы және оны ұйымдастыру, тігін бұйымдары технологиясы, тігін бұйымдарын құрастыру, дизайн бойынша мамандандыру, [[құқық]] және [[экономика]] негіздері, [[маркетинг]] және [[коммерция]], [[қаржы]] және несие ([[банк ісі]], салық және салық салу, мемлекеттік бюджет), “бухгалтерлік есеп және аудит”, “тамақ өндірісі кәсіпорындарының экономика мен менеджменті”, “халықаралық экономика қатынастар (сыртқы экономика қатынас, халықараралық валюта, ақша-финанс қатынасы)”, “әлеуметтік мәдени сервис және туризм”, “тамақ өнімдерін стандарттау және сертификаттау”, “кеден ісі” мамандықтары бойынша білім алады (1998). Оқу ғимараты, компьютер сыныптары, лаборатриялар, тігін шеберханалары, кітапхана, дәмхана, спорт залы бар. Студенттердің оқу және өндірістік практикасы оқу-тәжірибе шаруашылықтарында, акционерлік қоғамдар мен корпорацияларда өткізіледі. ==Дереккөздер== Қазақ ұлттық энциклопедиясы {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] {{stub}} 0rb6bz1f6y5zvff13lnpnhf7q6qv926 Алматы халықаралық журналистика институты 0 42136 3404341 2114719 2024-11-24T00:08:52Z Casserium 68287 «[[Санат:Алматы жоғарғы оқу орындары|Алматы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404341 wikitext text/x-wiki '''Алматы Халықаралық Журналистика Институты''' — жоғары білім беретін мемлекеттік емес оқу орны. АХЖИ 1992 жылдың тамыз айында ашылған. Оқу сырттай және күндізгі бөлімдерде жүргізіледі. Халықаралық [[журналистика]], [[дипломат]]. қызмет және [[аудармашы]] мамандықтары бойынша жоғары білімді кадрлар даярланады. Оқу мерзімі — 4 жыл. [[Араб тілі|Араб]], [[Түрік тілі|түрік]], [[Парсы тілі|парсы]], [[Корей тілі|корей]], [[Қытай тілі|қытай]], [[Жапон тілі|жапон]], [[Ағылшын тілі|ағылшын]] тілдері тереңдетіле оқытылады. Студенттер республиканың белгілі бұқаралық ақпарат мекемелерінде, баспаларда, шетел елшіліктерінде, өкілдіктері мен мәдени орталықтарында өндірістік тәжірибеден өтеді.<br /> Институттың [[Қазақстан]] бойынша [[Талдықорған]], [[Ақтөбе]], [[Қызылорда]], [[Шымкент]] және [[Орал]] қалаларында бөлімшелері бар. [[Түркия]], [[Иран]] және [[Оңтүстік Корея]] білім орталықтарымен жасалған арнайы келісім шарттар бойынша өзара студенттер алмасу тәжірибеге енгізілген. Институтта компьютерлік оқу орталығы жұмыс істейді. Онда оқулықтар мен әдістемелік құралдар басылып шығарылады. Институттың ғылыми-хабаршысы журналы, “Қазақ үні” газеті шығарылады. Институт бойынша 25 оқытушы дәріс береді. Оның 11-і [[профессор]], ғылым докторы болса, 17-сі ғылым кандидаттары, доцент және аға оқытушылар. Инстутта жалпы саны 500-ден астам студенттер оқиды. ==Дереккөздер== Қазақ ұлттық энциклопедиясы {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Журналистика]] [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] {{stub}} bbxe6ug11jbw1os9t5mgxqgtuwe22th Мадияр Испандияров 0 42720 3404240 3397161 2024-11-23T21:37:05Z Casserium 68287 3404240 wikitext text/x-wiki '''Мадияр Испандияров''' ([[ақпан]]ның 16-cы 1948 ж. туған, [[Қызылорда облысы]] [[Шиелі ауданы]]) – [[бокс]]тан [[Қазақстан]]ның еңбек сіңірген [[жаттықтырушы]]сы (1997). Халықаралық [[дәреже]]дегі [[Халықаралық әуесқой бокс ассоциациясы|АІВА]] [[төреші]]сі (1998).<ref>{{cite web |url = http://www.asbcnews.org/asbc-president-mr-anas-alotaiba-and-the-whole-asbc-management-are-sending-their-sincere-condolences-to-the-ispandiyarovs-family/ |title = ASBC President Mr. Anas Alotaiba and the whole ASBC management are sending their sincere condolences to the Ispandiyarov’s family |author = |date = |work = |publisher = Азия бокс конфедерациясы |accessdate = 2024-11-03 |lang = en }}</ref> [[Алматы]]дағы [[Алматы қазақ дене тәрбиесі институты|Қазақ дене тәрбиесі институтын]] бітірген (1972). Еңбек жолын 1972 жылы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институтының]] дене тәрбиесі [[кафедра]]сында [[оқытушы]] болып бастап, [[кафедра]] [[меңгеруші]]сі қызметін атқарды.<ref>{{cite web |url = https://osken-onir.kz/kogam/21871-sport-salasyny-salay.html |title = Спорт саласының саңлағы |author = Шапағат Тілеубаев |date = 2021-11-12 |work = |publisher = Өнер өскен |accessdate = 2024-11-03 |lang =kk }}</ref> 1991 жылы «Ауыр салмақтағы [[боксшы]]лар даярлаудың ерекшеліктері» деген тақырыпта [[кандидат]]тық [[диссертация]] қорғап, [[педагогика]] [[ғылым]]дарының [[кандидат]]ы атағына ие болды.<ref>{{cite web |url = https://el.kz/content-19299_12054/ |title = IV часть |author = |date = 2021-11-12 |work = |publisher = El.kz |accessdate = 2024-11-03 |lang = ru }}</ref> 1992 жылы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Мұхтар Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің]] [[Ұлттық спорт түрлері]] және [[жекпе-жек]]тер [[кафедра]]сының [[меңгеруші]]сі болды. «[[Қазақстан Ресубликасы]]ның тәуелсіздігінің 10 жылдығы» [[медаль|медалімен]] марапатталған. [[Облыс]]тың [[бокс]]тан [[олимпиада]] [[резерв]]ін даярлайтын [[бала]]лар мен [[жасөспірім]]дердің мамандандырылған [[спорт]] [[мектеп|мектебінің]] [[директор]]ы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ==Сыртқы сілтемелер== * "Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы" {{wikify}} {{stub}} [[Санат:16 ақпанда туғандар]] [[Санат:1948 жылы туғандар]] [[Санат:Шиелі ауданында туғандар]] m6xnjyv2rt7e9azxapaxdz6fkij9p42 Досымжан Сахуұлы Бержанов 0 42975 3404255 2723002 2024-11-23T21:42:45Z Casserium 68287 3404255 wikitext text/x-wiki '''Досымжан Сахуұлы Бержанов''' ([[4 қаңтар]] [[1950 жыл]]ы туған, [[Қызылорда облысы]], [[Арал ауданы]], [[Құланды (Қызылорда облысы)|Құланды]] ауылы) – техика ғылымдарының докторы ([[1996]]), профессор ([[1997]]). *[[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н бітірген ([[1973]]). *[[1973]]–[[1981|81]] жылдары Жамбыл [[Химпром-2030|«Химпром»]] өндірістік бірлестігінде ауысым бастығы, цехтың аға шебері, технологы, фосфор секторының жетекшісі, цех бастығы *[[1981]] жылы [[Шымкент]] [[Қазфосфат|«Фосфор»]] өндірістік бірлестігінде аға шебер, Қазақ химия-технология институтының аға ғылыми қызметкері *[[1981]]–[[1992|92]] жылы Жамбыл «Химпром» өндірістік бірлестігінде ауысым, бөлімше бастығы, жетекші инженер-технолог, бас инженердің орынбасары, 1992–96 жылдары «[[Нодфос]]» өндіріс бірлестігінің бас инженері *[[1996]]–[[1999|99]] жылдары «Химпром» АҚ-ның бас инженері, «Қазфосфор» ААҚ-ның вице-президенті, «Нодфос» АҚ-ның президенті. *«Научное обоснование, разработка и внедрение ресурсосберегающих и малоотходных технологий в фосфорном производстве» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғаған. * [[1999]] жылдан «Химпром» АҚ-ның бас инженері 3 монография, 40-тан астам ғылыми мақаланың авторы, 15 авторлық куәліктер мен патенттердің иегері.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} {{Bio-stub}} [[Санат:4 қаңтарда туғандар]] [[Санат:1950 жылы туғандар]] [[Санат:Арал ауданында туғандар]] [[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті қызметкерлері]] [[Санат:Қазақстан инженерлері]] [[Санат:Нодфос]] st8jkv65x682ot3s8hhsqfeirwevoy7 Мамырбек Алтыбаев 0 43203 3404257 2962781 2024-11-23T21:43:18Z Casserium 68287 3404257 wikitext text/x-wiki '''Мамырбек Алтыбаев''' ([[2.1.1940]] ж., [[Түркістан облысы]]. [[Төле би ауданы]] [[Қызылжалау ауылы]]) – техника ғылым докторы ([[1990]]), профессор ([[1992]]). [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н ([[1961]], қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан Мемлекттік Университеті]]) мен [[Иваново химия-технология институты]]ның аспирантурасын ([[1965]]) бітірген. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]нда оқытушы, аға оқытушы, аға ғылыми қызметкер, доцент, кафедра меңгерушісі, ал 1999 жылдан [[Оңтүстік Қазақстан Мемлекттік Университеті]]нде проф. қызметтерін атқарады. Мамырбек Алтыбаев 139 ғыл. еңбектің, оның ішінде 1 монографияның, 9 өнертабыстық патентінің авторы. <ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер== <references/> == Сілтемелер== *[http://www.ilike.kz/wiki/show/1651 iLike: Энциклопедия: АЛТЫБАЕВ Мамырбек] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111223090540/http://ilike.kz/wiki/show/1651 |date=2011-12-23 }} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] {{stub}} 97nq1g8uaxwhub2nyk00gvon89yz54o Отбасы банкі 0 43222 3404118 3325878 2024-11-23T16:45:34Z Casserium 68287 3404118 wikitext text/x-wiki {{Банк |банктың аты = "Отбасы банк" Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ |логотипі = Otbasybank.jpeg |түрі = [[Акционерлік қоғам]] |лицензиясы = |салымдарды сақтау = |биржадағы листингі = |қызметі = |ұраны = |құрылған жылы = [[2003 жыл|2003]] |бұрынғы атаулары = |орналасуы = {{байрақ|Қазақстан}}, [[Алматы]] қаласы, Абылай хан даңғылы, 91 |басты адамдары = Ибрагимова Ляззат Еркенқызы (Басқарма төрағасы) |жарғылық капиталы = 78,3 млрд (2018 жылдың 1 шілдесіндегі деректер) |меншікті капиталы = 177,8 млрд (2018 жылдың 1 шілдесіндегі деректер) |активтері = 3400,0 млрд (2022 жылдың 1 шілдесіндегі деректер)<ref>https://zanimaem.kz/top-5-bankov-kazakhstana-po-aktivam-za-2022-god/#TOP-4_Otbasy_bank</ref> |таза табысы = 26,5 млрд (2018 жылдың 1 шілдесіндегі деректер) |қызметкерлер саны = 1 073 (2018 жылы) |басшы компания = [[Бәйтерек (холдинг)|"Бәйтерек" Ұлттық басқарушы холдингі" АҚ]] |еншілес компания = |аудитор = PricewaterhouseCoopers |дерекнама = https://kase.kz/ru/issuers/JSBN |веб-сайты =  {{URL|hcsbk.kz}} }} '''"Отбасы банк" Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ''' (''2020 жылдың 20 желтоқсанына дейін "Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ деп аталды'') – акционерлік қоғам, екінші деңгейдегі [[банк]]. [[2003]] жылы құрылған. Банктің жарғылық капиталына мемлекет 100% қатысады. Банктің негізгі мақсаты – екінші деңгейдегі банктерден [[ипотекa]] [[несие]] алу кезінде бастапқы жарналарды төлеу үшін жеткілікті қаражаты жоқ, бірақ жеткілікті тұрақты табысы бар азаматтардың тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін қарыз алуын қаржыландыру мақсатымен жеке жинақ қаражатын қорландыру негізінде тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімге қаржыландыру. Жарғылық капиталы 1,5 млрд. теңге. [[2003]] жылдың 29 қыркүйегінен бері 1,05 мың салымшы тартылды. Банк тартқан тұрғын үй құрылысы жинақ қаражаты бойынша жалпы келісімшарт сомасы 900 млн. теңгеге жуық. 2018 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша банктің 26 бөлімшесі, 14 облыстық және 3 қалалық филиалы, 15 қызмет көрсету орталығы мен 7 қызмет көрсету нүктесі бар.<ref>https://hcsbk.kz/Годовой%20отчет%202017.pdf</ref> == Көрсететін қызметтері == 2017 жылдың қыркүйегінде «Баспана.kz» жылжымайтын мүлік порталы іске қосылды.<ref>https://kapital.kz/real_estate/63285/zhssbk-prezentoval-novyj-portal-nedvizhimosti-baspana-kz.html</ref> 2017 жылдың мамырында QR-кодтың көмегімен төлем жасау тәсілі қол жетімді болды.<ref>https://kapital.kz/real_estate/59976/zhilstrojsberbank-zapustil-novyj-sposob-oplaty.html</ref> 2018 жылдың шілдесінде банк жаңа қызмет түрі - бейне консультация қызметін іске қосты.<ref>https://informburo.kz/novosti/zhssbk-nachal-konsultirovat-klientov-pri-pomoshchi-videozvonkov.html</ref> == Тарихы == Тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі – Қазақстандағы халықтың тұрғын үй жағдайларын жақсарту іс-шараларына кредит берудің сапалы жаңа жүйесі. Қазақстан – бірінші кезекте табысы орташа және орташадан төмен халыққа арналған осы жүйенің ұстанымдары мен талаптарын іске асыруды бастаған ТМД аумағындағы бірінші ел. 2000 жылы Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 7 желтоқсандағы «Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» заңы Қазақстанда тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесін енгізудің негізін қалады. 2003 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 16 сәуірдегі №364 қаулысының негізінде тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімді қаржыландыру мен тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесін дамыту тиімділігін көтеру және жетілдіру мақсатында жарғылық капиталына мемлекет 100% қатысқан «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» акционерлік қоғамы құрылды. Банктің Құрылтайшысы және Акционері – Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті арқылы Қазақстан Республикасының Үкіметі. Банк алғаш рет «Қазпошта» АҚ-мен ынтымақтастық туралы келісім жасады. 2004 19 наурызда Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына арнаған «Бәсекеге қабілетті Қазақстанға, бәсекеге қабілетті экономикаға, бәсекеге қабілетті ұлтқа» атты жолдауында мемлекеттің тұрғын үй құрылысы саласындағы жаңа саясаты баяндалды, оған сәйкес халықтың басым бөлігіне баспана қолжетімділігін қамтамасыз ететін тұрғын үй құрылысының мәселелерін кешенді шешу үшін Президент 2004 жылғы 11 маусымда №1388 «2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасы туралы» жарғы шығарды. ҚР Үкіметінің 2004 жылғы 28 маусымдағы №715 қаулысымен 2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасын іске асыру бойынша іс-шаралар жоспары бекітілді. 2004 жылғы 13 желтоқсандағы № 11-III ҚР заңы арқылы Қазақстан Республикасының Салық кодексіне өзгерістер енгізілді, оған сәйкес салық салынатын табыстан шегерілімдерге ҚР резиденті – жеке тұлғалар тұрғын үй құрылыс жинақ банктерінен ҚР аумағында тұрғын үй салу немесе сатып алуға, жөндеуге алған тұрғын үй заемдары бойынша сыйақыны өтеуге бағытталған сома жатқызылды. Аймақтық құрылымды дамыту: 3 филиал, 4 өкілдік, 1 ЕКБ. 2005 Банктің тарифтік бағдарламалары бойынша алғашқы аралық тұрғын үй заемын беру. Сәуірде Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» заңына мемлекет сыйлықақысымен ынталандырылатын тұрғын үй құрылыс жинақтарының сомасын 60-тан 200 айлық есептік көрсеткішке дейін көбейту туралы өзгеріс енгізілді. Жаңа «25/75 (мемлекеттік)», «25/75», «50/50 А, «50/50 Б», «50/50 В» тарифтік бағдарламаларын енгізу. 2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасы аясында Банктің алғашқы заемын беру. Қазанда Банк «Экспо жылжымайтын мүлік» көрмесі аясында «Жылжымайтын мүлік нарығында жаңашыл идеяларды көтергені үшін» номинациясымен марапатталды. Банктің №254 банктік және банктер жүзеге асыратын басқа да операцияларды ұлттық әрі шетелдік валютада жүргізуге арналған және клиенттердің шоттарын жүргізу құқығынсыз бағалы қағаздар нарығында дилерлік қызметпен айналысуға арналған лицензияларды алуы. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ-ның «В», «К» және «Р» санаттары бойынша «Қазақстан қор биржасы» АҚ мүшелігіне қабылдануы. «Қазақстан халық банкі» АҚ-мен ынтымақтастық туралы келісім жасау. Аймақтық құрылымды дамыту: 11 филиал, 2 ЕКБ. 2006 жылы «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ алғаш рет Банктің шығынсыз қызметі көрсеткішіне қол жеткізді. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ мен «Қазпошта» АҚ арасындағы қосымша Агенттік келісімге қол қою. Келісім аясында «Қазпошта» АҚ пошталық байланыстың облыстық филиалдары мен аудандық тораптарында «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ атынан шарттар жасау бойынша агенттік қызметтер көрсетеді. Банк жаңа «Жеңiл» кредит беру бағдарламасын енгізді. Банк клиенттеріне тарифтік бағдарламалар бойынша алғашқы негізгі тұрғын үй заемын беру. Аймақтық құрылымды дамыту: 15 филиал. 2007 2005-2007 жылдарға арналған Тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасы аясында Банктің алғашқы негізгі тұрғын үй заемын беру. Қазақстан Республикасының Қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігінің Банкке қаржылық агенттік мәртебесін беруі, ол Банкке мемлекеттік инвестициялық саясатты іске асыруға қатысу құқығын береді. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ-ның қазақстандық банктерден бірінші болып ISO 9001:2000 сапа менеджменті жүйесінің сәйкестік сертификатын алуы. «ҚР-дағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» ҚР заңына өзгертурлер мен толықтырулардың енгізілуі, олардың аясында: - «25/75» жинақ схемасының күші жойылды; - тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесіне қатысушыларға алдын ала заем алу мүмкіндігі берілді. «ҚР-дағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» ҚР заңына өзгертулердің күшіне енуіне сәйкес жаңа «Бастау», «Өркен», «Кемел», «Болашақ» тарифтік бағдарламаларын енгізу. «Қазақстан ипотекалық кредиттерді кепілдендіру қоры» АҚ-мен Бас келісімді қайта жасау. Банктің 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысы мемлекеттік бағдарламасы операторларының бірі болып белгіленуі. «Цесна Банк» АҚ-мен агенттік қызметтер көрсету туралы шарттың жасалуы. Банктің жаңа қызмет – алдын ала тұрғын үй заемын енгізуі. Банктің тарифтік бағдарламалары бойынша алғашқы алдын ала тұрғын үй заемын беру. Moody’s халықаралық рейтинг агенттігінің Банкке ұлттық валютадағы депозиттер бойынша «Baа2» ұзақ мерзімді рейтингін, ұлттық валютадағы депозиттер бойынша «Prime-2» қысқа мерзімді рейтингін, Банктің қаржылық тұрақтылығының (BFSR) Е+ рейтингін беруі. Барлық рейтингілер бойынша болжам – «тұрақты». Аймақтық құрылымды дамыту: 16 филиал. 2008 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысы мемлекеттік бағдарламасы аясында алғашқы заемды беру. Moody’s халықаралық рейтинг агенттігінің Банк рейтингілерін растауы. Аймақтық құрылымды дамыту: 17 филиал. 2009 2009-2011 жылдарға арналған «Нұрлы көш» мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың басталуы. Банк клиенттерінің заемдарын қайта құрылымдау бағдарламасын іске қосу. Moody’s рейтинг агенттігінің ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді міндеттемелер бойынша Банктің кредит рейтингін Baa3/P-3 деңгейінде растауы. 20 тамыздан бастап Банктің жалғыз акционері – «Самұрық-Қазына» Ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ. «Русский регистр» сертификаттау қауымдастығының Банктегі Сапа менеджменті жүйесін қолдаудың ISO 9001:2008 халықаралық стандартына сәйкес әрекет етуі мен дамуын растауы. Банктің Теңестірілген көрсеткіштер жүйесін енгізуді бастауы. Аймақтық құрылымды дамыту: 18 филиал. 2010 Жыл ішінде: - Банктің 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй мемлекеттік бағдарламасын (2008-2010 МБ) іске асыруға қатысуы; - Банктің 2009-2011 жылдарға арналған «Нұрлы-көш» мемлекеттік бағдарламасын іске асыруға қатысуы; - Банктің 2010-2014 жылдарға арналған ҚР құрылыс индустриясын және құрылыс материалдарын жасауды дамыту бағдарламасын іске асыруға қатысуы; - Банктің «Самұрық-Қазына» ЖҚ» АҚ-ның жалдамалы тұрғын үй бағдарламасын іске асыруға қатысуы; - Банктің тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі арқылы тұрғын үй салу және іске асыру бойынша жеке салушылармен ынтымақтастығы. Банктің 2008-2010 МБ іске асыру аясында «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ-мен кредиттік шартқа қол қоюы. Сапа менеджменті жүйесі сертификатының ISO 9001:2008 стандартына сәйкес болуын растау. Moody’s рейтинг агенттігінің Банктің ұлттық валютадағы ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді рейтингілерін Ba1/ Not prime деңгейінде белгілеуі. Елбасының 2010 жылғы 29 қаңтардағы Қазақстан халқына арнаған «Жаңа онжылдық – Жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты жолдауын іске асыру аясында жергілікті атқарушы органдармен ниеттер туралы келісімдерге қол қоюдың басталуы. Банк клиенттері үшін кредит беру талаптарын жақсарту. Банктің ұйымдастырушылық құрылымын қайта құру. Алматы қаласында Банктің Қызмет көрсету орталықтарын ашу. Банктегі тиімділіктің негізгі көрсеткіштерін (KPI) әзірлеу мен енгізу жұмысының басталуы. ТҚЖ қатысушыларының 200 мың адамдық санына қол жеткізу. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ заемшыларына берілген заемдарды қайта құрылымдау бойынша іс-шаралар жоспарының қолданылу мерзімін ұзарту. 2010-2014 жылдарға арналған ҚР-дағы құрылыс индустриясын және құрылыс материалдарын жасауды дамыту бағдарламасын іске асыру аясында жергілікті атқарушы органдармен және Қазақстан Республикасының Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі агенттігімен ынтымақтастық туралы келісімдерге қол қою. 100 млрд. теңге Банк активтеріне қол жеткізу. Аймақтық құрылымды дамыту: Қазақстан бойынша 18 филиал және Алматы қаласында 3 Қызмет көрсету орталығы. 2011 ҚР Үкіметінің 2011 жылғы 30 наурыздағы №295 қаулысын орындау үшін Банк акцияларының топтамасын иелену және пайдалану құқығын Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіне беру. 2011 жылғы 13 сәуірден бастап Банктің жалғыз акционері – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті. ҚР Президентінің 2011 жылғы 10 тамыздағы №136 Жарғысын орындау үшін ҚР Үкіметінің 2011 жылғы 23 қазандағы №1224 қаулысына сай Қазақстан Республикасының Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі агенттігіне заңнамада белгіленген тәртіппен «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ акцияларының топтамасын иелену және пайдалану құқығы берілді. 2011 жылғы 23 қарашадан бастап Банктің жалғыз акционері – ҚР Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі агенттігі. 2012 Жыл ішінде: - Банктің 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысының мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыруға қатысуы; - Банктің «Қолжетімді тұрғын үй-2020» Бағдарламасын жүзеге асыруға қатысуы. Сертификаттау, рейтингілер: Ва1/ Not prime деңгейінде ұлттық валютадағы депозиттер бойынша Банктің Moody’s ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді рейтингілерінің расталуы. Сапа менеджменті жүйесі сертификатының ISO 9001:2008 стандартына сәйкестігінің расталуы. Марапаттар мен жетістіктер: «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ негізгі көрсеткіштері жүйесін диагностикалау нәтижелері бойынша «Эрнст энд Янг» компаниясының банк қызметкерлерінің күшімен енгізілген жүйені пысықтау деңгейіне жоғары баға беруі. Банкке «2011 жылдың үздік жылдық есептері» РА Эксперт конкурсы шеңберінде «Қаржы секторындағы үздік жылдық есеп» аталымында номинант дипломының тапсырылуы. Банк өнімдері: Негізгі қарыздың 50%-ын өтеуді кейінге қалдыру көзделетін «Жеңіл-2» жаңа кредиттік өнімінің енгізілуі. Алдын ала және аралық тұрғын үй заемдары бойынша, соның ішінде 2013 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданылатын, республикалық бюджет қаражаттары есебінен «Қолжетімді тұрғын үй-2020» Бағдарламасы аясында берілетін заемдар бойынша комиссиялар мөлшері мен сыйақы мөлшерлемелерінің төмендетілуі. Банк өнімін өткізу жүйесі: Ақтөбе, Өскемен, Астана, Қарағанды, Екібастұз қалаларында клиенттерге қызмет көрсететін 5 орталықтың ашылуы. Банктің аумақтық бөлімшелерінің үй-жайларында алғашқы 35 төлем терминалдарының пайдалануға берілуі. Банк Акционерлері: 28.03.13ж. бастап «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ акцияларының мемлекеттік пакетін иелену және пайдалану құқығының Қазақстан Республикасының Өңірлік даму министрлігіне берілуі. ==Банк туралы== Банк лицензиялары Қазақстан Республикасы Қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігінің 2007 жылғы 20 тамыздағы №254/1 банктер ұлттық және шетелдік валютада жүзеге асыратын банктік және басқа да операцияларды жүргізу лицензиясы; Қазақстан Республикасы Қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігінің 2005 жылғы 26 қарашадағы № 0402100283 клиенттердің шоттарын жүргізу құқығынсыз бағалы қағаздар нарығында дилерлік қызметпен айналысу лицензиясы. Корпоративтік басқару Оның көмегімен акционерлердің құқықтары іске асырылатын, корпоративтік басқару саласындағы заңнама талаптарының және ішкі құжаттардың сақталуын бақылау, Банктің және оның органдары қызметінің сапасын арттыру қамтамасыз етілетін Банктің Жалғыз акционерінің және оның Директорлар кеңесін қоса алғанда, Банк басшылығының, сондай-ақ басқа мүдделі тұлғалардың арасындағы өзара әрекеттестік жүйесі. Банк рейтингі 2012 жылы «Эрнст энд Янг» компаниясы жүргізген диагностиканың нәтижесі бойынша Банк қызметкерлерінің өз күшімен енгізген көрсеткіштер жүйесі талқылануының жоғарғы дәрежесін белгіледі. Ағымдағы жағдайға сәйкес Moody`s рейтингтiк агенттігінің қорытындысы бойынша Банкке мынадай рейтингтер тiркелдi: ұлттық валютадағы депозиттер бойынша ұзақ мерзімді рейтинг– Ba1 (тұрақты); ұлттық валютадағы депозиттер бойынша қысқа мерзімді рейтинг – Not prime (тұрақты); қаржылық тұрақтылық рейтингі – E+ (тұрақты). Банк басшылығы Банк Басқармасы Банктің ағымдағы қызметіне басшылық жасауды іске асыратын атқару органы болып табылады, Банктің Директорлар кеңесі сайлайтын Басқарма Төрағасынан және оның орынбасарларынан, сондай-ақ Басқарушы директорлардан тұрады. Банктің құрылымы Банктің құрамына Алматы қ. Орталық аппарат және 17 өңірлік филиалдар кіреді. Статистика 2014 жылдағы Банк қызметінің негізгі көрсеткіштері == Банктің миссиясы == Қазақстандық отбасыларды жеке баспанамен қамтамасыз ету және Отанға деген сезімді нығайту == Банктің стратегиялық көрінісі == 2023 жылы – тұрақты, жоғары технологиялы, клиентке бағдарланған әлеуметтік маңызы бар, тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесінің қағидаларын іске асыратын, мемлекеттік бағдарламалардың іске асырылуына белсенді түрде қатысатын, халықтың кең ауқымын баспанамен қамтамасыз ету үшін тұрғын үй құрылысын дамытуға қолдау көрсететін банк.<ref>https://hcsbk.kz/kk/about-the-bank/</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, VIII том * [https://finbee.kz/banki/otbasy-bank/ Отбасы банк. ''Вся информация о банке Отбасы банк''] * http://www.hcsbk.kz/6888 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140310140140/http://www.hcsbk.kz/6888|date=2014-03-10}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140310140140/http://www.hcsbk.kz/6888|date=2014-03-10}} {{уики}} {{бастама}} [[Санат:Қазақстан банктері]] [[Санат:2003 жылы құрылған компаниялар]] lxbjcng9ur0p32jqwdkm4oaeagd1cho 3404123 3404118 2024-11-23T17:11:08Z Casserium 68287 /* Басшылары */ 3404123 wikitext text/x-wiki {{Банк |банктың аты = "Отбасы банк" Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ |логотипі = Otbasybank.jpeg |түрі = [[Акционерлік қоғам]] |лицензиясы = |салымдарды сақтау = |биржадағы листингі = |қызметі = |ұраны = |құрылған жылы = [[2003 жыл|2003]] |бұрынғы атаулары = |орналасуы = {{байрақ|Қазақстан}}, [[Алматы]] қаласы, Абылай хан даңғылы, 91 |басты адамдары = Ибрагимова Ляззат Еркенқызы (Басқарма төрағасы) |жарғылық капиталы = 78,3 млрд (2018 жылдың 1 шілдесіндегі деректер) |меншікті капиталы = 177,8 млрд (2018 жылдың 1 шілдесіндегі деректер) |активтері = 3400,0 млрд (2022 жылдың 1 шілдесіндегі деректер)<ref>https://zanimaem.kz/top-5-bankov-kazakhstana-po-aktivam-za-2022-god/#TOP-4_Otbasy_bank</ref> |таза табысы = 26,5 млрд (2018 жылдың 1 шілдесіндегі деректер) |қызметкерлер саны = 1 073 (2018 жылы) |басшы компания = [[Бәйтерек (холдинг)|"Бәйтерек" Ұлттық басқарушы холдингі" АҚ]] |еншілес компания = |аудитор = PricewaterhouseCoopers |дерекнама = https://kase.kz/ru/issuers/JSBN |веб-сайты =  {{URL|hcsbk.kz}} }} '''"Отбасы банк" Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ''' (''2020 жылдың 20 желтоқсанына дейін "Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ деп аталды'') – акционерлік қоғам, екінші деңгейдегі [[банк]]. [[2003]] жылы құрылған. Банктің жарғылық капиталына мемлекет 100% қатысады. Банктің негізгі мақсаты – екінші деңгейдегі банктерден [[ипотекa]] [[несие]] алу кезінде бастапқы жарналарды төлеу үшін жеткілікті қаражаты жоқ, бірақ жеткілікті тұрақты табысы бар азаматтардың тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін қарыз алуын қаржыландыру мақсатымен жеке жинақ қаражатын қорландыру негізінде тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімге қаржыландыру. Жарғылық капиталы 1,5 млрд. теңге. [[2003]] жылдың 29 қыркүйегінен бері 1,05 мың салымшы тартылды. Банк тартқан тұрғын үй құрылысы жинақ қаражаты бойынша жалпы келісімшарт сомасы 900 млн. теңгеге жуық. 2018 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша банктің 26 бөлімшесі, 14 облыстық және 3 қалалық филиалы, 15 қызмет көрсету орталығы мен 7 қызмет көрсету нүктесі бар.<ref>https://hcsbk.kz/Годовой%20отчет%202017.pdf</ref> == Көрсететін қызметтері == 2017 жылдың қыркүйегінде «Баспана.kz» жылжымайтын мүлік порталы іске қосылды.<ref>https://kapital.kz/real_estate/63285/zhssbk-prezentoval-novyj-portal-nedvizhimosti-baspana-kz.html</ref> 2017 жылдың мамырында QR-кодтың көмегімен төлем жасау тәсілі қол жетімді болды.<ref>https://kapital.kz/real_estate/59976/zhilstrojsberbank-zapustil-novyj-sposob-oplaty.html</ref> 2018 жылдың шілдесінде банк жаңа қызмет түрі - бейне консультация қызметін іске қосты.<ref>https://informburo.kz/novosti/zhssbk-nachal-konsultirovat-klientov-pri-pomoshchi-videozvonkov.html</ref> == Тарихы == Тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі – Қазақстандағы халықтың тұрғын үй жағдайларын жақсарту іс-шараларына кредит берудің сапалы жаңа жүйесі. Қазақстан – бірінші кезекте табысы орташа және орташадан төмен халыққа арналған осы жүйенің ұстанымдары мен талаптарын іске асыруды бастаған ТМД аумағындағы бірінші ел. 2000 жылы Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 7 желтоқсандағы «Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» заңы Қазақстанда тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесін енгізудің негізін қалады. 2003 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 16 сәуірдегі №364 қаулысының негізінде тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімді қаржыландыру мен тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесін дамыту тиімділігін көтеру және жетілдіру мақсатында жарғылық капиталына мемлекет 100% қатысқан «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» акционерлік қоғамы құрылды. Банктің Құрылтайшысы және Акционері – Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті арқылы Қазақстан Республикасының Үкіметі. Банк алғаш рет «Қазпошта» АҚ-мен ынтымақтастық туралы келісім жасады. 2004 19 наурызда Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына арнаған «Бәсекеге қабілетті Қазақстанға, бәсекеге қабілетті экономикаға, бәсекеге қабілетті ұлтқа» атты жолдауында мемлекеттің тұрғын үй құрылысы саласындағы жаңа саясаты баяндалды, оған сәйкес халықтың басым бөлігіне баспана қолжетімділігін қамтамасыз ететін тұрғын үй құрылысының мәселелерін кешенді шешу үшін Президент 2004 жылғы 11 маусымда №1388 «2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасы туралы» жарғы шығарды. ҚР Үкіметінің 2004 жылғы 28 маусымдағы №715 қаулысымен 2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасын іске асыру бойынша іс-шаралар жоспары бекітілді. 2004 жылғы 13 желтоқсандағы № 11-III ҚР заңы арқылы Қазақстан Республикасының Салық кодексіне өзгерістер енгізілді, оған сәйкес салық салынатын табыстан шегерілімдерге ҚР резиденті – жеке тұлғалар тұрғын үй құрылыс жинақ банктерінен ҚР аумағында тұрғын үй салу немесе сатып алуға, жөндеуге алған тұрғын үй заемдары бойынша сыйақыны өтеуге бағытталған сома жатқызылды. Аймақтық құрылымды дамыту: 3 филиал, 4 өкілдік, 1 ЕКБ. 2005 Банктің тарифтік бағдарламалары бойынша алғашқы аралық тұрғын үй заемын беру. Сәуірде Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» заңына мемлекет сыйлықақысымен ынталандырылатын тұрғын үй құрылыс жинақтарының сомасын 60-тан 200 айлық есептік көрсеткішке дейін көбейту туралы өзгеріс енгізілді. Жаңа «25/75 (мемлекеттік)», «25/75», «50/50 А, «50/50 Б», «50/50 В» тарифтік бағдарламаларын енгізу. 2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасы аясында Банктің алғашқы заемын беру. Қазанда Банк «Экспо жылжымайтын мүлік» көрмесі аясында «Жылжымайтын мүлік нарығында жаңашыл идеяларды көтергені үшін» номинациясымен марапатталды. Банктің №254 банктік және банктер жүзеге асыратын басқа да операцияларды ұлттық әрі шетелдік валютада жүргізуге арналған және клиенттердің шоттарын жүргізу құқығынсыз бағалы қағаздар нарығында дилерлік қызметпен айналысуға арналған лицензияларды алуы. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ-ның «В», «К» және «Р» санаттары бойынша «Қазақстан қор биржасы» АҚ мүшелігіне қабылдануы. «Қазақстан халық банкі» АҚ-мен ынтымақтастық туралы келісім жасау. Аймақтық құрылымды дамыту: 11 филиал, 2 ЕКБ. 2006 жылы «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ алғаш рет Банктің шығынсыз қызметі көрсеткішіне қол жеткізді. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ мен «Қазпошта» АҚ арасындағы қосымша Агенттік келісімге қол қою. Келісім аясында «Қазпошта» АҚ пошталық байланыстың облыстық филиалдары мен аудандық тораптарында «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ атынан шарттар жасау бойынша агенттік қызметтер көрсетеді. Банк жаңа «Жеңiл» кредит беру бағдарламасын енгізді. Банк клиенттеріне тарифтік бағдарламалар бойынша алғашқы негізгі тұрғын үй заемын беру. Аймақтық құрылымды дамыту: 15 филиал. 2007 2005-2007 жылдарға арналған Тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасы аясында Банктің алғашқы негізгі тұрғын үй заемын беру. Қазақстан Республикасының Қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігінің Банкке қаржылық агенттік мәртебесін беруі, ол Банкке мемлекеттік инвестициялық саясатты іске асыруға қатысу құқығын береді. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ-ның қазақстандық банктерден бірінші болып ISO 9001:2000 сапа менеджменті жүйесінің сәйкестік сертификатын алуы. «ҚР-дағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» ҚР заңына өзгертурлер мен толықтырулардың енгізілуі, олардың аясында: - «25/75» жинақ схемасының күші жойылды; - тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесіне қатысушыларға алдын ала заем алу мүмкіндігі берілді. «ҚР-дағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» ҚР заңына өзгертулердің күшіне енуіне сәйкес жаңа «Бастау», «Өркен», «Кемел», «Болашақ» тарифтік бағдарламаларын енгізу. «Қазақстан ипотекалық кредиттерді кепілдендіру қоры» АҚ-мен Бас келісімді қайта жасау. Банктің 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысы мемлекеттік бағдарламасы операторларының бірі болып белгіленуі. «Цесна Банк» АҚ-мен агенттік қызметтер көрсету туралы шарттың жасалуы. Банктің жаңа қызмет – алдын ала тұрғын үй заемын енгізуі. Банктің тарифтік бағдарламалары бойынша алғашқы алдын ала тұрғын үй заемын беру. Moody’s халықаралық рейтинг агенттігінің Банкке ұлттық валютадағы депозиттер бойынша «Baа2» ұзақ мерзімді рейтингін, ұлттық валютадағы депозиттер бойынша «Prime-2» қысқа мерзімді рейтингін, Банктің қаржылық тұрақтылығының (BFSR) Е+ рейтингін беруі. Барлық рейтингілер бойынша болжам – «тұрақты». Аймақтық құрылымды дамыту: 16 филиал. 2008 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысы мемлекеттік бағдарламасы аясында алғашқы заемды беру. Moody’s халықаралық рейтинг агенттігінің Банк рейтингілерін растауы. Аймақтық құрылымды дамыту: 17 филиал. 2009 2009-2011 жылдарға арналған «Нұрлы көш» мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың басталуы. Банк клиенттерінің заемдарын қайта құрылымдау бағдарламасын іске қосу. Moody’s рейтинг агенттігінің ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді міндеттемелер бойынша Банктің кредит рейтингін Baa3/P-3 деңгейінде растауы. 20 тамыздан бастап Банктің жалғыз акционері – «Самұрық-Қазына» Ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ. «Русский регистр» сертификаттау қауымдастығының Банктегі Сапа менеджменті жүйесін қолдаудың ISO 9001:2008 халықаралық стандартына сәйкес әрекет етуі мен дамуын растауы. Банктің Теңестірілген көрсеткіштер жүйесін енгізуді бастауы. Аймақтық құрылымды дамыту: 18 филиал. 2010 Жыл ішінде: - Банктің 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй мемлекеттік бағдарламасын (2008-2010 МБ) іске асыруға қатысуы; - Банктің 2009-2011 жылдарға арналған «Нұрлы-көш» мемлекеттік бағдарламасын іске асыруға қатысуы; - Банктің 2010-2014 жылдарға арналған ҚР құрылыс индустриясын және құрылыс материалдарын жасауды дамыту бағдарламасын іске асыруға қатысуы; - Банктің «Самұрық-Қазына» ЖҚ» АҚ-ның жалдамалы тұрғын үй бағдарламасын іске асыруға қатысуы; - Банктің тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі арқылы тұрғын үй салу және іске асыру бойынша жеке салушылармен ынтымақтастығы. Банктің 2008-2010 МБ іске асыру аясында «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ-мен кредиттік шартқа қол қоюы. Сапа менеджменті жүйесі сертификатының ISO 9001:2008 стандартына сәйкес болуын растау. Moody’s рейтинг агенттігінің Банктің ұлттық валютадағы ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді рейтингілерін Ba1/ Not prime деңгейінде белгілеуі. Елбасының 2010 жылғы 29 қаңтардағы Қазақстан халқына арнаған «Жаңа онжылдық – Жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты жолдауын іске асыру аясында жергілікті атқарушы органдармен ниеттер туралы келісімдерге қол қоюдың басталуы. Банк клиенттері үшін кредит беру талаптарын жақсарту. Банктің ұйымдастырушылық құрылымын қайта құру. Алматы қаласында Банктің Қызмет көрсету орталықтарын ашу. Банктегі тиімділіктің негізгі көрсеткіштерін (KPI) әзірлеу мен енгізу жұмысының басталуы. ТҚЖ қатысушыларының 200 мың адамдық санына қол жеткізу. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ заемшыларына берілген заемдарды қайта құрылымдау бойынша іс-шаралар жоспарының қолданылу мерзімін ұзарту. 2010-2014 жылдарға арналған ҚР-дағы құрылыс индустриясын және құрылыс материалдарын жасауды дамыту бағдарламасын іске асыру аясында жергілікті атқарушы органдармен және Қазақстан Республикасының Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі агенттігімен ынтымақтастық туралы келісімдерге қол қою. 100 млрд. теңге Банк активтеріне қол жеткізу. Аймақтық құрылымды дамыту: Қазақстан бойынша 18 филиал және Алматы қаласында 3 Қызмет көрсету орталығы. 2011 ҚР Үкіметінің 2011 жылғы 30 наурыздағы №295 қаулысын орындау үшін Банк акцияларының топтамасын иелену және пайдалану құқығын Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіне беру. 2011 жылғы 13 сәуірден бастап Банктің жалғыз акционері – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті. ҚР Президентінің 2011 жылғы 10 тамыздағы №136 Жарғысын орындау үшін ҚР Үкіметінің 2011 жылғы 23 қазандағы №1224 қаулысына сай Қазақстан Республикасының Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі агенттігіне заңнамада белгіленген тәртіппен «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ акцияларының топтамасын иелену және пайдалану құқығы берілді. 2011 жылғы 23 қарашадан бастап Банктің жалғыз акционері – ҚР Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі агенттігі. 2012 Жыл ішінде: - Банктің 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысының мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыруға қатысуы; - Банктің «Қолжетімді тұрғын үй-2020» Бағдарламасын жүзеге асыруға қатысуы. Сертификаттау, рейтингілер: Ва1/ Not prime деңгейінде ұлттық валютадағы депозиттер бойынша Банктің Moody’s ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді рейтингілерінің расталуы. Сапа менеджменті жүйесі сертификатының ISO 9001:2008 стандартына сәйкестігінің расталуы. Марапаттар мен жетістіктер: «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ негізгі көрсеткіштері жүйесін диагностикалау нәтижелері бойынша «Эрнст энд Янг» компаниясының банк қызметкерлерінің күшімен енгізілген жүйені пысықтау деңгейіне жоғары баға беруі. Банкке «2011 жылдың үздік жылдық есептері» РА Эксперт конкурсы шеңберінде «Қаржы секторындағы үздік жылдық есеп» аталымында номинант дипломының тапсырылуы. Банк өнімдері: Негізгі қарыздың 50%-ын өтеуді кейінге қалдыру көзделетін «Жеңіл-2» жаңа кредиттік өнімінің енгізілуі. Алдын ала және аралық тұрғын үй заемдары бойынша, соның ішінде 2013 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданылатын, республикалық бюджет қаражаттары есебінен «Қолжетімді тұрғын үй-2020» Бағдарламасы аясында берілетін заемдар бойынша комиссиялар мөлшері мен сыйақы мөлшерлемелерінің төмендетілуі. Банк өнімін өткізу жүйесі: Ақтөбе, Өскемен, Астана, Қарағанды, Екібастұз қалаларында клиенттерге қызмет көрсететін 5 орталықтың ашылуы. Банктің аумақтық бөлімшелерінің үй-жайларында алғашқы 35 төлем терминалдарының пайдалануға берілуі. Банк Акционерлері: 28.03.13ж. бастап «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ акцияларының мемлекеттік пакетін иелену және пайдалану құқығының Қазақстан Республикасының Өңірлік даму министрлігіне берілуі. ==Банк туралы== Банк лицензиялары Қазақстан Республикасы Қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігінің 2007 жылғы 20 тамыздағы №254/1 банктер ұлттық және шетелдік валютада жүзеге асыратын банктік және басқа да операцияларды жүргізу лицензиясы; Қазақстан Республикасы Қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігінің 2005 жылғы 26 қарашадағы № 0402100283 клиенттердің шоттарын жүргізу құқығынсыз бағалы қағаздар нарығында дилерлік қызметпен айналысу лицензиясы. Корпоративтік басқару Оның көмегімен акционерлердің құқықтары іске асырылатын, корпоративтік басқару саласындағы заңнама талаптарының және ішкі құжаттардың сақталуын бақылау, Банктің және оның органдары қызметінің сапасын арттыру қамтамасыз етілетін Банктің Жалғыз акционерінің және оның Директорлар кеңесін қоса алғанда, Банк басшылығының, сондай-ақ басқа мүдделі тұлғалардың арасындағы өзара әрекеттестік жүйесі. Банк рейтингі 2012 жылы «Эрнст энд Янг» компаниясы жүргізген диагностиканың нәтижесі бойынша Банк қызметкерлерінің өз күшімен енгізген көрсеткіштер жүйесі талқылануының жоғарғы дәрежесін белгіледі. Ағымдағы жағдайға сәйкес Moody`s рейтингтiк агенттігінің қорытындысы бойынша Банкке мынадай рейтингтер тiркелдi: ұлттық валютадағы депозиттер бойынша ұзақ мерзімді рейтинг– Ba1 (тұрақты); ұлттық валютадағы депозиттер бойынша қысқа мерзімді рейтинг – Not prime (тұрақты); қаржылық тұрақтылық рейтингі – E+ (тұрақты). Банк басшылығы Банк Басқармасы Банктің ағымдағы қызметіне басшылық жасауды іске асыратын атқару органы болып табылады, Банктің Директорлар кеңесі сайлайтын Басқарма Төрағасынан және оның орынбасарларынан, сондай-ақ Басқарушы директорлардан тұрады. Банктің құрылымы Банктің құрамына Алматы қ. Орталық аппарат және 17 өңірлік филиалдар кіреді. Статистика 2014 жылдағы Банк қызметінің негізгі көрсеткіштері == Банктің миссиясы == Қазақстандық отбасыларды жеке баспанамен қамтамасыз ету және Отанға деген сезімді нығайту == Банктің стратегиялық көрінісі == 2023 жылы – тұрақты, жоғары технологиялы, клиентке бағдарланған әлеуметтік маңызы бар, тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесінің қағидаларын іске асыратын, мемлекеттік бағдарламалардың іске асырылуына белсенді түрде қатысатын, халықтың кең ауқымын баспанамен қамтамасыз ету үшін тұрғын үй құрылысын дамытуға қолдау көрсететін банк.<ref>https://hcsbk.kz/kk/about-the-bank/</ref> == Басшылары == # [[Нұрбибі Серікқажықызы Наурызбаева|Нұрбибі Наурызбаева]] (2003-10.2013) # Айбатыр Жұмағұлов (10.2013—01.2017) # Ләззат Ибрагимова (01.2017 бастап) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, VIII том * [https://finbee.kz/banki/otbasy-bank/ Отбасы банк. ''Вся информация о банке Отбасы банк''] * http://www.hcsbk.kz/6888 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140310140140/http://www.hcsbk.kz/6888|date=2014-03-10}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140310140140/http://www.hcsbk.kz/6888|date=2014-03-10}} {{уики}} {{бастама}} [[Санат:Қазақстан банктері]] [[Санат:2003 жылы құрылған компаниялар]] nthupvw60wuiebpkibdmx8vfrah32v2 3404124 3404123 2024-11-23T17:12:46Z Casserium 68287 /* Басшылары */ 3404124 wikitext text/x-wiki {{Банк |банктың аты = "Отбасы банк" Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ |логотипі = Otbasybank.jpeg |түрі = [[Акционерлік қоғам]] |лицензиясы = |салымдарды сақтау = |биржадағы листингі = |қызметі = |ұраны = |құрылған жылы = [[2003 жыл|2003]] |бұрынғы атаулары = |орналасуы = {{байрақ|Қазақстан}}, [[Алматы]] қаласы, Абылай хан даңғылы, 91 |басты адамдары = Ибрагимова Ляззат Еркенқызы (Басқарма төрағасы) |жарғылық капиталы = 78,3 млрд (2018 жылдың 1 шілдесіндегі деректер) |меншікті капиталы = 177,8 млрд (2018 жылдың 1 шілдесіндегі деректер) |активтері = 3400,0 млрд (2022 жылдың 1 шілдесіндегі деректер)<ref>https://zanimaem.kz/top-5-bankov-kazakhstana-po-aktivam-za-2022-god/#TOP-4_Otbasy_bank</ref> |таза табысы = 26,5 млрд (2018 жылдың 1 шілдесіндегі деректер) |қызметкерлер саны = 1 073 (2018 жылы) |басшы компания = [[Бәйтерек (холдинг)|"Бәйтерек" Ұлттық басқарушы холдингі" АҚ]] |еншілес компания = |аудитор = PricewaterhouseCoopers |дерекнама = https://kase.kz/ru/issuers/JSBN |веб-сайты =  {{URL|hcsbk.kz}} }} '''"Отбасы банк" Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ''' (''2020 жылдың 20 желтоқсанына дейін "Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ деп аталды'') – акционерлік қоғам, екінші деңгейдегі [[банк]]. [[2003]] жылы құрылған. Банктің жарғылық капиталына мемлекет 100% қатысады. Банктің негізгі мақсаты – екінші деңгейдегі банктерден [[ипотекa]] [[несие]] алу кезінде бастапқы жарналарды төлеу үшін жеткілікті қаражаты жоқ, бірақ жеткілікті тұрақты табысы бар азаматтардың тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін қарыз алуын қаржыландыру мақсатымен жеке жинақ қаражатын қорландыру негізінде тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімге қаржыландыру. Жарғылық капиталы 1,5 млрд. теңге. [[2003]] жылдың 29 қыркүйегінен бері 1,05 мың салымшы тартылды. Банк тартқан тұрғын үй құрылысы жинақ қаражаты бойынша жалпы келісімшарт сомасы 900 млн. теңгеге жуық. 2018 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша банктің 26 бөлімшесі, 14 облыстық және 3 қалалық филиалы, 15 қызмет көрсету орталығы мен 7 қызмет көрсету нүктесі бар.<ref>https://hcsbk.kz/Годовой%20отчет%202017.pdf</ref> == Көрсететін қызметтері == 2017 жылдың қыркүйегінде «Баспана.kz» жылжымайтын мүлік порталы іске қосылды.<ref>https://kapital.kz/real_estate/63285/zhssbk-prezentoval-novyj-portal-nedvizhimosti-baspana-kz.html</ref> 2017 жылдың мамырында QR-кодтың көмегімен төлем жасау тәсілі қол жетімді болды.<ref>https://kapital.kz/real_estate/59976/zhilstrojsberbank-zapustil-novyj-sposob-oplaty.html</ref> 2018 жылдың шілдесінде банк жаңа қызмет түрі - бейне консультация қызметін іске қосты.<ref>https://informburo.kz/novosti/zhssbk-nachal-konsultirovat-klientov-pri-pomoshchi-videozvonkov.html</ref> == Тарихы == Тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі – Қазақстандағы халықтың тұрғын үй жағдайларын жақсарту іс-шараларына кредит берудің сапалы жаңа жүйесі. Қазақстан – бірінші кезекте табысы орташа және орташадан төмен халыққа арналған осы жүйенің ұстанымдары мен талаптарын іске асыруды бастаған ТМД аумағындағы бірінші ел. 2000 жылы Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 7 желтоқсандағы «Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» заңы Қазақстанда тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесін енгізудің негізін қалады. 2003 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 16 сәуірдегі №364 қаулысының негізінде тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімді қаржыландыру мен тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесін дамыту тиімділігін көтеру және жетілдіру мақсатында жарғылық капиталына мемлекет 100% қатысқан «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» акционерлік қоғамы құрылды. Банктің Құрылтайшысы және Акционері – Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті арқылы Қазақстан Республикасының Үкіметі. Банк алғаш рет «Қазпошта» АҚ-мен ынтымақтастық туралы келісім жасады. 2004 19 наурызда Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына арнаған «Бәсекеге қабілетті Қазақстанға, бәсекеге қабілетті экономикаға, бәсекеге қабілетті ұлтқа» атты жолдауында мемлекеттің тұрғын үй құрылысы саласындағы жаңа саясаты баяндалды, оған сәйкес халықтың басым бөлігіне баспана қолжетімділігін қамтамасыз ететін тұрғын үй құрылысының мәселелерін кешенді шешу үшін Президент 2004 жылғы 11 маусымда №1388 «2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасы туралы» жарғы шығарды. ҚР Үкіметінің 2004 жылғы 28 маусымдағы №715 қаулысымен 2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасын іске асыру бойынша іс-шаралар жоспары бекітілді. 2004 жылғы 13 желтоқсандағы № 11-III ҚР заңы арқылы Қазақстан Республикасының Салық кодексіне өзгерістер енгізілді, оған сәйкес салық салынатын табыстан шегерілімдерге ҚР резиденті – жеке тұлғалар тұрғын үй құрылыс жинақ банктерінен ҚР аумағында тұрғын үй салу немесе сатып алуға, жөндеуге алған тұрғын үй заемдары бойынша сыйақыны өтеуге бағытталған сома жатқызылды. Аймақтық құрылымды дамыту: 3 филиал, 4 өкілдік, 1 ЕКБ. 2005 Банктің тарифтік бағдарламалары бойынша алғашқы аралық тұрғын үй заемын беру. Сәуірде Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» заңына мемлекет сыйлықақысымен ынталандырылатын тұрғын үй құрылыс жинақтарының сомасын 60-тан 200 айлық есептік көрсеткішке дейін көбейту туралы өзгеріс енгізілді. Жаңа «25/75 (мемлекеттік)», «25/75», «50/50 А, «50/50 Б», «50/50 В» тарифтік бағдарламаларын енгізу. 2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасы аясында Банктің алғашқы заемын беру. Қазанда Банк «Экспо жылжымайтын мүлік» көрмесі аясында «Жылжымайтын мүлік нарығында жаңашыл идеяларды көтергені үшін» номинациясымен марапатталды. Банктің №254 банктік және банктер жүзеге асыратын басқа да операцияларды ұлттық әрі шетелдік валютада жүргізуге арналған және клиенттердің шоттарын жүргізу құқығынсыз бағалы қағаздар нарығында дилерлік қызметпен айналысуға арналған лицензияларды алуы. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ-ның «В», «К» және «Р» санаттары бойынша «Қазақстан қор биржасы» АҚ мүшелігіне қабылдануы. «Қазақстан халық банкі» АҚ-мен ынтымақтастық туралы келісім жасау. Аймақтық құрылымды дамыту: 11 филиал, 2 ЕКБ. 2006 жылы «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ алғаш рет Банктің шығынсыз қызметі көрсеткішіне қол жеткізді. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ мен «Қазпошта» АҚ арасындағы қосымша Агенттік келісімге қол қою. Келісім аясында «Қазпошта» АҚ пошталық байланыстың облыстық филиалдары мен аудандық тораптарында «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ атынан шарттар жасау бойынша агенттік қызметтер көрсетеді. Банк жаңа «Жеңiл» кредит беру бағдарламасын енгізді. Банк клиенттеріне тарифтік бағдарламалар бойынша алғашқы негізгі тұрғын үй заемын беру. Аймақтық құрылымды дамыту: 15 филиал. 2007 2005-2007 жылдарға арналған Тұрғын үй құрылысын дамыту мемлекеттік бағдарламасы аясында Банктің алғашқы негізгі тұрғын үй заемын беру. Қазақстан Республикасының Қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігінің Банкке қаржылық агенттік мәртебесін беруі, ол Банкке мемлекеттік инвестициялық саясатты іске асыруға қатысу құқығын береді. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ-ның қазақстандық банктерден бірінші болып ISO 9001:2000 сапа менеджменті жүйесінің сәйкестік сертификатын алуы. «ҚР-дағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» ҚР заңына өзгертурлер мен толықтырулардың енгізілуі, олардың аясында: - «25/75» жинақ схемасының күші жойылды; - тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесіне қатысушыларға алдын ала заем алу мүмкіндігі берілді. «ҚР-дағы тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» ҚР заңына өзгертулердің күшіне енуіне сәйкес жаңа «Бастау», «Өркен», «Кемел», «Болашақ» тарифтік бағдарламаларын енгізу. «Қазақстан ипотекалық кредиттерді кепілдендіру қоры» АҚ-мен Бас келісімді қайта жасау. Банктің 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысы мемлекеттік бағдарламасы операторларының бірі болып белгіленуі. «Цесна Банк» АҚ-мен агенттік қызметтер көрсету туралы шарттың жасалуы. Банктің жаңа қызмет – алдын ала тұрғын үй заемын енгізуі. Банктің тарифтік бағдарламалары бойынша алғашқы алдын ала тұрғын үй заемын беру. Moody’s халықаралық рейтинг агенттігінің Банкке ұлттық валютадағы депозиттер бойынша «Baа2» ұзақ мерзімді рейтингін, ұлттық валютадағы депозиттер бойынша «Prime-2» қысқа мерзімді рейтингін, Банктің қаржылық тұрақтылығының (BFSR) Е+ рейтингін беруі. Барлық рейтингілер бойынша болжам – «тұрақты». Аймақтық құрылымды дамыту: 16 филиал. 2008 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысы мемлекеттік бағдарламасы аясында алғашқы заемды беру. Moody’s халықаралық рейтинг агенттігінің Банк рейтингілерін растауы. Аймақтық құрылымды дамыту: 17 филиал. 2009 2009-2011 жылдарға арналған «Нұрлы көш» мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың басталуы. Банк клиенттерінің заемдарын қайта құрылымдау бағдарламасын іске қосу. Moody’s рейтинг агенттігінің ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді міндеттемелер бойынша Банктің кредит рейтингін Baa3/P-3 деңгейінде растауы. 20 тамыздан бастап Банктің жалғыз акционері – «Самұрық-Қазына» Ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ. «Русский регистр» сертификаттау қауымдастығының Банктегі Сапа менеджменті жүйесін қолдаудың ISO 9001:2008 халықаралық стандартына сәйкес әрекет етуі мен дамуын растауы. Банктің Теңестірілген көрсеткіштер жүйесін енгізуді бастауы. Аймақтық құрылымды дамыту: 18 филиал. 2010 Жыл ішінде: - Банктің 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй мемлекеттік бағдарламасын (2008-2010 МБ) іске асыруға қатысуы; - Банктің 2009-2011 жылдарға арналған «Нұрлы-көш» мемлекеттік бағдарламасын іске асыруға қатысуы; - Банктің 2010-2014 жылдарға арналған ҚР құрылыс индустриясын және құрылыс материалдарын жасауды дамыту бағдарламасын іске асыруға қатысуы; - Банктің «Самұрық-Қазына» ЖҚ» АҚ-ның жалдамалы тұрғын үй бағдарламасын іске асыруға қатысуы; - Банктің тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі арқылы тұрғын үй салу және іске асыру бойынша жеке салушылармен ынтымақтастығы. Банктің 2008-2010 МБ іске асыру аясында «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ-мен кредиттік шартқа қол қоюы. Сапа менеджменті жүйесі сертификатының ISO 9001:2008 стандартына сәйкес болуын растау. Moody’s рейтинг агенттігінің Банктің ұлттық валютадағы ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді рейтингілерін Ba1/ Not prime деңгейінде белгілеуі. Елбасының 2010 жылғы 29 қаңтардағы Қазақстан халқына арнаған «Жаңа онжылдық – Жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты жолдауын іске асыру аясында жергілікті атқарушы органдармен ниеттер туралы келісімдерге қол қоюдың басталуы. Банк клиенттері үшін кредит беру талаптарын жақсарту. Банктің ұйымдастырушылық құрылымын қайта құру. Алматы қаласында Банктің Қызмет көрсету орталықтарын ашу. Банктегі тиімділіктің негізгі көрсеткіштерін (KPI) әзірлеу мен енгізу жұмысының басталуы. ТҚЖ қатысушыларының 200 мың адамдық санына қол жеткізу. «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ заемшыларына берілген заемдарды қайта құрылымдау бойынша іс-шаралар жоспарының қолданылу мерзімін ұзарту. 2010-2014 жылдарға арналған ҚР-дағы құрылыс индустриясын және құрылыс материалдарын жасауды дамыту бағдарламасын іске асыру аясында жергілікті атқарушы органдармен және Қазақстан Республикасының Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі агенттігімен ынтымақтастық туралы келісімдерге қол қою. 100 млрд. теңге Банк активтеріне қол жеткізу. Аймақтық құрылымды дамыту: Қазақстан бойынша 18 филиал және Алматы қаласында 3 Қызмет көрсету орталығы. 2011 ҚР Үкіметінің 2011 жылғы 30 наурыздағы №295 қаулысын орындау үшін Банк акцияларының топтамасын иелену және пайдалану құқығын Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіне беру. 2011 жылғы 13 сәуірден бастап Банктің жалғыз акционері – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті. ҚР Президентінің 2011 жылғы 10 тамыздағы №136 Жарғысын орындау үшін ҚР Үкіметінің 2011 жылғы 23 қазандағы №1224 қаулысына сай Қазақстан Республикасының Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі агенттігіне заңнамада белгіленген тәртіппен «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ акцияларының топтамасын иелену және пайдалану құқығы берілді. 2011 жылғы 23 қарашадан бастап Банктің жалғыз акционері – ҚР Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жөніндегі агенттігі. 2012 Жыл ішінде: - Банктің 2008-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысының мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыруға қатысуы; - Банктің «Қолжетімді тұрғын үй-2020» Бағдарламасын жүзеге асыруға қатысуы. Сертификаттау, рейтингілер: Ва1/ Not prime деңгейінде ұлттық валютадағы депозиттер бойынша Банктің Moody’s ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді рейтингілерінің расталуы. Сапа менеджменті жүйесі сертификатының ISO 9001:2008 стандартына сәйкестігінің расталуы. Марапаттар мен жетістіктер: «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ негізгі көрсеткіштері жүйесін диагностикалау нәтижелері бойынша «Эрнст энд Янг» компаниясының банк қызметкерлерінің күшімен енгізілген жүйені пысықтау деңгейіне жоғары баға беруі. Банкке «2011 жылдың үздік жылдық есептері» РА Эксперт конкурсы шеңберінде «Қаржы секторындағы үздік жылдық есеп» аталымында номинант дипломының тапсырылуы. Банк өнімдері: Негізгі қарыздың 50%-ын өтеуді кейінге қалдыру көзделетін «Жеңіл-2» жаңа кредиттік өнімінің енгізілуі. Алдын ала және аралық тұрғын үй заемдары бойынша, соның ішінде 2013 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданылатын, республикалық бюджет қаражаттары есебінен «Қолжетімді тұрғын үй-2020» Бағдарламасы аясында берілетін заемдар бойынша комиссиялар мөлшері мен сыйақы мөлшерлемелерінің төмендетілуі. Банк өнімін өткізу жүйесі: Ақтөбе, Өскемен, Астана, Қарағанды, Екібастұз қалаларында клиенттерге қызмет көрсететін 5 орталықтың ашылуы. Банктің аумақтық бөлімшелерінің үй-жайларында алғашқы 35 төлем терминалдарының пайдалануға берілуі. Банк Акционерлері: 28.03.13ж. бастап «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ акцияларының мемлекеттік пакетін иелену және пайдалану құқығының Қазақстан Республикасының Өңірлік даму министрлігіне берілуі. ==Банк туралы== Банк лицензиялары Қазақстан Республикасы Қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігінің 2007 жылғы 20 тамыздағы №254/1 банктер ұлттық және шетелдік валютада жүзеге асыратын банктік және басқа да операцияларды жүргізу лицензиясы; Қазақстан Республикасы Қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау агенттігінің 2005 жылғы 26 қарашадағы № 0402100283 клиенттердің шоттарын жүргізу құқығынсыз бағалы қағаздар нарығында дилерлік қызметпен айналысу лицензиясы. Корпоративтік басқару Оның көмегімен акционерлердің құқықтары іске асырылатын, корпоративтік басқару саласындағы заңнама талаптарының және ішкі құжаттардың сақталуын бақылау, Банктің және оның органдары қызметінің сапасын арттыру қамтамасыз етілетін Банктің Жалғыз акционерінің және оның Директорлар кеңесін қоса алғанда, Банк басшылығының, сондай-ақ басқа мүдделі тұлғалардың арасындағы өзара әрекеттестік жүйесі. Банк рейтингі 2012 жылы «Эрнст энд Янг» компаниясы жүргізген диагностиканың нәтижесі бойынша Банк қызметкерлерінің өз күшімен енгізген көрсеткіштер жүйесі талқылануының жоғарғы дәрежесін белгіледі. Ағымдағы жағдайға сәйкес Moody`s рейтингтiк агенттігінің қорытындысы бойынша Банкке мынадай рейтингтер тiркелдi: ұлттық валютадағы депозиттер бойынша ұзақ мерзімді рейтинг– Ba1 (тұрақты); ұлттық валютадағы депозиттер бойынша қысқа мерзімді рейтинг – Not prime (тұрақты); қаржылық тұрақтылық рейтингі – E+ (тұрақты). Банк басшылығы Банк Басқармасы Банктің ағымдағы қызметіне басшылық жасауды іске асыратын атқару органы болып табылады, Банктің Директорлар кеңесі сайлайтын Басқарма Төрағасынан және оның орынбасарларынан, сондай-ақ Басқарушы директорлардан тұрады. Банктің құрылымы Банктің құрамына Алматы қ. Орталық аппарат және 17 өңірлік филиалдар кіреді. Статистика 2014 жылдағы Банк қызметінің негізгі көрсеткіштері == Банктің миссиясы == Қазақстандық отбасыларды жеке баспанамен қамтамасыз ету және Отанға деген сезімді нығайту == Банктің стратегиялық көрінісі == 2023 жылы – тұрақты, жоғары технологиялы, клиентке бағдарланған әлеуметтік маңызы бар, тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесінің қағидаларын іске асыратын, мемлекеттік бағдарламалардың іске асырылуына белсенді түрде қатысатын, халықтың кең ауқымын баспанамен қамтамасыз ету үшін тұрғын үй құрылысын дамытуға қолдау көрсететін банк.<ref>https://hcsbk.kz/kk/about-the-bank/</ref> == Басшылары == # [[Нұрбибі Серікқажықызы Наурызбаева|Нұрбибі Наурызбаева]] (2003—10.2013) # Айбатыр Жұмағұлов (10.2013—01.2017) # Ләззат Ибрагимова (01.2017 бастап) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, VIII том * [https://finbee.kz/banki/otbasy-bank/ Отбасы банк. ''Вся информация о банке Отбасы банк''] * http://www.hcsbk.kz/6888 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140310140140/http://www.hcsbk.kz/6888|date=2014-03-10}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140310140140/http://www.hcsbk.kz/6888|date=2014-03-10}} {{уики}} {{бастама}} [[Санат:Қазақстан банктері]] [[Санат:2003 жылы құрылған компаниялар]] 9funj3ojvojar8ehahyo0sg7hme54ee Жамалбек Шәймерденұлы Шәймерденов 0 43698 3404241 3397152 2024-11-23T21:37:31Z Casserium 68287 3404241 wikitext text/x-wiki '''Жамалбек Шәймерденұлы Шәймерденов''' ([[4 қаңтар]] [[1928 жыл]], [[Түркістан облысы|Оңтүстік Қазақстан облысы]], [[Отырар ауданы]], [[Шәуілдір]] ауылы – [[17 сәуір]] [[1998 жыл]], [[Алматы]]) – көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, еңбек ардагері. == Өмірбаяны == * 1945 жылы аудан орталығындағы Жамбыл атындағы орта мектепті бітірген. * Сол жылы [[Алматы ауыл шаруашылық институты]]ның "Агрономия" факультетіне түсіп, оны 1950 жылы "ғалым-агроном" мамандығы бойынша бітіріп шықты. * Қазақ КСР Ауылшаруашылығы министрлігінің жолдамасымен 1952 жылы [[Жамбыл облысы]] [[Луговой ауданы]]ның В.И.Ленин атындағы қой завод совхозының бас агрономы қызметіне келген, 1952-1956 жылдары сол совхоз-заводтың директоры. * 1956-1958 жылдары [[Шу ауданы]]ның "[[Далақайнар]]" астық совхозының бас агрономы. * 1958-1959 жылдары Шу аудандық ауылшаруашылығы инспекциясының төрағасы болып қызметтер атқарған. * 1959‑1962 жылдары Қазақ КСР компартиясы Жамбыл облыстық комитетінің ауыл шаруашылығы бөлімі меңгерушісінің орынбасары қызметін атқарған. * 1962‑1963 жылдары [[Меркі ауданы|Мерке]] аудандық колхоз‑совхоз өндірістік басқармасын басқарған. * Қазақ КСР коммунистік партия Орталық комитетінің шешімімен 1963‑1964 жылдары [[Түркістан облысы|Шымкент]] облыстық компартия комитетінің екінші хатшысы болып сайланған. * 1964‑1983 жылдары Шымкент облыстық атқару комитетінің төрағасы қызметін атқарған<ref>Бессменный председатель // Южный Казахстан. — 1999. — № 37(17.062). — 23 апреля.</ref>.. * 1983 жылдан бастап 1990 жылға дейін Қазақстан Республикасының Халықтық бақылау комитетінің бірінші орынбасары болып, сол қызметтен Одақтық дәрежедегі дербес зейнеткерлікке шықты. * 1963‑1990 жылдарда Қазақ КСР компартиясы комитетінің кұрамының мүшесі болды, Қазақ Советтік Социалистік Республикасы Жоғары Советінің VII‑VШ‑ІХ‑Х шақырылымының депутаты болды. * КСРО Коммунистік партиясының ХХІ, ХХII, ХХIII, ХХІV, ХХV, ХХVІ, ХХVII съездерінің делегаты болып сайланды <ref>Отырар. Энциклопедия. — Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2.</ref>. == Игі істері мен жетістіктері == Ж.Шәймерденов жұмыс істеген 20 жылда астық өндіру көлемі 20 еседен аса, мақта 1,35 есе, көкөніс пен жүзім 2,5 есе, жеміс‑жидек 3 есе өсті. Колхоздар мен совхоздардың негізгі өндірістік қоры осы мерзім ішінде 892,7 миллион сомға артты. Әр сиырдан сүт сауу 965 килограмға, етке өткізілген ірі қараның орташа тірідей салмағы 120 килограмға өсті<ref>Омирзак Акжигит. Одержимый созиданием // Казахстанская правда. — 2008. — 19 декабря.</ref>. Тек Х бесжылдықтың тұсында ғана облыста 1 млрд. 153 млн. сомның құрылыс‑монтаж жұмысы атқарылды. Осы уақытта 2 млн. 227 шаршы метрден астам тұрғын үй, көптеген жаңа мектеп, аурухана, балабақшалар салынды<ref>Во имя будущего // Южный Казахстан. — 2008. — № 148(18.532). — 5 декабря.</ref>. Ж.Шәймерденов облыс атқару комитетінің төрағасы қызметінде жүрген кезде «Фосфор» бірлестігі, [[ШымкентЦемент акционерлік қоғамы|Шымкент]], [[Састөбе цемент зауыты|Састөбе]] цемент зауыттары, Кентау [[Кентау эксковатор зауыты|эксковатор]]және [[Кентау трансформатор зауыты|трансформатор]] зауыттары, [[Шымкент мақта‑мата комбинаты]], Шымкент шина және шина жөндеу зауыттары бой көтерді. Бұл Оңтүстік Қазақстан экономикасының, әсіресе өнеркәсібінің гүлдену кезеңі болды<ref>Қазақ жерінің зиялы азаматтары — Почитаемые люди земли казахской. — Алматы: Дәуір, 1999. — 1 т. — С. 344—346.</ref>. Жергілікті өнеркәсіп қолөнер бұйымдары өндірісінен халық шаруашылығының дербес, қуатты саласы деңгейіне көтерілді. «Восход» фабрикасы республика жеңіл өнеркәсібінің флагманына айналды. «Эластик» фабрикасы да құлашын кеңге жайды. Кондитерлік фабрика іске қосылып өндіріс орындары көбейе берді. Қалаларда, аудандарда көптеген мектептер, ауруханалар, жол тораптары, мәдениет ошақтары салынды. Облыс орталығында [[Ж. Шанин атындағы Шымкент қалалық академиялық қазақ драма театры|Жұмат Шанин атындағы драма театры]] ашылып, үлкен орталық сауда үйі бой көтерді. "Шымкент‑Ташкент" бағыындағы жаңа автожолы сол уақытта іске қосылды. == Отбасы == Жамалбек Шәймерденовтің атасы Нарбек (1847-1935) ел билігіне араласқан, өзі шешен, болыс болған көрнекті тұлға. Нарбек бидің жаз жайлауы - Қаратаудағы Көлбай сазы, Мыңбұлақ сиияқты шұрайлы жерлер болған. Қыстауы - Сыр бойындағы Шәуілдір, Қызылдың құмы. Жиі жайлаған қонысы - Шошқакөл деп аталатын жерлер екен. Нарбек бидің ұлдары Петербор қаласында оқыған. Алты баласы мұсылманша сауат ашса, үлкендері Жорабек, Қамбарбек пен кенжесі Сәбденбек орысша оқыған көзі ашық азаматтар болған. Петерборда олар Жорабек Нарбековский, Камбарбек Нарбековский, Сабденбек Нарбековский болып кетеді (поляк оқытушысы берген қойыртпақ фамилия). * Шәймерден Нарбекұлы – бидің төртінші ұлы. Ұжымдастыру жылдарында белсенді қызмет еткен еңбекқор болған. 1930-1935 жылдары қазіргі [[Сайрам ауданы]]ның Тастақ деген жерінде (ескі аты Тассай) Сталин атындағы ұжымшардың басқарма бастығы болып қызмет істеген. * Жамалбек Шәймерденовтің анасы Балкүл - ақылды, ұстамды, сөзге өткір, көпке басу айтатын, ел тыңдайтын беделді кісі болған. 29 жасында бес баламен жесір қалады. Отағасы фәниден өткенде балалары Әмірше – 12-де, Әнуарбек – 7-де, Жамалбек ‑ 5-те, Әли – 3-те, Әмзебек – 1 жаста қалған. ** Ж.Шәймерденовтың жұбайы Әлипа Шаймерденова - тарих және қазақ тілі пәндерінен сабақ беріп, мектеп оқушыларын тәрбиелеу саласында еңбек сіңірген тәжірибелі педагог болған, білім беру саласының ардагері. "Білім" ("Знание") қоғамының төрайымы болып қызмет еткен (Шымкент). Жамалбек Шәймерденов жұбайы Әлипамен бірге бес перзент тәрбиелеп өсірді. *** Үлкен ұлы - Сержан Жамалбекұлы Шәймерденов, [[Алматы архитектуралық-құрылыс институты|Алматы Архитектура және құрылыс институты]]н үздік бітірген, Қазақстан Республикасының белгілі сәулетшісі, «АлматыГипрострой» институтының бас сәулетшісі, [[Қазақстан Республикасы сәулетшілер қоғамы]]ның президенті, Шығыс елдері Архитектура қоғамының вице‑президенті болып ұзақ жылдар жемісті қызмет атқарды. Оның қолынан шыққан сәулет өнерінің көркем туындылары - әсем көше, алаң, саяжол, ғимараттар - қазіргі уақытта Алматы қаласы мен барлық дерлік облыс орталықтарында, Түркістан, Кентау қалаларының әсем келбетін құрайттын көріністтен өз орнын тапқан. *** Кіші ұлы Серік Жамалбекұлы Шәймерденов - Алматы архитектура және құрылыс институтының студенті. **** Үлкен қызы Меңсұлу Жамалбекқызы Шәймерденова - [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институтының]] аспиранты (ҚазХТИ), «Союзгипрорис» (г. Шымкент) ГЗИ ғылыми қызметкері, "Кітап" қоғамының төрайымы болған (Алматы қ.). **** Екі қызы қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының ғылым және білім саласында қызмет етеді. [[Меңдіғаным Жамалбекқызы Шәймерденова]]<ref>Бурибаева М. А. Вся жизнь — история // Вечерний Алматы. — 10.10.2017. — № 128 // Адрес электронной версии: http://vecher.kz/incity/vsya-zhizn-istoriya {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200630203011/http://vecher.kz/incity/vsya-zhizn-istoriya |date=2020-06-30 }}</ref><ref>Аяган Б. Г., Шаймерденова М. Д. История Казахстана (начало ХХ века — настоящее время): Учебник для 9 кл. общеобразовательной школы. 3-е изд., перераб. и доп. Рекомендовано Министерством образования и науки Республики Казахстан. — Алматы: Атамұра, 2013. — 400 с.</ref> – тарих ғылымдарының кандидаты, [[Халықаралық ақпараттандыру академиясы]]ның академигі, Т.Жүргенов атындағы [[Қазақ ұлттық өнер академиясы]]ның профессоры. Мектеп оқушылары мен жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған тарих пәні оқулықтарының, оқу құралдарының авторы. Алматы қаласының Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшесі, Алматы қаласының ҚХА ғылыми-сараптамалық топ мүшесі; Алматы қаласындағы Қазақстан халқы Ассамблеясы Аналар Кеңесінің мүшесі. Республикалық Достық үйінде жастар ісі бойынша сарапшы (Алматы қ.). Алматы қаласындағы Дін ісі жөніндегі «Үйрену және талдау орталығы» Басқармасы қарауындағы діни экстремизм мен лаңкестіктің алдын алу бойынша ақпараттық топ мүшесі <ref>Шаймерденова Мендыганым Джамалбековна: Биобиблиографический указатель / Отв. ред. А. Ш. Алимжанова. Сост.: А. Р. Кульшанова, А. Е. Садыкова, К. Е. Тауенов. Переводчики: С. Д. Косназарова, Н.Аубакир. — Алматы: КазНАИ им. Т. К. Жургенова, 2017. — 72 с.: портр. [Серия «Биобиблиография ученых Казахстана»]. — қазақша, орысша, ағылшынша. ISBN 978-601-265-272-7</ref>. **** [[Нұрсұлу Жамалбекқызы Шәймерденова]] – филология ғылымдарының докторы, Астана қаласындағы М.В. Ломоносов атындағы [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің Қазақстан филиалының профессоры, Ш.Уәлиханов атындағы [[Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті|Көкшетау мемлекеттік университетінің]] құрметті профессоры<ref>Шаймерденова Нурсулу Жамалбековна // КГУ им. Ш.Уалиханова: http://kgu.kz/saimerdenova-nursulu-zamalbekovna {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180826131703/http://www.kgu.kz/saimerdenova-nursulu-zamalbekovna |date=2018-08-26 }}</ref>; көптеген ғылыми және ғылыми-әдістемелік мақалалардың, орта мектептерге, жоғары оқу орындарына арналған бірнеше оқулықтардың, монографиялар, сөздіктер мен балаларға арналған ертегілердің авторы<ref>https://de.wikipedia.org/wiki/Nursulu_Schaimerdenowa.%20https://de.wikipedia.org/wiki/Nursulu_Schaimerdenowa.%20%5D{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref><ref>Шаймерденова Нурсулу Жамалбековна: Биобиблиографический указатель / Сост. А. Б. Коразова, Ж. М. Уматова, М. А. Бурибаева. — Астана: ТОО Мастер По, 2013. — 48 с. ISBN 978-601-301-046-5</ref>. == Марапаттары == Елге, партияға cіңірген еңбектері үшін марапатталды: * 1978 жылы Қазақ Социалистік Республикасы Жоғары Советінің Құрмет грамотасы * 1967,1971, 1974, 1976, 1978 жылдары бес рет «Еңбек Қызыл Ту» ордені * 1980 жылы "Халықтар достығы" ордені * 1982 жылы В.И.Ленин ордені * "Құрмет белгісі" ордені * одақтық дәрежедегі медальдар * КСРО‑ның Халық шаруашылық жетістіктері көрмесінің 15 алтын медалінің иегері. == Естеліктер == ''Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты Қуаныш Айтаханов'' "Асыл аға, текті азамат" атты кітапта мынадай естелік айтады: {{Дәйексөз|"Жақаң облыстық кеңес атқару комитетінің төрағасы болып істеген 18 жыл облыстың саяси, әлеуметтік‑экономикалық дамуы үлкен қарқынмен алға қарыштаған кезең болды. Осы өткен ғасырдың жетпісінші‑сексенінші жылдары Оңтүстік Қазақстан облысының экономикалық қуаты республикада Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарынан кейін тұрақты түрде үшінші орында тұрды. Ал, халық саны жағынан, демографиялық ахуал тұрғысынан, мектептер мен әлеуметтік объектілердің салынуы мен саны жағынан облыс республикада бірінші орында болды. <...> Барлық аудандар мен елді мекендер арасында жолдар асфальтталды, телефон, электр желілері іске қосылды. «Фосфор» бірлестігі, Шымкент, Састөбе цемент зауыттары, «Шымкентшина» өндірістік бірлестігі, Кентау экскаватор және трансформатор зауыттары, «Восход», «Эластик» фабрикалары т.б. ондаған ірі кәсіпорындар іске қосылды. Астық өндіру көлемі 10 есеге, мақта 4 есеге, көкөніс пен жүзім 2,5 есеге, жеміс‑жидек 6 есеге, ет пен сүт өндіру 2,5 есеге өсті. Жақаң ғалым‑агроном маманы ретінде ауыл шаруашылығын ғылыми негізде, озат тәжірибені өндіріске енгізу арқылы егін мен мал шаруашылығының интенсивтендіру, селекция мен мал тұқымын асылдандыру арқылы еңбек өнімділігін арттыру, саланың экономикалық тиімділігін көтеру мәселелеріне ерекше көңіл бөлді. Жақаң облыс экономикасында суармалы жерлердің ерекше орын алатынын ескеріп, Үкімет алдына суармалы жерлерді игеру мен оның өнімділігін арттыруға байланысты мәселелерді тұрақты түрде қойып отырды. Нәтижеде, үлкен‑кіші өзендерге тоғандар салынып, жер асты суларын пайдалану, суармалы жерлердің гидромелиоративтік жағдайын жақсартуға бағытталған іс‑шаралар (жерді қопсыту, ағымдағы және күрделі тегістеу, су арналарын тазарту, жөндеу, тік және көлденең қашыртқыларды жөндеу, ұстау, пайдалану) уақытылы атқарылып облыстағы суармалы жер көлемі 550 мың гектардан асып жығылды. Суармалы жерлерден алынатын өнім облыс тарихында рекордтық дәрежеге көтерілді"}}<ref name="ReferenceA">Дара тұлға. Естеліктер / Құраст. Айтаханов Қ. - Астана: Фолиант, 2012. - 352 с. ISBN 978-601-292-625-5</ref>. [[File:Дерево, посаженное Ж.Шаймерденовым.jpg|thumb|Ж.Шәймерденовтың шынары, 1967 жыл, Шымкент қаласының саябағы]] ''Қоғам қайраткері, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің (1963-1975) хатшысы болған Бижамал Рамазанқызы'' "Қайраткер" деген естелік мақаласында: {{Дәйексөз|"Ауа райы ауытқымалы, су тапшылығы басым, көп салалы өндіріс пен жол құрылыс жұмыстарын игеру, жеңіл өнеркәсіп саласын жолға қою, тұрғын үй, әлеуметтік мекемелердің мұқтаждарын шешу, ауылшаруашылығы (егін егу, өсіру, техникалық дақылдарды пәрменді игеру, мал шаруашылығын өркендету, жеміс‑жидек, бау‑бақша түрлерін қамту) қысы‑жазы іркіліс дегенді білмейтін қайнаған еңбек ортасында, шындығына келгенде ортасы емес, осының барлық басы‑қасында тұрып мұрындық болу, өскен жерде 35 жылға таяу еңбек етіп, артына жағымды істерімен із қалдырған қоғам қайраткері Жамалбек Шәймерденов бүгінгі де, келешектегі де ұрпақ таң қалатын феномен екенін атап өткенді жөн көрдік" - деп ерекше атап өтеді}}.<ref name="ReferenceA"/>. ''Есенғали Раушанов - ақын, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты'' өзінің "Жайсаң қазақ" деген естелігінде: {{Дәйексөз|"Ағамыз өнер, әдебиет адамдарымен аралас‑құралас болғанды ұнататын. Әбдіжәміл Нұрпейісов, Асанәлі Әшімов, Мұхтар Шахановтардың шығармашылығын жоғары баға‑ лаушы еді. «Жұлдыз» журналын, «Қазақ әдебиеті» газетін сүйіп оқыды. Ана бір жылы Шымкентке марқұм жазушымыз Қарауылбек Қазиевтің мерейтойына барғанымызда Жәкеңнің жергілікті ақын‑жазушыларға қамқорлығы туралы естіп, іштей марқайып қайттым. Жәкеңнің жиған дүние, балаларына қалдырған мұрасы дегенде менің көз алдымда тұратыны оның бай кітапханасы. Басқа байлығы барын мен білмеймін, естіген де жоқпын. Балаларының интеллектуалды азаматтар боп өскені де содан шығар"}}, - деген ықыласын білдіреді.<ref name="ReferenceB">Дара тұлға. Естеліктер / Құраст. Айтаханов Қ. - Астана: Фолиант, 2012. - 352 б. ISBN 978-601-292-625-5</ref>. ''Дүйсенкүл Бопова - халық депутаттары Шымкент облыстық кеңесі атқару комитеті төрағасының бұрынғы орынбасары'' өзінің "Кешегідей көз алдымда" атты естелік мақаласында: {{Дәйексөз|"Бәрі де кешегідей көз алдымда. Шымкент обкомының бірінші хатшысы В.А.Ливенцов қай мәселеде болмасын Жәмекеңмен ақылдасып отыратын. Тіпті түгелімен сеніп, көп нәрсені сол кісіге сеніп тапсырып жүрді. Оның өзіндік себептері де баршылық, әрине. Біріншіден Жәмекең осы елдің өз баласы, жергілікті жағдайды жетік білетіні дау‑дамайсыз. Екіншіден, ең бастысы, Жәмекеңнің іске тындырымдылығы. Көппен тіл табысуға ерен қабілеттілігі. Қабылдауында болған кісінің сөзін мұқият тыңдап, шаруасын көңілінен шығардай етіп орындауға тырысатын. Алдына кірген кісі есіктен қуанып шығатын. Мұндайды кім де болмасын, әлбетте, жоғары бағалайды"}}, деп Жамалбек Шәймерденовтің ел ағасы болған кезін жоғары бағалайды[15].<ref name="ReferenceB"/>. == Жамалбек Шәймерденовтің есімі берілген жерлер == * Шымкент қаласындағы көшеге Жамалбек Шәймерденовтің есімі берілген * 1964-1983 жылдары тұрған үйінде (бұрынғы Н.Нариманов атындағы көшесі, 1, қазір - А.Асқаров атындағы көше) - Ж.Шәймерденовтің тұрғаны туралы мәрмәр тақта орнатылған * Оңтүстік-Қазақстан облысы Еңбек және соғыс ардагерлері кеңесінің шешімімен Жамалбек Шәймерденовтің есімімен аталған көшеде қайраткердің 80-жылдығына орай ескерткіш орнатылған<ref>Памятник Жамалбеку Шаймерденову открыли в Шымкенте // http://kzinform.com/ru/news/20130109/20581.html</ref>. * Туған жері - Шәуілдір ауылындағы орталық саябақта ескерткіш орнатылған<ref>Ескерткіш жауған жыл // Отырар ауданы әкімдігінің ресми сайты //https://archive.today/20130703025919/http://www.otraraimak.kz/</ref><ref>Ұлт рухы ұлыларымен мықты // http://akikat.kazgazeta.kz/?p=1003 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180816194536/http://akikat.kazgazeta.kz/?p=1003 |date=2018-08-16 }}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:4 қаңтарда туғандар]] [[Санат:1928 жылы туғандар]] [[Санат:Шәуілдірде туғандар]] [[Санат:17 сәуірде қайтыс болғандар]] [[Санат:1998 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:КОКП мүшелері]] [[Санат:Ленин орденінің иегерлері]] [[Санат:Еңбек Қызыл Туы орденінің иегерлері]] [[Санат:Халықтар Достығы орденінің иегерлері]] [[Санат:Құрмет Белгісі орденінің иегерлері]] [[Санат:Кеңшарлар директорлары]] [[Санат:Шымкент облыстық атқару комитетінің төрағалары]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 7-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 8-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 9-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшылары]] [[Санат:Қазақстан КП ОК мүшелері]] [[Санат:КОКП XXIII съезінің делегаттары]] [[Санат:КОКП XXIV съезінің делегаттары]] [[Санат:КОКП XXV съезінің делегаттары]] [[Санат:КОКП XXVI съезінің делегаттары]] [[Санат:Қазақ ұлттық аграрлық университеті түлектері]] [[Санат:Халық Шаруашылығы Жетістіктері Көрмесі алтын медалінің иегерлері]] dij8lu6kz0vdgco5dzj5d3hg1gjjvaf Феликс Ембергенұлы Алтынбеков 0 43870 3404256 2972639 2024-11-23T21:43:00Z Casserium 68287 3404256 wikitext text/x-wiki '''Феликс Ембергенұлы Алтынбеков''' - (4.12.1938 ж., [[Түркістан облысы]] [[Шымкент|Шымкент қаласы]]) – техника ғылым докторы ([[1987]]), профессор ([[1990]]). [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н ([[1962]], қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан Мемлекттік Университеті]]) және аспирантурасын ([[1968]]) бітірген соң осы институтта ассистент, аға оқытушы, кафедра меңгерушісі, доцент ([[1962–1987]]), [[Оңтүстік Қазақстан технология университеті]]нде кафедра меңгерушісі ([[1989–1998]]), [[1998]] жылдан осы университетте профессор болып жұмыс істейді. Алтынбеков 184 ғылыми еңбектің, 2 монографияның авторы. <ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер== <references/> == Сілтемелер== *[http://www.ilike.kz/wiki/show/1683 iLike: Энциклопедия: АЛТЫНБЕКОВ Феликс Ембергенұлы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111223082647/http://ilike.kz/wiki/show/1683 |date=2011-12-23 }} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] {{stub}} 6slwab4sljm4yuudfd6vzukjz9kr9cd Ақмарал Леубаева 0 44007 3404285 2698996 2024-11-23T21:53:59Z Casserium 68287 3404285 wikitext text/x-wiki {{Жазушы |Есімі = Ақмарал Леубаева |Суреті = |Туған күні = 10.10.1969 |Туған жері = [[Түркістан облысы]]<br /> {{туғанжері|Бәйдібек ауданы|Бәйдібек ауданында}} |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{KAZ}} |Ұлты = [[Қазақтар|қазақ]] |Мансабы = [[айтыс]] [[ақын]]ы |Шығармашылық жылдары = |Бағыты = |Жанры = |Шығармалардың тілі = [[қазақ тілі]] |Дебюті = |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері}} {{!}}} |Сыйлықтары = |Қолтаңбасы = }} '''Ақмарал Леубаева''' ([[1969 жыл]]ы [[10 қазан]]да [[Түркістан облысы]] [[Бәйдібек ауданы]]нда туған) — [[айтыс]] [[ақын]]ы. [[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]] ([[2013]]). [[филология|Филология ғылымдарының кандидаты]] ([[2007]]). [[Бәйдібек ауданы]]ның [[құрметті азамат]]ы ([[2006]]). == Толығырақ == * Ақмарал Леубаева [[1969 жыл]]ы [[10 қазан]]да [[Түркістан облысы]] [[Бәйдібек ауданы]] Ақбастау ауылында дүниеге келген. * [[1986 жыл]]ы Ақмешіт ауылындағы Қ. Спатаев атындағы орта мектебін бітірген. * [[1987]] - [[1992]] жылдары [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]] (бұрынғы М.Әуезов атындағы педогогикалық институтын)ның [[филология]] факултетін үздік бітірген. * [[1989]] - [[1990]] жылдары Шымкент қаласындағы Дзержинский аудандық кеңесіне депутат болып сайланды. * [[1988 жыл]]дан [[айтыс]] өнеріне қатыса бастады. * Қазіргі таңда [[Халықаралық қазақ-түрік университеті|Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті]]нің доценті. == Еңбек жолы == * [[1988 жыл]]дан [[айтыс]] өнерінде * [[1992 жыл]]дан [[Халықаралық қазақ-түрік университеті|Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті]]нің доценті * [[2005]] - [[2007]] жылдары Оңтүстік Қазақстан облыстық тілдерді дамыту жөніндегі басқармасында бас маман * [[2007 жыл]]дан ҚР Индустрия және сауда министрлігі Техникалық реттеу және метрология комитетінің ОҚО бойынша басқармасында бас маманы. == Шығармашылығы == * Ақмарал Леубаева [[айтыс]]қа 1988 жылдан қатыса бастады. Ақиық ақын М.Мақатаевтың 60 жылдығына, қоғам қайраткерлері А.Байтұрсыновтың 100 жылдығына, С.Қожановтың 150 жылдығына, Т.Рысқұловтың 100 жылдығына, ұлы Абайдың 150 жылдығына, жыр алыбы Жамбылдың 150 жылдығына арналған және батыр Б.Бейсекбаевты еске алуға арналған айтыста, Қарасай батырдың 300 жылдық және көрнекті жазушы С.Мұқановтың 100 жылдық мерейтойларына орай өткен республикалық, халықаралық айтыстарда жүлделі орындарды иеленген. * «Ақмарал» атты авторлық әндер жинағының аудиотаспасы жарыққа шықты (2004). «Қазіргі ақындар айтысының» 2 томдығына айтыстары енген (2004). Дүниежүзі қазақтар қауымдастығының қолдауымен Түркия, Германия, Қытай мемлекеттерінде қазақ өнерінің насихатталуына кеңінен үлес қосты (2004). * [[2007 жыл]]ы «Қазақ шешендік өнерінің көркемдік-тағылымдық мәні» атты ғылыми диссертация қорғап, «филология ғылымдарының кандидаты» ғылыми дәрежесі берілді. == Марапаттары == * [[2001 жыл]]ы - Қазақстан Республикасы тәуелсіздігіне 10 жыл медалі * [[2006 жыл]]ы - [[Бәйдібек ауданы]]ның [[құрметті азамат]]ы * [[2007 жыл]]ы - [[филология|Филология ғылымдарының кандидаты]] (құрметті ғылыми атағы) * [[2011 жыл]]ы - Қазақстан Республикасы тәуелсіздігіне 20 жыл медалі * [[2012 жыл]]ы - [[Түркістан облысы|ОҚО]] әкімдігінің «Облысқа сіңірген еңбегі үшін» медалімен марапатталды * [[2013 жыл]]ы - ҚР Президентінің жарлығымен [[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]] құрметті атағымен марапатталған * [[2016 жыл]]ы - Қазақстан Республикасы тәуелсіздігіне 25 жыл медалі. [[Санат:Қазақстан ақындары]] [[Санат:Айтыс ақындары]] [[Санат:Филология ғылымдарының кандидаттары]] 7v6e2l15mz54fl30y1w88kp98gzigud Николай Кабиров Шамсутдинович 0 44181 3404258 3032701 2024-11-23T21:43:38Z Casserium 68287 3404258 wikitext text/x-wiki Николай Шамсутдинович Кабиров (25.2.1931 ж. т., [[Башқортостан]], [[Уфа|Уфа қ.]]) – [[инженер]]-[[механик]], облыстың құрметті азаматы. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институтын]] (1965), [[Алматы]] жоғары партия мектебін (1981) бітірген. Еңбек жолын ''«[[Ащысайполиметалл]]»'' комбинатында бастаған. 1956 – 1999 жылдары [[Кентау]] қаласындағы ''«[[Ащысайполиметалл]]»'' комбинатында [[слесарь]], [[Кентау]] қалалық [[комсомол]] комитетінің 1-хатшысы, халықтық бақылау комиетінің төрағасы, қалалық партия комитетінің 1-хатшысы, облыстық атқару комитеті төрағасының орынбасары, «''Шарапат''» қайырымдылық қорының [[президент|президенті]], соғыс және еңбек ардагерлері кеңесінің төрағасы қызметтерін атқарды. [[Еңбек Қызыл Туы ордені|Еңбек Қызыл Ту]] (1976), «Халықтар дос¬тығы» (1981), «Октябрь революциясы» (1986), «[[Құрмет Белгісі ордені|Құрмет белгісі]]» (2001) ордендерімен марапатталған.<ref name="test">Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы, 4-том</ref> ''Ғ. Талас '' ==Сілтемелер== <references/> {{stub}} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Құрмет Белгісі орденінің иегерлері]] [[Санат:Еңбек Қызыл Туы орденінің иегерлері]] 2t0irrcuxfr1npc4se1obqatnw6vsqu Хасан Мирфаизов 0 44828 3404259 2537714 2024-11-23T21:43:54Z Casserium 68287 3404259 wikitext text/x-wiki '''Хасан Мирфаизов''' ([[1 мамыр]], [[1917 жыл]], [[Қарағанды облысы]] [[Қарқаралы қаласы]]) – [[химия]] ғылымдарының докторы (1985). == Өмірбаяны == * [[Саратов мемлекеттік университеті]]н (1940) бітірген. * [[Қазақстан Ғылым Академиясы]]ның [[Химия ғылымдары институты]]ның [[аспирантура]]сын (1960) бітірген. * [[2-дүниежүзілік соғыс]]қа қатысқан. * [[Қазақ КСР-і Халық ағарту комиссариаты]] мекемелерінде, [[тұрмыстық химия зауыты]]нда [[инженер]] (1947–57) * Қазақстан Ғылым Академиясының Химия ғылымдары институтында кіші ғылыми қызметкер (1957–63) * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]нда (Шымкент) кафедра меңгерушісі (1964) қызметтерін атқарған.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} {{Bio-stub}} [[Санат:1 мамырда туғандар]] [[Санат:1917 жылы туғандар]] [[Санат:Қарқаралыда туғандар]] [[Санат:Қазақстан химиктері]] [[Санат:Химия ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Ұлы Отан соғысының қатысушылары]] finq6aav5r392eyq1nsmiussrexm30p Николай Шамсутдинович Кабиров 0 45089 3404261 247566 2024-11-23T21:44:35Z Casserium 68287 3404261 wikitext text/x-wiki '''Николай Шамсутдинович Кабиров''' (25.2.1931 ж. т., [[Башқортостан]], [[Үфі|Уфа қ.]]) – [[инженер]]-[[механик]], облыстың құрметті азаматы. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институтын]] (1965), [[Алматы]] жоғары партия мектебін (1981) бітірген. Еңбек жолын ''[[Ащысайполиметалл комбинаты|«Ащысайполиметалл» комбинатында]]'' бастаған. 1956 –1999 жылдары Кентау қаласындағы ''[[Ащысайполиметалл комбинаты|«Ащысайполиметалл» комбинатында]]'' [[слесарь]], [[Кентау]] қалалық [[комсомол]] комитетінің 1-хатшысы, халықтық бақылау комитетінің төрағасы, қалалық партия комитетінің 1-хатшысы, облыстық атқару комитеті төрағасының орынбасары, ''«Шарапат»'' қайырымдылық қорының [[президент|президенті]], соғыс және еңбек ардагерлері кеңесінің төрағасы қызметтерін атқарды. ''«[[Еңбек Қызыл Ту]]»'' (1976), ''«[[Халықтар достығы]]»'' (1981), ''«[[Октябрь революциясы]]»'' (1986), ''«[[Құрмет белгісі]]»'' (2001) [[орден|ордендерімен]] марапатталған. ''Ғ. Талас'' <ref name="test">Қазақстан Энциклопедиясы</ref> ==Сілтемелер== <references /> {{stub}} {{wikify}} bxkqrv61h2m5tqx425ex822e2r0qrch Болат Әбішұлы Байтанаев 0 45926 3404287 3385735 2024-11-23T21:54:26Z Casserium 68287 3404287 wikitext text/x-wiki '''Болат Әбішұлы Байтанаев''' (20.2.[[1944 жыл|1944]], [[Түркістан облысы]] [[Отырар ауданы]] [[Шәуілдір]] ауылы – 20.8. [[1998 жыл|1998]], [[Шымкент]] қаласы) – әдебиеттанушы, филология ғылымдарының докторы (1995), [[профессор]] (1996). == Өмірбаяны== * [[Шымкент педагогика институты]]н (1967, қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]) бітірген. * ҚазПИ-дің (1972, қазіргі [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|ҚазҰПУ]]) аспирантурасын бітірген. * [[Шымкент педагогика мәдениет институты]]нда аға оқытушы (1967–1969), педагогика институтында кафедра меңгерушісі (1976–1978) * [[Қарағанды мемлекеттік университеті]]нде кафедра меңгерушісі, декан, аға ғылыми қызметкер (1978–1981) * Шымкент педагогика институтында (1981–1988) қызметтер атқарған. * 1996 жылдан өмірінің соңына дейін [[Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нде декан, кафедра меңгерушісі, профессор. == Ғылыми жұмыстары== * 1994 жылы «Қазақ романының көркемдік құрамындағы ауызша-ақындық дәстүрлер» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғаған. * 50-ден астам ғылым жарияланымның авторы.<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref><ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы.«Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref><ref>“Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Stub: Қазақ әдебиеті}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:20 ақпанда туғандар]] [[Санат:1944 жылы туғандар]] [[Санат:Шәуілдірде туғандар]] [[Санат:20 тамызда қайтыс болғандар]] [[Санат:1998 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:Шымкентте қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақстан әдебиеттанушылары]] [[Санат:Филология ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті түлектері]] [[Санат:Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] b60juirlavivrn7r3wnxbemd0hgoo5m 3404317 3404287 2024-11-23T22:11:50Z Casserium 68287 3404317 wikitext text/x-wiki '''Болат Әбішұлы Байтанаев''' (20.2.[[1944 жыл|1944]], [[Түркістан облысы]] [[Отырар ауданы]] [[Шәуілдір]] ауылы – 20.8. [[1998 жыл|1998]], [[Шымкент]] қаласы) – әдебиеттанушы, филология ғылымдарының докторы (1995), [[профессор]] (1996). == Өмірбаяны== * [[Шымкент педагогика институты]]н (1967, қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]) бітірген. * ҚазПИ-дің (1972, қазіргі [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|ҚазҰПУ]]) аспирантурасын бітірген. * [[Шымкент педагогика мәдениет институты]]нда аға оқытушы (1967–1969), педагогика институтында кафедра меңгерушісі (1976–1978) * [[Қарағанды мемлекеттік университеті]]нде кафедра меңгерушісі, декан, аға ғылыми қызметкер (1978–1981) * Шымкент педагогика институтында (1981–1988) қызметтер атқарған. * 1996 жылдан өмірінің соңына дейін [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нде декан, кафедра меңгерушісі, профессор. == Ғылыми жұмыстары== * 1994 жылы «Қазақ романының көркемдік құрамындағы ауызша-ақындық дәстүрлер» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғаған. * 50-ден астам ғылым жарияланымның авторы.<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref><ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы.«Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref><ref>“Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Stub: Қазақ әдебиеті}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:20 ақпанда туғандар]] [[Санат:1944 жылы туғандар]] [[Санат:Шәуілдірде туғандар]] [[Санат:20 тамызда қайтыс болғандар]] [[Санат:1998 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:Шымкентте қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақстан әдебиеттанушылары]] [[Санат:Филология ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті түлектері]] [[Санат:Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] i4vp43ygz7eh6dw67nu2sk0hqbw3qm4 Жүсіпбек Тәшірбайұлы Сүлейменов 0 46180 3404288 3335549 2024-11-23T21:54:48Z Casserium 68287 3404288 wikitext text/x-wiki {{Ғалым |Есімі = Жүсіпбек Тәшірбайұлы Сүлейменов |Шынайы есімі = |Суреті = |Сурет ені = |Туған күні = 13.07.1947 |Туған жері = [[Қызылорда облысы]], {{туғанжері|Қазалы ауданы|Қазалы ауданында}} |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{байрақ|Қазақ КСР}}<br />{{KAZ}} |Ғылыми аясы = |Жұмыс орны = [[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа Ахмет Ясауи атындағы]] [[Халықаралық қазақ-түрік университеті]] |Ғылыми дәрежесі = [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы]]ның [[академик|академигі]]. [[Техника|Техника ғылымдарының докторы]], [[профессор]] |Сыйлықтары = |Альма-матер = [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]] |Ғылыми жетекші = |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері}}{{!}}{{!}}[[Сурет: The honourable worker of education.jpg|22px|ҚР Білім беру ісінің құрметті қызыметкері]]{{!}}{{!}}[[Сурет: Silver VDNH.png|20px|Бүкілодақтық ауыл шаруашылығы көрмесінің күміс медалі]] {{!}}} }} '''Жүсіпбек Тәшірбайұлы Сүлейменов''' ([[13 шілде]] [[1947 жыл]]ы, [[Қызылорда облысы]], [[Қазалы ауданы]], [[Әйтеке Би кенті]]нде туған) — [[ғалым]]. [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы]]ның [[академик|академигі]]. [[Техника|Техника ғылымдарының докторы]], [[профессор]]. [[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]] (2012). [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері]] (2006). ==Толығырақ== *Жүсіпбек Тәшірбайұлы [[1947 жыл]]ы [[13 шілде]]де [[Қызылорда облысы]], [[Қазалы ауданы]], Әйтеке Би кентінде дүниеге келген. *1971 жылы[[Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]н бітірген. *[[1974]] жылы Мәскеу химия технологиялық институты [[аспирантура]]сын бітірген. ==Еңбек жолы== *Қазақ химия-технологиялық институтының, «Жалпы силикат-тар технологиясы» кафедрасының кіші ғылыми қызметкері *1971 – 74 жылдары Д.И.Менделеев атындағы Мәскеу химия-технологиялық инсти-тутының аспиранты *1974-77 жылдары Құрылыс материалдар кафедрасының аға оқытушысы, жалпы инженерлік факультет деканының орынбасары *1977-1992 жылдары Құрылыс материалдары кафедрасының доценті қызметін атқарушы, сырттай оқу проректорының орынбасары, құрылыс материалдары және топы-рақтану кафедрасының меңгерушісі, ғылыми жұмыстар бойынша проректоры, Жамбыл гидромелиорациялық құрылыс институтының ректорының міндетін атқарушысы *1992-98 жылдары Жамбыл гидромелиорациялық құрылыс институтының ректоры *1998-2008 жылдары М.Х.Дулати атындағы ТарГУ проректоры *2008-11 жылдары[[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа Ахмет Ясауи атындағы]] [[Халықаралық қазақ-түрік университеті]]нің проректоры *2011 жылдан бастап Құрылыс материалдар және конструкциялар кафедрасының меңгерушісі; == Шығармашылығы == * Строительные материалы на основе местного сырья, Жамбыл, 1993; * Строение и свойства силикатных и других неметаллических тугоплавких материалов, А., 1997. 160-қа жуық ғылыми еңбектің, оқу құралының авторы, 34 авторлық куәлік пен [[патент]] алған. ==Ғылыми атақтары== *1988 жылы [[Техника|Техника ғылымдарының докторы]] *1989 жылы [[профессор]] құрметті ғылыми атағы *2003 жылдан [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы]]ның [[академик|академигі]]. ==Мемлекеттік марапаттары== *Бүкілодақтық ауыл шаруашылығы көрмесінің күміс медалі (КСРО); *Бүкілодақтық ауыл шаруашылығы көрмесінің қола медалі (КСРО); *2006 жылы «[[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері]]» құрметті атағы; *2012 жылы президент жарлығымен «[[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]]» құрметті атағы берілді; {{wikify}} [[Санат:Қазақстан Ұлттық ғылым академиясы академиктері]] [[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстан білім беру ісінің құрметті қызметкерлері]] {{stub}} 3xp97h6frarjuu22nxem21mtlfcgg55 3404318 3404288 2024-11-23T22:12:11Z Casserium 68287 3404318 wikitext text/x-wiki {{Ғалым |Есімі = Жүсіпбек Тәшірбайұлы Сүлейменов |Шынайы есімі = |Суреті = |Сурет ені = |Туған күні = 13.07.1947 |Туған жері = [[Қызылорда облысы]], {{туғанжері|Қазалы ауданы|Қазалы ауданында}} |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{байрақ|Қазақ КСР}}<br />{{KAZ}} |Ғылыми аясы = |Жұмыс орны = [[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа Ахмет Ясауи атындағы]] [[Халықаралық қазақ-түрік университеті]] |Ғылыми дәрежесі = [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы]]ның [[академик|академигі]]. [[Техника|Техника ғылымдарының докторы]], [[профессор]] |Сыйлықтары = |Альма-матер = [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]] |Ғылыми жетекші = |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері}}{{!}}{{!}}[[Сурет: The honourable worker of education.jpg|22px|ҚР Білім беру ісінің құрметті қызыметкері]]{{!}}{{!}}[[Сурет: Silver VDNH.png|20px|Бүкілодақтық ауыл шаруашылығы көрмесінің күміс медалі]] {{!}}} }} '''Жүсіпбек Тәшірбайұлы Сүлейменов''' ([[13 шілде]] [[1947 жыл]]ы, [[Қызылорда облысы]], [[Қазалы ауданы]], [[Әйтеке Би кенті]]нде туған) — [[ғалым]]. [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы]]ның [[академик|академигі]]. [[Техника|Техника ғылымдарының докторы]], [[профессор]]. [[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]] (2012). [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері]] (2006). ==Толығырақ== *Жүсіпбек Тәшірбайұлы [[1947 жыл]]ы [[13 шілде]]де [[Қызылорда облысы]], [[Қазалы ауданы]], Әйтеке Би кентінде дүниеге келген. *1971 жылы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]н бітірген. *[[1974]] жылы Мәскеу химия технологиялық институты [[аспирантура]]сын бітірген. ==Еңбек жолы== *Қазақ химия-технологиялық институтының, «Жалпы силикат-тар технологиясы» кафедрасының кіші ғылыми қызметкері *1971 – 74 жылдары Д.И.Менделеев атындағы Мәскеу химия-технологиялық инсти-тутының аспиранты *1974-77 жылдары Құрылыс материалдар кафедрасының аға оқытушысы, жалпы инженерлік факультет деканының орынбасары *1977-1992 жылдары Құрылыс материалдары кафедрасының доценті қызметін атқарушы, сырттай оқу проректорының орынбасары, құрылыс материалдары және топы-рақтану кафедрасының меңгерушісі, ғылыми жұмыстар бойынша проректоры, Жамбыл гидромелиорациялық құрылыс институтының ректорының міндетін атқарушысы *1992-98 жылдары Жамбыл гидромелиорациялық құрылыс институтының ректоры *1998-2008 жылдары М.Х.Дулати атындағы ТарГУ проректоры *2008-11 жылдары[[Қожа Ахмет Ясауи|Қожа Ахмет Ясауи атындағы]] [[Халықаралық қазақ-түрік университеті]]нің проректоры *2011 жылдан бастап Құрылыс материалдар және конструкциялар кафедрасының меңгерушісі; == Шығармашылығы == * Строительные материалы на основе местного сырья, Жамбыл, 1993; * Строение и свойства силикатных и других неметаллических тугоплавких материалов, А., 1997. 160-қа жуық ғылыми еңбектің, оқу құралының авторы, 34 авторлық куәлік пен [[патент]] алған. ==Ғылыми атақтары== *1988 жылы [[Техника|Техника ғылымдарының докторы]] *1989 жылы [[профессор]] құрметті ғылыми атағы *2003 жылдан [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы]]ның [[академик|академигі]]. ==Мемлекеттік марапаттары== *Бүкілодақтық ауыл шаруашылығы көрмесінің күміс медалі (КСРО); *Бүкілодақтық ауыл шаруашылығы көрмесінің қола медалі (КСРО); *2006 жылы «[[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері]]» құрметті атағы; *2012 жылы президент жарлығымен «[[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]]» құрметті атағы берілді; {{wikify}} [[Санат:Қазақстан Ұлттық ғылым академиясы академиктері]] [[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстан білім беру ісінің құрметті қызметкерлері]] {{stub}} 008m5az4fda88z2dfc2t04c6zyb76bj Досмұрат Қызылбиұлы Айтқұлов 0 46453 3404262 3208498 2024-11-23T21:44:55Z Casserium 68287 3404262 wikitext text/x-wiki '''Досмұрат Қызылбиұлы Айтқұлов''' (8.2.[[1958]] , [[Түркістан облысы]], [[Төле би ауданы]], [[Көксәйек|Көксаяқ]] ауылы) – инженер, техника ғылымдарының докторы ([[2002]]), профессор ([[2004]]), Халықаралық инженерлер ([[2006]]) және ҚР Ұлттық инженерлерлік ([[2008]]) академияларының мүшесі. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н бітірген ([[1982]]). Осы институтта кафедра инженері, ассистент, оқытушы, аға оқытушы, доцент, декан (1983–97), «Балқаш» білім консорциумының атқарушы директоры (2003), «[[БГТИ]]» АҚ ректоры (2003–09), «[[ОҚТМИ]]» АҚ ректоры (2009) қызметтерін атқарады. Ғылыми жұмысының бағыты – [[түсті металдар]]дың тотықты, сульфидті және хлоридті қосылыстарының күрделі жүйелері бойынша физика-химия зерттеулер жүргізу. Айтқұлов 150-ден астам ғылыми еңбектің, оның ішінде 14 авторлық куәлік, 3 монография, 2 оқу құралының («Өзін бақылауға арналған физикалық химиядан сұрақтар мен есептер жинағы», Шымкент, 2003; «Охрана труда. Безопасность жизнедеятельности», Қарағанды, 2008) авторы.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> ==Шығармалары: == *Физико-химические основы и технология переработки бедных шлаков цветной металлургии хлоридной продувкой (1996); *Физико-химические закономерности получения и хлорирования оксохлоридов цветных металлов (2003); *Физико-химические закономерности хлоридовозгонки меди, цинка и свинца из поликомпонентных оксидных, сульфидных и оксидно-сульфидных систем (2004).<ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref> ==Сыртқы сілтемелер== *[http://www.karoblmaslihat.kz/ru/dep_aytkulov.html Айткулов Досмурат Кызылбиевич] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305093131/http://www.karoblmaslihat.kz/ru/dep_aytkulov.html |date=2016-03-05 }} {{ru icon}} ==Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:8 ақпанда туғандар]] [[Санат:1958 жылы туғандар]] [[Санат:Қазақстан инженерлері]] [[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Халықаралық инженерлер академиясының академиктері]] [[Санат:Қазақстан инженерлік академиясының академиктері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Бұзұлұқ гуманитарлық-технологиялық университетінің ректорлары]] [[Санат:Бұзұлұқ гуманитарлық-технологиялық университетінің профессорлары]] [[Санат:Орталық Қазақстан технология және менеджмент институтының ректорлары]] 4bcz9vvqeinbhpjqpeewl8j56y9myo1 Шаяхмет Молдабеков 0 46658 3404242 3381026 2024-11-23T21:38:19Z Casserium 68287 3404242 wikitext text/x-wiki [[File:Turkistanskaya-street (Shymkent-city).jpg|thumb| alt=A.| ''[[Шаяхмет Молдабеков тұрған қала (Шымкент)]]''.]] '''Шаяхмет Молдабеков''' (''10.1.[[1939|1939 жылы]] туған, [[Оңтүстік Қазақстан]] облысы [[Ордабасы]] ауданы [[Шұбар|Шұбар ауылы]]'') – ғалым, [[химия]] ғылымының доктары (''1984''), профессор [[Мәскеу химия-машина жасау институты]]н бітірген (''1961''). [[Ысты]] руынан шыққан.<ref>{{кітап|авторы= Баспа бас директоры:Әшірбек Көпіш|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Бәйдібек баба - Алып бәйтерек ұрпақтарының шежіресі. Ысты|шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= Алматы|баспасы= Издательство Өнер|жыл= 2003, 2005|томы= |беттері= |барлық беті= |сериясы= |isbn=9965-595-60-7|тиражы= }}</ref> [[1961 – 66|1961 – 66 жылдары]] [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]нда ассистент, аға оқытушы, 1966 – 68 жылдары [[Мәскеу]] қаласындағы ғылыми-зерттеу институтында аспирант, 1968 – 75 жылдары “[[Бейорганикалық заттар]] технологиясы” кафедрасында аға оқытушы, [[кафедра]] меңгерушісі, 1975 – 80 жылдары [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]нда проректор, ректор (''1980 – 87''), 1987 – 2005 жылдары кафедра меңгерушісі қызметтерін атқарған. 2005 жылдан [[Қожа Ахмет Иасауи]] атындағы Халықар. қазақ-түрік университетінде кафедра меңгерушісі. ==Ғылыми еңбектері== Негізгі ғылыми еңбектерінің бағыты өндірістік қалдық газдарды аса зиянды және улы құраушыларынан тазалау және олардан тауарлы өнімдер алудың ғылыми негізін жасау мәселелеріне арналған. [[Еңбек Қызыл Ту]] орденімен, бірнеше медальдармен марапатталған. <ref name="source 5">[[Қазақ Энциклопедиясы|Қазақ Энциклопедиясы 10-том]]</ref> ==Сілтемелер== *[http://www.scedu.kz/ru/gosudarstvennaja_premija_respubliki_kazakhstan_v_oblasti_nauki_i_tekhniki/laureaty_gosudarstvennykh_premii_respubliki_kazakhstan_v_oblasti_nauki_tekhniki_i_obrazovanija_1999_2005_gody/laureaty_2005_goda/ 2005 жылдың лауреаты]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [[Ғалым]] * [[Химия]] * [[Қазақстан]] == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} {{stub}} [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] 9l32dmb2fagyjelyiumut17v7jznqev Іңкәрқала 0 47117 3404192 3401545 2024-11-23T19:25:43Z Kasymov 10777 3404192 wikitext text/x-wiki '''Іңкәрқала''' – [[Қызылорда облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі|Қызылорда облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізімі]]не енген археологиялық ескерткіш, ежелгі елді мекен орны. == Орналасқан жері == [[Қармақшы ауданы]], [[Көмекбаев ауылы|Көмекбаев]] ауылынан оңтүстікке 96 км жерде орналасқан. == Сипаты == Ежелгі елді мекен [[1958 жыл|1958]] жылы [[Хорезм археологиялық-этнографиялық экспедициясы]]мен (жетекшісі [[Сергей Павлович Толстов|С. П. Толстов]]) зерттелген. Қаланың сыртқы көрінісі тік төртбұрышты, айналдыра биіктігі 1,5–1,7 м келетін дуалмен қоршалған. Дарбазасы оңтүстік жағындағы дуалдың ортасына салынған. Қазба барысында табылған көзелердің сынықтарына қарағанда, қала тұрғындары б.з.б. 1 ғасырдада өмір сүрген. Олар суғармалы егін шаруашылығымен және мал өсірумен айналысқан. [[Санат:Қызылорда облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Қазақстан көне қалалары]] [[Санат:Қазақстан археологиялық ескерткіштері]] sslijc9exb05qqpg03oor8q1tr9pu1k Болысбек Өтелбаев 0 47917 3404243 3385394 2024-11-23T21:38:35Z Casserium 68287 3404243 wikitext text/x-wiki '''Болысбек Өтелбаев''' ([[1953 жыл|1953]] ж.туған, [[Сайрам ауданы]] [[Қарасу (Түркістан облысы)|Қарасу]] ауылы ) – ғалым, ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы (1996), профессор (1997). == Өмірбаяны== * 1974 - [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]]н бітірген. * Еңбек жолын [[Сайрам ауданы]]нда мұғалім болып бастаған. * 1984 жылдан - [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]нда. * 1992 жылдан - аналитикалық химия кафедрасының меңгерушісі. ==Ғылыми жұмыстар== * «Физикалық химия» оқу құралының авторы. * «Аналитикалық химия» оқу құралының авторы. * «Химия есептері» оқу құралының авторы. * 80-нен астам ғылымыми және оқу-әдістемелік еңбектері бар.<ref>"Қазақ Энциклопедиясы"</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:1953 жылы туғандар]] [[Санат:Сайрам ауданында туғандар]] [[Санат:Ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] nhctlh7iov3yylxtzb56yhla8zd24br Сәуле Полатқызы Назарбекова 0 48093 3404263 2126705 2024-11-23T21:45:12Z Casserium 68287 3404263 wikitext text/x-wiki '''Сәуле Полатқызы Назарбекова''' (3.12.[[1956]] жылы туған, [[Шымкент]]) – [[ғалым]], химия ғылымдарының докторы ([[2001]]), [[профессор]] (2002). [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н ([[ҚазХТИ]]) бітірген (1979). 1979–80 жылдары ҚазХТИ-да инженер, ғылыми қызметкер. [[1981]]–[[90]] жылдары ҚазМУ-да ғылыми қызметкер, [[1990]] жылдан [[М.Әуезов]] атындағы [[Оңтүстік Қазақстан]] мемлекетік университетінде ғылыми қызметкер, аға оқытушы, [[доцент]], жалпы білім беру пәндері кафедрасының меңгерушісі. [[Комплекс]] түзуші металдардың ғылыми негіздерін жасау және аса таза бейорганикалық қосылыстарды алу мәселесін зерттейді. [[2]] ғылым кандидатын даярлаған.<ref name="Source 8">Комплексообразование гибридов и гасогенидов щелочных, щелочно-земельных металлов, редкоземельных элементов в диэтиловом эфире и получение чистых веществ</ref>«Комплексообразование гибридов и гасогенидов щелочных, щелочно-земельных металлов, редкоземельных элементов в диэтиловом эфире и получение чистых веществ» тақырыбында докторантуралық диссертация қорғады.100-ден астам ғылыми еңбегі жарияланған, оның біреуі [[монография]], алтауы оқу құралы және [[патент]].<ref name="Source 2">[[Қазақ Энциклопедиясы]]</ref><br> ==Дереккөздер== <references/> ==Сілтемелер== *[[Химия]] *[[Қазақ химия-технология институты]] *[[Инженер]] {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Ғылым]] {{stub}} 41y0qsk5g7qut78m285vmd5nvpx66c0 3404291 3404263 2024-11-23T21:57:29Z Casserium 68287 3404291 wikitext text/x-wiki '''Сәуле Полатқызы Назарбекова''' (3.12.[[1956]] жылы туған, [[Шымкент]]) – [[ғалым]], химия ғылымдарының докторы ([[2001]]), [[профессор]] (2002). [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н (ҚазХТИ) бітірген (1979). 1979–80 жылдары ҚазХТИ-да инженер, ғылыми қызметкер. [[1981]]–[[90]] жылдары ҚазМУ-да ғылыми қызметкер, [[1990]] жылдан [[М.Әуезов]] атындағы [[Оңтүстік Қазақстан]] мемлекетік университетінде ғылыми қызметкер, аға оқытушы, [[доцент]], жалпы білім беру пәндері кафедрасының меңгерушісі. [[Комплекс]] түзуші металдардың ғылыми негіздерін жасау және аса таза бейорганикалық қосылыстарды алу мәселесін зерттейді. [[2]] ғылым кандидатын даярлаған.<ref name="Source 8">Комплексообразование гибридов и гасогенидов щелочных, щелочно-земельных металлов, редкоземельных элементов в диэтиловом эфире и получение чистых веществ</ref>«Комплексообразование гибридов и гасогенидов щелочных, щелочно-земельных металлов, редкоземельных элементов в диэтиловом эфире и получение чистых веществ» тақырыбында докторантуралық диссертация қорғады.100-ден астам ғылыми еңбегі жарияланған, оның біреуі [[монография]], алтауы оқу құралы және [[патент]].<ref name="Source 2">[[Қазақ Энциклопедиясы]]</ref><br> ==Дереккөздер== <references/> ==Сілтемелер== *[[Химия]] *[[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]] *[[Инженер]] {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Ғылым]] {{stub}} 0jqljemy1wqumqnd2bd5knesquebxu0 Ерғали Сиябекұлы Оразымбетов 0 49137 3404289 3296004 2024-11-23T21:55:50Z Casserium 68287 3404289 wikitext text/x-wiki {{Кинематограф |есімі = Ерғали Сиябекұлы Оразымбетов |шынайы есімі = |сурет = |туған кездегі есімі = |туған күні = 10.10.1943 |туған жері = {{туғанжері|Түркістан|Түркістанда}} |қайтыс болған күні = 25.10.2016 |қайтыс болған жері = {{қайтысболғанжері|Түркістан|Түркістанда}} |мамандығы = {{актер|Қазақстан}} <br /> [[режиссер|театр режиссері]] <br /> [[педагогика|театр педагогы]] <br /> [[профессор]] |азаматтығы = {{USSR}}<br />{{байрақ|Қазақ КСР}}<br />{{KAZ}} |белсенді жылдары = [[1972]] - [[2016]] |бағыты = [[драма]] |ұжымы = |марапаттары = {{{!}} {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}[[Сурет:VeteranLaborRibbon.png|41px|КСРО Еңбек ардагері медалі]] {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері}} {{!}}} |сайты = }} '''Ерғали Сиябекұлы Оразымбетов'''<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9,"Қазақ Энциклопедиясы", 10 том</ref> ([[1943 жыл]]ы [[10 қазан]]да [[Түркістан облысы|ОҚО]] [[Түркістан ауданы]] [[Шорнақ]]та - [[2016 жыл]]ы [[25 қазан]]да [[Түркістан облысы|ОҚО]]) — қазақстандық [[режиссер|театр режиссері]], [[педагогика|театр педагогы]], [[профессор]]. [[Қазақстанның халық әртісі]] (1998). [[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]]. Халықаралық театр фестивальдерінің жүлдегері. ==Толығырақ== * Ерғали Сиябекұлы [[1943 жыл]]ы [[10 қазан]]да [[Түркістан облысы|ОҚО]] [[Түркістан ауданы]] [[Шорнақ]]та дүниеге келген. * [[Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы]]н бітірген. * 1972 - 1979 жылдары Оңтүстік Қазақстан облысы қазақ және орыс драма театрының режиссері. * Ленинградтағы Ленсовет атындағы театрда тәлiмгерлiктен өттi. * 1979 - 1981 жылдары [[Санкт-Петербург]] қаласындағы Ленсовет атындағы мемлекеттік академия драма театры құрамында жұмыс істеді. * 1981 - 1988 жылдары [[А. Тоқпанов атындағы Жамбыл облыстық қазақ драма театры|Жамбыл облыстық қазақ драма театры]]нда * 1988 - 2001 жылдары [[Н. Бекежанов атындағы Қызылорда облыстық музыкалық драма театры|Қызылорда облыстық драма театры]]ның бас режиссері * 2001 - 2004 жылдары [[Ж. Шанин атындағы Шымкент қалалық академиялық қазақ драма театры|Оңтүстік Қазақстан облыстық қазақ драма театры]]ның көркемдік жетекшісі әрі директоры болып қызмет атқарды. * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нің профессоры. * [[2016 жыл]]ы [[25 қазан]]да дүниеден өткен. ==Шығармашылығы== Ол Қызылорда облысы драма театры сахнасында жергілікті қаламгерлердің (Иран-Ғайыптың, “Күшігінен таланған”, [[1988]]; “Тоғызыншы вал”, “Желжуан немесе мен байымнан қорықпаймын, соңғы екеуі де [[1991]]; “Батқан кеменің бейбақтары”, [[1993]]; “Мен ішпеген у бар ма?”, 1997; І.Найманбаев, “Айттым бітті!” және І.Сүйенішев, “Әлі бойдақпысың?”, екеуі де [[1989]]; Ә.Ақпанбетов, “Түнгі көбелек”, А.Хангелдин, “[[Керемет]]”, [[екеуі де [[1998]]]]'') шығармаларын қою арқылы өмірдің өзекті мәселелерін көтеріп, өзіне тән реж. өнер бағытын айқындады. Сондай-ақ ұлттық, дүниежүз. классика, осы заманғы қазақ жазушыларының, аударма драматург. туындылар бойынша да спектакльдер қойып, өзі де драматургия жанрында (''“Арманым, әнім іңкәрім”, А.Кіребаевпен бірге, [[1990]]; “Қиял-ғажайып театр”, [[1999]]'') қалам тартты. Режиссер балаларға арналған бірқатар спектакльдерді сахнаға шығарды. Қойған спектакльдері айшықты көркемдік-сахналық, композиция-құрылымдық тұтастығымен және реж. ізденімпаздыққа толы тапқыр шешімімен ерекшеленді. Оның қойған Б.Брехттің “Кавказдың бор шеңбері” (''[[1996]], [[2001]]'') спектаклі таңдаулы көркемдік шешімі үшін [[2001]] жылы Халықаралық “Сорос – Қазақстан” қоры байқауының жүлдесіне ие болды.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> ==Марапаттары== * Елбасының жарлығымен "[[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]]" құрметті атағымен марапатталған. * 1998 жылы "[[Қазақстанның халық әртісі]]" құрметті атақтары берілді. * Тұрар Рысқұлов атындағы халықаралық сыйлығының иегері * "Алтын жұлдыз" медалі * "Еңбек ардагері" медалі * 2011 жылы "Қазақстан тәуелсіздігіне 20 жыл" медалі * [[Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нің [[профессор]]ы * Көптеген республикалық және халықаралық театр фестивальдерінің жүлдегері. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан режиссёрлері]] [[Санат:Қазақстан халық әртістері]] [[Санат:Қазақстан театр режиссёрлері]] [[Санат:Қазақстан театр педагогтары]] [[Санат:Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы түлектері]] [[Санат:Еңбек ардагері медалінің иегерлері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] bgfxyhygqxnqonlnfjdtuyswbslkg45 3404320 3404289 2024-11-23T22:15:02Z Casserium 68287 3404320 wikitext text/x-wiki {{Кинематограф |есімі = Ерғали Сиябекұлы Оразымбетов |шынайы есімі = |сурет = |туған кездегі есімі = |туған күні = 10.10.1943 |туған жері = {{туғанжері|Түркістан|Түркістанда}} |қайтыс болған күні = 25.10.2016 |қайтыс болған жері = {{қайтысболғанжері|Түркістан|Түркістанда}} |мамандығы = {{актер|Қазақстан}} <br /> [[режиссер|театр режиссері]] <br /> [[педагогика|театр педагогы]] <br /> [[профессор]] |азаматтығы = {{USSR}}<br />{{байрақ|Қазақ КСР}}<br />{{KAZ}} |белсенді жылдары = [[1972]] - [[2016]] |бағыты = [[драма]] |ұжымы = |марапаттары = {{{!}} {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}[[Сурет:VeteranLaborRibbon.png|41px|КСРО Еңбек ардагері медалі]] {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері}} {{!}}} |сайты = }} '''Ерғали Сиябекұлы Оразымбетов'''<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9,"Қазақ Энциклопедиясы", 10 том</ref> ([[1943 жыл]]ы [[10 қазан]]да [[Түркістан облысы|ОҚО]] [[Түркістан ауданы]] [[Шорнақ]]та - [[2016 жыл]]ы [[25 қазан]]да [[Түркістан облысы|ОҚО]]) — қазақстандық [[режиссер|театр режиссері]], [[педагогика|театр педагогы]], [[профессор]]. [[Қазақстанның халық әртісі]] (1998). [[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]]. Халықаралық театр фестивальдерінің жүлдегері. ==Толығырақ== * Ерғали Сиябекұлы [[1943 жыл]]ы [[10 қазан]]да [[Түркістан облысы|ОҚО]] [[Түркістан ауданы]] [[Шорнақ]]та дүниеге келген. * [[Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы]]н бітірген. * 1972 - 1979 жылдары Оңтүстік Қазақстан облысы қазақ және орыс драма театрының режиссері. * Ленинградтағы Ленсовет атындағы театрда тәлiмгерлiктен өттi. * 1979 - 1981 жылдары [[Санкт-Петербург]] қаласындағы Ленсовет атындағы мемлекеттік академия драма театры құрамында жұмыс істеді. * 1981 - 1988 жылдары [[А. Тоқпанов атындағы Жамбыл облыстық қазақ драма театры|Жамбыл облыстық қазақ драма театры]]нда * 1988 - 2001 жылдары [[Н. Бекежанов атындағы Қызылорда облыстық музыкалық драма театры|Қызылорда облыстық драма театры]]ның бас режиссері * 2001 - 2004 жылдары [[Ж. Шанин атындағы Шымкент қалалық академиялық қазақ драма театры|Оңтүстік Қазақстан облыстық қазақ драма театры]]ның көркемдік жетекшісі әрі директоры болып қызмет атқарды. * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нің профессоры. * [[2016 жыл]]ы [[25 қазан]]да дүниеден өткен. ==Шығармашылығы== Ол Қызылорда облысы драма театры сахнасында жергілікті қаламгерлердің (Иран-Ғайыптың, “Күшігінен таланған”, [[1988]]; “Тоғызыншы вал”, “Желжуан немесе мен байымнан қорықпаймын, соңғы екеуі де [[1991]]; “Батқан кеменің бейбақтары”, [[1993]]; “Мен ішпеген у бар ма?”, 1997; І.Найманбаев, “Айттым бітті!” және І.Сүйенішев, “Әлі бойдақпысың?”, екеуі де [[1989]]; Ә.Ақпанбетов, “Түнгі көбелек”, А.Хангелдин, “[[Керемет]]”, [[екеуі де [[1998]]]]'') шығармаларын қою арқылы өмірдің өзекті мәселелерін көтеріп, өзіне тән реж. өнер бағытын айқындады. Сондай-ақ ұлттық, дүниежүз. классика, осы заманғы қазақ жазушыларының, аударма драматург. туындылар бойынша да спектакльдер қойып, өзі де драматургия жанрында (''“Арманым, әнім іңкәрім”, А.Кіребаевпен бірге, [[1990]]; “Қиял-ғажайып театр”, [[1999]]'') қалам тартты. Режиссер балаларға арналған бірқатар спектакльдерді сахнаға шығарды. Қойған спектакльдері айшықты көркемдік-сахналық, композиция-құрылымдық тұтастығымен және реж. ізденімпаздыққа толы тапқыр шешімімен ерекшеленді. Оның қойған Б.Брехттің “Кавказдың бор шеңбері” (''[[1996]], [[2001]]'') спектаклі таңдаулы көркемдік шешімі үшін [[2001]] жылы Халықаралық “Сорос – Қазақстан” қоры байқауының жүлдесіне ие болды.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> ==Марапаттары== * Елбасының жарлығымен "[[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]]" құрметті атағымен марапатталған. * 1998 жылы "[[Қазақстанның халық әртісі]]" құрметті атақтары берілді. * Тұрар Рысқұлов атындағы халықаралық сыйлығының иегері * "Алтын жұлдыз" медалі * "Еңбек ардагері" медалі * 2011 жылы "Қазақстан тәуелсіздігіне 20 жыл" медалі * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нің [[профессор]]ы * Көптеген республикалық және халықаралық театр фестивальдерінің жүлдегері. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан режиссёрлері]] [[Санат:Қазақстан халық әртістері]] [[Санат:Қазақстан театр режиссёрлері]] [[Санат:Қазақстан театр педагогтары]] [[Санат:Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы түлектері]] [[Санат:Еңбек ардагері медалінің иегерлері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] e3rhw96hyauxgxl3y2n3h34u56iwaag Игілік Сиқымбаев 0 49708 3404310 2746352 2024-11-23T22:04:56Z Casserium 68287 3404310 wikitext text/x-wiki '''Сиқымбаев Игілік''' (2.10. 1944 жылы туған, [[Түркістан облысы]] [[Түлкібас]] ауданы) – [[педагогика]] ғылымдарының докторы. (2001). [[Шымкент]] педагогика институтын (1969, қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]) және [[аспирантура]]сын (1980) бітірген. Осы институтта аға оқытушы, деканның орынбасары, [[кафедра]] меңгерушісі қызметтерін (1975–2001) атқарды. [[«Научно-педагогические основы использования свободного времени в профессиональной подготовке студентов»]] деген тақырыпта докторлық [[диссиретация]] қорғады. 60-тан астам ғылыми жарияланым, 1 [[монография]]ның авторы. == Дереккөздер == '''[[Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы]]''' {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] {{stub}} 9wlmnk13iq59j05mhkflsnc9f6zc1hf Ескендір Ибрагимұлы Батқаев 0 49903 3404264 2701604 2024-11-23T21:45:30Z Casserium 68287 3404264 wikitext text/x-wiki '''Ескендір Ибрагимұлы Батқаев''' (8.10.[[1948 жыл]]ы туған, [[Шымкент]] қаласы) – [[ғалым]], [[техника]] ғылымдарының докторы (1999), [[профессор]] (2000). * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н бітірген (1972), мамандығы: электротермиялық өндірістер технологиясы. * 1973 – 1975 жылы осы институтта [[аспирант]]; 1976 – 1983 жылы бейорганикалық заттар технологиясы кафедрасының оқытушысы, аға оқытушысы, доценті. * Мұхтар Әуезов атындағы [[Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нің үрдістер мен аппараттар [[технология]] кафедрасының профессоры (2000), [[кафедра]] меңгерушісі (2001). Ғылыми бағыты: хлор-булы жоғары температуралық үрдістер термодинамикасы, механизмі, кинетикасы және минералды, техногендік шикізаттарды кешенді пайдалану. Ғылыми еңбектерінің жалпы саны – 150, оның ішінде 1 [[монография]], патенттер мен өнертабыстар – 16.<ref>Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы</ref><ref>Қазақ энциклопедиясы</ref> ==Дереккөздер== <references/> [[Санат:8 қазанда туғандар]][[Санат:1948 жылы туғандар]] [[Санат:Шымкентте туғандар]] [[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] [[Санат:Қазақстан механиктері]] 9dtp1ocyut0m9n7yniy1hva3bkqazbb 3404311 3404264 2024-11-23T22:05:18Z Casserium 68287 3404311 wikitext text/x-wiki '''Ескендір Ибрагимұлы Батқаев''' (8.10.[[1948 жыл]]ы туған, [[Шымкент]] қаласы) – [[ғалым]], [[техника]] ғылымдарының докторы (1999), [[профессор]] (2000). * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н бітірген (1972), мамандығы: электротермиялық өндірістер технологиясы. * 1973 – 1975 жылы осы институтта [[аспирант]]; 1976 – 1983 жылы бейорганикалық заттар технологиясы кафедрасының оқытушысы, аға оқытушысы, доценті. * Мұхтар Әуезов атындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нің үрдістер мен аппараттар [[технология]] кафедрасының профессоры (2000), [[кафедра]] меңгерушісі (2001). Ғылыми бағыты: хлор-булы жоғары температуралық үрдістер термодинамикасы, механизмі, кинетикасы және минералды, техногендік шикізаттарды кешенді пайдалану. Ғылыми еңбектерінің жалпы саны – 150, оның ішінде 1 [[монография]], патенттер мен өнертабыстар – 16.<ref>Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы</ref><ref>Қазақ энциклопедиясы</ref> ==Дереккөздер== <references/> [[Санат:8 қазанда туғандар]][[Санат:1948 жылы туғандар]] [[Санат:Шымкентте туғандар]] [[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] [[Санат:Қазақстан механиктері]] dwhi3d1ck12kg8bd0huxk8octgmkyme Ақболат Ахметов 0 50598 3404244 3061136 2024-11-23T21:39:11Z Casserium 68287 3404244 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = Ақболат Ахметов | image = | imagesize = | caption = | birthname = | birthdate = {{birth date |1946|12|30}} | birthplace = [[Бөген ауылы]], [[Түркістан ауданы]] | occupation = ғалым, техника ғылыми доктор, профессор}} '''Ақболат Ахметов''' (30.12. 1946 ж. т., [[Түркістан ауданы]] [[Бөген ауылы]]) – ғалым, техника ғылымдарының докторы (1996), [[профессор]] (1998), ҚР Инженер академиясының академиягы (2000). [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]н бітірген (1968). 1968 – 1975 ж. [[Шымкент]], [[Көкшетау]], [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаларында цех шебері, бас технолог 1975 – 1980 ж. Қазақ химия-технология институтының инженер-құрылыс факультеті деканының орынбасары, 1983 – 1994 ж. құрылыс материалдары және конструкциялар технологиясы кафедрасының меңгерушісі, 2001 жылдан [[Оңтүстік Қазақстан]] мемлекеттік ун-тінің механика-құрылыс факультетінің деканы. Ол 105 ғылым еңбектің, оның ішінде 4 монографияның авторы. ҚР Білім министрлігінің мақтау грамотасымен марапатталған.<ref name="test">[[Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы.]]</ref> ==Дереккөздер== <references /> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]] {{stub}} 8xava940r8mivrvw7rolvgn91sgqru7 Ділдабай Әнуарұлы Кемешев 0 50914 3404312 3377184 2024-11-23T22:05:57Z Casserium 68287 3404312 wikitext text/x-wiki '''Ділдабай Әнуарұлы Кемешев''' (25 қыркүйіек 1959 жылы туған, қазіргі [[Түркістан облысы]] [[Төле би ауданы]] [[Көксәйек]] ауылы) – [[суретші]], өнертану ғылымдарының [[доктор]]ы (2001), педагогика ғылымдарының докторы ([[2001]]). [[Дулат]] тайпасының [[Жаныс]] руынан.<ref>{{кітап|авторы= Баспа бас директоры:Әшірбек Көпіш|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Бәйдібек баба - Алып бәйтерек ұрпақтарының шежіресі. Жаныс|шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= Алматы|баспасы= Издательство Өнер|жыл= 2004|томы= |беттері= |барлық беті= 992|сериясы= |isbn=9965-595-78-Х|тиражы= }}</ref> * [[Әбілхан Қастеев]] атындағы [[Шымкент көркемсурет колледжі]]н (1979), [[1989]] жылы [[Ташкент мемлекеттік педагогика институты]]н бітірген. [[Төле би ауданы]]ндағы [[Төле би]] атындағы орта мектепте сызу-сурет пәнінің мұғалімі *1991–1998 жылдары [[Шымкент педагогикалық институты]]нда (қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]) Кескіндеме кафедрасының оқытушысы, Саз және өнер кафедрасының меңгерушісі (1995–1998) [[Халықаралық қазақ-түрік университеті]]нің Шымкент бөлімшесінде аға оқытушы, кафедра меңгерушісі, [[Мәскеу]] қаласында ғылыми-тәжірибелік жұмыстан өткен (1998–1999). *[[1998–2007]] жылдары [[Шымкент Әлеуметтік педагогикалық университеті]]нде проректор қызметтерін атқарған. *[[2007]] жылдан Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті ғылыми кеңестің мүшесі. Қазір [[Қожа Ахмет Ясауи|Қ.А. Иасауи]] атындағы [[Халықаралық қазақ-түрік университеті]] өнер факультетінің Киім дизайны кафедрасының меңгерушісі. 2 оқулық, 15 әдістемелік құралдар, 57 ғылыми-зерттеу жарияланымның, оның ішінде 1 монографияның авторы.<ref>[[Қазақстан Республикасының Ғылым Энциклопедиясы]]</ref><ref>Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы, 4-том</ref> == Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:25 қыркүйекте туғандар]] [[Санат:1959 жылы туғандар]] [[Санат:Төле би ауданында туғандар]] [[Санат:Қазақстан суретшілері]] [[Санат:Қазақстан өнертанушылары]] [[Санат:Өнертану докторлары]] [[Санат:Қазақстан педагогтары]] [[Санат:Педагогика ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Шымкент көркемсурет колледжі түлектері]] [[Санат:Ташкент мемлекеттік педагогика институты түлектері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Халықаралық қазақ-түрік университеті оқытушылары]] [[Санат:Шымкент Әлеуметтік педагогикалық университеті тұлғалары]] 5cix0yiogt1bt6ubw17k3bggyxk8sav Лесхан Сманов 0 51027 3404319 2746379 2024-11-23T22:14:39Z Casserium 68287 3404319 wikitext text/x-wiki '''Сманов Лесхан''' ([[30]].[[3]].[[1949]] жылы туған, [[Түркістан облысы]] [[Отырар]] ауданы Отырар ауылы) – [[педагогика]] ғылымдарының докторы([[2000]]). [[Шымкент]] педагогика институтын ([[1973]], қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]) бітірген. Түркістан облысы [[Бөген]] ауданындағы орта мектепте [[мұғалім]], [[директор]] ([[1973]]–[[1981]]), [[Шымкент педагогика институты]]нда аға оқытушы ([[1981]]–[[1993]]), [[Халықараралық қазақ-түрік университеті]]нің Шымкент бөлімшесінде [[декан]] ([[1993]]–[[1999]]) болды. 1999 жылдан [[проректор]] қызметін атқарады. [[53]] ғылыми жарияланымның, [[2]] [[монография]]ның авторы. == Дереккөздер == '''[[Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы]]''' {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] [[Санат:1949 жылы туғандар]] {{stub}} rd4g5ph9tf9fy83ttdo3klcf857rmhy Төлеу Кенжебаев 0 51067 3404313 3385788 2024-11-23T22:08:14Z Casserium 68287 3404313 wikitext text/x-wiki '''Төлеу Кенжебаев''' (1941 жылы туған, қазіргі [[Жамбыл облысы]] [[Байзақ ауданы]] [[Аймантөбе]] ауылы). == Мансабы == *[[1992 жыл|1992]] жылы педагогикалық ғылымының докторы *[[1994 жыл]] жылы профессор. *[[1963 жыл]] жылы Шымкент педагогикалық институтын (қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]) және [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|ҚазПИ]] жылы дің (қазіргі ҚазҰПУ) аспирантурасын бітірген. *[[1966 жыл]] -[[1968 жыл]] жылдары Қазақ су шаруашылығы ғылыми жылы зерттеу институтында кіші ғылыми қызметкер, *[[1968 жыл]] - [[1978 жыл]] жылдары Жамбыл жеңіл және тамақ өнеркәсібі технология институтында ассистент, аға оқытушы, доцент, кафедра меңгерушісі, *[[1978 жыл]] - [[1998 жыл]] жылдары декан, профессор қызметтерін атқарды. *[[1998 жыл]] - жылдан [[Тараз]] университетінде кафедра меңгерушісі. Кенжебаев [[Қазақ тілі|қазақ]], [[Орыс тілі|орыс]], [[Ағылшын тілі|ағылшын]] тілдерінде жазылған 130-ға жуық ғылыми жарияланымның авторы.<ref>Қазақстан Республикасының Ғылым Энциклопедиясы</ref> == Дереккөздер== {{Дереккөздер}}{{Суретсіз мақала}} [[Санат:1941 жылы туғандар]] [[Санат:Жамбыл облысында туғандар]] [[Санат:Қазақстан педагогтары]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Профессорлар]] 1jqy28zh2hshr0wcfl5i0jazdjiztmf Есенгелді Әуелбекұлы Керімбаев 0 51712 3404314 2695428 2024-11-23T22:08:30Z Casserium 68287 3404314 wikitext text/x-wiki '''Есенгелді Әуелбекұлы Керімбаев''' ([[1950 жыл]]ы туған, [[Түркістан облысы]], [[Түлкібас ауданы]]) – филология ғылымдарының докторы ([[1992]]). * [[1975]] - [[Шымкент педагогикалық институты]]н (қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]) бітірген. * 1975-[[1981]] - Шымкент педагогикалық институтында оқытушы. * [[1989]]-[[1991]] - [[Қазақстан ҒА]]-ның Тіл білімі институтында аға ғылыми қызметкер. * 1991 - [[Халықаралық қазақ-түрік университеті]]нде (Шымкент қаласы) кафедра меңгерушісі қызметтерін атқарды. Керімбаев 27-ге жуық ғылыми жарияланымның, оның ішінде 3 монографияның авторы.<ref>Қазақстан Республикасының Ғылым Энциклопедиясы</ref><ref>Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы, 4-том</ref> == Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:1950 жылы туғандар]] [[Санат:Түлкібас ауданында туғандар]] [[Санат:Филология ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстан филологтары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты қызметкерлері]] [[Санат:Халықаралық қазақ-түрік университеті оқытушылары]] 5xsmyxtpr893zd7zi11rgatlfhylg8x Ибрахим Шәмшәтұлы 0 52740 3404315 3385800 2024-11-23T22:08:54Z Casserium 68287 3404315 wikitext text/x-wiki '''Ибрахим Шәмшәтұлы''' (''4 тамыз [[1921 жыл]]ы туған, [[Қызылорда облысы]] [[Қармақшы ауданы]] [[Төрткүл ауылы]]'') – [[тарих]] ғылымдарының докторы (1979), [[профессор]] (1982). [[КСРО]] Оқу-ағарту ісінің үздігі (1978). [[Қазақстан Республикасы]] Жоғары мектеп ғылым академиясының құрметті [[академик|академигі]] (1996). ==Қысқаша өмірбаяны:== * 1949 жылы [[Шымкент]] оқытушылар институтын (''қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]'') бітірген; * 1952 жылы Қызылорда педогогикалық институтын (қазіргі [[Қызылорда мемлекеттік университеті]]) бітірген; * 1941–1943 жылдары Қызылорда облысы Қармақшы ауылындағы мектепте мұғалім; * 1946–1948 жылдары директор; * 1949–1953 жылдары [[аудандық партия]] комитетінде меңгеруші; * 1965–2001 жылдары [[Қазақстан]] КП Орталық комитеті жанындағы Партия тарихы институтында (''қазіргі [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|ҚазҰПУ]])'' [[доцент]], [[кафедра]] меңгерушісі, [[профессор]] қызметтерін атқарған. * 200-ден астам ғылыми жарияланым мен 11 [[монография]]ның авторы. * ''«Отан соғысы»'' орденімен марапатталған.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:4 тамызда туғандар]] [[Санат:1921 жылы туғандар]] [[Санат:Қармақшы ауданында туғандар]] [[Санат:Қазақстан тарихшылары]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Тарих ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің профессорлары]] [[Санат:Қазақстан білім беру ісінің үздіктері]] [[Санат:Отан соғысы орденінің иегерлері]] {{Bio-stub}} 1a62tusa9235zbxagt5ovqu3t2pnvva Қазақстан иновациялық университеті 0 53007 3404358 2909290 2024-11-24T00:30:15Z Casserium 68287 −[[Санат:Қазақстан университеттері]]; ±[[Санат:Семей жоғарғы оқу орындары]]→[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404358 wikitext text/x-wiki '''Қазақстан инновациялық университеті''' – жас жоғары оқу орны (бұдан былай қысқаша— ЖОО), бірақ оның дүниеге келіп, әуелгі қалыптасуы мен даму негізі Қазақ қаржы-экономикалық академиясы болғандықтан жинақтаған бай академиялық дәстүрлері бар. Қазақ Қаржы-экономикалық академиясы [[1992 жыл]]ы Агротехнологиялық университет болып негізін қалады. 1994 жылы атауы [[Семей]] бизнес және кәсіпкерлік институты болып өзгерді. 2000 жылы Қазақ қаржы-экономикалық институты, ал 2008 жылы Қазақ Қаржы-экономикалық академиясы болып құрылды. Оның негізін салушы және президенті Әпсәләмов Нәдірбек Әпсәләмұлы – экономика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Жаратылыстану Ғылымдары Академиясының мүшесі. «Құрмет» орденімен, «В.И.Лениннің 100 жылдығына», «Тәуелсіздікке 20 жыл» мерейтойлық төсбелгілерімен марапатталған. «ҚазКСР білім беру ісінің үздігі», «КСРО білім беру ісінің үздігі», «ҚР білім беру ісіне еңбегі сіңген қайраткер», 2006 ж. Женевада мінсіз іскерлік абыройлы қызметі үшін «INSAM» төсбелгісін( медалін) алды және т.б. Қазақ Қаржы-экономикалық академиясында үш факультет болды: «Қаржы-экономикалық», «Есеп-экономикалық» және сырттай оқыту бөлімі. Академия түрлі бағыттар мен мамандықтар бойынша мамандар даярлады. Бакалавриат: «Экономика», «Қаржы», «Есеп және аудит», «Менеджмент,» «Құқықтану», «Маркетинг», «Мемлекеттік және жергілікті басқару», «Туризм», «Ақпараттық жүйелер», «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамту», «Бағалау».<ref>[https://web.archive.org/web/20200202205700/http://www.akimvko.gov.kz/kz/obrazovanie/vuzyi/kazaxstanskij-innovaczionnyij-universitet.html Қазақстан иновациялық университеті]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:1992 жылы құрылған оқу орындары]] [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] fageywzf0eayfd7cmm5v90hlza6ysj6 Виктор Михайлович Шевко 0 53689 3404316 2989073 2024-11-23T22:09:16Z Casserium 68287 3404316 wikitext text/x-wiki '''Виктор Михайлович Шевко''' ([[1946 жыл]], [[Өзбекстан]], [[Ташкент]] облысы [[Бекабад]] қалысы) — техника ғылымының докторы (1992), [[профессор]] (1994). Халықаралық ақпараттандыру академиясының академигі. * Қазақ химия-технологиялық институтын (1969, қазіргі [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]) және [[аспирантура]]сын (1973) бітірген. * Осы институтта оқытушы, [[ассистент]], аға оқытушы, [[доцент]], кафедра меңгерушісі ([[1974]]–[[1996]]) * 1996 жылдан оқу ісі жөніндегі Оңтүстік Қазақстан техникалық университетінде [[проректор]] қызметін атқарады. * 300-ден астам [[ғылыми жарияланым]] мен 5 [[монография]]ның авторы.<ref>Қазақстан ұлттық энциклопедиясы</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} [[Санат:1946 жылы туғандар]] [[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Бекабадта туғандар]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Халықаралық ақпараттандыру академиясының академиктері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан техникалық университеті оқытушылары]] {{stub}} 4lswel4rpxc646wx09ut1rmnjueau33 Геннадий Николаевич Бабкин 0 53777 3404245 3386177 2024-11-23T21:39:32Z Casserium 68287 3404245 wikitext text/x-wiki '''Геннадий Николаевич Бабкин''' (13.8.[[1923 жыл]]ы туған, [[Павлодар]] қаласы) – [[химия]] ғылымдарының докторы ([[1976]]), [[профессор]] ([[1980]]), [[Қазақ КСР|Қазақ КСР-інің]] еңбек сіңірген жоғары мектеп қызметкері ([[1983]]). 2-дүниежүздегі соғысқа қатысқан. [[Қазақ ұлттық университеті|ҚазМУ-ды]] ([[1950]], қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті|ҚазҰУ]]) және [[Қазақстан Ғылым Академиясы]]ның аспирантурасын ([[1957]]) бітірген. [[Қазақ тау-кен және металлургия институты]]нда ассистент (1950–1954), [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]нда [[ассистент]], кафедра меңгерушісі ([[1957]]), [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|Қазақ политехникалық институты]]нда доцент, кафедра меңгерушісі ([[1965]]), [[Жамбыл технологиялық институты]]ның [[Алматы]] бөлімшесінде кафедра меңгерушісі ([[1984]]) қызметтерін атқарады. Оның негізгі ғылыми еңбектері [[электрхимия]] саласын зерттеу мәселесіне арналған. Бабкин 5 өнертабыстың авторы.<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref> == Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:13 тамызда туғандар]] [[Санат:1923 жылы туғандар]] [[Санат:Павлодарда туғандар]] [[Санат:Қазақстан химиктері]] [[Санат:Химия ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Тараз мемлекеттік университетінің профессорлары]] [[Санат:Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген жоғарғы мектеп қызметкерлері]] [[Санат:Ұлы Отан соғысының қатысушылары]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] [[Санат:Қазақ тау-кен және металлургия институты тұлғалары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Қаныш Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті оқытушылары]] [[Санат:Тараз мемлекеттік университеті оқытушылары]] giea5dr7g8i2fu50zl0h6vf0o1cj6n2 Еркін Сембекұлы Бөгенов 0 53798 3404265 3386179 2024-11-23T21:46:12Z Casserium 68287 3404265 wikitext text/x-wiki {{Ғалым |Есімі = Еркін Сембекұлы Бөгенов |Шынайы есімі = Еркін Сембекұлы Бөгенов |Суреті = |Сурет ені = |Сурет тақырыбы = |Туған күні = 1936 |Туған жері = {{туғанжері|Шамалған|Шамалғанда}} |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{KAZ}} |Ғылыми аясы = |Жұмыс орны = Қазақ Ұлттық техникалық университеті |Ғылыми дәрежесі = техника ғылымдарының докторы |Ғылыми атағы = |Альма-матер = |Ғылыми жетекші = |Атақты шәкірттері = |Несімен белгілі = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Қолтаңба ені = |Сайты = |Commons = }} '''Еркін Сембекұлы Бөгенов''' ([[1936 жыл]], [[Алматы облысы]], [[Қарасай ауданы]], [[Шамалған]] станциясы) – техника ғылымдарының докторы (1989 жылы), профессор (1991 жылы). ==Өмірбаяны== * [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|Қазақ тау-кен металлургия институтын]] (1960 жылы) бітірген. * Қырғыз КСР-і Оңтүстік тау-кен комбинатында шебер, кен бөлімінің бастығы. * [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|Қазақ политехникалық институтында]] (қазіргі Қазақ Ұлттық техникалық университеті) доцент болды. * Бүкілодақтық фосфор өнеркәсібі ғылыми-зерттеу институтында директордың орынбасары қызметін атқарды. * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]нда оқытушы, доцент, профессор (1981–91 жылдары). * 1994 жылдан Қазақ Ұлттық техникалық университетінде кафедра меңгерушісі. ==Ғылыми еңбектері== * 8 оқу құралының авторы.<ref>“Қазақ Энциклопедиясы”, 2 том</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қаныш Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті түлектері]] [[Санат:Қаныш Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті оқытушылары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] 9utcjfpqlvi8qca4hor7aa386cba5wd Марат Зейноллаұлы Молдахметов 0 54542 3404266 2425994 2024-11-23T21:46:27Z Casserium 68287 3404266 wikitext text/x-wiki '''Марат Зейноллаұлы Молдахметов''' ([[1957|1957 жылы]] [[10 қараша]], Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы Чистов ауылында туған) – [[химия]] ғылымдарының докторы (2003). Шымкент қаласындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н (1979), [[Мәскеу химия-технология институты]]ның аспирантурасын (1985) бітірген. Қарағанды қаласындағы [[Қазақстан Ғылым Академиясының Органикалық синтез және көмір химиясы институты]]нда кіші, аға ғылыми қызметкер (1986–90), лаборатория меңгерушісі (1990–93), Алматы қаласындағы экономика-техника лицей-колледж институтының директоры (1993–96), Ресей – Қазақстан гуманитарлық институтінің [[Астана|Астана қаласындағы]] бөлімшесінің проректоры (1999–2003) қызметтерін атқарды. [[2003|2003 жылдан]] [[Петропавл|Петропавл бизнес]] және басқару институтының ректоры. Негізгі ғылыми еңбектері электрхимия, органикалық қосылыстардың электр катализі мәселелеріне арналған. [[40]]-тан астам ғылыми жарияланымның, оның ішінде [[3]] монографияның авторы.<ref name="source 5">[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> ==Сілтемелер== *[[Ғылым]] *[[Ресей – Қазақстан гуманитарлық институті]] ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Ғылым]] {{stub}} 0ndavh5e3pqoxgc8jyw51xkhzwrff56 Валерий Владимирович Кожевников 0 54556 3404267 2586779 2024-11-23T21:46:40Z Casserium 68287 3404267 wikitext text/x-wiki '''Валерий Владимирович Кожевников''' (1942 ж. т., [[Ресей]], [[Ростов облысы]] [[Александровка селосы]]) – [[инженер]], [[Парламент]] [[сенат|сенатының]] [[депутат|депутаты]]. * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н бітірген (1964). * Химия өнеркәсібі кәсіпорындарында аппаратшы, ауысым шебері, бас инженер, бастықтың бірінші орынбасары болды. * 1985 жылдан [[Шымкент]] қалалық партия ұйымын басқарды. * 1988 жылдан облыстық кәсіптік одақтар кеңесінің төрағасы.<ref>Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы, 4-том</ref> ==Сілтемелер== <references /> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:1942 жылы туғандар]] [[Санат:Ростов облысында туғандар]] [[Санат:Қазақстан Парламенті Сенатының депутаттары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Шымкент қалалық партия комитетінің бірінші хатшылары]] j1j2bcsxdob91fy1dun8exrxot1oe4y Болат Әбжапарұлы Жылқышиев 0 54894 3404246 3359162 2024-11-23T21:39:49Z Casserium 68287 3404246 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Б.Жылқышиев.png|Б.Жылқышиев|right|thumb]] '''Болат Әбжапарұлы Жылқышиев''' ([[18 қыркүйек]] [[1957 жыл]]ы, [[Сарыағаш ауданы]]) – қоғам және мемлекет қайраткері. == Өмірбаяны == Шыққан тегі [[Ұлы жүз|Ұлы жүздің]] [[Дулат]] тайпасы [[Шымыр]] руынан.<ref>{{кітап|авторы= Құрастырушы авторы Асангелді Отаров|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Бәйдібек баба - Алып бәйтерек ұрпақтарының шежіресі. Шымыр.|шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= Алматы|баспасы= Издательство Өнер|жыл= 2007|томы= |беттері= |барлық беті= 816 |сериясы= |isbn= 978-601-209-017-8|тиражы= }}</ref> * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]н (1979), [[Оңтүстік Қазақстан]] техникалық университетін (1996) бітірген. Мамандығы – инженер-механик, инженер-экономист. * Еңбек жолын 1979 жылы «Өндірістік құрылыс материалдары» тресінің Бадам кірпіш з-тында шебер болып бастаған. * 1980 – 84 жылы Осы тресте инженер, аға инженер, бас механиктің міндетін атқарушы; * 1984 – 87 жылдары Қазақстан КП [[Шымкент]] қаласы Дзержинск (әл-Фараби) ауданы комитетінің ұйымдастыру бөлімінің нұсқаушысы; * 1987 – 91 жылдары Майтоң май комбинатында партбюро хатшысы; * 1991 – 92 жылдары [[Шымкент]] қалалық атқару комитеті төрағасының орынбасары; 1992 – 95 жылдары [[Шымкент]] қаласы Дзержинск (әл-Фараби) ауданы әкімшілігінің бастығы; * 1995 – 98 жылдары [[Тараз]] қаласының әкімі; * 1998 – 99 жылдары [[Түркістан облысы]] әкімінің орынбасары; облыс әкімшілігінің құрылыс және коммуналдық шаруашылық департаментінің бастығы; * 1999 – 2001 жылдары [[Кентау]] қаласының әкімі; * 2001 – 2002 жылдары [[Шымкент]] қаласының әкімі болып қызмет атқарды. * 2002 жылдан облыс әкімі. Жылқышиев облысты баскарғалы халық тұрмысын, мәдениетін көркейту, мал басын көбейту, суармалы егістік көлемін ұлғайту секілді шаруалар жүргізіп келеді.<ref>Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы</ref><ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Тараз әкімдері]] [[Санат:1957 жылы туғандар]] [[Санат:Түркістан облысында туғандар]] [[Санат:Шымкент әкімдері]] [[Санат:Түркістан облысының әкімдері]] bcc5010kua7b6jh8cmxbafscy007zvm Иманали Сейдуалиұлы Ахметов 0 55103 3404268 3308605 2024-11-23T21:47:07Z Casserium 68287 3404268 wikitext text/x-wiki {{мағына|Ахметов}} {{Infobox writer | name = Иманали Сейдуалиұлы Ахметов | image = | imagesize = | caption = | birthname = | birthdate = {{birth date |1943|7|24}} | birthplace = [[Шымкент қаласы]] [[Түркістан облысы]] | deathdate = | deathplace = | occupation = техникағылымдарының докторы, профессор}} '''Иманали Сейдуалиұлы Ахметов''' (24.7.1943 ж., [[Түркістан облысы]] [[Шымкент қаласы]]) – техника ғылымдарының докторы (1994), профессор (1990). == Өмірбаяны == [[Халықаралық экология академиясы]]ның толық мүшесі (1995). [[Новочеркасск политехникалық институты]]н (1968) бітірген. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]ның кіші, аға ғылыми қызметкері (1968–1971), [[Павлодар индустрия институты]]ның аға оқытушысы (1972–1978), институттың партия к-тінің хатшысы (1978–1983) болды. 1984 жылдан [[Рудный индустриялық университеті|Рудный индустриалдық институты]]ның ректоры қызметін атқарады. 90-нан астам ғыл. мақала мен 10 өнертабыстың авторы.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} bipmdukempytlvuqbveryphpjqi7sud Университет 0 55798 3404292 3400287 2024-11-23T21:58:14Z Casserium 68287 3404292 wikitext text/x-wiki {{Қайта жазу}} [[Сурет:Hls langdell hall.jpeg|thumb|Университет]] '''Университет''' (лат. unіversіtas – жиынтық, жинақ) – [[жаратылыстану]], қоғамдық, техникалық, әлеуметтік ғылымдар саласынан кең көлемде жоғары білімді мамандар даярлайтын, көп салалы жоғары оқу орны. Университетте студенттер жан-жақты терең теориялық даярлықтан өтеді. Университетке тән ерекшелік – оқу және ғылыми-зерттеу жұмыстарының үйлестіріле жүргізілуі. Алғашқы Университет XII ғ-да [[Батыс Еуропа]]да пайда болды. [[Ресей]]дегі тұңғыш Университет – [[Мәскеу университеті]] ([[1755]]), байырғы Университеттерге [[Львов]] ([[1661]], алғашында [[Польша|поляк]] королі академия ретінде құрған), [[Тарту]] ([[1802]]), [[Вильнюс]] ([[1803]]), [[Қазан]] ([[1804]]), [[Харьков]] ([[1805]]), [[Санкт-Петербург]] ([[1819]]), [[Киев]] ([[1834]]) университеттері жатады. [[Орталық Азия]]да [[1920]] ж. Түркістан мемлекеттік университеті (кейін [[Орта Азия университеті]]), ҚазМУ ([[1934]], қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті|ҚазҰУ]]), [http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%95.%D0%90.%D0%91%D3%A9%D0%BA%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D2%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D2%93%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B_%D0%BC%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D1%82%D1%82%D1%96%D0%BA_%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D1%96 Қарағанды мемлекеттік университеті] ([[1972]]) ашылды. Қазір Қазақстанда 7 ұлттық, 35 мемлекеттік және жекеменшік Университеттер бар. ==Қазақстанның университеттері== * [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті]] * [[Азаматтық авиация академиясы]] * [[Алматы жоғарғы әскери академиясы]] * [[Алматы заң институты]] * [[Алматы техникалық институты]] * [[Алматы технология және бизнес институты]] * [[Алматы технологиялық университеті]] * [[Алматы халық университеті]] * [[Алматы халықаралық журналистика институты]] * [[Алматы энергетика және байланыс институты]] * [[Атырау мемлекеттік университеті|Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті]] * [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]] * [[Басқару академиясы]] * [[Назарбаев Университеті]] * [[Нұр-Мүбарак Мысыр ислам мәдениеті университеті]] * [[Сүлейман Демирел атындағы университет]] * [[Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті]] * [[Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті]] * [[Халықаралық бизнес академиясы]] * [[Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы]] * [[Қазақ көлік және коммуникация академиясы]] * [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті]] * [[Қазақ экономикалық университеті]] * [[Қазақ ұлттық аграрлық университеті]] * [[Қазақ ұлттық консерваториясы]] * [[Қазақ ұлттық медицина университеті]] * [[Қазақ ұлттық университеті]] * [[Қазақ ұлттық өнер академиясы]] * [[КИМЭП|КИМЭП университеті]] * [[Қайнар Университеті]] * [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|Қазақ ұлттық техникалық университеті]] * [[Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті]] * [[І.Жансүгіров атындағы Жетісу Мемлекеттік Университеті]] * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]] * [[Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті]] ==АҚШ-ң үздік университеттері== *Гарвард университеті(1636 жылы бой көтерген) *Принстондық университет *Колумбиялық университет *Нотр-Дамдық университет == Қазақстанның үздік университеттерінің рейтингі == «Quacquarelli Symonds (QS)» британдық компаниясының әлемдік рейтингі 350-ден астам университеттің жұмысын ескерді. Осы рейтингке Қазақстан Республикасының 24 университеті кірді, олар келесі орындарды иеленді: * 18 орын - Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті (ҚазҰУ); * 51 орын - Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті (ЕҰУ); * 73 орын - Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті (қазіргі Сәтбаев университеті); * 94 орын - Қазақстан-Британ техникалық университеті (ҚБТУ); * 97 орын - Қазақ ұлттық аграрлық университеті (ҚазҰАУ). == Жұмыспен қамту үшін Қазақстанда ТОП-10 жоғары оқу орны == # Қазақ-неміс университеті # Алматы энергетика және байланыс университеті # Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті # ҚазҰУ оларды. Әл-Фараби # ҚазЭУ оларды. Т.Рысқұлова # Атындағы ҚазҰТУ Сатпаева # Халықаралық бизнес академиясы # Оларды ҚазҰПУ. Абай # Тұран # Халықаралық бизнес университеті == Ескертулер == {{reflist}} {{stub}} {{wikify}} [[Санат:Университеттер|*]] [[Санат:Білім алу деңгейлері]] [[Санат:Жоғарғы білім]] [[Санат:Жоғарғы оқу орындары]] perapi6l6ccd1bkjx4xnnsymbmez6v7 Нәйла Қапенқызы Нұрланова 0 56319 3404201 3403746 2024-11-23T19:38:04Z Kasymov 10777 [[Арнайы:Үлесі/Нұргүл8710|Нұргүл8710]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұргүл8710|талқылауы]]) істеген нөмір 3403746 нұсқасын [[Уикипедия:Жоққа шығару|жоққа шығарды]] 3404201 wikitext text/x-wiki '''Нәйла Қапенқызы Нұрланова''' ([[20.12.1949|20 желтоқсан 1949]] жылы [[Солт. Қазақстан|Солтүстік Қазақстан]] облысы [[Петропавл]] қаласында дүниеге келді) – қазақстандық экономист ғалым, қоғам қайраткері. == Өмірбаяны == '''Білімі''' Алматы халық шаруашылығы институтының "Өнеркәсіпті жоспарлау" мамандығына 1967 жылы түсіп 1971 жылы "Экономист" мамандығына бітірді. 1987 жылы экономика ғылымдарының кандидаты, 1994 жылы доцент ғылыми атағын, 1999 жылы экономика ғылымының докторы, 2002 жылы профессор ғылыми атағын алды. Халықар. '''«Еуразия»''' экономика академиясының корреспондеты мүшесі ([[1998]]). Алматы халық шаруашылық институтын ([[1971]], қазіргі Қазақ экономика университеті) және аспирантурасын бітірген. Еңбек ғылыми-зерттеу институтының Қазақ бөлімшесінде кіші ғылыми қызметкер ([[1976–1981]]), Қазақстан Ғылым Академиясының Экономика институтында кіші, аға ғылыми қызметкер, бөлім меңгерушісі ([[1981–1995]]) болды. [[1995]] жылдан осы институттың директорының орынбасары қызметін атқарады. '''Негізгі ғылыми қызығушылықтары''' * экономикалық ғылымның теориясын, әдіснамасы мен практикасын, оның ішінде макро - және өңірлік экономика проблемаларын зерттеу, * мемлекеттің инвестициялық-инновациялық және өңірлік саясатын, * институционалдық қайта құруларды, капитал нарығын, орнықты дамуды, оның қаржылық, инвестициялық және ғылыми-технологиялық қамтамасыз етілуін, * инновациялық экономиканы, тиімділікті қалыптастыру және іске асыру саласындағы дамыту және ел экономикасы мен оның өңірлерінің бәсекеге қабілеттілігі. * Мемлекеттік тапсырыстар мен Халықаралық жобалар шеңберінде іргелі, қолданбалы және іздестіру зерттеулерінің бірқатар тақырыптарын орындауға қатысты. == Қызмет жолы == Университетті бітіргеннен соң 1971–1973 жылдары Алматы халық шаруашылығы институтының жас ғылыми зерттеуші қызметін атқарды. * 1973-1976 жылдары - Алматы халық шаруашылығы институтының аспиранты. * 1976-1981 жылдары - ҒЗИ еңбек атты Қазақ филиалының кіші ғылыми қызметкері. * 1981-1992 жылдары - ҚР ҰҒА Экономика институтының кіші, ғылыми, аға ғылыми қызметкері қызметін атқарды. * 1992-1995 жылдары - ҚР ҰҒА Экономика институтының бөлім меңгерушісі. * 1995-2017 жылдары - ҚР ҰҒА Экономика институтының директордың орынбасары. * 2017-2023 жылдары - ҚР ҰҒА Экономика институтының кеңесшісі қызметін атқарды. Осы ғылыми қызмет жолында 4 э.ғ.д., 19 э.ғ.к. 4 PhD, бірқатар магистрлер дайындады, сондай-ақ 4-PhD докторантының ғылыми жетекшісі. 420-ға жуық ғылыми еңбектерінің афторы. Н.Қ. Нұрланова ғалым ретінде белсенді жұмыс істейді, соның ішінде соңғы 10 жылда гранттар, іргелі зерттеулер бағдарламалары бойынша (ІЗБ), ғылыми-техникалық бағдарламаларды нысаналы каржыландыру (БНҚ), мемлекеттік тапсырыстар мен халықаралық жобалар шеңберінде 15 астам ғылыми-зерттеу жобаларын орындады. Атап айтқанда, ол ҚР БҒМ грантык жобаларының ғылыми жетекшісі болды: * «Қазақстанның өңірлерін индустриялық-инновациялық жаңғыртудың жана моделі» (2012-2014 жж.); * «Қазақстан аймақтарын дамытуды жаңғырту негізі ретінде жергілікті өзін-өзі баскару жүйесін қалыптастыру» (2013-2015 жж.); * «Инклюзивті және «ақылды мамандандыру» кағидаттары бойынша Қазақстан экономикасын дамытудағы жана кеністік саясатын қалыптастыру» (2015-2017 жж.); * «Қазақстанның шекара маңындағы тоқыраған аудандарының экономикасын дамыту тетіктерін әзірлеу» (2019-2020 жж.); * "Қазақстан қалаларының экономикасы мен әлеуметтік ортасы тұрақтылығының рейтингтік бағасы" (КР БжҒМ гранты ИРНАР08955816, 2020-2021жж.); * "Экономиканың құлдырауын енсеру жағдайында Қазақстанның инклюзивті өңірлік дамуының басымдықтары мен тетіктері" (ҚР БжҒМ гранты ИРНАР09259004, 2021-2023жж.). == Марапаттары == * ҚР БҒМ "Ғылымды дамытудағы еңбегі үшін" төс белгісі (2005ж.) * ҚР БҒМ Құрмет грамотасы (2012ж.) * Медаль "Еңбек жолындағы тиімділігі үшін" (2013ж.) * ҚР "Еңбек Ардагері" медалі (2016ж.) * "Құрмет" ордені (2022ж.) * ҚР БҒМ стипендиаты (2016-2017 жж.) == Халықаралық марапаттары == * "Award of Excellence" (2018ж.) * "Distinguished Research Award" (2018ж.) * "Best Paper Award" (2018ж., 2023ж.) * «Science. Technology and Humanities for Sustainability of Business. Economic and Cultures» (2018 r.). '''Авторлық куәліктері:''' * "Қазақстан өңірлерінің даму әлеуетін және экономикалық мамандануын бағалаудың әдістемелік негіздері мен практикасы". (№2953; 29.12.2016). * "Қазақстан экономикасының инклюзивті даму және "ақылды" мамандану қағидаттарына көшу алғышарттарын бағалау" (№2954; 29.12.2016). * "Шекара маңы аудандарының экономикасы: даму мәселелері мен перспективалары (Алматы облысының мысалында)" туындысына (монография қолжазбасы) халықаралық авторлық куәлік, № ЕС-01-002626 26.12.2019 ж. == Ғылыми еңбектер == * «Формирование и использование инвестиций в экономике Казахстана (стратегия, эффективность, механизм)» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. *"Қазақстанның орнықты дамуының өңірлік парадигмасы: теория мен практика мәселелері". - Алматы. - 2010. - 20п.л. *Конкурентоспособность регионов Казахстана: потенциал и механизмы повышения Под ред. Н.К. Нурлановой. - Алматы, ИЭ КН МОН РК, 2012. 285с. (авторские 6-28, 35-58, 75-136, 178-225). *Моногорода Казахстана: методические основы оценки состояния и направления развития /Под.ред. Н.К. Нурлановой. Алматы: ИЭ КН МОН РК. - 2014. - 256 с. *Формирование системы местного самоуправления в Казахстане: особенности и перспективы /монография / под ред. Н.К. Нурлановой Вена, Австрия: ассоциация перспективных ключевые исследований и высшего образования «Восток-Запад», - 2015. – 208 с. *Политика пространственного развития экономики Казахстана: новые принципы, приоритеты и механизмы реализации. Коллективная монография /под ред. А.А. Сатыбалдина, Н.К. Нурлановой. Алматы, 2017. - 484c. *Экономика приграничных районов: проблемы и перспективы развития (на примере Алматинской области Казахстана) /Монография /под ред. академика НАН РК А.А. Сатыбалдина, Н.К. Нурлановой. - Алматы: ИЭ КН МОН РК.-2020.-348c. *Формирование наукоемкой экономики и развитие институциональных реформ в Казахстане, /под ред. Н.К. Нурлановой. Вена, Австрия: ассоциация перспективных исследований и высшего образования «Восток-Запад». 2015. 636 с. <ref>"Қазақ энциклопедиясы"</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} {{stub}} [[Санат:1949 жылы туғандар]] e3xv7ejwuyi0uqle80eh33agp99572y 3404202 3404201 2024-11-23T19:38:27Z Kasymov 10777 3404202 wikitext text/x-wiki '''Нәйла Қапенқызы Нұрланова''' (20 желтоқсан 1949 жылы Солтүстік Қазақстан облысы [[Петропавл]] қаласында дүниеге келді) – қазақстандық экономист ғалым, қоғам қайраткері. == Өмірбаяны == '''Білімі''' Алматы халық шаруашылығы институтының "Өнеркәсіпті жоспарлау" мамандығына 1967 жылы түсіп 1971 жылы "Экономист" мамандығына бітірді. 1987 жылы экономика ғылымдарының кандидаты, 1994 жылы доцент ғылыми атағын, 1999 жылы экономика ғылымының докторы, 2002 жылы профессор ғылыми атағын алды. Халықар. '''«Еуразия»''' экономика академиясының корреспондеты мүшесі ([[1998]]). Алматы халық шаруашылық институтын ([[1971]], қазіргі Қазақ экономика университеті) және аспирантурасын бітірген. Еңбек ғылыми-зерттеу институтының Қазақ бөлімшесінде кіші ғылыми қызметкер ([[1976–1981]]), Қазақстан Ғылым Академиясының Экономика институтында кіші, аға ғылыми қызметкер, бөлім меңгерушісі ([[1981–1995]]) болды. [[1995]] жылдан осы институттың директорының орынбасары қызметін атқарады. '''Негізгі ғылыми қызығушылықтары''' * экономикалық ғылымның теориясын, әдіснамасы мен практикасын, оның ішінде макро - және өңірлік экономика проблемаларын зерттеу, * мемлекеттің инвестициялық-инновациялық және өңірлік саясатын, * институционалдық қайта құруларды, капитал нарығын, орнықты дамуды, оның қаржылық, инвестициялық және ғылыми-технологиялық қамтамасыз етілуін, * инновациялық экономиканы, тиімділікті қалыптастыру және іске асыру саласындағы дамыту және ел экономикасы мен оның өңірлерінің бәсекеге қабілеттілігі. * Мемлекеттік тапсырыстар мен Халықаралық жобалар шеңберінде іргелі, қолданбалы және іздестіру зерттеулерінің бірқатар тақырыптарын орындауға қатысты. == Қызмет жолы == Университетті бітіргеннен соң 1971–1973 жылдары Алматы халық шаруашылығы институтының жас ғылыми зерттеуші қызметін атқарды. * 1973-1976 жылдары - Алматы халық шаруашылығы институтының аспиранты. * 1976-1981 жылдары - ҒЗИ еңбек атты Қазақ филиалының кіші ғылыми қызметкері. * 1981-1992 жылдары - ҚР ҰҒА Экономика институтының кіші, ғылыми, аға ғылыми қызметкері қызметін атқарды. * 1992-1995 жылдары - ҚР ҰҒА Экономика институтының бөлім меңгерушісі. * 1995-2017 жылдары - ҚР ҰҒА Экономика институтының директордың орынбасары. * 2017-2023 жылдары - ҚР ҰҒА Экономика институтының кеңесшісі қызметін атқарды. Осы ғылыми қызмет жолында 4 э.ғ.д., 19 э.ғ.к. 4 PhD, бірқатар магистрлер дайындады, сондай-ақ 4-PhD докторантының ғылыми жетекшісі. 420-ға жуық ғылыми еңбектерінің афторы. Н.Қ. Нұрланова ғалым ретінде белсенді жұмыс істейді, соның ішінде соңғы 10 жылда гранттар, іргелі зерттеулер бағдарламалары бойынша (ІЗБ), ғылыми-техникалық бағдарламаларды нысаналы каржыландыру (БНҚ), мемлекеттік тапсырыстар мен халықаралық жобалар шеңберінде 15 астам ғылыми-зерттеу жобаларын орындады. Атап айтқанда, ол ҚР БҒМ грантык жобаларының ғылыми жетекшісі болды: * «Қазақстанның өңірлерін индустриялық-инновациялық жаңғыртудың жана моделі» (2012-2014 жж.); * «Қазақстан аймақтарын дамытуды жаңғырту негізі ретінде жергілікті өзін-өзі баскару жүйесін қалыптастыру» (2013-2015 жж.); * «Инклюзивті және «ақылды мамандандыру» кағидаттары бойынша Қазақстан экономикасын дамытудағы жана кеністік саясатын қалыптастыру» (2015-2017 жж.); * «Қазақстанның шекара маңындағы тоқыраған аудандарының экономикасын дамыту тетіктерін әзірлеу» (2019-2020 жж.); * "Қазақстан қалаларының экономикасы мен әлеуметтік ортасы тұрақтылығының рейтингтік бағасы" (КР БжҒМ гранты ИРНАР08955816, 2020-2021жж.); * "Экономиканың құлдырауын енсеру жағдайында Қазақстанның инклюзивті өңірлік дамуының басымдықтары мен тетіктері" (ҚР БжҒМ гранты ИРНАР09259004, 2021-2023жж.). == Марапаттары == * ҚР БҒМ "Ғылымды дамытудағы еңбегі үшін" төс белгісі (2005ж.) * ҚР БҒМ Құрмет грамотасы (2012ж.) * Медаль "Еңбек жолындағы тиімділігі үшін" (2013ж.) * ҚР "Еңбек Ардагері" медалі (2016ж.) * "Құрмет" ордені (2022ж.) * ҚР БҒМ стипендиаты (2016-2017 жж.) == Халықаралық марапаттары == * "Award of Excellence" (2018ж.) * "Distinguished Research Award" (2018ж.) * "Best Paper Award" (2018ж., 2023ж.) * «Science. Technology and Humanities for Sustainability of Business. Economic and Cultures» (2018 r.). '''Авторлық куәліктері:''' * "Қазақстан өңірлерінің даму әлеуетін және экономикалық мамандануын бағалаудың әдістемелік негіздері мен практикасы". (№2953; 29.12.2016). * "Қазақстан экономикасының инклюзивті даму және "ақылды" мамандану қағидаттарына көшу алғышарттарын бағалау" (№2954; 29.12.2016). * "Шекара маңы аудандарының экономикасы: даму мәселелері мен перспективалары (Алматы облысының мысалында)" туындысына (монография қолжазбасы) халықаралық авторлық куәлік, № ЕС-01-002626 26.12.2019 ж. == Ғылыми еңбектер == * «Формирование и использование инвестиций в экономике Казахстана (стратегия, эффективность, механизм)» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. *"Қазақстанның орнықты дамуының өңірлік парадигмасы: теория мен практика мәселелері". - Алматы. - 2010. - 20п.л. *Конкурентоспособность регионов Казахстана: потенциал и механизмы повышения Под ред. Н.К. Нурлановой. - Алматы, ИЭ КН МОН РК, 2012. 285с. (авторские 6-28, 35-58, 75-136, 178-225). *Моногорода Казахстана: методические основы оценки состояния и направления развития /Под.ред. Н.К. Нурлановой. Алматы: ИЭ КН МОН РК. - 2014. - 256 с. *Формирование системы местного самоуправления в Казахстане: особенности и перспективы /монография / под ред. Н.К. Нурлановой Вена, Австрия: ассоциация перспективных ключевые исследований и высшего образования «Восток-Запад», - 2015. – 208 с. *Политика пространственного развития экономики Казахстана: новые принципы, приоритеты и механизмы реализации. Коллективная монография /под ред. А.А. Сатыбалдина, Н.К. Нурлановой. Алматы, 2017. - 484c. *Экономика приграничных районов: проблемы и перспективы развития (на примере Алматинской области Казахстана) /Монография /под ред. академика НАН РК А.А. Сатыбалдина, Н.К. Нурлановой. - Алматы: ИЭ КН МОН РК.-2020.-348c. *Формирование наукоемкой экономики и развитие институциональных реформ в Казахстане, /под ред. Н.К. Нурлановой. Вена, Австрия: ассоциация перспективных исследований и высшего образования «Восток-Запад». 2015. 636 с. <ref>"Қазақ энциклопедиясы"</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} {{stub}} [[Санат:1949 жылы туғандар]] tt50u3jktwgh2dzqfgyn8sysod693yd Самарқан Жекебайұлы Сайболатов 0 56406 3404269 2355510 2024-11-23T21:47:27Z Casserium 68287 3404269 wikitext text/x-wiki '''Самарқан Жекебайұлы Сайболатов''' (2.2.1942 ж. туған, [[Шығыс Қазақстан облысы]] [[Жарма ауданы]]ның [[Жалғызтөбе]] стансасы) — инженер-технолог, [[технология]] ғылымының докторы ([[1985]]), профессор ([[1990]]). [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н бітірген ([[1964]]). Құрылыс материалдары өндіріс мекемелерінде (1959 — 69), Құрылыс материалдары ғылыми-зерттеу және жобалау институтында технолог, лаборатория меңгерушісі, ғылыми жұмыстар жөніндегі директордың орынбасары және ғылыми хатшы (1969 — 88) қызметтерін атқарды. Құрылыстық материалдар, бұйымдар және құралымдар кафедрасының меңгерушісі (1988 — 2003), [[Қазақ Мемлекеттік архитектура-құрылыс академиясы]]нда декан (1990 — 2000), 2003 жылдан [[Технология]], құрылыс бағалау және сапаны басқару университетінің ректоры. Сайболатовтың негізгі ғылыми еңбектері құрылысқа қажетті [[керамика]]лық материалдар [[технология]]сын жасауға арналған. Сайболатовтың қатысуымен жасалған шикізат үнемдейтін [[технология]] [[Ресей]], [[Молдова]], [[Литва]], [[Болгария]] [[мемлекет]]терінің кәсіпорындарына, [[Қазақстан]]да [[Боралдай]], [[Қарағанды]] және [[Жезқазған]] “[[Керамика]]-құрылыс материалдары” құрылыс-өнеркәсіп бірлестіктеріне енгізілді. Әлемдік тәжірибеде ең алғаш [[Қазақстан]]да ойлап табылған жаңа [[керамика]]лық “золокерам” материалдарының [[технология]]сын жасаушы негізгі авторлардың бірі (ҚР [[Мемлекет]]тік сыйлығы, 2003). Сайболатов 35 ғылым кандидаты мен 3 ғылым докторын дайындаған; 500-ден астам ғылыми еңбектің, оның ішінде 15 [[монография]]ның және 60-тан астам куәліктің авторы. “Құрмет белгісі”, “Құрмет” ордендерімен және медальдармен марапатталған. <ref>Қазақ энциклопедиясы, 7 - том</ref> <ref>Золокерамические стеновые материалы, А.-А., 1982;</ref> <ref>Ресурсосберегающая технология строительной керамики на основе зол ТЭС, М., 1990.</ref> == Дереккөздер: == <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] {{stub}} hy840jhcrwtvnlgpsz795hzvadjopxs Өрісбай Шоманов 0 56454 3404270 2533910 2024-11-23T21:47:43Z Casserium 68287 3404270 wikitext text/x-wiki '''Шоманов Өрісбай''' (2.2.[[1948]] жылы туған, [[Өзбекстан]], [[Ташкент]] облысы [[Шұралысай]] ауылы) – [[техника]] ғылымының [[доктор]]ы ([[1990]]), [[профессор]] ([[1991]]). [[Қазақстан Республикасы]] [[ғылым академиясы]]ның академигі ([[2003]]). [[Қазақстан Республикасы]]ның еңбек сіңірген педагогі ([[1993]]). [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н бітірген ([[1971]]). Жамбыл жеңіл және тамақ өнеркәсібі технологиялық институтында оқытушы ([[1971]]–[[1979]], қазіргі [[Тараз мемлекеттік университеті]]), [[Семей]] ет және сүт өндірісі институтында [[кафедра]] меңгерушісі, проректор ([[1980]]–[[1994]]), Қазақ тағам өнеркәсібі ғылыми-зерттеу институтында директор ([[1995]]–[[2001]]), [[Алматы технологиялық институты]]нда [[кафедра]] меңгерушісі ([[2001]]–[[2002]]) болды. [[2003]] жылдан Қайта өңдеу және тамақ өнеркәсібі ғылыми-өндірістік орталық директорының орынбасары қызметін атқарады. Ғылыми еңбектері тағам және ет өнеркәсібіндегі жаңа [[техника]]лар мен [[технология]]ларды зерттеуге арналған. 250-ден астам [[ғылыми жарияланым]]ның авторы, оның ішінде 50-ден астам [[патент]] пен [[авторлық куәлік]] берілген.<ref name="source1">Қазақстан ұлттық энциклопедиясы</ref> ==Дереккөздер:== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан педагогтары]] [[Санат:1948 жылы туғандар]] {{stub}} 430ov9o4wio1rztsg8vyba7dn03k511 Қазақстан Даму Банкі 0 57146 3404113 3336274 2024-11-23T15:56:14Z Casserium 68287 /* Басшылары */ 3404113 wikitext text/x-wiki {{Банк | банктың аты = Қазақстанның Даму банкі | логотипі = | түрі = [[акционерлік қоғам]] | лицензиясы = | салымдарды сақтау = | биржадағы листингі = | қызметі = | ұраны = | құрылған жылы = [[2001 жыл]] | бұрынғы атаулары = | орналасуы = {{KAZ}}, [[Астана]] қаласы, Есіл ауданы, Мәңгілік Ел даңғылы, 55а | басты адамдары = Елібаев Марат Талғатұлы (Басқарма төрағасы) | жарғылық капиталы = | меншікті капиталы = 886,5 млрд теңге | активтері = 4310,7 млрд теңге | таза табысы = 180 млрд теңге | қызметкерлер саны = 240 (2023 жылға)<ref>[https://www.kdb.kz/kz/bank/about-us/ Біз туралы]</ref> | басшы компания = [[Бәйтерек (холдинг)|«Бәйтерек» Ұлттық басқарушы холдингі» АҚ]] | еншілес компания = «Өнеркәсіпті дамыту қоры» АҚ | аудитор = | дерекнама = | веб-сайты = {{URL|https://www.kdb.kz/kz/}} }} '''Қазақстан даму банкі''' (ҚДБ) – экономиканың шикізаттық емес секторын дамытуға бағытталған мемлекеттік қаржы институты. Қазақстан Республикасының “Қазақстан даму банкі туралы” Заңына сәйкес мемлекеттің инвестициялық саясатын іске асыру мақсатымен [[2001 жыл]]ы 25 сәуірде жабық акционерлік қоғам ретінде құрылды. Банктің жарғылық капиталындағы мемлекеттің үлесі – 100%. Қазақстан Даму Банкінің құрылтайшысы – [[Үкімет]] (Қаржы министрлігі), жергілікті атқарушы органдар. Банктің жоғарғы органы – акционерлердің жалпы жиналысы, ол Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуымен директорлар кеңесінің мүшелерін сайлайды. [[Кеңес]] банктің қызметіне (жалпы жиналыстың ғана құзырына жататын мәселелерден басқасына) жалпы басшылық жасайды. '''Қазақстан Даму Банкі''' қызметінің мақсаты – мемлекеттік инвестициялық қызметті жетілдіріп, тиімділігін арттыру; өндірістік инфрақұрылым мен өңдеуші өнеркәсіпті дамыту, елдің экономикасына ішкі және сыртқы инвестициялар тартуға жәрдемдесу. Банктің міндеттері: инвестициялық жобаларды орта мерзімге (5 жылға және одан көпке), ұзақ мерзімге (10 жылға және одан көпке – 20 жылға дейін) несиелендіру; [[Қазақстан]] Республикасы аумағында өндірілетін өнім экспортын ынталандыру мақсатымен Қазақстан Республикасы резиденттерінің экспорттық операцияларын несиелендіру; басқа несие институттары беретін қарыздар мен несиелер бойынша кепілдік міндеттемелер беру, сондай-ақ бірлесіп қаржыландыру мақсатымен Қазақстан Республикасы экономикасының өндірістік секторының несиелендірілуін ынталандыру; [[Қазақстан]] Республикасы Үкіметі іске асыратын инвестициялық жобаларды қаржыландыру тетіктерін жетілдіру. [[Банк]]тің өкілеттіктері: Банктің несие саясаты туралы меморандумға сәйкес қаржы жылына арналған несие саясатын айқындау. Банк өзінің өкілеттіктері мен міндеттерін орындау үшін мынадай операцияларды жүзеге асырады: заңды тұлғаларға несиелер мен кепілдіктер беру; кепілдікті мемл. қарыздар жөніндегі шарттарға сәйкес шартты салымның арнаулы есепшоттарын ашу; банктің қарыздарын, басқа да қарыздарды және респ. бюджет пен жергілікті бюджеттердің қаражатын есептеу үшін банк есепшоттарын ашу; Банк қарызгерлерінің ақша аудару жөніндегі тапсырмаларын орындау; Банк қарызгерлерінің, сондай-ақ, корреспондент-банктердің тапсыруымен олардың банктегі есепшоттары бойынша есеп айырысу; қарызгердің пайдасына төлем құжаттарын қабылдау; бағалы қағаздар шығару; меншікті мүлкін жалға беру; мемлекеттік бағалы қағаздармен, сондай-ақ банк заңдарында белгіленген реттерде өзге де бағалы қағаздармен дилерлік қызмет жүргізу. Банк [[ауыл]] шаруашылығы өнімін ұқсату, [[машина]] жасау, көлік инфрақұрылымы, [[электр]] энергиясын өндіру сияқты салаларды дамытуға ат салысып келеді. Банктің таза табысы [[2001]] жылы 773,6 мың теңгеден [[2002]] жылы 2036, 8 мың теңгеге өсті.<ref name="source1">"Қазақ энцилопедиясы", 5 том</ref> == Басшылары == * [[Сауат Мұхаметбайұлы Мыңбаев|Сауат Мыңбаев]] (05.2001—05.2002) * [[Болат Бидахметұлы Жәмішев|Болат Жәмішев]] (08.2014—04.2019) * Абай Сарқұлов (04.2019—01.2022) * Руслан Ысқақов (02—10.2022) * [[Нұрлан Серікұлы Байбазаров|Нұрлан Байбазаров]] (11.2022—10.2023) * Марат Елібаев (12.2023 жылдан бастап) ==Дереккөздер</span>== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан банктері]] {{stub}} l46f41chxz4ggqptj4j75quomdscvv4 3404115 3404113 2024-11-23T16:16:08Z Casserium 68287 /* Басшылары */ 3404115 wikitext text/x-wiki {{Банк | банктың аты = Қазақстанның Даму банкі | логотипі = | түрі = [[акционерлік қоғам]] | лицензиясы = | салымдарды сақтау = | биржадағы листингі = | қызметі = | ұраны = | құрылған жылы = [[2001 жыл]] | бұрынғы атаулары = | орналасуы = {{KAZ}}, [[Астана]] қаласы, Есіл ауданы, Мәңгілік Ел даңғылы, 55а | басты адамдары = Елібаев Марат Талғатұлы (Басқарма төрағасы) | жарғылық капиталы = | меншікті капиталы = 886,5 млрд теңге | активтері = 4310,7 млрд теңге | таза табысы = 180 млрд теңге | қызметкерлер саны = 240 (2023 жылға)<ref>[https://www.kdb.kz/kz/bank/about-us/ Біз туралы]</ref> | басшы компания = [[Бәйтерек (холдинг)|«Бәйтерек» Ұлттық басқарушы холдингі» АҚ]] | еншілес компания = «Өнеркәсіпті дамыту қоры» АҚ | аудитор = | дерекнама = | веб-сайты = {{URL|https://www.kdb.kz/kz/}} }} '''Қазақстан даму банкі''' (ҚДБ) – экономиканың шикізаттық емес секторын дамытуға бағытталған мемлекеттік қаржы институты. Қазақстан Республикасының “Қазақстан даму банкі туралы” Заңына сәйкес мемлекеттің инвестициялық саясатын іске асыру мақсатымен [[2001 жыл]]ы 25 сәуірде жабық акционерлік қоғам ретінде құрылды. Банктің жарғылық капиталындағы мемлекеттің үлесі – 100%. Қазақстан Даму Банкінің құрылтайшысы – [[Үкімет]] (Қаржы министрлігі), жергілікті атқарушы органдар. Банктің жоғарғы органы – акционерлердің жалпы жиналысы, ол Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуымен директорлар кеңесінің мүшелерін сайлайды. [[Кеңес]] банктің қызметіне (жалпы жиналыстың ғана құзырына жататын мәселелерден басқасына) жалпы басшылық жасайды. '''Қазақстан Даму Банкі''' қызметінің мақсаты – мемлекеттік инвестициялық қызметті жетілдіріп, тиімділігін арттыру; өндірістік инфрақұрылым мен өңдеуші өнеркәсіпті дамыту, елдің экономикасына ішкі және сыртқы инвестициялар тартуға жәрдемдесу. Банктің міндеттері: инвестициялық жобаларды орта мерзімге (5 жылға және одан көпке), ұзақ мерзімге (10 жылға және одан көпке – 20 жылға дейін) несиелендіру; [[Қазақстан]] Республикасы аумағында өндірілетін өнім экспортын ынталандыру мақсатымен Қазақстан Республикасы резиденттерінің экспорттық операцияларын несиелендіру; басқа несие институттары беретін қарыздар мен несиелер бойынша кепілдік міндеттемелер беру, сондай-ақ бірлесіп қаржыландыру мақсатымен Қазақстан Республикасы экономикасының өндірістік секторының несиелендірілуін ынталандыру; [[Қазақстан]] Республикасы Үкіметі іске асыратын инвестициялық жобаларды қаржыландыру тетіктерін жетілдіру. [[Банк]]тің өкілеттіктері: Банктің несие саясаты туралы меморандумға сәйкес қаржы жылына арналған несие саясатын айқындау. Банк өзінің өкілеттіктері мен міндеттерін орындау үшін мынадай операцияларды жүзеге асырады: заңды тұлғаларға несиелер мен кепілдіктер беру; кепілдікті мемл. қарыздар жөніндегі шарттарға сәйкес шартты салымның арнаулы есепшоттарын ашу; банктің қарыздарын, басқа да қарыздарды және респ. бюджет пен жергілікті бюджеттердің қаражатын есептеу үшін банк есепшоттарын ашу; Банк қарызгерлерінің ақша аудару жөніндегі тапсырмаларын орындау; Банк қарызгерлерінің, сондай-ақ, корреспондент-банктердің тапсыруымен олардың банктегі есепшоттары бойынша есеп айырысу; қарызгердің пайдасына төлем құжаттарын қабылдау; бағалы қағаздар шығару; меншікті мүлкін жалға беру; мемлекеттік бағалы қағаздармен, сондай-ақ банк заңдарында белгіленген реттерде өзге де бағалы қағаздармен дилерлік қызмет жүргізу. Банк [[ауыл]] шаруашылығы өнімін ұқсату, [[машина]] жасау, көлік инфрақұрылымы, [[электр]] энергиясын өндіру сияқты салаларды дамытуға ат салысып келеді. Банктің таза табысы [[2001]] жылы 773,6 мың теңгеден [[2002]] жылы 2036, 8 мың теңгеге өсті.<ref name="source1">"Қазақ энцилопедиясы", 5 том</ref> == Басшылары == # [[Сауат Мұхаметбайұлы Мыңбаев|Сауат Мыңбаев]] (05.2001—05.2002) # Қамбар Шалғымбаев (06.2002—04.2006) # Асқар Сембин (06.2006—05.2007) # Жанат Жақанов (09.2007—) # [[Болат Бидахметұлы Жәмішев|Болат Жәмішев]] (08.2014—04.2019) # Абай Сарқұлов (04.2019—01.2022) # Руслан Ысқақов (02—10.2022) # [[Нұрлан Серікұлы Байбазаров|Нұрлан Байбазаров]] (11.2022—10.2023) # Марат Елібаев (12.2023 жылдан бастап) ==Дереккөздер</span>== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан банктері]] {{stub}} ol4b472vbyttx3coxu5o9qoozvwkp5q 3404117 3404115 2024-11-23T16:39:18Z Casserium 68287 /* Басшылары */ 3404117 wikitext text/x-wiki {{Банк | банктың аты = Қазақстанның Даму банкі | логотипі = | түрі = [[акционерлік қоғам]] | лицензиясы = | салымдарды сақтау = | биржадағы листингі = | қызметі = | ұраны = | құрылған жылы = [[2001 жыл]] | бұрынғы атаулары = | орналасуы = {{KAZ}}, [[Астана]] қаласы, Есіл ауданы, Мәңгілік Ел даңғылы, 55а | басты адамдары = Елібаев Марат Талғатұлы (Басқарма төрағасы) | жарғылық капиталы = | меншікті капиталы = 886,5 млрд теңге | активтері = 4310,7 млрд теңге | таза табысы = 180 млрд теңге | қызметкерлер саны = 240 (2023 жылға)<ref>[https://www.kdb.kz/kz/bank/about-us/ Біз туралы]</ref> | басшы компания = [[Бәйтерек (холдинг)|«Бәйтерек» Ұлттық басқарушы холдингі» АҚ]] | еншілес компания = «Өнеркәсіпті дамыту қоры» АҚ | аудитор = | дерекнама = | веб-сайты = {{URL|https://www.kdb.kz/kz/}} }} '''Қазақстан даму банкі''' (ҚДБ) – экономиканың шикізаттық емес секторын дамытуға бағытталған мемлекеттік қаржы институты. Қазақстан Республикасының “Қазақстан даму банкі туралы” Заңына сәйкес мемлекеттің инвестициялық саясатын іске асыру мақсатымен [[2001 жыл]]ы 25 сәуірде жабық акционерлік қоғам ретінде құрылды. Банктің жарғылық капиталындағы мемлекеттің үлесі – 100%. Қазақстан Даму Банкінің құрылтайшысы – [[Үкімет]] (Қаржы министрлігі), жергілікті атқарушы органдар. Банктің жоғарғы органы – акционерлердің жалпы жиналысы, ол Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуымен директорлар кеңесінің мүшелерін сайлайды. [[Кеңес]] банктің қызметіне (жалпы жиналыстың ғана құзырына жататын мәселелерден басқасына) жалпы басшылық жасайды. '''Қазақстан Даму Банкі''' қызметінің мақсаты – мемлекеттік инвестициялық қызметті жетілдіріп, тиімділігін арттыру; өндірістік инфрақұрылым мен өңдеуші өнеркәсіпті дамыту, елдің экономикасына ішкі және сыртқы инвестициялар тартуға жәрдемдесу. Банктің міндеттері: инвестициялық жобаларды орта мерзімге (5 жылға және одан көпке), ұзақ мерзімге (10 жылға және одан көпке – 20 жылға дейін) несиелендіру; [[Қазақстан]] Республикасы аумағында өндірілетін өнім экспортын ынталандыру мақсатымен Қазақстан Республикасы резиденттерінің экспорттық операцияларын несиелендіру; басқа несие институттары беретін қарыздар мен несиелер бойынша кепілдік міндеттемелер беру, сондай-ақ бірлесіп қаржыландыру мақсатымен Қазақстан Республикасы экономикасының өндірістік секторының несиелендірілуін ынталандыру; [[Қазақстан]] Республикасы Үкіметі іске асыратын инвестициялық жобаларды қаржыландыру тетіктерін жетілдіру. [[Банк]]тің өкілеттіктері: Банктің несие саясаты туралы меморандумға сәйкес қаржы жылына арналған несие саясатын айқындау. Банк өзінің өкілеттіктері мен міндеттерін орындау үшін мынадай операцияларды жүзеге асырады: заңды тұлғаларға несиелер мен кепілдіктер беру; кепілдікті мемл. қарыздар жөніндегі шарттарға сәйкес шартты салымның арнаулы есепшоттарын ашу; банктің қарыздарын, басқа да қарыздарды және респ. бюджет пен жергілікті бюджеттердің қаражатын есептеу үшін банк есепшоттарын ашу; Банк қарызгерлерінің ақша аудару жөніндегі тапсырмаларын орындау; Банк қарызгерлерінің, сондай-ақ, корреспондент-банктердің тапсыруымен олардың банктегі есепшоттары бойынша есеп айырысу; қарызгердің пайдасына төлем құжаттарын қабылдау; бағалы қағаздар шығару; меншікті мүлкін жалға беру; мемлекеттік бағалы қағаздармен, сондай-ақ банк заңдарында белгіленген реттерде өзге де бағалы қағаздармен дилерлік қызмет жүргізу. Банк [[ауыл]] шаруашылығы өнімін ұқсату, [[машина]] жасау, көлік инфрақұрылымы, [[электр]] энергиясын өндіру сияқты салаларды дамытуға ат салысып келеді. Банктің таза табысы [[2001]] жылы 773,6 мың теңгеден [[2002]] жылы 2036, 8 мың теңгеге өсті.<ref name="source1">"Қазақ энцилопедиясы", 5 том</ref> == Басшылары == # [[Сауат Мұхаметбайұлы Мыңбаев|Сауат Мыңбаев]] (05.2001—05.2002) # Қамбар Шалғымбаев (06.2002—04.2006) # Асқар Сембин (06.2006—05.2007) # Жанат Жақанов (09.2007—06.2009) # [[Ғәли Нәжімеденұлы Есқәлиев|Ғали Есқалиев]] (06.2009—03.2011) # Нұрлан Құсайынов (04.2011—11.2013) # [[Болат Бидахметұлы Жәмішев|Болат Жәмішев]] (08.2014—04.2019) # Абай Сарқұлов (04.2019—01.2022) # Руслан Ысқақов (02—10.2022) # [[Нұрлан Серікұлы Байбазаров|Нұрлан Байбазаров]] (11.2022—10.2023) # Марат Елібаев (12.2023 жылдан бастап) ==Дереккөздер</span>== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан банктері]] {{stub}} 8bcqwvkmc9ydrlachx1o7l0hmo4ma0x Алма Шайымқызы Мырзабекова 0 57338 3404271 3384662 2024-11-23T21:47:59Z Casserium 68287 3404271 wikitext text/x-wiki '''Алма Шайымқызы Мырзабекова''' (19.10.[[1952]] жылы, [[Алматы облысы]] [[Еңбекшіқазақ ауданы]] [[Жаңашар]] ауылында туған) – философия ғылымдарының докторы (2008), [[профессор]] (2007). [[Қазақ ұлттық университеті|ҚазМУ]]-ды (1974, қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті|ҚазҰУ]]), Мәскеу мемлекеттік университетінің аспирантурасын (1984) бітірген. Ленгер медицина училищесінде оқытушы (1974–76), [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]нда оқытушы (1977–80), Қарағанды мемлекеттік медицина институтында (қазіргі Қарағанды мемлекеттік медицина академиясы) аға оқытушы, [[доцент]] (1984–90), Қарағанды қаласындағы «[[Болашақ]]» институтында доцент, кафедра меңгерушісі (1999–2007) қызметтерін атқарды. 2007 жылдан профессор <ref name="Source 3">Проблема культурной идентичности в контексте многообразия цивилизаций</ref>«Проблема культурной идентичности в контексте многообразия цивилизаций» деген тақырыпта докторантуралық диссертация қорғады. 60-тан астам ғылыми жарияланымның авторы.<ref name="Source 6">[[Қазақ Энциклопедиясы]]</ref><br> ==Дереккөздер== <references/> ==Cілтемелер== *[[Философия]] *[[Қарағанды мемлекеттік медицина академиясы]] {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] {{stub}} jj2lftio6gw7gqhzops7l8w7cycvcd2 Үлгі:Басты бет/Жаңалықтар 10 58856 3404222 3403985 2024-11-23T20:18:22Z Ismukhammed 4565 3404222 wikitext text/x-wiki {{Басты бет/Түйін | түйін = {{flatlist| '''[[Портал:Ағымдағы оқиғалар|Ағымдағы оқиғалар:]]''' [[Үшінші Ливан соғысы (2024)|Үшінші Ливан соғысы]] • [[Израиль−Хамас соғысы]] {{Small|([[Израиль−Хамас соғысының хронологиясы|хронологиясы]])}} • [[Ресейдің Украинаға басып кіруі]] {{Small|([[Ресейдің Украинаға басып кіру хронологиясы (2022 жылдан бастап)|хронологиясы]], [[Курск облысындағы шайқастар (2024)|Курск облысындағы шайқастар]])}} }} <!-- Ағымдағы оқиғалардың бірінің суреттемесі --> [[Сурет:Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg|оңға|100px|Беньямин Нетаньяху]] <!-- Нақты оқиғалар --> * [[21 қараша]] — [[Халықаралық қылмыстық сот]] Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]]ды ''(суретте)'' және Израильдің бұрынғы қорғаныс министрі [[Йоав Галант]]ты '''[[Халықаралық қылмыстық соттың Израиль тұлғаларын қамауға алу ордерлері|қамауға алу ордерін]]''' шығарды. * [[16 қараша]] — [[Грузия]]лық әнші [[Андрия Путкарадзе]] '''[[Junior Eurovision ән байқауы 2024|Junior Eurovision 2024 ән байқауында]]''' «To My Mom» әнімен жеңіске жетті. * [[13 қараша]] — [[Түркия]] [[Израиль]]мен барлық қатынастарды үзді. * [[5 қараша]] — [[Дональд Трамп]] '''[[2024 АҚШ президент сайлауы|АҚШ президент сайлауында жеңді]]''' және [[Республикалық партия (АҚШ)|Республикашылдар]] [[АҚШ Сенаты]]нда көпшілікке ие болды. * [[28 қазан]] — [[Испания]] футболисті [[Родриго Эрнандес|Родри]] [[Алтын доп (France Football)|Алтын доп]] иегері атанды. * [[20 қазан]] — [[Молдова]] конституциясына [[Еуроодаққа мүше елдер тізімі|Еуроодаққа мүше мемлекет]] болу мақсатын көздейтін түзетулер енгізіледі. }} <noinclude> {{doc}} </noinclude> du600qpi56u1qhnaxnwrmb4h470c26t 3404230 3404222 2024-11-23T21:05:31Z Ismukhammed 4565 3404230 wikitext text/x-wiki {{Басты бет/Түйін | түйін = {{flatlist| '''[[Портал:Ағымдағы оқиғалар|Ағымдағы оқиғалар:]]''' [[Үшінші Ливан соғысы (2024)|Үшінші Ливан соғысы]] • [[Израиль−Хамас соғысы]] {{Small|([[Израиль−Хамас соғысының хронологиясы|хронологиясы]])}} • [[Ресейдің Украинаға басып кіруі]] {{Small|([[Ресейдің Украинаға басып кіру хронологиясы (2022 жылдан бастап)|хронологиясы]], [[Курск облысындағы шайқастар (2024)|Курск облысындағы шайқастар]])}} }} <!-- Ағымдағы оқиғалардың бірінің суреттемесі --> [[Сурет:Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg|оңға|100px|Беньямин Нетаньяху]] <!-- Нақты оқиғалар --> * [[21 қараша]] — [[Халықаралық қылмыстық сот]] Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]]ны ''(суретте)'' және Израильдің бұрынғы қорғаныс министрі [[Йоав Галант]]ты '''[[Халықаралық қылмыстық соттың Израиль тұлғаларын қамауға алу ордерлері|қамауға алу ордерін]]''' шығарды. * [[16 қараша]] — [[Грузия]]лық әнші [[Андрия Путкарадзе]] '''[[Junior Eurovision ән байқауы 2024|Junior Eurovision 2024 ән байқауында]]''' «To My Mom» әнімен жеңіске жетті. * [[13 қараша]] — [[Түркия]] [[Израиль]]мен барлық қатынастарды үзді. * [[5 қараша]] — [[Дональд Трамп]] '''[[2024 АҚШ президент сайлауы|АҚШ президент сайлауында жеңді]]''' және [[Республикалық партия (АҚШ)|Республикашылдар]] [[АҚШ Сенаты]]нда көпшілікке ие болды. * [[28 қазан]] — [[Испания]] футболисті [[Родриго Эрнандес|Родри]] [[Алтын доп (France Football)|Алтын доп]] иегері атанды. * [[20 қазан]] — [[Молдова]] конституциясына [[Еуроодаққа мүше елдер тізімі|Еуроодаққа мүше мемлекет]] болу мақсатын көздейтін түзетулер енгізіледі. }} <noinclude> {{doc}} </noinclude> 10l2vq1zb82vbhvnqki7tcwk26wzaqc 3404504 3404230 2024-11-24T11:45:17Z Шешен Исмаил 156114 3404504 wikitext text/x-wiki {{Басты бет/Түйін | түйін = {{flatlist| '''[[Портал:Ағымдағы оқиғалар|Ағымдағы оқиғалар:]]''' [[Үшінші Ливан соғысы (2024)|Үшінші Ливан соғысы]] • [[Израиль−Хамас соғысы]] {{Small|([[Израиль−Хамас соғысының хронологиясы|хронологиясы]])}} • [[Ресейдің Украинаға басып кіруі]] {{Small|([[Ресейдің Украинаға басып кіру хронологиясы (2022 жылдан бастап)|хронологиясы]], [[Курск облысындағы шайқастар (2024)|Курск облысындағы шайқастар]])}} }} <!-- Ағымдағы оқиғалардың бірінің суреттемесі --> [[Сурет:Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg|оңға|100px|Беньямин Нетаньяху]] <!-- Нақты оқиғалар --> * [[24 қараша]] — [[Макс Ферстаппен]] қатарынан төртінші рет [[Формула-1]] чемпионатын жеңді. * [[21 қараша]] — [[Халықаралық қылмыстық сот]] Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]]ны ''(суретте)'' және Израильдің бұрынғы қорғаныс министрі [[Йоав Галант]]ты '''[[Халықаралық қылмыстық соттың Израиль тұлғаларын қамауға алу ордерлері|қамауға алу ордерін]]''' шығарды. * [[16 қараша]] — [[Грузия]]лық әнші [[Андрия Путкарадзе]] '''[[Junior Eurovision ән байқауы 2024|Junior Eurovision 2024 ән байқауында]]''' «To My Mom» әнімен жеңіске жетті. * [[13 қараша]] — [[Түркия]] [[Израиль]]мен барлық қатынастарды үзді. * [[5 қараша]] — [[Дональд Трамп]] '''[[2024 АҚШ президент сайлауы|АҚШ президент сайлауында жеңді]]''' және [[Республикалық партия (АҚШ)|Республикашылдар]] [[АҚШ Сенаты]]нда көпшілікке ие болды. * [[28 қазан]] — [[Испания]] футболисті [[Родриго Эрнандес|Родри]] [[Алтын доп (France Football)|Алтын доп]] иегері атанды. }} <noinclude> {{doc}} </noinclude> 4jb1esf6bpb4enfitbc59g0nb0211yc 3404505 3404504 2024-11-24T11:46:24Z Шешен Исмаил 156114 3404505 wikitext text/x-wiki {{Басты бет/Түйін | түйін = {{flatlist| '''[[Портал:Ағымдағы оқиғалар|Ағымдағы оқиғалар:]]''' [[Үшінші Ливан соғысы (2024)|Үшінші Ливан соғысы]] • [[Израиль−Хамас соғысы]] {{Small|([[Израиль−Хамас соғысының хронологиясы|хронологиясы]])}} • [[Ресейдің Украинаға басып кіруі]] {{Small|([[Ресейдің Украинаға басып кіру хронологиясы (2022 жылдан бастап)|хронологиясы]], [[Курск облысындағы шайқастар (2024)|Курск облысындағы шайқастар]])}} }} <!-- Ағымдағы оқиғалардың бірінің суреттемесі --> [[Сурет:Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg|оңға|100px|Беньямин Нетаньяху]] <!-- Нақты оқиғалар --> * [[24 қараша]] — нидерландиялық [[Макс Ферстаппен]] қатарынан төртінші рет [[Формула-1]] чемпионатын жеңді. * [[21 қараша]] — [[Халықаралық қылмыстық сот]] Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]]ны ''(суретте)'' және Израильдің бұрынғы қорғаныс министрі [[Йоав Галант]]ты '''[[Халықаралық қылмыстық соттың Израиль тұлғаларын қамауға алу ордерлері|қамауға алу ордерін]]''' шығарды. * [[16 қараша]] — [[Грузия]]лық әнші [[Андрия Путкарадзе]] '''[[Junior Eurovision ән байқауы 2024|Junior Eurovision 2024 ән байқауында]]''' «To My Mom» әнімен жеңіске жетті. * [[13 қараша]] — [[Түркия]] [[Израиль]]мен барлық қатынастарды үзді. * [[5 қараша]] — [[Дональд Трамп]] '''[[2024 АҚШ президент сайлауы|АҚШ президент сайлауында жеңді]]''' және [[Республикалық партия (АҚШ)|Республикашылдар]] [[АҚШ Сенаты]]нда көпшілікке ие болды. * [[28 қазан]] — [[Испания]] футболисті [[Родриго Эрнандес|Родри]] [[Алтын доп (France Football)|Алтын доп]] иегері атанды. }} <noinclude> {{doc}} </noinclude> q4hd93yn7c41ebihah4qnexvcwzybxd Талжан Пердешұлы Райымбердиев 0 59598 3404293 2746492 2024-11-23T21:58:30Z Casserium 68287 3404293 wikitext text/x-wiki '''Талжан Пердешұлы Райымбердиев''' (13.4.[[1958]] жылы туған, [[Түркістан облысы]] [[Сайрам]] ауданы Қызылту а.) – ''инженер-механик'', ''техника ғылымының докторы'' ('''1998'''), ''профессор'' ('''2003'''), ҚР Білім беру ісінің '''құрметті қызметкері'' ('''2008'''). *'''1981''' Қазақ химия-технологиялар институтын бітірген соң осы институтта оқытушы (1981–1984), *'''1984-1985''' [[Ленинград политехникалық институты]]нда стажер-ізденуші (қазіргі [[Санкт-Петербург]]), *'''1985-1988''' аспирант *'''1988-1989''' инженер, *'''1989-1990''' Қазақ химия-технолиялар институтында оқытушы *'''1990-1994''' аға оқытушы, аға ғылыми қызметкер, *'''1994-1996''' доцент *'''1996-1999''' [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нде доцент *'''1999-2001''' профессор *'''2001-2002''' ғылыми жұмыстар жөніндегі проректоры және оның орынбасары, ғылыми орталықтың жетекшісі *'''2001''' Қазақ көлік және коммуникация академиясында декан *'''2002''' Халықаралық қазақ-түрік университетінде кафедра меңгерушісі (2002), ғылыми-әдістемелік (2002) пен оқу-әдістемелік (2003) және тәрбие (2003–04) жұмыстары жөніндегі орталықтың директорының орынбасары, *'''2004-2006''' вице-президенті *'''2006-2007''' [[Түркістан]] Гуманитарлық ғылымдар және бизнес институты қызметтерін атқарды. *'''2007-2008''' Жаратылыстану және медицина институтының директоры қызметтерін атқарды. *'''2008''' жылдан Халықаралық қазақ-түрік универтінің ғылыми және халықаралық қатынастар жөніндегі вице-президенті. ==Ғылыми еңбектер== «'''''Малоцикловая прочность элементов конструкции машин при сложном напряженном состоянии, термомеханическом нагружении и ползучести'''''» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғады. Райымберидевтыңтің ғылыми жұмыстарының ''негізгі бағыты'' – күрделі кернеу жағдайында қайталанған айнымалы күш шарттарында машиналар мен құрал-жабдықтар элементтерінің иілімділігі және беріктігі мәселелері. 100-ден астам ғыл. жарияланымның, оның ішінде 2 монографияның авторы.<ref name="source1">"Қазақ энциклопедиясы"</ref> ==Дереккөздер</span>== <references/> {{wikify}} {{stub}} qlaunra74x8jpce6y0io12xwo82zys1 Сағынбай Ибрагимов 0 66471 3404129 2353773 2024-11-23T17:37:49Z Janabaevazizbek 124458 3404129 wikitext text/x-wiki {{Жазушы}} '''Ибрагимов Сағынбай''' (1955 жылы туған) - қарақалпақ ақыны, жазушы, аудармашы. Ол Абайдың ЗЗ-45-ші сөздерін аударып, 1990 ж. «Қарақалпақстан» бас- пасынан жарық көрген [[Абай]] шығармаларының толық жинағында жариялаған.<ref>Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] {{Bio-stub}} mwu7rc8srom17gfs19xds442l3rnu3f 3404130 3404129 2024-11-23T17:39:11Z Janabaevazizbek 124458 3404130 wikitext text/x-wiki {{Жазушы|Есімі=Сағынбай Ибрагимов|Туған күні=1.9.1955|Суреті=Saǵınbay Ibragimov.jpg|Ұлты=[[Қарақалпақтар|қарақалпақ]]}} '''Ибрагимов Сағынбай''' (1955 жылы туған) - қарақалпақ ақыны, жазушы, аудармашы. Ол Абайдың ЗЗ-45-ші сөздерін аударып, 1990 ж. «Қарақалпақстан» бас- пасынан жарық көрген [[Абай]] шығармаларының толық жинағында жариялаған.<ref>Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] {{Bio-stub}} bhcon2jrgoq7lzbd28562h4zur66a8c 3404131 3404130 2024-11-23T17:40:04Z Janabaevazizbek 124458 3404131 wikitext text/x-wiki {{Жазушы|Есімі=Сағынбай Ибрагимов|Туған күні=1.9.1956|Суреті=Saǵınbay Ibragimov.jpg|Ұлты=[[Қарақалпақтар|қарақалпақ]]}} '''Ибрагимов Сағынбай''' (1955 жылы туған) - қарақалпақ ақыны, жазушы, аудармашы. Ол Абайдың ЗЗ-45-ші сөздерін аударып, 1990 ж. «Қарақалпақстан» бас- пасынан жарық көрген [[Абай]] шығармаларының толық жинағында жариялаған.<ref>Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] {{Bio-stub}} hzifzo7o928llfpnwzugqlc11spyyc5 3404132 3404131 2024-11-23T17:40:29Z Janabaevazizbek 124458 3404132 wikitext text/x-wiki {{Жазушы|Есімі=Сағынбай Ибрагимов|Туған күні=1.9.1956|Суреті=Saǵınbay Ibragimov.jpg|Ұлты=[[Қарақалпақтар|қарақалпақ]]}} '''Ибрагимов Сағынбай''' (1955 жылы туған) - қарақалпақ ақыны, жазушы, аудармашы. Ол Абайдың ЗЗ-45-ші сөздерін аударып, 1990 ж. «Қарақалпақстан» бас- пасынан жарық көрген [[Абай]] шығармаларының толық жинағында жариялаған.<ref>Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} [[Санат:Тұлғалар]] {{Bio-stub}} iczvq75muul6aybl4zakakggjnpp935 3404208 3404132 2024-11-23T19:47:41Z Kasymov 10777 «[[Санат:Тұлғалар|Тұлғалар]]» деген санатты аластады ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404208 wikitext text/x-wiki {{Жазушы|Есімі=Сағынбай Ибрагимов|Туған күні=1.9.1956|Суреті=Saǵınbay Ibragimov.jpg|Ұлты=[[Қарақалпақтар|қарақалпақ]]}} '''Ибрагимов Сағынбай''' (1955 жылы туған) - қарақалпақ ақыны, жазушы, аудармашы. Ол Абайдың ЗЗ-45-ші сөздерін аударып, 1990 ж. «Қарақалпақстан» бас- пасынан жарық көрген [[Абай]] шығармаларының толық жинағында жариялаған.<ref>Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Bio-stub}} hwsn1r4hp0v23pmk8zighd3wj7hcmdg Барлыбек Сыртанов 0 71420 3404460 3402325 2024-11-24T08:27:47Z Nezerbekov 163894 /* Өмірбаяны бөлімін өңдеді */ , мәлімет қостым, толықтырдым 3404460 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Барлыбек Сыртанов |Шынайы есімі = Барлыбек Сырттанұлы |Сурет = Barlybek Syrtanov.jpg |Сурет ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Туған күні = 1866 |Туған жері = [[Жетісу облысы]], {{туғанжері|Қапал уезі|Қапал уезінде}}, [[Арасан|Арасан болысы]] |Мансабы = Түркітанушы, шығыстанушы, [[қоғам]] [[қайраткер]]і<br>[[Алашорда]] үкіметінің мүшесі<br>[[мұғалім]]<br>[[ағарту]]шы-[[публицистика|публицист]] |Азаматтығы = [[File:Flag of Russia.svg|20px]] [[Ресей империясы]] |Ұлты = [[қазақтар|қазақ]] руы [[Найман]], [[Матай (ру бірлестігі)|Матай]] |Қайтыс болған күні = 26.10.1914 |Қайтыс болған жері = [[Ресей]] |Әкесі = Сырттан Боқұлы |Анасы =Бөлекбайқызы Күлдәрі |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Барлыбек Сыртанов ''' ([[1866 жыл|1866]], [[Арасан-Қапал|Арасан болысы]], [[Қапал уезі]], [[Жетісу облысы (Ресей империясы)|Жетісу облысы]] - [[26 қазан]] [[1914 жыл|1914]]) — қоғам қайраткері, тіл жанашыры, заңгер, саясаткер, ағартушы, публицист, дәрігер-ғалым, түркітанушы, шығыстанушы, болашақ тәуелсіз [[Қазақстан]]ның алғашқы құқықтық құжатының авторы, [[Алаш партиясы|Алаш партиясының]] мүшесі, [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейханов|Әлихан Бөкейханның]] досы, әрі құрдасы. == Өмірбаяны == === '''Шығу тегі:''' === '''Барлыбек Сыртанов''' 1866 жылы Жетісу облысы Қапал уезіндегі Қарашоқы деген жерде (Баянжүрек тауының етегі) дүниеге келген. Орта жүз, [[Наймандар|Найман]] ішінде [[Матай (ру бірлестігі)|Матай]] руының Қаптағай атасынан шыққан. Әкесі '''Сырттан Боқұлы''' орта шаруалы, көпке танымал батыр адам болған. Оған арнап [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбыл Жабаев]] 1881 жылы «Сыртанға» атты өлеңін шығарған. Ол 79 жасында 1916жылы қайтыс болады. Анасы '''Бөлекбайқызы Күлдәрі''' 90 ға келіп, 1921 жылы қайтыс болған. === Білімі: === '''Барлыбек Сыртанов''' Верный қаласында ашылған ерлер гимназиясында оқыған. Оқуға түскен ер балалар гимназиясы негізінде ірі көпестердің, өнеркәсіп иелерінің, орыс армиясы офицерлерінің балалары оқитын элитарлық білім ордасы болған. Гимназияда озық ойлы, демократиялық көзқарастағы мұғалімдер дәріс берген. Олардың ішінде Орталық Ресейден саяси көзқарастары үшін қудаланып, жер аударылып келгендер де аз болған жоқ. Жас кезінен білімге құштар болып өскен Барлыбек Сыртанов гимназия қабырғасында орыс мәдениетінің кәусар бұлағынан сусындайды, бар күш-жігерін терең білім алуға жұмсайды, алдыңғы қатарлы оқушылардың сапынан айқын көрінеді. Оның архив қоймаларында сақталып қалған білімі туралы куәлігінде бір де бір "қанағаттанарлық" деген бағаны көрмейміз. Оқылған 15 пәннің төртеуінен ғана "жақсы", қалғанының бәрі "өте жақсы": орыс тілі — 4, латын тілі — 4, логика — 4, арифметика — 5, алгебра — 5, геометрия және тригонометрия — 5, физика — 5, жаратылыс тарихы — 4, космография — 5, тарих — 5, география — 5, неміс тілі — 5, зейін қою — 5, ынтасы —5, тәртібі — 5. Қазақ ұлтынан шыққан шәкірттің өз тілдерінде оқыған орыс өкілдерінен қалыспай, тіпті, олардан да үздік оқуын оның білімге деген тамаша қабілеті мен ынтасын гимназияның директорының өзі Д. Новак байқап, Барлыбек Сыртановқа университетке оқуға баруға Жетісу облысының әскери губернаторынан арнайы қаражат бөлуді өтінген. 1886 жылы [[Санкт-Петербург]] университетінің шығыстану факультетіне оқуға түседі. Ол студенттік шағында сондағы жоғары оқу орындарында оқып жүрген [[Мұхамеджан Сералин|М.Сералин]], [[Бақытжан Бейсәліұлы Қаратаев|Б.Қаратаев]], А.Теміров, [[Бақтыкерей Ахметұлы Құлманов|Б.Құлманов]] секілді қазақ жастарымен бірлесіп, «Жерлестер» атты үйірме құруға атсалысты. Бұл үйірме мүшелері студент жастарға көмек көрсетуді ұйымдастырумен бірге саяси-әлеуметтік мәселелерді қызу талқыға салды. Университетті аяқтағаннан кейін Б.Сыртанов 1891-1894 жылдары [[Ташкент]] қаласында [[Түркістан генерал-губернаторлығы|Түркістан генерал-губернаторының]] қазыналық палатасында қызмет етті. 1894 жылы 29 қыркүйекте Жетісу әскери губернаторының бұйрығымен облыстық басқарманың іс жүргізу бөлімінің меңгерушісі болып тағайындалды. Мұның артынша ерекше тапсырмалардың кіші шенеунігі қызметін атқарды. Ол Жетісу облыстық басқармасында қызмет ете жүріп, Ресей шенеуніктерінен жәбір көрген қазақ халқының өкілдеріне көмек көрсетуді өз борышы санады. 1903-1907 жылдары Б.Сыртанов [[Ресей]] мен [[Қытай]] шекарасының межесін тексеру ісіне атсалысты. Патша өкіметінің орыс шаруаларының Жетісу өңіріне қоныс аударып, жергілікті халықтың мал бағуға, егін егуге жарамды жерлерін тартып алуына наразылық танытты. «[[Айқап]]» журналында қазақ халқының әлеуметтік-саяси мәселелеріне қатысты мақалалар жариялады. Сол тұстағы жергілікті халықтың мұң-мұқтажын айқындау, әрі оны шешу жолдарын қарастыру мақсатында жалпықазақ сиезін шақыру мәселесін көтерді. Оның мұндай ұсынысы Серәлі Лапин, [[Райымжан Мәрсекұлы Мәрсеков|Райымжан Мәрсеков]], Ж.Сейдалин және Б.Қаратаев секілді қазақ зиялылары тарапынан қолдау тапты. 1910-1913 жылдар аралығында Б.Сыртанов өз тарапынан құпия түрде қазақ өлкесін Ресейдің отары қатарынан шығаруды көздеген Жарғы әзірледі. Бұл Жарғыда қазақ жері [[Ресей]] отары емес, доминионы (достастық құрамына енген мемлекет, мысалы, Австралия одағы, ([[Жаңа Зеландия]]) болу керектігі көрсетілді. === Алаш ардағы === Еліміздің тәуелсіздігі тарихымызды түгендеуге, рухани болмысымызды бүтіндеуге кең мүмкіндік ашып отырған қазіргі кезеңде ұлт ретінде қалыптасу жолында бедерлене байқалған тарихи белестердің сыр-сипатын зерделеу барынша терең ғылыми ізденістерді қажет етуде. Әлбетте, бұл Алаш қозғалысын зерттеуге де тікелей қатысты. Айтулы қозғалысқа тек саяси-қоғамдық тұрғыдан ғана баға беру тарлық етеді. Қозғалыстың өз дәуіріндегі тарихи мәні айқындалып келеді дей отырып, оның рухани жаңғырығының дәйектей түсер тұстары мол. Мәселен, оны аса ірі рухани-мәдени құбылыс ретінде кешенді түрде қарастырып, осы құбылыстың әлеуметке, жеке тұлғаға ықпалын анықтаудың концептуальды жолдарын қарастырғанымыз абзал. Ең алдымен, Алаш қозғалысының қазақ баласына, адамға, тұлғаға, содан шығып, әлеуметке деген көзқарасын дәйектеуіміз керек. Алаш қайраткерлерінің, қаламгерлерінің еңбектерімен танысқанда, олардың ой-пікірлеріндегі гуманистік аңсарды аңғармау мүмкін емес. Әрбірден соң, қозғалыстың өзі – адамға, ұлтқа деген жанашырлықтан туған гуманистік әрекет. Ұлттың еркіндігі мен азаттығы, оны құрайтын жеке адамдардың бақыты мен теңдігі ұранын көтерген қозғалыс – білімі кемел, ой-өрісі кең, мәдениеті жоғары, адам мен қоғамның мәселелерін жетік білетін ұлтшыл ғана емес, гуманист азаматтардың белсенділігінен туғанына күмән келтірмесек, онда бұл тарихи-саяси құбылыстың діңгегі – елжандылық пен адамсүйгіштік екендігіне шүбә келтірмегеніміз жөн. Алаш қаламгерлері шығармашылығында қазақ әдебиетінде толымды түрде ана тақырыбы, әйел теңдігі мәселесі – басты тақырыптардың біріне айналды. Ізгілік пен адамгершілікке құрылған осы туындыларда гуманистік идеал, гуманистік ой алдыңғы қатарға шығып, ұлттың адамсүйгіштік қасиеттері бейнеленді.Осы республикашыл қайраткерлердің бірі Барлыбек Сыртанов. Көп жылғы енбектің нәтижесінде Барлыбек Сыртанов есімі халқымыздың тарихына қайтадан оралды. Біз Барлыбек Сыртановтың ірі реформатор, ағартушы демократ, республикашыл қайраткер, қазақ жерін отарлауға қарсы батыл үн көтерген, білімпаз, сегіз тілді жетік меңгерген дарынды дара тұлға екенін таныдық. Соның нәтижесінде тарихымыздың тағы бір ашылмаған беті ашылды. Коммунистік-тоталитарлық жүйе үстемдік етіп тұрған заманда Барлыбек Сыртановтың өмірі мен қызметін зерттеуге тыйым салынды, басқа қазақ зиялылары сияқты оның атына да "буржуазия интеллигенті", "ақ патшаға қызмет етіп, шен, атақ алған", "бай, болыстармен ауыз жаласқан" деген айдарлар тағылумен тарих бетінен мүлдем сызылып тасталды. Барлыбек Сыртанов ірі қайраткер ретінде XX ғасырдың басында қазақ жерін орыс империясының жаулап алу, отарлау саясатына қарсы батыл пікір білдіруі, қызғыштай қорғауы, жерді қазақ халқының меншігіне сақтап қалудың тетіктерін ойластыруы тарихтан еш уақытта ұмытылмақ емес. Керісінше, қоғамымыз, мемлекетіміз өркениетті елдердің, халықтардың деңгейіне көтерілген сайын Барлыбек Сыртановтың ұшқыр ойлары мен зерделі тұжырымдары қазақ халқына әр уақытта сабақ бола алады. === '''Мемлекеттік басқару жүйесі туралы ойлары''' === Барлыбек Сыртанов тарихта қаламын деп мүлдем ойламаған болар. Ол жүрегінде халқына деген сүйіспеншілігі бар әрбір қазақ зиялылары сияқты қазақ халқын тәуелсіз мемлекеттердің санатынан көруді көксеген еді. Жоғарыда айтылған "Қазақ елінің уставы" тәуелсіздікті қағаз жүзінде жариялаған болашақ егемен Қазақ мемлекетінің Негізгі Заңының жобасы деп қабылдауымыз тиіс. Оның мазмұнына мұқият талдау жасап қарасақ, әрбір баптары сол заманның талабымен ғана шектелетін емес, керісінше, оның мағынасы осы күнгі тәуелсіз, құқықтық мемлекет құруға бет бұрған Қазақстан Республикасының күн тәртібінде тұрған өзекті мәселелерге өзінің жауабын беріп тұрған сияқты. Бұл нағыз көрегендіктің белгісі екенін мақтанышпен айтуға тұратынын атап кеткен жөн. Барлыбек Сыртанов жоғарыда айтылғандай, мамандығы бойынша шығыстанушы болғанымен, заң, құқық мәселелерімен терең айналысқан қайраткер. Оның табиғат берген терең ойлау қабілетгілігі, білімге деген құштарлығы және еңбекқорлық қасиеттері көп саланы қамтитын ғылымды меңгеруге мүмкіндіктер берді. Осының айғағы — оның қаламынан туған "Қазақ елінің уставы". Бұл құжат небәрі 28 баптан тұрады және соған қарамастан мазмұны осы күні де білгір заңгер ғалымдарды қайран қалдырады. Уставтың толық мәтінін біз 1992 жылы тұңғыш рет "Түрік бірлігі" газетінде, содан кейін көпшіліктің сұрауы бойынша 1994 жылы "Әділет министрлігінің хабаршысы" журналында жарияладық, шын мәнінде бұл үлкен оқиға болған еді және халық өте жылы сезіммен қабылдап, Барлыбек Сыртановты молынан насихаттауды өтінген еді [1,50-57б]. Уставтың ең негізгі идеясы — Қазақстанды Ресей отарынан шығару және дербес, тәуелсіз мемлекет құру. Бұл идеяны ол төңкеріс жасау немесе қарулы күрес арқылы іс жүзіне асырумен емес, керісінше, парламентгік жолмен, съезді шақыру арқылы халық сайлаған депутаттардың шешімін қабылдауды басты мақсат етіп қояды. Уставтың "кіріспе сөзінде" осы мақсаттағы ойларын былайша қорытады: "Жаңа заманда атыссыз, соғыссыз, қан төкпей бейбіт жолмен өз жерімізде тәуелсіз ел болу мақсатында...жеке Қазақ елі республикасын құрамыз". Барлыбек Сыртанов тәуелсіз республика болудың қазақ халқының отарлық саясаттан, ұлттық езгіден, ұлы державалық әрекеттерден өз елінің мүшкіл халге душар  болғандығынан туындайтын мәселе екеніне сендіріп, ойын былайша қорытады: "Орыс патшасы жасалған шартты бұзып, қазақ жеріне бекіністер орнатты, жаулап алуды қалады, қара шекпенділерді қаптатты, қазақтың жерін, жеген нанын тартып алды. Байғұс қазақтар өз жеріне ие болудың айрылды һәм далаға, құмға ығыстырылды". Әрине, Ресей империясы Барлыбек Сыртановтың бұл идеясын нақтылы іс жүзіне асыруға еш уақытта жол бермеген болар еді. Тіпті, дәл сол кезеңде қазақ зиялыларының съезд шақыру, бас қосу туралы мәселе көтеріп жатқанының өзінде жандармерия органдары олардың әрбір қимыл-әрекеттерін құпия түрде бақылауға алып отырған және империяны шайқалтуға бағытталған қайсыбір әрекет болмасын жүргегінде тұншықтырылуы заңды еді. "Халықтар түрмесі" атынан және батыс пен шығысқа бірдей сес, үрей туғызып тұрған екі басты самұрықгың қанды тырнағынан босану мүмкін болмады. Бірақ, әйтеуір, бір кезде тәуелсіздікке жетуді парламенттік жолмен іс жүзіне асыруға сенген Барлыбек Сыртановтың идеялары үлкен көрегендіктің және асқан даналықтың белгісі деп тануымыз қажет. Дегенмен, ол Ресеймен мәңгі достастық қатынаста—доминион дәрежесіндегі арақатынасты болып қалуды жақтайды. Яғни, Британия империясының тәжірибесінде болған отар елдердің еріктілік және тең құқылыққа ие болғанын, бірақ саяси, экономикалық жағынан тәуелсіздіктің Ресейден біршама шектеулі болғанын білдіреді. Барлыбек Сыртановтың бұл идеясы Ресей құрамынан бір күнде емес, біртіндеп шығуын доминиондық қатынаспен шешу еді. Ал, болашақта толық тәуелсіздікке жету Қазақстанда уақытпен шектелмей, ұлт-азаттық қозғалыстың үдеуіне, ұлттық сананың оянуына байланысты екенін түсінген сияқты. Бірақ, "Еуропа жандармы" атағына ие болған Ресей империясы мұндай әрекетке жол беруі екіталай еді. "Уставтың" талаптары бойынша Барлыбек Сыртанов Қазақстанда республикалық басқару нысанын енгізіп, президенттік басқару емес, керісінше, парламенттік басқару енгізу тиімді жљне қажет деп санайды. Оның ойынша, "қазақ елінде ең басшы орын — Ұлт мәжілісі" және ол өкілетті орган болғандықтан "қазақ елінің басшысы Президентті төрт жылға сайлайды". Парламент ең жоғары өкілетті орган ретінде мемлекеттің барлық органдарынан жоғары және есептерін тыңдауға құқылы деген идеяны уағыздайды [18, 56-60 бб.]. Жалпы, Барлыбек Сыртанов не себептен парламентгік басқаруды жақтайды? Әрине, ол АҚШ, Батыс Еуропа конституцияларынан жақсы хабары болған, "Уставты" солардың желісімен, ықпалымен жазғанын анық байқаймыз. Оның ойынша, қазақ қоғамына президенттік басқаруға қарағанда, парламенттік басқару жүйесін енгізу тиімді болып көрінеді. Өйткені, қараңғылық тұманы түнек болып тұрған ортада демократия әлсіз, оның жетістіктерін халық пайдалана алмайды, себебі, саяси сана төмен, рулық сана басым. Соның себебінен қазақ қысымға көнгіш, өз еркін айқын білдіруге білімі де, өресі де жетпейді, билікке таласқан ру, партия басшыларының жемтігіне айналары сөзсіз. Күншіл, кекшіл, біреудің асқанын көре алмайтын қазақ президент сайлауын ру, жүз қақтығыстарына айналдыруы да ғажап емес. '''Ұлы''' '''Абайдың''':<blockquote>Таласып босқа, Жау болып досқа, Қор болып құрып барасың. Өтірік шағым толды ғой, Өкінер уақытың болды ғой! —</blockquote>деген сөздері қазақтың рулық санадағы психологиясын дәлме-дәл суреттегендей. Міне, осындай ерекшеліктерді ескерген Барлыбек Сыртанов президент сайлауды парламенттің құзырына береді. Ал, парламентте сауатты, білімділік деңгейлері жоғары, бір сөзбен айтқанда, кәсіби жағы басым қазақ зиялылары халыққа танымал, ел арасында беделге ие болған, білімді және басқару ісін жақсы білетін, арнайы кәсіби дайындықтан өткен қайраткерді президент етіп сайлауларына толық сенімін білдіреді. Қазіргі уақытга, мысалы, Германия, Италия, Греция, т.б. мемлекеттерде президентті парламент сайлайды және ол бүкіл халық болып дауыс берген болып саналады. 1914 жылы қарашаның 26жұлдызында  туған ауылы Қарашоқыда 48 жасында құрт ауруынан көз жұмады.<ref>«Алаш» қозғалысы. Алматы, 2008. ISBN 9965-32-715-7</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Bio-stub}} [[Санат:Верный ер балалар гимназиясы түлектері]] [[Санат:Санкт-Петербург мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан қоғам қайраткерлері]] 4ls85uianfhx99qrw978xem71ku4ffc Ахмет Кенесарыұлы 0 74057 3404203 3403951 2024-11-23T19:44:46Z Kasymov 10777 3404203 wikitext text/x-wiki '''Ахмет Кенесарыұлы''' ([[1842]]— [[1888]]) — қазақ сұлтаны. Кенесарының бәйбішесі Күнімжаннан туған үш ұлдың кішісі. Шешесінің ықпалымен өзге ағаларымен бірге оқып, білім алады. Жастайынан әскери өнерге машықтанады. Ер жеткен соң [[Қоқан Хандығы|Қоқан хандығының]] әскери санында қызмет жасап, ерлігімен көзге түседі де, "пансат-башы" (бес жүз басы) дәрежесіне дейін көтеріледі. [[Ресей империясы]] Жетісу жерін жаулап алу кезінде ол қоқандық әскер құрамында шайқасады. [[1860]] жылы Ұзынағаш маңында болған шайқастан кейін Кенесары ұрпақтарының бір бөлігі қоқандықтарды қолдады, келесілері орыстар жағына өтіп кетеді. [[1861]] жылы 23 қаңтарда Ахмет пен бауыры Тайшық орыстар билігін мойындап, олардың қол астына өтуге өтініш білдіреді. Сырдария шебінің басшысы генерал Дебу сұлтандардың өтінішін қабыл алады да, олардың (37 жанұя) [[Перовск]]іге көшіп келуіне жағдай жасайды. Сұлтандарға Сырдария шебін қоқандықтардан қорғау қызметі жүктеледі. [[1862]] жылы бұл қызметтері үшін және Жөлек пен Жаңақорғанды басып алу кезіндегі ерліктері үшін [[Тайшық Кенесарыұлы|Тайшық]] пен Ахметке "зау- ряд — хорунжий" әскери шені беріледі. [[1863]] жылы Сырдария шебіне қоқандықтардың парбаншы Шадман қожа мен мыңбасы Қасым бастаған күштерімен соғысады. Осы жылы патша үкіметі Сырдария мен Сібір шептерінің аралығын зерттеу үшін бірнеше арнайы топтар жасақтайды. Орынбор корпусының подполковнигі М.Г. Черняевқа Жөлектен Түркістан қаласына дейінгі жер бедерін зерттеу жүктеледі. Оның Созақ пен Шолаққорған жерлеріне жасаған барлау ісіне Ахмет те өз жасақтарымен қатысады да, Черняев сенімін иеленеді.<ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Stub}} [[Санат:1842 жылы туғандар]] [[Санат:1888 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:Қазақ сұлтандары]] [[Санат:Кенесары хан]] [[Санат:Қоқан хандығы тұлғалары]] [[Санат:Ресей империясы тұлғалары]] pgs4oknhww898tbdjnga91175toiod4 Дәрібай Андарбаев 0 74869 3404294 2591429 2024-11-23T21:58:47Z Casserium 68287 3404294 wikitext text/x-wiki '''Дәрібай Андарбаев''' ([[1937 жыл]], [[Бейнеу ауданы]], [[Сам (Маңғыстау облысы)|Сам ауылы]]) – инженер-құрылысшы, аға ғылыми қызметкер, ғылым кандидаты ([[1966]]). [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Шымкент химия-технология институты]]н бітірген ([[1961]]). Өнертапқыш, бірнеше патент авторы. [[1961]] – [[1963|63]] жылдары Шымкент химия-технология институтында ассистент, [[1963]]–[[1966|66]] жылдары [[КСРО Құрылыс материалдар институты]]на қарасты ''«Алматы [[құрылыс материалдары ғылыми-зерттеу және жобалау институты]]»''нда аспирант, [[1966]] – [[1973|73]] жылдары осы институттың аға ғылыми қызметкері, ғылыми-технологиялық информация бөлімінің бастығы, [[1973]] – [[1977|77]] жылдары [[Қазақстан ғылыми-технологиялық құрылыс ақпараттық орталық институты]]нда (''ҚазЦНТИС'') директор, [[1977]] – [[1980|80]] жылдары Мемлекеттік құрылыс комитетінде құрылыс басқармасының бастығы, [[1980]] – [[1994|94]] жылдары [[Алматы]] құрылыс материалдары ғылыми-зерттеу және жобалау институтының аға ғылыми қызметкері, сұйық құрылыс материалдар мен бетон зертханасының меңгерушісі болды.<ref>[[Маңғыстау энциклопедиясы]], Алматы, 1997</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{Stub}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:1937 жылы туғандар]] [[Санат:Бейнеу ауданында туғандар]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан өнертапқыштары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Құрылыс материалдары ғылыми-зерттеу және жобалау институты қызметкерлері]] 6utd2f1g0tr35ep6h5vfu576b8f570z Шалатай Мырзахметов 0 75888 3404272 2437657 2024-11-23T21:48:23Z Casserium 68287 3404272 wikitext text/x-wiki '''Шалатай Мырзахметов''' (1946 жылы туған, Шәуілдір ауылы) — қоғам қайраткері. 1968 ж. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н, 1992 ж. Қазақстан менеджмент, экономика және болжам институтын (КИМЭП) бітірген. Еңбек жолын 1962 ж. [[Арыс кеңшары]]нда тракторшы болып бастаған. 1971—88 ж. Қызылқұм ауданында құрылыс инженері, колонна бастығы, ауатком төрағасының орынбасары, 1988—92 ж. Созақ ауаткомының төрағасы қызмет- терін атқарды. 1992—2000 ж. "Жібек жолы" әмбебаб тауар биржасының президенті, 2003 жылға дейін Отырар ауданының әкімі. 2003 жылдан [[Оңтүстік Қазақстан облыс мәслихаты]]ның хатшысы қызметінде.<ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref> «Құрмет» орденімен (2005); «Үздік еңбегі үшін» (1986), «Астана» (1998), «Ерен еңбегі үшін» (1998), «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл» (2001), «Қазақстан Конституциясына 10 жыл» (2005), «Қазақстан Парламентіне 10 жыл» (2006), «Астананың 10 жылдығы» (2008) медальдарымен марапатталған. Әскери атағы - аға лейтенант. Діни көзқарасы - мұсылман. Қазақстанның болашағы туралы болжамы - «Өркендеуіш өркениетті құқықтық ел». Хоббиі - әдебиет. Сүйіп оқитын әдебиеті - тарихи әдебиет, детективтер. Үйленген. Жұбайы - Мырзахметова Зина, зейнеткер Қыздары - Баян (1968), Гүлден (1970), Гүлжан (1972), Үлжан (1977); улдары - Қуандық (1973), Шахмұрат (1979), Ермұрат (1984).<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені - 2011 жыл. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 ІSВN 978-601-278-473-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] {{stub}} [[Санат:1946 жылы туғандар]] iuoga9kud74zr956qcrajenit2mdud9 Мақсат Пазылбеков 0 76344 3404295 2072604 2024-11-23T21:59:04Z Casserium 68287 3404295 wikitext text/x-wiki '''Мақсат Пазылбеков''' (31.5. 1972, [[Талапты ауылы]]) — [[спортшы]], Қазақстанның [[спорт шебері]]. 1994 жылы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]н бітірген. Қазақша күрестен жастар арасында Қазақстан чемпионы (1989, 2-орын), Бүкілодақтық турнирдің ([[Мәскеу]], 1990, 3-орын; [[Тула]], 1992, 2-орын), Қазақстан чемпионатының (1993, 3-орын) жүлдегері.<ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Stub}} 0nddp7r55hru0ewtkig6yvzrz9dgg23 Соғыс заңдары мен дәстүрлерін бұзу 0 87400 3404483 2144216 2024-11-24T09:59:03Z Ерден Карсыбеков 3744 Ерден Карсыбеков [[Әскери қылмыстар]] бетін [[Соғыс заңдары мен дәстүрлерін бұзу]] бетіне жылжытты 2144216 wikitext text/x-wiki [[Соғыс заңдары|Соғыстың заңдары]] мен [[дәстүр]]лерін бұзу арқылы, қазаға душар ету, азаптау немесе [[құлдық]]қа алып кету немесе жаулап алынған аумақтағы азаматтық тұрғындарды басқа мақсаттар үшін пайдалану; [[әскери тұтқындар]] немесе [[теңіз]]де жүзіп жүргендерді өлімге душар ету, азаптау; кепілге алынғандарды өлтіру, жеке немесе [[қоғам]]дық меншіктерді тонау; ақтауға болмайтын әскери қажеттілік деп және т.б. қылмыстар жасау арқылы, қалалар мен ауылдарды жөн-жосықсыз талқандау, жаппай тонау түрінде көрінетін әскери қылмыстар.<ref>Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008 жыл. ISBN 9965-11-274-6</ref><ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{stub:Заң}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Құқық]] [[Санат:Заң]] [[pl:Zbrodnie wojenne]] j8looq3oph87m56r8c59qxikmu0pbbw Адамды кепілге алу 0 87779 3404477 2867459 2024-11-24T09:44:05Z Ерден Карсыбеков 3744 Ерден Карсыбеков [[Аманат]] бетін [[Адамды кепілге алу]] бетіне жылжытты 2144224 wikitext text/x-wiki '''Аманат''' ({{lang-ar|<big>أمانة</big>}} {{lang-en|hostage}}) - адамның [[азат]] етілуіне мүдделі адамдарды, әлдебір талаптарды орындауға көндіру мақсатымен, күш қолдану арқылы ұсталып отырған адам. [[Мемлекет]]ті, ұйымды немесе азаматты мәжбүрлеу мақсатында жасалып, аманат ретінде адамды ұстап алу мен ұстау немесе аманат адамды азат етудің шарты ретінде қандай да бір әрекетті жасаудан өзін тежеу, қылмыстық заңнама бойынша қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыс болып табылады.<ref>Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008 жыл. ISBN 9965-11-274-6</ref><ref>Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2</ref> == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} [[Санат:Мәдениет]] [[Санат:Терминология]] [[Санат:Құқық]] [[Санат:Заң]] {{stub}} 71ig00ghi3oblnybwicxl5axm97insh 3404482 3404477 2024-11-24T09:55:23Z Ерден Карсыбеков 3744 3404482 wikitext text/x-wiki '''Адамды кепілге алу''' (аманат алу) — адамның азат етілуіне мүдделі тұлғаларды әлдебір талаптарды орындауға көндіру мақсатымен, күш қолдану арқылы сол адамды ұстап тұру. Мемлекетті, ұйымды немесе азаматты мәжбүрлеу мақсатында жасалып, аманат ретінде адамды ұстап алу мен ұстау немесе аманат адамды азат етудің шарты ретінде қандай да бір әрекетті жасаудан өзін тежеу, қылмыстық заңнама бойынша [[қоғамдық қауіпсіздік]]ке қарсы [[қылмыс]] болып табылады.<ref>Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008 жыл. ISBN 9965-11-274-6</ref><ref>Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2</ref> == Дереккөздер == <references/> {{stub:Заң}} {{Қылмыстық Кодекс 2}} [[Санат:Қылмыстық құқық]] t5hgkvkxgqah3z2d3sa6wbgbozku2wv С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры 0 98871 3404387 3344406 2024-11-24T05:47:24Z Салиха 17167 «[[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері|Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404387 wikitext text/x-wiki {{Театр |атауы = С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры |сурет = С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры.jpg |сурет ені = |сурет тақырыбы = |театр типі = |Негізделгені = [[2000 жыл|2000]] |Негізін қалаған = |Жабылды = |Театр труппасы = |Жанрлар = музыкалық драма |марапаттары = |Орналасуы = {{KAZ}}<br />[[Петропавл]] |Мекен-жайы = |Сыйымдылығы = |Статус = |Ведомство = |Директоры = Біржан Жалғасбаев |Көркемдік жетекшісі = Дәурен Тойбазаров |Бас режиссёрі = |Бас дирижёрі = Марат Жақыпов |Бас балетмейстері = Жанна Темербаева |Бас хормейстері = |Бас суретші = |Сайты = |Викиқор = }} '''С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры''' – [[Петропавл]] қаласындағы мәдени-сахналық ұжым. == Тарихы == Театр [[2000 жыл|2000]] жылы жазушы [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|С. Мұқанов]]тың 100 жылдық мерейтойымен тұспа-тұс ашылғандықтан жазушы есімі беріліп, шымылдығын 15 маусымда С. Мұқановтың "Аққан жүлдыз" спектаклімен ашты. 2000-[[2005 жыл|2005]] жылдары ұжымның бас режиссері, әрі директоры О. Ақжарқын-Сәрсенбек, суретшісі А. Сырбаева, алғашқы актерлері [[Қазақ ұлттық өнер академиясы]]ның түлектері болды. == Қойылымдары == Театр репертуарында: [[Шыңғыс Төреқұлұлы Айтматов|Ш. Айтматов]]тың "Шыңғыс ханның ақ бұлты" бойынша, [[Мәди Хасенов|М. Хасенов]]тың "Пай, пай, жас жұбайлар-ай", [[Сәкен Нұрмақұлы Жүнісов|С. Жүнісов]]тің "Қысылғаннан қыз болдық", "Елім-ай", [[Софы Қалыбекұлы Сматаев|С. Сматаев]]тың "Көгілдір такси", [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғ. Мүсірепов]]тің "Қозы Көрпеш-Баян сұлу", С. Ваннустың "Иірім", Б. Ұзақовтың "Үміт", П. Мерименің "Кармэн", т.б. бар. Театрда Жастар одағы сыйлығының иегерлері Н. Мағавина, А. Алтыбаева және актерлер Б. Жалғасбаев, М. Құсайынов, Д. Саудов, Е. Шүкіров, т.б. еңбек етеді. Театр бүгінгі таңда "Бір түп алма ағашы" (авторы және режиссері Қазақстанға еңбегі сіңген өнер қайраткері Ә. Оразбеков), Абайдың "Қара сөздері", Р. Мұқанова "Мәңгілік бала бейне", [[Тахауи Ахтанов|Т. Ахтанов]] "Күшік күйеу", [[Тынымбай Нұрмағамбетов|Т. Нұрмағамбетов]] "Бес бойдаққа бір той" (режиссері М. Ақжолов), М. Задорновтың "Күйеуіңізді сатыңызшы", [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|М. Әуезов]]тің "Еңлік -Кебек", Т. Улиямс "Шыны хайуанат" (режиссері Б. Шамбетов), К. Гольдонидің "Екі қожаға бір қызметші" (режиссері Ресей мен Қазақстанға еңбегі сіңген өнер қайраткері Б. Н. Преображенский), [[Мағжан Жұмабай|М. Жұмабаев]]тың "Батыр-Баян" (режиссері М. Оспанов Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері), С. Мұқановтың "Балуан Шолақ" повесінің желісімен жазылған [[Дулат Исабеков|Д. Исабеков]]тің "Жау жүрек" (режиссері [[Жанат Әубәкірұлы Хаджиев|Жанат Хаджиев]], Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, Тәуелсіз платиналы "Тарлан" сыйлығының иегері), Ә. Таразидің "Жақсы кісі" (режиссері Ғ. Баязитов), Н. Байтеміровтің "Абайлаңыз қалыңдық" (режиссері Б. Шамбетов), О. Богаевтың "Down-Way" (режиссері Б. Әбдірхманов), А. Богачеваның "Эйр-Балалық", Т. Жүжженоғлының "Тығырық", С. Жүнісовтың "Елім-ай", Ш. Башбековтың "Шойын қатын" осындай қырықтан астам қойылымдармен көрермен көк жиегін кеңейтіп, сырбаз сахна сан қырлы сәулесін шашты. Театр жан-жақты рухани ізденіс үстінде, заманауи құрал жабдықтармен толық қамтамасыз етілген. Облыс пен қалаларға, аудан-аймаққа гастрольдік сапармен өнер сабақтастырып, халықпен тығыз байланыста болып, өнер биігінен өз жолын салып барады.<ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref> == Жетістіктері == * Театр ұжымы [[2001 жыл|2001]] жылы Республикалық театр фестивалінде М. Баджиевтің "Қылмысты оқиға" спектаклімен Бас жүлдені жеңіп алды. * [[2002 жыл|2002]] жылы Ғ. Мүсіреповтің туындыларына арналған Х-шы Республикалық театр фестивалінде Б. Жалғасбаев пен Н. Мағауина «ең үздік Қозы» және "Ең үздік Баян" номинациясын жеңіп алды. Аталмыш жылы актер Б. Жалғасбаев Президенттің Құрмет грамотасымен марапатталды және сол жылы актрисалар Н. Мағауина және А. Алтыбаева "Қазақстан Жастар сыйлығының лауреаты" атағын алды. * Театр [[2003 жыл|2003]] жылы [[Каир]]де өткен XV-Халықаралық театрлар фестивалінде Ғ. Мүсіреповтың "Қозы көрпеш-Баян сұлу" пьесаның желісі бойынша жасалған "Шың басында" атты экспериментті қойылымымен қатысып, үздік ондық қатарынан орын еншілеп, Құрмет грамотасымен марапатталды. * [[2004 жыл|2004]] жылы XII-ші Республикалық театрлар фестиваліне М. Ғаппаровтың "Қуыршақ немесе қызғаншақ қыздардың кеші" қойылымымен қатысып Оразәлі Ақжарқын-Сәрсенбек "Үздік режиссер" номинациясын еншіледі. Сол жылы Елбасы [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Н.Ә. Назарбаев]]тың ұсынысымен, ЮНЕСКОның қолдауымен [[Нұр-Сұлтан|Астана]] қаласында өткен VII-ші Халықаралық жастардың шағармашылық "Шабыт" фестивалінде П. Мерименің "Кармен" қойылымымен қатысып, сахнагер Н. Мағауина "Ең үздік әйел бейнесі" номинациясын жеңіп алып, фестиваль лауреаты атанды және "Театр тартуы" номинациясы бойынша театр III-ші орынға ие болды. * [[2005 жыл|2005]] жылы [[Қызылорда]] қаласында өткен [[Құрманбек Жандарбеков|Қ. Жандарбеков]] пен [[Қанабек Байсейітов|Қ. Байсейітов]]тың 100 жылдық мерейтойына орай ұйымдастырылған XIII-ші Республикалық театралдық фестиваліне Д. Исабековтың "Тыныштық күзетшісі" қойылымымен қатысып, сахнагер Е. Шүкіров "Үздік ер адам бейнесі" номинациясын иеленді. * [[2006 жыл|2006]] жылы театр басшысы Қ. Қасымов пен театрдың көркемдік жетекші Б. Жалғасбаев Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Құрмет белгісі "Мәдениет қайраткері" атағын алды. * [[2008 жыл|2008]] жылы Ақтау қаласында өткен Н. Жантөриннің 80-жылдық мерейтойына арналған XVI-шы Республикалық театралдық фестиваліне А. Володиннің "Қос жебе" қойылымымен қатысып 2-ші орынды еншіледі. * "Down-Way" спектаклі [[Екатеринбург]] қаласында өткен "Коляда-Plays" қазіргі заманғы драматургия халықаралық театр фестивалінде арнаулы сыйлықпен атап өтілді. Сондай-ақ "В ногу современем" эксперимантальді спектакльдеріне арналған аймақтық театр фестивалінде "Үздік актерлік ансамбль" номинациясын жеңіп алды. Театр жанына "Алуа" атты би тобы мен камералық оркестр құрылған. Оның құрамындағы әртістер театр қойылымдарына да қатысады.<ref>Қазақстанның мәдени ошақтары. Культурные центры Казахстана: Фотоальбом. – Алматы:«АСА» Баспа үйі» ЖШС, 2012. – 288 б. (қазақ, орыс, тілдерінде) ISBN 978-601-80325-0-9</ref> == Актерлік құрамы == Сұпатаева Аида, Разиев Асылхан, Гайнулина Гүлнәз, Тәшкен Дулат, Дұрысбеков Тұрақ, Мусина Құртқа, Уәлиева Зарина, Каримов Әділжан, Қасым Айбол, Асқаров Нұрбол, Адыкенов Думан, Кәмшәт Қабошева, Ислам Жақсылық, Бегалина Жанар, Серкебаева Мақпал, Асқарова Гүлдана, Алет Гүлмира. == Галерея == <gallery> С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры 1.jpg С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры 2.jpg С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры 3.jpg С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры 4.jpg </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Театр сайты == https://kaz-teatr.kz/ [[Санат:Қазақстан театрлары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы мәдениеті]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] srf4u5us9jus2r8vzknf679rcwklugg 3404388 3404387 2024-11-24T05:47:52Z Салиха 17167 «[[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы мәдениеті|Солтүстік Қазақстан облысы мәдениеті]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті|Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404388 wikitext text/x-wiki {{Театр |атауы = С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры |сурет = С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры.jpg |сурет ені = |сурет тақырыбы = |театр типі = |Негізделгені = [[2000 жыл|2000]] |Негізін қалаған = |Жабылды = |Театр труппасы = |Жанрлар = музыкалық драма |марапаттары = |Орналасуы = {{KAZ}}<br />[[Петропавл]] |Мекен-жайы = |Сыйымдылығы = |Статус = |Ведомство = |Директоры = Біржан Жалғасбаев |Көркемдік жетекшісі = Дәурен Тойбазаров |Бас режиссёрі = |Бас дирижёрі = Марат Жақыпов |Бас балетмейстері = Жанна Темербаева |Бас хормейстері = |Бас суретші = |Сайты = |Викиқор = }} '''С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры''' – [[Петропавл]] қаласындағы мәдени-сахналық ұжым. == Тарихы == Театр [[2000 жыл|2000]] жылы жазушы [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|С. Мұқанов]]тың 100 жылдық мерейтойымен тұспа-тұс ашылғандықтан жазушы есімі беріліп, шымылдығын 15 маусымда С. Мұқановтың "Аққан жүлдыз" спектаклімен ашты. 2000-[[2005 жыл|2005]] жылдары ұжымның бас режиссері, әрі директоры О. Ақжарқын-Сәрсенбек, суретшісі А. Сырбаева, алғашқы актерлері [[Қазақ ұлттық өнер академиясы]]ның түлектері болды. == Қойылымдары == Театр репертуарында: [[Шыңғыс Төреқұлұлы Айтматов|Ш. Айтматов]]тың "Шыңғыс ханның ақ бұлты" бойынша, [[Мәди Хасенов|М. Хасенов]]тың "Пай, пай, жас жұбайлар-ай", [[Сәкен Нұрмақұлы Жүнісов|С. Жүнісов]]тің "Қысылғаннан қыз болдық", "Елім-ай", [[Софы Қалыбекұлы Сматаев|С. Сматаев]]тың "Көгілдір такси", [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Ғ. Мүсірепов]]тің "Қозы Көрпеш-Баян сұлу", С. Ваннустың "Иірім", Б. Ұзақовтың "Үміт", П. Мерименің "Кармэн", т.б. бар. Театрда Жастар одағы сыйлығының иегерлері Н. Мағавина, А. Алтыбаева және актерлер Б. Жалғасбаев, М. Құсайынов, Д. Саудов, Е. Шүкіров, т.б. еңбек етеді. Театр бүгінгі таңда "Бір түп алма ағашы" (авторы және режиссері Қазақстанға еңбегі сіңген өнер қайраткері Ә. Оразбеков), Абайдың "Қара сөздері", Р. Мұқанова "Мәңгілік бала бейне", [[Тахауи Ахтанов|Т. Ахтанов]] "Күшік күйеу", [[Тынымбай Нұрмағамбетов|Т. Нұрмағамбетов]] "Бес бойдаққа бір той" (режиссері М. Ақжолов), М. Задорновтың "Күйеуіңізді сатыңызшы", [[Мұхтар Омарханұлы Әуезов|М. Әуезов]]тің "Еңлік -Кебек", Т. Улиямс "Шыны хайуанат" (режиссері Б. Шамбетов), К. Гольдонидің "Екі қожаға бір қызметші" (режиссері Ресей мен Қазақстанға еңбегі сіңген өнер қайраткері Б. Н. Преображенский), [[Мағжан Жұмабай|М. Жұмабаев]]тың "Батыр-Баян" (режиссері М. Оспанов Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері), С. Мұқановтың "Балуан Шолақ" повесінің желісімен жазылған [[Дулат Исабеков|Д. Исабеков]]тің "Жау жүрек" (режиссері [[Жанат Әубәкірұлы Хаджиев|Жанат Хаджиев]], Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, Тәуелсіз платиналы "Тарлан" сыйлығының иегері), Ә. Таразидің "Жақсы кісі" (режиссері Ғ. Баязитов), Н. Байтеміровтің "Абайлаңыз қалыңдық" (режиссері Б. Шамбетов), О. Богаевтың "Down-Way" (режиссері Б. Әбдірхманов), А. Богачеваның "Эйр-Балалық", Т. Жүжженоғлының "Тығырық", С. Жүнісовтың "Елім-ай", Ш. Башбековтың "Шойын қатын" осындай қырықтан астам қойылымдармен көрермен көк жиегін кеңейтіп, сырбаз сахна сан қырлы сәулесін шашты. Театр жан-жақты рухани ізденіс үстінде, заманауи құрал жабдықтармен толық қамтамасыз етілген. Облыс пен қалаларға, аудан-аймаққа гастрольдік сапармен өнер сабақтастырып, халықпен тығыз байланыста болып, өнер биігінен өз жолын салып барады.<ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref> == Жетістіктері == * Театр ұжымы [[2001 жыл|2001]] жылы Республикалық театр фестивалінде М. Баджиевтің "Қылмысты оқиға" спектаклімен Бас жүлдені жеңіп алды. * [[2002 жыл|2002]] жылы Ғ. Мүсіреповтің туындыларына арналған Х-шы Республикалық театр фестивалінде Б. Жалғасбаев пен Н. Мағауина «ең үздік Қозы» және "Ең үздік Баян" номинациясын жеңіп алды. Аталмыш жылы актер Б. Жалғасбаев Президенттің Құрмет грамотасымен марапатталды және сол жылы актрисалар Н. Мағауина және А. Алтыбаева "Қазақстан Жастар сыйлығының лауреаты" атағын алды. * Театр [[2003 жыл|2003]] жылы [[Каир]]де өткен XV-Халықаралық театрлар фестивалінде Ғ. Мүсіреповтың "Қозы көрпеш-Баян сұлу" пьесаның желісі бойынша жасалған "Шың басында" атты экспериментті қойылымымен қатысып, үздік ондық қатарынан орын еншілеп, Құрмет грамотасымен марапатталды. * [[2004 жыл|2004]] жылы XII-ші Республикалық театрлар фестиваліне М. Ғаппаровтың "Қуыршақ немесе қызғаншақ қыздардың кеші" қойылымымен қатысып Оразәлі Ақжарқын-Сәрсенбек "Үздік режиссер" номинациясын еншіледі. Сол жылы Елбасы [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Н.Ә. Назарбаев]]тың ұсынысымен, ЮНЕСКОның қолдауымен [[Нұр-Сұлтан|Астана]] қаласында өткен VII-ші Халықаралық жастардың шағармашылық "Шабыт" фестивалінде П. Мерименің "Кармен" қойылымымен қатысып, сахнагер Н. Мағауина "Ең үздік әйел бейнесі" номинациясын жеңіп алып, фестиваль лауреаты атанды және "Театр тартуы" номинациясы бойынша театр III-ші орынға ие болды. * [[2005 жыл|2005]] жылы [[Қызылорда]] қаласында өткен [[Құрманбек Жандарбеков|Қ. Жандарбеков]] пен [[Қанабек Байсейітов|Қ. Байсейітов]]тың 100 жылдық мерейтойына орай ұйымдастырылған XIII-ші Республикалық театралдық фестиваліне Д. Исабековтың "Тыныштық күзетшісі" қойылымымен қатысып, сахнагер Е. Шүкіров "Үздік ер адам бейнесі" номинациясын иеленді. * [[2006 жыл|2006]] жылы театр басшысы Қ. Қасымов пен театрдың көркемдік жетекші Б. Жалғасбаев Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Құрмет белгісі "Мәдениет қайраткері" атағын алды. * [[2008 жыл|2008]] жылы Ақтау қаласында өткен Н. Жантөриннің 80-жылдық мерейтойына арналған XVI-шы Республикалық театралдық фестиваліне А. Володиннің "Қос жебе" қойылымымен қатысып 2-ші орынды еншіледі. * "Down-Way" спектаклі [[Екатеринбург]] қаласында өткен "Коляда-Plays" қазіргі заманғы драматургия халықаралық театр фестивалінде арнаулы сыйлықпен атап өтілді. Сондай-ақ "В ногу современем" эксперимантальді спектакльдеріне арналған аймақтық театр фестивалінде "Үздік актерлік ансамбль" номинациясын жеңіп алды. Театр жанына "Алуа" атты би тобы мен камералық оркестр құрылған. Оның құрамындағы әртістер театр қойылымдарына да қатысады.<ref>Қазақстанның мәдени ошақтары. Культурные центры Казахстана: Фотоальбом. – Алматы:«АСА» Баспа үйі» ЖШС, 2012. – 288 б. (қазақ, орыс, тілдерінде) ISBN 978-601-80325-0-9</ref> == Актерлік құрамы == Сұпатаева Аида, Разиев Асылхан, Гайнулина Гүлнәз, Тәшкен Дулат, Дұрысбеков Тұрақ, Мусина Құртқа, Уәлиева Зарина, Каримов Әділжан, Қасым Айбол, Асқаров Нұрбол, Адыкенов Думан, Кәмшәт Қабошева, Ислам Жақсылық, Бегалина Жанар, Серкебаева Мақпал, Асқарова Гүлдана, Алет Гүлмира. == Галерея == <gallery> С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры 1.jpg С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры 2.jpg С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры 3.jpg С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры 4.jpg </gallery> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Театр сайты == https://kaz-teatr.kz/ [[Санат:Қазақстан театрлары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] 1yitpnbxfz4jhfvkola6z7vgq0iog2m Елубай Абдуллаұлы Орымбаев 0 102720 3404247 2746660 2024-11-23T21:40:12Z Casserium 68287 3404247 wikitext text/x-wiki '''Елубай Абдуллаұлы Орымбаев''' (24.01.[[1950 жыл]], [[Түркістан облысы]], [[Созақ ауданы]], [[Таскөмірсай]] кенті) - Қазақстанның құрметті құрылысшысы. [[Қазақ]]. ==Білімі== * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]н бітірген, инженер-құрылысшы-технолог. Жобаларды басқаруға РМІ әдіснамасы бойынша сертификаты бар (2006). ==Еңбек жолы== * 1972 жылдан - ҚазКСР Ауырқұрылысмині «Қаратаухимқұрылыс» тресінің құрылыс материалдары комбинатының шебері * 1973 жылдан - бас технологі, бас инженері ([[Жаңатас]] қ.). * 1975 жылдан - [[ҚазКСР]] Монтаж арнайы құрылыс министрлігі «[[Қазболатконструкция]]» Жаңатас басқармасы өндірістік-техникалық бөлімінің бастығы. * 1977 жылдан - [[ҚазКСР]] Ауыр құрылыс министрлігі «Қаратауфосфорқұрылыс» тресінің №2 жылжымалы механикаландырылған колоннасының бас инженері (Жаңатас қ.). * 1983 жылдан - «Зауытқұрылыс» құрылыс-монтаждау поезінің бастығы * 1988 жылдан - ҚазКСР Ауырқұрылысмині «Қаратаухимқұрылыс» тресінің бас инженері (Жаңатас қ.). * 1992 жылдан - [[ҚР]] Ауырқұрылысмині «Қаратаухимқұрылыс» тресінің басқарушысы (Жаңатас қ.). * 1993 жылдан - «[[Қаратаухимқұрылыс]]» АҚ президенті. * 1996 жылдан - [[Жамбыл облысы]] Сәулет, тұрғын үй салу және әкім аумағына құрылыс салу департаментінің бастығы ([[Тараз]] қ.). * 1998 жылдан - «Достук Достык Дружба» ОСОО қырғыз-қазақ-ресей бірлескен кәсіпорнының бас директоры ([[Алматы]] қ.). * 1999 жылдан - «[[Тараз]]» ӨҚК Басқармасының төрағасы, «РЫМ» өнеркәсіп корпорациясының президенті (Тараз қ.). * 2002 жылдан - «Виал» ЖШС бас директорының орынбасары (Алматы қ.). * 2006 жылдан - «Alwin Group» ЖШС инвестициялық құрылыс компаниясы бас директорының орынбасары, бас директоры (Алматы қ.). * 2008 жылдан қаңтар айынан - «Atameken Kurylys» құрылыс компаниясының бас директоры (Алматы қ.). * 2008 жылдан мамыр айынан - «Достық Құрылыс» құрылыс компаниясы» ЖШС бас директоры (Алматы қ.). * 2009 жылдан наурыз айынан бері - «REAL Plus» ЖШС директоры ([[Астана]] қ.). Оның жетекшілігімен ҚР-да көптеген объектілер салынып, пайдалануға енгізілді, оның ішінде: ҚР қорғаныс министрлігінің әскери клиникалық госпиталі (Алматы қ.). «Бес-Тұлға» 21 қабатты тұрғын үй кешені (Алматы қ.), «Земляничная поляна» коттедждер қалашығы (Каменка кенті), Атырау қ. тұрғын үй кешендері, кен-байыту фабрикалары, зауытттар, Қаратау химиялық өнеркәсіп фосфорит бассейнінің кеніштері және т.б. ==Марапаттары мен жетістіктері== ҚР Құрметті құрылысшысы (2010). ==Отбасы== Үйленген. 3 баласы бар.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:24 қаңтарда туғандар]] [[Санат:1950 жылы туғандар]] [[Санат:Созақ ауданында туғандар]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Жаңатас тұлғалары]] [[Санат:Қазақстан құрылысшылары]] [[Санат:Қазақстанның құрметті құрылысшылары]] [[Санат:Қаратаухимқұрылыс тұлғалары]] {{Bio-stub}} jngfavntqu6yt73dol2521m13ci8kcb Ғалым Сұлтанұлы Тұрсынбаев 0 102998 3404248 2746667 2024-11-23T21:40:34Z Casserium 68287 3404248 wikitext text/x-wiki '''Ғалым Сұлтанұлы Тұрсынбаев''' - 1970 жылы 10 ақпанда [[Түркістан облысы]] Сарыағаш ауданының Жамбыл атындағы ұжымшарында туған. Қазақ. Әкесі - Тұрсынбаев Сұлтан Бекамалұлы, ОҚО әкімінің кеңесшісі. Анасы - Битемірова Гүлжарқын Майлышқызы, марқұм. Қазақ химия-технологиялық институтын (1993) инженер-технолог-құрылысшы мамандығы бойынша; ҚР Президенті жанындағы Ұлттық Жоғары мемлекеттік басқару мектебін (1998) мемлекеттік басқару менеджері мамандығы бойынша бітірген. «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызмет» (4 басылым, 2001-2005) әдістемелік көмекші құралының авторы. Қазақ, орыс және ағылшын (сөздікпен) тілдерін біледі. «Нұр Отан» ХДП мүшесі (2006 жылдан). *1986 жылдан - Шымкент қаласы XXI партия съезі атындағы кеңшардың [[жылыжай комбинаты]]нда жұмысшы. *1987 жылдан - Шымкент стансасындағы механикаландырылған жол шеберханасының слесарі. *1987-1993 жылдары - [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]ның студенті. *1988-1989 жылдары - [[Кеңес Әскері]] қатарында қызметте. *1993 жылдың шілдесінен - «Сымбат» ШК жұмысшысы (Шымкент қаласы). *1993 жылдың қарашасынан - Шымкент қаласы әл-Фараби аудандық әкімшілігінің Жастар істері, туризм және спорт басқармасының маманы, бас маманы. *1994 жылдан - «Гипсолит» құрылыс [[кооператив]]інің шебері (Шымкент қаласы). *1995 жылдан - Шымкент қаласы әл-Фараби аудандық әкімшілігі Оңтүстік Қазақстан облыстық жастар істері, туризм және спорт басқармасының ұйымдастыру-кадр жұмысы бөлімінің бас маманы. *1997 жылдан - ҚР Президентінің жанындағы [[Ұлттық Жоғары мемлекеттік басқару мектебі]]нің тыңдаушысы. *1998 жылдың маусымынан - ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігі Мемлекеттік қызметті реформалау басқармасының бас маманы. *1998 жылдың қыркүйегінен - ОҚО Стратегиялық жоспарлау және реформалар департаменті кәсіпкерлік және нарықтық инфрақұрылымдар бөлімінің бастығы. *1999 жылдың маусымынан - ОҚО Мемлекеттік қызмет департаменті информатика және бағдарламалық қамсыздандыру бөлімінің бастығы. *1999 жылдың желтоқсанынан - Шымкент қаласы әкімінің аппаратында мемлекеттік қызмет және [[бақылау]] секторының меңгерушісі. *2000 жылдың наурызынан - ОҚО бойынша ҚР Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттік басқармасы бастығының орынбасары. *2005 жылдың сәуірінен - [[Қызылорда облысы]] бойынша ҚР Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігі Басқармасының бастығы. *2005 жылдың шілдесінен - Қызылорда облысындағы ҚР Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігі аймақтық басқармасының бастығы - ҚР Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігі Тәртіптік кеңесінің төрағасы. *2007 жылдың мамырынан - ШҚО-дағы ҚР Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігі аймақтық басқармасының бастығы - ҚР Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігі Тәртіптік кеңесінің төрағасы. *2009 жылдың наурызынан бері - Шығыс Қазақстан облысы әкімі аппаратының жетекшісі. «Астананың 10 жылдығы» медалімен марапатталған (2008). Әскери атағы - запастағы сержант.<br /> Діни көзқарасы - [[ислам]].<br /> Саяси қайраткер ретіндегі идеалы - Н.Ә. Назарбаев, М. Махаммад. <br /> Хоббиі - аңшылық, кітап оқу.<br /> Сүйіп оқитын әдебиеті - [[тарихи әдебиет]]. Үйленген. Жұбайы - Орынбаева Мейрамкүл Жүсіпқызы (1972 жылы туған), Өскемен қаласындағы №9 балабақшаның директоры. Қызы - Сұлтан Қарлығаш Ғалымқызы (1993 жылы туған), Д. Серікбаев атындағы ШҚМУ студенті; ұлдары – Сұлтанов Берік Ғалымұлы (1998 жылы туған), оқушы, Сұлтанов Ерік Ғалымұлы (2007 жылы туған).<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені . Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] {{Bio-stub}} czi8vh52bb7gl2ee11rc0cbzukks55y Байсейіт Қансейітұлы Түймебаев 0 103001 3404273 3381277 2024-11-23T21:48:53Z Casserium 68287 3404273 wikitext text/x-wiki '''Байсейіт Қансейітұлы Түймебаев''' - 1956 жылы 17 ақпанда [[Түркістан облысы]] Алғабас ауданының Қайнар ауылында туған. [[Қазақ]]. [[Ысты]] руынан шыққан.<ref>{{кітап|авторы= Баспа бас директоры:Әшірбек Көпіш|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Бәйдібек баба - Алып бәйтерек ұрпақтарының шежіресі. Ысты|шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= Алматы|баспасы= Издательство Өнер|жыл= 2003, 2005|томы= |беттері= |барлық беті= |сериясы= |isbn=9965-595-60-7|тиражы= }}</ref> Әкесі - Түймебаев Қансейіт, зейнеткер, ОҚО Алғабас және Созақ аудандарының партия ұйымдарында хатшы болып жұмыс істеген. Анасы - Түймебаева Ұлмекен Жаманқұлқызы, зейнеткер. Қазақ химия-технология институтын (1979) инженер-механик мамандығы бойынша; Қазақ мемлекеттік басқару академиясын (1997) экономист мамандығы бойынша; Көкшетау мемлекеттік университетін (2007) саясаттанушы мамандығы бойынша бітірген. Қазақ және орыс тілдерін біледі. *1974 жылдан - Шымкент телеграф-телефон стансасының 4-ші сыныпты монтері. *1976 жылдан - [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]ның студенті. *1979 жылдан – Шевченко қаласындағы [[пластмасса]] зауытының инженері, шебері, аға инженері. *1987 жылдың қаңтарынан - Маңғышлақ облыстық атқару комитетінің референті. *1987 жылдың қазанынан - Маңғышлақ облыстық атқару комитеті бас өндірістік-экономикалық басқармасының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы құрылыс басқармасының жетекші маманы. *1988 жылдан - Маңғышлақ облыстық атқару комитеті тұрғын-коммуналдық шаруашылығының материалдық-техникалық жабдықтау бөлімінің бастығы. *1989 жылдың ақпанынан - «[[Қаражанбастерммұнай]]» сынақтық-тәжірибелік мұнай өндіру басқармасының тұрғын үй-пайдалану учаскесінің бастығы. *1989 жылдың қазанынан - Шымкент облыстық атқару комитеті төрағасының көмекшісі, *1990 жылдан - төраға орынбасарының экономикалық кеңесшісі, 1991 жылдан - төрағаның бірінші орынбасарының көмекшісі. *1992 жылдың сәуірінен – Шымкент облыстық әкімшілігі басшысы аппаратында [[өнеркәсіп]], [[энергетика]], [[көлік]] және [[байланыс]] бөлімінің жетекші маманы. *1992 жылдың қазанынан - Шымкент облыстық әкімшілігі басшысы орынбасарының аға референті. *1996 жылдан - ОҚО әкімі аппараты экономика және нарықтық қатынастар бөлімінің бас маманы. *1999 жылдың ақпанынан - ОҚО әкімі орынбасарының аға референті. 1999 жылдың желтоқсанынан - ОҚО бойынша ҚР Табиғи монополияларды реттеу, бәсекені қорғау және шағын бизнесті қолдау жөніндегі агенттігі Департаментінің кәсіпкерлік орта [[мониторинг]]і бөлімінің бастығы, 2001 жылдан - тұтынушылар мен кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау бөлімінің бастығы. 2002 жылдан - ОҚО бойынша ҚР Табиғи монополияларды реттеу және бәсекені қорғау жөніндегі агенттігі Департаменті директорының м.а., директоры. *2004 жылдан - ОҚО бойынша ҚР Табиғи монополияларды реттеу жөніндегі агенттігі Департаментінің директоры. *2005 жылдан - ОҚО бойынша ҚР табиғи монополияларды реттеу жөніндегі агенттігі Басқармасының директоры. *2007 жылдан - ОҚО Бәйдібек ауданының әкімі. *2008 жылдың қаңтарынан - ОҚО бойынша Табиғи монополияларды реттеу жөніндегі агенттігінің аймақаралық инспекциясының директоры. *2008 жылдың тамызынан бері - Алматы облысы бойынша ҚР Табиғи монополияларды реттеу жөніндегі агенттігі Департаментінің директоры. «Қазақстан Конституциясына 10 жыл» медалімен (2005) марапатталған. ҚР Президентінің Алғыс хатымен (2001) ескерілген. Әскери атағы - [[капитан]]. Үйленген. Жұбайы - Түймебаева Жаңылсын Дәуленқызы (07.03.1956 ж.т - 21.08.2017 ж.қ). Қызы - Қансейіт Ақмарал Байсейітқызы (1983 жылы туған); Ұлдары - Қансейіт Сүлтанберді Байсейітұлы (1987 жылы туған), Қансейіт Нұрсан Байсейітұлы (1989 жылы туған).<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені – 2011. 2 томдық анықтамалық. Алматы, 2011. ISBN 978-601-278-473-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} {{Bio-stub}} dbavowaz6tnblyi13hyr4a8saqv2gq3 Марат Кәрімұлы Мұстафин 0 103111 3404249 2545215 2024-11-23T21:40:58Z Casserium 68287 3404249 wikitext text/x-wiki '''Марат Кәрімұлы Мұстафин''' ([[1952]] жылы 7 мамырда [[Торғай облысы]], [[Жангелді ауданы]]ның [[Ақкөл кеңшары]]нда туған) -- қазақстан саясаткері. == Биография == * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]ның құрылыс-инженерлік факультетін (1973) құрылыс инженері-технолог мамандығы бойынша; [[Алматы экономика және статистика институты]]ның экономика факультетін (2002) экономист мамандығы бойынша бітірген. Қазақ және орыс тілдерін біледі. КОКП мүшесі ([[1977]]-[[1991]]), «[[Отан партиясы|Отан]]» ХДП мүшесі (2000 жылдан). * 1968 жылдан - қазақ химия-технологиялық институтының студенті. 1973 жылдан - Қаз КСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің «Қазауылшартетік» тресінің Есіл керамзит- бетон бұйымдары зауытында бетон қалыпқа құю цехының шебері, бастығы, зауыттың бас технологы. * 1981 жылдан - Қазақстан Компартиясы Есіл аудандық комитетінің өнеркәсіп-көлік бөлімінің меңгерушісі. * 1987 жылдан - ҚазКСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің «Қазауыл-шартетік» тресіндегі керамзит-бетон зауытының директоры. * 1993 жылдан - Арқалық қалалық әкімшілігінің басшысы, Арқалық қаласының әкімі. * 1996 жылдан - Баға және монополияға қарсы саясат комитетінің [[Торғай облысы]] бойынша төрағасы. * 1997 жылдан - Баға және монополияға қарсы саясат комитетінің Ақмола облысы бойынша төрағасының орынбасары. * 1998 жылдың наурызынан - Баға және монополияға қарсы саясат комитетінің Ақмола облысы бойынша төрағасы. * 1998 жылдың тамызынан - ҚР Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитетінің [[Ақмола облысы]] бойынша төрағасы. * 1999 жылдан - ҚР Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті қорғау және шағын бизнеске қолдау көрсету агенттігінің Ақмола облысы бойынша департаментінің директоры. * 2002 жылдан - ҚР Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау агенттігінің [[Ақмола облысы]] бойынша департаментінің директоры. * 2004 жылдан - ҚР Табиғи монополияларды реттеу агенттігінің Ақмола облысы бойынша департаментінің директоры. * 2005 жылдан - ҚР Табиғи монополияларды реттеу агенттігінің Ақмола облысы бойынша Басқармасының директоры. * 2008 жылдың наурызынан - ҚР Табиғи монополияларды реттеу агенттігінің Ақмола облысы бойынша департаментінің директоры. * 2008 жылдың қыркүйегінен бері - ҚР Табиғи монополияларды реттеу агөнттігінің Солтүстік Қазақстан облысы бой- ынша департаментінің директоры. * Есіл аудандық және қалалық Халық депутаттары кеңестерінің (1983-1989), * Целиноград облыстық Халық депутаттары кеңесінің (1989-1990), * [[Торғай облысы|Торғай облыстық]] Халық депутаттары кеңесінің (1990-1993) депутаты. == Марапаттары == «[[Құрмет ордені|Құрмет]]» (2007) орденімен, «Астана» (1998), «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл» (2001), «Қазақстан Конституциясына 10 жыл» (2005) медальдарымен марапатталған. == Басқа мәліметтер == Әскери атағы - запастағы майор. Діни көзқарасы - дінді құрметтейді. Саяси қайраткер ретіндегі идеалы - [[Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев|Д.А. Қонаев]], [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Н.Ә. Назарбаев]]. Қазақстанның болашағы туралы болжамы - «Бәсекеге қабілетті экономикасы бар, көпұлтты халқының маңызды ерекшеліктері мен салт-дәстүрлерін есепке алып үйлесімдеп отыратын, еркін адамдардың демократиялық және өркендеген қоғамы болып табылатын қазіргі заманғы Қазақстан». Хоббиі - футбол жанкүйері және спорттық телехабарлардың көрермені, жаяу жүру. Сүйіп оқитын әдебиеті - Қазақстанның тарихы. == Семья == Қазақ. Әкесі - Мұстафин Кәрім, зейнеткер, мұғалім болып жұмыс істеген. Анасы - Мұстафина Нәбира, марқұм, мұғалім болған. Үйленген. Жұбайы - Мұстафина Гүлнәр Мәлгаждарқызы (1950 жылы туған), үй шаруасымен айналысады. қызы - Мұс- тафина Роза Маратқызы (1973 жылы туған); ұлдары - Мүстафин Ерлан Маратұлы (1977 жылы туған), Мұстафин Ержан Маратұлы (1987 жылы туған). Немересі - Аружан (2009 жылы туған).<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені – 2011. 2 томдық анықтамалық. Алматы, 2011. ISBN 978-601-278-473-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Арқалық әкімдері]] {{Bio-stub}} 94mchsj1s9u8tgkv6qzpdeom5p8vhng Болат Фазылұлы Үркімбаев 0 103187 3404274 2746670 2024-11-23T21:49:22Z Casserium 68287 3404274 wikitext text/x-wiki '''Болат Фазылұлы Үркімбаев''' ([[24 мамыр]], [[1952 жыл]], [[Өзбекстан]], [[Самарқан облысы]], [[Катта-Қорған]] қаласы) - техника ғылымдарының кандидаты, профессор (2006). == Өмірбаяны== Әкесі - Үркімбаев Фазыл, марқұм, әскери қызметкер болған. Анасы - Үркімбаева Диляфруз, марқұм, үй шаруасымен айналысқан. * Н.Э. Бауман атындағы [[Мәскеу жоғары техникалық училищесі]]нің автоматтандыру және механикаландыру факультетін (1976) инженер-механик мамандығы бойынша бітірген. * [[Қазақ Гуманитарлық Заң Университеті]]н (2008) «Заң ғылымы» мамандығы бойынша бітірген. * 1976 жылдан - [[Жамбыл гидромелиорация-құрылыс институты]]ның аға дәріскері, доценті. * 1984 жылдан – [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]ның доценті, кафедра меңгерушісі. * 1991 жылдан - Қазақ химия-технология институтының докторанты. * 1994 жылдан - «Шарт» ЖШС президенті; еуропалық қаржы тобының бизнес-кеңес берушісі ([[Англия]], [[ОАР]], [[Израиль]], [[Ресей]]). * 1997 жылдан - [[Шымкент]] қаласы әкімінің экономика жөніндегі кеңесшісі; «[[Оңтүстік Қазақстан инвестициялық орталығы]]» ЖШС президенті. * 2003 жылдан бері - [[Түркістан облысы]] бойынша ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігі Басқармасының бастығы. ОҚО Тәртіптік кеңесінің төрағасы (2007 жылдан). == Ғылыми жұмыстары== Техника ғылымдарының кандидаты (1982). Кандидаттық диссертациясының тақырыбы: «Тісті берілістердің қажалуын зерттеу». * М. Әуезов атындағы ОҚМУ профессоры (2006 жылдан). * 2 монографияның және 40-тан астам ғылыми еңбектің авторы. * 9 авторлық куәлігі бар (1976-1991). == Марапаттары== * «Құрмет» ордені (2007); * «Қазақстан Конституциясына 10 жыл» (2005) медалі * «Астананың 10 жылдығы» (2008) медалі == Отбасы == * Үйленген. Жұбайы - Үркімбаева Елена Нығметқызы (1951 жылы туған), қорғаушы. * Қыздары - Виктория (1974 жылы туған), Эльвира (1981 жылы туған). * Немерелері - Лютфия, Болат, Ләйля.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені – 2011. 2 томдық анықтамалық. Алматы, 2011. ISBN 978-601-278-473-2</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:24 мамырда туғандар]] [[Санат:1952 жылы туғандар]] [[Санат:Катта-Қорғанда туғандар]] [[Санат:Қазақ Гуманитарлық Заң Университеті түлектері]] [[Санат:Техника ғылымдарының кандидаттары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] [[Санат:Жамбыл гидромелиорация-құрылыс институты оқытушылары]] [[Санат:Қазақ химия-технология институты оқытушылары]] [[Санат:Құрмет орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Астанаға 10 жыл медалінің иегерлері]] {{Bio-stub}} 3xh9ji75biuzdf9v432bk70j5ogff5k Ішкі істер министірлігінің заң институты 0 103277 3404353 2036196 2024-11-24T00:22:22Z Casserium 68287 «[[Қазақстан Республикасы ІІМ Қарағанды академиясы]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]] 3404353 wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Қазақстан Республикасы ІІМ Қарағанды академиясы]] e05oobuhq4mohfrjcv8mjmvpywlyxrm Сайын Рысбайұлы Бақтыбаев 0 104017 3404260 1918856 2024-11-23T21:44:16Z Casserium 68287 3404260 wikitext text/x-wiki '''Сайын Рысбайұлы Бақтыбаев''' - 1948 жылы 23 желтоқсанда РКФСР [[Челябинск]] қаласында туған. [[Қазақ]]. Әкесі - Бақтыбаев Рысбай (1921-1978), әскери қызметкер болған. Анасы - Бақтыбаева Өрлен (1927-1992), үй шаруасымен айналысқан. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технология институты]]н механика факультетін (1976) өнөркәсіптің химиялық процестерін автоматтандыру жөніндегі инженер-технолог мамандығы бойынша бітірген. «Казахстанская правда», «Литер», «Фокус», «Оңтүстік Қазақстан», «Эксперт Казахстан», «Бизнес и власть», т.б. газеттөр мен журналдарда жарияланған 20-дан астам [[мақала]]ның авторы. Қазақ, орыс және өзбек тілдерін біледі. КОКП (1969-1991), [[Нұр Отан ХДП|«Нұр Отан» ХДП (2001 жылдан) мүшесі]]. *1966 жылдан - «Оңтүстікқазауылқұрылыс» тресінің 3-ші разрядтағы ҚМК автослесарі. *1967 жылдан - [[Кеңес Әскері]]нің қатарында қызметте. *1970 жылдан - Мемлекеттік стандарт және метрологияның Шымкент облыстық зертханасының инженері; 1973 жылдан - аға инженері. *1975 жылдан - «Одақсужобаавтоматика» жоба институты Шымкент филиалының аға инженері. *1980 жылдан - Қазақстан Компартиясының Дзержинский аудандық комитетінің өндіріс-көлік бөлімінің нұсқаушысы. *1982 жылдан - Қазақстан Компартиясының Шымкент қалалық комитетінің өндіріс-көлік бөлімінің нұсқаушысы. *1983 жылдан - Қазақстан Компартиясының Шымкент облыстық комитетінің жеңіл өнеркәсібі бөлімінің нұсқаушысы, 1988 жылдан - жалпы бөлімінің сектор меңгерушісі. *1991 жылдан - «Шамшырақ» облатком коммерциялық орталығының бас директорының орынбасары, «Ақ-Сұңқар» сауда үйінің президенті. *1995 жылдан - «Электрод» АҚ директоры. *1998 жылдан - «Береке» Агро МТС» ЖІІІС директоры. *1999 жылдан - ОҚО әкімдігінің Индустрия және сауда департаментінің бөлім бастығы. *2000 жылдан - облыстық әкімдіктің [[индустрия]] бөлімінің бас маманы; 2002 жылдан - индустрия және сауда департаменті бөлімінің бастығы. *2004 жылдан бері - «Қазақ мақта қауымдастығы» ЗТБ төрағасы. ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің Сараптау кеңесі, ОҚО әкімдігі жанындағы Сараптау кеңесінің, «Атамекен» одағы» ҚҰЭП мүшесі. «Қазақстан мақтасы» АҚтәуелсіз директоры. «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл» (2001), «Атамекен» одағы» ҚҰЭП «Іске беріктік үшін» (2008) медальдарымен, ОҚО мәслихатының грамотасымен (2008) марапатталған. Әскери атағы - запастағы аға лейтенант.<br /> Діни көзқарасы - мұсылман.<br /> Саяси қайраткер ретіндегі идеалы - [[Назарбаев Нұрсұлтан Әбішұлы|Н.Ә. Назарбаев]].<br /> Қазақстанның болашағы туралы болжамы - «Қазақстанның әлемнің жоғары дамыған елдері қатарына кіруі».<br /> Хоббиі - [[спорт]].<br /> Сүйіп оқитын әдебиеті - [[публицистика]], тарихи әдебиет. Үйленген. Жұбайы - Бақтыбаева Патима, оқытушы. Қыздары - Төлеметова Айгүл, Бақтыбаева Әйгерім; ұлдары - Бақтыбаев Сәкен, Бақтыбаев Олжас. {{Суретсіз мақала}} {{wikify}} [[Санат:Тұлғалар]] [[Санат:Техника]] {{stub}} 1uv39uwrc9roxddv8kp8u3g9a9tcqgo Әлия Мақсұтқызы Жүсіпова 0 104325 3404296 2945041 2024-11-23T21:59:22Z Casserium 68287 3404296 wikitext text/x-wiki {{Спортшы | есімі = Әлия Жүсіпова | туған күні = 15.5.1984 | туған жері = {{KAZ}}, [[Шымкент]] | бойы = 175 см | азаматтығы = {{KAZ}} | мамандандыру = [[Көркем гимнастика]] |медальдары = |суреті =Yussupova.jpg |сурет ені = 290px }} '''Әлия Мақсұтқызы Жүсіпова''' ([[15 мамыр]] [[1984 жыл]], [[Шымкент]] [[Түркістан облысы]]) - [[Көркем гимнастика]] спорт шебері. Осы спорттан [[2008 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|Олимпиадаға]] [[Қазақстан]]нан жалғыз жолдаманың иегері. 2010 жылдан бері - [[көркем гимнастика]]дан ҚР құрама командасының аға жаттықтырушысы. Дүниежүзілік дәрежедегі төреші. ==Жетістіктері== * ҚР 10 мәрте чемпионы және көркем гимнастика бойынша халықаралық турнирлердің қатысушысы; * Әлем кубогының, XIV Азия ойындарының күміс жүлдегері; * Азия (2006, 2009) және Азия ойындарының (2006) абсолютты чемпионы; * [[Сидней]]дегі (2000), [[Афина|Афиндағы]] - 4-орын (2004), [[Бейжің|Пекиндегі]] - 5-орын - Олимпиада ойындарына қатысқан. * ҚР үздік спортшысы (2004). * ҚР Еңбек сіңірген спорт шебері (2006). * Дүниежүзілік кластағы гимнаст (2008). * [[Түркістан облысы]]ның Құрметті азаматшасы (2004). * «Құрмет» орденімен (2004); * «Ерен еңбегі үшін» медалімен (2004) марапатталған. ===2006 жылғы Азия чемпионаты=== 2006 жылы [[Үндістан]]ның Сурате қаласында көркем гимнастикадан Азия чемпионаты өткен еді. Әлия Жүсіпова Азия чемпионатының 5 бірдей алтын медалін жеңіп алды. Алғашқы алтынды көпсайыста алған ол доп, шығыршық, скакалка, лента секілді бағдарлама түрлерінің бәрінде де жеңімпаз болып шықты. Және бір атап өтетін жәйт – қазақ гимнасшы қыз Қазақстан көркем гимнастика тарихында алғаш рет Азияның абсолютті чемпионы атанды. [[Сурет:Көркем гимнасшы Ә. Юсупова.tif|thumb|right|200px]] ==Жаттықтырушысы== Әлия Жүсіпова [[Мәскеу]]де олимпиадашылар дайындайтын атақты Ирина Винердің тәлімінде жаттыққан. ==Жанұясы== * Әкесі - Жүсіпов Мақсұт Саидұлы (1956 жылы туған), запастағы ҰҚК полковнигі, Шымкент қаласы Әуесқойлар боксы ассоциациясының президенті. Анасы - Сарбаева Ася Кеңесбекқызы (1964 жылы туған), бухгалтер-экономист. == Жеке өмірі == * М. Әуезов атындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нің дене тәрбиесі жәнө спорт факультетін (2006), жаттықтырушы-оқытушы; М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің магистратурасын «Психология және педагогика» мамандығы бойынша (2008) бітірген. * Тұрмыс құрған. Жұбайы - Әлтаев Нұржан Бауыржанұлы, [[заңгер]].<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:15 мамырда туғандар]] [[Санат:1984 жылы туғандар]] [[Санат:Шымкентте туғандар]] [[Санат:Қазақстан әйелдері спортта]] [[Санат:Қазақстанның еңбек сіңірген спорт шеберлері]] [[Санат:Халықаралық дәрежедегі төрешілер]] [[Санат:Қазақстан жаттықтырушылары]] [[Санат:Әлем біріншілігінің күміс жүлдегерлері]] [[Санат:Азия ойындарының күміс жүлдегерлері]] [[Санат:Түркістан облысының құрметті азаматтары]] [[Санат:Құрмет орденінің иегерлері]] [[Санат:Ерен еңбегі үшін медалінің (Қазақстан) иегерлері]] [[Санат:Алфавит бойынша гимнасттар]] [[Санат:Қазақстан гимнастары]] [[Санат:Гимнастикадан Азия чемпиондары]] [[Санат:Гимнастикадан Азия ойындары чемпиондары]] [[Санат:Қазақстанның Азия ойындары чемпиондары]] rhog4jin8w36ojrdtl3kmz12dur2c19 Жанпейіс Нұрмаханбетұлы Қобланов 0 104686 3404297 3046967 2024-11-23T21:59:40Z Casserium 68287 3404297 wikitext text/x-wiki '''Жанпейіс Нұрмаханбетұлы Қобланов''' - 1959 жылы 11 ақпанда [[Түркістан облысы]] [[Түлкібас ауданы]] Мақталы ауылында туған. [[Педагогика]] ғылымдарының кандидаты (1998). Әкесі - Қобланов Нұрмаханбет (1911-1993). Анасы - Қобланова Хадиша Асанбайқызы (1925-1993). == Өмірбаяны == * Шымкент педагогикалық институтының дене тәрбиесі және спорт факультетін (1984), [[дене тәрбиесі]] және спорт пәнінің мұғалімі; * Т. Рысқұлов атындағы [[Қазақ Экономикалық Университеті|Қазақ экономикалық университетінің]] қаржы және несие факультетін бітірген (2003), экономист-қаржыгер. * Кандидаттық [[диссертация]]сының тақырыбы: ''«Болашақ дене тәрбиесі мұғалімдерінің танымдық қызметтерін белсенді ету».'' * Халықаралық психология ғылымдары академиясының корреспондент мүшесі (2000 жылдан). * М. Әуезов атындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нің профессоры (2001 жылдан). * 1984 жылдан - Шымкент дене тәрбиесі техникумының дене тәрбиесі мұғалімі, күндізгі оқу бөлімінің меңгерушісі, директор орынбасары. * 1991 жылдан - М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің дене тәрбиесі, спорт және туризм факультетінің деканы. * 2003 жылдан - «Қысқы спорт түрлерінен олимпиадалық дайындық орталығы» РМҚК директоры. * 2006 жылдан бері - М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің Дене шынықтыру институтының директоры. == Еңбектері == * «Спорт әлемінің тарихы мен түсіндірме сөздігі» (Шымкент қаласы, 1999) * «Спорт терминдерінің сөздігі мен тарихы» (Алматы қаласы, 2002) * «Спорттық қызметтерді психологиялық қамтамасыздандыру» (Шымкент қаласы, 2004) кітаптарының; * «Сутденттердің танымдық әрекеттерін үдету» монографиясының (Шымкент қаласы, 1998); * 70-тен астам ғылыми мақалалар мен жарияланымдардың авторы. == Марапаттары== * ҚР Еңбек сіңірген жаттықтырушысы (1998). * ҚР Білім беру ісінің үздігі (1998). * ҚР спортының құрметті қайраткері (2003). * ҚР БҒМ ҚР Білім беру ісінің Құрметті қызметкері (2008). * ОҚО Түлкібас ауданының Құрметті азаматы. * ҚазКСР спорт шебері (1982). * Ы. Алтынсарин атындағы (2006) * «[[Астанаға 10 жыл медалі|Астанаға 10 жыл]]<nowiki/>» (2008) медалі * «Қазақ күресін дамытуға зор үлес қосқан үшін» Дүниежүзілік «Қазақ күресі» федерациясының құрмет медалімен (2010); * «ҚР дене тәрбиесі және спортын дамытудағы сіңірген еңбегі үшін» белгісімен (1997); * ҚР БҒМ, ҚР ҰОК Құрмет грамотасы == Жеке қасиеттері == * Қазақ, орыс, неміс және ағылшын тілдерін біледі. * [[Нұр Отан ХДП|«Нұр Отан» ХДП мүшесі]] (2005 жылдан). * Саяси қайраткер ретіндегі идеалы - Н.Ә. Назарбаев. * Қазақстанның болашағы туралы болжамы - «Әлемнің дамыған 50 елі қатарындағы мемлекет». * Хоббиі - әдеби шығармаларды оқу, классикалық музыкаларды тыңдау. * Сүйіп оқитын әдебиеті - тарихи әдебиет. == Отбасы == * Үйленген. Жұбайы - Қобланова Сәуле Сағындыққызы (1961 жылы туған). * ұлдары - Ержан (1985 жылы туған), Жандос (1988 жылы туған), Нұржан (2000 жылы туған). Немересі - Аделина (2008 жылы туған).<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені – 2011. 2 томдық анықтамалық. Алматы, 2011. ISBN 978-601-278-473-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Тұлғалар]] [[Санат:Педагогика ғылымдарының кандидаттары]] [[Санат:Астанаға 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің профессорлары]] [[Санат:Түлкібас ауданында туғандар]] {{Bio-stub}} rbb62ouf8roukm3nnkspavojf54wgva Татьяна Николаевна Хромова 0 104927 3404298 3047071 2024-11-23T21:59:56Z Casserium 68287 3404298 wikitext text/x-wiki '''Татьяна Николаевна Хромова''' 1980 жылы 26 ақпанда ӨзКСР Ташкент қаласында туған. Орыс. Әкесі - Хромов Николай Васильевич, қырнаушы. Анасы - Галина Борисовна, аспаз. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетін]] бітірген (2004), оқытушы-жаттықтырушы. Ауыр атлетикадан көп мәрте ҚР чемпионы және рекордшысы; * Азия Чемпионатының ([[Жапония]], 2000), * Әлем кубогының қола жүлдегөрі (Катар, 2002); * Азия ойындарының қола жүлдегері (Пусан, 2002); * Ауыр атлетикадан 2 мәрте Азия чемпионы ([[Алматы]], 2004; [[Талдықорған]], 2009); * 77 кг салмақ дәрежесіндегі (2004) әлем рекордшысы (жүлқа көтеруден 120 кг нәтижесімен). * ҚР Президентінің Алғыс хаты табыс етілген. * ''Жаттықтырушысы'' - ҚР Еңбек сіңірген жаттықтырушысы [[Юрий Мельников]]<ref>Оңтүстік қазақстандықтар Афина Олимпиадасында, "Кітап" ЖШС баспаханасы 8-бет</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} {{Bio-stub}} [[Санат:Алфавит бойынша ауыр атлеттер]] [[Санат:Қазақстан ауыр атлеттері]] [[Санат:Ауыр атлетикадан Азия чемпиондары]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Ташкентте туғандар]] [[Санат:1980 жылы туғандар]] [[Санат:26 ақпанда туғандар]] k40f6lomv4gkwig6o975teflewo71os Бақтыбай Әшімбекұлы Қасымбеков 0 118172 3404250 2879292 2024-11-23T21:41:16Z Casserium 68287 3404250 wikitext text/x-wiki '''Бақтыбай Әшімбекұлы Қасымбеков''' ([[19 сәуір]] [[1958 жыл]], [[Түркістан облысы]] [[Сарыағаш ауданы]]) - ҚР Білім және ғылым министрлігі Білім және ғылым саласын бақылау комитетінің профессоры (2003 жылдан), Халықаралық инженерлік академиясының академигі ([[Мәскеу]] қ., 2003 жылдан), Ұлттық ғалымдар академиясының, Ұлттық инженерлік академияның, Жаратылыстану ғылымдары академиясының құрметті академигі («Калий» (Мәскеу қ., 2000), Техника ғылымдарының кандидаты (1985), докторы (2003). [[Шанышқылы]] тайпасының Шошым руынан шыққан. <ref>{{кітап |авторы = Мекембай Омарұлы |бөлімі = |бөлім сілтемесі = |тақырыбы = |шынайы атауы = Шаңышқылы шежіресі |сілтеме = http://berdeke.kz/blog/2012/06/03/%d1%88%d0%b0%d0%bd%d1%8b%d1%88%d2%9b%d1%8b%d0%bb%d1%8b-%d1%88%d0%b5%d0%b6%d1%96%d1%80%d0%b5%d1%81%d1%96-%d0%bc%d0%b5%d0%ba%d0%b5%d0%bc%d0%b1%d0%b0%d0%b9-%d0%be%d0%bc%d0%b0%d1%80%d2%b1%d0%bb%d1%8b/ |уикитека = |жауапты = А.Ирисбаев |басылым = |орны = Ташкент |баспасы = Езувчи |жыл = 2000 |томы = |беттері = |барлық беті = 232 |сериясы = |isbn = 5-8255-0662-4 |тиражы = 1000 }}</ref> ==Білімі== * [[Ленсовет]] атындағы [[Ленинград технологиялық институты]]ның инженерлік-кибернетикалық факультетін (1980) бітірген.; * [[Мәскеу Жоғары мемлекеттік патенттеу және өнертабыс институты]]н (1981) патенттеуші мамандығы бойынша бітірген; * [[Қазақ мемлекеттік заң академиясы]]н ([[Шымкент]] қ., 2004) құқықтанушы мамандығы бойынша бітірген. ==Қызмет жолы== * 1981-1985 жылдары - [[КСРО ғылым академиясы]]ның Н.С. [[Курнаков атындағы жалпы және неорганикалық химия институты]]ның аспиранты (Мәскеу қ.). * 1981 жылдан - [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Қазақ химия-технологиялық институты]]ның «[[Химия]] өндірістерінің машиналары мен аппараттары» кафедрасының оқытушысы, ғылыми қызметкері ([[Шымкент]] қ.). * 2000 жылдан - [[Химиялық технология және өнеркәсіп экологиясы ғылыми-зерттеу институты]]ның ғылым жөніндегі директордың орынбасары. * 2002 жылдан - ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің Кадрлық қамтамасыз ету департаменті директорының орынбасары. * 2004 жылдан - ҚР ІІМ Тыл департаменті бастығының орынбасары. * 2006 жылдан - ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрлігі аппаратының басшысы. * 2007 жылдан - ҚР [[Премьер-министр]]і Кеңсесінің бас инспекторы. * 2010 жылдан бері - ҚР білім және ғылым вице-министрі. ==Марапаттары мен шендері== * Қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласында мемлекетаралық байланыстарды күшейткені және дамытқаны үшін Андропов атындағы орденімен марапатталған ([[Мәскеу]] қ., 2005). * Әскери атағы - запастағы полковник. ==Еңбектері== * Техника ғылымдарының кандидаты (1985), докторы (2003). Докторлық диссертациясының тақырыбы: «Фракциялық кристалдау кезінде аса таза заттектер алу үдерісінің ғылыми негіздері». * «Химия бойынша есеп айырысу тапсырмаларының алгоритмі» ([[Шымкент]] қ., 2001), * «Фракциялық кристалдау» ([[Мәскеу]] қ., 2002) * «Мемлекеттік басқару және мемлекеттік қызмет» ([[Астана]] қ., 2004) * «Шанышқылы Бердіқожа батыр» (2009) кітаптарының; * 80-нен астам жарияланымдардың авторы. ==Отбасы== * Үйленген. Жұбайы - Қасымбекова Рита Телегенқызы, кәсіпкер. * Балалары - Әйгерім, Тимур, Асылзат.<ref>Қазақстан Республикасында Кімнің Кім екені – 2011. 2 томдық анықтамалық. Алматы, 2011. ISBN 978-601-278-473-2</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:19 сәуірде туғандар]] [[Санат:1958 жылы туғандар]] [[Санат:Сарыағаш ауданында туғандар]] [[Санат:Ленинград технологиялық институты түлектері]] [[Санат:Мәскеу Жоғары мемлекеттік патенттеу және өнертабыс институты түлектері]] [[Санат:Қазақ мемлекеттік заң университеті түлектері]] [[Санат:Техника ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстан Республикасы Білім және ғылыми министрлігі Білім және ғылым саласын бақылау комитетінің профессорлары]] [[Санат:Халықаралық инженерлік академиясының академиктері]] [[Санат:Қазақстан инженерлері]] [[Санат:Қазақстан Ұлттық ғылым академиясы академиктері]] [[Санат:Қазақстан Ұлттық инженерлік академиясының академиктері]] [[Санат:Қазақстан вице-министрлері]] cr4zddmyld03pf86621mfgjw6jfw3sg Нұрдәулет Жұмағұлұлы Сәрсенов 0 118394 3404299 3377144 2024-11-23T22:00:12Z Casserium 68287 3404299 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Қазақша есімі=Нұрдәулет Жұмағұлұлы Сәрсенов|Титулы=Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Депутаты|Ту=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=[[1999 жыл]]|Басқаруын аяқтады=[[2011 жыл]]|Суреті=Нұрдәулет Жұмағұлұлы Сәрсенов.JPG|Президент=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Туған күні=10.05.1954|Туған жері=Таваксай аулы, [[Бостандық ауданы (Өзбекстан)|Бостандық ауданы]], Ташкент облысы, [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]]|Партиясы=[[Асар партиясы]]<br/> [[Нұр Отан]] (2004 жылдан)|Білімі=[[Оңтүстік Қазақстан университеті|М. О. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті (ОҚМУ)]] (1976) <br/> КОКП ОК жанындағы Қоғамдық ғылымдар институты (1988)|Мамандығы=Инженер-технолог<br/> саясаттанушы}} '''Нұрдәулет Жұмағұлұлы Сәрсенов''' ([[10 мамыр]] [[1954 жыл]], Таваксай аулы, [[Бостандық ауданы (Өзбекстан)|Бостандық ауданы]], Ташкент облысы, [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]]) — қазақстандық саяси және қоғам қайраткері. == Өмірбаян == [[Дулат]] тайпасының [[Жаныс]] руынан.<ref>{{кітап|авторы= Баспа бас директоры:Әшірбек Көпіш|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Бәйдібек баба - Алып бәйтерек ұрпақтарының шежіресі. Жаныс|шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= Алматы|баспасы= Издательство Өнер|жыл= 2004|томы= |беттері= |барлық беті= 992|сериясы= |isbn=9965-595-78-Х|тиражы= }}</ref> Әкесі - Сәрсенов Жұмағұл. Анасы - Тұрғынбаева Қатира. Қазақ химия-технологиялық институтын (1976) химик-технолог инженер мамандығы бойынша; КОКП ОК жанындағы Қоғамдық ғылымдар академиясын (1988) саясаттанушы мамандығы бойынша бітірген. Қазақ, [[Орыс тілі|орыс]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын]] (сөздікпен) тілдерін біледі. «[[Нұр Отан ХДП|Нұр Отан]]» ХДП мүшесі (2004 жылдан). 1976 жылдан - Шымкент асбестоцемент құрылғылары комбинатында машинистің көмекшісі, комсомол комитетінің хатшысы. 1982 жылдан - Қазақстан ЛКЖО Шымкент облыстық комитетінің бірінші хатшысы. 1988 жылдан -Шымкент асбестоцемент құрылғылары комбинатында шебер, аға инженер, партбюро хатшысы. 1992 жылдың ақпан айынан - Оңтүстік-Қазақстан облысы басшысының орынбасары. 1998 жылдан - «Тұран» Қаржылай - өнеркәсіп тобы» АҚ Директорлар кеңесінің төрағасы. 1999 жылдан - [[Қазақстан Парламенті Мәжiлiсі|ҚР Парламенті Мәжілісі]] 2-ші шақырылымының депутаты. 2004 жылдан бері - ҚР Парламенті Мәжілісі 3-, 4-ші шақырылымының депутаты, Аграрлық мәселелер комитетінің мүшесі. «[[Халықтар достығы]]» (1985), «[[Құрмет ордені|Құрмет]]» (2005), «Достастық» (2010) ордендерімен марапатталған. Әскери атағы - запастағы майор. Саяси қайраткер ретіндегі идеалы - [[Назарбаев|Н.Ә. Назарбаев]]. Хоббиі - [[футбол]]. Үйленген. Жұбайы - Тасанбаева Нұржамал Егемқұлқызы (1957 жылы туған). Қызы - Сәрсенова Гауһар Нұрдәулетқызы (1982 жылы туған).<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені - 2011 жыл. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 ІSВN 978-601-278-473-2</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} [[Санат:Тұлғалар]] lmxecx8mgooppplekxl4y32lbxxvx3t Самат Сатыбалдыұлы Әбіш 0 118700 3404493 3348873 2024-11-24T10:56:48Z Шайнүсіп 161753 Династия жөнінде 3404493 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = | Қазақша есімі = Самат Сатыбалдыұлы Әбіш | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрағасының]] бірінші орынбасары | Ту = Эмблема КНБ РК.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = 25 желтоқсан 2015 | Басқаруын аяқтады = 17 қаңтар 2022 | Ізашары = [[Владимир Зейноллаұлы Жұмақанов|Владимир Жұмақанов]] | Ізбасары = [[Мұрат Әбуғалиұлы Нұртілеу|Мұрат Нұртілеу]] | Президент = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br> [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]<br> [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]<br> [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]]<br> [[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]] | Титулы_2 = [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрағасының]] орынбасары | Ту_2 = Эмблема КНБ РК.svg | Ту2_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = 7 наурыз 2013 | Басқаруын аяқтады_2 = 25 желтоқсан 2015 | Ізашары_2 = Үсер Елеусізұлы Мизанбаев | Ізбасары_2 = | Президент_2 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Премьер_2 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]]<br>[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]] | Титулы_3 = [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Ұлттық қауіпсіздік комитетінің]] [[Астана|Астана қаласы]] бойынша департаментінің басшысы | Ту_3 = Эмблема КНБ РК.svg | Ту2_3 = Emblem of Astana (latin).svg | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = 11 қараша 2011 | Басқаруын аяқтады_3 = наурыз 2013 | Ізашары_3 = Марат Өмірбекұлы Қалқабаев | Ізбасары_3 = | Президент_3 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Премьер_3 = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]<br>[[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Әкесі = Сатыбалды Әбішұлы Назарбаев (1947-1981) | Анасы = Светлана Мырзахметқызы Назарбаева | Жұбайы = Аида Алматбекқызы Назарбаева (Мыханова) (1980) | Балалары = '''қыздары'''<br>Жәмилә <br>Әмина | Туған күні = 20.8.1978 | Туған жері = [[Өтеген батыр|Энергетический ауылы]] (қазіргі Өтеген батыр ауылы), {{туғанжері|Іле ауданы|Іле ауданында}}, [[Алматы облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = ''' 2024 жылы айырылды'''<br> 1. Генерал-лейтенант (2017)[[Сурет:18-RKGF-LG.svg|20px]]<br>2. Генерал-майор (2014)[[Сурет:17-RKAF-MG.svg|20 px]] | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] | Білімі = 1. [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Ұлттық қауіпсіздік комитеті]] академиясы (2000)<br>2. Ресей Сыртқы барлау академиясы (2002) | Ғылыми дәрежесі = | Мамандығы = [[Заңгер]] | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = '''2024 жылы айырылды '''<br>{{2 дәрежелі Даңқ ордені}} {{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}} {{Астанаға 10 жыл медалі}} {{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}} {{2 дәрежелі Мінсіз қызметі үшін медалі (Қазақстан)}} {{3 дәрежелі Мінсіз қызметі үшін медалі (Қазақстан)}} {{ҚР ҰҚК 25 жыл медалі}} {{Астанаға 20 жыл медалі}} {{2 дәрежелі Ұлттық қауіпсіздік қалқаны медалі}} {{3 дәрежелі Ұлттық қауіпсіздік қалқаны медалі}} |Династия=[[Нұрсұлтан Назарбаев отбасы|Назарбаевтар әулеті]]}} '''Самат Сатыбалдыұлы Әбіш''' ([[20 тамыз]] [[1978 жыл|1978]], [[Өтеген батыр|Энергетический ауылы]], [[Іле ауданы]], [[Алматы облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — қазақстандық мемлекет қайраткері, [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Қазақстанның мемлекеттік қауіпсіздік органдарының]] қызметкері. [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] інісі. == Өмірбаяны == Самат Сатыбалдыұлы Әбіш 1978 жылы 20 тамызда Қазақ КСР-і Алматы облысындағы Энергетический ауылында Қазақстанның тұңғыш президентінің кенже інісі Сатыбалды Әбішұлы Назарбаевтың отбасында дүниеге келген. [[Ұлы жүз|Ұлы жүздің]] [[Шапырашты|шапырашты]] руынан шыққан. Ол өз тегін атасы Әбіш Назарбаевтың құрметіне алды. Ағасы — [[Қайрат Сатыбалдыұлы]]. 2000 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің академиясын, ал 2002 жылы Ресей Федерациясының Сыртқы барлау қызметінің академиясын бітірген. === Отбасы === * Әкесі — Назарбаев Сатыбалды Әбішұлы. * Анасы — Назарбаева Светлана Мырзахметқызы, «[["Дәуір" баспасы|Дәуір]]» баспасының жетекшісі. * Ағасы — [[Қайрат Сатыбалдыұлы]] * Әйелі — Аида Алматбекқызы Назарбаева * Балалары — Әбіш Әмина Саматқызы, Әбіш Жәмилә Саматқызы<ref>Қазақстан Республикасында Кімнің Кім екені - 2011. 2 томдық анықтамалық. Алматы, 2011 ІSВN 978-601-278-473-2</ref> === Мемлекеттік қызметі === ҚР ҰҚК академиясын (2000); РФ СБҚ академиясын (2002) бітірген. Қазақ, орыс және [[Неміс тілі|неміс]] тілдерін біледі. 2000 жылдан - ҚР ҰҚК органдарында қызмет атқарған. 2006 жылдың маусым айынан - [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитеті|ҚР Әділет министрлігі Қылмыстық-үдерістік және қылмыстық-атқару заңнамасы]] басқармасының қылмыстық-атқару заңнамасы бөлімінің бастығы. 2006 жылдың қыркүйек айынан - [[Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі|ҚР Әділет министрлігі Тіркеу қызметі комитеті]] төрағасының орынбасары, 2007 жылдан - төрағасы. 2008 жылдың қазан айынан - ҚР Әділет министрлігінің жауапты хатшысы. 2010 жылдан бері - [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитеті]] Орталық аппараты Мамандар департаментінің бастығы. «Ерен еңбегі үшін» (2007), «Астананың 10 жылдығы» (2008) медальдарымен марапатталған. ==Хоббиі== Хоббиі - оқу, [[футбол]]. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{wikify}} [[Санат:Аманат партиясының мүшелері]] [[Санат:Қазақстан генерал-лейтенанттары]] 5qi04ek9xpwox1m5m4tzqt30utjugsc Роберт Кинг Мертон 0 120206 3404110 3352136 2024-11-23T14:44:40Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3404110 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Robert K. Merton | image = Robert_K_Merton.jpg | name = Robert K. Merton | birth_date = {{birth date|1910|7|4}} | birth_place = [[Philadelphia, PA]] | death_date = {{Death date and age|2003|2|23|1910|7|4}} | death_place = [[New York City, NY]] | death_cause = | resting_place = | resting_place_coordinates = | other_names = | known_for = Advancements in the field of sociology | education = | occupation = Sociologist | religion = | spouse = [[Harriet Zuckerman]], Suzanne Carhart | children = Vanessa Merton, [[Robert C. Merton]], Stephanie Merton Tombrello | parents = | relatives = }} '''Мертон Роберт Кинг''' ([[1910]] жылы) - қазіргі құрылымдық функционализмнің өкілі. Ол өзінің алдындағы функционалистердің функция қоғамның жеке бөлікгері арасындағы байланысты нығайтып, олардың өзара әсерін камтамасыз етеді деген тұжырымдамасына өзгертулер енгізеді. Оның пайымдауынша бір құбылыстың әртүрлі функциялары болатыны сияқты, бір функция әртүрлі құбылыстармен орындалуы мүмкін. Мертон мынандай үш негізгі постулатты береді: *функционалды бірлік постулаты (жоғарыда айтылғандай); *әмбебап функционализм постулаты (функционалдық барлық әлеуметтік құбылыстардың пайдалылығы); *функционалды қажеттілік, шарасыздық постулаты. [[Image:Mertons social strain theory.svg|thumb|right|250 px|Merton's [[structural-functional]] idea of [[deviance (sociology)|deviance]] and [[anomie]].]] Мертон әртүрлі мақсатта әрекет ететін адамдардың қылықтары функционалды болатынына өзінше түсініктеме берді. Бүл үшін ол анық және латентік (жасырын) функциялардың айырмашылығын енгізді. Анык функция дегеніміз алдын ала ойластырылған әрекеттің нәтижесі және солай сипатта мойындалады (ойша түрткінің объективті нәтижесімен сәйкес келуі). [[Латенттік функция]] дегеніміз — әрекет етушінің ойында жоқ әрекет нәтижесі, әрі ол оның (нәтиженің) неден болғанын да білмейді; оның үстіне мұндай нәтижені күтпейді. Нәтиже кейбір қауым үшін функционалды ("пайдалы"), кейбіреуі үшін дисфункционалды болуы мүмкін. Мұндай нақтылаулар Мертонға қоғамдағы дисфункционалды құбылыстарды, аномияны зерттеуге мүмкіндік берді. Аномия қоғамдағы әлеуметтік құрылымдардың қайшылығы мен зорлықка ұшырау нәтижесінде туады. Э.Дюркгейм сияқты Мертон да бұл тұжырымдамаға (аномия теориясына) өз үлесін қосты. Мертон эмпирикалық зерттеулермен әлеуметтанудың жалпы теориясын байланыстыратын орта деңгейдегі теорияның негізін калаушы.<ref>Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://findingaids.cul.columbia.edu/ead//nnc-rb/ldpd_6911309 Finding Aid for the Robert K. Merton Papers housed at Columbia University's Rare Book and Manuscript Library] * [http://www.faculty.rsu.edu/~felwell/Theorists/Merton/ A website on Merton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080225235125/http://www.faculty.rsu.edu/~felwell/Theorists/Merton/ |date=2008-02-25 }} * [http://www.bolenderinitiatives.com/sociology/robert-king-merton-1910-2003 Review materials for studying Robert King Merton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111004073805/http://www.bolenderinitiatives.com/sociology/robert-king-merton-1910-2003 |date=2011-10-04 }} * [http://www.garfield.library.upenn.edu/merton/list.html Merton Bibliography] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180507210008/http://www.garfield.library.upenn.edu/merton/list.html |date=2018-05-07 }} * [http://www.mdx.ac.uk/www/study/xmer.htm Extracts from Merton] {{Webarchive|url=https://archive.today/20020616170235/http://www.mdx.ac.uk/www/study/xmer.htm |date=2002-06-16 }} * Robert K. Merton, "[http://www.google.com/url?sa=t&source=web&ct=res&cd=5&url=http%3A%2F%2Fwww.d.umn.edu%2Fcla%2Ffaculty%2Fjhamlin%2F2111%2FReadings%2FMertonAnomie.pdf&ei=i-IjScT7C4T27APHpaGGAQ&usg=AFQjCNGtOVKQg-ms73mp_VjSnwCR6wfZRg&sig2=bZeoevJzdgm4DCAUsmHO5g Social Structure and Anomie]." ''American Sociological Review'', 3 (қазан 1938): 672-82. {{Winners of the National Medal of Science|behav-social}} [[Санат:1910 жылы туғандар]] [[Санат:2003 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:АҚШ әлеуметтанушылары]] [[Санат:Жебірей әлеуметтанушылар]] [[Санат:Футурология]] 3304r3rwlukz4y7vpf7owvxow6lmqfp Сандық тарату әдісі 0 137960 3404193 3404016 2024-11-23T19:30:50Z Nurtenge 93712 + Біріктірілсін деп белгіледі ([[УП:БЕЛГІ|белгілегіш]]) 3404193 wikitext text/x-wiki {{Біріктірілсін|Ақпарат тасушы}} [[Сурет:Wikipedia_in_binary.gif|нобай|]] '''Сандық тарату әдісі''' – хабарларды тарату жөніндегі [[«Sony»]] компаниясы ойлап тапқан сандық жүйе.<ref>Тұрсын Қ., Нұсқабайұлы Ж. Теледидар сөздігі – тележурналист анықтамалығы. Оқу құралы. –Алматы, «Білім», 2001</ref>. Бұл бүгінде әлем бойынша хабар таратудың ең тиімді әдісі есебінде саналады. Ол спутниктік қабылдау аппаратурасының жылдамдық пен жинақылыққа қол жеткізуіне септігін тигізді. Сондай-ақ әдістің ең тиімді аталатын жері –ақпаратты қабылдаудың арзанға түсетіндігі. Жаңа технология түрлі қалаларда орналасқан студиялық жабдықтарды қашықтан басқаруға мүмкіндік береді. Ол [[Оптикалық талшық|талшықты-оптикалық]] жүйенің бөлінбес бөлігі. Бұл тәсіл арқылы бір мезгілде екі бірдей сандық арнаны қабылдауға және таратуға мүмкіндік мол. {{толықтыру}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Телекоммуникация}} [[Санат:Байланыс]] a2n62rdjw2z02nsirpqrd0c3fxlvmjr Қазақ коммунистік журналистика институты 0 141121 3404339 2719418 2024-11-24T00:06:09Z Casserium 68287 «[[Санат:Алматы жоғарғы оқу орындары|Алматы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404339 wikitext text/x-wiki '''Қазақ еоммунистік журналистика институты''', ҚКЖИ - [[журналист]]ер даярлайтын ең тұңғыш жоғары оқу орны. Ол [[1934 жыл]]ы наурыз айында құрылды. Ресми ашылу уақыты - 1934 жылы мамыр айы, бірінші қыркүйектен сабақ басталды. Әуелі екі жылдық оқыту мерзімінен құрылып, кейіннен үш жылдыққа өзгертілді. <ref> Қазақ телевизиясы. Энциклопедия. – Алматы: "ҚазАқпарат", 2009, 1-т. – 640 б. ISBN 978-601-03-0070-5 </ref> ==Дереккөздер== <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] [[Санат:1934 жылы құрылған оқу орындары]] 1iuq1dxi0prlu1eever7hav0kmm8q9v Уалбай Утмаханбетұлы Өмірбаев 0 204297 3404300 3136859 2024-11-23T22:00:29Z Casserium 68287 3404300 wikitext text/x-wiki {{Ғалым |Есімі = Өмірбаев Уалбай Утмаханбетұлы |Шынайы есімі = |Суреті = |Сурет ені = |Сурет тақырыбы = |Туған күні = 7.05.1960 |Туған жері = {{туғанжері|Ордабасы ауданы|Ордабасы ауданында}}, [[Төрткөл]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ғылыми аясы = [[математика]] |Жұмыс орны = |Ғылыми дәрежесі = |Ғылыми атағы = |Альма-матер = |Ғылыми жетекші = |Атақты шәкірттері = |Несімен белгілі = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Қолтаңба ені = |Сайты = |Уикиқайнар = }} '''Уалбай Утмаханбетұлы Өмірбаев''' ([[1960]] жылы 7 мамырда [[Түркістан облысы]], [[Ордабасы ауданы]], [[Төрткүл (Ордабасы ауданы)|Төрткүл]] ауылында дүниеге келген) — [[Қазақстан]]дық [[математик]]-[[алгебра]]ист, физика-математика ғылымдарының докторы. [[1973]]-[[1977]] жылдары Алматыдағы [[Республикалық физика-математика мектебі]]нде оқыған. [[1977]]-[[1982]] жылдары Новосібір мемлекеттік университетінің механика-математика факультетінің студенті болған. 1982-1985 жылдары Новосібір мемлекеттік университетінің аспирантурасында білім алған. 1986 жылы кандидаттық диссертациясын профессор И. П. Шестаковпен ИМ СО РАН (Новосибирск қаласы) сәтті қорғап шықты. 1995 жылы 01.01.06 — математическалық логика, алгебра және сандар теориясы мамандығы бойынша докторлық диссертациясын қорғайды. Бүгінгі күні (2006—2008 жж.) «Көп мүшелік алгебрасы, Пуассон алгебрасы және бос алгебраларды дифференциялдау және автоморфизмдер» атты ғылыми жобаға басшылық етуде. ==Еңбек жолы== Еңбек жолын 1986-1989 жылдар аралығында әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың жоғары алгебра кафедрасының ассистенті болып бастаған. 1989-1991 жылдары ҚазҰУ-дың аға оқытушысы, 1991-1995 жылдары доценті атанған. [[1995]] жылы ғылым докторы дәрежесіне қол жеткізген. 1995-2001 жылдары М.Әуезов атындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]ндегі информатика кафедрасының меңгерушісі болған. 2001 жылдан бастап [http://www.enu.kz/kz/#.UKYiRocz3JM ЕҰУ-да] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121208014826/http://www.enu.kz/kz/#.UKYiRocz3JM |date=2012-12-08 }} [http://fmm.enu.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=47%3A2011-07-06-14-15-24&catid=9%3A2011-07-08-10-13-05&Itemid=38&lang=kz алгебра және геометрия кафедрасының меңгерушісі]{{Deadlink|date=February 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} қызметін атқарып жүр. 2007 жылдан бері Детройттағы Уейн университетінде сабақ береді. 1993-2007 жылдар аралығында [[Испания]]ның Овиедо, Канаданың Манитоба, Бразилияның Сан-Паулу, АҚШ-тың Вашингтон, Мичиган, Кливлен, Майами университеттерінде, [[Франция]]ның Марсель-Люмини атындағы математика орталығында, [[Германия]]ның Макс Планка атындағы математика институтында дәріс оқыған. [[2001]] жылы жапон математигі [[Нагата есебі|М.Нагатаның]], 2004 жылы ағылшын математигі П.Конның есебін шешкен. ==Марапаттары== Күні бүгінге дейін талантты жас ғалымдарға арналған және ғылымның дамуына зор үлес қосқаны үшін Мемлекеттік стипендияларына, * ҚР «Үздік оқытушысы» грантына ие болып, * «Нұр Отан» ХДП-ның «Белсенді қызметі үшін», * ҚР Білім және ғылым министрлігінің «ҚР ғылымын дамытуға қосқан үлесі үшін» * «ҚР білім беру ісінің үздік қызметкері» төсбелгі * Америка математика қоғамының жоғары дәрежелі «Мур» сыйлығы * ҚР Мемлекеттік сыйлығы ==Отбасы== Үйленген, 4 баласы бар. == Ғылыми жұмысы == "Еркін алгебралардың, көпмүшелік алгебралардың және Пуассон алгебраларының Автоморфизмдері мен саралануы"тақырыбында ғылыми жобаның (2006-2008 жж.) жетекшісі болды. Нәтижесінде, кеңестік американдық математик Леонид Макар-Лимановпен бірге Пуассонның бос алгебраларын таза алгебралық тұрғыдан жүйелі түрде зерттеу басталды (бұрын Пуассон алгебралары тек геометриялық және физикалық тұрғыдан белсенді түрде зерттелген). Бүгінгі таңда-ЕҰУ алгебра және геометрия кафедрасының профессоры. Л.Н. Гумилева. У.У. Өмірбаевтың докторлық диссертациясы КСРО корреспондент-мүшесі Михаил Каргаполовтың шешілмеу дәрежесі > 2 еркін шешілетін топтарға кіру мәселесінің шешілмейтіндігі туралы мәселесін шешуге арналды. 2001 жылы ол И. П. Шестаковпен бірге Масаоши Нагатаның 3 айнымалыдан көпмүшелік алгебраларында жабайы автоморфизмдердің болуы туралы оң гипотезасын шешті. 2004 жылы Ө. Ө. Өмірбаев ағылшын математигі П. Конның еркін ассоциативті алгебралардың автоморфизмдері туралы белгілі мәселесін шешті. * U.U.Umirbaev. The Nagata automorlihism is wild, liroc. Nat. Acad. Sci. USA, 100 (2003), No.22, 12561-12563 (with I.li.Shestakov). * Umirbaev U.U.lioisson brackets and two generated subalgebras of rings of liolynomials. — Journal of the American Mathematical Society, v. 17 (2004), 181—196 (with I.li. Shestakov). * U.U. Umirbaev. Tame and wild automorlihisms of rings of liolynomials in three variables — Journal of the American Mathematical Society, v. 17 (2004), 197—227 (with I.li. Shestakov). * U.U. Umirbaev. The Strong Nagata conjecture — liroc. Nat. Acad. Sci. USA, v. 101 (2004), No. 13, 4352-4355 (with J.-T.Yu). * U.U. Umirbaev. The Anick automorlihism of free associative algebras// J. Reine Angew. Math. v. 605 (2007), 165—178. == Сыртқы сілтемелер == * [http://thenews.kz/2009/12/01/185126.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131101220003/http://thenews.kz/2009/12/01/185126.html |date=2013-11-01 }} * [http://www.enu.kz/zhalpy-a49bparat/pps_kz/4e9/umirbaev-u-u/view?set_language=ru]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.emu.kz/podrazdeleniya/personalii/u/umirbaev-ualbai-utmahanbetovich]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.ams.org/notices/200704/comm-moore-web.pdf] {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қазақстан математиктері]] [[Санат:Республикалық физика-математика мектебінің түлектері]] [[Санат:Физика-математика ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстан физиктері]] [[Санат:Еуразия ұлттық университеті оқытушылары]] hpappxp5e3qb70n9al6o6roucmdo566 Қатысушы талқылауы:Renamed user c187783210c3684cd94c47e0a50807ec 3 204672 3404332 958284 2024-11-23T23:56:29Z Martin Urbanec 58201 Martin Urbanec [[Қатысушы талқылауы:Marccc]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Renamed user c187783210c3684cd94c47e0a50807ec]] бетіне жылжытты (айдатқыш қалдырмады): Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Marccc|Marccc]]" to "[[Special:CentralAuth/Renamed user c187783210c3684cd94c47e0a50807ec|Renamed user c187783210c3684cd94c47e0a50807ec]]" 958284 wikitext text/x-wiki {{Welcome|--[[Қатысушы:BolatbekBot|BBot]] ([[Қатысушы талқылауы:BolatbekBot|talk]]) 01:47, 2012 ж. шілденің 9 (ALMT)}} ak1xre0c0i76k332wmjt60tx6p6p10e Альбессен 0 211338 3404204 3403983 2024-11-23T19:45:15Z Kasymov 10777 3404204 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Альбессен |шынайы атауы = Albessen |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = DEU Albessen COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=49 |lat_min=31 |lat_sec=07 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=19 |lon_sec=48 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Рейнланд-Пфальц |кестедегі аймақ = Рейнланд-Пфальц |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Кузель |кестедегі аудан = Кузель (аудан){{!}}Кузель |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Трауте Борчер |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 4,43 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 360 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 148 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06384 |пошта индексі = 66871 |пошта индекстері = |автомобиль коды = KUS |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 07 3 36 002 |ортаққордағы санаты = Albessen |сайты = http://vg.kusel.de |сайт тілі = de }} '''Альбессен''' ({{lang-de|Albessen}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Рейнланд-Пфальц]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Кузель (аудан)|Кузель]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 148 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf Statistisches Landesamt Rheinland-Pfalz – Bevölkerung der Gemeinden am 31. Dezember 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131082852/http://www.statistik.rlp.de/fileadmin/dokumente/berichte/A1033_201022_hj_G.pdf |date=2012-01-31 }} (PDF; 727 KB)</ref> Алып жатқан жер аумағы 4,43 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''07 3 36 002''. Муниципалитеттің басшысы — Трауте Борчер. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://vg.kusel.de Ресми сайты] {{Германия:Кузель ауданы:Қалалар}} {{RhinelandPalatinate-geo-stub}} [[Санат:Рейнланд-Пфальц елді мекендері]] 743xjrc724zakadejww7p1sws4xpt4l Йюст 0 213951 3404191 3401696 2024-11-23T19:21:47Z Kasymov 10777 3404191 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = кент |қазақша атауы = Йюст |шынайы атауы = Juist |сурет = Aerial image of Juist (view from the east).jpg |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = DEU Juist COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=53 |lat_min=41 |lat_sec=00 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=00 |lon_sec=00 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Төменгі Саксония |кестедегі аймақ = Төменгі Саксония |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Аурих |кестедегі аудан = Аурих (аудан){{!}}Аурих |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = 2 ішкі аудан |басшының түрi = |басшысы = Карл-Йозеф Ведерхаке |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 16,43 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 3 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 1700 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 04935 |пошта индексі = 26557–26571 |пошта индекстері = |автомобиль коды = AUR |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 03 4 52 013 |ортаққордағы санаты = Juist |сайты = http://www.juist.de/ |сайт тілі = de }} '''Йюст''' ({{lang-de|Juist}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Төменгі Саксония]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[кент]]. [[Аурих (аудан)|Аурих]] ауданының құрамына енеді. Кенттің тұрақты тұрғындарының саны 1700 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www1.nls.niedersachsen.de/statistik/html/parametereingabe.asp?DT=K1000014&CM=Bev%F6lkerungsfortschreibung Landesbetrieb für Statistik und Kommunikationstechnologie Niedersachsen – Bevölkerungsfortschreibung] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160206072230/http://www1.nls.niedersachsen.de/statistik/html/parametereingabe.asp?DT=K1000014&CM=Bev%F6lkerungsfortschreibung |date=2016-02-06 }}</ref> Алып жатқан жер аумағы 16,43 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''03 4 52 013''. Кенттің басшысы — Карл-Йозеф Ведерхаке. Кенттің өзі әкімшілік құрылымы бойынша 2 қалалық ауданға бөлінеді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.juist.de/ Ресми сайты] {{Германия:Аурих ауданы:Қалалар}} {{LowerSaxony-geo-stub}} [[Санат:Төменгі Саксония елді мекендері]] nk7rjrfxh9ife4rsg5gdmrz6wbpmjxr Лангеог 0 214003 3404190 3401027 2024-11-23T19:21:31Z Kasymov 10777 3404190 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = ауыл |қазақша атауы = Лангеог |шынайы атауы = Langeoog |сурет = Aerial image of Langeoog (view from the southwest).jpg |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=53 |lat_min=44 |lat_sec=54 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=28 |lon_sec=47 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Төменгі Саксония |кестедегі аймақ = Төменгі Саксония |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Виттмунд |кестедегі аудан = Виттмунд (аудан){{!}}Виттмунд |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Ханс Янсен |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 19,67 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 5 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 1945 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 04972 |пошта индексі = 26465 |пошта индекстері = |автомобиль коды = WTM |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 03 4 62 007 |ортаққордағы санаты = Langeoog |сайты = http://www.langeoog.de/ |сайт тілі = de }} '''Лангеог''' ({{lang-de|Langeoog}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Төменгі Саксония]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[ауыл]]. [[Виттмунд (аудан)|Виттмунд]] ауданының құрамына енеді. Ауылдың тұрақты тұрғындарының саны 1945 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[http://www1.nls.niedersachsen.de/statistik/html/parametereingabe.asp?DT=K1000014&CM=Bev%F6lkerungsfortschreibung Landesbetrieb für Statistik und Kommunikationstechnologie Niedersachsen – Bevölkerungsfortschreibung] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160206072230/http://www1.nls.niedersachsen.de/statistik/html/parametereingabe.asp?DT=K1000014&CM=Bev%F6lkerungsfortschreibung |date=2016-02-06 }}</ref> Алып жатқан жер аумағы 19,67 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''03 4 62 007''. Ауылдың басшысы — Ханс Янсен. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.langeoog.de/ Ресми сайты] {{Германия:Виттмунд ауданы:Қалалар}} {{LowerSaxony-geo-stub}} [[Санат:Төменгі Саксония елді мекендері]] p4lwptzdm1uvitz068eror3ecz1ofzr Санкт-Мариен 0 234567 3404322 1838072 2024-11-23T22:33:06Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3404322 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = коммуна |қазақша атауы = Санкт-Мариен |шынайы атауы = Sankt Marien |сурет = [[Сурет:Sankt Marien Ortseinfahrt.jpg|330px]] |жағдайы = |ел = Аустрия |елтаңба = Coat of arms St Marien.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=48 |lat_min=8 |lat_sec=47 |lon_dir=E |lon_deg=14 |lon_min=16 |lon_sec=32 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Аустрия әкімшілік бөлінісі{{!}}Федералды жері |аймағы = Жоғарғы Аустрия |кестедегі аймақ = Жоғарғы Аустрия |аудан түрі = Аустрия округтерінің тізімі{{!}}Округі |ауданы = Линц (округ){{!}}Линц |кестедегі аудан = |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = Мэр{{!}}Бургомистрі |басшысы = Хельмут Темпль ([[Аустрия ұлттық партиясы|АҰП]]) |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 38 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 338 |климаты = |ресми тілі = неміс тілі{{!}}немісше |тұрғыны = 4550 |санақ жылы = 2007 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = (+43) 7227 |пошта индексі = 4502 |пошта индекстері = |автомобиль коды = LL |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 4 10 20 |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.st-marien.ooe.gv.at |сайт тілі = de }} '''Санкт-Мариен''' ({{lang-de|Sankt Marien}}) — [[Аустрия]]дағы коммуна. [[Жоғарғы Аустрия]] [[Аустрия әкімшілік бөлінісі|федералды жеріне]] қарасты [[Линц (округ)|Линц]] округінің құрамына енеді. Қаланың тұрақты тұрғындарының саны 4550 адамды құрайды (1 қаңтар 2007). Алып жатқан жер аумағы 38 км² шамасында. Елді мекеннің [[Автомобиль нөмірлері|автомобиль коды]] — LL, [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми идентификациялық коды]] — ''4 10 20''. [[2003]] жылғы сайлау нәтижесі бойынша коммунаның бургомистрі болып Хельмут Темпль ([[Аустрия ұлттық партиясы|АҰП]]) саналады. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.st-marien.ooe.gv.at Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929141404/http://www.st-marien.ooe.gv.at/ |date=2007-09-29 }} {{Аустрия:Линц округі:Қалалар}} {{austria-geo-stub}} [[Санат:Жоғарғы Аустрия елді мекендері]] qic2k42ggq3d22qffzx7289a8ez6naq Әйелдердің киім-кешегі 0 253913 3404454 3321826 2024-11-24T08:13:43Z Айжанкааа 159004 сырга-сырға 3404454 wikitext text/x-wiki '''Әйелдердің киім-кешегі.''' Ғұрыптық [[салт|салтқа]] негізделген, ұлттық нақыштағы ою-өрнектермен әшекейленген, әлеуметтік дәрежені көрсететін әйелдердің киімдері. Қазақ әйелдер киім-кешегі көшпелі тұрмыс пен ауа райына бейімделіп, шаруашылық пен мәдени ғұрыптық негізде болған. Әйел киімдерінің қазақ елінің бәріне мәлім ортақ түрлері: [[көйлек]], [[кимешек]], [[жаулық]], [[сәукеле]], [[желек]], [[тақия]], [[қамзол]], көзекей, [[кебіс]], [[мәсі]], [[кәкірекше]] сияқты киімдер. Сондай-ақ, әшекей, ажар жағынан қыз киімдері, келіншек киімдері, орта жастағы әйелдер мен қарт бәйбішелердің киімдері деп жас ерекшеліктеріне қарай тігіледі. Қазақ қолөнер шеберлері киімге катысты әртүрлі әшекейді зерделей білген. Маусымдық, өлкелік, әлеуметтік және жас ерекшеліктеріне байланысты, сонымен қатар күнделікті тұрмыстық және сән-салтанатты киім-кешек түрлерін тігуде мата, басқа да қажетті заттарға үлкен мән берілген. Қазақтың ұлттық киімін сипатына қарай іштік, сырттық, сулық, бір киер, сәндік және кейбірінде салтанат [[ғұрып]] киімі деп бөледі. Бір киер киім деп қымбат маталардан әшекейлеп тігілген, той-думандарға, жиын топтарға барғанда, жат елге сапарға шыққанда киетін сәнді киімдерді атайды. Әйелдердің іштік киімдеріне көйлек, дамбал, желетке, қамзол, кәзекей; сырттық киімдеріне [[читан]], [[күпі]], [[кеудеше]], [[тон]], [[шидем]]; сулық киімдеріне қаптал шапан, кебенек, кенеп, сырттық жатады. Мереке, той-думандарда, аста, дүбірлі жиындарда әжелер бастарына ақ кимешек, шылауыш, күндіктерін салып, үстілеріне ақ шағидан жалбырлы көйлек, жалаң бешпет, сыртынан оқалы шапан, түлкі ішіктерін киіп, белін жібек белбеумен буып, оюлы кебіс мәсі киіп төрден орын алған. Ал келіншектер, әйелдер бастарына кестелі кимешек шылауыш, түйреуіштерін тағып, сәукеле, қызыл желектерін салады, үстілеріне желбір көйлек, кестелі көйлек, кәзекей кестелі жекет, кестелі кәмзол, жанат ішіктерін киеді, жібек, кемер белбеу тағынады, құлақтарына алтын сырға, мойындарына алтын-күміс алқа тағып, білегіне білезік, саусақтарына жүзік салып, кестелі тізе қап, биік өкшелі көксауыр етік, қызыл етік, шеттік етік киеді. Сондай-ақ, қазақ қыздары мен бойжеткендері шаштарына шашбау тағып, құлаққа сырга, қолға білезік, сақина салып, мойындарына алтын- күміс алқалар тағып, қос етекті алты қиық, төрт қиық койлектерін киіп, кестелі тізе қап, аяқтарына оюлы қызыл, көк, қара былғары етік киеді. Қазақ әйелдерінің бас киімдері өзіндік ерекшелік- терімен өзгешеленеді және жасалуының өзіндік ғұрыптық, салттық негізі бар. Әйелдердің бас киімдері: бергек, бөрік, жаулық, желек, жырға, кимешек, күндік, орамал, қарқара, сәукеле, тақия, шәлі (жібек, шілтер, оюлы түрі бар) қасаба, бүркеніш, шылауыш және т.б. Қазақ әйелдерінің бас киімдері олардың жасы мен отбасыдағы жағдайына байланысты ерекшеленеді. Жаздыгүні қыздар түрлі-түсті жібек, барқыт, мақпалдан тігілген, төбесі жайпақ дөңгелек тақыя (тебетей) кисе, қыс маусымында ауқаттылар камшат бөрік киген. Бойжеткендер мен қыздар зере, тақия, төбетай, қарқара бөріктерінің төбесіне үкі таққан, себебі қазақ наным-сенімінде үкі құсы киелі саналады. Қыздардың тақиясы қызыл, күлгін, жасыл, т.б. бір түсті шұға, барқыт, мауыты сияқты кездемелерден, өңді маталардан қабатталып сырылып тігіледі.<ref> Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 </ref> ӘЙЕЛДІҢ СЫРТ КИІМІ Белдемше – той-думандарда көйлек үстінен киетін сәнді сырт киім үлгідерінің бірі. Той киімі ретінде жаңа түскен келінге да арнап тігіледі. Келеме – жібектен тігілген, сәнді киер сырт киім. Кеудеше – кеудеге киетін сырма, жұқа жеңіл киім. Кәзекей – жеңсіз, жағасы кеңірек ойылған, етегі белден төменірек түсетін, бағалы матадан тігілген жеңіл киім. Қамзол – көйлек сыртынан киетін жеңсіз не шолақ жең жеңіл сәндік әрі жұмыс киімі. Кіреуке – алтын тінді зерлі жіппен тігілген, аса қымбатты, сәнді жібек шапан. Сатипа – жеңіл шолақ сырт киім. Тізеқап – суықта, аязды күндері екі бұтқа ғана киетін, ауы, ышқары жоқ екі балақ. Қырмызы тон – қыз-келіншектерге арналып қызыл масатыдан тігілген қаптал шапан. Қамқа тон – иі қандырылып өңделген жұмсақ қой терісінен, қамқадан, өзге де әдемі аң терісінен жаға салып тігілген, қаусырмамен түймеленетін бағалы киім. ӘЙЕЛ БАСКИІМДЕРІ: 3 жас (нәресте, сәби) – ит тақия, сырма, кепеш тақия; 5 жастан шыт тақия – сырға тағар ( "қыздың сүндеті"); 7-13 жас – үкілі тақия, тепеш, жұрынды бөрік (төрт сай, шошақ төбелі) топы, көз тәті, үлбірлі үкілеген жаннат бөрік; 13-тен кейін (бір мүшел) отау иесі – сораба, жанатпен жиектелген қауырсын қадаған дәрежелі қарқара бөрік; 25 жас (екінші мүшел) – сәт құндызды салтанатты тәж сәукеле, зерленген шашақты қасаба; 37 жас (үшінші мүшел) – кимешек. Кимешекке қосымша бөлшектердің атаулары: шылауыш, бұрмаша жаулық, сәлде, күндік, құндық бөрік, шыт байлама, желек, салы (шәлі); 49 жаста (төртінші мүшел) сән – салтанаты биязылау кимешекке қатысты қосымшалардың бәрін қолдануға болады; 61-73 жас аралықтары кейуана деңгейіне жатады. Қыздар мен әйелдердің өздеріне лайықтап сәндеп тіккен шапандары, шекпендері, тайжақылары, тондары, ішіктері, т.б. сырт киімдері бар. Олардың үлгілері, нақыштары ерлердің сырт киімдернен өзгеше, жатық тігісті, кестелі, зерлі-оқалы, пішімі сыпайы, сәнді келеді. == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} {{stub}} [[Санат:Мәдениет]] [[Санат:Терминология]] 3xxdhaqgilihkzt212ll2b5v877zavi 3404455 3404454 2024-11-24T08:14:45Z Айжанкааа 159004 тақыя-тақия 3404455 wikitext text/x-wiki '''Әйелдердің киім-кешегі.''' Ғұрыптық [[салт|салтқа]] негізделген, ұлттық нақыштағы ою-өрнектермен әшекейленген, әлеуметтік дәрежені көрсететін әйелдердің киімдері. Қазақ әйелдер киім-кешегі көшпелі тұрмыс пен ауа райына бейімделіп, шаруашылық пен мәдени ғұрыптық негізде болған. Әйел киімдерінің қазақ елінің бәріне мәлім ортақ түрлері: [[көйлек]], [[кимешек]], [[жаулық]], [[сәукеле]], [[желек]], [[тақия]], [[қамзол]], көзекей, [[кебіс]], [[мәсі]], [[кәкірекше]] сияқты киімдер. Сондай-ақ, әшекей, ажар жағынан қыз киімдері, келіншек киімдері, орта жастағы әйелдер мен қарт бәйбішелердің киімдері деп жас ерекшеліктеріне қарай тігіледі. Қазақ қолөнер шеберлері киімге катысты әртүрлі әшекейді зерделей білген. Маусымдық, өлкелік, әлеуметтік және жас ерекшеліктеріне байланысты, сонымен қатар күнделікті тұрмыстық және сән-салтанатты киім-кешек түрлерін тігуде мата, басқа да қажетті заттарға үлкен мән берілген. Қазақтың ұлттық киімін сипатына қарай іштік, сырттық, сулық, бір киер, сәндік және кейбірінде салтанат [[ғұрып]] киімі деп бөледі. Бір киер киім деп қымбат маталардан әшекейлеп тігілген, той-думандарға, жиын топтарға барғанда, жат елге сапарға шыққанда киетін сәнді киімдерді атайды. Әйелдердің іштік киімдеріне көйлек, дамбал, желетке, қамзол, кәзекей; сырттық киімдеріне [[читан]], [[күпі]], [[кеудеше]], [[тон]], [[шидем]]; сулық киімдеріне қаптал шапан, кебенек, кенеп, сырттық жатады. Мереке, той-думандарда, аста, дүбірлі жиындарда әжелер бастарына ақ кимешек, шылауыш, күндіктерін салып, үстілеріне ақ шағидан жалбырлы көйлек, жалаң бешпет, сыртынан оқалы шапан, түлкі ішіктерін киіп, белін жібек белбеумен буып, оюлы кебіс мәсі киіп төрден орын алған. Ал келіншектер, әйелдер бастарына кестелі кимешек шылауыш, түйреуіштерін тағып, сәукеле, қызыл желектерін салады, үстілеріне желбір көйлек, кестелі көйлек, кәзекей кестелі жекет, кестелі кәмзол, жанат ішіктерін киеді, жібек, кемер белбеу тағынады, құлақтарына алтын сырға, мойындарына алтын-күміс алқа тағып, білегіне білезік, саусақтарына жүзік салып, кестелі тізе қап, биік өкшелі көксауыр етік, қызыл етік, шеттік етік киеді. Сондай-ақ, қазақ қыздары мен бойжеткендері шаштарына шашбау тағып, құлаққа сырга, қолға білезік, сақина салып, мойындарына алтын- күміс алқалар тағып, қос етекті алты қиық, төрт қиық койлектерін киіп, кестелі тізе қап, аяқтарына оюлы қызыл, көк, қара былғары етік киеді. Қазақ әйелдерінің бас киімдері өзіндік ерекшелік- терімен өзгешеленеді және жасалуының өзіндік ғұрыптық, салттық негізі бар. Әйелдердің бас киімдері: бергек, бөрік, жаулық, желек, жырға, кимешек, күндік, орамал, қарқара, сәукеле, тақия, шәлі (жібек, шілтер, оюлы түрі бар) қасаба, бүркеніш, шылауыш және т.б. Қазақ әйелдерінің бас киімдері олардың жасы мен отбасыдағы жағдайына байланысты ерекшеленеді. Жаздыгүні қыздар түрлі-түсті жібек, барқыт, мақпалдан тігілген, төбесі жайпақ дөңгелек тақия (тебетей) кисе, қыс маусымында ауқаттылар камшат бөрік киген. Бойжеткендер мен қыздар зере, тақия, төбетай, қарқара бөріктерінің төбесіне үкі таққан, себебі қазақ наным-сенімінде үкі құсы киелі саналады. Қыздардың тақиясы қызыл, күлгін, жасыл, т.б. бір түсті шұға, барқыт, мауыты сияқты кездемелерден, өңді маталардан қабатталып сырылып тігіледі.<ref> Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 </ref> ӘЙЕЛДІҢ СЫРТ КИІМІ Белдемше – той-думандарда көйлек үстінен киетін сәнді сырт киім үлгідерінің бірі. Той киімі ретінде жаңа түскен келінге да арнап тігіледі. Келеме – жібектен тігілген, сәнді киер сырт киім. Кеудеше – кеудеге киетін сырма, жұқа жеңіл киім. Кәзекей – жеңсіз, жағасы кеңірек ойылған, етегі белден төменірек түсетін, бағалы матадан тігілген жеңіл киім. Қамзол – көйлек сыртынан киетін жеңсіз не шолақ жең жеңіл сәндік әрі жұмыс киімі. Кіреуке – алтын тінді зерлі жіппен тігілген, аса қымбатты, сәнді жібек шапан. Сатипа – жеңіл шолақ сырт киім. Тізеқап – суықта, аязды күндері екі бұтқа ғана киетін, ауы, ышқары жоқ екі балақ. Қырмызы тон – қыз-келіншектерге арналып қызыл масатыдан тігілген қаптал шапан. Қамқа тон – иі қандырылып өңделген жұмсақ қой терісінен, қамқадан, өзге де әдемі аң терісінен жаға салып тігілген, қаусырмамен түймеленетін бағалы киім. ӘЙЕЛ БАСКИІМДЕРІ: 3 жас (нәресте, сәби) – ит тақия, сырма, кепеш тақия; 5 жастан шыт тақия – сырға тағар ( "қыздың сүндеті"); 7-13 жас – үкілі тақия, тепеш, жұрынды бөрік (төрт сай, шошақ төбелі) топы, көз тәті, үлбірлі үкілеген жаннат бөрік; 13-тен кейін (бір мүшел) отау иесі – сораба, жанатпен жиектелген қауырсын қадаған дәрежелі қарқара бөрік; 25 жас (екінші мүшел) – сәт құндызды салтанатты тәж сәукеле, зерленген шашақты қасаба; 37 жас (үшінші мүшел) – кимешек. Кимешекке қосымша бөлшектердің атаулары: шылауыш, бұрмаша жаулық, сәлде, күндік, құндық бөрік, шыт байлама, желек, салы (шәлі); 49 жаста (төртінші мүшел) сән – салтанаты биязылау кимешекке қатысты қосымшалардың бәрін қолдануға болады; 61-73 жас аралықтары кейуана деңгейіне жатады. Қыздар мен әйелдердің өздеріне лайықтап сәндеп тіккен шапандары, шекпендері, тайжақылары, тондары, ішіктері, т.б. сырт киімдері бар. Олардың үлгілері, нақыштары ерлердің сырт киімдернен өзгеше, жатық тігісті, кестелі, зерлі-оқалы, пішімі сыпайы, сәнді келеді. == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} {{stub}} [[Санат:Мәдениет]] [[Санат:Терминология]] snjcbm3idlbb33gtbfk10f02qpolmtl 3404456 3404455 2024-11-24T08:17:09Z Айжанкааа 159004 киімдернен-киімдерінен 3404456 wikitext text/x-wiki '''Әйелдердің киім-кешегі.''' Ғұрыптық [[салт|салтқа]] негізделген, ұлттық нақыштағы ою-өрнектермен әшекейленген, әлеуметтік дәрежені көрсететін әйелдердің киімдері. Қазақ әйелдер киім-кешегі көшпелі тұрмыс пен ауа райына бейімделіп, шаруашылық пен мәдени ғұрыптық негізде болған. Әйел киімдерінің қазақ елінің бәріне мәлім ортақ түрлері: [[көйлек]], [[кимешек]], [[жаулық]], [[сәукеле]], [[желек]], [[тақия]], [[қамзол]], көзекей, [[кебіс]], [[мәсі]], [[кәкірекше]] сияқты киімдер. Сондай-ақ, әшекей, ажар жағынан қыз киімдері, келіншек киімдері, орта жастағы әйелдер мен қарт бәйбішелердің киімдері деп жас ерекшеліктеріне қарай тігіледі. Қазақ қолөнер шеберлері киімге катысты әртүрлі әшекейді зерделей білген. Маусымдық, өлкелік, әлеуметтік және жас ерекшеліктеріне байланысты, сонымен қатар күнделікті тұрмыстық және сән-салтанатты киім-кешек түрлерін тігуде мата, басқа да қажетті заттарға үлкен мән берілген. Қазақтың ұлттық киімін сипатына қарай іштік, сырттық, сулық, бір киер, сәндік және кейбірінде салтанат [[ғұрып]] киімі деп бөледі. Бір киер киім деп қымбат маталардан әшекейлеп тігілген, той-думандарға, жиын топтарға барғанда, жат елге сапарға шыққанда киетін сәнді киімдерді атайды. Әйелдердің іштік киімдеріне көйлек, дамбал, желетке, қамзол, кәзекей; сырттық киімдеріне [[читан]], [[күпі]], [[кеудеше]], [[тон]], [[шидем]]; сулық киімдеріне қаптал шапан, кебенек, кенеп, сырттық жатады. Мереке, той-думандарда, аста, дүбірлі жиындарда әжелер бастарына ақ кимешек, шылауыш, күндіктерін салып, үстілеріне ақ шағидан жалбырлы көйлек, жалаң бешпет, сыртынан оқалы шапан, түлкі ішіктерін киіп, белін жібек белбеумен буып, оюлы кебіс мәсі киіп төрден орын алған. Ал келіншектер, әйелдер бастарына кестелі кимешек шылауыш, түйреуіштерін тағып, сәукеле, қызыл желектерін салады, үстілеріне желбір көйлек, кестелі көйлек, кәзекей кестелі жекет, кестелі кәмзол, жанат ішіктерін киеді, жібек, кемер белбеу тағынады, құлақтарына алтын сырға, мойындарына алтын-күміс алқа тағып, білегіне білезік, саусақтарына жүзік салып, кестелі тізе қап, биік өкшелі көксауыр етік, қызыл етік, шеттік етік киеді. Сондай-ақ, қазақ қыздары мен бойжеткендері шаштарына шашбау тағып, құлаққа сырга, қолға білезік, сақина салып, мойындарына алтын- күміс алқалар тағып, қос етекті алты қиық, төрт қиық койлектерін киіп, кестелі тізе қап, аяқтарына оюлы қызыл, көк, қара былғары етік киеді. Қазақ әйелдерінің бас киімдері өзіндік ерекшелік- терімен өзгешеленеді және жасалуының өзіндік ғұрыптық, салттық негізі бар. Әйелдердің бас киімдері: бергек, бөрік, жаулық, желек, жырға, кимешек, күндік, орамал, қарқара, сәукеле, тақия, шәлі (жібек, шілтер, оюлы түрі бар) қасаба, бүркеніш, шылауыш және т.б. Қазақ әйелдерінің бас киімдері олардың жасы мен отбасыдағы жағдайына байланысты ерекшеленеді. Жаздыгүні қыздар түрлі-түсті жібек, барқыт, мақпалдан тігілген, төбесі жайпақ дөңгелек тақия (тебетей) кисе, қыс маусымында ауқаттылар камшат бөрік киген. Бойжеткендер мен қыздар зере, тақия, төбетай, қарқара бөріктерінің төбесіне үкі таққан, себебі қазақ наным-сенімінде үкі құсы киелі саналады. Қыздардың тақиясы қызыл, күлгін, жасыл, т.б. бір түсті шұға, барқыт, мауыты сияқты кездемелерден, өңді маталардан қабатталып сырылып тігіледі.<ref> Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 </ref> ӘЙЕЛДІҢ СЫРТ КИІМІ Белдемше – той-думандарда көйлек үстінен киетін сәнді сырт киім үлгідерінің бірі. Той киімі ретінде жаңа түскен келінге да арнап тігіледі. Келеме – жібектен тігілген, сәнді киер сырт киім. Кеудеше – кеудеге киетін сырма, жұқа жеңіл киім. Кәзекей – жеңсіз, жағасы кеңірек ойылған, етегі белден төменірек түсетін, бағалы матадан тігілген жеңіл киім. Қамзол – көйлек сыртынан киетін жеңсіз не шолақ жең жеңіл сәндік әрі жұмыс киімі. Кіреуке – алтын тінді зерлі жіппен тігілген, аса қымбатты, сәнді жібек шапан. Сатипа – жеңіл шолақ сырт киім. Тізеқап – суықта, аязды күндері екі бұтқа ғана киетін, ауы, ышқары жоқ екі балақ. Қырмызы тон – қыз-келіншектерге арналып қызыл масатыдан тігілген қаптал шапан. Қамқа тон – иі қандырылып өңделген жұмсақ қой терісінен, қамқадан, өзге де әдемі аң терісінен жаға салып тігілген, қаусырмамен түймеленетін бағалы киім. ӘЙЕЛ БАСКИІМДЕРІ: 3 жас (нәресте, сәби) – ит тақия, сырма, кепеш тақия; 5 жастан шыт тақия – сырға тағар ( "қыздың сүндеті"); 7-13 жас – үкілі тақия, тепеш, жұрынды бөрік (төрт сай, шошақ төбелі) топы, көз тәті, үлбірлі үкілеген жаннат бөрік; 13-тен кейін (бір мүшел) отау иесі – сораба, жанатпен жиектелген қауырсын қадаған дәрежелі қарқара бөрік; 25 жас (екінші мүшел) – сәт құндызды салтанатты тәж сәукеле, зерленген шашақты қасаба; 37 жас (үшінші мүшел) – кимешек. Кимешекке қосымша бөлшектердің атаулары: шылауыш, бұрмаша жаулық, сәлде, күндік, құндық бөрік, шыт байлама, желек, салы (шәлі); 49 жаста (төртінші мүшел) сән – салтанаты биязылау кимешекке қатысты қосымшалардың бәрін қолдануға болады; 61-73 жас аралықтары кейуана деңгейіне жатады. Қыздар мен әйелдердің өздеріне лайықтап сәндеп тіккен шапандары, шекпендері, тайжақылары, тондары, ішіктері, т.б. сырт киімдері бар. Олардың үлгілері, нақыштары ерлердің сырт киімдерінен өзгеше, жатық тігісті, кестелі, зерлі-оқалы, пішімі сыпайы, сәнді келеді. == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} {{stub}} [[Санат:Мәдениет]] [[Санат:Терминология]] 7d25w9bf48qwyqjkcrjtd7sf2n9psi5 Санта-Жоана 0 281880 3404328 1500205 2024-11-23T23:04:57Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3404328 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = аудан |қазақша атауы = Санта-Жоана |шынайы атауы = Santa Joana |сурет = |жағдайы = |ел = Португалия |елтаңба = AVR-sjoana.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = 100 |ту ені = 100 |lat_dir=N |lat_deg=40 |lat_min=37 |lat_sec=40 |lon_dir=W |lon_deg=8 |lon_min=36 |lon_sec=55 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = |аймағы = Орталық аймақ (аймақ){{!}}Орталық аймақ |кестедегі аймақ = |аудан түрі = Португалия әкімшілік бөлінісі{{!}}Округі |ауданы = Авейру (округ){{!}}Авейру |кестедегі аудан = |қауым түрі = Португалия муниципалитеттері{{!}}Муниципалитеті |қауым = Авейру |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = |құрылған уақыты = 1986 |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 5,61 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 7 426 |санақ жылы = 2001 |тығыздығы = 1 323,7 |шоғырлануы = Үлкен Авейру |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +0 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 3810 |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.jf-santajoana.com |сайт тілі = }} '''Санта-Жоана''' ({{lang-pt|Santa Joana}}) — [[Португалия]]дағы аудан (фрегезия), [[Авейру (округ)|Авейру]] округінің құрамына кіреді. [[Авейру]] муниципалитетінің құрамдас бөлігі болып табылады. [[Үлкен Авейру]] [[Португалия ірі қалалық агломерациялары|ірі қалалық агломерациясында]] орналасқан. Португалияның [[Орталық аймақ (аймақ)|Орталық аймақ]] регионына қарасты [[Байшу-Воуга (субаймақ)|Байшу-Воуга]] экономика-статистикалық субрегионының құрамына енеді. [[2001 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 7 426 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 5,61 км² шамасында. Халық тығыздығы — 1 323,7 адам/км². == Тарихы == Аудан [[1986 жыл]]ы құрылған.&nbsp;Ескі әкімшілік бөлініс бойынша [[Бейра-Литорал]] провинциясының құрамына кірген. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.jf-santajoana.com Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120129222642/http://www.jf-santajoana.com/ |date=2012-01-29 }} {{Авейру муниципалитетінің аудандары}} {{portugal-geo-stub}} [[Санат:Авейру округінің елді мекендері]] qklwf9n1k5yyo7jv2o9p93b3ilal5uw Сакавен 0 282085 3404225 1902650 2024-11-23T20:36:08Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3404225 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = аудан |қазақша атауы = Сакавен |шынайы атауы = Sacavém |сурет = |жағдайы = |ел = Португалия |елтаңба = LRS-sacavem.png |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = 100 |ту ені = 100 |lat_dir=N |lat_deg=38 |lat_min=47 |lat_sec=34 |lon_dir=W |lon_deg=9 |lon_min=06 |lon_sec=14 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = |аймағы = Лиссабон аймағы (аймақ){{!}}Лиссабон аймағы |кестедегі аймақ = |аудан түрі = Португалия әкімшілік бөлінісі{{!}}Округі |ауданы = Лиссабон (округ){{!}}Лиссабон |кестедегі аудан = |қауым түрі = Португалия муниципалитеттері{{!}}Муниципалитеті |қауым = Лореш |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 3,81 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 18469 |санақ жылы = 2001 |тығыздығы = 4847,5 |шоғырлануы = Үлкен Лиссабон |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +0 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 2685 Sacavém |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = |сайты = http://www.jfsacavem.pt |сайт тілі = }} '''Сакавен''' ({{lang-pt|Sacavém}}) — [[Португалия]]дағы аудан (фрегезия), [[Лиссабон (округ)|Лиссабон]] округінің құрамына кіреді. [[Лореш]] муниципалитетінің құрамдас бөлігі болып табылады. [[Үлкен Лиссабон]] [[Португалия ірі қалалық агломерациялары|ірі қалалық агломерациясында]] орналасқан. Португалияның [[Лиссабон аймағы (аймақ)|Лиссабон аймағы]] регионына қарасты [[Үлкен Лиссабон (субаймақ)|Үлкен Лиссабон]] экономика-статистикалық субрегионының құрамына енеді. [[2001 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 18469 адамды құрайды. Алып жатқан жер аумағы 3,81 км² шамасында. Халық тығыздығы — 4847,5 адам/км². == Тарихы == Ескі әкімшілік бөлініс бойынша [[Эштремадура]] провинциясының құрамына кірген. == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.jfsacavem.pt Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091217140644/http://www.jfsacavem.pt/ |date=2009-12-17 }} {{Лореш муниципалитетінің аудандары}} {{portugal-geo-stub}} [[Санат:Лиссабон округінің елді мекендері]] 44x5nntr17wm3lyrb29be43cry1rlwb Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 5-сайланым депутаттары 0 305089 3404301 3386924 2024-11-23T22:01:07Z Casserium 68287 3404301 wikitext text/x-wiki Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің 5-сайланым депутаттарының толық тізімі. [[Қазақстандағы Парламент сайлауы (2012)|2012 жылғы парламенттік сайлауда]] сайланды. == [[Аманат (партия)|«Нұр Отан» халықтық демократиялық партиясы]] == {| class="wikitable" |- ! # !! ТАӘ !! Қызметі |- | 1 || [[Майра Арапқызы Айсина|Майра Айсина]] || Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- | 2 || [[Ирина Петровна Аронова|Ирина Аронова]] || «Нұр Отан» ХДП [[Қостанай облысы|Қостанай]] облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбасары |- | 3 || [[Оразгүл Асанғазықызы Асанғазы|Оразгүл Асанғазықызы]] || [[Астана]] қ. тілдерді дамыту басқармасының басшысы |- | 4 || [[Тұрарбек Мәжілұлы Асанов|Тұрарбек Асанов]] || Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- | 5 || [[Нұрлан Мәжитұлы Әбдіров|Нұрлан Әбдіров]] || Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- | 6 || [[Сейітсұлтан Сүлейменұлы Әйімбетов|Сейітсұлтан Әйімбетов]] || Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- | 7 || [[Нұрғали Сәдуақасұлы Әшім|Нұрғали Әшім]] || Қазақстан Республикасының Қоршаған ортаны қорғау министрі |- | 8 || [[Мәулен Сағатханұлы Әшімбаев|Мәулен Әшімбаев]] || «Нұр Отан» ХДП төрағасының бірінші орынбасарының кеңесшісі |- | 9 || [[Асқар Ермырзаұлы Базарбаев|Асқар Базарбаев]] || «Нұр Отан» ХДП [[Қарағанды облысы|Қарағанды]] облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбасары |- | 10 ||[[Зағипа Яхияқызы Балиева|Зағипа Балиева]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- | 11 ||[[Андрей Анатольевич Бегенеев|Андрей Бегенеев]]||«[[Миттал стил Теміртау|АрселорМиттал Теміртау]]» АҚ сумен жабдықтау бөлімінің басшысы |- | 12 ||[[Мейрам Мұхаметрақымұлы Бегентаев|Мейрам Бегентаев]]||[[Торайғыров университеті|С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің]] проректоры |- | 13 ||[[Асхат Сақибеденұлы Бекенов|Асхат Бекенов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- | 14 ||[[Ерсұлтан Өтеғұлұлы Бектұрғанов|Ерсұлтан Бектұрғанов]]|| [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі]] бөлімінің меңгерушісі |- | 15 ||[[Уәлихан Қозыкеұлы Бишімбаев|Уәлихан Бишімбаев]]||[[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің]] ректоры |- | 16 ||[[Камал Низамұлы Бұрханов|Камал Бұрханов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- | 17 ||[[Светлана Федоровна Бычкова|Светлана Бычкова]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- | 18 ||[[Темірхан Мыңайдарұлы Досмұхамбетов|Темірхан Досмұхамбетов]] || Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі |- | 19 ||[[Ерген Николайұлы Дошаев|Ерген Дошаев]]||Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі аппаратының жетекшісі |- |20||[[Жексенбай Қартабайұлы Дүйсебаев|Жексенбай Дүйсебаев]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |21||[[Сергей Александрович Дьяченко|Сергей Дьяченко]]||[[Ақмола облысы]]ның әкімі |- |22||[[Жалғас Мәтешұлы Дүйсенғалиев|Жалғас Дүйсенғалиев]]||[[Атырау облысы|Атырау]] облыстық мәслихатының хатшысы |- |23||[[Бақытжан Ертайұлы Ертаев|Бақытжан Ертаев]]||[[Халық қаһарманы]] |- |24||[[Қабиболла Қабенұлы Жақыпов|Қабиболла Жақыпов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |25||[[Жанат Абдоллаұлы Жарасов|Жанат Жарасов]]||[[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті]] төрағасының орынбасары |- |26||[[Қожахан Көкірекбайұлы Жабағиев|Қожахан Жабағиев]]||[[Жамбыл облысы]] [[Шу ауданы]]ның әкімі |- |27||[[Оңалсын Исламұлы Жұмабеков|Оңалсын Жұмабеков]]||Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сот Кеңесінің төрағасы |- |28||[[Сәкен Егінбайұлы Жылқайдаров|Сәкен Жылқайдаров]]||[[Алматы облысы]] әкімінің орынбасары |- |29||[[Төлеген Тоқтасынұлы Ибраев|Төлеген Ибраев]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |30||[[Гүлмира Истайбекқызы Исимбаева|Гүлмира Исимбаева]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |31||[[Ольга Андреевна Киколенко|Ольга Киколенко]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |32||[[Виктор Владимирович Киянский|Виктор Киянский]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |33||[[Николай Алексеевич Кузьмин|Николай Кузьмин]] ||«Титан» өндірістік-коммерциялық компаниясының бас директоры |- |34||[[Серікжан Зиаданұлы Қанаев|Серікжан Қанаев]]||Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі бөлімінің меңгерушісі |- |35||[[Гүлжан Жанпейісқызы Қарақұсова|Гүлжан Қарақұсова]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |36||[[Құралай Әнуарқызы Қаракен|Құралай Қаракен]]||[[Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі]] Мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау комитетінің [[Ақтөбе облысы]] бойынша департаментінің директоры |- |37||[[Арман Төлешұлы Қожахметов]]||«[[Қазақмыс]]» корпорациясы» ЖШС департаментінің директоры |- |38|| [[Сәрсенбай Нұрғалиұлы Қожахметов|Сәрсенбай Қожахметов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |39||[[Николай Николаевич Логутов|Николай Логутов]]||[[Алматы облысы]] [[Іле ауданы]]ның әкімі |- |40||[[Ромин Ризаұлы Мәдинов|Ромин Мәдинов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |41||[[Анатолий Павлович Маковский|Анатолий Маковский]]||[[Солтүстік Қазақстан облысы]] [[Тайынша ауданы]]ның әкімі |- |41.1||[[Үсенгелді Өміржанұлы Медеуов|Үсенгелді Медеуов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |42||[[Александр Александрович Милютин|Александр Милютин]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |43||[[Рахмет Желдібайұлы Мұқашев|Рахмет Мұқашев]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |44||[[Орал Байғонысұлы Мұхамеджанов|Орал Мұхамеджанов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |45||[[Шалатай Мырзахметұлы Мырзахметов|Шалатай Мырзахметов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |46||[[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]]||Қазақстан журналистері конгресі атқару комитетінің төрағасы |- |47||[[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]]||«Нұр Отан» ХДП төрағасының бірінші орынбасары |- |48||[[Серікбай Өрікбайұлы Нұрғисаев|Серікбай Нұрғисаев]]||Алматы облысы бойынша [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігі|Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің]] тәртіп кеңесінің төрағасы – Басқарманың төрағасы |- |49||[[Айгүл Қабдешқызы Нұркина|Айгүл Нұркина]]||«Нұр Отан» ХДП [[Павлодар облысы|Павлодар]] облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбасары |- |50||[[Серік Жәмекұлы Оспанов|Серік Оспанов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |51||[[Омархан Нұртайұлы Өксікбаев|Омархан Өксікбаев]]||Қазақстан Республикасы Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің төрағасы |- |52||[[Тұрсынбек Қазенұлы Өмірзақов|Тұрсынбек Өмірзақов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |53||[[Ізбақ Қуанышұлы Өмірзақов|Ізбақ Өмірзақов]]||[[Ақтөбе облысы]] әкімінің бірінші орынбасары |- |54||[[Шавхат Әнесұлы Өтемісов|Шавхат Өтемісов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |55||[[Анатолий Сергеевич Пепенин|Анатолий Пепенин]]||[[Қазақстан үкімет басшыларының тізімі|Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі]] Кеңсесінің бөлім меңгерушісі |- |56||[[Надежда Михайловна Петухова|Надежда Петухова]]||Астана қаласы №1 қалалық балалар ауруханасының бас дәрігері |- |57||[[Мейрам Құдайбергенұлы Пішембаев|Мейрам Пішембаев]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |58||[[Виктор Павлович Рогалев|Виктор Рогалев]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |59||[[Светлана Юрьевна Романовская|Светлана Романовская]]||Ұлттық тұтынушылар лигасы басқармасының төрағасы, «Нұр Отан» ХДП Саяси кеңесі Бюросының мүшесі |- |60||[[Нұртай Салихұлы Сабильянов|Нұртай Сабильянов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |61||[[Айткүл Байғазықызы Самақова|Айткүл Самақова]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |62||[[Ұласбек Сәдібеков]]||«Нұр Отан» ХДП [[Түркістан облысы|Оңтүстік Қазақстан]] облыстық филиалының бірінші орынбасары |- |63||[[Рамазан Құмарбекұлы Сәрпеков|Рамазан Сәрпеков]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |64||[[Cерік Тұрарұлы Сейдуманов|Cерік Сейдуманов]]||[[Алматы]] қаласы әкімінің орынбасары |- |65||[[Гүлнар Сүлейменқызы Сейітмағанбетова|Гүлнар Сейітмағанбетова]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |66||[[Бақытбек Смағұл]]||Ауғанстан ардагерлері қауымдастығы төрағасының орынбасары |- |67||[[Алдан Зейноллаұлы Смайыл|Алдан Смайыл]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |68||[[Айгүл Сағадыбекқызы Соловьева|Айгүл Соловьева]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |69||[[Қайырбек Шошанұлы Сүлейменов|Қайырбек Сүлейменов]]||Қазақстан Республикасы Ардагерлер ұйымы Орталық кеңесінің төрағасы |- |70||[[Қуаныш Сұлтанұлы Сұлтанов|Қуаныш Сұлтанов]]||[[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының]] депутаты |- |71||[[Елена Ивановна Тарасенко|Елена Тарасенко]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |72||[[Абай Бөлекбайұлы Тасболатов|Абай Тасбулатов]]||[[Қазақстан Республикалық Ұланы|Қазақстан Республикасы Республикалық ұланының]] қолбасшысы |- |73||[[Мұхтар Бәкірұлы Тінікеев|Мұхтар Тінікеев]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |74||[[Әлихан Әбдіханұлы Тойбаев|Әлихан Тойбаев]]||[[Алматы облысы]] [[Еңбекшіқазақ ауданы]]ның әкімі |- |75||[[Самиғолла Хамзаұлы Уразов|Самиғолла Уразов]]||[[Батыс Қазақстан облысы]] [[Орал]] қаласының әкімі |- |76||[[Серік Әбікенұлы Үмбетов|Серік Үмбетов]]||Қазақстан Республикасы Президентінің Істерін басқарушысы |- |77||[[Светлана Ивановна Ферхо|Светлана Ферхо]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |78||[[Рауан Михаилұлы Шаекин|Рауан Шаекин]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |79||[[Ольга Васильевна Шишигина|Ольга Шишигина]]||Қазақстандық жеңіл атлет, 2000 жылғы Сидней Олимпиадасының чемпионы және 100 метрге кедергілермен жүгіруден жабық кешендегі әлем чемпионы |- |80||[[Еркін Мәжитұлы Шпанов|Еркін Шпанов]]||[[Атырау облысы]]ның жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының басшысы |- |81||[[Глеб Анатольевич Щегельский|Глеб Щегельский]]||Техникалық реттеу және метрология комитетінің [[Ақтөбе облысы]] бойынша департаментінің директоры |- |82||[[Құттықожа Ыдырысов]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |- |83||[[Гүлнар Мұстақымқызы Ықсанова|Гүлнар Ықсанова]]||«Нұр Отан» ХДП Саяси кеңесінің мүшесі |- |84||[[Татьяна Ивановна Яковлева|Татьяна Яковлева]]||Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаты |} == [[Ақ жол демократиялық партиясы|Қазақстанның «Ақ жол» Демократиялық партиясы]] == {| class="wikitable" |- ! # !! ТАӘ !! Қызметі |- | 1 || [[Азат Тұрлыбекұлы Перуашев|Азат Перуашев]] || «Ақ жол» ҚДП төрағасы |- | 2 || [[Азамат Рахатұлы Әбілдаев|Азамат Әбілдаев]] || «ҚазГранит» Корпорациясы» ЖШС президенті |- | 3 || [[Нұрлан Әбдіжапарұлы Жазылбеков|Нұрлан Жазылбеков]] || Алматы облысы [[Қарасай ауданы|Қарасай аудандық]] Кәсіпкерлер одағының төрағасы |- | 4 || [[Меруерт Айтқажықызы Қазбекова|Меруерт Қазбекова]] || «Қазақстан Кәсіпкер — әйелдер одағының» төрағасы, «Республикалық әйелдер саяси көшбасшылық мектебінің» жетекшісі |- | 5 || [[Екатерина Сергеевна Никитинская|Екатерина Никитинская]] || «Атамекен» ҰЭП Басқарма төрағасының бірінші орынбасары, «ҚР Қаржы және салық кеңесшілер палатасы» ЖШС бас директоры |- | 6 || [[Талғат Файзуллаұлы Ерғалиев|Талғат Ерғалиев]]||«Ақ жол» ҚДП Орталық кеңесінің аймақтық жұмыс жөніндегі хатшысы |- | 7 || [[Сағиятулла Өмірзақұлы Сарсенов|Сағиятулла Сарсенов]] || «Іле» корпорациясы директорлар кеңесінің төрағасы |- | 8 || [[Алмас Ұзақұлы Тұртаев|Алмас Тұртаев]]|| «Ақ жол» ҚДП [[Қызылорда облысы|Қызылорда]] облыстық филиалының төрағасы, «НефтТехСервис» ЖШС бас директорының кеңесшісі |} == [[Қазақстан халық партиясы|Қазақстан Коммунистік халық партиясы]] == {| class="wikitable" |- ! # !! ТАӘ !! Қызметі |- | 1 || [[Владислав Борисович Косарев|Владислав Косарев]] || ҚКХП ОК құрметті хатшысы |- | 2 || [[Төлеш Әукебайұлы Кенжин|Төлеш Кенжин]] || ҚКХП ҚРОК төрағасы |- | 3 || [[Айқын Ойратұлы Қоңыров|Айқын Қоңыров]] || ОК хатшысы, «Фокус» қоғамдық қорының үйлестірушісі |- | 4 || [[Борис Владимирович Сорокин|Борис Сорокин]] || Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 2-сайланым депутаты, ҚКХП ОК төралқасы төрағасының орынбасары |- | 5 || [[Галина Александровна Баймаханова|Галина Баймаханова]] || геология ғылымдарының кандидаты, доцент, ҚР құрметті кен барлаушысы |- | 6 || [[Тұрсынбек Қазенұлы Өмірзақов|Тұрсынбек Өмірзақов]] || [[Астана]] қалалық комитетінің белсендісі, «Азамат» ҚБ жетекшісі, экономика ғылымдарының докторы, [[Құрмет ордені|«Құрмет» орденінің]] иегері |- | 7 || [[Жамбыл Аужанұлы Ахметбеков|Жамбыл Ахметбеков]] || ҚКХП ОК хатшысы, ҚР Президенттігіне бұрынғы кандидат |} == [[Қазақстан халқы ассамблеясы]] == {| class="wikitable" |- ! # !! ФИО !! Деятельность |- | 1 || [[Жұматай Әлиұлы Әлиев|Жұматай Әлиев]] || «Тұрақты Қазақстан» қорының жетекшісі |- | 2 || [[Мұрат Абдиримұлы Ахмадиев|Мұрат Ахмадиев]] || ұйғырлардың республикалық орталығының басқарма мүшесі |- | 3 || [[Егор Яковлевич Каппель|Егор Каппель]] || «Жандану» [[Қазақстан немістері]] қоғамдық бірлестіктері қауымдастығы басқармасының мүшесі |- | 4 || [[Роман Ухенович Ким|Роман Ким]] || [[Корео-сарам|Қазақстан кәрістері]] қауымдастығының төрағасы |- | 5 || [[Ахмет Сейдірахманұлы Мұратов|Ахмет Мұратов]] || «Вайнах» [[Шешендер|шешен]] және [[Ингуштар|ингуш]] халықтарының мәдениетін дамыту қауымдастығының қосарлас төрағасы |- | 6 || [[Надежда Дмитриевна Нестерова|Надежда Нестерова]] || [[Жамбыл облысы]] ҚХА төрағасының орынбасары, Орыс, славян және казак ұйымдары қауымдастығы кеңесінің мүшесі |- | 7 || [[Зухра Әлеуітдинқызы Саяпова|Зухра Саяпова]] || Астана қаласындағы «Таң» [[Татарлар|татар]]-[[Башқұрттар|башқұрт]] этно-мәдени бірлестігінің жетекшісі |- | 8 || [[Юрий Евгеньевич Тимощенко|Юрий Тимощенко]] || ҚХА төрағасының орынбасары, «Қазақстан [[украиндар]] Радасы» одағының төрағасы |- | 9 || [[Розақұл Сатыпалдыұлы Халмурадов|Розақұл Халмурадов]] || «Достық» республикалық [[Өзбектер|өзбек]] этно-мәдени бірлестігінің құрметті төрағасы. |} == Сілтеме == * [https://parlam.kz/kk/mazhilis/history/convocation/5 Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің ресми ғаламтор-ресурсы] [[Санат:Қазақстан Парламенті Мәжiлiсінің V шақырылымының депутаттары]] 46nksj1g9drt9aqlpxc1wqfwmdeyv41 Шет тілдер және іскерлік карьера университеті 0 308601 3404338 2974156 2024-11-24T00:05:40Z Casserium 68287 «[[Санат:Алматы жоғарғы оқу орындары|Алматы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404338 wikitext text/x-wiki '''Шет тілдер және іскерлік мансап университеті''' — [[Қазақстан]]дағы ең жас, бірақ қарқынды дамып келе жатқан университеттердің біреуі болып табылады. Алғаш рет [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Абылай Хан атындағы Әлем тілдер және халықаралық қатынастар университетінің]] ішінен шет тілдер факультеті болып ашылған болатын. Кейін екінші іскерлік жоғары оқу бөлімі ретінде қызмет көрсетті, 2005 жылы университет статусына көтерілді. Біз Қазақстан жастарының бақытты болашағы болуын қалаймыз. Қазақстанның болашағы жастарымыздың қолында екендігін білеміз. Яғни, студенттерімізге сапалы білім беру, оларды өмірге баулу біздің міндетіміз. Жастарымызға немқұрайлы қарау, елімізге қиянат жасаумен бірдей. Сол себептен де Шет тілдер және іскерлік мансап университеті мына бәсеке алаңына айналған, жаһанданған дүниеде студенттерге заман талабына сай білім беруге және оған керекті жабдықтардың барлығымен қамтамасыз етуге тырысып келеді. Студенттердің білім алуына барлық жағдайлар жасалғаннан кейін ғана олардан нәтиже күте аламыз. Ғаламдасқан заман халқымыз бен елімізді барлық елдермен бәсекелесуге мәжбүр етіп отыр. Осы жарыстан мықтылар ғана жеңіп шығады, ал бәсекеге шыдай алмайтындар жеңіліске ұшырайды. Шет тілдер және іскерлік мансап университеті , Университетіміздің оқытушыларымен бірлесе отырып жастарымыздың бақытты болашағы үшін қызмет және жастардың қажетті білім алуына, тәжірибе жинақтауына, өмірге дайын болуына барлық жағдайды жасауды. Университет Орта Азия мәдениет қоры тарапынан құрылған. Университетіміз қала орталығында үш қабатты, жаңа ғимаратта орналасқан. Ғимаратымызда жаңа заман талабына сай дәрісханалар, тіл лабораториялары, конференция залы, кітапхана, буфет, кафетерий сияқты әлеуметтік және мәдени мүмкіндіктер бар. 2005 оқу жылында Білім министрлігінің тексеруінен сүрінбей өткен Шет Тілдер және Іскерлік Мансап универаитеті бүгіегі таңда Қазақстанның мықты деген университеттерінің арасынан орын алып отыр. Университет Орта Азия Мәдениет Қоры және түрік компаниялары, жеке тұлғалар тарапынан қаржылай қамтамасыз етіледі. Университеттің қаржы қоры негізінен студенттердің төлем ақыларынан тұрады. Осымен қатар келешекте анықтама мен жоспарлау бөлімдерін ашқалы отырған Шет Тілдер және Іскерлік Мансап универаитеті НАТО және де осы сияқты танымал ұйымдар мен университеттермен бірлесе отырып ғылыми және мәдени іс-шаралар өткізбекші. Келешекте университет халықаралық деңгейге көтерілуді жоспарлап отыр. Университет мемлекеттік және жеке секторлардың барлық саласында жұмыс істей алатын мамандар жетелдіру мақсатымен ашылған. Білім берумен қатар жастарды рухни жақтан тәрбиелеп, мәдениетті, ұлтжанды, рухани дүниесі бай жастар тәрбиелеп шығару университеттің басты мақсаты.<ref>http://ydu.kz/university/about {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120728235841/http://www.ydu.kz/university/about |date=2012-07-28 }}</ref> ==Дереккөздер== <references/> [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] hixmafme935sgka3i5g17rc0nvn5od0 Алматы гуманитарлы-техникалық университеті 0 308603 3404333 2930744 2024-11-23T23:59:17Z Casserium 68287 «[[Санат:Алматы жоғарғы оқу орындары|Алматы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404333 wikitext text/x-wiki '''Алматы гуманитарлы-техникалық университеті''' — университетте әр білімгерге қол жеткізімді оқу үрдісі жүреді, мамандандырылған оқу-әдістемелік кешендер және оқытудың интерактивті тәсілдері, кешендік тәсілдер қолданылады. Қашықтан оқыту түрі жаңа ақпаратты-коммуникациялық технологияларды және Интернетті қолдана отырып жұмыс орнын және мекен жайын ауыстырмай кәсіп алуға мүмкіндік береді. Қашықтан оқу жүйесі білімгерге пәндерді еркін оқуға мүмкіндік береді, олар оқытушымен электронды пошта арқылы және т.с.с. телеконференция мен чаттар арқылы сұхбаттасуға мүмкіндік береді.<ref>http://www.agtu.kz/kz/content/universitet-tarihy {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120413164930/http://www.agtu.kz/kz/content/universitet-tarihy |date=2012-04-13 }}</ref> ==Дереккөздер== <references/> [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] 3b029kcvc7o96ce269h2hi370vfdy22 Қазақстан банктерінің тізімі 0 326516 3404327 3403026 2024-11-23T23:03:13Z Casserium 68287 /* Екінші деңгейлі банктер */ 3404327 wikitext text/x-wiki Мұнда [[Қазақстан]]дағы бірінші және екінші дәрежелі банктердің тізімі келтірілген. == Бірінші деңгейлі банк == [[Қазақстан Ұлттық банкі]] Қазақстан Республикасының [[орталық банк]]i болып табылады. == Екінші деңгейлі банктер == 2024 жылғы 1 қазандағы мәлімет бойынша Қазақстан Республикасының банк секторында 21 екінші деңгейдегі банк бар, оның 11-і шетел қатысатын банк, оның ішінде 8-і еншілес банк.<ref>[https://www.gov.kz/memleket/entities/ardfm/press/news/details/876409?lang=kk Қазақстан банк секторының 2024 жылғы 1 қазандағы жай-күйі туралы]</ref> Төмендегі тізім банк [[актив]]тері мөлшерінің кему реті бойынша құрастырылған:<ref>[https://bankchart.kz/spravochniki/reytingi_cbr/2/2024/10 Активы банков Казахстана за октябрь 2024 года]</ref> {| align="center" class="wikitable sortable" |- ! |№ ! | Банк атауы ! | Құрылған жылы ! | Иелік ететін акционер ! | Бұрынғы атауы ! | Активтері (млрд теңге) |- | 1 || [[Қазақстан Халық банкі]] || 1923 || {{ту|Қазақстан}} [[Тимур Асқарұлы Құлыбаев|Тимур Құлыбаев]] <br>{{ту|Қазақстан}} [[Динара Нұрсұлтанқызы Құлыбаева|Динара Құлыбаева]] || Қазақстан Халық жинақ банкі || 17,1 |- | 2 || [[Kaspi Bank]] || 1991 || [[Baring]] қорлары<br>{{ту|Грузия}} [[Михаил Ломтадзе]] <br>{{ту|Қазақстан}} [[Вячеслав Константинович Ким|Вячеслав Ким]] || Әл-Барака Банк, Каспийский Банкі || 7,5 |- | 3 || [[Банк ЦентрКредит]] || 1988 || {{ту|Қазақстан}} [[Бақытбек Рымбекұлы Байсейітов|Бақытбек Байсейітов]] || Центрбанк || 6,1 |- | 4 || [[Отбасы банкі]] || 2003 || {{ту|Қазақстан}} [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|Қазақстан Үкіметі]] || Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі || 4,2 |- | 5 || [[ForteBank]] || 1993 || {{ту|Қазақстан}} [[Болат Жамитұлы Өтемұратов|Болат Өтемұратов]] || ИртышБизнесБанк, Альянс Банк || 4,1 |- | 6 || [[Jusan Bank]] || 1992 || {{ту|Қазақстан}} [[Ғалымжан Шахмарданұлы Есенов|Ғалымжан Есенов]] || Цеснабанк || 3,3 |- | 7 || [[Еуразиялық банк]] || 1994 || {{ту|Қазақстан}} [[Мұқадасхан Ибрагимова]] <br>{{ту|Бельгия}} [[Патох Шодиев]] <br>{{ту|Израиль}} [[Александр Машкевич]] || — || 2,8 |- | 8 || [[Фридом Банк Қазақстан]] || 2009 || {{ту|Қазақстан}} [[Тимур Турлов]] || Kassa Nova Банкі || 2,4 |- | 9 || [[Bereke Bank]] || 1993 || {{ту|Катар}} [[Lesha Bank|Lesha Bank LLC]] || Texakabank, Сбербанк || 2,3 |- | 10 || [[Bank RBK]] || 1992 || {{ту|Қазақстан}} [[Владимир Сергеевич Ким|Владимир Ким]] || Мекен, Алаш-банк, ҚазИнКомБанк || 2,2 |- | 11 || Ситибанк Қазақстан || 1994 || {{ту|АҚШ}} [[Citibank|Citibank, N.A.]] || — || 1,4 |- | 12 || [[Home Credit Bank Kazakhstan|Home Credit Bank]] || 1993 || {{ту|Чехия}} [[Иржи Шмейц]] || FTD, Алма-Ата Халықаралық Банкі || 1 |- | 13 || [[Altyn Bank]] || 1998 || {{ту|Қытай}} [[China CITIC Bank]] || HSBC Банк || 1 |- | 14 || Шинхан Банк Қазақстан || 2008 || {{ту|Оңтүстік Корея}} [[Shinhan Bank]] || — || 0,9 |- | 15 || [[Нұрбанк]] || 1992 || {{ту|Қазақстан}} [[Эльдар Рашитұлы Сәрсенов|Эльдар Сәрсенов]] || — || 0,5 |- | 16 || Қазақстандағы Қытай Банкі || 1993 || {{ту|Қытай}} [[Bank of China]] || — || 0,5 |- | 17 || Алматыдағы Қытай сауда-өнеркәсіп Банкі || 1993 || {{ту|Қытай}} [[ICBC|Industrial and Commercial Bank of China]] || — || 0,3 |- | 18 || Қазақстан-Зираат Халықаралық Банкі || 1993 || {{ту|Түркия}} [[Ziraat Bank|T.C. Ziraat Bankası A.Ş.]] || — || 0,2 |- | 19 || Банк ВТБ Қазақстан || 2008 || {{ту|Ресей}} [[ВТБ|Банк ВТБ]] || — || 0,2 |- | 20 || ADCB Ислам Банкі || 2010 || {{ту|БАӘ}} Abu Dhabi Commercial Bank PJSC || Al Hilal Ислам Банкі || 0,2 |- | 21 || [[Заман-Банк|Заман-Банк Ислам Банкі]] || 1991 || {{ту|Қазақстан}} [[Алан Тасболатұлы Әбғожинов|Алан Әбғожинов]] || — || 0,05 |} ; Тарату процесі аяқталмаған банктер # Capital Bank Kazakhstan (бұрынғы ТАИБ Қазақ банкі, 2021 жылы лицензиясынан айырылған) # AsiaCredit Bank (бұрынғы Лариба-Банк, 2021 жылы лицензиясынан айырылған) # Tengri Bank (бұрынғы Данабанк, PNB Қазақстан Банк, 2020 жылы лицензиясынан айырылған) # Астана банкі (бұрынғы Астана-Финанс банкі, 2018 жылы лицензиясынан айырылған) # Эксимбанк Қазақстан (2018 жылы лицензиясынан айырылған) # Qazaq Banki (бұрынғы Сенім-банк, 2018 жылы лицензиясынан айырылған) # Delta Bank (бұрынғы [[Нефтебанк]], 2017 жылы лицензиясынан айырылған) # [[ҚазИнвестБанк]] (бұрынғы Қазақстан Халықаралық банкі, 2016 жылы лицензиясынан айырылған) # Валют-Транзит Банк (2006 жылы лицензиясынан айырылған)<ref>[https://www.kdif.kz/kz/likvidiruemye-banki/ Тарату процесіндегі банктер]</ref> ; Бұрынғы банктер # Eco Center Bank (бұрынғы Альфа-Банк) — 2022 жылы [[Банк ЦентрКредит]]ке қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # Пәкістан Ұлттық Банкі — 2021 жылы банктік лицензиясын тапсырды # [[АТФ Банк]] (бұрынғы Алматы сауда-қаржы банкі) — 2021 жылы [[Jusan Bank]]-ке қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # First Heartland Bank (бұрынғы ABN Amro, RBS, Банк ЭкспоКредит) — 2019 жылы [[Jusan Bank]]-ке қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # [[Қазкоммерцбанк]] (бұрынғы Медеу Банк) — 2018 жылы [[Қазақстан Халық банкі]]не қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # EU Bank (бұрынғы Алкобанк, БанкПозитив) — 2016 жылы [[Еуразиялық банк]]ке қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # [[БТА Банкі]] (бұрынғы ТұранӘлем Банкі) — 2015 жылы банктік лицензиясын тапсырды # ABC Bank (бұрынғы Метрокомбанк, [[ForteBank]]), [[Темірбанк]] — 2015 жылы [[ForteBank]]-ке (бұрынғы [[Альянс банк|Альянс Банкіне]]) қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # Кредит Алтын Банк — 2011 жылы лицензиясынан айырылды # Экспресс Банк — 2009 жылы банктік лицензиясын тапсырды # Наурыз Банк Қазақстан (бұрынғы Қазагропромбанк) — 2005 жылы лицензиясынан айырылды # [[Бизнесбанк]], Көмірбанк — 2001 жылы лицензиясынан айырылды # Нефтехимбанк — 2000 жылы лицензиясынан айырылды # Игілік-банк, Казпочтабанк, Цветметбанк — 1998 жылы лицензиясынан айырылды # Жилстройбанк — 1998 жылы [[Банк ЦентрКредит]]ке қосылды # Тұранбанк, Alem Bank Kazakhstan — 1997 жылы біріктірілді # Казкредсоцбанк — 1997 жылы Жилстройбанкке қосылды # Крамдс-банк — 1996 жылы лицензиясынан айырылды == Қазақстан даму банкі == Арнайы құқықтық статусы бар банк - [[Қазақстан Даму Банкі]]. Банктің миссиясы — елдің шикізаттық емес секторын қаржыландыру арқылы ұлттық экономиканың тұрақты дамуына қолдау көрсету. Банктің акциялары [[Бәйтерек (холдинг)|ұлттық басқарушы холдингке]] тиесілі. == Сыртқы сілтемелер == * {{URL|https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z950002444_ Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 31 тамыздағы №2444 «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Заңы}} * {{URL|https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z950002155_ Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 наурыздағы №2155 «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Заңы}} * {{URL|https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z010000178_ Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 25 сәуірдегі №178 «Қазақстанның Даму Банкі туралы» Заңы}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан банктері|*]] [[Санат:Қазақстан бойынша тізімдер]] md1bs7rnm6mpqseejz4cewlh23o1fbh Талқылау:Байқұлақ шешен 1 337889 3404500 1283702 2024-11-24T11:37:04Z 2.75.97.106 /* Байқұлақ шешеннің өмірбаяны */ жаңа бөлім 3404500 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан жобасының мақаласы|деңгейі=|маңыздылығы=}} == Байқұлақ шешеннің өмірбаяны == шеген [[Арнайы:Үлесі/2.75.97.106|2.75.97.106]] 16:37, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) i36x2e9v8jhbhdfl1rghkzrm2aieuln 3404503 3404500 2024-11-24T11:43:16Z 1nter pares 146705 [[Special:Contributions/2.75.97.106|2.75.97.106]] ([[User talk:2.75.97.106|т]]) өңдемелерінен [[User:BolatbekBot|BolatbekBot]] соңғы нұсқасына қайтарды 1283702 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан жобасының мақаласы|деңгейі=|маңыздылығы=}} 7b4a4gnp600p6hvugjf7l8p5ds53yku Сен-Ернен 0 427323 3404391 2968595 2024-11-24T05:58:28Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3404391 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = [[Коммуна (Франция)|Коммуна]] |қазақша атауы = Сен-Ернен |шынайы атауы = Saint-Hernin |сурет = |жағдайы = |ел = Франция |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir= |lat_deg=48.218334 |lat_min= |lat_sec= |lon_dir= |lon_deg=-3.633056 |lon_min= |lon_sec= |CoordAddon = type:city(745)_region:FR |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = 270 |аймақ картасының өлшемi = 270 |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Франция аймақтары{{!}}Аймағы |аймағы = Бретань |кестедегі аймақ = Бретань |аудан түрі = Франция департаменттері{{!}}Департаменті |ауданы = Финистер |кестедегі аудан = Финистер (департамент){{!}}Финистер |қауым түрі = Франция округтері{{!}}Округі |қауым = Шатолен (округ){{!}}Шатолен |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = <!-- [[Франция кантондары|Кантоны]]:<br /> [[Каре-Плуге (кантон)|Каре-Плуге]] --> |басшының түрi = Мэр{{!}}Мэрі |басшысы = Jean-Claude Le Guelaff ([[2001]]-[[2014]]) |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 29,29 |биiктiктiң түрi = Биіктігі |орталығының биiктігі = 59—308 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 745 |санақ жылы = 2009 |тығыздығы = 25,44 |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = |пошта индексі = 29270 |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = INSEE коды |сандық идентификаторы = 29250 |ортаққордағы санаты = Saint-Hernin |сайты = http://www.saint-hernin.com |сайт тілі = }} '''Сен-Ернен''' ({{lang-fr|Saint-Hernin}}) — [[Франция]]дағы коммуна. [[Бретань]] аймағына қарасты [[Финистер (департамент)|Финистер]] департаментінде орналасқан. [[Шатолен (округ)|Шатолен]] округінің құрамына енеді. Алып жатқан жер аумағы 29,29 км² шамасында. Коммунаның [[INSEE коды]] — ''29250'', [[пошта индексі]] — ''29270''. == Демографиясы == [[2009 жыл]]ғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 745 адамды құрады<ref>{{cite web |url=http://insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/departement.asp |title = 2009 жылғы тұрғындар саны |publisher=[[INSEE]] |accessdate=25.11.2012}}{{ref-fr}}</ref>. Халық тығыздығы — 25,44 адам/км². {{Демография/FRA/Saint-Hernin}} Тұрғындарының жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006)<ref>{{cite web| url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=99&ref_id=pop-sexe-age-quinquennal| title=Population selon le sexe et l'âge...2006| language=fr| description = Жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006) |publisher=[[INSEE]] | accessdate=25.11.2012}}</ref>: {{ЖЖ-Кесте | макс=36 | барлығы=744 | е0=12 | ә0=28 | е5=32 | ә5=12 | е10=24 | ә10=28 | е15=24 | ә15=20 | е20=0 | ә20=12 | е25=20 | ә25=20 | е30=24 | ә30=12 | е35=24 | ә35=28 | е40=36 | ә40=32 | е45=32 | ә45=24 | е50=32 | ә50=28 | е55=20 | ә55=16 | е60=32 | ә60=24 | е65=16 | ә65=16 | е70=4 | ә70=36 | е75=12 | ә75=8 | е80=16 | ә80=16 | е85=8 | ә85=16 }} == Тағы қараңыз == * [[Финистер департаментінің коммуналары]] == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == {{commonscat|Saint-Hernin|Сен-Ернен}} * [http://www.saint-hernin.com Ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130313023237/http://www.saint-hernin.com/ |date=2013-03-13 }} * [http://www.recensement.insee.fr/searchResults.action?zoneSearchField=&codeZone=29250-COM Францияның ұлттық статистика және экономикалық зерттеулер институты сайтындағы парақшасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121014153903/http://recensement.insee.fr/searchResults.action?zoneSearchField=&codeZone=29250-COM |date=2012-10-14 }} * [http://www.mapquest.com/?q=48.218334,-3.633056&zoom=8 «Mapquest» картасында орналасуы] {{France-geo-stub}} {{Финистер департаментінің коммуналары}} [[Санат:Финистер департаментінің коммуналары]] 898l10ainwigzo4cberqm2krmhq2vzw Сахих Муслим 0 479346 3404361 2905485 2024-11-24T00:38:58Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3404361 wikitext text/x-wiki {{хадис}} '''''Сахих Муслим''''' ([[Араб тілі|Арабша]]: صحيح مسلم, ''әл-Муснаду әл-Сахиху би Нақлил Ғадл'') [[алты кітаб]] [[хадис]] жинақтарының біреуі. Сахих Мүслим [[хадис]] жинақтары [[Сахих әл-Бұхари]] жинақтарынан кейінгі екінші орындағы ең сенімді хадис жинақтары кітабтарына жатады. Хадистер жинағын [[Мұслим ибн әл-Хәджадж]] жинақтады ''Сахих'' сөзі ''бүркеусіз'', ''ақиқатты'' немесе ''дұрыс'' деген мағынаға саяды.<ref>[http://www.islamic-dictionary.com/index.php?word=sahih islamic-dictionary] {{Webarchive|url=https://swap.stanford.edu/20100210230438/http://www.islamic%2Ddictionary.com/index.php?word%3Dsahih |date=2010-02-10 }} retrieved 10:06, 26 сәуір 2010</ref> == Комментарийлері және аудармалары == # ''Сиянаһ Сахих Мұслим'' - Ибн әл-Салаһ, еңбек толық сақталмаған # ''әл Минхәдж би Шарх Сахих Мұслим'' - Яхия ибн Шараф әл-Науауи # Фатх әл-Мулхим # Таклимат Фатх әл-Мулхим # ''Шарх Сахих Мұслим'' - Аллама Ғулам Расул Саиди == Дереккөздер == <references/> == Арғы оқылымдар == * [http://www.scribd.com/doc/17926706/The-Canonization-of-AlBukhari-and-Muslim-by-Jonathan-Brown The Canonization of Al-Bukhari and Muslim: The Formation and Function of the Sunni Hadith Canon] by Jonathan Brown, [[BRILL]], 2007 == Сыртқы сілтемелер == *[https://web.archive.org/web/20110927085953/http://www.cmje.org/religious-texts/hadith/muslim/ English translation from Center for Muslim-Jewish Engagement] *[http://www.kalamullah.com/muqaddimah-sahih-muslim.html English Translation of the Introduction to Sahih Muslim] {{Хадис әдебиеттер}} [[Санат:Хадис]] [[Санат:Алты кітаб]] 6vxzczzgxz09whpjcwvtpe0wgsflogi Фастфуд 0 490152 3404119 3394328 2024-11-23T16:45:39Z Маконяаа 154967 3404119 wikitext text/x-wiki '''Фастфуд''' - өте тез әрі кең қолданылатын тағамдардың бірі. «Фастфуд» термині тағам деген мағынада қолданылады және бұл тағам тез дайындалады, ал бұл тұтынушыға өте қолайлы. [[Сурет:HK food 麥當勞套餐 McDonalds lunch set n shaker May-2012.JPG|нобай|McDonald's]] == Тарихы == 1920 жылдары ең бірінші фастфуд тағамы Америкада қолданысқа ие болды. 1921 жылы Канзаста White Castle атты компания ашылып, алғашқылардың бірі болып [[гамбургер]] дайындаған еді. Бұл компания келушілерді гамбургердің бағасының тұрақтылығымен жаулап алды, бірақ тағамның сапасымен құндылығы жөнінде компания басшысы Билли Инграма ойламады. 1940 жылдардың соңында White Castle компаниясының мықты бәсекелесі болып McDonald's компаниясы бой түзеді. Сол жылдан бастап McDonald's компаниясы алпауыт компаниялардың бірі болды.Тоқсаныншы жылдары гамбургер кедейлерге арналған зиянды тағам болып есептелінетін. Оны қала көшелерінде ғана үйсіз-күйсіз адамдарға сататын болған. Тек кейінірек бұл тағам ресторандарға жол тартты. Aмерикада әрбір 10 адамның тоғызы кем дегенде айына бір рет McDonald's ресторанына барады. Америкалықтар 1970 жылы фаст-фудқа 6 миллиард доллар жұмсайтын еді. Бұл көрсеткіш 2011 жылы 142 миллирд долларға өсті. [[Солтүстік Корея|Солтүстік Кореяда]] [[Кока-кола]] мен Пепси-Кола сатылымда жоқтың қасы.Гамбургер туралы БАҚ-тарда алғаш рет 1894 жылы Los Angeles Times газетінде сөз болды.АҚШ-тың өзінде фастфуд сататын 300 мың ресторан жұмыс істейді. Ричард және Морис Макдональдтар өздерінің алғашқы ресторанын 1949 жылы Калифорния штатындағы Сан Бернардинода ашты. McDonald's Бразилиядағы халықты жұмыспен қамтып отырған ең үлкен компаниялардың бірі болып саналады. [[McDonald's]] ресторандары ашылар тұста желі иелері сатып алушылардың ресторанда ұзақ уақыт отыруын қаламағандықтан, бөлмеге ыңғайсыз орындықтар қойып, ойын-сауық автоматтарының болмауына барынша көңіл бөлген.Фри картофельдерінің көпшілік арасында кең етек жайғанығы соншалық, оның сатылымының көлемі шикі картоптардан да асып түсті. Мысалы, тек 2010 жылы американдықтар 3 миллион тонна фри картофелін жеді.Рональд Макдональд америкалық балалар арасында Санта Клаустан соң ең танымал тұлға болып есептелді. Фаст-фуд тағамдарының кең етек алуы америкалықтардың күрт семіруіне әкелді. Америка ауруларды бақылау орталығының есептеуінше, семіздіктен жылына 248 мың америкалық өледі екен. [[Сурет:Homemade Cheeseburger.JPG|нобай|Cheeseburger]] == Денсаулыққа әсері == Қазіргі уақытта шаурма, сэндвичтер, чебуректер, пицца, чипсы, қуырылған картоп және түрлі газдалған сусындар көп, бірақ олардың сапасы мен құрамында не бар екен? Жоғарыда аталған барлық тағамдар фаст-фуд қатарына кіреді. Осындай тағамдармен тамақтанатын адамдар осыны тиімді, ал тамақ пісіруге уақыттың жетіспеушілігіне байланысты, кейбіреулері өздерінің қалаулары бойынша тамақтанады. Осындай тамақтың зиянды екенін, екінің - бірі ойлай бермейді, білгендердің өзі қуырылған картоптың қытырлағанын газды сусын кока – коламен шөлін басады. Фастфуд тағамдарын біреулер күнде жеп ішсе, кейбіреулері анда санда тамақтанады. Тамақты үйде дұрыстап дайындауға мүмкіндігіміз болмағанда, ол бізге қолайлы, тиімді тамақ ретінде көмекке келеді. Ол қымбат емес, біреқ өте қауіпті. Денсаулығымыздың қауіпті жауы әрқашанда жаныңнан табылады, ол есірткі сияқты, қарның аш болғанда қолың өзі тартылып тұрады. Көбі фастфудтардың зиянды екенін түсінеді. Балаларды кішкентай жастан бастап осындай тағамдарға үйретпеген жөн. Шынына келсек кейбіреулері жалқаулықтың арқасында, тағыда біреулер денсаулығына немқұрайлықпен қарағандықтан осындай тағамдармен тамақтанады. Фастфуд сататын дүкендер өздеріне әдемі жарнамаларымен, төмен бағаларымен, жылдам әзірленуімен тұтынушылардын назарын аудартады. Ал біз денсаулығымызға салғырт қарасақ, балаларымыздың ертеңгі күні не болмақ. Егер сіз осындай тағамдарды жақсы көретіндер қатарына кірсеңіз, онда газеттер мен журналдардағы ақпараттар сіздің пікіріңізді өзгерте алмайды. Дәрігерлердің айтуынша фастфудпен тамақтануға болмайды. Осындай тағамдардың калориялары өте жоғары, майлар мен консерванттар құрамы өте көп болғандықтан, дәрумендер мүлдем жоқ. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{уики}} [[Санат:Тағамдар]] [[Санат:Фастфуд]] mb04ja1hbxw4ef2ty61gf2dwargyp0f PSY 0 490224 3404077 3404075 2024-11-23T12:01:22Z Muzaffar Turgunov 120280 3404077 wikitext text/x-wiki {{Музыкант|Фон=solo_singer|Сурет=PSY EMTV logo 27 (8198008711).jpg|Сурет тақырыбы=PSY 2012 жыл желтоқсан|Сурет ені=200px|Толық аты=Пак Чжэ Сан (Park Jae-Sang / 박재상)|Туған күні=31.12.1977|Туған жері=[[Каңнамгу (аудан)|Каңнамгу]], {{туғанжері|Сеул|Сеулде}}, [[Корея Республикасы]]|Мемлекет={{KOR}}|Мамандығы=[[әнші]], [[сазгер]]|Жанры=[[би музыкасы]], хип-хаус, [[поп-музыка]]|Лақап аты=PSY (싸이)|Лейблы=[[P-Nation]] (2019—)<br> [[YG Entertainment]] (2010—2018) <small>([[Republic Records|Republic]] бойынша Оңтүстік Кореядан тыс)</small><br> MTM (2005—2006) Dreamus (2005)|Сайты={{Official website|http://www.psypark.com}}|Марапаттары=4-дәрежелі «Мәдени еңбегі үшін» ордені (Корея)|Commons=Psy|Есімі=Psy|Шынайы есімі={{lang-ko|박재상}}|Белсенділік жылдары=2001 — қазіргі уақытқа дейін}} '''Пак Чэ Сан''' ([[Корей тілі|кор.]] 박재상, 31 желтоқсан 1977 жыл, Сеул) — корей орындаушысы және әндер авторы. "Сай" ('''PSY)''' лақап атымен кеңінен танымал. Өзінің көңілді бейне клиптерімен қалың көпшіліктің сүйікті әртісіне айналды. ==Өмірбаяны== 2001 жылы алғаш "Bird" туындысын орындағаннан кейін Чэ Сан көрерменнің көңілінен шықты. Ол Америкада білім алды. Алайда Бостон университеті мен Беркли музыкалық колледжін аяқтай алмады. 2001 жылы PSY есірткі сақтағаны үшін ұсталып, атасының садақасында бола алмады. Әнші әлі күнге дейін сол қателігі үшін өкінеді. Өзінің айтуы бойынша, атасы оған өте жақын еді әрі Чэ Санды жанындай жақсы көріпті. 2006 жылы, 14-қазанда ол [[Ю Хе Ен]]ге үйленді. Қазіргі таңда екеуінің егіз қыздары бар. Әнші "[[Gangnam Style]]" туындысын бар өмірлік жетістігі деп санайды. 2012 жылы әннің хареографиялық бөлімі дүниежүзілік жаңалықтарда көрсетілген болатын ==Мансабының шарықтауы== 2012 жылдың қыркүйегінде әнші америкалық лейблмен шартқа отырды. Корей тілінде орындалуына қарамастан оның "[[Gangnam Style]]" хиті [[Ұлыбритания]]ның чарттарында алғашқы орындарға ие болды. Осы әнімен ол "[[Digital Songs]]" [[Billboard]]" чарттарында 1-орынды жеңіп алса, "[[Hot 100]]" [[Billboard]]" чартында 2-орын алды. === 2018 жылдан бастап: YG Entertainment-тен кетіп, өз агенттігін құрды === 2018 жылдың 15 мамырында Psy келісім-шартқа қол қойған 8 жылдан кейін [[YG Entertainment]]-тен ресми түрде кетті. 2019 жылдың 24 қаңтарында өзінің P-Nation агенттігін құрды. == Танымалдық шыңы == 2012 жылдың қыркүйек айының басында PSY американдық [[Island Records]] лейблімен келісімшартқа отырды, ол Оңтүстік Кореяны қоспағанда, бүкіл әлем бойынша суретшінің қызметін басқарады. 2012 жылдың 6 қыркүйегінде Лос-Анджелестегі (АҚШ) [[Стэйплс Центр]] спорт кешенінде өткен MTV Video Music Awards 2012 марапаттау рәсіміне шараның VIP қонақтарының бірі ретінде қатысты.<ref>{{cite web|publisher=allkpop|title=Psy to attend MTV Video Music Awards as a VIP guest + Presenter|url=http://www.allkpop.com/2012/09/psy-to-attend-mtv-video-music-awards-as-a-vip-guest-presenter|date=2012-09-06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6B9jdY8g3?url=http://www.allkpop.com/2012/09/psy-to-attend-mtv-video-music-awards-as-a-vip-guest-presenter|archivedate=2012-10-04|deadurl=yes}}</ref> PSY хиті «[[Gangnam Style]]<nowiki/>» әні корей тілінде айтылғанына қарамастан Ұлыбританияның ұлттық хит-парадында 1-ші орынды иеленді.<ref>{{cite web|publisher=Daily Mail|title=Gangnam Style hits the number 1 spot - making rapper Psy the first South Korean musician ever to top UK charts|url=http://www.dailymail.co.uk/tvshowbiz/article-2211149/Gangnam-Style-hits-number-1-spot--making-rapper-Psy-South-Korean-musician-UK-charts.html|date=2012-10-01|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BAOASqEj?url=http://www.dailymail.co.uk/tvshowbiz/article-2211149/Gangnam-Style-hits-number-1-spot--making-rapper-Psy-South-Korean-musician-UK-charts.html|archivedate=2012-10-04|deadurl=yes}}</ref> Сондай-ақ, дәл осындай композициямен корейлік орындаушы Billboard Digital Songs чартында 1-ші орынға көтерілді және Billboard Hot 100 чартында 2-ші орынға ие болды,<ref>{{cite web|publisher=allkpop|title=Psy hits #1 on Billboard’s digital songs chart|url=http://www.allkpop.com/2012/09/psy-hits-1-on-billboards-digital-songs-chart|date=2012-09-30|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BAOBiiyN?url=http://www.allkpop.com/2012/09/psy-hits-1-on-billboards-digital-songs-chart|archivedate=2012-10-04|deadurl=yes}}</ref>, бұл трекке арналған музыкалық бейне [[Гиннесс рекордтар кітабы|Гиннестің рекордтар кітабына]] ең көп ұнаған бейне ретінде енгізілді. YouTube бейне порталы өзінің бүкіл тарихында.<ref>{{cite web|url=http://www.allkpop.com/2012/09/psys-gangnam-style-mv-becomes-most-liked-video-in-youtube-history|publisher=allkpop|title=Psy’s “Gangnam Style” MV becomes Most Liked video in YouTube History|date=2012-09-13|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BlJfwXbO?url=http://www.allkpop.com/2012/09/psys-gangnam-style-mv-becomes-most-liked-video-in-youtube-history|archivedate=2012-10-28|deadurl=yes}}</ref><ref>{{cite web|publisher=Guinness World Records|title='Gangnam Style' holds Guinness World Record for most 'liked' video in YouTube history|url=http://www.guinnessworldrecords.com/news/2012/9/gangnam-style-now-most-liked-video-in-youtube-history-44977/|date=2012-09-20|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BAOCHdt9?url=http://www.guinnessworldrecords.com/news/2012/9/gangnam-style-now-most-liked-video-in-youtube-history-44977/|archivedate=2012-10-04|deadurl=yes}}</ref> «[[Gangnam Style]]» — Сеулдің ауқатты және сәнді аймағы [[Каңнамгу (аудан)|Каңнамгуда]] танымал болатын сәнді өмір салтын білдіретін корей тіліндегі ауызекі сөз.<ref name="Fekadu2012">{{cite news | last=Fekadu | first = Mesfin | title = Wild, Crazy Style | newspaper = The Expr ss | date = 2012-08-27 | agency = Associated Press }}</ref><ref name="Billboard-Benjamin">{{cite web | url = http://www.billboard.com/news/fall-in-love-with-psy-s-gangnam-style-korean-1007710752.story | title = Fall in Love With Psy's 'Gangnam Style' – Korean Rapper Goes Viral | last = Benjamin | first = Jeff | date = 2012-07-31 | publisher = [[Billboard]] | accessdate = 2012-08-10 | archive-date = 2021-01-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20210115173417/https://www.billboard.com/news/fall-in-love-with-psy-s-gangnam-style-korean-1007710752.story | deadlink = no }}</ref>. CNN-ге берген сұхбатында PSY оны [[Беверли-Хиллз|Беверли-Хиллзбен]] салыстырды.<ref name="cnngo">{{cite web |url = http://www.cnngo.com/seoul/play/interview-psy-gangnam-style-posers-and-hysterical-little-boy-285626 |title = Psy's interview on CNN |last = Cha |first = Frances |date = 2012-08-17 |work = CNN Blog |publisher = CNN |accessdate = 2012-08-17 |archiveurl = https://www.webcitation.org/6BosSDa7d?url=http://www.cnngo.com/seoul/play/interview-psy-gangnam-style-posers-and-hysterical-little-boy-285626 |archivedate = 2012-10-31 |deadurl = yes }}</ref> Ән «қашан жіңішке, қай кезде жабайы болатынын білетін мінсіз қызға» арналған.<ref name="latimes_giddyup"> {{cite web |url = http://www.latimes.com/business/technology/la-fi-tn-psy-gangnam-style-20120803,0,6842309.story |title = Giddy up! S. Korean rapper Psy's 'Gangnam Style' is unstoppable |last = Netburn |first = Deborah |date = 2012-08-04 |publisher = [[Los Angeles Times]] |accessdate = 2012-08-10 |archiveurl = https://www.webcitation.org/6BosTcJi8?url=http://www.latimes.com/business/technology/la-fi-tn-psy-gangnam-style-20120803,0,6842309.story |archivedate = 2012-10-31 |deadurl = yes }}</ref> ==Түскен фильмдері== {{ФильмдеЖоғ}} {{Фильмде|2002|[[:en:Wet Dreams (2002 film)|Wet Dreams]]|Wet Dreams|Ұстаз Сок-Гу}} {{Сериалда|2012||[[:en:Dream High 2|Dream High 2]]|Dream High 2|Жаттықтырушы (5 маусым)}} {{Сериалда|2012||[[:en:Superstar K4|Superstar K4]]|슈퍼스타 K4 (Superstar K4)|[[Камео]] – Судья}} {{Сериалда|2012||[[Saturday Night Live]]|Saturday Night Live|Камео, [[:en:Hat World|Lids]]/Скетч [[Gangnam Style]] <small>([[:en:Saturday Night Live (season 38)|38-й сезон, 1-я серия]])</small>}} {{Сериалда|2013||[[:en:Live! with Kelly and Michael|Live! with Kelly and Michael]]|Live! with Kelly and Michael|Камео, (екі аптада екі шоу)}} {{ФильмдеТөм}} == Дискографиясы == * ''[[Psy from the Psycho World!]]'' (2001) * ''[[Ssa2]]'' (2002) * ''[[3 Mai]]'' (2002) * ''[[Ssajib]]'' (2006) * ''[[PsyFive]]'' (2010) * ''[[Psy 6 (Six Rules), Part 1]]'' (2012) * ''[[Chiljip Psy-da]]'' (2015) * ''[[4X2=8]]'' (2017) * ''[[싸다 9 (9th Album)]]'' (2022) == „Гиннес рекордтар кітабына“ енген рекордтар == * [[Gangnam Style]] — Интернетте ең көп қаралған бейне<ref name="guinnessworldrecords">{{cite web|title=PSY secures new YouTube world record with "Gentleman"|url=http://www.guinnessworldrecords.com/news/2013/4/psy-secures-new-youtube-world-record-with-gentleman-48291/|publisher=[[Guinness World Records]]|accessdate=2013-04-30|quote=PSY's previous music video, "Gangnam Style", earned him multiple GUINNESS WORLD RECORDS titles, including Most viewed video online, Most "liked" video online, and First video to receive one billion views.|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GfQ78439?url=http://www.guinnessworldrecords.com/news/2013/4/psy-secures-new-youtube-world-record-with-gentleman-48291/|archivedate=2013-05-16|deadurl=yes}}</ref> * [[Gangnam Style]] — желіде ең көп ұнайтын бейнелер<ref name="guinnessworldrecords"/> * [[Gangnam Style]] — 1 миллиардтан астам рет қаралған [[YouTube]]-тегі алғашқы бейне.<ref name="guinnessworldrecords"/> * Gentleman — желідегі алғашқы 24 сағатта ең көп қаралған бейне<ref name="guinnessworldrecords"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:1977 жылы туғандар]] [[Санат:31 желтоқсанда туғандар]] [[Санат:Сеулде туғандар]] [[Санат:Оңтүстік Корея әншілері]] [[Санат:YouTube күміс батырма иелері]] [[Санат:YouTube алтын батырма иелері]] [[Санат:YouTube бриллиант батырма иелері]] [[Санат:Корея Республикасы рэперлері]] [[Санат:Universal Music Group орындаушылары]] [[Санат:Mnet Asian Music Awards иегерлері]] [[Санат:Republic Records орындаушылары]] [[Санат:Psy]] [[Санат:Беркли музыка колледжі түлектері]] rhqqgif77h99awbd1ssl02qgy07hs56 Уикипедия:Белсенді қатысушылар 4 492279 3404076 3403720 2024-11-23T11:59:56Z Jembot 36112 Bot: Рейтингті жаңарту 3404076 wikitext text/x-wiki {{/begin|200}} |- | 1 || [[User:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] || [[Special:Contributions/Мықтыбек Оразтайұлы|{{formatnum:1360}}]] || {{Permissions|Мықтыбек Оразтайұлы}} |- | 2 || [[User:Мағыпар|Мағыпар]] || [[Special:Contributions/Мағыпар|{{formatnum:1049}}]] || {{Permissions|Мағыпар}} |- | 3 || [[User:Casserium|Casserium]] || [[Special:Contributions/Casserium|{{formatnum:1048}}]] || {{Permissions|Casserium}} |- | 4 || [[User:1nter pares|1nter pares]] || [[Special:Contributions/1nter pares|{{formatnum:418}}]] || {{Permissions|1nter pares}} |- | 5 || [[User:Syrymzhan|Syrymzhan]] || [[Special:Contributions/Syrymzhan|{{formatnum:276}}]] || {{Permissions|Syrymzhan}} |- | 6 || [[User:Салиха|Салиха]] || [[Special:Contributions/Салиха|{{formatnum:246}}]] || {{Permissions|Салиха}} |- | 7 || [[User:Kasymov|Kasymov]] || [[Special:Contributions/Kasymov|{{formatnum:237}}]] || {{Permissions|Kasymov}} |- | 8 || [[User:Ismukhammed|Ismukhammed]] || [[Special:Contributions/Ismukhammed|{{formatnum:231}}]] || {{Permissions|Ismukhammed}} |- | 9 || [[User:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] || [[Special:Contributions/Muzaffar Turgunov|{{formatnum:224}}]] || {{Permissions|Muzaffar Turgunov}} |- | 10 || [[User:Nurtenge|Nurtenge]] || [[Special:Contributions/Nurtenge|{{formatnum:170}}]] || {{Permissions|Nurtenge}} |- | 11 || [[User:Орел Карл|Орел Карл]] || [[Special:Contributions/Орел Карл|{{formatnum:163}}]] || {{Permissions|Орел Карл}} |- | 12 || [[User:Makenzis|Makenzis]] || [[Special:Contributions/Makenzis|{{formatnum:112}}]] || {{Permissions|Makenzis}} |- | 13 || [[User:ҚР ЖАП|ҚР ЖАП]] || [[Special:Contributions/ҚР ЖАП|{{formatnum:105}}]] || {{Permissions|ҚР ЖАП}} |- | 14 || [[User:NazerkeKenzhebay21nis|NazerkeKenzhebay21nis]] || [[Special:Contributions/NazerkeKenzhebay21nis|{{formatnum:101}}]] || {{Permissions|NazerkeKenzhebay21nis}} |- | 15 || [[User:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] || [[Special:Contributions/Ерден Карсыбеков|{{formatnum:99}}]] || {{Permissions|Ерден Карсыбеков}} |- | 16 || [[User:Malik Nursultan B|Malik Nursultan B]] || [[Special:Contributions/Malik Nursultan B|{{formatnum:94}}]] || {{Permissions|Malik Nursultan B}} |- | 17 || [[User:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] || [[Special:Contributions/Шайнүсіп|{{formatnum:75}}]] || {{Permissions|Шайнүсіп}} |- | 18 || [[User:O.Makosya|O.Makosya]] || [[Special:Contributions/O.Makosya|{{formatnum:50}}]] || {{Permissions|O.Makosya}} |- | 19 || [[User:Daniyal.aidarov5|Daniyal.aidarov5]] || [[Special:Contributions/Daniyal.aidarov5|{{formatnum:47}}]] || {{Permissions|Daniyal.aidarov5}} |- | 20 || [[User:Sagzhan|Sagzhan]] || [[Special:Contributions/Sagzhan|{{formatnum:46}}]] || {{Permissions|Sagzhan}} |- | 21 || [[User:Mukhayyo Artikova21nis|Mukhayyo Artikova21nis]] || [[Special:Contributions/Mukhayyo Artikova21nis|{{formatnum:38}}]] || {{Permissions|Mukhayyo Artikova21nis}} |- | 22 || [[User:Kaiyr|Kaiyr]] || [[Special:Contributions/Kaiyr|{{formatnum:36}}]] || {{Permissions|Kaiyr}} |- | 23 || [[User:Қайсар Қылышбек|Қайсар Қылышбек]] || [[Special:Contributions/Қайсар Қылышбек|{{formatnum:35}}]] || {{Permissions|Қайсар Қылышбек}} |- | 24 || [[User:Бердалиева Айзере Абайқызы|Бердалиева Айзере Абайқызы]] || [[Special:Contributions/Бердалиева Айзере Абайқызы|{{formatnum:33}}]] || {{Permissions|Бердалиева Айзере Абайқызы}} |- | 25 || [[User:Ashina|Ashina]] || [[Special:Contributions/Ashina|{{formatnum:31}}]] || {{Permissions|Ashina}} |- | 26 || [[User:Mheidegger|Mheidegger]] || [[Special:Contributions/Mheidegger|{{formatnum:31}}]] || {{Permissions|Mheidegger}} |- | 27 || [[User:GeniusBM|GeniusBM]] || [[Special:Contributions/GeniusBM|{{formatnum:30}}]] || {{Permissions|GeniusBM}} |- | 28 || [[User:Ғауғауррр|Ғауғауррр]] || [[Special:Contributions/Ғауғауррр|{{formatnum:28}}]] || {{Permissions|Ғауғауррр}} |- | 29 || [[User:Ansar Töre Sultan|Ansar Töre Sultan]] || [[Special:Contributions/Ansar Töre Sultan|{{formatnum:27}}]] || {{Permissions|Ansar Töre Sultan}} |- | 30 || [[User:Нұргүл8710|Нұргүл8710]] || [[Special:Contributions/Нұргүл8710|{{formatnum:26}}]] || {{Permissions|Нұргүл8710}} |- | 31 || [[User:AlibekKS|AlibekKS]] || [[Special:Contributions/AlibekKS|{{formatnum:26}}]] || {{Permissions|AlibekKS}} |- | 32 || [[User:Nemophilus|Nemophilus]] || [[Special:Contributions/Nemophilus|{{formatnum:25}}]] || {{Permissions|Nemophilus}} |- | 33 || [[User:Tleukhan Altynai|Tleukhan Altynai]] || [[Special:Contributions/Tleukhan Altynai|{{formatnum:25}}]] || {{Permissions|Tleukhan Altynai}} |- | 34 || [[User:Epoxa-HH|Epoxa-HH]] || [[Special:Contributions/Epoxa-HH|{{formatnum:24}}]] || {{Permissions|Epoxa-HH}} |- | 35 || [[User:Айгулик|Айгулик]] || [[Special:Contributions/Айгулик|{{formatnum:24}}]] || {{Permissions|Айгулик}} |- | 36 || [[User:Ғаламатадам|Ғаламатадам]] || [[Special:Contributions/Ғаламатадам|{{formatnum:22}}]] || {{Permissions|Ғаламатадам}} |- | 37 || [[User:Gliwi|Gliwi]] || [[Special:Contributions/Gliwi|{{formatnum:21}}]] || {{Permissions|Gliwi}} |- | 38 || [[User:Jondjas|Jondjas]] || [[Special:Contributions/Jondjas|{{formatnum:19}}]] || {{Permissions|Jondjas}} |- | 39 || [[User:Sleepycatinacap|Sleepycatinacap]] || [[Special:Contributions/Sleepycatinacap|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Sleepycatinacap}} |- | 40 || [[User:JellFisher|JellFisher]] || [[Special:Contributions/JellFisher|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|JellFisher}} |- | 41 || [[User:ZheksenGulbakyt|ZheksenGulbakyt]] || [[Special:Contributions/ZheksenGulbakyt|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|ZheksenGulbakyt}} |- | 42 || [[User:Тұран|Тұран]] || [[Special:Contributions/Тұран|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Тұран}} |- | 43 || [[User:Kas77777|Kas77777]] || [[Special:Contributions/Kas77777|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Kas77777}} |- | 44 || [[User:Маконяаа|Маконяаа]] || [[Special:Contributions/Маконяаа|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Маконяаа}} |- | 45 || [[User:KoishymanovaG|KoishymanovaG]] || [[Special:Contributions/KoishymanovaG|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|KoishymanovaG}} |- | 46 || [[User:Zhasulan Balgozha|Zhasulan Balgozha]] || [[Special:Contributions/Zhasulan Balgozha|{{formatnum:11}}]] || {{Permissions|Zhasulan Balgozha}} |- | 47 || [[User:І Хәріполла|І Хәріполла]] || [[Special:Contributions/І Хәріполла|{{formatnum:11}}]] || {{Permissions|І Хәріполла}} |- | 48 || [[User:IL68|IL68]] || [[Special:Contributions/IL68|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|IL68}} |- | 49 || [[User:AruOneLove|AruOneLove]] || [[Special:Contributions/AruOneLove|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|AruOneLove}} {{/end}} jfmz6kr3s8pg3369v5gbcjwmr06bdfi Біркөлік шатқалдары 0 492323 3404302 3139611 2024-11-23T22:02:11Z Casserium 68287 3404302 wikitext text/x-wiki {{Шатқал |Атауы = Біркөлік шатқалдары |Төл атауы = |Сурет = |Сурет тақырыбы = |Тау жүйесі = Тәңір тауы |Тереңдігі = |Тереңдігі-мәтін = |Ұзындығы = |Ені = |Ауданы = |Координаттары = 42.0956749/69.9966431 |CoordScale = |Ел = Қазақстан |Аймақ = Түркістан облысы |Позициялық карта = |Позициялық карта 1 = Қазақстан Түркістан облысы |Ортаққордағы санаты = }} '''Біркөлік шатқалы''' – [[Түркістан облысы]] [[Төле би ауданы]]нда, [[Шымкент]] қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 50 км жерде, теңіз деңгейінен 1100 м биіктікте [[Тәңір тауы]]ның тау сілемдерінде орналасқан. == Өсімдігі == Шатқал бойымен [[Біркөлік]] өзені ағады. Мұнда жаңғақ тоғайы, өрік және алма бақтары бар. Қарағай, Тянь-Шань шыршалары, емен, шынар, зерек, талшын ағаштары, итмұрын және т.б. дәрілік шөптер өседі. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нің экспедициясының ауыл аймақтарды археологиялық зерттеулері кезінде Біркөлік шатқалынан 2 қорым табылған. Қорымдар классикалық сұлба бойымен(шығыстан батысқа қарай) орналасқан 30 обадан тұрады.<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Түркістан облысы географиясы]] [[Санат:Қазақстан шатқалдары]] 418ukgete7lkl76zkdvibieoi4trb6q CASA/IPTN CN-235 0 493687 3404383 2975213 2024-11-24T05:12:47Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Magallanes,_Chile.svg]]» деген «[[:File:Flag_of_Magallanes_y_la_Antártica_Chilena,_Chile.svg]]» дегенмен алмастырылды. 3404383 wikitext text/x-wiki {{Ұшу аппараты |атауы = CN-235 |типі = Көліктік ұшақ |өндірушісі = [[EADS CASA]] <br /> [[Airbus Military]] |мемлекеті = |суреті = Turkish Air Force CASA CN-235-100M - Bidini.jpg |қолтаңба = Түркия ӘӘК CN-235 ұшағы |жобалаушысы = CASA/IPTN |бас конструкторы = |алғашқы ұшуы = 1983 жылы 11 қараша |эксплуатация басталуы = 1988 жылы 1 наурыз |эксплуатация аяқталуы = |статусы = |негізгі эксплуатанты = [[Испания ӘӘК]] |басқа эксплуатанттары = [[Түркия ӘӘК]] <br/>[[Индонезия ӘӘК]] <br/>[[Корея Республикасы ӘӘК]] <br/>[[Ирландия Әуе корпусы]] |өндіріс жылдары = 1983 - қазірге дейін |шығарылған бірліктері = 273<ref>[http://www.airbusmilitary.com/Portals/0/Images/Aircraft/OrdersAndDeliveries/AMOrdersDeliveries.pdf Airbus Orders] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130525005820/http://www.airbusmilitary.com/Portals/0/Images/Aircraft/OrdersAndDeliveries/AMOrdersDeliveries.pdf |date=2013-05-25 }}</ref> |жобалау құны = |бірлігінің құны = |базалық моделі = |бөлек мақалалары бар нұсқалар = [[EADS CASA HC-144 Ocean Sentry]]<br />[[EADS CASA C-295]] |ортаққордағы санаты = CASA C-235 }} '''CASA/IPTN CN-235''' — испандық CASA және индонезиялық IPTN бірігіпе жасап шығарған орта қашықтықтық екі қозғалтқыштық көліктік ұшақ. Ұшақ аумақтық және әскери-көліктік болып жасалған. Әскери ұшақтың негізгі міндеттеріне жағалау патрулі, бақылаушы және әуе көлігі жатады. Ұшақтың ең көп қолданушысы Түркияда 61 ұшақ бар. == Тарихы == === Жобалануы === Ұшақты испандық Construcciones Aeronáuticas SA (CASA) мен Indonesian Aerospace (PT. Dirgantara Indonesia, кезінде IPTN деген атаумен белгілі болған) компанияларынан құралған Airtech консорциумы жобалап жасады. Жоба бойынша серіктестік тек 10 және 100/110 серияларын аясында жүргізілді, кейінгі нұсқаларды компаниялар өз бетінше жасады. Қазіргі кезде CN-235 ұшағының әр түрлі нұсқадағы 230 ұшағы қолданыста және олар 500 000 ұшу сағатын жинақтаған. Жобалау жұмыстары 1980 жылы қаңтарда басталды, ал ұшақтың алғашқы ұшуы 1983 жылы 11 қарашада болды. Испандық және индонезиялық ұшу сертификаттары 1986 жылы 20 маусымда берілді. Бірінші сериялық ұшақ 1986 жылы 19 тамызда алғаш рет ұшты, Ақш ФҰА тип сертификаты 1986 жылы 3 желтоқсанда берілді. Ұшақ қолданысқа 1988 жылы 1 наурызда енгізілді. 1955 жылы CASA CN-235 ұшағының ұзартылған нұсқасын — C-295 ұшағын жобалап бастады. 2002 жыл желтоқсанда Колумбия ӘТК есірткіге қарсы күрес миссиялары мен патрульдік мақсатқа арналған 2 CN-235 ұшағына тапсырыс берді. 2005 жылы сәуірде Венесуэла CN-235 ұшағының 2 теңіз барлау ұшағы мен 10 көліктік ұшақ нұсқаларына тапсырыс берді, алайда тапсырыс тоқтатылды, себебі ұшақ авионикасында американдақ технологиялар бар деген АҚШ үкіметі келісімді жасауға рұқсат бермеді.<ref>[http://www.cbsnews.com/stories/2005/11/28/world/main1080996.shtml the U.S. ambassador to Spain, Eduardo Aguirre, said that Washington could refuse to allow U.S. technology to be transferred to Venezuela, adding that "in the long run we hope the sale won't go ahead."]</ref> 2006 жылы қаңтарда Таиланд Indonesian Aerospace-ке 10 ұшаққа тапсырыс берді, алтауы Қорғаныс министрлігіне, төртеуі Ауыл шарушылық министрлігіне. 2007 жылы желтоқсанда Испания азаматтық гвардиясына арналған екі теңіз патрульдік CN-235 ұшақғына тапсырыс берілді, ұшақтар 2008-2009 жылдары тапсырылды. 2008 жылы маусымда Indonesian Aerospace бір CN-235 MPA ұшағын Индонезия Қорғаныс министрлігіне тапсырды. 2006 жылдың тамызына қарай тек үш CASA CN-235-10 ұшақтары әуекомпанияларында қолданыста болды, африкалық [[Safair]] (екеу) мен [[Tiko Air]] (біреу) компанияларында.<ref>''[[Flight International]]'', 3–9 қазан 2006</ref> 2007 жылдың жазына қарай бір CN-235-220 филиппиндік [[Asian Spirit]] әуекомпаниясында қолданыста болды. Ирландияның әуе корпусы екі CASA ұшағын теңіз патрулі ретінде қолдануда. Соңғы екі CN-235S АҚШ ӘӘК құрамындағы мақсат белгісіз 427 Арнайы операциялар эскадрильясында (бұрынға Поуп әуебазасы, [[Солтүстік Каролина]]) қолданыста.<ref>[http://cgibin.rcn.com/jeremy.k/cgi-bin/gzUsafSearch.pl?target=&content=CN-235 USAF Serial Number Search CN-235]</ref> 2008 жылы шілдеде Мексика ӘТК алты CASA CN-235S ұшақтарын Испаниядан тапсырыспен алатынын мәлімдеді.<ref>http://blog.elgrancapitan.org/?p=586 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120216075209/http://blog.elgrancapitan.org/?p=586 |date=2012-02-16 }}</ref> 2010 жылы сәуірде Эрве Морен, Франция қорғаныс министрі, сегіз CN-235-300 ұшағына Испанияға тапсырыс бергенін хабарлады.<ref>{{cite web|url=http://www.libertaddigital.com/nacional/francia-compra-a-eads-ocho-aviones-cn-135-300-1276389237/ |title=Francia compra a EADS ocho aviones CN-135-300 por 250 millones de euros |publisher=Libertad Digital |date=2010-04-04 |accessdate=2011-10-02}}</ref> 2011 жылы Indonesian Aerospace 96 миллион долларға бағаланған Оңтүстік Корея жағалау қызметіне арналған 4 CN-235-110 теңіз патрульдік ұшатары бойынша жұмыс жасап жатты.<ref>{{cite web|url=http://www.thejakartapost.com/news/2011/05/20/ri-seeks-exchange-planes-with-south-korea.html-0 |title=RI seeks to exchange planes with South Korea |publisher=The Jakarta Post |date=2011-05-20 |accessdate=2011-10-02}}</ref> == Нұсқалары == [[Сурет:CN235world.jpg|thumb|оңға|Франция/Ирландия/АҚШ/Эквадор қолданысындағы Casa CN-235 ұшақтары]] ;CN-235-10 :Бастапқы өндірістік нұсқа (екі компания 15 ұшақ жасап шығарды), GE CT7-7A қозғалтқыштарымен жабдықталған. ;CN-235-100/110 :Негізінен 10 серияға ұқсас, бірақ жаңа композитті материалдан жасалған гондолада орналасқан GE CT7-9С қозғалтқышымен; 1988 жылы 31 сериялық ұшақтан бастап өндірісте 10 серияны алмастырды. 100 сериясы Испанияда, ал 110 сериясы Индонезияда өндірілген. 110 сериясы ұшақтарында электронды, ескерту және экологиялық жүйелер жақсартылған. ;CN-235-200/220 :Жақсартылған нұсқа. Ұшақтың қанаты мен бағыт рулінің аэродинамикасы жақсартылды, ұшу алаңы ұзындығына талаптары азайтылды және максимал пайдалы жүктемесімен ұшу қашықтығы ұзартылды. 200 сериясы Испанияда, ал 220 сериясы Индонезияда өндірілген. ;CN-235-300 :[[Honeywell|Honeywell International Corp.]] авионикасы орнатылған 200/220 сериясы ұшақтарының нұсқасы. Басқа жақсартулар ішінде қысымы жақсартылған және екі дөңгелектен тұратын алдыңғы шасси де бар. ;CN-235-330 Phoenix :IPTN ұсынған 200/220 сериясының модификациясы, ұшақта жаңа Honeywell авионикасы, ARL-2002 EW жүйесі орнатылған және максимал ұшу салмағы 16.800 кг дейін көбейтілген. Аустралия Корольдік Әуе күштерінің тактикалық жүк тасымалдаушы ұшағының №5190 жобасы бойынша дайындалды, алайда қаржылық қиындықтарға байланысты жоба 1998 жылы жабылды.<ref>{{cite web |url=http://garudamiliter.blogspot.com/2013/06/mengenang-cn-235-phoenix-project.html |title=Mengenang CN-235 Phoenix Project-Australia |date=маусым 12, 2013}}</ref> ;CN-235 MPA :Теңіз патрулі. Ұшақта AM-39 Exocet-Missiles немесе Mk.46-Torpedos ракеталарына арналған 6 түйін ілмек бар.<ref>[http://www.airforce-technology.com/projects/cn235mp/ CN-235 Persuader Maritime Patrol Aircraft – Airforce Technology]</ref> ;[[EADS CASA HC-144 Ocean Sentry|HC-144 Ocean Sentry]] :АҚШ Жағалауы күзетіне арналған ұшақ нұсқалары. 22 жаңа ұшақ кішірек [[HU-25 Guardian]] ұшақтарын алмастырады деп жоспарланған.<ref>{{cite web | url=http://www.uscg.mil/acquisition/gallery/lrsgallery.asp | title=USCG: Acquisition Programs & Projects | publisher=US Coast Guard | accessdate=January 26, 2012}}</ref> 2010 жылға қарай 12 ұшақ тапсырылған.<ref>{{cite web |url=http://www.uscg.mil/acquisition/MRS/default.asp | title=USCG: HC-144A "Ocean Sentry" Maritime Patrol Aircraft | publisher=US Coast Guard Acquisitions Directorate | date=2010-12-20 | accessdate=January 26, 2012}}</ref> == Қолданушылары == === Әскери қолданушылары === [[Сурет:World operators of the CN-235.png|thumb|400px|CN-235 ұшағының қолданушылары:<br />{{Legend|#0000ff|Әскери қолданушылары}}{{Legend|#00ff00|Тек үкіметтік қолданыста}}{{Legend|#ff0000|Бұрынғы қолданушылары}}]] ;{{BWA}} * [[Боствана қорғаныс күштері]] <ref name="fiwaf12 p46">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 46.</ref> ;{{BHR}} * [[Бруней Корольдік ӘӘК]] (1)<ref name="fiwaf12 p47">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 47.</ref> ;{{BFA}} *[[Буркина-Фасо әскері]] (1)<ref name="fiwaf12 p47"/> ;{{CMR}} * [[Камерун ӘӘК]] 2012 жылы маусымда бір CN-235 ұшағына тапсырыс берді.<ref>{{cite web|last=Hoyle|first=Craig|title=Cameroon signs deal for CN235 transport|url=http://www.flightglobal.com/news/articles/cameroon-signs-deal-for-cn235-transport-372666/|work=Flightglobal|accessdate=9 маусым 2012|date=6 маусым 2012}}</ref> Ұшақ тапсырылуы 2013 жылдың шілдесіне жоспарланған.<ref>[http://www.airbusmilitary.com/PressCenter/LatestNews/TabId/176/ArtMID/681/ArticleID/281/Airbus-Military-welcomes-Cameroon-as-new-operator.aspx Airbus Military welcomes Cameroon as new operator.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140414004031/http://www.airbusmilitary.com/PressCenter/LatestNews/TabId/176/ArtMID/681/ArticleID/281/Airbus-Military-welcomes-Cameroon-as-new-operator.aspx |date=2014-04-14 }}</ref> ;{{CHL}} * [[Чили әскері]] <ref name="fiwaf12 p48">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 48.</ref> ;{{COL}} * [[Колумбия ӘӘК]]<ref name="fiwaf12 p48"/> * [[Колумбия ӘТК]]<ref name="fiwaf12 p49">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 49.</ref> ;{{ECU}} * [[Эквадор ӘӘК]] * [[Эквадор ӘТК]]<ref name="fiwaf12 p49"/> ;{{FRA}} * [[Франция ӘӘК]] <ref name="fiwaf12 p50">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 50.</ref> ;{{GAB}} * [[Габон ӘӘК]] <ref name="fiwaf12 p51">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 51.</ref> ;{{IDN}} * [[Индонезия ӘӘК]] <ref name="fiwaf12 p52">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 52.</ref> [[Сурет:Irish Air Corps CASA aircraft, Newcastle, County Down, August 2010 (01).JPG|thumb|[[Ирландия әуе корпусы]]ның CASA CN-235 теңіз патрульдік ұшағы]] * [[Индонезия ӘТК]] CN235MPA<ref name="fiwaf12 p52"/> ;{{IRL}} * [[Ирландия әуе корпусы]] (2 x CN235MP)<ref name="fiwaf12 p53">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 53.</ref> ;{{JOR}} * [[Иордания Корольдік ӘӘК]] (2 Түркия ӘӘК-не лизингке берілген, кейінрек оларды ATK ұрыстық ұшаққа қайта жабдықтайды) ;{{MYS}} * [[Малайзия ӘӘК]] <ref name="fiwaf12 p55">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 55.</ref> ;{{MEX}} * [[Мексика ӘТК]] (Мексика Конгрессі алты CN235-300MPA ұшағын сатып алуға бюджетті бекітті. Алғашқы екі ұшақ 2010 жылы қыркүйекте тапсырылды.<ref>{{cite web|url=http://www.janes.com/news/defence/jni/jni081203_1_n.shtml |title=Defence Security Report |publisher=Janes.com |date=2008-12-03 |accessdate=2011-10-02}}</ref><ref>http://www.semar.gob.mx/transparencia/informes_labores/2_inf_labores.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090319204302/http://www.semar.gob.mx/transparencia/informes_labores/2_inf_labores.pdf |date=2009-03-19 }}</ref>) * [[Федералдық полиция (Мексика)|Мексика Федералды полициясы]] (2x CN235)<ref>[http://www.scramble.nl/mil/8/mexico/police-main.htm Mexican Police Aviation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110612072326/http://www.scramble.nl/mil/8/mexico/police-main.htm |date=2011-06-12 }}</ref> [[File:Royal Moroccan AF - CASA CN-235-100M.jpg|thumb|right|A [[Royal Moroccan Air Force|RMAF]]'s CN-235-100M]] ;{{MAR}} * [[Марокко ӘӘК]] <ref name="fiwaf12 p55"/> ;{{PAK}} * [[Пәкістан ӘӘК]] (4× CN235-220) <ref>{{cite web|author=John Pike |url=http://www.globalsecurity.org/military/world/pakistan/air-force-equipment.htm |title=Pakistan Air Force Equipment |publisher=Globalsecurity.org |date= |accessdate=2011-10-02}}</ref> ;{{PNG}} * [[Папуа Жаңа Гвинея қорғаныс күштері]]<ref name="fiwaf12 p57">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 57.</ref> ;{{ROK}} * [[Корея Республикасы ӘӘК]] (20; 12 ұшақты CASA Испанияда, 8 ұшақты IPTN Индонезияда өндірді)<ref name="jawa03 p217">Jackson 2003, p. 207.</ref> * [[Корея жағалау күзеті]] (4) ;{{SAU}} * [[Сауд Арабиясы Корольдік ӘӘК]]<ref name="fiwaf12 p59">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 59.</ref> ;{{SEN}} * [[Сенегал ӘӘК]]<ref name="fiwaf12 p59"/> ;{{ESP}} * [[Испания ӘӘК]] (18)<ref name="fiwaf12 p60">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 60.</ref> * [[Азаматтық гвардия (Испания)|Испания Азаматтық гвардиясы]] (2x бақылау ұшағы) ;{{THA}} * [[Таиланд Корольдік ӘӘК]] ;{{TUR}} * [[Түркия ӘӘК]]<ref name="fiwaf12 p61">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 61.</ref> * [[Түркия ӘТК]] <ref name="fiwaf12 p61"/> * [[Түркия жағалау күзеті]] ;{{ARE}} * [[БАӘ ӘТК]] ;{{USA}} * [[АҚШ ӘӘК]]<ref name="fiwaf12 p63">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 63.</ref> * [[Ақш жағалау күзеті]] – [[EADS CASA HC-144 Ocean Sentry]] қараңыз ;{{YEM}} * [[Йемен ӘӘК]] <ref name="fiwaf12 p64">Hoyle ''Flight International'' 11–17 желтоқсан 2012, p. 64.</ref> == Техникалық сипаттамасы== {| style="text-align: center; font-size:100%;" |- bgcolor="#7FA2FA" !<font color="#FFFFFF">Сипаттамалар</font> !<font color="#FFFFFF"> CN-235-100 </font> |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Экипаж || 2 ұшқыш |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Сыйымдылығы || 44 жолаушы |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Ұзындығы || 21,40 м |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Қанат жаймасы || 25,81 м |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Қанат ауданы || 59,10 м² |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Биіктігі || 8,177 м |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Фюзеляж ені || 2,90 м |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Салон ені || 2,70 м |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Максималді ұшу салмағы || 16500 кг |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Крейсерлік жылдамдығы || colspan=3 | 389 км/сағ (4575 м биіктікте) |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Максималді жылдамдық || colspan=3 | 452 км/сағ |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Ұшу қашықтығы || 4720 км |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Максимал көтерілу биіктігі || 5485 м |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Қозғалтқыштар (2×) || General Electric CT7-9C ТВҚ |- bgcolor="#EEEEEE" align="center" |Қозғалтқыштың қуаты || әрқайсысы 1394,5 кВт |} Дереккөздер: Jane's All The World's Aircraft 1993–94<ref name="JAWA93 p127-8">Lambert 1993, pp. 127–128.</ref>, MILITARY INFORMANT<ref name="техникалық сипаттамасы">{{cite web | url=http://military-informer.narod.ru/tra-g235.html | title=Aeritalia CN.235 Военно-транспортный самолет | publisher=http://military-informer.narod.ru/ | work=MILITARY INFORMANT}}</ref> == Апаттар == 2011 жылдың 23 маусымына сәйкес түрлі ресми емес шетелдік ақпараттарға сәйкес 9 ұшақ түрлі әуе апаттарына ұшыраған. Апаттарда 92 адам қаза тапты.<ref>[http://aviation-safety.net/database/type/type-stat.php?type=212 ASN Aviation Safety Database. CASA/Nurtanio CN.235]</ref> {| class="wikitable" !width="50"|Уақыты !width="80"|Борт нөмірі !width="140"|Апат орны !width="50"|Құрбандар !width="410"|Қысқаша сипаттама |- |25.02.1992<!--http://aviation-safety.net/database/record.php?id=19920225-0--> |{{flag|Чили}} {{comment|E-217|Зауыттық нөмір — 021}} |[[Сурет:Flag of Magallanes y la Antártica Chilena, Chile.svg|left|22px]] Тениенте Марша атындағы әуежай, [[Антарктика]] |0/11 | |- |21.07.2005<!--http://aviation-safety.net/database/record.php?id=20050721-0--> |{{Индонезия}} {{comment|A-2301|Зауыттық нөмір — N.016}} |{{Индонезия}} [[Ачех (провинция)|Ачех]] |3/23 | |- |11.02.2013 |{{Либерия}} {{comment|3X-GGG|Зауыттық нөмір — N.020}} |{{Либерия}} [[Конакри]] |11/11 | |- |} == Тағы қараңыз == * [[EADS CASA C-295]] == Дереккөздер == <references/> == Дереккөздер == == Сыртқы сілтемелер == {{Airbus және Airbus Military ұшақтары}} [[Санат:Airbus ұшақтары]] [[Санат:Әскери ұшақтар]] {{Aero-stub}} rpwdjxxzawxgcm0tpauusk2eitzw12q Талқылау:Адамды кепілге алу 1 494082 3404479 1941042 2024-11-24T09:44:06Z Ерден Карсыбеков 3744 Ерден Карсыбеков [[Талқылау:Аманат]] бетін [[Талқылау:Адамды кепілге алу]] бетіне жылжытты 1941042 wikitext text/x-wiki '''Исламдағы Аманат''' Сенімді болу деген сөз. Пайғамбарлар адамзат баласының ең сенімділері. Олар барлық тұрғыдан сенімді адам. Олар адамдардың ең шыншылы және ең турашылы. Пайғамбар ешқашан аманатқа қиянат жасамайды. Аллаһтың әміріне шындықпен, шын көңілімен бағынып, харам істерден мүлдем аулақ жүреді. Имансыз адамдардың өздері пайғамбарларға шексіз сенім білдіреді. Расында, Хазіреті Пайғамбар (с.а.с.) әл-Әмин деп мүшіріктердің өздері атаған оны ылғи солай атайтын. Бұл тарихи шындық. Олар әр қандай бір заттарын өз жақтастарына емес, Расұлуллаһқа(с.а.с.) Меккеден Мәдинаға көшетін кезде қолында мүшріктер тапсырған бірталай аманат бар еді. Сол кезде мүшріктер Пайғамбарымызды өлтіргелі жүрген. Соның өзінде Ол аманаттарды иелеріне тапсырсын деп, Хазіреті Әлиді Меккеде қалдырған болатын. 6cqqsfjz5kkr6jn04tmlsmuutpoecao Қатысушы талқылауы:Аманжол Ақбота 3 498222 3404083 1949987 2024-11-23T12:55:49Z 95.56.50.184 /* Барлық сипаттамасы */ жаңа бөлім 3404083 wikitext text/x-wiki {{Welcome|--[[Қатысушы:BolatbekBot|BBot]] ([[Қатысушы талқылауы:BolatbekBot|талқ]]) 12:55, 2013 ж. қыркүйектің 28 (ALMT)}} == Барлық сипаттамасы == жетістігі қазір кім болып жұмыс жасайды [[Арнайы:Үлесі/95.56.50.184|95.56.50.184]] 17:55, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) g07sjxqbgd5jdrqikjsfa2x9yohumhb 3404084 3404083 2024-11-23T12:56:18Z 1nter pares 146705 [[Special:Contributions/95.56.50.184|95.56.50.184]] ([[User talk:95.56.50.184|т]]) өңдемелерінен [[User:BolatbekBot|BolatbekBot]] соңғы нұсқасына қайтарды 1949987 wikitext text/x-wiki {{Welcome|--[[Қатысушы:BolatbekBot|BBot]] ([[Қатысушы талқылауы:BolatbekBot|талқ]]) 12:55, 2013 ж. қыркүйектің 28 (ALMT)}} 0w481ykbgocj4orkh3p37dq27vtzk1v Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты 0 498908 3404359 1952109 2024-11-24T00:32:25Z Casserium 68287 «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404359 wikitext text/x-wiki ҚМПИ бүгін – бұл Қостанай облысындағы білім беру жүйесіне қажетті мамандарды мемлекеттік және орыс тілдерінде, күндізгі және сырттай бөлімдерінде оқытатын, осы саладағы бірден-бір жоғарғы оқу орны. Мамандықтары мен бағыттары: Институт факультеттері мен кафедраларында еңбек ететін ғалымдар, білікті маман дайындауды әрдайым басты назарда ұстауда. Ол үшін, студенттер мен магистранттарды оқыту процесін жетілдіруге басты көңіл бөлінуде. Институттың негізгі факультеттерінде білім берудің екі сатылы (бакалавр - магистр) білім беру құрылымы енгізілген. Олардың оқу жоспарларында студенттердің өз беттерімен дайындықтарымен қатар практикалық жұмыстары болашақ ұстаздық мамандықтарымен ұштастырылып жүргізілуде. Оқу мерзімінде әр студентке білім алу жолын өз бетінше таңдауға мүмкіндігі туғызылған. Институтта студенттердің денсаулықтарын сақтауға ерекше жағдай жасалған. Сондықтан да бірінші және екінші курстардың оқу бағдарламаларына спорт және дене шынықтыру сабақтары енгізілсе, жоғары курстарда бұл сабақтарды студенттер түрлі спорт секцияларында жалғастыра алады. Қазіргі таңда институтта: · Жаратылыстану - математика; · Қазақ және орыс филологиясы факультеті · Шетел тілдері факультеті · Дене тәрбиесі, спорт және туризм; · Психология және педагогика; · Тарих және өнер; · Сондай - ақ сырттай оқыту факультеттерінде болашақ ұстаздар оқып, білім алуда. Қостанай педагогикалық институты Қостанай губерниясы мен өңірінде педагогикалық кадрларды дамыту, қалыптастыру және даярлауда білім беру жүйесінің келешегі зор болды. Себебі облыста мектептердің ұдайы өсуі байқалды. Бұл мектептерді жаңа мұғалімдермен жүйелі түрде толықтыруды талап етті. Қазақстан мен облыс үшін мұғалімдердің жетіспеушілігі ертеден келе жатқан проблемалардың бірі. Әсіресе ұлттық кадрлар жетіспеді. Республикада педагогикалық оқу орындары енді құрыла бастады. Жаңа заман Үкімет алдына білім саласында маңызды міндеттер қойды. Әртүрлі мамандықтағы мұғалімдерді даярлау үшін, қысқа уақыт ішінде жоғары оқу орындарын құру керек болды. 1921 жылы республикадахалықтық білім беретін 4 қана институт болды, бірақ олар мектеп қажеттіліктерін қанағаттандыра алмады. Олар үшін мұғалімдер КСРО-ның басқа ЖОО-да дайындалып жатты. 1923 жылы Қостанай губерниясынан КСРО мен Қазақстанның жоғары оқу орындарына 23 адам оқуға аттанды. Губернияда мектеп сандары өсіп, сауатсыздықты жою үшін күрес жүріп жатты, тиісінше мұғалімдерге деген сұраныс та артты. Мектептерді мұғалімдермен, әсіресе қазақ мұғалімдерімен қамтамасыз ету мақсатында 1923 жылы Қостанай қаласында педагогикалық техникум ашылды, дегенмен аталыш техникум да мәселелерді шеше алмады. Мектептер саны жылдан-жылға көбейді. Егер 1923-24 оқу жылы олардың саны 234 болса, 1927-1928 оқу жылы мектеп саны екі есеге өсіп, 431-ге жетті. Мұғалімдерді даярлау мәселесі үнемі Қазақстан басшылығының назарында болды. 1936 жылы республикада 2365 адам қабылдау жоспарымен 25 педагогикалық техникум жұмыс істеді. Педагогикалық техникумға даярлау төмендегі бағыттар бойынша жүргізілді: дайындық сыныптары, мектеп, мектепке дейінгі оқыту, дене тәрбиесін оқыту, кітапхана ісі. 1930 жылы елімізде жалпыға міндетті бастауыш оқу енгізілгені белгілі. Оның жүргізілу мерзімі анықталып, мектеп жұмысының тәртібін, оның құрылымын айқындайтын тиісті құжаттар қабылданды. Мұғалімдер үлкен сұранысқа ие болып, мәртебелері артты, сондай-ақ материалдық жағдайлары да жақсарды. 1936 жылы дербес «Бастауыш және орта мектеп мұғалімі» атағы бекітіледі. Мұғалімдердің жалақысы өнеркәсіптік кәсіпорындарда жұмыс істейтін инженер-техниктердің еңбекақысының деңгейінде болды. 1936 жылы облыста төрт педагогикалық техникум жұмыс істеді, олар: Қостанай қазақ педагогикалық техникумы, Қостанай орыс педагогикалық техникумы, Темір қазақ педагогикалық техникумы және Федоров педагогикалық техникумы. Сонымен қатар, бір уақытта Қостанай халық ағарту институты жұмыс істеді. Аталмыш институт әртүрлі қызметтерді жүзеге асырды, алайда онда күндізгі бөлім болған жоқ. Облыста жоғары оқу орны болмады. 1936 жылғы 29 шілдеде Қостанай облысы құрылды. Облысқа Ленинград, Мәскеу, Алматы қалаларының жоғары оқу орындарын бітірген мамандар келді. Бірақ халық ағарту жұмысының дамуына байланысты мұғалімдерге деген сұраныс көбеймесе, азайған жоқ. Облыста 550 бастауыш, 73 толық емес орта және 18 орта мектеп болды. Оларда 65 оқушы оқыды. Енді әртүрлі пәндер бойынша оқытатын мұғалімдерді аз уақыттың ішінде бітіртіп шығаратын жоғары оқу орнын ашу мәселесі туды. Қазақ ССР Кеңестік халық комитеті мен Республикалық ағарту халық комитетінің келісімі бойынша Еңбекші депутаттар кеңесі Қостанай атқарушы облыстық комитетінің президиумы 1939 жылдың 21 тамыз айында «Қостанай мұғалімдер институты мен оның бөлімшелерін құру туралы» қаулы қабылдады. Онда: Үстіміздегі жылдың 1 қыркүйегінен бастап Қостанай педучилищесі базасының құрамында физика-математика және жаратылыстану-география секілді екі факультеті бар екіжылдық институт құрылсын. Институт жанында дайындық бөлімшесі мен сырттай оқу бойынша сектор ұйымдастыру. 1 қыркүйекке дейін студенттерді қабылдауды жүргізу: а) негізгі факультеттерге – 120 адам; ә) сырттай секторға – 50 адам; б) дайындық бөлімшесіне – 70 адам. Барлығы: 240 адам. 1939 жылы институттың оқытушылық құрамы (Алматы қаласындағы біріккен опера театрының бұрынғы директоры И.П. Найденовтен басқа) жергілікті кадрлардан құрылды. И.П. Найденов Қазақ ССР Халық ағарту комитетінің 1939 жылғы 1 қазандағы №2504 бұйрығы бойынша Қостанай мұғалімдер институтының директоры болып тағайындалды. Институттың штаттық кестесі бойынша 4 кафедра (марксизм-ленинизм, педагогика, физика және математика, жаратылыстану және география негіздері) және 13 оқытушылық бірлік болды. Жұмыс тәжірибесі мол, ғылыми дәрежелері мен атақтары бар оқытушылар болған жоқ. Оқытушылардың басым көпшілігінің жалпы педагогикалық өтілдері бір жылдан үш жылға дейін ғана болды. Марксизм-ленинизм негіздері кафедрасының меңгерушісі болып бұрынғы партия қызметкері Х.Ф. Юманкулов тағайындалды. Жаратылыстану және география кафедрасын университет түлегі М.Б.Гренадер басқарды. Химия пәнін оқытушы Кадушкина жүргізді. Физика және математика кафедрасын Қостанай орыс педагогикалық техникумының бұрынғы директоры И.И.Московкин басқарды. Осы кафедрада үлкендерден П.П. Ким, А.Ф. Дю, Б.Н. Шибаев болды. Орыс тілін Сизова берсе, қазақ тілін Г. Асанов жүргізді. Әскери істі Ольховский оқытты. Институттың қызмет көрсету аймағына Ақмола, ішінара Солтүстік Қазақстан және Ақтөбе облыстары кірсе де, студентердің алғашқы жиыны негізінен Қостанай облысының жастарынан құралды. Дайындық бөлімі тек бір жыл ғана жұмыс істеді. 1940 жылы оның бітіруші түлектері институтқа оқуға қабылданды. 1940 жылғы күз айында институтта жоғарыда көрсетілген мамандықтар бойынша сырттай оқу бөлімі ашылып, 1 курсқа 68 адам қабылданды. 1940-1941 оқу жылы оқытушылар құрамы екі есеге көбейді. «Мұғалімдер газетінде» жарияланған конкурс бойынша институтқа басқа да жоғары оқу орындарынан мамандар келді: жаратылыстану және география кафедрасының меңгерушісі лауазымына Томск университетінен келген Ф.К.Сташевский, физика кафедрасының меңгерушісі міндетін атқару лауазымына Одессадан келген Альтман сайланды. Ұлттық ағарту комитетінің жолдамасы бойынша Ленинград университетінің түлегі В.К. Иванова орыс тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы ретінде келді. ҚазССР Ұлттық ағарту комитеті комиссиясының қорытындысында айтылғандай, алғашқы жылы-ақ институт оқу бірліктерін қамтитын мұғалімдер институты, даярлау курстары, 5-7 сынып мұғалімдерінің біржылдық курстары, әлеуметтік құрылыс жұмыскерлерінің курстары бар оқу комбинатына айналды. Комбинаттың барлық бөлімшелерінің басшылары мен оқытушылары негізінен институт қызметкерлерінен құралды. Олар мектеп директорлары мен оқу ісі меңгерушілерінің семинарларын ұйымдастырды, ал пән оқытушылары үшін дәріс оқыды. Мұғалімдер институтының екінші оқу жылы алғашқы түлектердің бітіру жылы болып саналды. Бітіруші студенттер Ұлы Отан соғысы басталған уақытта дипломдарын алды. 1941 жылғы 27 шілдеде Қостанай мұғалімдер институтының алғашқы түлектері мемлекеттік емтихандарын тапсырып, дипломдарын алды. Ал 28 шілде күні сағат 6.00-де Отанды қорғауға майданға аттанды. Басым көпшілігі соғыстан оралған жоқ. Ұлы Отан соғысының бас кезінде институт тек қана алғашқы қадамдарын жасады. Оқытушылар құрамы мен студенттер түгелдей өзгерді. Соғыстың алғашқы жылында-ақ 22 студент, 8 оқытушы және институт қызметкерлері И.П. Найденов, Х.Ф. Юманкулов, Т.М.Мусакулов, М.Б. Гренадер, Б.Н. Шибаев, Г, Асанов, Попов және Бисембаев Қызыл әскерге аттанды. Көпшілігі майданнан оралған жоқ. Олардың ішінде математик Б.Н.Шибаев, физик Попов, қазақ тілінің оқытушысы Г. Асанов, шаруашылық бөлімі директорының көмекшісі Бисембаев, студент Киселев және тағы басқалары. Соғыс жылдары институттың оқытушылар құрамы қоныс аударып келген жоғары оқу орындарының қызметкерлерімен толықты. Физика және математика кафедрасын П.Г.Куликовский, жаратылыстану және география кафедрасын профессор Л.И. Никонов, педагогика кафедрасын профессор Б.Б. Резник басқарды. Дәрістерді доцент Матлин, Спиноза, Егорин және басқалары жүргізді. Орыс тілі мен әдебиеті кафедрасында белгілі еврей жазушы-драматургі Л.Б. Резник қызмет атқарды. Жаңа білікті кадрлардың көптеп келуі 1942 жылдың күзінде институтта орыс тілі және әдебиеті бөлімі мен тиісті кафедраны ашуға септігін тигізді. 1944 жылы институтқа Амангелді Иманов есімі берілді. Институт басшылары соғыс жылдары өзгеріп отырды. И.П. Найденов әскерге кеткен соң, институт директорының міндетін О.Л. Белинская, содан кейін В.И. Сунцов атқарды. Ғылыми-оқу жұмыстары бойынша директордың орынбасары қызметін қостанайлықтардың ішінде алғашқы ғылым кандидаты дәрежесін алған Ф.К. Сташевский атқарды. Соғыстан кейінгі жылдары институт Пушкин және Ташкент көшелерінің қиылысындағы төңкеріске дейін салынған шағын ғимараттардың бірінде орналасты. 1946 жылы институттың жалпы ауданы 145 шаршы метр жерді қамтитын студенттерге арналған жатақханасы болды. Институт ұдайы жаңа кадрлармен толығып отырды. 1948 жылы орыс тілі мен әдебиет кафедрасына ҚазМУ-дан жас мамандар келді, нәтижесінде олар институт ардагерлері атанды. Олар: Н.И. Кандалин, И.Т. Кирдяев, В.И. Кандалина, О.Д. Павлова. Сол жылы институт жұмысына Н.И. Кандалин кірісті, кейіннен ол орыс тілі мен әдебиеті кафедрасының меңгерушісі болды. 1949 жылы инстиутта тарих факультеті ашылды. 50 жылдардың бас кезінде мұғалімдер институтының басшысы тағайындалды. Институт директоры С.П. Терентьев, оқу және ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасар Н.И. Кандалин болды. Сырттай оқу бөлімін И.Т. Кирдяев басқарды. 1955 жылғы тамыз айында педагогикалық институтқа студенттерді алғашқы қабылдау жүзеге асырылды. 400-ден астам түлек оқуға түсуге өтініш білдірді. Емтихандар сәтті өтіп, жаңа оқу жылында институт дәрісханаларында 300 студент оқуға кірісті. Алғашқы студенттердің арасында бірнеше медалистер болды. Жыл сайын институтта оқитын студенттердің саны өсті. 1954-55 оқу жылы олардың саны 731-ге жетті. Жыл сайынғы бітіруші түлектердің саны 100 адамға артылып отырды. Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің 1955 жылғы 1 шілдедегі өкіміне сәйкес және орта мектеп мұғалімдерін даярлау сапасын арттыру мақсатында сол жылдың 5 шілдесінде мұғалімдер институтының базасында Қостанай педагогикалық институтын құру шешімі қабылданды. Институт құрамында күндізгі оқу бөлімінде 75, ал сырттай оқу бөлімінде 50 студенті бар орыс тілі мен әдебиеті және физика-математика факультеттері болды. 1956 жылдың қыркүйегінде институтта орыс тілі, әдебиет және тарих, математика, физика және сызу мамандықтары бойынша оқу айқындалды. 1958 жылы конкурс өтуіне байланысты, институтқа ғылым кандидаттары К.Г.Газизов, Б.М. Вольфсон, Н.П. Макушин шақырылды. 1959-1960 оқу жылы екі жаңа – педагогика және бастауыш білім әдістемесі мен физика және жалпытехникалық пәндер бөлімі ашылды. Келесі оқу жылында осы бөлімдердің алғашқысы бастауышты оқыту әдістемесі факультеті (БОӘ) болып қайта құрылды. Аталмышфакультетті Қостанайға белгілі педагог, үш орденнің иегері, Қазақ ССР халық ағарту ісінің үздігі, мұғалім, мектеп директоры, облыстық халыққа білім беру бөлімінің инспекторы, кейіннен мұғалімдерді жетілдіру институтының директоры болып қызмет атқарған Б.Д.Мелехин басқарды. Сырттай оқу бөлімінің жүйесі қалыптасты. 1960 жылы оның құрамында 4 факультет болды: математика, әдебиет, тарих және бастауышты оқыту әдістемесі. Бірнеше жыл бойы сырттай оқу бөлімін Г.Д. Жантөрин басқарды. Институттың материалдық – техникалық базасы жыл өткен сайын жақсара түсті. 1958-1959 оқу жылында Таран көшесіндегі оқу ғимаратын біртіндеп іске қосу үрдісі басталды. Толықтай салынып бітпеген оқу ғимаратында сабақтар оқытылып, зертханалар мен кабинеттерді қажетті жабдықтармен қамтамасыздандыру жұмыстары жүргізілді. Институт оқу шеберханасы, кітапхана, оқу залы, әкімшілікке арналған арнайы бөлмелер, деканат, дәрігерлік пункт және шаруашылық бөлімдер үшін арнайы жайлар бөлуді жөн көрді. 1959 жылы құрылыс аяқталып, жалпы ауданы 1662 шаршы метр жер, толық көлемде 14 кабинет, 9 дәріс оқитын дәрісхана, акт залы, оқу залы, кітап қоймасы, қосалқы жайлар қолданысқа берілді. 1957 жылы Ұлы отан соғысының ардагері Л.А. Сердкин институт директоры болып тағайындалды. С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университеті жанындағы аспирантураның түлегі К.М. Туманшин тарих-филология факультетінің деканы болды. Кейіннен ол ғылым докторы, профессор атағын иеленіп, ғылымикоммунизм, саясаттану және басқа да кафедралардың меңгерушісі, сондай-ақ оқу жұмыстары жөніндегі проректор қызметін атқарды. 1959 жылғы маусымнан бастап институт директоры (ректоры) болып тарих ғылымдарының кандидаты К.Г. Ғазизов тағайындалды және ол осы қызметін 1971 жылға дейін атқарды. 1972 жылы А. Иманов атындағы Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтына КСРО 50 жылдығы атауы берілді. 1979 жылы сырттай оқу бөлімі сырттай оқу факультеті болып қайта құрылды. Факультеттің тұңғыш деканы болып тарих ғылымдарының кандидаты, доцент И.К.Терновой тағайындалды. 1982 жылы ол ректор болып сайланды. 1981 жылғы қыркүйектен бастап институт жанында жалпы білім беретін мектеп директорларының біліктілігін көтеру факультеті жұмысына кірісті. Аталмыш факультетті В.И. Овчинникова басқарды. Жылдан-жылға профессорлық-оқытушылық құрам сапалық және сандық жағынан айтарлықтай жақсара түсті. 1984 жылдың 1 қаңтарында оқытушылар ұжымы 226 адамды құрады, оның ішінде 72 оқытушының ғылыми дәрежесі мен атақтары болды. Сонымен қатар институтта 81 адам оқу-көмекші қызметкер, 29 кітапханашы, 9 жалпыинституттық кафедра және факультеттерде 21 кафедра болды. 1984 жылы педагогикалық институт ұжымы он бірінші бесжылдықтың үшінші жылының тапсырмаларын сәтті және асыра орындағаны үшін, КСРО Ағарту министрлігі жүйесінің ұйымдары мен мекемелерінің арасында өткен жалпыодақтық социалистік жарыста жеңімпаз атанды. Оған КСРО Ағарту министрлігі мен ағарту, жоғары мектеп және ғылыми мекеме қызметкерлері кәсіподағы орталық комитетінің Қызыл жалауы берілді. 80-90 жылдары Педагогикалық институт жыл сайын бітіруші түлектердің санын 700-900-ға жеткізіп, облыс пен Қазақстанның Солтүстік аймақтарын барлық мамандықтағы мұғалімдермен қамтамасыз етіп отырды. 1990-1991 оқу жылы 34 кафедрада ғылыми дәрежесі бар 93 оқытушы, оның ішінде 3 профессор мен ғылым докторлары қызмет атқарды. Қазақстан Республикасы Министрлер кабинетінің 1992 жылғы 6 тамыздағы № 662 қаулысымен ол Қостанай университеті болып қайта құрылды. Қазақстан Республикасы Министрлер кабинеті қаулы етеді: ҚР Білім министрлігінің бюджеттен бөлінген қаржысының шегінде 1992 жылғы тамыздан бастап КСРО-ның 50 жылдығы атындағы Қостанай педагогикалық институтын Қостанай мемлекеттік университеті етіп өзгерту туралы Қазақстан Республикасының экономика бойынша Мемлекеттік комитеті, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігімен келісілген Қазақстан Республикасы Білім министрлігінің ұсынысы қабылдансын. Педагогикалық институт университет құрамында 12 жылдай болды. Осы уақыт ішінде негізінен мұғалімдік мамандық сақталып қалды, алайда олардың кейбірі қайта өзгертілді. Мектептер тиісті білімі бар мұғалімдерге зәру болды. Педагогикалық институтты қайта құру идеясын қалың жұртшылық оң қабылдады. 2004 жылы Үкімет республикада 5 педагогикалық жоғары оқу орнын, оның ішінде Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтын құру туралы шешім қабылдады. Осылай 2004 жылғы 1 сәуірде Қазақстан Республикасында заманауи оқу орны ретінде педагогикалық институт пайда болды. Заманауи педагогикалық институт – мұғалімдер, тәрбиешілер, т.б даярлаумен айналысатын ғалымдар мен педагогтердің, студенттер, аспиранттар мен магистранттардың шығармашылық одағы. Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты – 8 факультет, оның ішінде 1939 жылы құрылған 4 классикалық және 2004 жылы ашылған қазіргі заманғы мектептерге аса қажетті 2 жас факультеті бар күрделі ағза. Бұл жантану-педагогикалық факультеті мен жантану, педагогика және жантану, бастауышты оқытудың педагогикасы мен әдістемесі, мектепке дейінгі оқу және тәрбие, музыкалық білім, бейнелеу өнері мен сызу, аспаптарда орындау секілді мамандықтары бар өнер факультеті. Педагогикалық институт білім беру жүйесі үшін 20 мамандық бойынша мұғалімдерді даярлайды. Педагогикалық институттың пәндер бойынша оқу-әдістемелік және ғылыми-зерттеу жұмыстарын, студенттер арасында тәрбие жұмысын, сондай-ақ ғылыми-педагогикалық кадрларды даярлауды жүзеге асыратын негізгі құрылымдық оқу-ғылыми бөлімі кафедра болып табылады. Педагогикалық институтта 24 кафедра бар. Онда 254 оқытушы, оның ішінде екі доктор, профессор, 53 ғылым кандидаты, доцент жұмыс істейді. Курстарды жоғары білікті, жұмыс тәжірибелері мол мамандар оқиды. Олар: Қ.М.Баймырзаев, А. Күзембайұлы, В.С. Макотченко сияқты ғылым докторлары және Т.Ж.Тасқожина, И.К. Терновой, Я.К. Духин, В.Н. Новиков, А.Ф. Дайкер, И.Г. Путиев, В.И. Жаркова, Л.И. Елфимов, Н.Ф. Демина, Т.Ш. Бикташева, И.Б. Маркос, С.А. Жакаева, З.И. Утина, К.Г. Ханапин, Н.В. Важева және басқа да ғылым кандидаттары. 2004 жылдың 1 сәуірінде ЖОО жаңадан педагогикалық мәртебесін алып, университеттен бөлініп шықты. Қазіргі таңда институттың профессор-оқытушылық құрамы мұғалімдерді даярлауда сапалы жетілдіру жүйесін қалыптастыру міндетін шешуде. Сонымен қатар оқу жоспарлары мен оқу-тәрбие үрдісінің барлық кешенін жетілдіру бағдарламасын бір жүйеге түсіру мәселелерімен айналысуда. [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] 8dt2n6uszhc8cgq0kkrowt1r0tljvk8 Әлия Нұрсұлтанқызы Назарбаева 0 502755 3404491 3385559 2024-11-24T10:55:36Z Шайнүсіп 161753 Династия жөнінде 3404491 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер |Есімі = Әлия Нұрсұлтанқызы Назарбаева |Суреті = Алия Назарбаева.jpg |Туған кездегі есімі = |Туған күні = 03.02.1980 |Туған жері = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы]] |Азаматтығы = {{USSR}} →<br />{{KAZ}} |Титулы_2= Қоршаған ортаны қорғау ұйымдары қауымдастығы президиумының төрағасы |Басқара бастады_2=[[қараша]] [[2017]] |Басқаруын аяқтады_2=[[қаңтар]] [[2022]] |Ізашары_= |Ізбасары_= |Титулы= «Жасыл ел» жастар еңбек жасақтары кеңесінің төрағасы |Басқара бастады=[[2021]] [[жыл]] [[5 сәуір]]ден бастап |Ізашары= ''лауазым құрылды''; ол өзі бірінші төраға ретінде |Білімі = '''1. ''' Ричмонд университеті <br>'''2. '''[[Джордж Вашингтон университеті]] <br> '''3. '''[[Қазақ гуманитарлық заң университеті]] <br /> '''4. '''[[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]] |Әкесі =[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Анасы =[[Сара Алпысқызы Назарбаева|Сара Назарбаева]] |Жұбайы = '''1. ''' Айдар Асқарұлы Ақаев ''(некеде 1998-2001) '' <br> '''2. ''' Данияр Пернебекұлы Хасенов ''(некеде 2002 - ?) '' <br> '''3. '''Димаш Ғабитұлы Досанов ''(некеде 2015-2023) '' |Балалары = '''қыздары'''<br>Тиара Назарбаева (Хасенова) (2007) <br />Алсара (2011) <br /> Айлана (2018)<br> '''ұлы'''<br> Алдияр (2016) |Марапаттары =Әдебиет және өнер саласындағы мемлекеттік сыйлық |Commons =Әлия Назарбаева |Династия=[[Нұрсұлтан Назарбаев отбасы|Назарбаевтар әулеті]]}} '''Әлия Нұрсұлтанқызы Назарбаева''' ([[3 ақпан]] [[1980 жыл|1980]], [[Алматы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]) — [[Қазақстан| Қазақстан Республикасының]] қоғам қайраткері. [[Қазақстан]] 1-ші [[Қазақстан Республикасының Президенті|Президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] кенже қызы. Қазақстан Республикасының өнер және мәдениет саласындағы мемлекеттік сыйлығының лауреаты (2018). ==Айыптаулар,тергеу== 2024 жылы 28 ақпанда Астанада Ұлттық баспасөз клубында баспасөз мәслихаты өтіп, оның барысында қазақстандық кәсіпкер Нұрлан Бимурзин журналистерге 2003 жылы бірінші президенттің қызы өзінің ықпалын пайдаланып, 170 миллион АҚШ долларын құрайтын (2003 жылғы мәліметтер бойынша) операциялық бизнесін, жеті мұнай базасы мен 96 жанармай құю станциясын тартып алғанын айтты. ==Отбасы== * Бірінші некесі: 1998-2001 жылдары [[Қырғызстан президенті]] [[Асқар Ақайұлы Ақаев|Асқар Ақаевтың]] баласы Айдар Ақаевпен некеде болды. Бұл некеден бала жоқ. * Екінші неке: 2002 жылы қазақстандық кәсіпкер , футболист Данияр Пернебекұлы Хасеновке тұрмысқа шығып, кейін ажырасқан . Бұл некеден [[2007]] [[жыл]]ы Тиара Назарбаева (Хасенова) және [[2011]] [[жыл]]ы Алсара Хасенова туылды . * Үшінші неке: 2015 жылы жазушы [[Сәбит Айтмұханұлы Досанов|Сәбит Досановтың]] жиені Димаш Досановқа үйленіп , [[2023]] [[жыл]]ы [[жаз]]да ажырасты . Бұл некеден [[2016]] [[жыл]]ы Алдияр және [[2018]] [[жыл]]ы Айлана туылды . * Әкесі - [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] - [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті]] * Анасы - [[Сара Алпысқызы Назарбаева|Сара Назарбаева]] - Қазақстанның тұңғыш [[Қазақстанның бірінші ханымы|бірінші ханымы]]. * Балалары - Тиара Назарбаева ([[2007]] ж.т.), Алсара Хасенова ([[2011]] ж.т.), Алдияр ([[2016]] ж.т.), Айлана ([[2018]] ж.т.) * Тәтесі - [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]] - [[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Қазақстан Парламенті Мәжілісінің]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 3-сайланым депутаттары|3]], [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 5-сайланым депутаттары|5]], [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары|7-сайланым]] және [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Сенаттың]] [[Қазақстан Парламенті Сенатының 6-сайланым депутаттары|6-сайланым]] депутаты, [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Қазақстан Парламенті Сенатының]] тұңғыш төрайымы, миллионер. * Тәтесі - [[Динара Нұрсұлтанқызы Құлыбаева|Динара Құлыбаева]] - Нұрсұлтан Назарбаев білім қорының директоры, [[Қазақстан-Британ техникалық университеті|ҚБТУ АҚ]] директорлар кеңесінің төрағасы және миллиардер. == Марапаттары мен атақтары== 2013 жылы зергерлік бұйымдардағы ұлттық идеяларды жандандырғаны үшін «Fashion TV Awards» марапатына ие болды. 2018 жылы [[Анаға апарар жол|«Анаға апарар жол» толықметражды фильмін]] түсіруге қатысқаны үшін Қазақстан Республикасының әдебиет және өнер саласындағы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды. Фильмнің продюсері Әлия Назарбаеваның өзі. ==Киноиндустрия== «New World Production» ЖШС құрылтайшысы. «Ояну» экологиялық деректі фильмінің продюсері, 2012 ж. 2014 жылы [[Хабар (телеарна)|«Хабар» телеарнасының]] тапсырысымен жаһандық экологиялық проблемаларға шолу жасайтын «Жер мұрасы» атты екі сериялы деректі фильм түсірілді. Фильмдердің фрагменттері «Экология және тұрақты даму» мектеп оқулығына бейне қосымша ретінде енгізілді. Қазіргі уақытта телевизиялық прокатта «Жаңа әлем продакшн» ЖШС шығарған экологиялық тақырыпқа арналған бес деректі фильм және төрт жарнамалық фильм бар. [[Анаға апарар жол|«Анаға апарар жол» фильмінің]] бас продюсері (2016). Қазақстан кинотеатрларында премьера алты аптаға созылды. Гала көрсетілімдері әлемнің 12 елінде өтті. Фильм алты халықаралық кинофестивальде марапаттарға ие болды, соның ішінде Хорватиядағы халықаралық фестивальдің бас жүлдесі және «Еуразия көпірі» халықаралық кинофестивалінде Гран-при және т.б. «Ұстазды іздеуде» гуманитарлық педагогика негіздері туралы деректі фильмнің продюсері (2018). [[Хабар (телеарна)|«Хабар» телеарнасынан]] көрсетілген фильм қоғамда үлкен резонансқа ие болды. Фильм Қазақстанның көптеген мектептерінде мұғалімдер мен ата-аналарға да көрсетілді. 2018 жылы Әлия Назарбаева [[Томирис (фильм)|«Томирис» тарихи фильмінің]] бас продюсері болды . ==Мансабы== [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі]]нің жалпы бөлімінің кеңесшісі, «Caspian Industries Ltd» (минералды ауыз су) ЖШС бас директоры, «Элитстрой» ЖШС директорлар кеңесінің төрағасы қызметтерін атқарған. Ол Қазақстан Республикасындағы бірінші көп функционалды «Wellness Club LUXOR» дене шынықтыру-сауықтыру кешенінің негізін қалаушы. 2011 жылы итальяндық зергерлік үймен бірлесе отырып, Дамиани Alsara деген атпен зергерлік бұйымдар желісін іске қосты. == Экологиялық бастамалар== 10-11-сыныптарға арналған «Экология және тұрақты даму» оқулығының, 6-7-сыныптарға арналған «Экологиялық мәдениет» таңдау курсының және «Балалық шақтың жасыл планетасы» оқу-дамыту кешенінің бірлескен авторы. мектепке дейінгі және бастауыш мектеп жасындағы балалар. Назарбаеваның бастамасымен «Эко-Челлендж» жобасы – қатты тұрмыстық қалдықтарды бөлек жинауды насихаттау бойынша жүйелі жұмысты дамытуға бағытталған конкурс. Жобаға 82 мыңнан астам бала қатысты. 2018 жылғы 28 сәуірде Астанада Қазақстандағы экологиялық проблемалар тақырыбына арналған дөңгелек үстел аясында ол «жасыл экономика» терминін жаңа заңнамада заңдастыру ұсынысымен Экологиялық ұйымдар қауымдастығының президиумының төрағасы қызметін атқарды. Экологиялық кодекс. Ол қоршаған ортаның нашарлағанын жариялап, кешенді шараларды жүзеге асыруға шақырды: «2020 жылға қарай отандық бизнес өзінің шектеулері, тәуекелдері және ықтимал пайдасы бар жаңа шындыққа тап болады. Ұлттық міндеттемелерді орындамау қазақстандық тауарлардың әлемдік нарыққа шығуының шектелуіне, сондай-ақ басқа да экономикалық санкциялардың қолданылуына әкеледі». == Қоғамдық белсенділік== * [[Бөбек қоры|«Бөбек»]] ұлттық ғылыми-практикалық және сауықтыру орталығының Қамқоршылық кеңесінің төрағасы. * «Жандану әлемі» қорының негізін қалаушы. * Әлеуметтік маңызы бар бастамаларды дамыту қорының негізін қалаушы. * «Бала дауысы» Ұлттық балалар ән байқауының авторы және бас продюсері. * Қазақстан табиғатты қорғау ұйымдары қауымдастығы президиумының төрағасы[2]. * Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығының Қамқоршылық кеңесінің жетекшісі. * «Жасыл Ел» жастар еңбек жасақтары кеңесінің төрағасы. 2017 жылы Әлия Назарбаева Әлеуметтік маңызы бар бастамаларды дамыту қорын құрды, оның қызметі мектеп жасына дейінгі балаларға үздіксіз экологиялық білім беру саласындағы халықаралық тәжірибені іс жүзінде енгізуге, құзыреттілікке негізделген білім беру жүйесін дамытуға бағытталған. -бейіндік білім беру, жұмыс істеп тұрған инженерлік-техникалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру. 2019 жылдан бастап қор [[Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі]]мен бірлесіп «Әлем мұғалімі» жаһандық сыйлығы аясында «Қазақстан мұғалімі» ұлттық сыйлығын өткізіп келеді. 2021 жылы Әлия Назарбаева «Билік мекені» кітабының тұсаукесері болды. Кітапты сатудан түскен қаражат Еуропалық SUGI қорымен Қазақстан аймақтарын абаттандыру жөніндегі бірлескен бағдарламаға бағытталды. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан құрылысшылары]] pgqirg61wifvl328hl6g1urpxmsufkl АҚШ президенті 0 503427 3404232 3403349 2024-11-23T21:28:13Z Malik Nursultan B 111493 +инаугурация суреті, горбачев жасыл сілтемесін көк қылдым 3404232 wikitext text/x-wiki {{otheruses4|АҚШ президентінің лауазымы|Президенттер тізімі|АҚШ президенттерінің тізімі}} {{Мемлекеттік қызмет |қызметі = Америка Құрама Штаттарының президенті |шынайы атауы = {{nobold|President of the United States}} |ел = АҚШ |эмблема = Seal Of The President Of The United States Of America.svg |эмблема ені = 100px |эмблеманың аты = АҚШ президентінің мөрі |қазіргі = [[Джо Байден]] |тағайындалған = [[20 қаңтар]] [[2021 жыл]]дан бері |портреті = Joe Biden presidential portrait.jpg |портреттің ені = 180px |портреттің тақырыбы = |басшылық етеді = |басқару түрі = |резиденция = [[Ақ Үй]], [[Вашингтон]] |ұсынылады = |тағайындалды = [[АҚШ Сайлаушылар алқасы|Сайлаушылар алқасы]] |өкілеттігінің мерзімі = 4 жыл, 2 реттік өкілеттіктен аспайды |айлығы = |пайда болды = [[1789 жыл]]<ref name=formation>{{Cite web|url= https://www.britannica.com/topic/presidency-of-the-United-States-of-America/Historical-development |title= Historical development of the presidency of the United States of America |lang= en |publisher= [[Britannica]] |accessdate= 2024-11-21}}</ref> |таратылды = |біріншісі = [[Джордж Уошингтон]]<ref name=formation /> |соңғысы = |сайты = {{URL|http://www.whitehouse.gov/about/presidents|whitehouse.gov}} }} {{АҚШ саясаты}} '''Америка Құрама Штаттарының президенті''' ({{lang-en|President of the United States of America}}, қысқартқанда '''АҚШ президенті''') — [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] [[мемлекет басшысы|мемлекет]] және [[үкімет басшысы]]. Президент [[АҚШ Федералды үкіметі|федералды үкімет]]тің атқарушы билігіне және [[Жоғарғы Бас Қолбасшы|жоғарғы бас қолбасшы]] ретінде [[АҚШ Қарулы күштері]]не басшылық етеді. Тұңғыш президент [[Джордж Уошингтон]]ның 1789 жылғы сайлануынан бері<ref name=formation /> президент өкілеттігі және ықпалы аса өскен.<ref>{{Cite journal|last=Ford|first=Henry Jones|date=1908|title=The Influence of State Politics in Expanding Federal Power|journal=Proceedings of the American Political Science Association|volume=5|pages=53–63|doi=10.2307/3038511|jstor=3038511| issn=1520-8605}}</ref> Президент лауазымы уақыт өте келе өзгермегенімен және билік ауысуының бейбіт қала бергенімен, президент XX ғасырдың басынан бастап Американың саяси өмірінде барған сайын маңызды рөл атқара келе береді. Бұл өзгеріс [[Франклин Делано Рузвельт|Франклин Рузвельт]] пен [[Джордж Уокер Буш|Джордж У. Буш]] президенттіктерінде аса байқалды.<ref>{{Cite magazine |date=2021-09-11 |title=How 9/11 Radically Expanded The Power of the U.S. Government |url=https://time.com/6096903/september-11-legal-history/ |accessdate=2023-09-29 |magazine=Time |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Peterson |first=Erin |title=Presidential Power Surges |url=https://hls.harvard.edu/today/presidential-power-surges/ |accessdate=2023-09-29 |website=Harvard Law School |lang=en}}</ref> Қазіргі заманда АҚШ президенті — әлемдегі ең ықпалды лауазымдардың бірі, дүние жүзіндегі жалғыз [[Жоғарғы державалар|жоғарғы держава]]ның басшысы.<ref>{{Cite magazine|url=https://time.com/4657665/steve-bannon-donald-trump/|title=Is Steve Bannon the Second Most Powerful Man in the World?|last=Von Drehle|first=David|date=2017-02-02|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2008/jan/03/uselections2008.world|title=Who should be the world's most powerful person?|date=2008-01-03|work=The Guardian|location=London}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.newsweek.com/meacham-history-power-83117|title=Meacham: The History of Power|last=Meacham|first=Jon|date=2008-12-20|publisher=[[Newsweek]]|accessdate=2010-09-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.newsweek.com/newsweek-50-barack-obama-83041|title=The Newsweek 50: Barack Obama|last=Zakaria|first=Fareed|date=2008-12-20|publisher=[[Newsweek]]|accessdate=2010-09-04}}</ref> [[ЖІӨ (номинал) бойынша елдер тізімі|Номинал жалпы ішкі өнімі бойынша]] ең ірі экономикасы бар елдің елбасы ретінде ішкі де, сыртқы да саясатында [[Қатты күш|қатты]] те, [[жұмсақ күш]] те қолдана алады. XX ғасырдың біразында, әсіресе [[Қырғи-қабақ соғысы]] кезінде АҚШ президенті «азат әлемнің басшысы»{{efn|{{lang-en|Leader of the free world}}. Термин кейде қазіргі заманда да [[ағылшын тілі]]нде қолданылады.<ref>{{Cite web|url= https://apnews.com/article/trump-foreign-alliances-russia-ukraine-china-b2ec5e845db76eaadba0abd3bf61cc50 |title= Leader of the free world has never been a role Trump has embraced. The world has gotten the message |lang= en |publisher= [[Associated Press]] |author= Knickmeyer, Ellen; Baldor, Lolita C. |date= 2024-11-08 |accessdate= 2024-11-21}}</ref>}} деп те аталды. [[АҚШ Конституциясы|Конституция]]ның 2-бабы федералдық үкіметтің атқарушы билігін белгілейді және атқарушы билікті президентке жүктейді. Өкілеттікке федералдық заңдардың орындалуы және федералды атқарушы, дипломатиялық, реттеуші және сот билік қызметкерлерін тағайындау жауапкершілігі кіреді. Президентке елшілерді тағайындау және оларды қабылдау және шетелдік мемлекеттермен келісімдер жасау құқығын беретін конституциялық ережелерге және [[АҚШ Конгрессі|Конгресс]] қабылдаған кейінгі заңдарға сүйене отырып, қазіргі президенттік АҚШ сыртқы саясатын жүргізу үшін негізгі жауапкершілікке ие. Рөлге [[Ядролық клуб|әлемдегі екінші ең үлкен ядролық арсеналды]] және [[Әскери шығыны бойынша елдер тізімі|әлемдегі ең қымбат армия]]ны басқару жауапкершілігі де кіреді. Президент сонымен қатар федералды заңнама мен ішкі саясатты құруда жетекші рөл атқарады. Конституция президентке федералды заңға қол, не [[вето]] қою құқығын береді. Қазіргі заманғы президенттер әдетте өздерінің саяси партияларының көшбасшылары ретінде қарастырылатындықтан, саясаттың негізі соңғы президенттік сайлаудың нәтижесіне айтарлықтай тәуелді және президенттер саяси тәртібін ілгерілету мақсатымен президентке тәуелді болатын [[АҚШ Конгрессі|Конгресс]] мүшелеріне қай заңға қалай дауыс беру керектігін айтып тұрады.<ref>{{Cite journal |last=Pfiffner |first=J. P. |year=1988 |title=The President's Legislative Agenda |journal=Annals of the American Academy of Political and Social Science |volume=499 |pages=22–35 |doi=10.1177/0002716288499001002 |url=https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0002716288499001002 |s2cid=143985489 }}</ref> Соңғы онжылдықтарда президенттер ішкі саясатты қалыптастыру үшін жарлықтарды, агенттік ережелерін және сот тағайындауларын көбірек қолданатын болды. Президент [[АҚШ вице-президенті|вице-президент]]пен бірге [[АҚШ Сайлаушылар алқасы|сайлаушылар алқасы]] арқылы жанама түрде төрт жылдық мерзімге сайланады. 1951 жылы ратификацияланған Жиырма екінші түзетуге сәйкес екі мерзімге президенттікке сайланған бірде-бір адам үшінші мерзімге сайлана алмайды. Сонымен қатар, [[АҚШ вице-президенттерінің тізімі|тоғыз вице-президент]] президенттің қызметі кезінде қайтыс болуына немесе [[отставка]]сына байланысты президент болды.{{efn|Ізашарларының өлімі, не отставкасына байланысты президент болған тоғыз вице-президенттер осы: [[Джон Тайлер]] (1841); [[Миллард Филлмор]] (1850); [[Эндрю Джексон]] (1865); [[Честер Артур]] (1881); [[Теодор Рузвельт]] (1901); [[Калвин Кулидж]] (1923); [[Гарри Трумэн]] (1945); [[Линдон Бэйнс Джонсон]] (1963); және [[Джеральд Форд]] (1974).}} [[Джо Байден]] — елдің 46- және қазіргі президенті, ол өкілеттігін [[Джо Байденнің ұлықталуы|2021 жылғы 20 қаңтарда бастаған]].<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/usa-bidens-inauguration/31060848.html |title= Байден инаугурациясы: АҚШ-тың 46-президенті қызметіне кірісті |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2021-01-21 |accessdate= 2024-11-21}}</ref> [[2024 АҚШ президент сайлауы|Жаңадан сайланған]] президент [[Дональд Трамп]] [[Дональд Трамптың екінші президенттігі|президенттігін]] [[Дональд Трамптың екінші ұлықталуы|2025 жылғы 20 қаңтарда бастамақ]].<ref>{{Cite web|url= https://24.kz/kz/zha-aly-tar/lemde/item/679921-d-tramp-ly-tau-r-simin-jymdastyratyn-top-rdy |title= Д.Трамп ұлықтау рәсімін ұйымдастыратын топ құрды |lang= kk |work= 24.kz |date= 2024-11-10 |accessdate= 2024-11-21}}</ref> == Үміткерлерге қойылған талаптар == [[АҚШ Конституциясы]]на сәйкес туғанынан АҚШ азаматы болып келген,{{Efn|немесе Конституция қабылданған күні Америка Құрама Штаттарының азаматы болғандар; Уошингтоннан Джексонға дейінгі алғашқы 7 президент пен 9-президент [[Уильям Харрисон]] тәуелсіздік жарияланғанға дейін дүниеге келген кезде АҚШ азаматтығы болмаған; Сонымен қатар, 8-президент [[Мартин Ван Бюрен]] және 12-президент [[Закари Тейлор]] АҚШ-та, бірақ Конституция қабылданғануына дейін дүниеге келген.}} 35 жастан асқан және Америка Құрама Штаттарында кемінде 14 жыл тұрған адам ғана Америка Құрама Штаттарының Президенті бола алады. Бірінші мерзімге сайланған жасы ең үлкен президент [[Джо Байденнің ұлықталуы|сол күні]] 77 жасқа келген президент [[Джо Байден]], ал екінші мерзімге қайта сайланған ең қарт президент 78 жастағы [[Дональд Трамп]] [[Дональд Трамптың екінші ұлықталуы|болмақ]]. Сайланғанында ең жас болған президент [[Джон Фицджеральд Кеннеди|Джон Кеннеди]] болды, ол 43 жасында қызметке кірісті. Шындығында, ең жас президент [[Теодор Рузвельт]] еді, ол 42 жас, 10 айда болғанда қызметке кірісті, бірақ ол сайланбай қалған еді, өкілеттігін 1901 жылғы [[Уильям Мак-Кинли]] өлімінен кейін басталды. 1951 жылы қабылданған Конституцияға енгізілген 22-түзетуге сәйкес, бір адам АҚШ президенті болып екі реттен көп емес (қатарынан, не үзіліспен) сайлана алады. Сонымен қатар, егер адам сайланған президент өлімінен, не отставкасынан кейін билікке келсе (көбіне бұл [[АҚШ вице-президенті|вице-президент]] көретін жағдай) және 2 жыл, не одан да көп уақыт президент болса, онда бұл уақыт бір президенттік мерзім деп саналады да, адам кейіннен президент болып 1 реттен көп емес сайлана алады. Шындығында, президенттердің барлығы дерлік екі мерзім ғана билік еткен [[Джордж Уошингтон]]ның үлгісімен бұрын осы жазылмаған ережені ұстанған. Алайда 1940 жылы [[Франклин Делано Рузвельт]] үшінші, ал 1944 жылы төртінші мерзімге сайланды (ол 1945 жылы қайтыс болды). Осыдан кейін Рузвельттің сіңірген еңбегін және оның қайта сайлануының ерекше жағдайларын ([[Екінші дүниежүзілік соғыс]]) кемітпей және болашақ [[диктатура]]ға жол бермей, 1951 жылы ықтимал қайта сайлаулар санын заңнамалық тұрғыдан шектеу туралы шешім қабылданды. Арасында үзіліс жасап екі мерзім қатарынан қызмет еткен жалғыз президент — [[Гровер Кливленд]]. [[Дональд Трамптың екінші ұлықталуы|2025 жылғы 20 қаңтарда өкілеттігін бастамақ]] [[Дональд Трамп]] осындай жағдайға тап болған АҚШ тарихындағы екінші президент болмақ. == Қызметке келуі == {{Толық мақала|АҚШ президентінің ұлықталуы}} [[Сурет:President Biden oath of office (cropped).png|нобай|оңға|АҚШ президенттері өкілеттігін [[АҚШ президентінің ұлықталуы|инаугурация]]сы арқылы бастайды]] Жаңадан сайланған Президент және Вице-Президент сайлаудан кейінгі келесі жылғы 20 қаңтарда түскі сағатта қызметке кіріседі; ұлықталу, не инаугурация делінетін салтанатты рәсім өтеді. 1933 жылы АҚШ Конституциясына жиырмасыншы түзету қабылданғанға дейін инаугурация күні 4 наурыз өтетін еді. Инаугурация кезінде Президент келесідей ант береді: {{quote|Мен, [аты-жөні], Құрама Штаттары Президентінің міндетін адал өтеуге және қолыма келгенімше [[АҚШ Конституциясы|Құрама Штаттар Конституциясы]]н сақтауға, жақтауға және қорғауға ант етемін. Енді [[Құдай]] маған көмек берсін.{{efn|{{lang-en|I do solemnly swear that I will faithfully execute the Office of President of the United States, and will to the best of my ability, preserve, protect and defend the Constitution of the United States. So help me God.}}}}}} «Құдай көмектессін» деген сияқты сөзді соңында айту Конституцияда міндетті емес делінген, алайда ол дәстүр бойынша сонда да әр анттың соңында бар. == Айлығы == Президент қызметi үшiн белгiлi бiр мерзiмде тұрақты сыйақы алады, ол ол сайланған кезеңде өзгере алмайды. Сондай-ақ осы кезеңде ол Америка Құрама Штаттарынан немесе кез келген штаттан басқа табыс ала алмайды. Бірақ ол басқа көздерден (мысалы, кітап сатудан) ақша алуға құқылы.<ref>{{cite web |url=http://www.cleveland.com/nation/index.ssf/2010/04/brisk_book_sales_boost_preside.html |title=Brisk book sales boost President Barack Obama’s income to $5.5M |accessdate=2011-02-27}} {{Wayback|date=2011-10-17 |url=https://web.archive.org/web/20111017235901/http://www.cleveland.com/nation/index.ssf/2010/04/brisk_book_sales_boost_preside.html}}</ref> [[Барак Обама]]ның президенттігі кезінде (2009–2017 жылдар аралығында) АҚШ президентінің жалақысы жылына 400 мың [[АҚШ доллары]]н құраған. [[Дональд Трамп]]тың президенттігі кезінде мемлекет басшысының жалақысы бұрынғы деңгейде сақталды ($400 000), бірақ Трамп жыл сайын осы соманың қайырымдылыққа беретінін айтты.<ref>{{Cite web|url= https://kaz.caravan.kz/zhangalyqtar/donald-tramp-400-myng-dollarlyq-zhalaqydan-bas-tartty-190858/ |title= Дональд Трамп 400 мың долларлық жалақыдан бас тартты |lang= kk |work= kaz.caravan.kz |date= 2016-11-12 |accessdate= 2024-11-21}}</ref> == Заң шығарушы билігі == Конституцияның 1-бабының 1-бөлімі барлық заң шығарушы өкілеттіктерді [[АҚШ Конгрессі|Конгресс]]тің қолына береді, ал 1-баптың 6-бөлімінің 2-тармағы президентке (және барлық басқа атқарушы билік өкілдеріне) бір уақытта Конгресс мүшесі де болуына жол бермейді. Осыған қарамастан, қазіргі президенттік билік конституциялық ережелерге және уақыт өте келе тарихи оқиғаларға байланысты заңнамаға айтарлықтай билік етеді. === Заңнамаға вето беру, не қол қою === [[Сурет:Lyndon Johnson signing Civil Rights Act, July 2, 1964.jpg|нобай|оңға|АҚШ президенті [[Линдон Бэйнс Джонсон]]ның [[Азаматтық құқықтар туралы заң (1964)|Азаматтық құқықтар туралы заң]]ға қол қоюы, 2 шілде 1964. Бақылап жатқандар қатарында [[Мартин Лютер Кинг|кіші Мартин Лютер Кинг]] те бар.]] Президенттің ең маңызды заң шығарушы өкілеттігі өзінің Конгресс қабылдаған кез келген заң жобасына [[вето]] қою құқығы болып келеді. Конгресс президенттің ветосын жоққа шығара алатын болса да, ол екі палатаның үштен екісінің дауысын талап етеді, әдетте кең қолдау тапқан екі партиялық заңнаманы қоспағанда, оған қол жеткізу өте қиын. Конституцияны әзірлеушілер Конгресс өз билігін арттыруға және «көпшіліктің тираниясына» мүмкіндік беруге тырысып қалады деп қорқып, [[АҚШ Сайлаушылар алқасы|жанама түрде сайланған]] президентке вето жасау құқығын берді. [[Джордж Уошингтон]] вето заң жобасы конституцияға қайшы келетін жағдайларда ғана қолданылуы керек деп санағанымен, ол қазір президенттер заң жобасымен саяси келіспеушіліктер болған жағдайларда да қолданылады. Вето, не вето қою қаупі осылайша қазіргі президентті америкалық заң шығару процесінің орталық бөлігіне айналдырды. Заңнаманың Конгресс арқылы қабылдануынан кейін Президенттің осы таңдауы бар: * [[Жексенбі]] күндерін қоспағанда он күн ішінде заңға қол қою, заң жобасы осылайша заңға айналады; * Жоғарыда көрсетілген мерзімде заңға [[вето]] қойып, оны шыққан Конгресс палатасына қайтарып, кез келген қарсылық білдіру. Конгресстің екі палатасы да үштен екі дауыспен ветодан бас тартуға дауыс бермесе, заң жобасы заңға айналмайды; * Жоғарыда көрсетілген мерзімде заңнамаға қатысты ешқандай әрекет жасамау — егер Конгресс сол уақытта осыны кейінге қалдырылмаса, заң жобасы президент қол қойғандай ғана заңға айналғандықтан, бұл жағдайда ол заңға айналмайды. === Ниетін білдіруі === [[Сурет:President Obama delivers the State of the Union address Jan. 20, 2015.jpg|нобай|оңға|Президент [[Барак Обама]]ның Конгресс алдында [[Ел ахуалы туралы]] үндеуін беруі, 2015 жыл]] Америка тарихының көп бөлігінде президенттікке барған кандидаттар жаңа заңнама жасаймыз деген уәде беріп жатады. Конституция 2-бабы, 3-бөлімі, 2-тармағында президенттен Конгресске президент «қажет және орынды» деп санайтын шараларды ұсынуды талап етеді. Бұл әдетте президенттің алдағы жылға арналған заңнамалық ұсыныстарын сипаттайтын конституцияға негізделген [[Ел ахуалы туралы]] үндеуі және Конгресспен басқа да ресми және бейресми байланыстар арқылы жүзеге асырылады. Президент Конгресске өзі қажет деп санайтын заңдарды қабылдауды ұсыну, сұрау немесе тіпті талап ету арқылы заң шығаруға қатыса алады. Оған қоса, президент депутаттарға ықпал ету арқылы заң шығару процесіне өзгеріс жасауға құқылы.<ref>{{Cite web |url=https://www.heritage.org/constitution/#!/articles/2/essays/95/recommendations-clause |title=Essays on Article II: Recommendations Clause |last=Pfiffner |first=James |publisher=[[The Heritage Foundation]] |accessdate=2019-04-14}}</ref> Президенттер бұл өкілеттікке ие, өйткені Конституция кімнің заң шығаруы мүмкін екендігі туралы үндемейді, бірақ президенттің бұл нәрсе жайлы өкілеттігі шектеулі, өйткені заңнаманы тек Конгресс мүшелері ғана шығара алады.<ref>{{Cite web |url=https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/the-legislative-branch/ |title=Our Government: The Legislative Branch |publisher=[[Ақ Үй]]дің ресми сайты |accessdate=2019-04-14}}</ref> Президент немесе атқарушы биліктің басқа лауазымды тұлғалары заң жобасын әзірлей алады, содан кейін сенаторлардан немесе өкілдерден осы жобаларды Конгресске енгізуді сұрай алады. Бұған қоса, президент бұл заңға вето қоямын деп қорқыту арқылы Конгрессте ұсынылған заңнаманы өзгертуге тырысуы мүмкін.<ref>{{Cite web |url=https://fas.org/sgp/crs/misc/R42843.pdf |title=Introduction to the Legislative Process in the U.S. Congress |last=Heitshusen |first=Valerie |date=2018-11-15 |publisher=Congressional Research Service |accessdate=2019-04-14}}</ref> === Конгрессті шақырту және таратуы === Конгресс отырысы болмаған кезде туындаған ірі ішкі немесе халықаралық дағдарыс жағдайында үкіметке жылдам әрекет етуге мүмкіндік беру үшін президентке Конституцияның 2-бабының 3-бөлімі бойынша Конгресстің бір немесе екі палатасының кезектен тыс сессиясын шақыру құқығы берілген. [[Джон Адамс]] мұны алғаш рет 1797 жылы жасағаннан бері президент 27 рет конгрессті арнайы сессияға шақырды. Ең соңғысын [[Гарри Трумэн]] 1948 жылғы шілдеде жасап еді. == Атқарушы билігі == {{Quote box|align=right|width=25%|quote=Президенттің Құрама Штаттардағы атқарушы биліктің жалғыз «қоймасы» болғанын айтсам жетер, оған сеніммен берілген өкілеттік пен мақсаттар шынымен де таң қалдырады екен.{{Түпнұсқа|en|Suffice it to say that the President is made the sole repository of the executive powers of the United States, and the powers entrusted to him as well as the duties imposed upon him are awesome indeed.}}|source=[[Уильям Хаббс Ренквист]], [[айрықша пікір]]}} Президент [[АҚШ Федералды үкіметі|федералды үкімет]]тің атқарушы тармағының басшысы болып табылады және [[АҚШ Конституциясы|конституция]] бойынша «заңдардың адал орындалуына қамқорлық жасауға» міндетті.<ref>{{Cite web |url=https://www.law.cornell.edu/constitution/articleii#section3 |title=Article II, Section 3, U.S. Constitution |year=2012 |publisher=Legal Information Institute |accessdate=2012-08-07}}</ref> Атқарушы билікте әскерилерді қосқанда төрт миллионнан астам қызметкер бар.<ref name="obamapresidency">{{Cite web |url=https://obamawhitehouse.archives.gov/1600/executive-branch |title=Executive Branch |date=2015 |work=whitehouse.gov |accessdate=2020-01-24}}</ref> === Әкімшілік билігі === Президент адамдарды саяси лауазымдарға тағайындай алады. Қызметін бастаған президент 4 000 дейін адамды қызметкері қыла алады; бұл жердегі 1 200 үміткерліктің [[АҚШ Сенаты]] арқылы расталғаны жөн, бұлар қатарына [[АҚШ кабинеті]]нің мүшелері де жатады.<ref>{{cite web|title=Presidentially Appointed Positions |date=2021-04-14 |url=https://presidentialtransition.org/wp-content/uploads/sites/6/2020/12/Presidentially-Appointed-Positions.pdf |publisher=Partnership for Public Service |location=Washington, D.C. |accessdate=2023-03-07}}</ref><ref>{{cite news |title=Biden Political Appointee Tracker |url=https://www.washingtonpost.com/politics/interactive/2020/biden-appointee-tracker/ |newspaper=[[The Washington Post]] |accessdate=2023-03-07}}</ref> Президенттің атқарушы шенеуніктерді жұмыстан босату құқығы бұрыннан даулы саяси мәселе болып келеді. Жалпы, президент атқарушы билікті өз қалауы бойынша қызметінен босата алады. Дегенмен, [[АҚШ Конгрессі|Конгресс]] президенттің тәуелсіз реттеуші агенттіктердің комиссарлары мен кейбір төменгі лауазымды басшыларды жұмыстан босату құқығын заң бойынша шектей алады. Өсіп келе жатқан федералды бюрократияны басқару үшін президенттер бірте-бірте өздерін [[АҚШ президентінің атқарушы кеңсесі]]не біріктірген көптеген қызметкерлер қабатымен қоршап алды. Атқарушы кеңседегі президент көмекшілерінің ішкі қабаты мен олардың көмекшілері [[Ақ Үй аппаратының басшысы]] басқарған [[Ақ Үй]]дің Кеңсесінде орналасқан. === Сыртқы саясаты === [[Сурет:President George H. W. Bush and Mikhail Gorbachev.jpg|нобай|оңға|АҚШ президенті [[Джордж Герберт Уокер Буш|Джордж Г.У. Буш]]тың КСРО президенті [[Михаил Сергеевич Горбачёв|Михаил Горбачёв]]пен бірге қағазға қол қоюы, [[Ақ Үй]], 1990 жыл]] [[АҚШ Конституциясы]] президент «елшілерді қабылдауға» тиіс дейді. Бұл сөзді қазір АҚШ үкіметі президенттің сыртқы саясатта өте ықпалды болғаны жөн деп түсінеді. Конституция сондай-ақ президентке Америка Құрама Штаттарының елшілерін тағайындау және Америка Құрама Штаттары мен басқа елдер арасындағы келісімдерді ұсыну және негізінен келіссөздер жүргізу құқығын береді. Мұндай келісімдер АҚШ Сенатының кеңесі мен келісімін алғаннан кейін (үштен екі көпшілік дауысы арқылы) федералдық заңның күшіне ие болады. Заманауи технологияның дамуынан бері АҚШ президенттері шетелдік өкілдер мен мемлекет басшыларымен Америка Құрама Штаттарында да, шетелде де кездесіп жүреді. АҚШ президентінің сыртқы саясатын орындауға [[АҚШ мемлекеттік департаменті]] жауапты. Мемлекеттік департамент жиі Конгресс пен Президент бұйрық-қалауы арасында шешім жасап жатады.<ref>{{Cite web|url= https://search.credoreference.com/content/entry/fofgac/department_of_state/0 |title= Department of State |lang= en |work= credoreference.com}}</ref> Конституция Конгресске президент таңдаған елшілерді бекіту және соғыс жариялау шешімін мақұлдау құқығын береді. Президент, оған қоса, [[АҚШ Сенаты|Сенат]]тың кеңесі мен келісімімен [[АҚШ Мемлекеттік хатшысы|Мемлекеттік хатшы]] мен елшілерді тағайындайды. Хатшы [[сыртқы істер министрі]] сияқты қызмет етеді, өйткені олар сыртқы істердің негізгі жетекшісі ретінде жұмыс істейді.<ref>{{Cite web |title=The Secretary of State |url=https://www.state.gov/secretary/ |accessdate=2023-10-15 |publisher=[[АҚШ мемлекеттік департаменті]]нің ресми сайты |lang=en}}</ref> === Жоғарғы бас қолбасшы === [[Сурет:220420-D-BN624-0392 (52018909194).jpg|нобай|оңға|[[Жоғарғы Бас Қолбасшы]] ретінде АҚШ президенті [[АҚШ Қарулы күштері|АҚШ армиясы]]на де басшылық етеді.]] Атқарушы биліктердің ең маңыздыларының бірі — президенттің [[АҚШ Қарулы күштері|Америка Құрама Штаттарының Қарулы Күштері]]нің [[Жоғарғы Бас Қолбасшы|жоғарғы бас қолбасшы]]сы ретіндегі рөлі. Соғыс жариялау құқығы [[АҚШ Конгрессі|Конгресс]]ке конституциялық түрде берілген, бірақ президент армияның бағыты мен тәртібі үшін түпкілікті жауапкершілікке ие. Конституция президентке бас қолбасшы ретінде беретін өкілеттіктің нақты дәрежесі тарих бойы көптеген пікірталастардың тақырыбы болды, Конгресс түрлі уақытта президентке кең өкілеттік берсе, басқа кезде бұл өкілеттікті шектемек болды.<ref>{{Cite web |url=https://constitutioncenter.org/interactive-constitution/articles/article-ii/commander-in-chief-clause-ramsey-and-vladeck/clause/25 |title=Common Interpretation: Commander in Chief Clause |author=Ramsey, Michael; Vladeck, Stephen |publisher=National Constitution Center |accessdate=2017-05-23}}</ref> Қарулы Күштердің қазіргі жедел қолбасшылығы [[АҚШ Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрлігі]]не берілген және әдетте [[АҚШ Қорғаныс министрі|қорғаныс министрі]] арқылы жүзеге асырылады. АҚШ жерін, егемендігін қорғауға Жоғарғы бас қолбасшы ретінде АҚШ президенті және [[АҚШ Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс]] пен [[АҚШ Ішкі қауіпсіздік министрлігі|Ішкі қауіпсіздік]] министрліктері жауапты. 2022 жылдан бастап Қорғаныс министрлігінің мақсаты [[АҚШ халқы|Америка халқы]]н қорғау, Американың гүлденуін кеңейту және [[демократия]]лық құндылықтарды қорғау үшін Америка Құрама Штаттары мен оның одақтастарына қарсы шабуылдарды болдырмау болып табылады. Департамент [[Қытай]]ды Америка Құрама Штаттарына ең үлкен сыртқы қауіп деп таниды, [[Ресей]], [[Солтүстік Корея]], [[Иран]] және зорлық-зомбылық экстремистік ұйымдар басқа да негізгі сыртқы қауіптер деп танылады.<ref>{{Cite report |url=https://media.defense.gov/2022/Mar/28/2002964702/-1/-1/1/NDS-FACT-SHEET.PDF |title=Fact Sheet: 2022 National Defense Strategy |lang=en |date=2022-03-28 |publisher=[[АҚШ Қорғаныс министрлігі]]нің ресми сайты}} {{Wayback|url=https://web.archive.org/web/20220328213613/https://media.defense.gov/2022/Mar/28/2002964702/-1/-1/1/NDS-FACT-SHEET.PDF |date=2022-03-28}}</ref> === Сот билігі === [[Сурет:P20220408AS-1467 (52067437977).jpg|нобай|оңға|[[Джо Байден]] (ортада) мен оның [[АҚШ Жоғарғы соты]]на тағайындаған судьясы [[Кетанджи Браун Джексон]] (сол жақта), 2022 жыл]] Президенттің федералдық судьяларды, соның ішінде Америка Құрама Штаттарының апелляциялық соттарының және [[АҚШ Жоғарғы соты|Жоғарғы Соты]]ның мүшелерін тағайындау құқығы бар. Дегенмен, бұл кандидатуралар Сенаттың растауын талап етеді. Сенаттың мақұлдауын қамтамасыз ету федералды сот жүйесін белгілі бір идеологиялық ұстанымға бағыттағысы келетін президенттер үшін үлкен кедергі болуы мүмкін. Президенттер сондай-ақ қамауға, түрмеге алынғандарды кешіре алады. Мәселен, президенттігінің тұңғыш айларында [[Джеральд Форд]] [[Ричард Никсон]]ды кешірді. Президенттер [[Билл Клинтон]]ның қызметтегі соңғы күнінде [[Патрисия Херст]]ке кешірім жасағаны сияқты, қызметтен кетер алдында кешірімдер жасайды; бұл жиі даулы да болады.<ref name="tws8nov12">{{Cite news |last=Johnston |first=David |url=https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/big/1224.html |title=Bush Pardons Six in Iran Affair, Aborting a Weinberger Trial; Prosecutor Assails 'Cover-Up' |date=1992-12-24 |work=The New York Times |accessdate=2009-11-08 |quote=But not since President Gerald R. Ford granted clemency to former President Richard M. Nixon for possible crimes in Watergate has a Presidential pardon so pointedly raised the issue of whether the president was trying to shield officials for political purposes.}}</ref><ref name="tws8nov11">{{Cite news |last=Johnston |first=David |url=https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/big/1224.html |title=Bush Pardons Six in Iran Affair, Aborting a Weinberger Trial; Prosecutor Assails 'Cover-Up' |date=1992-12-24 |publisher=The New York Times |accessdate=2009-11-08 |quote=The prosecutor charged that Mr. Weinberger's efforts to hide his notes may have 'forestalled impeachment proceedings against President Reagan' and formed part of a pattern of 'deception and obstruction'... In light of President Bush's own misconduct, we are gravely concerned about his decision to pardon others who lied to Congress and obstructed official investigations.}}</ref><ref name="tws8nov10">{{Cite news |last=Eisler |first=Peter |url=https://www.usatoday.com/news/washington/2008-03-06-clinton-library-foia_N.htm |title=Clinton-papers release blocked |date=2008-03-07 |publisher=USA Today |accessdate=2009-11-08 |quote=Former president Clinton issued 140 pardons on his last day in office, including several to controversial figures, such as commodities trader Rich, then a fugitive on tax evasion charges. Rich's ex-wife, Denise, contributed $2,000 in 1999 to Hillary Clinton's Senate campaign; $5,000 to a related political action committee; and $450,000 to a fund set up to build the Clinton library.}}</ref> Кешірім алмақ адамның одан бас тартқаны да мүмкін; бұл жағдайда президенттің кешірімі орын алмайды.<ref>{{cite web |title=United States v. Wilson: 32 U.S. 150 (1833) |url=https://supreme.justia.com/cases/federal/us/32/150/case.html |work=Justia.com |accessdate=2017-07-24}}</ref> 2021 жылы болған заңи іс шешімінше, кешірімді қабылдау тұтқындалғанды қылмыс үшін кінәлі қылмайды.<ref>{{Cite web|url=https://www.reuters.com/legal/litigation/ex-soldiers-acceptance-trump-pardon-didnt-constitute-confession-guilt-court-2021-09-23/ |title=Ex-soldier's acceptance of Trump pardon didn't constitute confession of guilt, court rules |publisher=Reuters |date=2021-09-23}}</ref> Конституция бойынша президенттің әр федералды құқықбұзушылықты, [[импичмент]]ті санамағанда, кешіруге қабілеті бар.<ref>{{Cite web|url=https://www.justice.gov/pardon/frequently-asked-questions|title=Frequently Asked Questions |publisher=Department of Justice – Office of the Pardon Attorney |date=2021-01-08}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20171128231918/https://www.justice.gov/pardon/frequently-asked-questions-concerning-executive-clemency |date=2017-11-28}}</ref> == Қосымша ақпарат == {{Notelist}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{АҚШ Президенттері}} [[Санат:АҚШ президенті лауазымы| ]] [[Санат:АҚШ мемлекеттік құрылымы]] diq8vjcvojj7kpwgjearfb5tiktkt85 Түркия президенті 0 504033 3404462 3206705 2024-11-24T08:52:41Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Turkse_chef_Generale_staf_(Generaal_Sunay),,_Bestanddeelnr_916-7535_(cropped).jpg]]» деген «[[:File:Turkse_chef_Generale_staf_(Generaal_Sunay),_Bestanddeelnr_916-7535_(cropped).jpg]]» дегенмен алмастырылды. 3404462 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қызмет |қызметі = Түркия президенті |шынайы атауы = Türkiye Cumhurbaşkanı |ел = Түркия |эмблема = Flag of the President of Turkey.svg |эмблеманың ені = 150px |эмблеманың аты = Президент байрағы |қазіргі = [[Режеп Тайып Ердоған|Режеп Ердоған]] |тағайындалған = [[28 тамыз]] [[2014]] |портреті = Recep_Tayyip_Erdogan.PNG |портреттің ені = 150px |портреттің тақырыбы = |басшылық етеді = |басқару түрі = |резиденция = |ұсынылады = |тағайындалды = тікелей сайлау нәтижесінде |өкілеттігінің мерзімі = 1991—1996 жж. 5 жыл |айлығы = |пайда болды = [[29 қазан]] [[1923 жыл]] |таратылды = |біріншісі = [[Мұстафа Кемал Ататүрік]] |соңғысы = |сайты = http://www.tccb.gov.tr }} == [[Түркия]] республикасының президенттері (1923-бүгін) == {| class="wikitable" |-- ! № ! Аты ! Сурет ! Лауазымға ие болды ! Лауазымын аяқтады ! Партия |-- bgcolor=#FFE8E8 | 1 || [[Мұстафа Кемал Ататүрік]] <br />(1881—1938) || [[Сурет:Reisicumhur Mustafa Kemal Cumhuriyet Bayramı kutlamalarında, Ankara, 29 Ekim 1925.png|60px]] || [[29 қазан]] [[1923]] || [[10 қараша]] [[1938]] (президент кезінде қайтыс болды). <br />Төрт мәрте таңдалған ([[1923]], [[1927]], [[1931]] және [[1935]]). || Түркия республикалық халық партиясы |-- bgcolor=#FFE8E8 | 2 || [[Мұстафа Исмет Инөнү]] <br />(1884—1973) || [[Сурет:Inonu Ismet.jpg|60px]] || [[11 қараша]] [[1938]] || [[22 мамыр]] [[1950]] <br />Төрт мәрте таңдалған ([[1938]], [[1939]], [[1943]] және [[1946]]). || Түркия республикалық халық партиясы |-- bgcolor=#DDEEFF | 3 || [[Махмуд Желал Баяр|Махмуд Желәл Баяр]] <br />(1883—1986) || [[File:Mahmut Celâl Bayar.jpg|60px]] || [[22 мамыр]] [[1950]] || [[27 мамыр]] [[1960]] (бекітілген) || Түркия Демократиялық партиясы |-- style="background:DarkKhaki;" | 4 || [[Джемаль Гюрсель|Джемал Гүрсел]] <br />(1895—1966) || [[File:Cemal Gürsel.jpg|60px]] || [[10 қазан]] [[1961]] || [[28 наурыз]] [[1966]] || [[Түркия қарулы күштері|Әскер]] |-- style="background:DarkKhaki;" | 5 || [[Джевдет Сунай]] <br />(1900—1982) || [[File:Turkse chef Generale staf (Generaal Sunay), Bestanddeelnr 916-7535 (cropped).jpg|60px]] || [[28 наурыз]] [[1966]] || [[28 наурыз]] [[1973]] || [[Түркия қарулы күштері|Әскер]] |-- style="background:DarkKhaki;" | 6 || [[Фахри Корутюрк|Фахри Корутүрік]] <br />(1903—1987) |||| [[6 сәуір]] [[1973]] || [[6 сәуір]] [[1980]] || [[Түркия қарулы күштері|Әскер]] |-- style="background:DarkKhaki;" | 7 || [[Кенан Эврен]] <br />(1917–2015) || [[File:Kenan_Evren_(cropped).png|60px]] || [[9 қараша]] [[1982]] || [[9 қараша]] [[1989]] || [[Түркия қарулы күштері|Әскер]] |-- bgcolor=#FFFFCC | 8 || [[Тұрғыт Өзал]] <br />(1927—1993) || [[Сурет:Turgut Özal as Turkish Prime Minister.jpg|60px]] || [[9 қараша]] [[1989]] || [[7 сәуір]] [[1993]] <small>(лауазымында қайтыс болды)</small> || Отан партиясы |-- bgcolor=#FFCCFF | 9 || [[Сүлеймен Демирел]] <br />(1924–2015)|| [[Сурет:Suleyman Demirel 1998.jpg|60px]] || [[16 мамыр]] [[1993]] || [[16 мамыр]] [[2000]] || Әділеттік партиясы |-- | 10 || [[Ахмет Неджет Сезер]] <br />(т. 1941)|| [[Сурет:Ahmet Necdet Sezer.jpg|60px]] || [[16 мамыр]] [[2000]] || [[28 тамыз]] [[2007]] || Сот билігі |-- bgcolor=#CCCCFF | 11 || [[Абдуллаһ Гүл]] <br />(1950 ж.т.) || [[Сурет:Abdullah Gül 2011-06-07.jpg|60px]]|| [[28 тамыз]] [[2007]] || [[28 тамыз]] [[2014]] || Түркия әділет және даму партиясы |-- bgcolor=#CCCCFF | 12 || [[Режеп Тайып Ердоған]] <br /> (1954 ж.т.) || [[Сурет:Recep Tayyip Erdoğan.jpg|60px]] || [[28 тамыз]] [[2014]]|| [[Қазіргі мемлекет жəне үкімет басшыларының тізімі|лауазым иеленуші]] || Əділеттілік жəне даму партиясы |} g6dasktir0clpq6elmre039rdalr29h Саттар Нұрмашұлы Имашев 0 514506 3404356 3385264 2024-11-24T00:28:55Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3404356 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = үкімет басшысы | Қазақша есімі = Саттар Нұрмашұлы Имашев | Шынайы есімі = | Суреті = Председатель_Президиума_Казахской_ССР_С.Н.Имашев.jpg | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының төрағасы | Ту = Flag of the Kazakh SSR.svg | Ту2 = | Реті = | Басқара бастады = [[13 желтоқсан]] [[1979 жыл]] | Басқаруын аяқтады = [[22 ақпан]] [[1984 жыл]] | Ізашары = [[Исатай Әбдікәрімов]] | Ізбасары = [[Бәйкен Әшімұлы Әшімов]] | Президент = | Премьер = | Титулы_2 = Қазақ КСР Жоғарғы Кеңес төрағасы | Ту_2 = Flag of the Kazakh SSR.svg | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = [[16 шілде]] [[1975 жыл]] | Басқаруын аяқтады_2 = [[13 желтоқсан]] [[1979 жыл]] | Ізашары_2 = [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов]] | Ізбасары_2 = [[Қилыбай Үсенұлы Медеубеков]] | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 20.03.1925 | Туған жері = [[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік ауылы]] [[Теңіз ауданы|Құрманғазы ауданы]] [[Атырау облысы|Гурьев облысы]] | Қайтыс болған күні = 22.02.1984 | Қайтыс болған жері = [[Алматы]] | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Партиясы = [[КОКП]] | Білімі = [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақтың С.М.Киров атындағы мемлекеттік университеті]] | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Ленин ордені}} {{!}}{{!}} {{Қазан төңкерісі ордені}} {{!}}{{!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}{{!}} {{Еңбек Қызыл Ту ордені}} {{!}}- {{!}} {{Қызыл жұлдыз ордені}} {{!}}} }} '''Саттар Нұрмашұлы Имашев''' ([[20 наурыз]] [[1925 жыл]], [[Бірлік (Құрманғазы ауданы)|Бірлік ауылы]] [[Теңіз ауданы|Құрманғазы ауданы]] [[Атырау облысы|Гурьев облысы]] - [[22 ақпан]] [[1984 жыл]], [[Алматы]]) — Қазақ Совет Социалистік Республикасына еңбегі сіңген саяси қайраткері, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының төрағасы. [[1945 жыл]]дан [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесi. [[Беріш]] руынан шыққан<ref>http://www.kazakh.ru/talk/mmess.phtml?idt=2407&page=2 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150330134416/http://kazakh.ru/talk/mmess.phtml?idt=2407&page=2 |date=2015-03-30 }}</ref>. [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақтың С.М.Киров атындағы мемлекеттік университетін]], республикалық партия мектебін ([[1949 жыл|1949]]) бiтiрдi. [[1942 жыл|1942]] жылы Ақтөбе облысы Новороссийск орта мектебінде мұғалім болып iстедi. [[1944 жыл|1944]] жылы Рига әскери училищесiн бiтiргеннен кейін әуе-десант бөлiмдерiнде командир болды. 3-Украин майданы құpамында Ұлы Отан соғысына қатысты. Октябрь революциясы, Еңбек Қызыл Ту, Қызыл Жұлдыз ордендерiмен және медальдармен марапатталған.<ref>Қазақ Совет Энциклопедиясы.1975. Том 6</ref> Тарих ғылымының кандидаты ([[1954 жыл|1954]]) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстан басшылары (1917 жылдан бастап)}} [[Санат:КОКП ОК мүшелері]] [[Санат:КСРО Жоғарғы Кеңесінің 8-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің төрағалары]] [[Санат:КСРО Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 6-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 7-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 8-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 9-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 10-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:КОКП XXVI съезінің делегаттары]] ihi97fyuswv4iu3jp9mzpmdb75io7iw Тақтар таласы (телесериал) 0 518858 3404086 3388330 2024-11-23T13:07:58Z Рахман999 124098 /* Музыка */ 3404086 wikitext text/x-wiki {{мағына|Тақтар таласы}} {{Телесериал |Қазақша атауы = Тақтар таласы |Шынайы атауы = Game of Thrones |суреті = Game of Thrones (HBO television series) logo.svg |тақырыбы = |жанры = [[фэнтези]]<br /> [[драма]] |авторы = |продюсері = [[Дэвид Бениофф]] <br /> [[Д. Б. Уайсс]] |режиссёрі = [[Тимоти Ван Паттен]] <br /> [[Брайан Кирк]] <br /> [[Дэниел Минахан]]<br /> [[Алан Тейлор]] |ролдерде = [[«Тақтар таласы» телесериалының кейіпкерлерінің тізімі]] |операторы = |сценарист = [[Дэвид Бениофф]]<br /> [[Джордж Рэймонд Ричард Мартин|Джордж Р.Р. Мартин]]<br /> [[Д. Б. Уайсс]] |композиторы = [[Рамин Джавади]] |бет басы = |Ұраны = |мемлекет = {{Байрақ|АҚШ}} |Тілі = [[ағылшын тілі]] |форматы = [[1080i]] ([[HDTV]]) |дыбысы = [[Dolby Digital]] 5.1 |телеарна = [[HBO]] |телеарналар жүйесі = |ұзақтығы = 50—82 минут |көрсете бастады = 2011 |соңғы рет көрсетілді = 2019 |маусымдар = 8 |саны = 73 |сериялардың тізімі = |сайты = http://www.hbo.com/game-of-thrones |статусы = Бітірілген |imdb_id = 0944947 |tv_com = }} '''Тақтар таласы''' ({{lang-en|Game of Thrones}}) — жазушы [[Джордж Рэймонд Ричард Мартин|Джордж Мартин]]нің "[[Алау мен мұз жыры]]" атты романдар желісі бойынша түсірілген [[фэнтези]] жанрындағы [[Америка Құрама Штаттары|америкалық]] драмалық телесериал. Сериал [[Дэвид Бениофф]] және [[Д. Б. Уайсс]]тың басшылығымен [[HBO]] телеарнасы үшін түсіріледі. Телесериал түсірілімі бірнеше елдерде жүруде, солардың ішінде [[Солтүстік Ирландия]], [[Мальта]], [[Хорватия]], [[Исландия]] және [[Марокко]] бар. АҚШ-та алғашқы маусымының тұсаукесері HBO арнасында 2011 жылы 17 сәуірде өтті; соңғы эпизод 2019 жылдың 19 маусымында көрсетілді. «Тақтар таласы» ортағасырлардағы Еуропаға ұқсайтын ойдан шығарылған әлемде өтеді. Сериалда бір уақытта көп кейіпкерлер және оқиға желілері бар. Негізгі үш сюжет аркасы бар. Біріншісі бірнеше ықпалды адамдардың Темір Тақ әлде одан тәуелсіздік үшін күресіне; екіншісінде тақты қайтарғысы келетін, құлаған әулиеттің [[Дейенерис Таргариен|қашқын ханшайымына]]; үшіншісі - солтүстіктегі қауіптерден қорғайтын ежелгі орденге арналады. Сериалда зорлық-зомбылық, азаматтық соғыс, қоғамдағы әйелдер мен гомосексуалдар орны, әскер, шіркеу мен отбасының әлеуметтік қарым-қатынас жүейсіндегі рөлі туралы сұрақтар қозғалады. Сериалда толыққанды жақсы кейіпкерлер жоқ, көптеген кейіпкерлер даулы әрекеттер жасайды және кенеттен өліп қалуы мүмкін. Сериалда ойдан шығарылған тіршілік иелері айдаһарлар мен тірілген өліктер бар. Сериал үшін арнайы дотраки және жоғарғы валирий тілі мен оның диалектті жасап шығарылды. 2022 жылы [[Айдаһар үйі]] приквел сериалы шықты. Қазіргі уақытта өндіріліп жатқан [[Жеті патшалық рыцарьі]] 2025 жылы шығады. == Кейіпкерлер мен актерлі құрам == {{Негізгі мақала|«Тақтар таласы» телесериалының кейіпкерлерінің тізімі}} Кітаптардағыдай «Тақтар таласыңда» кейіпкерлер санымен ерекшеленді. Дэвид Бениоффтың сөзінше сериалда заманауи телекөрсетілімде ең көп кейіпкер<ref>{{cite web|url=http://insidetv.ew.com/2012/05/29/game-of-throne-season-3-cast/|title='Game of Thrones' scoop: Season 3 character list revealed -- EXCLUSIVE|last=Hibberd|first=James|date=2013-05-29|publisher=insidetv.ew.com|lang=en|accessdate=2013-06-26|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HlhMFs9I?url=http://insidetv.ew.com/2012/05/29/game-of-throne-season-3-cast/|archivedate=2013-06-30}}</ref>. Соңғы маусымда 5 негізге актер эпизод үшін миллион доллар тауып, әлемнің ең табысты актерлер санына кірді<ref>{{Cite magazine|last1=Gonzales|first1=Erica|last2=Jones|first2=Alexis|date=April 1, 2019|title=Game of Thrones Stars Could Be Making Millions Per Episode in the Final Season|magazine=[[Harper's Bazaar]]|publisher=[[Hearst Communications]]|url=https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/a12048623/game-of-thrones-salaries-per-episode/|url-status=live|access-date=July 5, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20190402041040/https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/a12048623/game-of-thrones-salaries-per-episode/|archive-date=April 2, 2019}}</ref><ref>{{Cite news|last=Back|first=Grace|date=May 15, 2019|title=Here's How Much Money The 'Game of Thrones' Cast Makes Per Episode|work=[[Marie Claire#Australia|Marie Claire Australia]]|publisher=[[Pacific Magazines]]|url=https://www.marieclaire.com.au/game-of-thrones-salary|url-status=live|access-date=November 17, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515155716/https://www.marieclaire.com.au/game-of-thrones-salary|archive-date=May 15, 2019}}</ref>. Сюжетте маңызды рөлді Старктар отбасы ойнайды. Ақсүйек Уинтерфелл лорды Эддард Старк ([[Шон Бин]]) жеті патшалықтың бірі Солтүстіктің Сақшысы. Эддардпен оның жұбайы Кейтилин Старкта ([[Мишель Фэрли]]) 5 бала бар: үлкен ұлы және мұрагері Робб ([[Ричард Мэдден]]), аңғал Санса ([[Софи Тёрнер]]), тентек Арья ([[Мейси Уильямс]]), өзінде тылсым күш ашқан Брандон ([[Айзек Хемпстед-Райт]]) және кішкентай Рикон ([[Арт Паркинсон]]). Кіші Старктармен тұтқын Темір Аралдарының сақшысының ұлы Теон Грейджой ([[Альфи Аллен]]) және Эддардтың бастарды Джон Сноу ([[Кит Харингтон]]). тәрбиеленеді. Соғыста Робб шетелдік дәрігер Талиса Мейгирді ([[Уна Чаплин]]) кездестіріп оған үйленеді. Бірінші маусымның басында Джон Сноу Түнгі Сақшылар орденіне лорд-қолбасшы Джиор Мормонттың ([[Джеймс Космо]]), қол астына кетіп қалады, ол жақта ол семіздеу Сэмвелл Тарлимен ([[Джон Брэдли-Уэст]]) достасып алады. Арғы солтүстікке жорықта Джон азат халықтан шыққан Игритті ([[Роуз Лесли]]) кездестіреді; Сэмвелл сәйкесінше Лилли ([[Ханна Мюррей]]) деген қызға ғашық болады. Эддард Старктың ескі досы Жеті патшалық патшасы Роберт Баратеон ([[Марк Эдди]]). Роберт Жеті Патшалықтың ең бай лорды және батыс сақщысы Тайвин Ланнистердің ([[Чарльз Дэнс]]) қызы Серсеямен ([[Лина Хиди]]) бақытсыз некеде. Серсея өзінің егізі Патшалық Ұланның рыцарьі Джейме Ланнистермен ([[Николай Костер-Вальдау]]) инцесттік қатынаста; оның үш баласыда Джеймеден. Ланнистерлар отбасында тағы бір ұл бар - ергежейлі Тирион ([[Питер Динклэйдж]]). Ол Шая ([[Сибель Кекилли]]) атты қызға ғашық болады, және жалдамалы әскер Броннды ([[Джером Флинн]]) сатып алады. Роберт Бараеонның мұрагері - Серсеяның ұлы, өзімшіл және қатігез Джоффри ([[Джек Глисон]]); оның ылғида артынан жүретін күзетшісі - Сандор Клиган ([[Рори Макканн]]). Робертқа мемлекеттік істерде қазынашы Петир Бейлиш ([[Эйдан Гиллен]]) және патшалық шпиондардың бастығы Варис ([[Конлет Хилл]]) көмектеседі. Робертта көптеген некеден тыс туылған балалар бар, оның бірі өзінің тегі туралы білмейтін жас ұста Джендри ([[Джозеф Демпси]]). Шығыста, Роберт Баратеон мен Эддард Старк құлатқан II Эйрис жындының балалары Дейнерис Таргариен ханшайым ([[Эмилия Кларк]]) мен оның ағасы Визерис ханзада ([[Гарри Ллойд]]) қащқын болып жүр. Ағасы көмек алу үшін Дейнеристі көшпенділер көсемі кхал Дрогоға ([[Джейсен Момоа]]) үйлендіреді. Сосын оған қызметке Джиор Мормонттың туған ұлы, қашқын рыцарь Джорах Мормонт ([[Иэн Глэн]]) кіреді. Бірінші маусымның соңында Дейнерис үш жұмыртқадан шыққан айдаһардың иесі атанады. Кейінірек оның жақтастары қатарына бұрынғы құл-аудармашы Миссандея ([[Натали Эммануиль]]), әскер Даарио Нахарис ([[Эд Скрейн]], төртінші маусымнан кейін [[Михиль Хаусман]]) және бұрынғы Патшалық Ұланның лорд-қолбасшысы Барристан Селми ([[Иэн Маккелхинни]]) кіреді. Роберттің өлімінен кейін таққа претенденттардың бірі - Айдаһар жарының лорды, қатал Станнис Баратеон. Оның қол астында бұрынғы контрабандист Давос Сиворт және Жарық Әміршіге табынатын миссионер Мелисандра қызмет етеді. Дауылды алқаптың лоды, Баратеон бауырларының кішісі Ренлиде таққа отырғысы келеді. Ол Тиреллдар үйінің өкілі Маргериге үйленеді және Бриенна Тартты рыцарьлік қызметке алады. Теон Грейджой қатігез Рамси Болтонның тұтқынына түседі. Соғыс барысында астанаға Дорн ханзадасы Оберин өзінің махабаты Эллария Сэндпен келеді. Солтүстікте азат халық Қабырға артындағы Патша Манстың және оның жақтастары Тормунд пен Тенндар магнары Стирдың бастауымен Қабырғаға соғысқа бара жатыр. == Жасалуы == === Кастинг === Нина Голд пен Роберт Стерн сериалдың басты кастинг директорлары болды<ref>{{cite news |url=https://variety.com/2016/tv/awards/game-of-thrones-casting-director-nina-gold-bafta-award-1201733675/ |title='Game of Thrones' Casting Director Nina Gold to Receive BAFTA Award |last=Barraclough |first=Leo |date=April 15, 2016 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20160808020522/http://variety.com/2016/tv/awards/game-of-thrones-casting-director-nina-gold-bafta-award-1201733675/ |archive-date=August 8, 2016 |access-date=March 18, 2016 |url-status=live}}</ref>. Тыңдалым барысында Питер Динклэйдж пен Шон Биннан басқа негізгі актерлік құрам құрылды. Оларды кастинг директорлары ең басында таңдап алды<ref>{{cite news |title=Two will play HBO's 'Game' |work=[[The Hollywood Reporter]] |date=May 5, 2009 |last=Andreeva |first=Nellie |url=https://www.hollywoodreporter.com/business/business-news/two-play-hbos-game-83443/|archive-url=https://web.archive.org/web/20090509074111/http://www.hollywoodreporter.com/hr/content_display/news/e3i30b29365238b3652e08e2efdc7f0af62 |archive-date=May 9, 2009 |access-date=January 20, 2022}}</ref><ref name="reuters5cast">{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20151106205031/https://www.reuters.com/article/2009/07/20/us-seanbean-idUSTRE56J09D20090720 |archive-date=November 6, 2015 |author1=Kit, Borys |author2=Andreeva, Nellie |title=Sean Bean ascends to 'Game of Thrones' |work=[[Reuters]] |date=July 19, 2009 |url=https://www.reuters.com/article/us-seanbean-idUSTRE56J09D20090720 |access-date=July 20, 2009 |url-status=live}}</ref> . Олармен бірге пилоттық эпизодтың түсірілуіне Кит Харрингтон, Джек Глисон, Гарри Ллойд пен Марк Эдди қосылды<ref name="reuters5cast"/> Кейбір кейіпкерлердің актері өзгерді. Кейтилин Старк рөлін басында Дженнифер Эль ойнаған, бірақ кейінірек рөл Мишель Фэйрлиге берілді<ref>{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.hitfix.com/articles/game-of-thrones-recasting-ehle-out-fairley-in-2 |archive-date=August 21, 2016 |last=Sepinwall |first=Alan |title='Game of Thrones' recasting: Ehle out, Fairley in |work=[[HitFix]] |publisher=[[Uproxx#Uproxx Media Group|Uproxx Media Group]] |date=March 19, 2010 |url=http://www.hitfix.com/articles/game-of-thrones-recasting-ehle-out-fairley-in-2 |access-date=February 24, 2013 |url-status=live}}</ref>. Дейенерис Таргариен кейіпкерін ойнаған Тамзин Мерчантты Эмилия Кларкпен ауыстырылды<ref>{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20160803070636/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2010/05/game-of-thrones-hbo.html |archive-date=August 3, 2016 |last=Ryan |first=Maureen |title=Exclusive: 'Game of Thrones' recasts noble role |work=[[Chicago Tribune]] |publisher=[[Tribune Publishing]] |date=May 21, 2010 |access-date=February 24, 2013 |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2010/05/game-of-thrones-hbo.html |url-status=live}}</ref>. Негізгі актерлік құрам 2009 жылдың екінші жартыжылдығында құралып аяқталды<ref>{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20160817123724/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/10/game-of-thrones-hbo.html |archive-date=August 17, 2016 |last=Ryan |first=Maureen |title=The 'Games' afoot: HBO's 'Game of Thrones' gears up |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/10/game-of-thrones-hbo.html |date=October 13, 2009 |access-date=August 29, 2016 |work=[[Chicago Tribune]] |publisher=[[Tribune Publishing]] |url-status=live}}</ref>. Кейіпкерлердің көптігінен продюссерлер 2 маусымда көп кейіпкерлерді біріктіріп әлде олардың сюжеттік функцияларын басқалардың арасында бөліп беруге тура келді. Соған қоса кейбір актерлер бірнеше рөл ойнады, ал бір рөлді бірнеше актер ойнап шықты<ref name="hibberd1">{{cite magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20150105005619/http://insidetv.ew.com/2012/05/29/game-of-throne-season-3-cast/ |archive-date=January 5, 2015 |last=Hibberd |first=James |title='Game of Thrones' scoop: Season 3 character list revealed – Exclusive |magazine=[[Entertainment Weekly]] |publisher=[[Meredith Corporation]] |url=https://ew.com/article/2012/05/29/game-of-throne-season-3-cast/ |access-date=January 20, 2022 |date=May 29, 2012 |url-status=live}}</ref>. Мысалға Григор Клиган кейіпкерін 3 адам ойнады, ал Дин-Чарльз Чепмен Томмен Баратеоны да, белгісіз Ланнистердыда ойнады<ref>{{cite magazine |last1=Roberts |first1=Kayleigh |title=9 Times 'Game of Thrones' Recast Characters |url=https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/g14500788/game-of-thrones-recast-characters/ |access-date=May 20, 2020 |magazine=[[Harper's Bazaar]] |publisher=[[Hearst Communications]] |date=December 26, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191011160508/https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/g14500788/game-of-thrones-recast-characters/ |archive-date=October 11, 2019}}</ref>. === Экранизациялау графигі === «Тақтар таласы» сюжеті алтыншы маусымда кітаптан озып кеткен соң, [[Джордж Мартин]] берген келесі 2 кітаптың сюжеттік схемасына және оргиналдық мазмұнға негізделген болды<ref>{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20160621094105/http://www.vanityfair.com/hollywood/2015/03/game-of-thrones-tv-show-will-spoil-books |archive-date=June 21, 2016 |last=Robinson |first=Joanna |title=Game of Thrones Creators Confirm the Show Will Spoil the Books |url=https://vanityfair.com/hollywood/2015/03/game-of-thrones-tv-show-will-spoil-books |access-date=March 23, 2015 |work=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |publisher=[[Condé Nast]] |date=March 22, 2015 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite news |last1=Bruner |first1=Raisa |title=Here's Why the Game of Thrones Show Is Better Than the Books |url=https://time.com/5567981/game-of-thrones-books-show/ |access-date=May 29, 2020 |magazine=[[Time (magazine)|Time]] |date=April 14, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190417070658/https://time.com/5567981/game-of-thrones-books-show/ |archive-date=April 17, 2019}}</ref>. 2016 жылдың маусымында [[HBO]] сериал 8 маусыммен аяқталатынын жариялады<ref>{{Cite magazine|last=Gonzales|first=Erica|date=April 12, 2019|title=Game of Thrones Season 8: Everything We Know|magazine=[[Harper's Bazaar]]|publisher=[[Hearst Communications]]|url=https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/a10352619/game-of-thrones-season-8-news-date-spoilers/|url-status=live|access-date=November 9, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20190506072351/https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/a10352619/game-of-thrones-season-8-news-date-spoilers/|archive-date=May 6, 2019}}</ref>. {| class="wikitable" |- ! Маусым !! Эпизодтар саны !! Премьерасы !! Маусымға тапсырыс берілді !! Түсірілім уақыты !! Маусым негізделген кітаптар |- | 1-інші маусым || 10 || 2011 жылдың 17 сәуірі || 2010 жылдың 2 наурызы<ref name=autogenerated9>{{cite news|last=Ryan|first=Maureen|title=HBO picks up 'Game of Thrones'; first picture, cast list|url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2010/03/game-of-thrones-hbo-george-rr-martin-.html|accessdate=2012-05-15|work=Chicago Tribune|date=2010-03-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2010/03/game-of-thrones-hbo-george-rr-martin-.html|archivedate=2016-08-21}}</ref> || 2010 жылдың маусым — желтоқсаны || «[[Тақтар таласы (роман)|Тақтар таласы]]» (1996) |- | 2-інші маусым || 10 || 2012 жылдың 1 сәуірі || 2011 жылдың 9 сәуірі<ref name=autogenerated9 /> || 2010 жылдың маусым — желтоқсаны || «[[Патшалар шайқасы]]» (1998) |- | 3-інші маусым || 10 || 2013 жылдың 31 наурызы<ref>{{cite web|url=http://www.huffingtonpost.com/2012/07/13/game-of-thrones-season-3-premiere-date_n_1672521.html|title='Game of Thrones" Season 3 Premiere Date, Casting News and More Highlights from Comic-Con Panel|last=Prudom|first=Laura|work=The Huffington Post|date=2012-07-13|accessdate=2012-07-13|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FeB5DiNU?url=http://www.huffingtonpost.com/2012/07/13/game-of-thrones-season-3-premiere-date_n_1672521.html|archivedate=2013-04-05}}</ref> || 2012 жылдың 10 сәуірі<ref>{{cite web|last=O'Connell|first=Michael|title='Game of Thrones' Renewed for Season 3|url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/game-of-thrones-renewed-season-3-306981|work=The Hollywood Reporter|accessdate=2015-07-19|date=2012-04-10|archive-date=2016-06-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160629182818/http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/game-of-thrones-renewed-season-3-306981|deadlink=no}}</ref> || 2012 жылдың маусым — қарашасы || «[[Қылыштар дауылы]]» (2000) кітабының үштен екі бөлігі<ref name=autogenerated22>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2013/if-show-appear-before-books/ |title=Догонит ли сериал книги, и чем это чревато? + мнение HBO и создателей сериала |access-date=2016-01-08 |archive-date=2013-08-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130807044451/http://7kingdoms.ru/2013/if-show-appear-before-books/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite news|last=Hibberd|first=James|title='Game of Thrones' showrunners on season 2, splitting Book 3 and their hope for a 70-hour epic|page=3|url=http://www.ew.com/article/2012/03/30/game-of-thrones-showrunners-season-2|accessdate=2012-04-10|work=Entertainment Weekly|date=2012-03-30|archivedate=2016-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.ew.com/article/2012/03/30/game-of-thrones-showrunners-season-2}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/game_of_thrones_season_4_writer_bryan_cogman_on_tyrions_trial_book_deviations_and_that_white_walker-2014-05 |title='Game of Thrones' Season 4: Writer Bryan Cogman breaks down Tyrion's trial, book deviations and that White Walker scene |work=Zap2it |first=Terri |last=Schwartz |date=2014-05-12 |accessdate=2015-05-17 |archive-date=2015-06-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150630212435/http://www.zap2it.com/blogs/game_of_thrones_season_4_writer_bryan_cogman_on_tyrions_trial_book_deviations_and_that_white_walker-2014-05 |deadlink=yes }}</ref> |- | Төртінші маусымы || 10 || 2014 жылдың 6 сәуірі || 2013 жылдың 2 сәуірі || 2013 жылдың маусым — қарашасы || «[[Қылыштар дауылы]]» (2000) кітабының үштен бір бөлігі<ref name="CraveOnline">{{cite news|last=Marnell|first=Blair|title=HBO Orders ‘Game of Thrones’ Season 4|url=http://www.craveonline.com/tv/articles/472867-hbo-orders-game-of-thrones-season-4|accessdate=2013-04-04|work=Crave Online|date=2013-04-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131022083854/http://www.craveonline.com/tv/articles/472867-hbo-orders-game-of-thrones-season-4|archivedate=2013-10-22}}</ref>, «[[Құзғындар мейрамы]]» (2005) және «[[Айдаһарлар биі]]» (2011) кітаптары ішінара<ref name=autogenerated8>{{Cite web |url=http://www.dayherald.com/winds-of-winter-rumored-to-release-on-april-2017-however-waiting-for-2017-is-not-an-option/9419/ |title=WINDS OF WINTER RUMORED TO RELEASE ON APRIL 2017, HOWEVER, WAITING FOR 2017 IS NOT AN OPTION! |access-date=2016-08-14 |archive-date=2016-08-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160807122552/http://www.dayherald.com/winds-of-winter-rumored-to-release-on-april-2017-however-waiting-for-2017-is-not-an-option/9419/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2014/about-game-of-thrones-s4/ |title=Игра престолов, 4-й сезон |access-date=2014-02-08 |archive-date=2014-02-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220065505/http://7kingdoms.ru/2014/about-game-of-thrones-s4/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web|last=Vineyard|first=Jennifer|title=What Will Happen in Season 4 of ''Game of Thrones''?|url=http://www.vulture.com/2013/06/what-will-happen-season-4-of-game-of-thrones.html|accessdate=2014-02-07|work=Vulture|date=2013-06-11|archive-date=2016-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.vulture.com/2013/06/what-will-happen-season-4-of-game-of-thrones.html|deadlink=no}}</ref> |- |Бесінші маусым || 10 || 2015 жылдың 12 сәуірі<ref>{{Cite web|url = https://twitter.com/GameOfThrones/status/553338045492367361|title = Game of Thrones is now trending in the USA|author = |date = |publisher = |access-date = 2015-01-09|archive-date = 2016-03-11|archive-url = https://web.archive.org/web/20160311081949/https://twitter.com/GameOfThrones/status/553338045492367361|deadlink = no}}</ref> || 2014 жылдың 8 сәуірі || 2014 жылдың маусым — желтоқсаны<ref>{{cite news|last1=Paredes|first1=Arlene|title=Game of Thrones Season 5 Filming Begins End-July; Fans Discuss Bran Stark's Flight, Sansa's Redemption, and the Lady Stoneheart Missing Story in GOT 4 Finale|url=http://au.ibtimes.com/articles/557324/20140630/game-thrones-season-5-filming-air-stoneheart.htm#.U7JDc_mSy5I|accessdate=2014-07-01|publisher=ibtimes.com|date=2014-06-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140706190020/http://au.ibtimes.com/articles/557324/20140630/game-thrones-season-5-filming-air-stoneheart.htm#.U7JDc_mSy5I|archivedate=2014-07-06}}</ref> || [[Құзғындар мейрамы]]» (2005) және «[[Айдаһарлар биі]]» кітаптарының негізгі бөлігі<ref name="autogenerated7">{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2014/showrunners-knew-asoiaf-end/ |title=Создатели сериала знают судьбу почти всех персонажей + взгляд Мартина |access-date=2014-03-30 |archive-date=2017-06-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170607192656/http://7kingdoms.ru/2014/showrunners-knew-asoiaf-end/ |deadlink=no }}</ref><ref name="autogenerated8" /><ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2015/game-of-thrones-5season/ |title=Игра престолов, 5-й сезон |access-date=2016-04-30 |archive-date=2015-03-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315011121/http://7kingdoms.ru/2015/game-of-thrones-5season/ |deadlink=no }}</ref> және оргиналды мазмұн<ref name="автоссылка2">{{Cite web |url=https://www.reddit.com/r/asoiaf/comments/7vn9dk/spoilers_extended_a_media_professional_in_grrms/?st=jdegkfjc&sh=12192b3e |title=Spoilers Extended A Media Professional in GRRM’s Outer-Orbit Relayed Some Relatively-Tame «Common Knowledge» to Me |access-date=2018-02-08 |archive-date=2019-05-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190521163308/https://www.reddit.com/r/asoiaf/comments/7vn9dk/spoilers_extended_a_media_professional_in_grrms/?st=jdegkfjc&sh=12192b3e |deadlink=no }}</ref>, соған қоса «[[Қылыштар дауылы]]» (2000) кітабының соңғы тараулары<ref>{{cite web|last=Hibberd|first=James|title='Game of Thrones' showrunners talk season 5: 'There will be Dorne'|url=http://insidetv.ew.com/2014/06/18/game-of-thrones-season-5/|work=Entertainment Weekly|date=2014-06-18|accessdate=2014-06-18|archive-date=2015-01-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20150112065324/http://insidetv.ew.com/2014/06/18/game-of-thrones-season-5/|deadlink=no}}</ref> және «[[Қыс ызғары]]» кітабының алғашқы тараулары<ref>{{cite web|title=Game of Thrones Episodes: EP510: Mother’s Mercy|url=http://www.westeros.org/GoT/Episodes/Entry/Mothers_Mercy|publisher=Westeros.org|accessdate=2015-06-18|archive-date=2015-06-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20150617184145/http://www.westeros.org/GoT/Episodes/Entry/Mothers_Mercy|deadlink=no}}</ref> |- | Алтыншы маусым || 10 || 2016 жылдың 24 сәуірі<ref name="PremiereApril">{{cite web|title=APRIL.#GoTSeason6#GameofThrones|url=https://www.facebook.com/GameOfThrones/photos/a.93667012733.90163.74133697733/10153329887947734/?type=3|website=[[Facebook]]|accessdate=2015-11-23|date=2015-11-23|archive-date=2021-04-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20210411061842/https://www.facebook.com/GameOfThrones/photos/a.93667012733.90163.74133697733/10153329887947734/?type=3|deadlink=no}}</ref> || 2014 жылдың 8 сәуірі || 2015 жылдың маусым — желтоқсаны<ref>{{cite web|url=https://twitter.com/MigSapochnik/status/675615019023933440?ref_src=twsrc%5Etfw|title=Five days left...|work=Twitter|last=Sapochnik|first=Miguel|date=2015-12-12|accessdate=2015-12-14|archive-date=2016-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305162014/https://twitter.com/MigSapochnik/status/675615019023933440?ref_src=twsrc%5Etfw|deadlink=no}}</ref> || | Оригиналды мазмұн<ref name="автоссылка2" /><ref name=autogenerated14>{{cite web|url=http://www.ew.com/article/2016/05/24/george-rr-martin-3-twists-game-thrones|title=George R.R. Martin revealed 3 huge shocks to Game of Thrones producers|work=Entertainment Weekly|first=James|last=Hibberd|date=2016-05-24|accessdate=2016-05-24|archive-date=2016-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.ew.com/article/2016/05/24/george-rr-martin-3-twists-game-thrones|deadlink=no}}</ref> және аяқталмаған «[[Қыс ызғары]]» кітабының бірінші жартысы<ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2016/game-of-thrones-6season/ |title=Игра престолов, 6-й сезон |access-date=2016-04-10 |archive-date=2016-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160411024943/http://7kingdoms.ru/2016/game-of-thrones-6season |deadlink=no }}</ref><ref name=autogenerated43>{{Cite web |url=http://masterherald.com/the-winds-of-winter-will-likely-detail-plotlines-for-season-6-and-season-7-of-game-of-thrones/32121/ |title=‘The Winds of Winter’ Will Likely Detail Plotlines for Season 6 and Season 7 of ‘Game of Thrones’ |access-date=2015-12-16 |archive-date=2017-07-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170724123350/http://masterherald.com/the-winds-of-winter-will-likely-detail-plotlines-for-season-6-and-season-7-of-game-of-thrones/32121/ |deadlink=no }}</ref>, ішінара [[Құзғындар мейрамы]]» (2005) және «[[Айдаһарлар биі]]» кітаптары<ref name=autogenerated8 /><ref>{{Cite web |url=http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_6 |title=Game of Thrones — Season 6 |access-date=2015-06-18 |archive-date=2015-11-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151105155322/http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_6 |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.vulture.com/2016/05/game-of-thrones-has-not-gone-off-book.html|title=Why It’s a Misconception That Game of Thrones Has Gone ‘Off-Book’|publisher=Vulture|first=Jennifer|last=Vineyard|date=2016-05-05|accessdate=2016-05-24|archive-date=2016-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.vulture.com/2016/05/game-of-thrones-has-not-gone-off-book.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://deadline.com/2016/06/game-of-thrones-season-6-finale-david-benioff-d-b-weiss-hbo-1201780242/|title=‘Game Of Thrones’ David Benioff & D.B. Weiss On Shocking Season 6 Finale|work=[[Deadline.com|Deadline]]|last=Fleming Jr.|first=Mike|date=2016-06-28|accessdate=2016-06-29|archive-date=2016-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20160816120112/http://deadline.com/2016/06/game-of-thrones-season-6-finale-david-benioff-d-b-weiss-hbo-1201780242/|deadlink=no}}</ref> |- | Жетінші маусыс || 7 || 2017 жылдың 16 маусымы<ref>{{Cite web |url=https://www.theverge.com/2017/3/9/14870798/game-of-thrones-season-7-premieres-date |title=Game of Thrones season 7 premieres on July 16th |access-date=2017-09-29 |archive-date=2017-03-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170309222855/http://www.theverge.com/2017/3/9/14870798/game-of-thrones-season-7-premieres-date |deadlink=no }}</ref> || 2016 жылдың 21 сәуірі<ref name=autogenerated18>{{cite web|url=http://deadline.com/2016/04/game-of-thrones-renewed-season-6-veep-silicon-valley-hbo-1201741600/|title=‘Game Of Thrones’ Picked Up For Season 7, ‘Veep’ & ‘Silicon Valley’ Also Renewed By HBO|work=Deadline|last=Andreeva|first=Nellie|date=2016-04-21|accessdate=2016-04-21|archive-date=2016-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20160826043921/http://deadline.com/2016/04/game-of-thrones-renewed-season-6-veep-silicon-valley-hbo-1201741600/|deadlink=no}}</ref> || 2016 жылдың қыркүйегі — 2017 жылдың ақпаны<ref name="seasons 7 and 8">{{cite web |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://variety.com/2016/tv/news/game-of-thrones-end-date-season-8-1201752746/ |archivedate=2016-08-21 |url=http://variety.com/2016/tv/news/game-of-thrones-end-date-season-8-1201752746/ |title='Game of Thrones' Creators Mull Shorter Final Seasons (EXCLUSIVE) |work=[[Variety]] |first=Debra |last=Birnbaum |date=2016-04-14 |accessdate=2016-04-28 }}</ref> || | Оригиналды мазмұн<ref name=autogenerated14 /><ref name=writing>{{cite web|url=http://www.goldderby.com/news/10007/game-of-thrones-jon-snow-season-six-tease-emmys-entertainment-13579086-story.html|title='Game of Thrones' director Jeremy Podeswa dishes Jon Snow death, teases season six (Exclusive Video)|publisher=GoldDerby|last=Noble|first=Matt|date=2015-08-18|accessdate=2015-08-21|archive-date=2016-04-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20160403094457/http://www.goldderby.com/news/10007/game-of-thrones-jon-snow-season-six-tease-emmys-entertainment-13579086-story.html|deadlink=no}}</ref><ref name="vf">{{cite web |url=http://www.vanityfair.com/hollywood/2016/06/game-of-thrones-season-7-predictions |title=What We Can Expect from Game of Thrones Season 7 |work=Vanity Fair |accessdate=2016-06-27 |date=2016-06-27 |last=Robinson |first=Joanna |archive-date=2016-06-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160628145420/http://www.vanityfair.com/hollywood/2016/06/game-of-thrones-season-7-predictions |deadlink=no }}</ref>, аяқталмаған «[[Қыс ызғары]]» кітабының екінші жартысы<ref name="autogenerated8" /><ref name="autogenerated43" /><ref>{{Cite web |url=http://grrm.livejournal.com/541795.html?thread=26242403#t26242403 |title=Binging |access-date=2017-07-11 |archive-date=2017-07-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170712174202/http://grrm.livejournal.com/541795.html?thread=26242403#t26242403 |deadlink=no }}</ref> жосарланған «[[Көктем жайлы арман]]» кітабаның бірінші жартысы<ref>{{Cite web |url=https://www.reddit.com/r/asoiaf/comments/4rfyo6/no_spoilers_game_of_throes_show_creators_david/ |title=(No Spoilers) Game of Throes show creators David Benioff & D. B. Weiss on the most recent UFC Unfiltered Podcast |access-date=2016-07-07 |archive-date=2016-09-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160914112642/https://www.reddit.com/r/asoiaf/comments/4rfyo6/no_spoilers_game_of_throes_show_creators_david/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_7 |title=Game of Thrones — Season 7 |access-date=2016-04-30 |archive-date=2017-01-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170130231847/http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_7 |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2017/game-of-thrones-7season/ |title=Игра престолов, 7-й сезон |access-date=2017-07-10 |archive-date=2017-07-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170710050325/http://7kingdoms.ru/2017/game-of-thrones-7season/ |deadlink=no }}</ref> |- | Сегізінші маусым || 6 || 2019 жылдың 14 сәуірі || 2016 жылдың 30 маусымы<ref>{{Cite web |url=http://www.ew.com/article/2016/07/30/game-thrones?xid=entertainment-weekly_socialflow_twitter |title=Game of Thrones: HBO confirms season 8 will be last |access-date=2016-07-30 |archive-date=2016-11-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161125070347/http://www.ew.com/article/2016/07/30/game-thrones?xid=entertainment-weekly_socialflow_twitter |deadlink=no }}</ref> || 2017 жылдың қазаны — 2018 жылдың маусымы<ref>{{Cite web |url=http://time.com/5332432/maisie-williams-goodbye-game-of-thrones/ |title=Maisie Williams Said Goodbye to Game of Thrones in a Very Game of Thrones Way |access-date=2018-07-08 |archive-date=2018-07-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708060041/http://time.com/5332432/maisie-williams-goodbye-game-of-thrones/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://7kingdoms.ru/2018/last-filming-day/ |title=Съемки сериала «Игра престолов» завершены |access-date=2018-07-08 |archive-date=2018-07-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708162307/https://7kingdoms.ru/2018/last-filming-day/ |deadlink=no }}</ref> || | Оригиналды мазмұн<ref name="autogenerated2">Линетт Райс. [http://www.ew.com/ew/article/0,,20333840,00.html «A Network Gets Its Bite Back».] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110711115105/http://www.ew.com/ew/article/0,,20333840,00.html |date=2011-07-11 }} Entertainment Weekly. 08.01.2010</ref>.<ref name=writing /><ref>{{Cite web |url=https://www.youtube.com/watch?time_continue=2&v=54epNT20W44 |title=Emmys 2018: George RR Martin Hints Game of Thrones Show and Books Will Have Different Endings |access-date=2018-09-18 |archive-date=2019-05-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190521163305/https://www.youtube.com/watch?time_continue=2&v=54epNT20W44 |deadlink=no }}</ref> жосарланған «[[Көктем жайлы арман]]» кітабаның екінші жартысы<ref name="autogenerated8" /><ref name="autogenerated3">Джеймс Хибберд [http://www.hollywoodreporter.com/blogs/live-feed/hbo-game-thrones-dailies-fantastic-52924 «HBO: Game of Thrones dailies look fantastic»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120602120504/http://www.hollywoodreporter.com/blogs/live-feed/hbo-game-thrones-dailies-fantastic-52924 |date=2012-06-02 }}. The Live Feed. The Hollywood Reporter. 14.01.2010</ref><ref>{{Cite web |url=http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_8 |title=Game of Thrones — Season 8 |access-date=2017-06-22 |archive-date=2017-03-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170314064121/http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_8 |deadlink=no }}</ref> |} Алғашқы екі маусым алғашқы екі кітап бойынша жазылған. Кейініріек сериал авторлар сериалға бүкіл романдар циклінің аудармасы ретінде қарады<ref>{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.rollingstone.com/movies/news/q-a-game-of-thrones-insider-bryan-cogman-on-the-biggest-season-yet-20130320?print=true |archive-date=August 21, 2016 |last=Collins |first=Sean T. |title=Q&A: 'Game of Thrones' Insider Bryan Cogman on the Biggest Season Yet |url=https://www.rollingstone.com/movies/news/q-a-game-of-thrones-insider-bryan-cogman-on-the-biggest-season-yet-20130320?print=true |access-date=March 24, 2013 |newspaper=[[Rolling Stone]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=March 20, 2013 |url-status=live}}</ref>. Осының арқасында олар экранизация үшін әртүрлі оқиғаларды араластыруға мүмкіндік берді<ref>{{cite magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.ew.com/article/2012/03/30/game-of-thrones-showrunners-season-2 |archive-date=August 21, 2016 |last=Hibberd |first=James |title='Game of Thrones' showrunners on season 2, splitting Book 3 and their hope for a 70-hour epic |page=3 |url=https://ew.com/article/2012/03/30/game-of-thrones-showrunners-season-2 |access-date=April 10, 2012 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |publisher=[[Meredith Corporation]] |date=March 30, 2012 |url-status=live}}</ref>. === Режиссура === Телесериалжың әр онбөлімдік маусымында 4-тен 6-ға дейін режиссерлер болды. Әдетте олар эпизодты бірінен кейін бірі түсірген<ref>{{cite news |last1=Madden Toby |first1=Mekeisha |last2=Rodriguez |first2=Briana |title=Every 'Game of Thrones' Episode, Ranked |url=https://variety.com/2019/tv/features/game-of-thrones-episodes-ranked-1203212161/ |access-date=May 21, 2020 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=May 13, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190522205637/https://variety.com/2019/tv/features/game-of-thrones-episodes-ranked-1203212161/ |archive-date=May 22, 2019}}</ref>. Алан Тейлор 7 эпизод түсірді; бұл ең үлкен нәтиже<ref>{{cite news |last1=Pulver |first1=Andrew |title=A Director's Education |url=https://www.dga.org/Craft/DGAQ/All-Articles/1302-Spring-2013/Alan-Taylor.aspxor-alan-taylor/ |access-date=May 21, 2020 |publisher=[[Directors Guild of America]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20160325044100/http://www.dga.org/Craft/DGAQ/All-Articles/1302-Spring-2013/Alan-Taylor.aspx |archive-date=March 25, 2016}}</ref>. Алекс Грейвс , Дэвид Наттер , Марк Майлод және Джереми Подесваның әр қайсысы 6 эпизодтан түсірді<ref>{{cite news |title=All 73 'Game of Thrones' Episodes, Ranked |url=https://www.thrillist.com/entertainment/nation/best-game-of-thrones-episodes-ranked |access-date=May 21, 2020 |work=[[Thrillist]] |publisher=[[Group Nine Media]] |date=May 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200418224947/https://www.thrillist.com/entertainment/nation/best-game-of-thrones-episodes-ranked |archive-date=April 18, 2020}}</ref>. Дэниал Минахан 5, ал Мишель Макларен , Алик Сахаров пен Мигель Сапочник 4 түсірді; Мишель Макларен сериалдағы жалғыз әйел-режиссер<ref>{{cite news|last=Moreau|first=Jordan|title=Jessica Chastain, Ava DuVernay Call Out 'Game of Thrones' for Treatment of Women|url=https://variety.com/2019/tv/news/jessica-chastain-ava-duvernay-game-of-thrones-women-1203207692/|access-date=May 21, 2019|work=[[Variety (magazine)|Variety]]|publisher=[[Penske Media Corporation]]|date=May 7, 2019|archive-date=May 12, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200512195149/https://variety.com/2019/tv/news/jessica-chastain-ava-duvernay-game-of-thrones-women-1203207692/|url-status=live}}</ref>. Тиам Ван Петтон сериалдың алғашқы екі эпизодың түсірді, ал Брайан Кирк сол маусымдағы 3 бөлімін түсірді<ref>{{cite magazine |last1=Kinane |first1=Ruth |title=Game of Thrones: Catch up with EW's season 1 episode guide |url=https://ew.com//tv/2019/03/25/game-of-thrones-season-1-episode-guide/ |access-date=May 21, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |publisher=[[Meredith Corporation]] |date=March 25, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190514233716/https://ew.com//tv/2019/03/25/game-of-thrones-season-1-episode-guide/ |archive-date=May 14, 2019}}</ref>. Нил Маршал екі шайқасы бар эпизодтарды түсірді<ref>{{cite news |last1=Edwards |first1=Chris |title=Game Of Thrones director admits series finale was "really rushed" |url=https://www.digitalspy.com/tv/ustv/a29452611/game-of-thrones-director-series-finale-rushed/ |access-date=May 21, 2020 |work=[[Digital Spy]] |publisher=[[Hearst Communications]] |date=October 13, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191014041426/https://www.digitalspy.com/tv/ustv/a29452611/game-of-thrones-director-series-finale-rushed/ |archive-date=October 14, 2019}}</ref>. Басқа режиссерлар қатарында — Джек Бендер , Дэвид Петрарка , Дэниел Сакхайм мен Майкл Словис және Мэтт Шекман<ref name="Directors">{{cite web |url=https://gamesradar.com/game-of-thrones-season-7/ |title=Game of Thrones season 7: US and UK air date, teaser trailer, official poster, cast, rumors, and everything you need to know |work=[[GamesRadar+]] |publisher=[[Future US]] |access-date=April 4, 2017 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170404215853/http://www.gamesradar.com/game-of-thrones-season-7/ |archive-date=April 4, 2017}}</ref>. Дэвид Бениофф пен Д. Б. Уайсс екі бөлімді бірге түсірді, бырақ біртіндеп қана белгіленді; эпизодтар бөлінуі тиын лақтырумен шешілді. Сегізіңші маусымда Дэвид Наттер мен Мигель Сапочник алғашқы 5 эпизодты түсірді<ref>{{Cite news|last=Jones|first=Nate|date=September 26, 2017|title=Game of Thrones' Season 8 Directors List Hints at Massive Ice Battles to Come|work=[[New York (magazine)#Digital expansion and destination sites|Vulture]]|publisher=[[Vox Media]]|url=https://www.vulture.com/2017/09/game-of-thrones-season-8-directors-list.html|url-status=live|access-date=July 5, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801100741/https://www.vulture.com/2017/09/game-of-thrones-season-8-directors-list.html|archive-date=August 1, 2019}}</ref>. Бенофф пен Уайсс соңғы эпизодтың сценаристтері және режиссерлері ретінде белгіленген<ref>{{Cite news|last=Wigler|first=Josh|date=May 19, 2019|title='Game of Thrones' Creators End the HBO Epic With a Mixed Message About Power|work=[[The Hollywood Reporter]]|publisher=[[Eldridge Industries#Media holdings|Valence Media]]|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/game-thrones-series-finale-ending-explained-iron-throne-fate-revealed-1212167/|url-status=live|access-date=January 20, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190529101621/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/game-thrones-series-finale-ending-explained-iron-throne-fate-revealed-1212167|archive-date=May 29, 2019}}</ref>. === Музыка === [[Рамин Джавади]] сериал үшін музыканы жасап шығарды. Бірінші маусымның саундтрегі Varèse Sarabande-де 2011 жылдың маусымында жарияланды<ref>{{cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20160725184403/http://filmmusicreporter.com/2011/05/31/game-of-thrones-soundtrack-details/|archive-date=July 25, 2016|url=http://filmmusicreporter.com/2011/05/31/game-of-thrones-soundtrack-details/|title=Game of Thrones Soundtrack Details|publisher=Film Music Reporter|date=May 31, 2011|access-date=June 15, 2011|url-status=live}}</ref>. Кейінірек National, Hold Steady және Sigur Rós топтарынан келесі маусымдарға арналған саундтректар альбомы шықты<ref>{{cite web|title=Ramin Djawadi Biography|url=https://www.allmusic.com/artist/ramin-djawadi-mn0000940397|work=[[AllMusic]]|publisher=[[RhythmOne]]|access-date=August 29, 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160829162008/http://www.allmusic.com/artist/ramin-djawadi-mn0000940397|archive-date=August 29, 2016}}</ref>. Джавади негізгі үйлерге және кейбір негізгі кейіпкерлерге [[Лейтмотив|қайталанатын әуен]] жасап шығарды<ref name="Djawadi">{{cite web|url=https://vulture.com/2016/07/game-of-thrones-composer-ramin-djawadi-key-musical-elements.html|title=Game of Thrones Composer Ramin Djawadi on the Show's Key Musical Elements, and That Godfather-esque Finale Tune|first=Jennifer|last=Vineyard|date=July 21, 2016|access-date=November 6, 2016|work=[[Vulture.com|Vulture]]|publisher=[[New York (magazine)|New York]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161017123724/http://www.vulture.com/2016/07/game-of-thrones-composer-ramin-djawadi-key-musical-elements.html|archive-date=October 17, 2016}}</ref>. Кейбір лейтмативтар сериал барысында дамиды; мысалға Дейенерис Таргариенның әуені күрделенеді. Алғашында оның әуеніңде тек виолончель ойнайтын, бірақ сериал барысында басқада аспаптар қосыла береді<ref name="Djawadi" />. Джавади екі рет сериалдағы жұмысы үшін визуалды медиадағы үздік саундтрек үшін Грэмми сыйына екі рет ұсынылған<ref>{{cite web|title=Ramin Djawadi|url=https://www.grammy.com/grammys/artists/ramin-djawadi|website=[[Grammy Award]]s|date=November 26, 2019|publisher=[[The Recording Academy]]|access-date=May 21, 2020|archive-url=https://archive.today/20200522011326/https://www.grammy.com/grammys/artists/ramin-djawadi|archive-date=May 22, 2020}}</ref>. Оргиналды музыкаға қосынды ретінде Columbia Records 2019 жылдың 26 сәуірі ''For the Throne: Music Inspired by the HBO Series Game of Thrones'' альбомын шығарды<ref>{{cite news|last1=Young|first1=Alex|title=HBO announces Game of Thrones-inspired album For the Throne|url=https://consequenceofsound.net/2019/04/hbo-announces-game-of-thrones-inspired-album-for-the-throne/|access-date=May 22, 2020|work=[[Consequence of Sound]]|date=April 9, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190727092437/https://consequenceofsound.net/2019/04/hbo-announces-game-of-thrones-inspired-album-for-the-throne/|archive-date=July 27, 2019}}</ref>. === Тілдер === Телесериалда Вестеростағы кейіпкерлер британдық ағылшында және көбінесе кейіпкерлер Вестеростағы ауданға сәйкес келетін Англияның аймағының акцентінде сөйлейді<ref>{{cite news |last1=Chivers |first1=Tom |title=What do the regional accents mean in Game of Thrones? |url=https://www.telegraph.co.uk/tv/0/what-game-of-thrones-accents-mean/ |access-date=May 21, 2020 |work=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]] |publisher=[[Telegraph Media Group]] |date=April 28, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428212336/https://www.telegraph.co.uk/tv/0/what-game-of-thrones-accents-mean/ |archive-date=April 28, 2019}}</ref>. Эддард Старкты ойнаған Шон Бин өзінің солтүстік акцентіңде, Тайвин Ланнистер кейіпкері оңтүстік акцентте, Дорнның кейіпкерлері испандық акцентте сөйлейді<ref name="Dissecting the real-world accents in Game of Thrones {{!}} Metro News">{{cite web|last=McNeil|first=Colin|title=Dissecting the real-world accents in Game of Thrones {{!}} Metro News|url=http://www.metronews.ca/entertainment/2016/06/24/dialect-coach-dissects-game-of-thrones-accents.html|website=[[Metro International#North America|Metro Toronto]]|publisher=Free Daily News Group Inc.|access-date=April 20, 2017|location=Toronto|date=June 24, 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170421095418/http://www.metronews.ca/entertainment/2016/06/24/dialect-coach-dissects-game-of-thrones-accents.html|archive-date=April 21, 2017}}</ref><ref name="With a wink to its audience,">{{cite web |last1=Epstein |first1=Adam |title=With a wink to its audience, "Game of Thrones" told its most annoying characters to shut up |url=https://qz.com/718066/with-a-wink-to-its-audience-game-of-thrones-told-its-most-annoying-characters-to-shut-up/ |work=[[Quartz (publication)|Quartz]] |access-date=April 20, 2017 |date=June 27, 2016 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170421094509/https://qz.com/718066/with-a-wink-to-its-audience-game-of-thrones-told-its-most-annoying-characters-to-shut-up/ |archive-date=April 21, 2017}}</ref>. Басқа жақтардың тұрғындары жиі өзгеше ағылшын акценттеріне ие<ref>{{cite news |last1=Taylor |first1=Chris |title=The 7 accents of 'Game of Thrones' explained for non-Brits |url=https://mashable.com/2017/11/29/game-of-thrones-accents-guide-british/ |access-date=May 21, 2020 |work=[[Mashable]] |publisher=[[Ziff Davis]] |date=November 29, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200308233245/https://mashable.com/2017/11/29/game-of-thrones-accents-guide-british/ |archive-date=March 8, 2020}}</ref>. Сериалда жасанды тілмен фрагменттер бар - [[Дотраки тілі]] және [[Валирия тілі]] мен оның диалекттері. HBO арнасы жалдаған америкалық лингвист Дэвид Питерсон әр тіл үшін сөздік, грамматикалық және фонетикалық стурктура жасап берді<ref>{{cite web|url=http://entertainment.time.com/2010/04/12/today-in-fictional-language-news-hbo-speaks-dothraki/|title=Today in Fictional-Language News: HBO Speaks Dothraki|last=Poniewozik|first=James|date=2010-04-12|publisher=[[Time (журнал)|Time]]|lang=en|accessdate=2013-09-25|archive-date=2013-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20130928085255/http://entertainment.time.com/2010/04/12/today-in-fictional-language-news-hbo-speaks-dothraki/|deadlink=no}}</ref>, который разработал для каждого языка словарь, фонетическую и грамматическую структуру<ref name="Vulture 23 April 2013">{{cite news|last=Martin|first=Denise|title=Learn to Speak Dothraki and Valyrian From the Man Who Invented Them for Game of Thrones|url=http://www.vulture.com/2013/04/game-of-thrones-dothraki-language-inventor.html|accessdate=2013-04-24|newspaper=Vulture|date=2013-04-23|archivedate=2016-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.vulture.com/2013/04/game-of-thrones-dothraki-language-inventor.html}}</ref>. [[BBC]]-дің айтуынша бұл тілдерді сериал көру барысында естіген адамдар саны [[Шотланд (кельттік) тілі|Шотланд]], [[Ирланд тілі|Ирланд]], [[Валлий тілі|Валлий]] тілдерін бірге алғаннан естіген адамдар санынан көбірек<ref>{{cite news|title=Game of Thrones: Can you speak Dothraki?|url=http://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-22461670|accessdate=2013-05-10|newspaper=[[BBC Radio 4]]'s Today programme|date=2013-05-09|archivedate=2016-06-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160623021430/http://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-22461670}}</ref>. Duolingo компаниясы 2017 жылы жоғарғы валириялықтың курстарын бере бастады<ref>{{cite news |last1=Epstein |first1=Adam |title=An app can now teach you High Valyrian from "Game of Thrones" |url=https://qz.com/1027693/game-of-thrones-duolingo-now-offers-a-high-valyrian-language-course/ |access-date=May 25, 2020 |work=[[Quartz (publication)|Quartz]] |publisher=Uzabase |date=July 12, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181029131348/https://qz.com/1027693/game-of-thrones-duolingo-now-offers-a-high-valyrian-language-course/ |archive-date=October 29, 2018}}</ref>. == Рейтинг пен критика == <div align='center'><timeline> ImageSize = width:1100 height:300 PlotArea = left:50 bottom:70 top:20 right:50 AlignBars = justify Colors = id:a value:gray(0.7) id:season1 value:rgb(0.161,0.325,0.329) legend:1-маусым id:season2 value:rgb(0.816,0.600,0.086) legend:2-маусым id:season3 value:rgb(0.361,0.345,0.341) legend:3-маусым id:season4 value:rgb(0.129,0.129,0.129) legend:4-маусым id:season5 value:rgb(0.408,0.255,0.110) legend:5-маусым id:season6 value:rgb(0.180,0.294,0.349) legend:6-маусым id:season7 value:rgb(0.298,0.722,0.914) legend:7-маусым id:season8 value:rgb(0.100,0.700,0.300) legend:8-маусым DateFormat = x.y Period = from:0 till:18 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = gridcolor:a increment:1 start:0 Legend = orientation:horizontal PlotData = width:7 color:season1 bar:1 from:start till:2.22 bar:2 from:start till:2.20 bar:3 from:start till:2.44 bar:4 from:start till:2.45 bar:5 from:start till:2.58 bar:6 from:start till:2.44 bar:7 from:start till:2.40 bar:8 from:start till:2.72 bar:9 from:start till:2.66 bar:10 from:start till:3.04 color:season2 bar:11 from:start till:3.86 bar:12 from:start till:3.76 bar:13 from:start till:3.77 bar:14 from:start till:3.65 bar:15 from:start till:3.90 bar:16 from:start till:3.88 bar:17 from:start till:3.69 bar:18 from:start till:3.86 bar:19 from:start till:3.38 bar:20 from:start till:4.20 color:season3 bar:21 from:start till:4.37 bar:22 from:start till:4.27 bar:23 from:start till:4.72 bar:24 from:start till:4.87 bar:25 from:start till:5.35 bar:26 from:start till:5.50 bar:27 from:start till:4.84 bar:28 from:start till:5.13 bar:29 from:start till:5.22 bar:30 from:start till:5.39 color:season4 bar:31 from:start till:6.64 bar:32 from:start till:6.31 bar:33 from:start till:6.59 bar:34 from:start till:6.95 bar:35 from:start till:7.16 bar:36 from:start till:6.40 bar:37 from:start till:7.20 bar:38 from:start till:7.17 bar:39 from:start till:6.95 bar:40 from:start till:7.09 color:season5 bar:41 from:start till:8.00 bar:42 from:start till:6.81 bar:43 from:start till:6.71 bar:44 from:start till:6.82 bar:45 from:start till:6.56 bar:46 from:start till:6.24 bar:47 from:start till:5.40 bar:48 from:start till:7.01 bar:49 from:start till:7.14 bar:50 from:start till:8.11 color:season6 bar:51 from:start till:7.94 bar:52 from:start till:7.29 bar:53 from:start till:7.28 bar:54 from:start till:7.82 bar:55 from:start till:7.89 bar:56 from:start till:6.71 bar:57 from:start till:7.80 bar:58 from:start till:7.60 bar:59 from:start till:7.66 bar:60 from:start till:8.89 color:season7 bar:61 from:start till:10.11 bar:62 from:start till:9.27 bar:63 from:start till:9.25 bar:64 from:start till:10.17 bar:65 from:start till:10.72 bar:66 from:start till:10.24 bar:67 from:start till:12.07 color:season8 bar:68 from:start till:11.76 bar:69 from:start till:10.29 bar:70 from:start till:12.02 bar:71 from:start till:11.80 bar:72 from:start till:12.48 bar:73 from:start till:13.60 </timeline> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ НВО арнасыңдағы алғашқы көрсетілімдегі көрермендер саны (миллиондарда) |- | ! scope=col | 1 Эп. ! scope=col | 2 Эп. ! scope=col | 3 Эп. ! scope=col | 4 Эп. ! scope=col | 5 Эп. ! scope=col | 6 Эп. ! scope=col | 7 Эп. ! scope=col | 8 Эп. ! scope=col | 9 Эп. ! scope=col | 10 Эп. ! scope=col | ''Орташа көрсеткіш'' |- ! scope=row | 1-інші маусым | 2,22 | 2,20 | 2,44 | 2,45 | 2,58 | 2,44 | 2,40 | 2,72 | 2,66 | 3,04 | ''2,52''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20170726190516/http://tvbythenumbers.zap2it.com/1/game-of-thrones-ratings-season-one/ |archivedate=2017-07-26 |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/1/game-of-thrones-ratings-season-one/ |title=Updated: 'Game of Thrones' Ratings: Season One |publisher=[[TV by the Numbers]] |date=2011-06-19 |accessdate=2017-07-26 }}</ref> |- ! scope=row | 2-інші маусым | 3,86 | 3,76 | 3,77 | 3,65 | 3,90 | 3,88 | 3,69 | 3,86 | 3,38 | 4,20 | ''3,80''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160901123724/http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-two-ratings-22729/ |archivedate=2016-09-01 |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-two-ratings-22729/ |title=Game of Thrones: Season Two Ratings |work=TV Series Finale |date=2012-06-11 |accessdate=2016-04-18 }}</ref> |- ! scope=row | 3-інші маусым | 4,37 | 4,27 | 4,72 | 4,87 | 5,35 | 5,50 | 4,84 | 5,13 | 5,22 | 5,39 | ''4,97''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160901123724/http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-three-ratings-27711/ |archivedate=2016-09-01 |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-three-ratings-27711/ |title=Game of Thrones: Season Three Ratings |work=TV Series Finale |date=2013-06-12 |accessdate=2016-04-18 }}</ref> |- ! scope=row | 4-інші маусым | 6,64 | 6,31 | 6,59 | 6,95 | 7,16 | 6,40 | 7,20 | 7,17 | 6,95 | 7,09 | ''6,84''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160901123724/http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-four-ratings-32088/ |archivedate=2016-09-01 |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-four-ratings-32088/ |title=Game of Thrones: Season Four Ratings |work=TV Series Finale |date=2014-06-18 |accessdate=2016-04-18 }}</ref> |- ! scope=row | 5-інші маусым | 8,00 | 6,81 | 6,71 | 6,82 | 6,56 | 6,24 | 5,40 | 7,01 | 7,14 | 8,11 | ''6,88''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160901123724/http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-five-ratings-36234/ |archivedate=2016-09-01 |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-five-ratings-36234/ |title=Game of Thrones: Season Five Ratings |work=TV Series Finale |date=2015-06-16 |accessdate=2016-04-18 }}</ref> |- ! scope=row | 6-ыншы маусым | 7,94 | 7,29 | 7,28 | 7,82 | 7,89 | 6,71 | 7,80 | 7,60 | 7,66 | 8,89 | ''7,69''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160901123724/http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-thrones-season-six-ratings/ |archivedate=2016-09-01 |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-thrones-season-six-ratings/ |title=Game of Thrones: Season Six Ratings |work=TV Series Finale |date=2016-06-28 |accessdate=2016-04-24 }}</ref> |- ! scope=row | 7-інші маусым | 10,11 | 9,27 | 9,25 | 10,17 | 10,72 | 10,24 | 12,07 ! colspan="3"| | ''10,26''<ref>{{cite web |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-seven-ratings/ |title=Game of Thrones: Season Seven Ratings |work=TV Series Finale |accessdate=2017-08-29 |archive-date=2017-09-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170916220717/https://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-seven-ratings/ |deadlink=no }}</ref> |- ! scope=row | 8-інші маусым | 11,76 | 10,29 | 12,02 | 11,80 | 12,48 | 13,60 ! colspan="4"| | ''11,99''<ref>{{cite web |url=https://tvline.com/2019/05/20/game-of-thrones-finale-ratings-season-8-iron-throne/ |title=Ratings: Game of Thrones Series Finale Breaks Records, Tops 19 Million Viewers |work=[[TVLine]] |last=Webb Mitovich |first=Matt |date=2019-05-20 |accessdate=2019-05-20 |archive-date=2020-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200116023410/https://tvline.com/2019/05/20/game-of-thrones-finale-ratings-season-8-iron-throne/ |deadlink=no }}</ref> |- |} </div> == Жүлделер мен номинациялар == 2013 жылда телесериалдың 3 көрсетілген маусымы 34 жүлде ұтып алды; оның ішінде 8 "Эмми" және 1 "Алтын глобус". Қатарында "Үздік көмекші актер" номинцаиясында "Эмми" және "Алтын глобусы" бар сыйлар санынан сериалдың ең үздік актері Тирион Ланнистерді ойнаған Питер Динклидж. {| class="wikitable" style="width:99%;" |- ! Жыл !! Сый !! Санаты !! Номинант(тар) !! Дереккөз |- |rowspan="9"| 2011 |rowspan="2"|«[[Эмми]]» | «Драмалық телесериалдағы үздік көмекші актер» | «Baelor» эпизодындағы Тирион Ланнистер рөлі үшін [[Питер Динклидж]] | style="text-align:center;" rowspan="2" |<ref name="emmy">{{cite web|url=http://www.emmys.com/shows/game-thrones|title=Game Of Thrones|publisher=emmys.com|lang=en|accessdate=2013-09-24|archive-date=2017-04-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170413192605/http://www.emmys.com/shows/game-thrones|deadlink=no}}</ref> |- | «Титрлардың үздік дизайны» | Ангус Валл, Роберт Фэн, Кирк Х. Шинтани, Хамид Шаукат |- |rowspan="2"| [[Scream (премия, 2011)|Scream]] | Үздік телесериал | «Тақтар таласы» | style="text-align:center;" rowspan="2" |<ref>{{cite web |url=http://www.spike.com/events/scream-awards-2011/ |title=SCREAM Awards 2011 |work=Spike TV |publisher=Viacom Entertainment Group |accessdate=2011-09-07 |archive-date=2011-09-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110923173857/http://www.spike.com/events/scream-awards-2011 |deadlink=no }}</ref> |- | Үздік көмекші актер | Питер Динклидж |- | [[Теледидарлық сыншылар ассоциациясы|Теледидарлық сыншылар ассоциациясының премиясы]] | Көрнекті жаңа программа | «Тақтар таласы» | style="text-align:center;" |<ref>{{cite web|url=http://entertainment.time.com/2011/08/07/game-of-thrones-mad-men-and-nick-effing-offerman-top-tv-critics-awards/|title=Game of Thrones, Mad Men and Nick Effing Offerman Top TV Critics' Awards Read more: http://entertainment.time.com/2011/08/07/game-of-thrones-mad-men-and-nick-effing-offerman-top-tv-critics-awards/#ixzz2fY2f4o00|last=Poniewozik|first=James|date=2011-08-07|publisher=[[Time]]|lang=en|accessdate=2013-09-21|archive-date=2013-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20130925163344/http://entertainment.time.com/2011/08/07/game-of-thrones-mad-men-and-nick-effing-offerman-top-tv-critics-awards/|deadlink=no}}</ref> |- | [[Спутник]] | «Телесериал, минисериал, теледадарық фильм — үздік көмекші актер» | Питер Динклидж | |- | [[АҚШ киноактелер гильдиясының премиясы]] | Каскадерлер ансамблі көрнекті орындауы | «Тақтар таласы» | |- | «[[Алтын глобус]]» | «Телесериал, минисериал, теледадарық фильм — үздік көмекші актер» | Питер Динклидж | |- | [[Пибоди премиясы|Джордж Фостер Пибоди премиясы]] | style="background:lightgrey;"| | «Тақтар таласы» | style="text-align:center;" |<ref>{{cite web|title='Game of Thrones' and 'Homeland' among Peabody Award winners|url=http://www.hitfix.com/articles/game-of-thrones-and-homeland-among-peabody-award-winners|publisher=HitFix|first=Dave|last=Lewis|accessdate=2013-03-13|date=2012-04-04|archive-date=2013-10-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20131019124540/http://www.hitfix.com/articles/game-of-thrones-and-homeland-among-peabody-award-winners|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan="8"| 2012 || [[Теледидарлық сыншылар ассоциациясы|Теледидарлық сыншылар ассоциациясының премиясы]] | Жыл бағдарламасы | «Тақтар таласы» || |- | [[АҚШ киноактелер гильдиясының премиясы]] | Каскадерлер ансамблі көрнекті орындауы | «Тақтар таласы» | |- |rowspan="6"| «[[Эмми]]» | Драмалық және комедиялық сериалдағы көрнекті дыбыстық монтаж (1 сағат санатында) | Мэтью Уотерс, Оннали Бланк, Ронан Хилл и Мервин Мур «Blackwater» эпизоды үшін | style="text-align:center;" rowspan="6" |<ref name="emmy" /> |- | Сериалдағы көрнекті дыбыстық монтаж | |Питер Браун, Кира Ройсслер, Тим Хэндс, Пол Ауличино, Стивен П. Робинсон, Ванесса Лапато, Бретт Восс, Джеймс Мориано, Джеффри Вилхойт, Дэвид Клотц |- | Көрнекті визуалды эффекттер | Рейнер Гомбос, Юрий Станоссек, Свен Мартин, Стив Каллбак, Ян Фидлер, Крис Стэннер, Тобиас Маневитц, Тило Эверс, Адам Чейзен «Valar Morghulis» эпизоды үшін |- | Сериалдағы көрнекті костюмдер | Мишель Клэптон, Александер Фордэм и Хлоя Обри «The Prince of Winterfell» эпизоды үшін |- | Бір камерамен түсірілетін телесериалдағы үздік грим (скульптурларалық гримнан басқа) | Пол Энгеле и Мелисса Лэкерстин «The Old Gods and the New» эпизоды үшін |- | Бір камерамен түсірілетін телесериалдағы үздік бағыттау | Джема Джексон, Фрэнк Уолш и Тина Джонс «Garden of Bones», «The Ghost of Harrenhal» и «A Man Without Honor» эпизодтары үшін |- |rowspan="5"| 2013 | [[British Academy Television Awards]] | Radio Times Audience Award | «Тақтар таласы» | style="text-align:center;" |<ref>{{cite web|title=Radio Times Audience Award in 2013|url=http://awards.bafta.org/award/2013/television/radio-times-audience-award|publisher=British Academy of Film and Television Arts|accessdate=2013-05-15|archive-date=2013-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20130608062054/http://awards.bafta.org/award/2013/television/radio-times-audience-award|deadlink=no}}</ref> |- | [[Теледидар критиктарының таңдауы]] | Үздік драмалық телесериал | «Тақтар таласы» | |- | [[Теледидарлық сыншылар ассоциациясы|Теледидарлық сыншылар ассоциациясының премиясы]] | Драмалық телесериалды көрнекті жетістік | «Тақтар таласы» | style="text-align:center;" |<ref>{{cite news |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2013/08/03/breaking-bad-the-americans-game-of-thrones-bunheads-tatiana-maslany-among-tca-awards-winners/195437/ |title='Breaking Bad,' 'The Americans,' 'Game of Thrones, 'Bunheads,' Tatiana Maslany Among TCA Awards Winners |author=Seidman, Robert |date=2013-08-03 |work=TV by the Numbers |accessdate=2013-08-05 |archivedate=2013-08-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130806234036/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2013/08/03/breaking-bad-the-americans-game-of-thrones-bunheads-tatiana-maslany-among-tca-awards-winners/195437/ }}</ref> |- |rowspan="2"| «[[Эмми]]» | Көрнекті визуалды эффекттер | Рейнер Гомбос, Юрий Станоссек, Свен Мартин, Стив Каллбак, Ян Фидлер, Крис Стэннер, Тобиас Маневитц, Тило Эверс, Адам Чейзен «Valar Dohaeris» эпизоды үшін | style="text-align:center;" rowspan="2" |<ref name="emmy" /> |- | Бір камерамен түсірілетін телесериалдағы үздік грим (скульптурларалық гримнан басқа) | Пол Энгеле и Мелисса Лэкерстин «Kissed by Fire» эпизоды үшін |} == Спин-оффтар == 2017 жылдың 5 мамыры HBO арнасы «Тақтар таласы» бойынша сценаристтары Макс Боренштейн, Джейн Голдман, Брайан Хелгеленд пен Карли Рей 4 спин-офф жасалатыны туралы жариялады. Джордж Р. Р. Мартин, Дэвид Бениофф және Д. Б. Уайсс жобаларға продюссер ретінде қосылады<ref>{{cite news |last1=Goldberg |first1=Lesley |title='Game of Thrones': Fifth "Successor Show" in the Works at HBO, George R.R. Martin Says |url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/game-thrones-fifth-successor-show-works-at-hbo-george-rr-martin-says-1003682 |accessdate=2017-05-15 |work=The Hollywood Reporter |date=2017-05-14 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170515142249/http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/game-thrones-fifth-successor-show-works-at-hbo-george-rr-martin-says-1003682 |archivedate=2017-05-15 |df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite news|last1=Holloway|first1=Daniel|title=‘Game of Thrones’ Spinoffs in the Works at HBO|url=http://variety.com/2017/tv/news/game-of-thrones-spinoff-hbo-1202409434/|accessdate=2017-05-04|work=Variety|date=2017-05-04|archivedate=2017-05-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170505013455/http://variety.com/2017/tv/news/game-of-thrones-spinoff-hbo-1202409434/}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2017/4-got-spinoffs-in-work/ |title=Рассматривается 4 варианта новых сериалов HBO по миру Песни Льда и Пламени |access-date=2017-05-05 |archive-date=2020-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200629150751/https://7kingdoms.ru/2017/4-got-spinoffs-in-work/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://lenta.ru/news/2017/05/15/grrm/ |title=Джордж Мартин раскрыл детали пяти спин-оффов «Игры престолов» |access-date=2017-05-15 |archive-date=2018-07-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180718232823/https://lenta.ru/news/2017/05/15/grrm/ |deadlink=no }}</ref>. Брайан Когман бесінші спин-оффтың сценаристі болады<ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2017/dzhordzh-martin-pomogaet-kogmanu-spin-off/ |title=Джордж Мартин помогает Брайану Когману с одним из спин-оффов «Игры престолов» |access-date=2017-09-22 |archive-date=2017-09-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170922194214/http://7kingdoms.ru/2017/dzhordzh-martin-pomogaet-kogmanu-spin-off/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=http://ew.com/tv/2017/09/20/game-thrones-bryan-cogman-5th-prequel/ |title=Game of Thrones writer Bryan Cogman developing a 5th prequel series |work=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=2017-09-20 |accessdate=2017-09-20 |archive-date=2017-09-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170920195244/http://ew.com/tv/2017/09/20/game-thrones-bryan-cogman-5th-prequel/ |deadlink=yes }}</ref>. 2018 жылдың 8 мамыры HBO өкілдері «Ұзақ түн» бейресми атаулы сериалдың пилоттық бөлімін мақұлдады. Оқиғасы «Тақтар таласына» дейін мыңдаған жылдар бұрын болған сериалдың сценаристі Джейн Голдман еді<ref>{{Cite news|url=http://ew.com/tv/2018/06/08/game-thrones-prequel-jane-goldman/|title=Breaking: 'Game of Thrones' prequel pilot ordered by HBO. Full details...|last=Hibberd|first=James|date=2018-06-08|work=Entertainment Weekly|access-date=2018-06-08|accessdate=2018-06-10|archivedate=2021-03-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210303155451/https://ew.com/tv/2018/06/08/game-thrones-prequel-jane-goldman/}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://7kingdoms.ru/2018/spin-off-pilot-episode/ |title=В HBO определились с преемником «Игры престолов» |access-date=2018-06-10 |archive-date=2018-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612140918/https://7kingdoms.ru/2018/spin-off-pilot-episode/ |deadlink=no }}</ref>. 2019 жылдың қазаныңда HBO жобаны жабық жариялады, және [[Алау мен қан]] кітабына негізделген [[Айдаһар үйі]] сериалының ресми түрде анонсын жасады<ref>{{Cite web |url=https://dtf.ru/cinema/78346-oficialno-anonsirovan-serial-dom-drakona-vo-vselennoy-igry-prestolov |title=Официально анонсирован сериал «Дом дракона» во вселенной Игры престолов |access-date=2019-10-30 |archive-date=2019-10-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191030085438/https://dtf.ru/cinema/78346-oficialno-anonsirovan-serial-dom-drakona-vo-vselennoy-igry-prestolov |deadlink=no }}</ref>. 2022 жылдың мамырында [[Кит Харингтон]] басты рөлдегі «Сноу» сериалы жасалуының ерте кезеңіңде екені белгілі болды<ref>{{cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/game-of-thrones-jon-snow-spinoff-1235167415/|title='Game of Thrones' Jon Snow Sequel Series in Development at HBO (Exclusive)|first=James|last=Hibberd|website=The Hollywood Reporter|date=2022-06-16|access-date=2022-06-17|archive-date=2022-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20220711033328/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/game-of-thrones-jon-snow-spinoff-1235167415/|deadlink=no}}</ref>. Джордж Мартинның жобаға қатысатының және жобаның инициаторы Харингтон екенін растады<ref name="SnowSequelSeries">{{cite web|url=https://deadline.com/2022/06/kit-harington-game-of-thrones-sequel-series-snow-george-r-r-martin-1235051162/|title='Game Of Thrones' Creator George R.R. Martin Reveals Jon Snow Sequel's "Working Title", Showrunners On Board|first=Dominic|last=Patten|website=Deadline|date=2022-06-23|access-date=2022-06-24|archive-date=2022-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20220719065432/https://deadline.com/2022/06/kit-harington-game-of-thrones-sequel-series-snow-george-r-r-martin-1235051162/|deadlink=no}}</ref>. Мамырда Джордж Мартин тағы да үш сериалдың шығатынын жариялады: Оң мың кеме - ройнарлар патшайымы Нимерияның халқымен Дорнға көшуі туралы; Теңіз жыланы - Айдаһарлар үйінде көрсетілген Корлис Веларион туралы; [[Жеті патшалық рыцарьі (сериал)|Жеті патшалық рыцарьі]] - Дункан биік пен оның сквайры Эгг туралы<ref name="SnowSequelSeries" />. == Дереккөздер == {{дереккөздер|3}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://kinostan.kz/film/view?id=832 "Тақтар ойыны" Киностан сайтында] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160805125741/http://kinostan.kz/film/view?id=832 |date=2016-08-05 }} * {{Ресми сайт}} * [http://www.makinggameofthrones.com Making Game of Thrones] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160602042001/http://www.makinggameofthrones.com/ |date=2016-06-02 }}, Сериалдың өндірілісі туралы ресми сайт{{ref-en}} * [http://www.dothraki.com/ Дотраки тіліне арналған ресми сайт]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150715151013/http://www.dothraki.com/ |date=2015-07-15 }}{{ref-en}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:АҚШ телесериалдары]] [[Санат:2011 жылы шыққан АҚШ телесериалдары]] [[Санат:HBO телебағдарламалары]] [[Санат:Тақтар таласы]] nlihpjmum7j62asusxhmeynhhcp1fqt 3404097 3404086 2024-11-23T13:40:57Z Рахман999 124098 /* Кейіпкерлер мен актерлі құрам */ 3404097 wikitext text/x-wiki {{мағына|Тақтар таласы}} {{Телесериал |Қазақша атауы = Тақтар таласы |Шынайы атауы = Game of Thrones |суреті = Game of Thrones (HBO television series) logo.svg |тақырыбы = |жанры = [[фэнтези]]<br /> [[драма]] |авторы = |продюсері = [[Дэвид Бениофф]] <br /> [[Д. Б. Уайсс]] |режиссёрі = [[Тимоти Ван Паттен]] <br /> [[Брайан Кирк]] <br /> [[Дэниел Минахан]]<br /> [[Алан Тейлор]] |ролдерде = [[«Тақтар таласы» телесериалының кейіпкерлерінің тізімі]] |операторы = |сценарист = [[Дэвид Бениофф]]<br /> [[Джордж Рэймонд Ричард Мартин|Джордж Р.Р. Мартин]]<br /> [[Д. Б. Уайсс]] |композиторы = [[Рамин Джавади]] |бет басы = |Ұраны = |мемлекет = {{Байрақ|АҚШ}} |Тілі = [[ағылшын тілі]] |форматы = [[1080i]] ([[HDTV]]) |дыбысы = [[Dolby Digital]] 5.1 |телеарна = [[HBO]] |телеарналар жүйесі = |ұзақтығы = 50—82 минут |көрсете бастады = 2011 |соңғы рет көрсетілді = 2019 |маусымдар = 8 |саны = 73 |сериялардың тізімі = |сайты = http://www.hbo.com/game-of-thrones |статусы = Бітірілген |imdb_id = 0944947 |tv_com = }} '''Тақтар таласы''' ({{lang-en|Game of Thrones}}) — жазушы [[Джордж Рэймонд Ричард Мартин|Джордж Мартин]]нің "[[Алау мен мұз жыры]]" атты романдар желісі бойынша түсірілген [[фэнтези]] жанрындағы [[Америка Құрама Штаттары|америкалық]] драмалық телесериал. Сериал [[Дэвид Бениофф]] және [[Д. Б. Уайсс]]тың басшылығымен [[HBO]] телеарнасы үшін түсіріледі. Телесериал түсірілімі бірнеше елдерде жүруде, солардың ішінде [[Солтүстік Ирландия]], [[Мальта]], [[Хорватия]], [[Исландия]] және [[Марокко]] бар. АҚШ-та алғашқы маусымының тұсаукесері HBO арнасында 2011 жылы 17 сәуірде өтті; соңғы эпизод 2019 жылдың 19 маусымында көрсетілді. «Тақтар таласы» ортағасырлардағы Еуропаға ұқсайтын ойдан шығарылған әлемде өтеді. Сериалда бір уақытта көп кейіпкерлер және оқиға желілері бар. Негізгі үш сюжет аркасы бар. Біріншісі бірнеше ықпалды адамдардың Темір Тақ әлде одан тәуелсіздік үшін күресіне; екіншісінде тақты қайтарғысы келетін, құлаған әулиеттің [[Дейенерис Таргариен|қашқын ханшайымына]]; үшіншісі - солтүстіктегі қауіптерден қорғайтын ежелгі орденге арналады. Сериалда зорлық-зомбылық, азаматтық соғыс, қоғамдағы әйелдер мен гомосексуалдар орны, әскер, шіркеу мен отбасының әлеуметтік қарым-қатынас жүейсіндегі рөлі туралы сұрақтар қозғалады. Сериалда толыққанды жақсы кейіпкерлер жоқ, көптеген кейіпкерлер даулы әрекеттер жасайды және кенеттен өліп қалуы мүмкін. Сериалда ойдан шығарылған тіршілік иелері айдаһарлар мен тірілген өліктер бар. Сериал үшін арнайы дотраки және жоғарғы валирий тілі мен оның диалектті жасап шығарылды. 2022 жылы [[Айдаһар үйі]] приквел сериалы шықты. Қазіргі уақытта өндіріліп жатқан [[Жеті патшалық рыцарьі]] 2025 жылы шығады. == Кейіпкерлер мен актерлі құрам == {{Негізгі мақала|«Тақтар таласы» телесериалының кейіпкерлерінің тізімі}} Кітаптардағыдай «Тақтар таласыңда» кейіпкерлер санымен ерекшеленді. Дэвид Бениоффтың сөзінше сериалда заманауи телекөрсетілімде ең көп кейіпкер<ref>{{cite web|url=http://insidetv.ew.com/2012/05/29/game-of-throne-season-3-cast/|title='Game of Thrones' scoop: Season 3 character list revealed -- EXCLUSIVE|last=Hibberd|first=James|date=2013-05-29|publisher=insidetv.ew.com|lang=en|accessdate=2013-06-26|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HlhMFs9I?url=http://insidetv.ew.com/2012/05/29/game-of-throne-season-3-cast/|archivedate=2013-06-30}}</ref>. Соңғы маусымда 5 негізге актер эпизод үшін миллион доллар тауып, әлемнің ең табысты актерлер санына кірді<ref>{{Cite magazine|last1=Gonzales|first1=Erica|last2=Jones|first2=Alexis|date=April 1, 2019|title=Game of Thrones Stars Could Be Making Millions Per Episode in the Final Season|magazine=[[Harper's Bazaar]]|publisher=[[Hearst Communications]]|url=https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/a12048623/game-of-thrones-salaries-per-episode/|url-status=live|access-date=July 5, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20190402041040/https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/a12048623/game-of-thrones-salaries-per-episode/|archive-date=April 2, 2019}}</ref><ref>{{Cite news|last=Back|first=Grace|date=May 15, 2019|title=Here's How Much Money The 'Game of Thrones' Cast Makes Per Episode|work=[[Marie Claire#Australia|Marie Claire Australia]]|publisher=[[Pacific Magazines]]|url=https://www.marieclaire.com.au/game-of-thrones-salary|url-status=live|access-date=November 17, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20190515155716/https://www.marieclaire.com.au/game-of-thrones-salary|archive-date=May 15, 2019}}</ref>. Сюжетте маңызды рөлді Старктар отбасы ойнайды. Ақсүйек Уинтерфелл лорды Эддард Старк ([[Шон Бин]]) жеті патшалықтың бірі Солтүстіктің Сақшысы. Эддардпен оның жұбайы Кейтилин Старкта ([[Мишель Фэрли]]) 5 бала бар: үлкен ұлы және мұрагері Робб ([[Ричард Мэдден]]), аңғал Санса ([[Софи Тёрнер]]), тентек Арья ([[Мейси Уильямс]]), өзінде тылсым күш ашқан Брандон ([[Айзек Хемпстед-Райт]]) және кішкентай Рикон ([[Арт Паркинсон]]). Кіші Старктармен тұтқын Темір Аралдарының сақшысының ұлы Теон Грейджой ([[Альфи Аллен]]) және Эддардтың бастарды Джон Сноу ([[Кит Харингтон]]). тәрбиеленеді. Соғыста Робб шетелдік дәрігер Талиса Мейгирді ([[Уна Чаплин]]) кездестіріп оған үйленеді. Бірінші маусымның басында Джон Сноу Түнгі Сақшылар орденіне лорд-қолбасшы Джиор Мормонттың ([[Джеймс Космо]]), қол астына кетіп қалады, ол жақта ол семіздеу Сэмвелл Тарлимен ([[Джон Брэдли-Уэст]]) достасып алады. Арғы солтүстікке жорықта Джон азат халықтан шыққан Игритті ([[Роуз Лесли]]) кездестіреді; Сэмвелл сәйкесінше Лилли ([[Ханна Мюррей]]) деген қызға ғашық болады. Эддард Старктың ескі досы Жеті патшалық патшасы Роберт Баратеон ([[Марк Эдди]]). Роберт Жеті Патшалықтың ең бай лорды және батыс сақщысы Тайвин Ланнистердің ([[Чарльз Дэнс]]) қызы Серсеямен ([[Лина Хиди]]) бақытсыз некеде. Серсея өзінің егізі Патшалық Ұланның рыцарьі Джейме Ланнистермен ([[Николай Костер-Вальдау]]) инцесттік қатынаста; оның үш баласыда Джеймеден. Ланнистерлар отбасында тағы бір ұл бар - ергежейлі Тирион ([[Питер Динклэйдж]]). Ол Шая ([[Сибель Кекилли]]) атты қызға ғашық болады, және жалдамалы әскер Броннды ([[Джером Флинн]]) сатып алады. Роберт Бараеонның мұрагері - Серсеяның ұлы, өзімшіл және қатігез Джоффри ([[Джек Глисон]]); оның ылғида артынан жүретін күзетшісі - Сандор Клиган ([[Рори Макканн]]). Робертқа мемлекеттік істерде қазынашы Петир Бейлиш ([[Эйдан Гиллен]]) және патшалық шпиондардың бастығы Варис ([[Конлет Хилл]]) көмектеседі. Робертта көптеген некеден тыс туылған балалар бар, оның бірі өзінің тегі туралы білмейтін жас ұста Джендри ([[Джозеф Демпси]]). Шығыста, Роберт Баратеон мен Эддард Старк құлатқан II Эйрис жындының балалары Дейнерис Таргариен ханшайым ([[Эмилия Кларк]]) мен оның ағасы Визерис ханзада ([[Гарри Ллойд]]) қащқын болып жүр. Ағасы көмек алу үшін Дейнеристі көшпенділер көсемі кхал Дрогоға ([[Джейсен Момоа]]) үйлендіреді. Сосын оған қызметке Джиор Мормонттың туған ұлы, қашқын рыцарь Джорах Мормонт ([[Иэн Глэн]]) кіреді. Бірінші маусымның соңында Дейнерис үш жұмыртқадан шыққан айдаһардың иесі атанады. Кейінірек оның жақтастары қатарына бұрынғы құл-аудармашы Миссандея ([[Натали Эммануиль]]), әскер Даарио Нахарис ([[Эд Скрейн]], төртінші маусымнан кейін [[Михиль Хаусман]]) және бұрынғы Патшалық Ұланның лорд-қолбасшысы Барристан Селми ([[Иэн Маккелхинни]]) кіреді. Роберттің өлімінен кейін таққа претенденттардың бірі - Айдаһар жарының лорды, қатал Станнис Баратеон ([[Стивен Диллейн]]). Оның қол астында бұрынғы контрабандист Давос Сиворт ([[Лиам Каннингем]]) және Жарық Әміршіге табынатын миссионер Мелисандра ([[Кэрис ван Хаутен]]) қызмет етеді. Дауылды алқаптың лорды, Баратеон бауырларының кішісі Ренлиде ([[Гетин Энтони]]) таққа отырғысы келеді. Ол Тиреллдар үйінің өкілі Маргериге ([[Натали Дормер]]) үйленеді және Бриенна Тартты ([[Гвендолин Кристи]]) рыцарьлік қызметке алады. Теон Грейджой қатігез Рамси Болтонның ([[Иван Реон]]) тұтқынына түседі. Соғыс барысында астанаға Дорн ханзадасы Оберин Мартелл ([[Педро Паскаль]]) өзінің махабаты Эллария Сэндпен ([[Индира Варма]]) келеді. Солтүстікте азат халық Қабырға артындағы Патша Манстың ([[Киаран Хайндс]]) және оның жақтастары Тормунд ([[Кристофер Хивью]]) пен Тенндар магнары Стирдың ([[Юрий Колокольников]]) бастауымен Қабырғаға соғысқа бара жатыр. == Жасалуы == === Кастинг === Нина Голд пен Роберт Стерн сериалдың басты кастинг директорлары болды<ref>{{cite news |url=https://variety.com/2016/tv/awards/game-of-thrones-casting-director-nina-gold-bafta-award-1201733675/ |title='Game of Thrones' Casting Director Nina Gold to Receive BAFTA Award |last=Barraclough |first=Leo |date=April 15, 2016 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20160808020522/http://variety.com/2016/tv/awards/game-of-thrones-casting-director-nina-gold-bafta-award-1201733675/ |archive-date=August 8, 2016 |access-date=March 18, 2016 |url-status=live}}</ref>. Тыңдалым барысында Питер Динклэйдж пен Шон Биннан басқа негізгі актерлік құрам құрылды. Оларды кастинг директорлары ең басында таңдап алды<ref>{{cite news |title=Two will play HBO's 'Game' |work=[[The Hollywood Reporter]] |date=May 5, 2009 |last=Andreeva |first=Nellie |url=https://www.hollywoodreporter.com/business/business-news/two-play-hbos-game-83443/|archive-url=https://web.archive.org/web/20090509074111/http://www.hollywoodreporter.com/hr/content_display/news/e3i30b29365238b3652e08e2efdc7f0af62 |archive-date=May 9, 2009 |access-date=January 20, 2022}}</ref><ref name="reuters5cast">{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20151106205031/https://www.reuters.com/article/2009/07/20/us-seanbean-idUSTRE56J09D20090720 |archive-date=November 6, 2015 |author1=Kit, Borys |author2=Andreeva, Nellie |title=Sean Bean ascends to 'Game of Thrones' |work=[[Reuters]] |date=July 19, 2009 |url=https://www.reuters.com/article/us-seanbean-idUSTRE56J09D20090720 |access-date=July 20, 2009 |url-status=live}}</ref> . Олармен бірге пилоттық эпизодтың түсірілуіне Кит Харрингтон, Джек Глисон, Гарри Ллойд пен Марк Эдди қосылды<ref name="reuters5cast"/> Кейбір кейіпкерлердің актері өзгерді. Кейтилин Старк рөлін басында Дженнифер Эль ойнаған, бірақ кейінірек рөл Мишель Фэйрлиге берілді<ref>{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.hitfix.com/articles/game-of-thrones-recasting-ehle-out-fairley-in-2 |archive-date=August 21, 2016 |last=Sepinwall |first=Alan |title='Game of Thrones' recasting: Ehle out, Fairley in |work=[[HitFix]] |publisher=[[Uproxx#Uproxx Media Group|Uproxx Media Group]] |date=March 19, 2010 |url=http://www.hitfix.com/articles/game-of-thrones-recasting-ehle-out-fairley-in-2 |access-date=February 24, 2013 |url-status=live}}</ref>. Дейенерис Таргариен кейіпкерін ойнаған Тамзин Мерчантты Эмилия Кларкпен ауыстырылды<ref>{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20160803070636/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2010/05/game-of-thrones-hbo.html |archive-date=August 3, 2016 |last=Ryan |first=Maureen |title=Exclusive: 'Game of Thrones' recasts noble role |work=[[Chicago Tribune]] |publisher=[[Tribune Publishing]] |date=May 21, 2010 |access-date=February 24, 2013 |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2010/05/game-of-thrones-hbo.html |url-status=live}}</ref>. Негізгі актерлік құрам 2009 жылдың екінші жартыжылдығында құралып аяқталды<ref>{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20160817123724/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/10/game-of-thrones-hbo.html |archive-date=August 17, 2016 |last=Ryan |first=Maureen |title=The 'Games' afoot: HBO's 'Game of Thrones' gears up |url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2009/10/game-of-thrones-hbo.html |date=October 13, 2009 |access-date=August 29, 2016 |work=[[Chicago Tribune]] |publisher=[[Tribune Publishing]] |url-status=live}}</ref>. Кейіпкерлердің көптігінен продюссерлер 2 маусымда көп кейіпкерлерді біріктіріп әлде олардың сюжеттік функцияларын басқалардың арасында бөліп беруге тура келді. Соған қоса кейбір актерлер бірнеше рөл ойнады, ал бір рөлді бірнеше актер ойнап шықты<ref name="hibberd1">{{cite magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20150105005619/http://insidetv.ew.com/2012/05/29/game-of-throne-season-3-cast/ |archive-date=January 5, 2015 |last=Hibberd |first=James |title='Game of Thrones' scoop: Season 3 character list revealed – Exclusive |magazine=[[Entertainment Weekly]] |publisher=[[Meredith Corporation]] |url=https://ew.com/article/2012/05/29/game-of-throne-season-3-cast/ |access-date=January 20, 2022 |date=May 29, 2012 |url-status=live}}</ref>. Мысалға Григор Клиган кейіпкерін 3 адам ойнады, ал Дин-Чарльз Чепмен Томмен Баратеоны да, белгісіз Ланнистердыда ойнады<ref>{{cite magazine |last1=Roberts |first1=Kayleigh |title=9 Times 'Game of Thrones' Recast Characters |url=https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/g14500788/game-of-thrones-recast-characters/ |access-date=May 20, 2020 |magazine=[[Harper's Bazaar]] |publisher=[[Hearst Communications]] |date=December 26, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191011160508/https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/g14500788/game-of-thrones-recast-characters/ |archive-date=October 11, 2019}}</ref>. === Экранизациялау графигі === «Тақтар таласы» сюжеті алтыншы маусымда кітаптан озып кеткен соң, [[Джордж Мартин]] берген келесі 2 кітаптың сюжеттік схемасына және оргиналдық мазмұнға негізделген болды<ref>{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20160621094105/http://www.vanityfair.com/hollywood/2015/03/game-of-thrones-tv-show-will-spoil-books |archive-date=June 21, 2016 |last=Robinson |first=Joanna |title=Game of Thrones Creators Confirm the Show Will Spoil the Books |url=https://vanityfair.com/hollywood/2015/03/game-of-thrones-tv-show-will-spoil-books |access-date=March 23, 2015 |work=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]] |publisher=[[Condé Nast]] |date=March 22, 2015 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite news |last1=Bruner |first1=Raisa |title=Here's Why the Game of Thrones Show Is Better Than the Books |url=https://time.com/5567981/game-of-thrones-books-show/ |access-date=May 29, 2020 |magazine=[[Time (magazine)|Time]] |date=April 14, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190417070658/https://time.com/5567981/game-of-thrones-books-show/ |archive-date=April 17, 2019}}</ref>. 2016 жылдың маусымында [[HBO]] сериал 8 маусыммен аяқталатынын жариялады<ref>{{Cite magazine|last=Gonzales|first=Erica|date=April 12, 2019|title=Game of Thrones Season 8: Everything We Know|magazine=[[Harper's Bazaar]]|publisher=[[Hearst Communications]]|url=https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/a10352619/game-of-thrones-season-8-news-date-spoilers/|url-status=live|access-date=November 9, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20190506072351/https://www.harpersbazaar.com/culture/film-tv/a10352619/game-of-thrones-season-8-news-date-spoilers/|archive-date=May 6, 2019}}</ref>. {| class="wikitable" |- ! Маусым !! Эпизодтар саны !! Премьерасы !! Маусымға тапсырыс берілді !! Түсірілім уақыты !! Маусым негізделген кітаптар |- | 1-інші маусым || 10 || 2011 жылдың 17 сәуірі || 2010 жылдың 2 наурызы<ref name=autogenerated9>{{cite news|last=Ryan|first=Maureen|title=HBO picks up 'Game of Thrones'; first picture, cast list|url=http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2010/03/game-of-thrones-hbo-george-rr-martin-.html|accessdate=2012-05-15|work=Chicago Tribune|date=2010-03-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://featuresblogs.chicagotribune.com/entertainment_tv/2010/03/game-of-thrones-hbo-george-rr-martin-.html|archivedate=2016-08-21}}</ref> || 2010 жылдың маусым — желтоқсаны || «[[Тақтар таласы (роман)|Тақтар таласы]]» (1996) |- | 2-інші маусым || 10 || 2012 жылдың 1 сәуірі || 2011 жылдың 9 сәуірі<ref name=autogenerated9 /> || 2010 жылдың маусым — желтоқсаны || «[[Патшалар шайқасы]]» (1998) |- | 3-інші маусым || 10 || 2013 жылдың 31 наурызы<ref>{{cite web|url=http://www.huffingtonpost.com/2012/07/13/game-of-thrones-season-3-premiere-date_n_1672521.html|title='Game of Thrones" Season 3 Premiere Date, Casting News and More Highlights from Comic-Con Panel|last=Prudom|first=Laura|work=The Huffington Post|date=2012-07-13|accessdate=2012-07-13|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FeB5DiNU?url=http://www.huffingtonpost.com/2012/07/13/game-of-thrones-season-3-premiere-date_n_1672521.html|archivedate=2013-04-05}}</ref> || 2012 жылдың 10 сәуірі<ref>{{cite web|last=O'Connell|first=Michael|title='Game of Thrones' Renewed for Season 3|url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/game-of-thrones-renewed-season-3-306981|work=The Hollywood Reporter|accessdate=2015-07-19|date=2012-04-10|archive-date=2016-06-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160629182818/http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/game-of-thrones-renewed-season-3-306981|deadlink=no}}</ref> || 2012 жылдың маусым — қарашасы || «[[Қылыштар дауылы]]» (2000) кітабының үштен екі бөлігі<ref name=autogenerated22>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2013/if-show-appear-before-books/ |title=Догонит ли сериал книги, и чем это чревато? + мнение HBO и создателей сериала |access-date=2016-01-08 |archive-date=2013-08-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130807044451/http://7kingdoms.ru/2013/if-show-appear-before-books/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite news|last=Hibberd|first=James|title='Game of Thrones' showrunners on season 2, splitting Book 3 and their hope for a 70-hour epic|page=3|url=http://www.ew.com/article/2012/03/30/game-of-thrones-showrunners-season-2|accessdate=2012-04-10|work=Entertainment Weekly|date=2012-03-30|archivedate=2016-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.ew.com/article/2012/03/30/game-of-thrones-showrunners-season-2}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.zap2it.com/blogs/game_of_thrones_season_4_writer_bryan_cogman_on_tyrions_trial_book_deviations_and_that_white_walker-2014-05 |title='Game of Thrones' Season 4: Writer Bryan Cogman breaks down Tyrion's trial, book deviations and that White Walker scene |work=Zap2it |first=Terri |last=Schwartz |date=2014-05-12 |accessdate=2015-05-17 |archive-date=2015-06-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150630212435/http://www.zap2it.com/blogs/game_of_thrones_season_4_writer_bryan_cogman_on_tyrions_trial_book_deviations_and_that_white_walker-2014-05 |deadlink=yes }}</ref> |- | Төртінші маусымы || 10 || 2014 жылдың 6 сәуірі || 2013 жылдың 2 сәуірі || 2013 жылдың маусым — қарашасы || «[[Қылыштар дауылы]]» (2000) кітабының үштен бір бөлігі<ref name="CraveOnline">{{cite news|last=Marnell|first=Blair|title=HBO Orders ‘Game of Thrones’ Season 4|url=http://www.craveonline.com/tv/articles/472867-hbo-orders-game-of-thrones-season-4|accessdate=2013-04-04|work=Crave Online|date=2013-04-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131022083854/http://www.craveonline.com/tv/articles/472867-hbo-orders-game-of-thrones-season-4|archivedate=2013-10-22}}</ref>, «[[Құзғындар мейрамы]]» (2005) және «[[Айдаһарлар биі]]» (2011) кітаптары ішінара<ref name=autogenerated8>{{Cite web |url=http://www.dayherald.com/winds-of-winter-rumored-to-release-on-april-2017-however-waiting-for-2017-is-not-an-option/9419/ |title=WINDS OF WINTER RUMORED TO RELEASE ON APRIL 2017, HOWEVER, WAITING FOR 2017 IS NOT AN OPTION! |access-date=2016-08-14 |archive-date=2016-08-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160807122552/http://www.dayherald.com/winds-of-winter-rumored-to-release-on-april-2017-however-waiting-for-2017-is-not-an-option/9419/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2014/about-game-of-thrones-s4/ |title=Игра престолов, 4-й сезон |access-date=2014-02-08 |archive-date=2014-02-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140220065505/http://7kingdoms.ru/2014/about-game-of-thrones-s4/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web|last=Vineyard|first=Jennifer|title=What Will Happen in Season 4 of ''Game of Thrones''?|url=http://www.vulture.com/2013/06/what-will-happen-season-4-of-game-of-thrones.html|accessdate=2014-02-07|work=Vulture|date=2013-06-11|archive-date=2016-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.vulture.com/2013/06/what-will-happen-season-4-of-game-of-thrones.html|deadlink=no}}</ref> |- |Бесінші маусым || 10 || 2015 жылдың 12 сәуірі<ref>{{Cite web|url = https://twitter.com/GameOfThrones/status/553338045492367361|title = Game of Thrones is now trending in the USA|author = |date = |publisher = |access-date = 2015-01-09|archive-date = 2016-03-11|archive-url = https://web.archive.org/web/20160311081949/https://twitter.com/GameOfThrones/status/553338045492367361|deadlink = no}}</ref> || 2014 жылдың 8 сәуірі || 2014 жылдың маусым — желтоқсаны<ref>{{cite news|last1=Paredes|first1=Arlene|title=Game of Thrones Season 5 Filming Begins End-July; Fans Discuss Bran Stark's Flight, Sansa's Redemption, and the Lady Stoneheart Missing Story in GOT 4 Finale|url=http://au.ibtimes.com/articles/557324/20140630/game-thrones-season-5-filming-air-stoneheart.htm#.U7JDc_mSy5I|accessdate=2014-07-01|publisher=ibtimes.com|date=2014-06-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140706190020/http://au.ibtimes.com/articles/557324/20140630/game-thrones-season-5-filming-air-stoneheart.htm#.U7JDc_mSy5I|archivedate=2014-07-06}}</ref> || [[Құзғындар мейрамы]]» (2005) және «[[Айдаһарлар биі]]» кітаптарының негізгі бөлігі<ref name="autogenerated7">{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2014/showrunners-knew-asoiaf-end/ |title=Создатели сериала знают судьбу почти всех персонажей + взгляд Мартина |access-date=2014-03-30 |archive-date=2017-06-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170607192656/http://7kingdoms.ru/2014/showrunners-knew-asoiaf-end/ |deadlink=no }}</ref><ref name="autogenerated8" /><ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2015/game-of-thrones-5season/ |title=Игра престолов, 5-й сезон |access-date=2016-04-30 |archive-date=2015-03-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315011121/http://7kingdoms.ru/2015/game-of-thrones-5season/ |deadlink=no }}</ref> және оргиналды мазмұн<ref name="автоссылка2">{{Cite web |url=https://www.reddit.com/r/asoiaf/comments/7vn9dk/spoilers_extended_a_media_professional_in_grrms/?st=jdegkfjc&sh=12192b3e |title=Spoilers Extended A Media Professional in GRRM’s Outer-Orbit Relayed Some Relatively-Tame «Common Knowledge» to Me |access-date=2018-02-08 |archive-date=2019-05-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190521163308/https://www.reddit.com/r/asoiaf/comments/7vn9dk/spoilers_extended_a_media_professional_in_grrms/?st=jdegkfjc&sh=12192b3e |deadlink=no }}</ref>, соған қоса «[[Қылыштар дауылы]]» (2000) кітабының соңғы тараулары<ref>{{cite web|last=Hibberd|first=James|title='Game of Thrones' showrunners talk season 5: 'There will be Dorne'|url=http://insidetv.ew.com/2014/06/18/game-of-thrones-season-5/|work=Entertainment Weekly|date=2014-06-18|accessdate=2014-06-18|archive-date=2015-01-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20150112065324/http://insidetv.ew.com/2014/06/18/game-of-thrones-season-5/|deadlink=no}}</ref> және «[[Қыс ызғары]]» кітабының алғашқы тараулары<ref>{{cite web|title=Game of Thrones Episodes: EP510: Mother’s Mercy|url=http://www.westeros.org/GoT/Episodes/Entry/Mothers_Mercy|publisher=Westeros.org|accessdate=2015-06-18|archive-date=2015-06-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20150617184145/http://www.westeros.org/GoT/Episodes/Entry/Mothers_Mercy|deadlink=no}}</ref> |- | Алтыншы маусым || 10 || 2016 жылдың 24 сәуірі<ref name="PremiereApril">{{cite web|title=APRIL.#GoTSeason6#GameofThrones|url=https://www.facebook.com/GameOfThrones/photos/a.93667012733.90163.74133697733/10153329887947734/?type=3|website=[[Facebook]]|accessdate=2015-11-23|date=2015-11-23|archive-date=2021-04-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20210411061842/https://www.facebook.com/GameOfThrones/photos/a.93667012733.90163.74133697733/10153329887947734/?type=3|deadlink=no}}</ref> || 2014 жылдың 8 сәуірі || 2015 жылдың маусым — желтоқсаны<ref>{{cite web|url=https://twitter.com/MigSapochnik/status/675615019023933440?ref_src=twsrc%5Etfw|title=Five days left...|work=Twitter|last=Sapochnik|first=Miguel|date=2015-12-12|accessdate=2015-12-14|archive-date=2016-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305162014/https://twitter.com/MigSapochnik/status/675615019023933440?ref_src=twsrc%5Etfw|deadlink=no}}</ref> || | Оригиналды мазмұн<ref name="автоссылка2" /><ref name=autogenerated14>{{cite web|url=http://www.ew.com/article/2016/05/24/george-rr-martin-3-twists-game-thrones|title=George R.R. Martin revealed 3 huge shocks to Game of Thrones producers|work=Entertainment Weekly|first=James|last=Hibberd|date=2016-05-24|accessdate=2016-05-24|archive-date=2016-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.ew.com/article/2016/05/24/george-rr-martin-3-twists-game-thrones|deadlink=no}}</ref> және аяқталмаған «[[Қыс ызғары]]» кітабының бірінші жартысы<ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2016/game-of-thrones-6season/ |title=Игра престолов, 6-й сезон |access-date=2016-04-10 |archive-date=2016-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160411024943/http://7kingdoms.ru/2016/game-of-thrones-6season |deadlink=no }}</ref><ref name=autogenerated43>{{Cite web |url=http://masterherald.com/the-winds-of-winter-will-likely-detail-plotlines-for-season-6-and-season-7-of-game-of-thrones/32121/ |title=‘The Winds of Winter’ Will Likely Detail Plotlines for Season 6 and Season 7 of ‘Game of Thrones’ |access-date=2015-12-16 |archive-date=2017-07-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170724123350/http://masterherald.com/the-winds-of-winter-will-likely-detail-plotlines-for-season-6-and-season-7-of-game-of-thrones/32121/ |deadlink=no }}</ref>, ішінара [[Құзғындар мейрамы]]» (2005) және «[[Айдаһарлар биі]]» кітаптары<ref name=autogenerated8 /><ref>{{Cite web |url=http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_6 |title=Game of Thrones — Season 6 |access-date=2015-06-18 |archive-date=2015-11-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151105155322/http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_6 |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.vulture.com/2016/05/game-of-thrones-has-not-gone-off-book.html|title=Why It’s a Misconception That Game of Thrones Has Gone ‘Off-Book’|publisher=Vulture|first=Jennifer|last=Vineyard|date=2016-05-05|accessdate=2016-05-24|archive-date=2016-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.vulture.com/2016/05/game-of-thrones-has-not-gone-off-book.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://deadline.com/2016/06/game-of-thrones-season-6-finale-david-benioff-d-b-weiss-hbo-1201780242/|title=‘Game Of Thrones’ David Benioff & D.B. Weiss On Shocking Season 6 Finale|work=[[Deadline.com|Deadline]]|last=Fleming Jr.|first=Mike|date=2016-06-28|accessdate=2016-06-29|archive-date=2016-08-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20160816120112/http://deadline.com/2016/06/game-of-thrones-season-6-finale-david-benioff-d-b-weiss-hbo-1201780242/|deadlink=no}}</ref> |- | Жетінші маусыс || 7 || 2017 жылдың 16 маусымы<ref>{{Cite web |url=https://www.theverge.com/2017/3/9/14870798/game-of-thrones-season-7-premieres-date |title=Game of Thrones season 7 premieres on July 16th |access-date=2017-09-29 |archive-date=2017-03-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170309222855/http://www.theverge.com/2017/3/9/14870798/game-of-thrones-season-7-premieres-date |deadlink=no }}</ref> || 2016 жылдың 21 сәуірі<ref name=autogenerated18>{{cite web|url=http://deadline.com/2016/04/game-of-thrones-renewed-season-6-veep-silicon-valley-hbo-1201741600/|title=‘Game Of Thrones’ Picked Up For Season 7, ‘Veep’ & ‘Silicon Valley’ Also Renewed By HBO|work=Deadline|last=Andreeva|first=Nellie|date=2016-04-21|accessdate=2016-04-21|archive-date=2016-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20160826043921/http://deadline.com/2016/04/game-of-thrones-renewed-season-6-veep-silicon-valley-hbo-1201741600/|deadlink=no}}</ref> || 2016 жылдың қыркүйегі — 2017 жылдың ақпаны<ref name="seasons 7 and 8">{{cite web |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://variety.com/2016/tv/news/game-of-thrones-end-date-season-8-1201752746/ |archivedate=2016-08-21 |url=http://variety.com/2016/tv/news/game-of-thrones-end-date-season-8-1201752746/ |title='Game of Thrones' Creators Mull Shorter Final Seasons (EXCLUSIVE) |work=[[Variety]] |first=Debra |last=Birnbaum |date=2016-04-14 |accessdate=2016-04-28 }}</ref> || | Оригиналды мазмұн<ref name=autogenerated14 /><ref name=writing>{{cite web|url=http://www.goldderby.com/news/10007/game-of-thrones-jon-snow-season-six-tease-emmys-entertainment-13579086-story.html|title='Game of Thrones' director Jeremy Podeswa dishes Jon Snow death, teases season six (Exclusive Video)|publisher=GoldDerby|last=Noble|first=Matt|date=2015-08-18|accessdate=2015-08-21|archive-date=2016-04-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20160403094457/http://www.goldderby.com/news/10007/game-of-thrones-jon-snow-season-six-tease-emmys-entertainment-13579086-story.html|deadlink=no}}</ref><ref name="vf">{{cite web |url=http://www.vanityfair.com/hollywood/2016/06/game-of-thrones-season-7-predictions |title=What We Can Expect from Game of Thrones Season 7 |work=Vanity Fair |accessdate=2016-06-27 |date=2016-06-27 |last=Robinson |first=Joanna |archive-date=2016-06-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160628145420/http://www.vanityfair.com/hollywood/2016/06/game-of-thrones-season-7-predictions |deadlink=no }}</ref>, аяқталмаған «[[Қыс ызғары]]» кітабының екінші жартысы<ref name="autogenerated8" /><ref name="autogenerated43" /><ref>{{Cite web |url=http://grrm.livejournal.com/541795.html?thread=26242403#t26242403 |title=Binging |access-date=2017-07-11 |archive-date=2017-07-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170712174202/http://grrm.livejournal.com/541795.html?thread=26242403#t26242403 |deadlink=no }}</ref> жосарланған «[[Көктем жайлы арман]]» кітабаның бірінші жартысы<ref>{{Cite web |url=https://www.reddit.com/r/asoiaf/comments/4rfyo6/no_spoilers_game_of_throes_show_creators_david/ |title=(No Spoilers) Game of Throes show creators David Benioff & D. B. Weiss on the most recent UFC Unfiltered Podcast |access-date=2016-07-07 |archive-date=2016-09-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160914112642/https://www.reddit.com/r/asoiaf/comments/4rfyo6/no_spoilers_game_of_throes_show_creators_david/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_7 |title=Game of Thrones — Season 7 |access-date=2016-04-30 |archive-date=2017-01-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170130231847/http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_7 |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2017/game-of-thrones-7season/ |title=Игра престолов, 7-й сезон |access-date=2017-07-10 |archive-date=2017-07-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170710050325/http://7kingdoms.ru/2017/game-of-thrones-7season/ |deadlink=no }}</ref> |- | Сегізінші маусым || 6 || 2019 жылдың 14 сәуірі || 2016 жылдың 30 маусымы<ref>{{Cite web |url=http://www.ew.com/article/2016/07/30/game-thrones?xid=entertainment-weekly_socialflow_twitter |title=Game of Thrones: HBO confirms season 8 will be last |access-date=2016-07-30 |archive-date=2016-11-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161125070347/http://www.ew.com/article/2016/07/30/game-thrones?xid=entertainment-weekly_socialflow_twitter |deadlink=no }}</ref> || 2017 жылдың қазаны — 2018 жылдың маусымы<ref>{{Cite web |url=http://time.com/5332432/maisie-williams-goodbye-game-of-thrones/ |title=Maisie Williams Said Goodbye to Game of Thrones in a Very Game of Thrones Way |access-date=2018-07-08 |archive-date=2018-07-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708060041/http://time.com/5332432/maisie-williams-goodbye-game-of-thrones/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://7kingdoms.ru/2018/last-filming-day/ |title=Съемки сериала «Игра престолов» завершены |access-date=2018-07-08 |archive-date=2018-07-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708162307/https://7kingdoms.ru/2018/last-filming-day/ |deadlink=no }}</ref> || | Оригиналды мазмұн<ref name="autogenerated2">Линетт Райс. [http://www.ew.com/ew/article/0,,20333840,00.html «A Network Gets Its Bite Back».] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110711115105/http://www.ew.com/ew/article/0,,20333840,00.html |date=2011-07-11 }} Entertainment Weekly. 08.01.2010</ref>.<ref name=writing /><ref>{{Cite web |url=https://www.youtube.com/watch?time_continue=2&v=54epNT20W44 |title=Emmys 2018: George RR Martin Hints Game of Thrones Show and Books Will Have Different Endings |access-date=2018-09-18 |archive-date=2019-05-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190521163305/https://www.youtube.com/watch?time_continue=2&v=54epNT20W44 |deadlink=no }}</ref> жосарланған «[[Көктем жайлы арман]]» кітабаның екінші жартысы<ref name="autogenerated8" /><ref name="autogenerated3">Джеймс Хибберд [http://www.hollywoodreporter.com/blogs/live-feed/hbo-game-thrones-dailies-fantastic-52924 «HBO: Game of Thrones dailies look fantastic»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120602120504/http://www.hollywoodreporter.com/blogs/live-feed/hbo-game-thrones-dailies-fantastic-52924 |date=2012-06-02 }}. The Live Feed. The Hollywood Reporter. 14.01.2010</ref><ref>{{Cite web |url=http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_8 |title=Game of Thrones — Season 8 |access-date=2017-06-22 |archive-date=2017-03-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170314064121/http://gameofthrones.wikia.com/wiki/Season_8 |deadlink=no }}</ref> |} Алғашқы екі маусым алғашқы екі кітап бойынша жазылған. Кейініріек сериал авторлар сериалға бүкіл романдар циклінің аудармасы ретінде қарады<ref>{{cite news |archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.rollingstone.com/movies/news/q-a-game-of-thrones-insider-bryan-cogman-on-the-biggest-season-yet-20130320?print=true |archive-date=August 21, 2016 |last=Collins |first=Sean T. |title=Q&A: 'Game of Thrones' Insider Bryan Cogman on the Biggest Season Yet |url=https://www.rollingstone.com/movies/news/q-a-game-of-thrones-insider-bryan-cogman-on-the-biggest-season-yet-20130320?print=true |access-date=March 24, 2013 |newspaper=[[Rolling Stone]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=March 20, 2013 |url-status=live}}</ref>. Осының арқасында олар экранизация үшін әртүрлі оқиғаларды араластыруға мүмкіндік берді<ref>{{cite magazine |archive-url=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.ew.com/article/2012/03/30/game-of-thrones-showrunners-season-2 |archive-date=August 21, 2016 |last=Hibberd |first=James |title='Game of Thrones' showrunners on season 2, splitting Book 3 and their hope for a 70-hour epic |page=3 |url=https://ew.com/article/2012/03/30/game-of-thrones-showrunners-season-2 |access-date=April 10, 2012 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |publisher=[[Meredith Corporation]] |date=March 30, 2012 |url-status=live}}</ref>. === Режиссура === Телесериалжың әр онбөлімдік маусымында 4-тен 6-ға дейін режиссерлер болды. Әдетте олар эпизодты бірінен кейін бірі түсірген<ref>{{cite news |last1=Madden Toby |first1=Mekeisha |last2=Rodriguez |first2=Briana |title=Every 'Game of Thrones' Episode, Ranked |url=https://variety.com/2019/tv/features/game-of-thrones-episodes-ranked-1203212161/ |access-date=May 21, 2020 |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |publisher=[[Penske Media Corporation]] |date=May 13, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190522205637/https://variety.com/2019/tv/features/game-of-thrones-episodes-ranked-1203212161/ |archive-date=May 22, 2019}}</ref>. Алан Тейлор 7 эпизод түсірді; бұл ең үлкен нәтиже<ref>{{cite news |last1=Pulver |first1=Andrew |title=A Director's Education |url=https://www.dga.org/Craft/DGAQ/All-Articles/1302-Spring-2013/Alan-Taylor.aspxor-alan-taylor/ |access-date=May 21, 2020 |publisher=[[Directors Guild of America]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20160325044100/http://www.dga.org/Craft/DGAQ/All-Articles/1302-Spring-2013/Alan-Taylor.aspx |archive-date=March 25, 2016}}</ref>. Алекс Грейвс , Дэвид Наттер , Марк Майлод және Джереми Подесваның әр қайсысы 6 эпизодтан түсірді<ref>{{cite news |title=All 73 'Game of Thrones' Episodes, Ranked |url=https://www.thrillist.com/entertainment/nation/best-game-of-thrones-episodes-ranked |access-date=May 21, 2020 |work=[[Thrillist]] |publisher=[[Group Nine Media]] |date=May 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200418224947/https://www.thrillist.com/entertainment/nation/best-game-of-thrones-episodes-ranked |archive-date=April 18, 2020}}</ref>. Дэниал Минахан 5, ал Мишель Макларен , Алик Сахаров пен Мигель Сапочник 4 түсірді; Мишель Макларен сериалдағы жалғыз әйел-режиссер<ref>{{cite news|last=Moreau|first=Jordan|title=Jessica Chastain, Ava DuVernay Call Out 'Game of Thrones' for Treatment of Women|url=https://variety.com/2019/tv/news/jessica-chastain-ava-duvernay-game-of-thrones-women-1203207692/|access-date=May 21, 2019|work=[[Variety (magazine)|Variety]]|publisher=[[Penske Media Corporation]]|date=May 7, 2019|archive-date=May 12, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200512195149/https://variety.com/2019/tv/news/jessica-chastain-ava-duvernay-game-of-thrones-women-1203207692/|url-status=live}}</ref>. Тиам Ван Петтон сериалдың алғашқы екі эпизодың түсірді, ал Брайан Кирк сол маусымдағы 3 бөлімін түсірді<ref>{{cite magazine |last1=Kinane |first1=Ruth |title=Game of Thrones: Catch up with EW's season 1 episode guide |url=https://ew.com//tv/2019/03/25/game-of-thrones-season-1-episode-guide/ |access-date=May 21, 2020 |magazine=[[Entertainment Weekly]] |publisher=[[Meredith Corporation]] |date=March 25, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190514233716/https://ew.com//tv/2019/03/25/game-of-thrones-season-1-episode-guide/ |archive-date=May 14, 2019}}</ref>. Нил Маршал екі шайқасы бар эпизодтарды түсірді<ref>{{cite news |last1=Edwards |first1=Chris |title=Game Of Thrones director admits series finale was "really rushed" |url=https://www.digitalspy.com/tv/ustv/a29452611/game-of-thrones-director-series-finale-rushed/ |access-date=May 21, 2020 |work=[[Digital Spy]] |publisher=[[Hearst Communications]] |date=October 13, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191014041426/https://www.digitalspy.com/tv/ustv/a29452611/game-of-thrones-director-series-finale-rushed/ |archive-date=October 14, 2019}}</ref>. Басқа режиссерлар қатарында — Джек Бендер , Дэвид Петрарка , Дэниел Сакхайм мен Майкл Словис және Мэтт Шекман<ref name="Directors">{{cite web |url=https://gamesradar.com/game-of-thrones-season-7/ |title=Game of Thrones season 7: US and UK air date, teaser trailer, official poster, cast, rumors, and everything you need to know |work=[[GamesRadar+]] |publisher=[[Future US]] |access-date=April 4, 2017 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170404215853/http://www.gamesradar.com/game-of-thrones-season-7/ |archive-date=April 4, 2017}}</ref>. Дэвид Бениофф пен Д. Б. Уайсс екі бөлімді бірге түсірді, бырақ біртіндеп қана белгіленді; эпизодтар бөлінуі тиын лақтырумен шешілді. Сегізіңші маусымда Дэвид Наттер мен Мигель Сапочник алғашқы 5 эпизодты түсірді<ref>{{Cite news|last=Jones|first=Nate|date=September 26, 2017|title=Game of Thrones' Season 8 Directors List Hints at Massive Ice Battles to Come|work=[[New York (magazine)#Digital expansion and destination sites|Vulture]]|publisher=[[Vox Media]]|url=https://www.vulture.com/2017/09/game-of-thrones-season-8-directors-list.html|url-status=live|access-date=July 5, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20190801100741/https://www.vulture.com/2017/09/game-of-thrones-season-8-directors-list.html|archive-date=August 1, 2019}}</ref>. Бенофф пен Уайсс соңғы эпизодтың сценаристтері және режиссерлері ретінде белгіленген<ref>{{Cite news|last=Wigler|first=Josh|date=May 19, 2019|title='Game of Thrones' Creators End the HBO Epic With a Mixed Message About Power|work=[[The Hollywood Reporter]]|publisher=[[Eldridge Industries#Media holdings|Valence Media]]|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/game-thrones-series-finale-ending-explained-iron-throne-fate-revealed-1212167/|url-status=live|access-date=January 20, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20190529101621/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/game-thrones-series-finale-ending-explained-iron-throne-fate-revealed-1212167|archive-date=May 29, 2019}}</ref>. === Музыка === [[Рамин Джавади]] сериал үшін музыканы жасап шығарды. Бірінші маусымның саундтрегі Varèse Sarabande-де 2011 жылдың маусымында жарияланды<ref>{{cite web|archive-url=https://web.archive.org/web/20160725184403/http://filmmusicreporter.com/2011/05/31/game-of-thrones-soundtrack-details/|archive-date=July 25, 2016|url=http://filmmusicreporter.com/2011/05/31/game-of-thrones-soundtrack-details/|title=Game of Thrones Soundtrack Details|publisher=Film Music Reporter|date=May 31, 2011|access-date=June 15, 2011|url-status=live}}</ref>. Кейінірек National, Hold Steady және Sigur Rós топтарынан келесі маусымдарға арналған саундтректар альбомы шықты<ref>{{cite web|title=Ramin Djawadi Biography|url=https://www.allmusic.com/artist/ramin-djawadi-mn0000940397|work=[[AllMusic]]|publisher=[[RhythmOne]]|access-date=August 29, 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160829162008/http://www.allmusic.com/artist/ramin-djawadi-mn0000940397|archive-date=August 29, 2016}}</ref>. Джавади негізгі үйлерге және кейбір негізгі кейіпкерлерге [[Лейтмотив|қайталанатын әуен]] жасап шығарды<ref name="Djawadi">{{cite web|url=https://vulture.com/2016/07/game-of-thrones-composer-ramin-djawadi-key-musical-elements.html|title=Game of Thrones Composer Ramin Djawadi on the Show's Key Musical Elements, and That Godfather-esque Finale Tune|first=Jennifer|last=Vineyard|date=July 21, 2016|access-date=November 6, 2016|work=[[Vulture.com|Vulture]]|publisher=[[New York (magazine)|New York]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161017123724/http://www.vulture.com/2016/07/game-of-thrones-composer-ramin-djawadi-key-musical-elements.html|archive-date=October 17, 2016}}</ref>. Кейбір лейтмативтар сериал барысында дамиды; мысалға Дейенерис Таргариенның әуені күрделенеді. Алғашында оның әуеніңде тек виолончель ойнайтын, бірақ сериал барысында басқада аспаптар қосыла береді<ref name="Djawadi" />. Джавади екі рет сериалдағы жұмысы үшін визуалды медиадағы үздік саундтрек үшін Грэмми сыйына екі рет ұсынылған<ref>{{cite web|title=Ramin Djawadi|url=https://www.grammy.com/grammys/artists/ramin-djawadi|website=[[Grammy Award]]s|date=November 26, 2019|publisher=[[The Recording Academy]]|access-date=May 21, 2020|archive-url=https://archive.today/20200522011326/https://www.grammy.com/grammys/artists/ramin-djawadi|archive-date=May 22, 2020}}</ref>. Оргиналды музыкаға қосынды ретінде Columbia Records 2019 жылдың 26 сәуірі ''For the Throne: Music Inspired by the HBO Series Game of Thrones'' альбомын шығарды<ref>{{cite news|last1=Young|first1=Alex|title=HBO announces Game of Thrones-inspired album For the Throne|url=https://consequenceofsound.net/2019/04/hbo-announces-game-of-thrones-inspired-album-for-the-throne/|access-date=May 22, 2020|work=[[Consequence of Sound]]|date=April 9, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190727092437/https://consequenceofsound.net/2019/04/hbo-announces-game-of-thrones-inspired-album-for-the-throne/|archive-date=July 27, 2019}}</ref>. === Тілдер === Телесериалда Вестеростағы кейіпкерлер британдық ағылшында және көбінесе кейіпкерлер Вестеростағы ауданға сәйкес келетін Англияның аймағының акцентінде сөйлейді<ref>{{cite news |last1=Chivers |first1=Tom |title=What do the regional accents mean in Game of Thrones? |url=https://www.telegraph.co.uk/tv/0/what-game-of-thrones-accents-mean/ |access-date=May 21, 2020 |work=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]] |publisher=[[Telegraph Media Group]] |date=April 28, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428212336/https://www.telegraph.co.uk/tv/0/what-game-of-thrones-accents-mean/ |archive-date=April 28, 2019}}</ref>. Эддард Старкты ойнаған Шон Бин өзінің солтүстік акцентіңде, Тайвин Ланнистер кейіпкері оңтүстік акцентте, Дорнның кейіпкерлері испандық акцентте сөйлейді<ref name="Dissecting the real-world accents in Game of Thrones {{!}} Metro News">{{cite web|last=McNeil|first=Colin|title=Dissecting the real-world accents in Game of Thrones {{!}} Metro News|url=http://www.metronews.ca/entertainment/2016/06/24/dialect-coach-dissects-game-of-thrones-accents.html|website=[[Metro International#North America|Metro Toronto]]|publisher=Free Daily News Group Inc.|access-date=April 20, 2017|location=Toronto|date=June 24, 2016|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170421095418/http://www.metronews.ca/entertainment/2016/06/24/dialect-coach-dissects-game-of-thrones-accents.html|archive-date=April 21, 2017}}</ref><ref name="With a wink to its audience,">{{cite web |last1=Epstein |first1=Adam |title=With a wink to its audience, "Game of Thrones" told its most annoying characters to shut up |url=https://qz.com/718066/with-a-wink-to-its-audience-game-of-thrones-told-its-most-annoying-characters-to-shut-up/ |work=[[Quartz (publication)|Quartz]] |access-date=April 20, 2017 |date=June 27, 2016 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170421094509/https://qz.com/718066/with-a-wink-to-its-audience-game-of-thrones-told-its-most-annoying-characters-to-shut-up/ |archive-date=April 21, 2017}}</ref>. Басқа жақтардың тұрғындары жиі өзгеше ағылшын акценттеріне ие<ref>{{cite news |last1=Taylor |first1=Chris |title=The 7 accents of 'Game of Thrones' explained for non-Brits |url=https://mashable.com/2017/11/29/game-of-thrones-accents-guide-british/ |access-date=May 21, 2020 |work=[[Mashable]] |publisher=[[Ziff Davis]] |date=November 29, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200308233245/https://mashable.com/2017/11/29/game-of-thrones-accents-guide-british/ |archive-date=March 8, 2020}}</ref>. Сериалда жасанды тілмен фрагменттер бар - [[Дотраки тілі]] және [[Валирия тілі]] мен оның диалекттері. HBO арнасы жалдаған америкалық лингвист Дэвид Питерсон әр тіл үшін сөздік, грамматикалық және фонетикалық стурктура жасап берді<ref>{{cite web|url=http://entertainment.time.com/2010/04/12/today-in-fictional-language-news-hbo-speaks-dothraki/|title=Today in Fictional-Language News: HBO Speaks Dothraki|last=Poniewozik|first=James|date=2010-04-12|publisher=[[Time (журнал)|Time]]|lang=en|accessdate=2013-09-25|archive-date=2013-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20130928085255/http://entertainment.time.com/2010/04/12/today-in-fictional-language-news-hbo-speaks-dothraki/|deadlink=no}}</ref>, который разработал для каждого языка словарь, фонетическую и грамматическую структуру<ref name="Vulture 23 April 2013">{{cite news|last=Martin|first=Denise|title=Learn to Speak Dothraki and Valyrian From the Man Who Invented Them for Game of Thrones|url=http://www.vulture.com/2013/04/game-of-thrones-dothraki-language-inventor.html|accessdate=2013-04-24|newspaper=Vulture|date=2013-04-23|archivedate=2016-08-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821120407/http://www.vulture.com/2013/04/game-of-thrones-dothraki-language-inventor.html}}</ref>. [[BBC]]-дің айтуынша бұл тілдерді сериал көру барысында естіген адамдар саны [[Шотланд (кельттік) тілі|Шотланд]], [[Ирланд тілі|Ирланд]], [[Валлий тілі|Валлий]] тілдерін бірге алғаннан естіген адамдар санынан көбірек<ref>{{cite news|title=Game of Thrones: Can you speak Dothraki?|url=http://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-22461670|accessdate=2013-05-10|newspaper=[[BBC Radio 4]]'s Today programme|date=2013-05-09|archivedate=2016-06-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160623021430/http://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-22461670}}</ref>. Duolingo компаниясы 2017 жылы жоғарғы валириялықтың курстарын бере бастады<ref>{{cite news |last1=Epstein |first1=Adam |title=An app can now teach you High Valyrian from "Game of Thrones" |url=https://qz.com/1027693/game-of-thrones-duolingo-now-offers-a-high-valyrian-language-course/ |access-date=May 25, 2020 |work=[[Quartz (publication)|Quartz]] |publisher=Uzabase |date=July 12, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181029131348/https://qz.com/1027693/game-of-thrones-duolingo-now-offers-a-high-valyrian-language-course/ |archive-date=October 29, 2018}}</ref>. == Рейтинг пен критика == <div align='center'><timeline> ImageSize = width:1100 height:300 PlotArea = left:50 bottom:70 top:20 right:50 AlignBars = justify Colors = id:a value:gray(0.7) id:season1 value:rgb(0.161,0.325,0.329) legend:1-маусым id:season2 value:rgb(0.816,0.600,0.086) legend:2-маусым id:season3 value:rgb(0.361,0.345,0.341) legend:3-маусым id:season4 value:rgb(0.129,0.129,0.129) legend:4-маусым id:season5 value:rgb(0.408,0.255,0.110) legend:5-маусым id:season6 value:rgb(0.180,0.294,0.349) legend:6-маусым id:season7 value:rgb(0.298,0.722,0.914) legend:7-маусым id:season8 value:rgb(0.100,0.700,0.300) legend:8-маусым DateFormat = x.y Period = from:0 till:18 TimeAxis = orientation:vertical ScaleMajor = gridcolor:a increment:1 start:0 Legend = orientation:horizontal PlotData = width:7 color:season1 bar:1 from:start till:2.22 bar:2 from:start till:2.20 bar:3 from:start till:2.44 bar:4 from:start till:2.45 bar:5 from:start till:2.58 bar:6 from:start till:2.44 bar:7 from:start till:2.40 bar:8 from:start till:2.72 bar:9 from:start till:2.66 bar:10 from:start till:3.04 color:season2 bar:11 from:start till:3.86 bar:12 from:start till:3.76 bar:13 from:start till:3.77 bar:14 from:start till:3.65 bar:15 from:start till:3.90 bar:16 from:start till:3.88 bar:17 from:start till:3.69 bar:18 from:start till:3.86 bar:19 from:start till:3.38 bar:20 from:start till:4.20 color:season3 bar:21 from:start till:4.37 bar:22 from:start till:4.27 bar:23 from:start till:4.72 bar:24 from:start till:4.87 bar:25 from:start till:5.35 bar:26 from:start till:5.50 bar:27 from:start till:4.84 bar:28 from:start till:5.13 bar:29 from:start till:5.22 bar:30 from:start till:5.39 color:season4 bar:31 from:start till:6.64 bar:32 from:start till:6.31 bar:33 from:start till:6.59 bar:34 from:start till:6.95 bar:35 from:start till:7.16 bar:36 from:start till:6.40 bar:37 from:start till:7.20 bar:38 from:start till:7.17 bar:39 from:start till:6.95 bar:40 from:start till:7.09 color:season5 bar:41 from:start till:8.00 bar:42 from:start till:6.81 bar:43 from:start till:6.71 bar:44 from:start till:6.82 bar:45 from:start till:6.56 bar:46 from:start till:6.24 bar:47 from:start till:5.40 bar:48 from:start till:7.01 bar:49 from:start till:7.14 bar:50 from:start till:8.11 color:season6 bar:51 from:start till:7.94 bar:52 from:start till:7.29 bar:53 from:start till:7.28 bar:54 from:start till:7.82 bar:55 from:start till:7.89 bar:56 from:start till:6.71 bar:57 from:start till:7.80 bar:58 from:start till:7.60 bar:59 from:start till:7.66 bar:60 from:start till:8.89 color:season7 bar:61 from:start till:10.11 bar:62 from:start till:9.27 bar:63 from:start till:9.25 bar:64 from:start till:10.17 bar:65 from:start till:10.72 bar:66 from:start till:10.24 bar:67 from:start till:12.07 color:season8 bar:68 from:start till:11.76 bar:69 from:start till:10.29 bar:70 from:start till:12.02 bar:71 from:start till:11.80 bar:72 from:start till:12.48 bar:73 from:start till:13.60 </timeline> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ НВО арнасыңдағы алғашқы көрсетілімдегі көрермендер саны (миллиондарда) |- | ! scope=col | 1 Эп. ! scope=col | 2 Эп. ! scope=col | 3 Эп. ! scope=col | 4 Эп. ! scope=col | 5 Эп. ! scope=col | 6 Эп. ! scope=col | 7 Эп. ! scope=col | 8 Эп. ! scope=col | 9 Эп. ! scope=col | 10 Эп. ! scope=col | ''Орташа көрсеткіш'' |- ! scope=row | 1-інші маусым | 2,22 | 2,20 | 2,44 | 2,45 | 2,58 | 2,44 | 2,40 | 2,72 | 2,66 | 3,04 | ''2,52''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20170726190516/http://tvbythenumbers.zap2it.com/1/game-of-thrones-ratings-season-one/ |archivedate=2017-07-26 |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/1/game-of-thrones-ratings-season-one/ |title=Updated: 'Game of Thrones' Ratings: Season One |publisher=[[TV by the Numbers]] |date=2011-06-19 |accessdate=2017-07-26 }}</ref> |- ! scope=row | 2-інші маусым | 3,86 | 3,76 | 3,77 | 3,65 | 3,90 | 3,88 | 3,69 | 3,86 | 3,38 | 4,20 | ''3,80''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160901123724/http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-two-ratings-22729/ |archivedate=2016-09-01 |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-two-ratings-22729/ |title=Game of Thrones: Season Two Ratings |work=TV Series Finale |date=2012-06-11 |accessdate=2016-04-18 }}</ref> |- ! scope=row | 3-інші маусым | 4,37 | 4,27 | 4,72 | 4,87 | 5,35 | 5,50 | 4,84 | 5,13 | 5,22 | 5,39 | ''4,97''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160901123724/http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-three-ratings-27711/ |archivedate=2016-09-01 |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-three-ratings-27711/ |title=Game of Thrones: Season Three Ratings |work=TV Series Finale |date=2013-06-12 |accessdate=2016-04-18 }}</ref> |- ! scope=row | 4-інші маусым | 6,64 | 6,31 | 6,59 | 6,95 | 7,16 | 6,40 | 7,20 | 7,17 | 6,95 | 7,09 | ''6,84''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160901123724/http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-four-ratings-32088/ |archivedate=2016-09-01 |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-four-ratings-32088/ |title=Game of Thrones: Season Four Ratings |work=TV Series Finale |date=2014-06-18 |accessdate=2016-04-18 }}</ref> |- ! scope=row | 5-інші маусым | 8,00 | 6,81 | 6,71 | 6,82 | 6,56 | 6,24 | 5,40 | 7,01 | 7,14 | 8,11 | ''6,88''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160901123724/http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-five-ratings-36234/ |archivedate=2016-09-01 |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-five-ratings-36234/ |title=Game of Thrones: Season Five Ratings |work=TV Series Finale |date=2015-06-16 |accessdate=2016-04-18 }}</ref> |- ! scope=row | 6-ыншы маусым | 7,94 | 7,29 | 7,28 | 7,82 | 7,89 | 6,71 | 7,80 | 7,60 | 7,66 | 8,89 | ''7,69''<ref>{{cite web |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160901123724/http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-thrones-season-six-ratings/ |archivedate=2016-09-01 |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-thrones-season-six-ratings/ |title=Game of Thrones: Season Six Ratings |work=TV Series Finale |date=2016-06-28 |accessdate=2016-04-24 }}</ref> |- ! scope=row | 7-інші маусым | 10,11 | 9,27 | 9,25 | 10,17 | 10,72 | 10,24 | 12,07 ! colspan="3"| | ''10,26''<ref>{{cite web |url=http://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-seven-ratings/ |title=Game of Thrones: Season Seven Ratings |work=TV Series Finale |accessdate=2017-08-29 |archive-date=2017-09-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170916220717/https://tvseriesfinale.com/tv-show/game-of-thrones-season-seven-ratings/ |deadlink=no }}</ref> |- ! scope=row | 8-інші маусым | 11,76 | 10,29 | 12,02 | 11,80 | 12,48 | 13,60 ! colspan="4"| | ''11,99''<ref>{{cite web |url=https://tvline.com/2019/05/20/game-of-thrones-finale-ratings-season-8-iron-throne/ |title=Ratings: Game of Thrones Series Finale Breaks Records, Tops 19 Million Viewers |work=[[TVLine]] |last=Webb Mitovich |first=Matt |date=2019-05-20 |accessdate=2019-05-20 |archive-date=2020-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200116023410/https://tvline.com/2019/05/20/game-of-thrones-finale-ratings-season-8-iron-throne/ |deadlink=no }}</ref> |- |} </div> == Жүлделер мен номинациялар == 2013 жылда телесериалдың 3 көрсетілген маусымы 34 жүлде ұтып алды; оның ішінде 8 "Эмми" және 1 "Алтын глобус". Қатарында "Үздік көмекші актер" номинцаиясында "Эмми" және "Алтын глобусы" бар сыйлар санынан сериалдың ең үздік актері Тирион Ланнистерді ойнаған Питер Динклидж. {| class="wikitable" style="width:99%;" |- ! Жыл !! Сый !! Санаты !! Номинант(тар) !! Дереккөз |- |rowspan="9"| 2011 |rowspan="2"|«[[Эмми]]» | «Драмалық телесериалдағы үздік көмекші актер» | «Baelor» эпизодындағы Тирион Ланнистер рөлі үшін [[Питер Динклидж]] | style="text-align:center;" rowspan="2" |<ref name="emmy">{{cite web|url=http://www.emmys.com/shows/game-thrones|title=Game Of Thrones|publisher=emmys.com|lang=en|accessdate=2013-09-24|archive-date=2017-04-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170413192605/http://www.emmys.com/shows/game-thrones|deadlink=no}}</ref> |- | «Титрлардың үздік дизайны» | Ангус Валл, Роберт Фэн, Кирк Х. Шинтани, Хамид Шаукат |- |rowspan="2"| [[Scream (премия, 2011)|Scream]] | Үздік телесериал | «Тақтар таласы» | style="text-align:center;" rowspan="2" |<ref>{{cite web |url=http://www.spike.com/events/scream-awards-2011/ |title=SCREAM Awards 2011 |work=Spike TV |publisher=Viacom Entertainment Group |accessdate=2011-09-07 |archive-date=2011-09-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110923173857/http://www.spike.com/events/scream-awards-2011 |deadlink=no }}</ref> |- | Үздік көмекші актер | Питер Динклидж |- | [[Теледидарлық сыншылар ассоциациясы|Теледидарлық сыншылар ассоциациясының премиясы]] | Көрнекті жаңа программа | «Тақтар таласы» | style="text-align:center;" |<ref>{{cite web|url=http://entertainment.time.com/2011/08/07/game-of-thrones-mad-men-and-nick-effing-offerman-top-tv-critics-awards/|title=Game of Thrones, Mad Men and Nick Effing Offerman Top TV Critics' Awards Read more: http://entertainment.time.com/2011/08/07/game-of-thrones-mad-men-and-nick-effing-offerman-top-tv-critics-awards/#ixzz2fY2f4o00|last=Poniewozik|first=James|date=2011-08-07|publisher=[[Time]]|lang=en|accessdate=2013-09-21|archive-date=2013-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20130925163344/http://entertainment.time.com/2011/08/07/game-of-thrones-mad-men-and-nick-effing-offerman-top-tv-critics-awards/|deadlink=no}}</ref> |- | [[Спутник]] | «Телесериал, минисериал, теледадарық фильм — үздік көмекші актер» | Питер Динклидж | |- | [[АҚШ киноактелер гильдиясының премиясы]] | Каскадерлер ансамблі көрнекті орындауы | «Тақтар таласы» | |- | «[[Алтын глобус]]» | «Телесериал, минисериал, теледадарық фильм — үздік көмекші актер» | Питер Динклидж | |- | [[Пибоди премиясы|Джордж Фостер Пибоди премиясы]] | style="background:lightgrey;"| | «Тақтар таласы» | style="text-align:center;" |<ref>{{cite web|title='Game of Thrones' and 'Homeland' among Peabody Award winners|url=http://www.hitfix.com/articles/game-of-thrones-and-homeland-among-peabody-award-winners|publisher=HitFix|first=Dave|last=Lewis|accessdate=2013-03-13|date=2012-04-04|archive-date=2013-10-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20131019124540/http://www.hitfix.com/articles/game-of-thrones-and-homeland-among-peabody-award-winners|deadlink=no}}</ref> |- |rowspan="8"| 2012 || [[Теледидарлық сыншылар ассоциациясы|Теледидарлық сыншылар ассоциациясының премиясы]] | Жыл бағдарламасы | «Тақтар таласы» || |- | [[АҚШ киноактелер гильдиясының премиясы]] | Каскадерлер ансамблі көрнекті орындауы | «Тақтар таласы» | |- |rowspan="6"| «[[Эмми]]» | Драмалық және комедиялық сериалдағы көрнекті дыбыстық монтаж (1 сағат санатында) | Мэтью Уотерс, Оннали Бланк, Ронан Хилл и Мервин Мур «Blackwater» эпизоды үшін | style="text-align:center;" rowspan="6" |<ref name="emmy" /> |- | Сериалдағы көрнекті дыбыстық монтаж | |Питер Браун, Кира Ройсслер, Тим Хэндс, Пол Ауличино, Стивен П. Робинсон, Ванесса Лапато, Бретт Восс, Джеймс Мориано, Джеффри Вилхойт, Дэвид Клотц |- | Көрнекті визуалды эффекттер | Рейнер Гомбос, Юрий Станоссек, Свен Мартин, Стив Каллбак, Ян Фидлер, Крис Стэннер, Тобиас Маневитц, Тило Эверс, Адам Чейзен «Valar Morghulis» эпизоды үшін |- | Сериалдағы көрнекті костюмдер | Мишель Клэптон, Александер Фордэм и Хлоя Обри «The Prince of Winterfell» эпизоды үшін |- | Бір камерамен түсірілетін телесериалдағы үздік грим (скульптурларалық гримнан басқа) | Пол Энгеле и Мелисса Лэкерстин «The Old Gods and the New» эпизоды үшін |- | Бір камерамен түсірілетін телесериалдағы үздік бағыттау | Джема Джексон, Фрэнк Уолш и Тина Джонс «Garden of Bones», «The Ghost of Harrenhal» и «A Man Without Honor» эпизодтары үшін |- |rowspan="5"| 2013 | [[British Academy Television Awards]] | Radio Times Audience Award | «Тақтар таласы» | style="text-align:center;" |<ref>{{cite web|title=Radio Times Audience Award in 2013|url=http://awards.bafta.org/award/2013/television/radio-times-audience-award|publisher=British Academy of Film and Television Arts|accessdate=2013-05-15|archive-date=2013-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20130608062054/http://awards.bafta.org/award/2013/television/radio-times-audience-award|deadlink=no}}</ref> |- | [[Теледидар критиктарының таңдауы]] | Үздік драмалық телесериал | «Тақтар таласы» | |- | [[Теледидарлық сыншылар ассоциациясы|Теледидарлық сыншылар ассоциациясының премиясы]] | Драмалық телесериалды көрнекті жетістік | «Тақтар таласы» | style="text-align:center;" |<ref>{{cite news |url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2013/08/03/breaking-bad-the-americans-game-of-thrones-bunheads-tatiana-maslany-among-tca-awards-winners/195437/ |title='Breaking Bad,' 'The Americans,' 'Game of Thrones, 'Bunheads,' Tatiana Maslany Among TCA Awards Winners |author=Seidman, Robert |date=2013-08-03 |work=TV by the Numbers |accessdate=2013-08-05 |archivedate=2013-08-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130806234036/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2013/08/03/breaking-bad-the-americans-game-of-thrones-bunheads-tatiana-maslany-among-tca-awards-winners/195437/ }}</ref> |- |rowspan="2"| «[[Эмми]]» | Көрнекті визуалды эффекттер | Рейнер Гомбос, Юрий Станоссек, Свен Мартин, Стив Каллбак, Ян Фидлер, Крис Стэннер, Тобиас Маневитц, Тило Эверс, Адам Чейзен «Valar Dohaeris» эпизоды үшін | style="text-align:center;" rowspan="2" |<ref name="emmy" /> |- | Бір камерамен түсірілетін телесериалдағы үздік грим (скульптурларалық гримнан басқа) | Пол Энгеле и Мелисса Лэкерстин «Kissed by Fire» эпизоды үшін |} == Спин-оффтар == 2017 жылдың 5 мамыры HBO арнасы «Тақтар таласы» бойынша сценаристтары Макс Боренштейн, Джейн Голдман, Брайан Хелгеленд пен Карли Рей 4 спин-офф жасалатыны туралы жариялады. Джордж Р. Р. Мартин, Дэвид Бениофф және Д. Б. Уайсс жобаларға продюссер ретінде қосылады<ref>{{cite news |last1=Goldberg |first1=Lesley |title='Game of Thrones': Fifth "Successor Show" in the Works at HBO, George R.R. Martin Says |url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/game-thrones-fifth-successor-show-works-at-hbo-george-rr-martin-says-1003682 |accessdate=2017-05-15 |work=The Hollywood Reporter |date=2017-05-14 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170515142249/http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/game-thrones-fifth-successor-show-works-at-hbo-george-rr-martin-says-1003682 |archivedate=2017-05-15 |df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite news|last1=Holloway|first1=Daniel|title=‘Game of Thrones’ Spinoffs in the Works at HBO|url=http://variety.com/2017/tv/news/game-of-thrones-spinoff-hbo-1202409434/|accessdate=2017-05-04|work=Variety|date=2017-05-04|archivedate=2017-05-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170505013455/http://variety.com/2017/tv/news/game-of-thrones-spinoff-hbo-1202409434/}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2017/4-got-spinoffs-in-work/ |title=Рассматривается 4 варианта новых сериалов HBO по миру Песни Льда и Пламени |access-date=2017-05-05 |archive-date=2020-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200629150751/https://7kingdoms.ru/2017/4-got-spinoffs-in-work/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://lenta.ru/news/2017/05/15/grrm/ |title=Джордж Мартин раскрыл детали пяти спин-оффов «Игры престолов» |access-date=2017-05-15 |archive-date=2018-07-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180718232823/https://lenta.ru/news/2017/05/15/grrm/ |deadlink=no }}</ref>. Брайан Когман бесінші спин-оффтың сценаристі болады<ref>{{Cite web |url=http://7kingdoms.ru/2017/dzhordzh-martin-pomogaet-kogmanu-spin-off/ |title=Джордж Мартин помогает Брайану Когману с одним из спин-оффов «Игры престолов» |access-date=2017-09-22 |archive-date=2017-09-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170922194214/http://7kingdoms.ru/2017/dzhordzh-martin-pomogaet-kogmanu-spin-off/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=http://ew.com/tv/2017/09/20/game-thrones-bryan-cogman-5th-prequel/ |title=Game of Thrones writer Bryan Cogman developing a 5th prequel series |work=Entertainment Weekly |first=James |last=Hibberd |date=2017-09-20 |accessdate=2017-09-20 |archive-date=2017-09-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170920195244/http://ew.com/tv/2017/09/20/game-thrones-bryan-cogman-5th-prequel/ |deadlink=yes }}</ref>. 2018 жылдың 8 мамыры HBO өкілдері «Ұзақ түн» бейресми атаулы сериалдың пилоттық бөлімін мақұлдады. Оқиғасы «Тақтар таласына» дейін мыңдаған жылдар бұрын болған сериалдың сценаристі Джейн Голдман еді<ref>{{Cite news|url=http://ew.com/tv/2018/06/08/game-thrones-prequel-jane-goldman/|title=Breaking: 'Game of Thrones' prequel pilot ordered by HBO. Full details...|last=Hibberd|first=James|date=2018-06-08|work=Entertainment Weekly|access-date=2018-06-08|accessdate=2018-06-10|archivedate=2021-03-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210303155451/https://ew.com/tv/2018/06/08/game-thrones-prequel-jane-goldman/}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://7kingdoms.ru/2018/spin-off-pilot-episode/ |title=В HBO определились с преемником «Игры престолов» |access-date=2018-06-10 |archive-date=2018-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612140918/https://7kingdoms.ru/2018/spin-off-pilot-episode/ |deadlink=no }}</ref>. 2019 жылдың қазаныңда HBO жобаны жабық жариялады, және [[Алау мен қан]] кітабына негізделген [[Айдаһар үйі]] сериалының ресми түрде анонсын жасады<ref>{{Cite web |url=https://dtf.ru/cinema/78346-oficialno-anonsirovan-serial-dom-drakona-vo-vselennoy-igry-prestolov |title=Официально анонсирован сериал «Дом дракона» во вселенной Игры престолов |access-date=2019-10-30 |archive-date=2019-10-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191030085438/https://dtf.ru/cinema/78346-oficialno-anonsirovan-serial-dom-drakona-vo-vselennoy-igry-prestolov |deadlink=no }}</ref>. 2022 жылдың мамырында [[Кит Харингтон]] басты рөлдегі «Сноу» сериалы жасалуының ерте кезеңіңде екені белгілі болды<ref>{{cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/game-of-thrones-jon-snow-spinoff-1235167415/|title='Game of Thrones' Jon Snow Sequel Series in Development at HBO (Exclusive)|first=James|last=Hibberd|website=The Hollywood Reporter|date=2022-06-16|access-date=2022-06-17|archive-date=2022-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20220711033328/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/game-of-thrones-jon-snow-spinoff-1235167415/|deadlink=no}}</ref>. Джордж Мартинның жобаға қатысатының және жобаның инициаторы Харингтон екенін растады<ref name="SnowSequelSeries">{{cite web|url=https://deadline.com/2022/06/kit-harington-game-of-thrones-sequel-series-snow-george-r-r-martin-1235051162/|title='Game Of Thrones' Creator George R.R. Martin Reveals Jon Snow Sequel's "Working Title", Showrunners On Board|first=Dominic|last=Patten|website=Deadline|date=2022-06-23|access-date=2022-06-24|archive-date=2022-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20220719065432/https://deadline.com/2022/06/kit-harington-game-of-thrones-sequel-series-snow-george-r-r-martin-1235051162/|deadlink=no}}</ref>. Мамырда Джордж Мартин тағы да үш сериалдың шығатынын жариялады: Оң мың кеме - ройнарлар патшайымы Нимерияның халқымен Дорнға көшуі туралы; Теңіз жыланы - Айдаһарлар үйінде көрсетілген Корлис Веларион туралы; [[Жеті патшалық рыцарьі (сериал)|Жеті патшалық рыцарьі]] - Дункан биік пен оның сквайры Эгг туралы<ref name="SnowSequelSeries" />. == Дереккөздер == {{дереккөздер|3}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://kinostan.kz/film/view?id=832 "Тақтар ойыны" Киностан сайтында] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160805125741/http://kinostan.kz/film/view?id=832 |date=2016-08-05 }} * {{Ресми сайт}} * [http://www.makinggameofthrones.com Making Game of Thrones] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160602042001/http://www.makinggameofthrones.com/ |date=2016-06-02 }}, Сериалдың өндірілісі туралы ресми сайт{{ref-en}} * [http://www.dothraki.com/ Дотраки тіліне арналған ресми сайт]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150715151013/http://www.dothraki.com/ |date=2015-07-15 }}{{ref-en}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:АҚШ телесериалдары]] [[Санат:2011 жылы шыққан АҚШ телесериалдары]] [[Санат:HBO телебағдарламалары]] [[Санат:Тақтар таласы]] kcvrdpgyi5f6ipqkljpfyqrrsmdxowc Қазақстан азаматтарына қойылатын визалық талаптар 0 529248 3404384 3360109 2024-11-24T05:15:04Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Magallanes,_Chile.svg]]» деген «[[:File:Flag_of_Magallanes_y_la_Antártica_Chilena,_Chile.svg]]» дегенмен алмастырылды. 3404384 wikitext text/x-wiki {{toc-right}}'''Қазақстан азаматтарына қойылатын визалық талаптар''' — бұл басқа мемлекеттердің билігі [[Қазақстан]] азаматтарына қоятын кіруге әкімшілік шектеулер. Қозғалыс еркіндігі жағынан [[Орталық Азия|Орталық Азияда]] бірінші орын алады. {| class="wikitable" |+Төлқұжат статистикасы !Ел !Визасыз елдер саны !Қозғалыс еркіндігі !Дереккөз |- |{{Байрақ|Қазақстан}} |77 |[[Henley паспорт индексі|64-орын]] |<ref>{{cite web|title=The Henley Passport Index 2023 Global Ranking|url=https://cdn.henleyglobal.com/storage/app/media/HPI/Henley%20Passport%20Index%202023%20November%20Global%20Ranking.pdf|publisher=Henley & Partners|accessdate=2023-11-15}}</ref> |} == Виза талаптарының картасы == [[Сурет:Visa_requirements_for_Kazakhstani_citizens.svg|ортаға|нобай|800x800 нүкте|Қазақстан азаматтарына визасыз кіру немесе келе салып виза алуға мүмкіндік беретін елдер мен территориялар картасы{{legend|#002377|{{Байрақ|Қазақстан}}}} {{legend|#1191E5|Қозғалыс еркіндігі}} {{legend|#22B14C|Визасыз кіру}} {{legend|#B5E61D|Келген кездегі виза}} {{legend|#61C7A1|Электронды виза}} {{legend|#79D343|Виза келген кезде де, онлайн да қол жетімді}} {{legend|#ABABAB|Виза қажет}}]] == Қазақстан азаматтарының жол жүру құжаттары == <gallery mode="nolines"> Сурет:KZepassport.jpg|Биометриялық [[Қазақстан Республикасы азаматының төлқұжаты|қазақстандық төлқұжаттың]] мұқабасы Сурет:KZ-ID-card-new.jpg|[[Қазақстан азаматының жеке куәлігі]] Сурет:Service_passport_of_Kazakhstan.jpg|Қазақстан азаматының қызметтік төлқұжатының мұқабасы Сурет:DippassportKaz.jpg|Қазақстан азаматының дипломатиялық төлқұжатының мұқабасы </gallery> == Өзгерістер == '''Визалық талаптарды алып тастады:''' [[Түркия]] (1992 жылғы 2 сәуір), [[Моңғолия]] (1995 жылғы 2 қаңтар), [[Барбадос]] (1995 жылғы 21 қыркүйек), [[Албания]] (1998 жылғы 29 маусым), [[Самоа]] (1998 жылғы 15 желтоқсан), [[Эквадор]] (1999 жылғы 15 шілде), [[Кук аралдары]] (4 ақпан 2002 ж.), [[Антигуа және Барбуда]] (17 ақпан 2002 ж.), [[Гаити]] (14 ақпан 2004 ж.), [[Филиппин|Филиппиндер]] (15 Сәуір 2014 ж.), [[Доминика]] (13 мамыр 2004 ж.), [[Намибия]] (2 тамыз 2005 ж.), [[Ниуэ]] (11 Ақпан 2007 ж.), [[Сент-Винсент және Гренадиндер]] (5 наурыз 2007 ж.), [[Сербия]] (28 мамыр 2012 ж.), [[Гонконг]] (26 шілде 2012 ж.), [[Колумбия]] (2014 ж.), [[Аргентина]] (1 қараша 2014 ж.), [[Корея Республикасы|Оңтүстік Корея]] (29 қараша 2014 ж.), [[Индонезия]] (қыркүйек 2015 ж.), [[Бразилия]] (6 қыркүйек 2016 ж.), [[Коста-Рика]] (желтоқсан 2016 ж.), [[Біріккен Араб Әмірліктері]] (10 наурыз 2018 ж.), [[Черногория]] (15 сәуір 2019 ж.), [[Оман]] (1 сәуір 2022 ж.), [[Мальдив Республикасы|Мальдив аралдары]] (9 мамыр 2022 ж.), [[Андорра]] (5 тамыз 2022), [[Иран]] (11 Қараша 2022), [[Қытай]] (18 мамыр 2023), [[Тайланд]] (19 сәуір 2024 ж.) '''Келу визаларын енгізді:''' [[Камбоджа]] (1995 ж. 15 қараша), [[Палау Республикасы|Палау]] (1996 ж. 2 шілде), [[Кабо-Верде]] (1998 ж. 27 наурыз), [[Лаос]] (1998 ж. 1 шілде), [[Ливан]] (1999 ж. 4 наурыз), [[Кения]] (1999 ж. 15 наурыз), [[Боливия]] (1999 ж. 30 маусым (2000 ж. 19 шілде), [[Никарагуа]] (2000 ж. 23 тамыз), [[Бангладеш]] (2001 ж. 19 наурыз), [[Комор аралдары]] (2001 ж. 1 шілде), [[Ямайка]] (2002 ж. 14 наурыз), [[Макао]] (2002 ж. 11 мамыр), [[Уганда]] (2002 ж. 9 қараша), [[Замбия]] (2003 ж. 15 қаңтар), [[Непал]] (2003 ж. 16 ақпан), [[Мадагаскар]] (2003 ж. 28 қыркүйек), [[Маврикий]] (2004 ж. 19 қаңтар), [[Тувалу]] (2006 ж. 15 қазан), [[Мозамбик]] (2008 ж. 1 қыркүйек), [[Қатар]] (2017 ж. 22 маусым), [[Руанда]] (2018 жылғы 1 қаңтар) және [[Сауд Арабиясы]] (2019 жылғы 27 қыркүйек). '''Электрондық визалар енгізілді:''' [[Аустралия]] (2013 жылғы қарашадан бастап электрондық қонақ визасы), [[Лесото]] (2017 жылғы 1 мамыр), [[Джибути]] (2018 жылғы 18 ақпан), [[Үндістан]] (2018 жылғы 5 наурыз), [[Эфиопия]] (2018 жылғы 1 маусым) және [[Сауд Арабиясы]] (2019 жылғы 27 қыркүйек). '''Визалық талаптарды қалпына келтірді:''' [[Эстония]] (1 шілде 1992 ж.), [[Латвия]] (1993 ж.), [[Литва]] (1 қараша 1993 ж.), [[Словакия]] (6 мамыр 1994 ж.), [[Мажарстан]] (6 қараша 1996 ж.), [[Болгария]] (1 қаңтар 1999 ж.), [[Түрікменстан]] (19 маусым 1999 ж.) [[Румыния]] (2000 ж.1 шілде), [[Чехия]] (2000 ж. 22 қазан) және [[Польша]] (2001 ж. 12 қаңтар). == Визалық талаптар == Туристік мақсатта саяхаттайтын қарапайым төлқұжат иелеріне арналған визалық талаптар: <ref>{{Cite web|title=Қазақстан Республикасының азамматары үшін визалық режимі|url=https://egov.kz/cms/kk/articles/visa_free_regime|accessdate=12.08.2023|lang=kk|author=egov.kz}}</ref> {| class="wikitable sortable" !Мемлекет !Азаматтық төлқұжат (N) !Рұқсат етілген уақыт !Дипломатиялық төлқұжат (D) !Қызметтік төлқұжат (S) !<big>Ескертпелер</big> !Өзара қарым-қатынас |- |{{байрақ|Ауғанстан}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Визаға сұраныс [http://astana.mfa.af/ Астанадағы елшілік] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220808191157/https://astana.mfa.af/ |date=2022-08-08 }} пен Алматыдағы консульдік арқылы қаралады |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Албания}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |365 күн ішінде 90 күн |{{no|X}} |- |{{байрақ|Алжир}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | Алжирге виза Астанадағы [https://embastana.mfa.gov.dz/services-for-foreigners/entry-visa-to-algeria-1 елшілікте] қаралады |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Андорра}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |365 күн ішінде 90 күн, елдің әуежайы жоқ, Испания немесе Франция арқылы Шенген визасымен кіру керек |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Ангола}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |[[Ресей|Ресейдегі]] [https://angolarussia.ru/en/consular/samples-of-documents.html Ангола Елшілігінің консулдық бөлімі] [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы]] елдеріндегі консулдық қамтамасыз етуге жауапты. |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Антигуа және Барбуда}} | {{yes|Виза қажет емес}} |180 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Аргентина}} | {{yes|Виза қажет емес}} | 30 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Армения}} | {{yes|Виза қажет емес}} |180 күн | {{yes|180 күн виза қажет емес}} | {{yes|180 күн виза қажет емес}} |365 күн ішінде 180 күн |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Аустралия}} | style="background-color:#EEE685" | Онлайн виза қажет | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Онлайн визалық өтініштер Аустралияның Сербиядағы елшілігінде қаралады. Онлайн виза сайты: https://immi.homeaffairs.gov.au/help-support/applying-online-or-on-paper/online |{{no|X}} |- |{{байрақ|Аустрия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]]Визаға сұраныстар [https://almati.mfa.gov.hu/rus Алматыдағы Мажарстанның Бас Консульдігінде], [https://www.bmeia.gv.at/kk/oeb-astana/ Аустрияның Астанадағы елшілігінде], [https://visa.vfsglobal.com/kaz/ru/aut VFS визалық орталығында] қабылданады |{{no|X}} |- |{{байрақ|Әзірбайжан}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} |180 күн ішінде 90 күн 30 күннен соң жергілікті полицияға тіркелуі керек. <ref>{{Cite web|title=Әзірбайжан Республикасы Мемлекеттік Көші-Қон Қызметі|url=https://migration.gov.az/ru/oyq|accessdate=12.08.2023|lang=kk|author=migration.gov.az}}</ref> Каспий теңізіндегі порт арқылы шекарадан өту үшін Әзірбайжан Республикасының Ақтау қаласындағы Бас консульдігіне хабарласуы керек <ref>{{Cite web|title=Әзірбайжан Республикасының Ақтау қаласындағы Бас консулдығы|url=https://aktau.mfa.gov.az/ru|accessdate=12.08.2023|author=mfa.gov.az|lang=ru}}</ref> |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Багам аралдары}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Виза [https://mofa.gov.bs/evisa-online-services/ Багам аралдарының Сыртқы істер министрлігінің ресми сайтында] сұралады |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Бахрейн}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза / Келген кездегі Виза |14 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Виза [https://www.evisa.gov.bh/list-of-onarrival-visa-country.html Бахрейн Корольдігінің Сыртқы істер министрлігінің ресми сайтында] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201026083302/https://www.evisa.gov.bh/list-of-onarrival-visa-country.html |date=2020-10-26 }} сұралады |{{no|X}} |- |{{байрақ|Бангладеш}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза |30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Келушілер елде болу мерзімін ұзарту туралы өтініш бере алады. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Барбадос}} | {{yes|Виза қажет емес}} |28 күн | {{no|Виза қажет}} | {{yes|виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Беларусь}} | {{yes|Виза қажет емес}} |шексіз | {{yes|Виза қажет емес}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күннен соң полицияға тіркелу кеорек |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Бельгия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]]Шенген визаларын [https://www.bmeia.gv.at/kk/oeb-astana/ Аустрияның Астана қаласындағы Бас консулдығы] немесе [https://almati.mfa.gov.hu/rus Алматы қаласындағы Мажарстанның Бас консулдығы] береді. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Белиз}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Кез келген Белиз елшілігінде виза алуға болады<ref>{{Cite web|title=Белиз дипломатиялық өкілдіктерінің тізімі|url=https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_diplomatic_missions_of_Belize|accessdate=12.08.2023|author=Ағылшынша Уикипедия|lang=en}}</ref> |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Бенин}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Мемлекеттің [https://www.visit-benin.org/visas-and-requirements/ ресми сайтынан] алуға болады |{{no|X}} |- |{{байрақ|Бутан}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | 30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Мемлекеттің [https://visit.doi.gov.bt/ ресми сайтынан] алуға болады |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Боливия}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза / Келген кездегі Виза |90 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Босния және Герцеговина}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Ботсвана}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Бразилия}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Бруней}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Болгария}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |Кипр, Румыния, Шенген визалары арқылы кіруге болады |{{no|X}} |- |{{байрақ|Буркина-Фасо}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Бурунди}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза |1 ай | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Камбоджа}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза / Келген кездегі Виза |30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Камерун}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Канада}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Кабо-Верде}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Орталық Африка Республикасы}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Чад}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Чили}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Қытай}} | {{yes|Виза қажет емес}} | 30 күн | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} |180 күн ішінде 90 күннен аспауы қажет.<ref>{{Cite web|title=Қазақстан мен Қытай арасындағы визасыз режим туралы келісімнің күшіне енуі туралы|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/news/details/639900?lang=kk|accessdate=23.10.2023|lang=kk|author=ҚР СІМ}}</ref> |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Колумбия}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |365 күн ішінде 180 күн |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Коморлар}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Конго Республикасы}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Конго Демократиялық Республикасы}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |7 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Коста-Рика}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Кот-д’Ивуар}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |3 ай | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Электронды визаның иелері Порт-Буэ әуежайы арқылы келуі керек. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Хорватия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Куба}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Кипр}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |Болгария, Румыния, Шенген визалары арқылы кіруге болады |{{no|X}} |- |{{байрақ|Чехия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Дания}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Джибути}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |31 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Доминика}} | {{yes|Виза қажет емес}} |21 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Доминикан Республикасы}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Эквадор}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күн | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Мысыр}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза / Келген кездегі Виза | | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Сальвадор}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Экваторлық Гвинея}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Эритрея}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Эстония}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Эсватини}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Эфиопия}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |90 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | * Электрондық виза иелері Аддис-Абеба Боле халықаралық әуежайы арқылы келуі керек * Электрондық визалар 30 немесе 90 күнге беріледі. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Фиджи}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Финляндия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Франция}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Габон}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Электрондық виза иелері Либревиль халықаралық әуежайы арқылы келуі керек. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Гамбия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Грузия}} | {{yes|Виза қажет емес}} |365 күн | {{yes|365 күн виза қажет емес}} | {{yes|365 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Германия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Гана}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Грекия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Гренада}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Гватемала}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Гвинея}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |90 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Гвинея-Бисау}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза | 90 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Гайана}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Гаити}} | {{yes|Виза қажет емес}} |3 ай | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Гондурас}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Мажарстан}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Исландия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Үндістан}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Индонезия}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза | | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Иран}} | {{yes|Виза қажет емес}} |14 күн |{{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Ирак}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Ирландия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Британдық "С" санатындағы виза иелері үшін визасыз режим 2021 жылдың 31 қазанына дейін жарамды. Жалпы туристік аймаққа бірінші кіру нүктесі Ұлыбританияда болған жағдайда ғана кіруге рұқсат етіледі. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Израиль}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Италия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Ямайка}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Виза Канада, Америка Құрама Штаттары, Ұлыбритания немесе Шенген аймағына мүше мемлекеттер берген жарамды виза иелері үшін жойылады және олардың қызылшаға, қызамыққа және полиомиелитке қарсы егілгені туралы дәлелдері бар. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Жапония}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Иордания}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза / Келген кездегі Виза |3 ай | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Кения}} | {{yes|Электрондық саяхатқа рұқсат}} |3 ай | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Өтініштер сапардан 90 күн бұрын жіберілуі мүмкін және кем дегенде 3 күн бұрын жіберілуі керек. Бұл төлем 34,09 АҚШ долларын құрайды. Сары безгекке қарсы вакцинация сертификаты эндемиялық елдерден келген жағдайда қажет. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Кирибати}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|КХДР}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Корея Республикасы}} | {{yes|K-ETA}} |30 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |180 күн ішінде 60 күн K-ETA формасы [https://www.k-eta.go.kr/portal/apply/index.do Корея Республикасының Үкіметінің сайтында] толтырылады |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Кувейт}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Қырғызстан}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{yes|виза қажет емес}} | {{yes|виза қажет емес}} |Жеке куәлікпен Қазақстаннан кіруге болады. Қазақстан азаматтары елге соңғы шыққан күнінен 90 күн өткен соң қайта кіре алады. |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Лаос}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза / Келген кездегі Виза |30 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Латвия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Ливан}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі тегін виза | 30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Лесото}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Либерия}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Ливия}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} |Электронды виза мемлекеттің [https://evisa.gov.ly/ ресми сайтында] рәсімделеді. |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Лихтенштейн}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Литва}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|90 күн виза қажет емес}} |{{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Люксембург}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|90 күн виза қажет емес}} |{{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Мадагаскар}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза |60 күн |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Малави}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Малайзия}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күн | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Мальдив Республикасы}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күн |{{yes|30 күн виза қажет емес}} |{{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Мали}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Мальта}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Маршалл аралдары}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза |90 күн |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Мавритания}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} |Нуакшот-Умтунси халықаралық әуежайында қол жетімді. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Маврикий}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза |60 күн | {{yes|Келген кездегі виза}} | {{yes|Келген кездегі виза}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Мексика}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Микронезия}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Молдова}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |180 күнде 90 күн |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Монако}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Де-факто Шенген визасы қажет |{{no|X}} |- |{{байрақ|Моңғолия}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Черногория}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |Визасыз режим 1 мамырдан 31 қазанға дейін, болу мерзімі 30 күнге дейін. |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Марокко}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Мозамбик}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза / Келген кездегі Виза |30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Бейра, Нампула, Мапуту, Пемба, Тете және Виланкуло әуежайларында қол жетімді. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Мьянма}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |28 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Электрондық виза иелері Янгон, Нейпидо, Мандалай әуежайлары арқылы немесе Таиланд — Тачилейк, Мявади және Кавтаунг немесе Үндістан — Рих Хав Дар және Таму шекарасынан өтетін жер учаскелері арқылы келуі керек. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Намибия}} | {{yes|Виза қажет емес}} |3 ай | {{yes|Виза қажет емес}} | {{yes|Виза қажет емес}} |180 күн ішінде 90 күн |{{no|X}} |- |{{байрақ|Науру}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Непал}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза / Келген кездегі Виза |90 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Нидерланд}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Жаңа Зеландия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Никарагуа}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Нигер}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Нигерия}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |90 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Македония}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Норвегия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Оман}} | {{yes|Виза қажет емес}} |14 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |АҚШ, Канада, Австралия, Ұлыбритания немесе Шенген елдерінің резиденттеріне немесе виза иелеріне арналған электрондық виза. Қайту билеттері мен расталған қонақүй брондауы болуы керек. |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Пәкістан}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |3 ай | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} |Онлайн виза құқығы. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Палау Республикасы}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі тегін виза |30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Панама}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Папуа — Жаңа Гвинея}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | 60 күн |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} |"Туристік - Жеке Маршрут" санаты бойынша онлайн режимінде виза алуға өтініш бере алады. |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Парагвай}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Перу}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Филиппин}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күн |{{yes|30 күн виза қажет емес}} |{{yes|30 күн виза қажет емес}} |Виза келгеннен кейін 59 күннен аспайтын мерзімге беріледі. |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Польша}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|90 күн виза қажет емес}} |{{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Португалия}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|90 күн виза қажет емес}} |{{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Катар}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күн | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Румыния}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |Болгария, Кипр, Шенген визалары арқылы кіруге болады |{{no|X}} |- |{{байрақ|Ресей}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | * Жеке куәлікпен тікелей Қазақстаннан кіруге болады * 180 күн ішінде 90 күн |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Руанда}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза / Келген кездегі Виза |30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | Кения немесе Уганда берген Шығыс Африкаға туристік визамен кіруге болады. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Сент-Китс және Невис}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Сент-Люсия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Бір күнге келетін круиздік кеме жолаушылары виза алудан босатылады. |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Сент-Винсент және Гренадиндер}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{yes|180 күн виза қажет емес}} | {{yes|180 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Самоа}} | {{yes|Виза қажет емес}} |60 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Сан-Марино}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Де-факто Шенген визасы қажет |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Сан-Томе және Принсипи}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Сауд Арабиясы}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза / Келген кездегі Виза |90 күн | {{yes|Виза қажет емес}} | {{yes|Виза қажет емес}} |Қызметтік/дипломатиялық паспорттарға визалық талаптар алынып тасталды.<ref>{{Cite web|title=Қазақстан мен Сауд Арабиясы дипломатиялық және қызметтік/арнайы паспорттардың иелерін визалық талаптардан босату туралы келісімге қол қойды|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/news/details/674342?lang=kk|accessdate=21.12.2023}}</ref> |{{no|X}} |- |{{байрақ|Сенегал}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Сербия}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күн | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} |24 сағаттан соң полицияға тіркелу керек |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Сейшель аралдары}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күн | {{yes|Виза қажет емес}} | {{yes|Виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Сьерра-Леоне}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |3 ай | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Сингапур}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} |Үшінші елге/елден транзит жағдайында 96 сағатқа визасыз режим. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Словакия}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Словения}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Соломон аралдары}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Сомали}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза |30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Босасо, Галкайо және Могадишо әуежайларында қол жетімді. |{{no|X}} |- |{{байрақ|ОАР}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Оңтүстік Судан}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Испания}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Шри-Ланка}} | style="background-color:#EEE685" |ETA / Келген кездегі Виза |30 күн/60 күн | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | * Стандартты визалық виза кез-келген 6 ай ішінде 60 күн тұруға мүмкіндік береді. * Визалық алымдар (стандартты визалық виза үшін): ** SAARC - 35 АҚШ доллары ** SAARC емес - 75 АҚШ доллары * Электрондық виза санаттары үшін 18,50 АҚШ доллары көлемінде қосымша қызмет ақысы алынады. * 2 күндік әуежайлық тегін транзиттік кезең |{{no|X}} |- |{{байрақ|Судан}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Суринам}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |25 АҚШ доллары кіру жарнасы келген кезде төленуі керек. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Швеция}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Швейцария}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына мүше ел]] |{{no|X}} |- |{{байрақ|Сирия}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Тәжікстан}} | {{yes|Виза қажет емес}} |Шектелмеген | {{yes|Виза қажет емес}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күннен соң полицияға тіркелу керек |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Танзания}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|Виза қажет емес}} | {{yes|Виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Тайланд}} | {{yes|Виза қажет емес}} | 60 күн | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Шығыс Тимор}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза |30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Виза тек Президент Николау Лобато атындағы халықаралық әуежайда немесе Дили теңіз портында беріледі. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Того}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |15 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Тонга}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Тринидад және Тобаго}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Тунис}} |{{yes|Виза қажет емес}} | 90 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Түркия}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} |180 күн ішінде 90 күн |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Түрікменстан}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|30 күн виза қажет емес}} | {{yes|30 күн виза қажет емес}} |Атырау және Маңғыстау облыстарының тұрғындары Балқан өңіріне 5 күнге дейінгі мерзімге визасыз кіре алады. |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Тувалу}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза |1 ай | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Уганда}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |3 ай | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Кения немесе Руанда берген Шығыс Африкаға туристік визамен кіруге болады. |{{no|X}} |- |{{байрақ|Украина}} | {{yes|Виза қажет емес}} |90 күн | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | * 180 күн ішінде 90 күн * Украинаның Қырым Автономиялық Республикасы мен Севастополь аумағына кіру туралы Заңына сәйкес арнайы рұқсат қажет. Егер арнайы рұқсатсыз кіру-шығу болса, Украинаға кіруге тыйым салынады. |{{yes|√}} |- |{{байрақ|БАӘ}} | {{yes|Виза қажет емес}} |30 күн |{{yes|90 күн виза қажет емес}} |{{yes|90 күн виза қажет емес}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Ұлыбритания}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|АҚШ}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{no|X}} |- |{{байрақ|Уругвай}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Өзбекстан}} | {{yes|Виза қажет емес}} |Шексіз |{{yes|Виза қажет емес}} |{{yes|Виза қажет емес}} |30 күннен соң құзырлы органдарға тіркелу қажет <ref>{{Cite web|title=Қазақстандықтар Өзбекстанда 30 күнге дейін тіркеусіз жүре алады|url=https://elorda.info/ar-turli/26450-kazakstandyktar-ozbekstanda-30-kunge-deiin-tirkeusiz-zhure-alady|accessdate=12.08.2023|lang=kk|author=elorda.info}}</ref> |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Вануату}} | {{no|Виза қажет}} | | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Ватикан}} | {{no|Виза қажет}} | | {{yes|90 күн виза қажет емес}} | {{no|Виза қажет}} |Де-факто Шенген визасы қажет |{{no|X}} |- |{{байрақ|Венесуэла}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Вьетнам}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |30 күн |{{yes|30 күн виза қажет емес}} |{{yes|30 күн виза қажет емес}} |Ұлттық паспорттардың иелерін визалық талаптардан босату туралы келісім 2024 жылғы 25 мамырдан бастап күшіне енеді.<ref>{{Cite web|title=Қазақстан СІМ Ресми өкілі А.С. Смадияровтың брифингі, Астана, 2024 жылғы 6 мамыр|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/news/details/765972?lang=kk|accessdate=06.05.2024|lang=kk|author=ҚР СІМ}}</ref> |{{no|X}} |- |{{байрақ|Йемен}} | {{no|Виза қажет}} | |{{no|Виза қажет}} |{{no|Виза қажет}} | |{{yes|√}} |- |{{байрақ|Замбия}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза / Келген кездегі Виза |90 күн | {{yes|Келген кездегі Виза}} | {{yes|Келген кездегі Виза}} |Зимбабвенің әмбебап визасы арқылы кіруге болады |{{no|X}} |- |{{байрақ|Зимбабве}} | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі виза |30 күн | {{no|Виза қажет}} | {{no|Виза қажет}} |Замбияның әмбебап визасы арқылы кіруге болады |{{no|X}} |} == Тәуелді, даулы немесе шектеулі аумақтар == ; Мойындалмаған немесе ішінара танылған елдер {| class="wikitable" !Мемлекеттер !Виза талбы !Ескертпелер |- |{{байрақ|Абхазия}} |{{yes|Виза қажет емес}} |30 күн |- |{{байрақ|Косово}} |{{no|Виза қажет}} |[[Шенген аймағы|Шенген аймағына]] мүше мемлекеттердің бірі берген жарамды биометриялық тұруға ықтиярхат иесіне, [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]] жүйесі ұйымдары, [[НАТО]], [[Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы|ЕҚЫҰ]], [[Еуропа кеңесі|Еуропа Кеңесі]] немесе [[Еуропа одағы|Еуропалық Одақ]] берген жарамды рұқсатнаманың иесіне, жарамды жол жүру құжатының иесіне виза талап етілмейді. <ref>{{cite web|url=http://www.mfa-ks.net/?page=2,20|title=Visas For Foreign Citizens - For Kosovo Citizens - Consular Services - Ministry of Foreign Affairs - Republic of Kosovo|work=Ministry of Foreign Affairs - Republic of Kosovo|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130310115928/http://www.mfa-ks.net/?page=2,20|archive-date=2013-03-10}}</ref> |- |{{байрақ|Солтүстік Кипр}} |{{yes|Виза қажет емес}} | |- |{{байрақ|Палестина}} |{{yes|Виза қажет емес}} |Газа секторына теңіз арқылы келуге тыйым салынады. |- |[[Сурет:Flag_of_Somaliland.svg|20x20 нүкте]] [[Сомалиленд]] | style="background-color:#EEE685" |Келген кездегі Виза |30 күн үшін 30 АҚШ доллары, келген кезде төленеді. |- |{{байрақ|Оңтүстік Осетия}} |{{yes|Виза қажет емес}} |Ресейге визасыз кіретңн азаматтар, Оңтүстік Осетияға да визасыз кіре алады <ref>{{Cite web|title=Ресей Федерациясындағы Оңтүстік Осетия Республикасының Елшілігі|url=https://www.osembassy.org/consul/%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%8F%D0%B4%D0%BE%D0%BA-%D0%B2%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%B0-%D0%BD%D0%B0-%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8E-%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB/|accessdate=12.08.2023|author=osembassy.org|lang=ru}}</ref> |- |{{байрақ|Қытай Республикасы}} |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Транснистрия}} |{{yes|Виза қажет емес}} |24 сағаттан соң тіркелу қажет. |} ; Тәуелді және аутономды аумақтар {| class="wikitable" !Мемлекеттер !Виза талабы !Ескертпелер |- ! colspan="3" |{{Байрақ|Қытай}} |- |{{байрақ|Гонконг}} |{{yes|Виза қажет емес}} |14 күн |- |{{байрақ|Макао}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |14 күнге дейінгі мерзіммен визалық талаптардан өзара босату туралы келісімге қол қойылды. Құжат мемлекетішілік рәсімдер аяқталғаннан кейін күшіне енеді.<ref>{{Cite web|title=Қазақстан мен Макао АӘА визасыз режим туралы келісімге қол қойды|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/news/details/746169?lang=kk|accessdate=10.04.2024|author=ҚР СІМ|lang=kk}}</ref> |- ! colspan="3" |{{Байрақ|Дания}} |- |{{байрақ|Фарер аралдары}} |{{no|Виза қажет}} |Фарер аралдары, Гренландия және Шенген аймағы арасында саяхаттаушылар шекара бақылауынан өтпейді |- |{{байрақ|Гренландия}} |{{no|Виза қажет}} |Фарер аралдары, Гренландия және Шенген аймағы арасында саяхаттаушылар шекара бақылауынан өтпейді |- ! colspan="3" |{{Байрақ|Франция}} |- |{{байрақ|Француз Гвианасы}} |{{no|Виза қажет}} |Франция немесе [[Шенген келісімі|Шенген келісімінің басқа елдері]] берген жарамды ұзақ мерзімді визасы (D түрі) немесе тұруға рұқсаты бар барлық азаматтар Француз Гвианасына жаңа визасыз кіре алады және 6 ай ішінде 90 күнге дейін сонда болады. |- |{{байрақ|Француз Полинезиясы}} |{{no|Виза қажет}} |Франция немесе [[Шенген келісімі|Шенген келісімінің басқа елдері]] берген жарамды ұзақ мерзімді визасы (D түрі) немесе тұруға рұқсаты бар барлық азаматтар Француз Полинезиясына жаңа визасыз кіре алады және 6 ай ішінде 90 күнге дейін сонда болады. |- |{{Ту|Франция}} [[Француз Вест-Индия]] |{{no|Виза қажет}} |Қазақстан азаматтары Францияның Шетелдегі иеліктерінің аумағына арнайы визасыз, қолданылу мерзімі 6 ай немесе одан да көп болатын Француз көп мәрте визасы болған кезде кіре алады. |- |{{байрақ|Майотта}} |{{no|Виза қажет}} |Қазақстан азаматтары Францияның Шетелдегі иеліктерінің аумағына арнайы визасыз, қолданылу мерзімі 6 ай немесе одан да көп болатын Француз көп мәрте визасы болған кезде кіре алады. |- |{{байрақ|Жаңа Каледония}} |{{no|Виза қажет}} |Қазақстан азаматтары Францияның Шетелдегі иеліктерінің аумағына арнайы визасыз, қолданылу мерзімі 6 ай немесе одан да көп болатын Француз көп мәрте визасы болған кезде кіре алады. |- |{{байрақ|Реюньон}} |{{no|Виза қажет}} |Қазақстан азаматтары Францияның Шетелдегі иеліктерінің аумағына арнайы визасыз, қолданылу мерзімі 6 ай немесе одан да көп болатын Француз көп мәрте визасы болған кезде кіре алады. |- |{{байрақ|Сен-Пьер және Микелон}} |{{no|Виза қажет}} |Қазақстан азаматтары Францияның Шетелдегі иеліктерінің аумағына арнайы визасыз, қолданылу мерзімі 6 ай немесе одан да көп болатын Француз көп мәрте визасы болған кезде кіре алады. |- |[[Сурет:Flag of Wallis and Futuna.svg|20x20 нүкте]] Уоллис және Футуна |{{no|Виза қажет}} |Қазақстан азаматтары Францияның Шетелдегі иеліктерінің аумағына арнайы визасыз, қолданылу мерзімі 6 ай немесе одан да көп болатын Француз көп мәрте визасы болған кезде кіре алады. |- ! colspan="3" |{{Байрақ|Нидерланд}} |- |{{байрақ|Аруба}} |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Бонэйр, Синт-Эстатиус және Саба}} |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Кюрасао}} |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Сен-Мартен}} |{{no|Виза қажет}} | |- ! colspan="3" |{{Байрақ|Жаңа Зеландия}} |- |{{байрақ|Кук аралдары}} |{{yes|Виза қажет емес}} |31 күн |- |{{байрақ|Ниуэ}} |{{yes|Виза қажет емес}} |30 күн |- |{{байрақ|Токелау}} |{{no|Виза қажет}} | |- ! colspan="3" |{{Байрақ|Ұлыбритания}} |- |{{байрақ|Ангилья}} |{{no|Виза қажет}} |Ұлыбритания берген жарамды виза иелеріне виза қажет емес. |- |{{байрақ|Бермудалар}} |{{no|Виза қажет}} |Ұлыбритания арқылы транзитпен өту кезінде 3 айдан аспайтын мерзімге визасыз кіру. |- |{{байрақ|Үнді мұхитындағы Британия аймағы}} |{{no|Арнайы рұқсат қажет.}} | |- |{{байрақ|Британдық Вирджин аралдары}} |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Кайман аралдары}} |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Фолкленд аралдары}} |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Гибралтар}} |{{no|Виза қажет}} | |- |[[Сурет:Flag of Jersey.svg|20x20 нүкте]] [[Гернси]] |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Мэн}} |{{no|Виза қажет}} | |- |[[Сурет:Flag of Guernsey.svg|20x20 нүкте]] [[Джерси (арал)]] |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Монтсеррат}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | |- |{{байрақ|Питкэрн аралдары}} |{{yes|Виза қажет емес}} |Егер сіз жағаға шықпасаңыз, 14 күндік визасыз режим және 35 АҚШ доллары көлеміндегі отырғызу алымы немесе 5 АҚШ доллары мөлшеріндегі салық. |- |[[Сурет:Flag_of_Ascension_Island.svg|20x20 нүкте]] [[Асенсьон аралы]] | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза |Кез келген жылдық кезең ішінде 3 ай |- |{{байрақ|Әулие Елена аралы}} | style="background-color:#EEE685" |Электронды виза | |- |[[Сурет:Flag of Tristan da Cunha.svg|20x20 нүкте]] [[Тристан-да-Кунья]] |{{no|Рұқсат қажет}} |Тристан да Кунья аралы үшін 15/30 фунт стерлингке (яхта/кеме жолаушысы) немесе Гоф аралдары, қол жетімсіз арал немесе Найтингейл үшін 20 фунт стерлингке рұқсат қажет. |- |{{байрақ|Оңтүстік Георгия және Оңтүстік Сэндвич аралдары}} |{{no|Рұқсат қажет}} |Комиссардың кіруге алдын-ала рұқсаты қажет (110/160 фунт стерлингке 72 сағат/1 ай). |- |{{байрақ|Туркс пен Кайкос}} |{{no|Виза қажет}} |Канада, Ұлыбритания немесе АҚШ берген жарамды виза иелеріне виза 90 күннен аспайтын мерзімге талап етілмейді. |- ! colspan="3" |{{Байрақ|АҚШ}} |- |{{байрақ|Америка Самоасы}} |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Гуам}} |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Солтүстік Мариана аралдары}} |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Америкалық Вирджин аралдары}} |{{no|Виза қажет}} | |- |{{байрақ|Пуэрто-Рико}} |{{no|Виза қажет}} | |- ! colspan="3" |{{Байрақ|Антарктика}} |- |{{Ту|Норвегия}} [[Буве аралы]], [[Сурет:Flag of the British Antarctic Territory.svg|20x20 нүкте]] [[Антарктикадағы Британия аймағы]] <br>[[Сурет:Flag of the French Southern and Antarctic Lands.svg|20x20 нүкте]] [[Францияның оңтүстік және Антарктикалық аймақтары]]<br>[[Сурет:Bandera de la Provincia de Tierra del Fuego.svg|20x20 нүкте]] Аргентина Антарктидасы<br>{{Ту|Аустралия}} [[Антарктикадағы Аустралияның аймағы|Аустралия антарктикалық аймағы]]<br>[[Сурет:Flag of Magallanes y la Antártica Chilena, Chile.svg|20x20 нүкте]] Чили антарктикалық аймағы<br>{{Ту|Аустралия}} [[Херд аралы және Макдональд аралдары|Херд және Макдональд аралдары]]<br>{{Ту|Норвегия}} [[І Петр аралы|Петр I аралы]]<br>{{Ту|Норвегия}} [[Мод патшайымының жері]]<br> | style="background-color:#EEE685" |Арнайы рұқсат қажет |Антарктикаға бару үшін виза қажет болмаса да, саяхатшылар өз елінде және зерттеу станциясына немесе баруды жоспарлап отырған туристік бағдарлама жұмыс істейтін елде қажетті рұқсаттар алуы керек. Сондай-ақ, келушілер нәзік экожүйені сақтау үшін қатаң экологиялық ережелерді сақтауы керек. |} == Төлқұжатты пайдалануға шектеулер == * [[Араб мемлекеттері Лигасы|Араб лигасы]]: Араб лигасының Израильді бойкоттауы нәтижесінде Араб лигасының көптеген елдері паспортында Израильге кіру туралы куәлігі бар немесе пайдаланылмаған Израиль визасы бар саяхатшыларға кіруден бас тартады. * Иран: соңғы 12 айда Израиль визасы/мөрі бар төлқұжат иелеріне кіруден бас тартылды * Әзірбайжан: Әзірбайжан мен Армения арасындағы бірінші Таулы-Қарабақ соғысы нәтижесінде Әзірбайжан қазақстандық немесе басқа паспорттары бар армян тектес адамдарға кіруден бас тартады. Ол сондай-ақ төлқұжатында өзін Таулы Қарабақ Республикасына кіру туралы куәлігі бар шетелдіктерге кіруден қатаң бас тартады, оларды [[персона нон грата]] деп атайды. == Болашақ өзгерістер == Қазіргі уақытта Қазақстан [[Сан-Марино|Сан-Мариномен]]<ref>{{Cite web|title=Қазақстанның көгілдір паспортының әлемдегі құндылығы екі еседей артады|url=https://inbusiness.kz/kz/news/kazakstannyn-kogildir-pasportynyn-alemdegi-kundylygy-eki-esedej-artady|accessdate=12.08.2023|lang=kk|author=inbusiness.kz}}</ref>, [[Вьетнам|Вьетнаммен]]<ref>{{Cite web|title=Қазақстан мен Вьетнам арасында 30 күндік визасыз режим енгізілуі мүмкін|url=https://inbusiness.kz/kz/last/kazakstan-men-vetnam-arasynda-30-kundik-vizasyz-rezhim-engizilui-mumkin|accessdate=12.08.2023|lang=kk|author=inbusiness.kz}}</ref>, [[Солтүстік Македония|Солтүстік Македониямен]]<ref>{{Cite web|title=Солтүстік Македония Қазақстанға визасыз режим енгізуді жоспарлап отыр|url=https://baq.kz/soltustik-makedoniya-qazaqstanga-vizasyz-rezhim-engizudi-zhosparlap-otyr-310971/|accessdate=12.08.2023|lang=kk|author=baq.kz}}</ref> өзара визасыз режим талқылауда. Қазіргі кезде Қазақстан тағы 26 елмен өзара визасыз режим енгізу туралы келіссөз жүргізіп жатыр. Олардың қатарында [[Аустрия]], [[Сауд Арабиясы|Сауд Арабиясы,]] [[Бахрейн]] және тағы басқа мемлекеттер бар.<ref>{{Cite web|title=Қазақстандықтар қандай елдерге визасыз бара алады|url=https://sputnik.kz/20230515/qazaqstandyqtar-qanday-elderge-vizasyz-bara-alady-34908349.html|accessdate=12.08.2023|lang=kk|author=sputnik.kz}}</ref> 2023 жылдың 21 тамызында Қазақстан президентінің Вьетнамға сапары елдер арасында визасыз режимге қол қойды<ref>{{Cite web|title=Қазақстан мен Вьетнам Үкіметі визасыз режимге қол қойды|url=https://informburo.kz/kaz/newskaz/qazaqstan-men-vetnam-ukimeti-vizasyz-rezimge-qol-qoidy|accessdate=21.08.2023|author=informburo.kz}}</ref> == Тағы қараңыз == * [[Henley паспорт индексі]] * [[Қазақстанның сыртқы саясаты]] * [[Қазақстан Республикасы азаматының төлқұжаты]] * [[Қазақстанның визалық саясаты]] * [[Қазақстан азаматының жеке куәлігі]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азаматтығына байланысты визалық талаптар}} [[Санат:Қазақстан сыртқы саясаты]] [[Санат:Азаматтығына байланысты визалық талаптар]] 7pq5oyh24hvkfj8s8dc2h52alq1hst0 Үлгі:Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті 10 535742 3404163 3390921 2024-11-23T18:50:26Z Kasymov 10777 3404163 wikitext text/x-wiki {{Навигациялық жол |state = <includeonly>{{{state|autocollapse}}}</includeonly> |түс = {{түс|Қазақстан}} |сурет = [[Сурет:Coat_of_arms_of_Kazakhstan.svg|55px|Қазақстан Республикасының Елтаңбасы]] |аты= Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті |жасыру = |тақырыбы = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]тің II министрлер кабинеті (2 сәуір 2014 — 8 қыркүйек 2016) |мазмұны = {{{!}} class="wikitable" {{!}}- {{!}} rowspan=1 {{!}}'''Премьер-Министрдің бірінші орынбасары'''{{!}}{{!}}'''Премьер-Министрдің орынбасары'''{{!}}{{!}}'''Премьер-Министрдің орынбасары''' {{!}}- {{!}} rowspan=1 {{!}} [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Б. Сағынтаев]] <small>(16.01.2013)</small> {{!}}{{!}}[[Гүлшара Наушақызы Әбдіқалықова|Г. Әбдіқалықова]] <small>(28.11.2013—11.11.2014)</small> <br>[[Бердібек Мәшбекұлы Сапарбаев|Б. Сапарбаев]] <small>(11.11.2014—11.09.2015)</small> <br>[[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Д. Назарбаева]] <small>(11.09.2015)</small> {{!}}{{!}}[[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Ә. Исекешев]] <small>(12.03.2010—06.08.2014)</small> <br />[[Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов|Б. Сұлтанов]] <small>(06.11.2013—06.08.2014)</small> <br>[[Асқар Исабекұлы Мырзахметов|А. Мырзахметов]] <small>(14.06.2016)</small> {{!}}- {{!}}'''Ауыл шаруашылығы министрі'''{{!}}{{!}}'''Әділет министрі'''{{!}}{{!}}'''Білім және ғылым министрі''' {{!}}- {{!}}[[Асылжан Сарыбайұлы Мамытбеков|А. Мамытбеков]] <small>(11.04.2011—06.05.2016)</small> <br />[[Асқар Исабекұлы Мырзахметов|А. Мырзахметов]] <small>(06.05.2016)</small> {{!}}{{!}}[[Берік Мәжитұлы Имашев|Б. Имашев]] <small>(20.01.2012)</small> {{!}}{{!}}[[Аслан Бәкенұлы Сәрінжіпов|А. Сәрінжіпов]] <small>(02.09.2013—10.02.2016)</small> <br />[[Ерлан Кенжеғалиұлы Сағадиев|Е. Сағадиев]] <small>(10.02.2016)</small> {{!}}- {{!}}{{!}}'''Денсаулық сақтау және әлеуметтiк даму министрі'''{{!}}{{!}}'''Инвестициялар және даму министрі'''{{!}}{{!}}'''Қаржы министрі''' {{!}}- {{!}}{{!}}[[Тамара Босымбекқызы Дүйсенова|Т. Дүйсенова]] <small>(06.08.2014)</small> {{!}}{{!}}[[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Ә. Исекешев]] <small>(06.08.2014—21.06.2016)</small> <br />[[Жеңіс Махмұдұлы Қасымбек|Ж. Қасымбек]] <small>(21.06.2016)</small> {{!}}{{!}}[[Бақыт Тұрлыханұлы Сұлтанов|Б. Сұлтанов]] <small>(06.11.2013)<small> {{!}}- {{!}}'''Қорғаныс министрі'''{{!}}{{!}}'''Мәдениет және спорт министрі'''{{!}}{{!}}'''Сыртқы істер министрі''' {{!}}- {{!}}rowspan=1{{!}}[[Серік Нығметұлы Ахметов|С. Ахметов]] <small>(03.04.2014—22.10.2014)</small> <br />[[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|И. Тасмағамбетов]] <small>(22.10.2014)</small> {{!}}rowspan=1{{!}}[[Арыстанбек Мұхамедиұлы|А. Мұхамедиұлы]] <small>(06.08.2014)</small> {{!}}{{!}}[[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Е. Ыдырысов]] <small>(28.09.2012)</small> {{!}}- {{!}}'''Ұлттық экономика министрі'''{{!}}{{!}}'''Ішкі істер министрі'''{{!}}{{!}}'''Энергетика министрі''' {{!}}- {{!}}[[Ерболат Асқарбекұлы Досаев|Е. Досаев]] <small>(06.08.2014—05.05.2016)</small> <br />[[Қуандық Уәлиханұлы Бишімбаев|Қ. Бишімбаев]] <small>(06.05.2016)</small> {{!}}{{!}}[[Қалмұханбет Нұрмұханбетұлы Қасымов|Қ. Қасымов]] <small>(11.04.2011)</small> {{!}}{{!}}[[Владимир Сергеевич Школьник|В. Школьник]] <small>(06.08.2014—25.03.2016)</small> <br />[[Қанат Алдабергенұлы Бозымбаев|Қ. Бозымбаев]] <small>(25.03.2016)</small> {{!}}- {{!}}'''Экономикалық интеграция істері министрі'''{{!}}{{!}}'''Ақпарат және коммуникациялар министрі'''{{!}}{{!}}'''Денсаулық сақтау министрі''' {{!}}- {{!}}[[Жанар Сейітахметқызы Айтжан|Ж. Айтжанова]] <small>(16.04.2011—12.05.2016)</small>{{!}}{{!}}[[Дәурен Әскербекұлы Абаев|Д. Абаев]] <small>(06.05.2016 бастап)</small> {{!}}{{!}}[[Салидат Зекенқызы Қайырбекова|С. Қайырбекова]] <small>(07.10.2010—06.08.2014)</small> {{!}}- {{!}}'''Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі''' {{!}}{{!}}'''Индустрия және жаңа технологиялар министрі'''{{!}}{{!}}'''Көлік және коммуникациялар министрі''' {{!}}- {{!}}[[Тамара Босымбекқызы Дүйсенова|Т. Дүйсенова]] <small>(27.06.2013—06.08.2014)</small>{{!}}{{!}}[[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Ә. Исекешев]] <small>(12.03.2010—06.08.2014)</small>{{!}}{{!}}[[Жеңіс Махмұдұлы Қасымбек|Ж. Қасымбек]] <small>(07.03.2014—06.08.2014)<small> {{!}}- {{!}}'''Қоршаған орта және су ресурстары министрі'''{{!}}{{!}}'''Мәдениет министрі'''{{!}}{{!}}'''Мұнай және газ министрі''' {{!}}- {{!}}[[Нұрлан Жамбылұлы Қаппаров|Н. Қаппаров]] <small>(11.11.2013—06.08.2014)</small>{{!}}{{!}}[[Арыстанбек Мұхамедиұлы|А. Мұхамедиұлы]] <small>(11.03.2014—06.08.2014)</small>{{!}}{{!}}[[Ұзақбай Сүлейменұлы Қарабалин|Ұ. Қарабалин]] <small>(03.07.2013—06.08.2014)</small> {{!}}- {{!}}'''Өңірлік даму министрі'''{{!}}{{!}}'''Төтенше жағдайлар министрі'''{{!}}{{!}}'''Экономика және бюджеттік жоспарлау министрі''' {{!}}- {{!}}[[Болат Бидахметұлы Жәмішев|Б. Жәмішев]] <small>(06.11.2013—06.08.2014)</small>{{!}}{{!}}[[Владимир Карпович Божко|В. Божко]] <small>(13.11.2007—06.08.2014)</small>{{!}}{{!}}[[Ерболат Асқарбекұлы Досаев|Е. Досаев]] <small>(16.01.2013—06.08.2014)</small> {{!}}} }}<noinclude> [[Санат:Навигациялық үлгілер:Қазақстан|{{PAGENAME}}]] [[Санат:Навигациялық үлгілер:Қазақстан министрлері]] </noinclude> kcsnio55vxyh2u7a8t5ghxlnq31j6la Нұрлыбек Хайруллаұлы Жұбатқан 0 547700 3404303 3163731 2024-11-23T22:02:29Z Casserium 68287 3404303 wikitext text/x-wiki {{Кинематограф |есімі = Нұрлыбек Хайруллаұлы Жұбатқан |шынайы есімі = |сурет = |туған кездегі есімі = |туған күні = 17.11.1968 |туған жері = [[Ақтөбе облысы]] <br />{{туғанжері|Шалқар ауданы|Шалқар ауданында}} |қайтыс болған күні = |қайтыс болған жері = |мамандығы = {{актер|Қазақстан}} |азаматтығы = {{KAZ}} |белсенді жылдары = [[1998]] - осы уақыт |бағыты = [[комедия]] |ұжымы = |марапаттары = {{{!}} {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Мәдениет қайраткері}} {{!}}} |сайты = }} '''Нұрлыбек Хайруллаұлы Жұбатқан''' ([[1968 жыл]]ы 17 қарашада [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы]]нда туған) — [[актер]]. Қазақстанның Мәдениет қайраткері (2011). [[Т. Ахтанов атындағы Ақтөбе облыстық драма театры]]ның және "Екі Езу" әзіл - сқақ театрының директоры.<ref>{{cite web | url=http://www.kazakzaman.kz/kz/newsDetail_getNewsById.action?newsId=5855 | title=«Екі езу» театрының директоры Нұрлыбек Хайруллаұлы Жұбатқан: Қоғамның өзі — сатира жасайтын зауыт}}</ref>. == Толығырақ == * Нұрлыбек Хайруллаұлы [[1968 жыл]]ы 17 қарашада [[Ақтөбе облысы]] [[Шалқар ауданы]] Жылтыр елді мекенінде дүниеге келген. * [[1986 жыл]]ы Орта мектепті бітірген. * 1990 - 1995 жылдары [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]] (бұрынғы Әль - Фараби атындағы Шымкент педагогикалық мәдениет институты)ның «Мәдени, ағарту жұмыстарын ұйымдастыру» факультетінің театр бөлімін бітірген.<ref>{{cite web | url=http://rgmedia.kz/news/view/1931 | title=Нұрлыбек Жұбатқан, «Екі езу» театрының директоры: «Әрбір күнім кино сияқты»}}</ref> * 1995 - 1997 жылдары [[Ақтөбе облыстық филармониясы]]нда және Ақтөбе мәдени ағарту училищесінің театр бөлімінде еңбек етті. * 1997 - 1999 жылдары облыстық «Ақтөбе» газетіне меншікті тілші. * 1998 жылы құрылған ақтөбелік «Екі езу» эстрадалық-миниатюра театрының негізін қалаушысы болды. * 2008 жылы өзінің «Ауылдағы Айтқыштар» атты жинағын жарыққа шығарған. Ол жинаққа интермедиялар мен монологтар, әзілдер мен өлеңдер жиынтығы енгізілген. * [[2004 жыл]]дан [[Қазақстан журналистер одағы]]ның мүшесі. * 2010 жылдан Қазақстан Театр Қайраткерлері одағының мүшесі. * 2013 жылдан [[Т. Ахтанов атындағы Ақтөбе облыстық драма театры]]ның директоры. == Марапаттары == * [[2002]] жылы Ақтөбе облысының жыл адамы атағы. * [[2004]] жылы ҚР Мәдениет министрлігінің «Құрмет Грамотасы» мен марапатталған. * [[2011]] жылы Қазақстан Республикасының Мәдениет Қайраткері құрметті атағы берілді. * [[2012]] жылы Ақтөбе облысының әкімінің арнайы сыйлығының иегері.<ref>{{cite web | url=http://www.aktobegazeti.kz/?p=20538 | title=Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы}}</ref> * [[2016]] жылы "Қазақстан тәуелсіздігіне 25 жыл" мерекелік медалімен марапатталған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан театр актерлері]] mygob8j50wo6vgerfe3ugh6x6b1zrje Конор Макгрегор 0 557410 3404112 3305395 2024-11-23T14:52:11Z Temirnator 101 153621 3404112 wikitext text/x-wiki {{Аралас стильдегі жауынгер |Есімі =Конор Макгрегор |Шынайы есімі =Conor Mcgregor |Суреті =Conor McGregor 2018.jpg |Толық есімі =Конор Энтони Макгрегор |Лақап аты =The Notorious |Азаматтығы ={{IRL}} |Туған күні =14.07.1988 |Туған жері ={{туғанжері|Дублин|Дублинде}}, [[Ирландия]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Тұрғылықты жері =Дублин, Ирландия |Салмақ дәрежесі =Жартылай орта салмақ |Бойы =175 |Қолдың қарқыны =188 |Стилі =Бокс |Бапкері =Джон Кавана |Команда = |Мансабы = 2008 – қазір |Чемпион белдігі = |Айқастар = |Жеңістер саны =28 |Нокаут =22 |Ауырту әдісімен = |Төреші шешімімен = |Жеңілгені =6 |Нокаут = |Ауырту әдісімен = |Төреші шешімімен = |Тең түскендері = |Болмағандары = |Рейтинг1 = |Позиция1 = |Үздік позициясы1 = |Рейтинг2 = |Позиция2 = |Үздік позициясы2 = |Рейтинг3 = |Позиция3 = |Үздік позициясы3 = |Рейтинг4 = |Позиция4 = |Үздік позициясы4 = |Рейтинг5 = |Позиция5 = |Үздік позициясы5 = |Рейтинг6 = |Позиция6 = |Үздік позициясы6 = |Рейтинг7 = |Позиция7 = |Үздік позициясы7 = |Рейтинг8 = |Позиция8 = |Үздік позициясы8 = |Рейтинг9 = |Позиция9 = |Үздік позициясы9 = |Үздік позициясы = |Нашар позициясы = |boxrec_id = |Сайты = }} '''Конор Энтони Макгрегор ''' ([[14 шілде]] [[1988 жыл]], [[Дублин]]) — [[Ирландия|ирланд]]ық аралас жекпе-жек күресінің күрескері, бұрыңғы жартылай жеңіл және жеңіл салмақ дәрежелеріндегі [[UFC]] чемпионы. 2016 жылдың наурыз айындағы UFC тұжырымы бойынша ирландық чемпион салмаққа байланыссыз рейтинг бойынша сегізінші орында болған. Sherdog рейтингсы бойынша Макгрегор жартылай ауыр салмақ бойынша чемпион. Ол [[UFC]]-дің екі салмағында чемпион атанған алғашқы спортшы. ==Жастық шағы== Конор Макгрегор [[Ирландия]] мемлекетіндегі, Дублин деген жерде өмірге келген. Ол Дублинның оңтүстігінде, Крамлин деген қаланың шетінде туып өскен. Конор сол жерде алғаш рет спортпен қызыққан, әсіресе футбол спорт түріне жақын болған. Макгрегор «Лудерс Селтик» деген футбол құрама командасында өз шеберін көрсеткен және ол Ағылшын премьер-лигасындағы [[«Манчестер Юнайтед»]] футбол құрамына жанкүйер болған. 2006 жылы, Макгрегор отбасымен Луканға көш ауыстырған, сол жерде орта мектепке барған. Уақыт өте, Конор Макгрегор Луканда күресуді болашақ UFC күрескері Том Иоганмен үйренген. Солай ол аралас жекпе-жек күрес түріне қызығушылық көрсеткен. 16 жасында SBG командасына өнерін көрсеткен. ==The Ultimate Fighter 22== 2015 жылы, Конор Макгрегор UFC TUF 22 атты телешоуда өзін европалық құрама командасының бапкері ретінде қатысты. ==Жетістіктері:== Аралас жекпе-жек күресі: * Жартылай жеңіл салмағында UFC чемпионы *Жартылай жеңіл салмағында уақытша UFC чемпионы *«Кештегі ең үздік нокаут» деген жүлде иегері *«Кештегі ең үздік көрілім» атты жүлденің жеңімпаз Cage Warriors Fighting Championship: *Жартылай жеңіл салмақтағы CWFC чемпионы *Жеңіл салмақтағы CWFC чемпионы World MMA Awards: * Халықаралық үздік күрескер ==Мансабы== {| class="wikitable" |- ! Күрескердің профессионалды мансабы |- | Күрес || Жеңгені 19 || Жеңілістері 2 |- | Нокаут|| 17 || Ұяшық мәтіні |- | Берілу|| 1 || Ұяшық мәтіні |- | Шешім || 1 || Ұяшық мәтіні |} gyrk28in57jiubpap52b3babgtzj49j Дарлинг (өзен) 0 558569 3404194 3403193 2024-11-23T19:30:53Z Kasymov 10777 3404194 wikitext text/x-wiki <div>{{Өзен |атауы = Дарлинг |шынайы атауы = Darling River |сурет = Darling-near-Bourke.jpg |сурет ені = |сурет атауы = |ұзындығы = 2740 |су алабының ауданы = 710000 |су алабы = |өзендердің су алабы = |су шығыны = 57 |өлшеу орны = |бастауы = Барвон/Калгоа |бастауының орны = |бастауының биіктігі = 119 |s_lat_dir = S|s_lat_deg =29 |s_lat_min = 57|s_lat_sec = 29 |s_lon_dir =E |s_lon_deg =141 |s_lon_min = 18|s_lon_sec = 28 |сағасы = [[Муррей|Муррей (өзен)]] |сағасының орны = |сағасының биіктігі = 35 |m_lat_dir = S|m_lat_deg = 34|m_lat_min = 06|m_lat_sec = 42 |m_lon_dir = E|m_lon_deg =141 |m_lon_min = 54|m_lon_sec = 28 |еңістігі = |ел ={{ту|Аустралия}} [[Аустралия]] |аймақ = }}</div>'''Да́рлинг''' ([[Ағылшын тілі|ағылш.]]&nbsp;''<span lang="en">Darling</span>'') — [[Аустралия]]ның оңтүстік-шығыс өзені, Муррейдің оң тармағы. Аустралияда бұл өзен ұзындығы бойынша екінші орында.<ref name="Longest_Rivers"><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/landforms/longest-rivers.html Longest Rivers]&nbsp;(ағылш.</span></ref> Жоғарғы ағыста, [[Калгоа]] өзенімен қосылмай тұрып, ''Думерик'', ''Макинтайр'' мен ''Баруон ''деп аталады. Басы Нью-Инглендтің Боурк қаласындағы батыс арқа баурайында орналасқан. Өзеннің төменгі ағысы шөлейттен өтеді. Өзеннің ұзындығы - 2740 км, қауыздің аумағы - 710000 км². Жаңбырды сіңіру, тасқын тәртіпі, деңгейдің шайқалуы  6—8 м. Құрғақ кезеңде өзен төменгі ағысында кеуіп кетіп, бөлек біркелкі кең жерлерге бөлінеді. Жер суару үшін қолданылады. == Тармақтары == * [[Пару]] — 1210 км * [[Уоррего]] — 1380 км * [[Калгоа]] — 489 км * [[Барвн]] — 700 км * [[Боган]] — 617 км == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Аустралия өзендері]] if30aqotx362hjymoh41yc5g54k4zjc 3404195 3404194 2024-11-23T19:31:19Z Kasymov 10777 3404195 wikitext text/x-wiki <div>{{Өзен |атауы = Дарлинг |шынайы атауы = Darling River |сурет = Darling-near-Bourke.jpg |сурет ені = |сурет атауы = |ұзындығы = 2740 |су алабының ауданы = 710000 |су алабы = |өзендердің су алабы = |су шығыны = 57 |өлшеу орны = |бастауы = Барвон/Калгоа |бастауының орны = |бастауының биіктігі = 119 |s_lat_dir = S|s_lat_deg =29 |s_lat_min = 57|s_lat_sec = 29 |s_lon_dir =E |s_lon_deg =141 |s_lon_min = 18|s_lon_sec = 28 |сағасы = [[Муррей|Муррей (өзен)]] |сағасының орны = |сағасының биіктігі = 35 |m_lat_dir = S|m_lat_deg = 34|m_lat_min = 06|m_lat_sec = 42 |m_lon_dir = E|m_lon_deg =141 |m_lon_min = 54|m_lon_sec = 28 |еңістігі = |ел ={{ту|Аустралия}} [[Аустралия]] |аймақ = }} ''Дарлинг''' ({{lang-en|Darling}}) — [[Аустралия]]ның оңтүстік-шығыс өзені, Муррейдің оң тармағы. Аустралияда бұл өзен ұзындығы бойынша екінші орында.<ref name="Longest_Rivers"><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.ga.gov.au/education/geoscience-basics/landforms/longest-rivers.html Longest Rivers]&nbsp;(ағылш.</span></ref> Жоғарғы ағыста, [[Калгоа]] өзенімен қосылмай тұрып, ''Думерик'', ''Макинтайр'' мен ''Баруон ''деп аталады. Басы Нью-Инглендтің Боурк қаласындағы батыс арқа баурайында орналасқан. Өзеннің төменгі ағысы шөлейттен өтеді. Өзеннің ұзындығы - 2740 км, қауыздің аумағы - 710000 км². Жаңбырды сіңіру, тасқын тәртіпі, деңгейдің шайқалуы  6—8 м. Құрғақ кезеңде өзен төменгі ағысында кеуіп кетіп, бөлек біркелкі кең жерлерге бөлінеді. Жер суару үшін қолданылады. == Тармақтары == * [[Пару]] — 1210 км * [[Уоррего]] — 1380 км * [[Калгоа]] — 489 км * [[Барвн]] — 700 км * [[Боган]] — 617 км == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Аустралия өзендері]] jynffnvedxo5t7nvnjb2qjc3ufpbeg2 Ақтөбе өңірлік университеті 0 558801 3404350 3386683 2024-11-24T00:19:24Z Casserium 68287 «[[Санат:Ақтөбе жоғарғы оқу орындары|Ақтөбе жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404350 wikitext text/x-wiki {{Университет |Аты = Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті |Қысқартылған аты = |Эмблемасы = |Сурет = |Шынайы аты = |Халықаралық атауы = Zhubanov University |Бұрынғы атауы = Ақтөбе педагогикалық институты |Ұраны = |Құрылған жылы = [[1935 жыл]] |Жабылған жылы = |Қайта құрылған = |Қайта құрылған жылы = |Түрі = Мемлекеттік университет |Бюджет = |Басшы лауазымы = |Басшы есімі = |Президенті = |Ғылыми жетекшісі = |Ректоры = Қарабасова Лаура Чапайқызы |Студенттер = |Шетел студенттері = |Мамандар = |Бакалавриат = |Магистратура = |Аспирантура = |Докторантура = |Ғылым докторы = |Профессоры = |Оқытушылар = |Орналасқан жері = {{байрақ|Қазақстан}} |Метро бекеті = |Кампус = |Мекенжайы = [[Ақтөбе]] қаласы, Ә.Молдағұлова даңғылы, 34 |Сайты = http://zhubanov.edu.kz/ |Марапаттары = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordScale = |edu_region = }} '''Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті''' — [[Ақтөбе]] қаласында орналасқан жоғары оқу орны. ==Тарихы== Негізі 1935 жылы қыздар мұғалімдер институты ретінде қаланды. 1954 жылы ол Н. Байғанин атындағы Ақтөбе педагогика институты деп аталды. 1958 жылы институт таратылып, 1966 жылы қайта ашылды. Қазақ КСР - і Министрлер Кеңесінің 1990 жылғы 23 ақпандағы № 72 қаулысымен Ақтөбе педагогикалық институтына қазақ тіл білімінің тұңғыш профессоры, лингвист-ғалым Құдайберген Қуанұлы Жұбановтың есімі берілді. Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1996 жылғы 7 мамырдағы № 573 қаулысымен Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе педагогикалық институты Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе университеті болып қайта құрылды. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 31 қаңтардағы № 163 қаулысымен Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе университетіне мемлекеттік мәртебе берілді. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 3 ақпандағы №128 қаулысы бойынша құрамынан Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институтының бөлініп шығуына байланысты Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе мемлекеттік университеті қайта құрылды. ==Факультеттер== *Физика-математикалық факультеті *Жаратылыстану факультеті *Филология факультеті *Техникалық факультет *Тарих факультеті *Экономика және құқық факультеті *Шет тілдер факультеті *Кәсіби-шығармашылық факультеті *Педагогика және білім берудегі менеджмент факультеті *Heriot-Watt халықаралық факультеті ==Дереккөздер== <ref>http://arsu.kz/kk {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304205830/http://arsu.kz/kk |date=2016-03-04 }}</ref> [[Санат:Қазақстан университеттері]] [[Санат:Ақтөбе жоғарғы оқу орындары]] bj4i2g442wo078368eygxudxx7x5pes Тараз мемлекеттік педагогикалық университеті 0 561044 3404351 3244770 2024-11-24T00:20:01Z Casserium 68287 «[[Санат:Тараз жоғарғы оқу орындары|Тараз жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404351 wikitext text/x-wiki '''Тараз мемлекеттік педагогикалық университеті''' – [[Тараз]] қаласындағы жоғары білікті, жаңа тұрпатты мұғалім дайындайтын жоғары оқу орны. == Тарихы == Қазақстан Компартиясы Орталық Комитеті мен ҚазССР Жоғарғы Кеңесінің [[1967 жыл]]ғы 13-мамырдағы №340 Қаулысына сәйкес ҚазССР Жоғары және арнайы орта білім беру министрлігінің №401 бұйрығымен Октябрьдің 50 жылдығы атындағы "Жамбыл педагогикалық институты" атауымен құрылды. [[1996 жыл]]ы ЖОО оңтайландыруға байланысты Жамбыл педагогикалық институтына "Жамбыл университеті" статусы берілді. ЖОО-на қойылатын барлық талаптарға сай келетін Жамбыл университетін негізге ала отырып, [[1998 жыл]]ы үш жоғары оқу орнының бірігуі нәтижесінде "М.Х Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті" құрылды. [[2004 жыл]]дың сәуірінде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Қазақстан Республикасы Үкіметінің №128, 2004 жылғы 3-ақпандағы шешімдерін жүзеге асыру туралы» №174, 2004 жылғы 4-наурыздағы бұйрығына сәйкес "Тараз мемлекеттік педагогикалық институты" болып қайта құрылды. Қазақстан Республикасы Үкіметінің [[2017 жыл]]ғы 20 қазандағы №657 Қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі "Тараз мемлекеттік педагогикалық университеті" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің "Тараз мемлекеттік педагогикалық университеті" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны болып қайта құрылды. == Жетістіктері мен тыныс-тіршілігі == Қазақстан Республикасының жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім мамандықтары жіктеуішінің өзгеруіне байланысты 2010 жылғы 3-ақпанда ТарМПИ-ге 29 бакалавриат және 10 магистратура мамандығы бойынша №0137347 АБ сериялы мемлекеттік лицензиясы берілді. Институт 2010 жылғы қыркүйекте Болоньяда Университеттердің Ұлы Хартиясына қол қойды. 2011 жылғы 5-қыркүйекте ТарМПИ ISO 9001 -2008 АFNOR (Франция) халықаралық сертификатын және 2011 жылғы 14- қазанда Интерсерт Консалтинг центр Азия (Қазақстан) сәйкестік сертификатын алды. 2012 жылы институт ғылыми қызмет субъектісі ретінде аккредиттелді. Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының миссиясы – жоғары білікті маман - жалпы елге және аймаққа қажетті жаңа тұрпатты мұғалім дайындау. Институт мемлекеттің білім беру саласындағы стратегиялық мақсаттарына сәйкес білім беру жүйесін түбегейлі жаңғыртуды басты мақсат тұтады. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын және 12 жылдық білім беруге көшуді жүзеге асыру барысында мұғалімдерге жүктеліп отырған жауапкершілік арта түсті. Бұл білім берудің барлық деңгейлерінде оқытудың мүлдем жаңа сапасын жүзеге асыруды талап етеді. Қазіргі білім беру жүйесін түбегейлі өзгертуде мұғалім аса маңызды стратегиялық рөл атқарады. Елімізде білім беру жүйесін жаңартудың қазіргі кезеңі жоғары педагогикалық білім беру маңызының артуымен сипатталады. Қазақстандағы білім беру реформаларының тиімділігі, ең алдымен мұғалім тұлғасына, педагог маман дайындау сапасына тәуелді болатыны белгілі. Тараз мемлекеттік педагогикалық институты 2012 жылы білім беру сапасын қамтамасыздандыру жөніндегі Тәуелсіз Қазақстандық Агенттігінде аккредитацияны табысты өтті және 2012 жылғы 27-желтоқсандағы шешімімен институционалдық аккредитациясы туралы куәлік алды. Институт ректоры ([[Институт ректорлары]]), тарих ғылымдарының докторы, профессор, беделді ғалым, ЖОО жүйесінде тәжірибесі мол басшы Қожамжарова Дария Пернешқызы және ТарМПИ ұжымы Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың жаһандық бастамаларына үн қосып, жоғары білім беру жүйесін жаңғырту ісіне белсене кірісті. Осыған байланысты институт Ғылыми кеңесі ТарМПИ-дің 2011-2020 жылдарға арналған Стратегиялық даму жоспарын бекітті. Аталған құжатта жаңа білім беру технологияларын әзірлеу және ендіру мәселелеріне баса назар аударылған. Білім сапасын бағалаудың қазақстандық Тәуелсіз агенттігінің қорытындысы бойынша ТарМПИ 2012 жылғы еліміздегі ең үздік төрт педагогикалық ЖОО қатарына енді. 2010 жылғы 17-қыркүйекте институтымыз қазақстандық 30 оқу орнының қатарында Болоньяда Университеттердің Ұлы Хартиясына қол қойды. Осы арқылы институт өзінің Болон үдерісінің негізгі ұстанымдары: академиялық ұтқырлықты, ЖОО дербестігін, академиялық еркіндікті, білім мен ғылым интеграциясын және т.б. қолдайтындығын танытты. Елбасы айқындаған еліміздегі білім беру жүйесін интернационализациялау саясатының сәтті жүргізілуінің нәтижесінде халықаралық академиялық ұтқырлық аясында еуропалық ЖОО-на студенттерді оқуға жіберу мүмкіндігі туындады. Осы оқу семестрінде ТарМПИ-де конкурстық іріктеуден өткен 7 үздік студент Чехияның, Польшаның, Болгарияның жоғары оқу орындарына жіберілді. Институтта жүргізілетін зерттеулердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, халықаралық деңгейдегі ғылыми тенденцияларға сәйкестендіру мақсатында ТарМПИ алыс және жақын шет елдердің 28 университеті мен зерттеу орталықтарымен әріптестік байланыс орнатып, жоғары білікті мамандарымен бірлесе ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізіп келеді. Олардың қатарында Адам Мицкевич атындағы университет, Вроцлав және Зеленогурск университеттері (Польша), Злин университеті (Чехия), Ақсарай университеті (Түркия), Еркін Берлин университетінің Түркология институты (Германия), Сегед университеті (Венгрия), Бериа колледжі (АҚШ), Әулие Климент Охридский атындағы София университеті (Болгария), Зволендегі технологиялық университет (Словакия), Хобд мемлекеттік университеті (Монғолия), Санкт-Петербург мемлекеттік психология және әлеуметтік жұмыстар институты, Ульяновск мемлекеттік университеті, Кузбасс мемлекеттік педагогикалық академиясы (Ресей) бар. Оқу үдерісін демократияландыру бағытында кредиттік оқыту технологиясы жүйесін жоспарлау мен ұйымдастырудың жаңашыл әдістерін қолдану, Дублин дескрипторларына сәйкес модульдік білім беру бағдарламаларын дайындау, көптілді білім беруді жетілдіру сияқты ауқымды жұмыстар жүзеге асырылуда. Академиялық еркіндікті дамыту бағытында білім беру бағдарламаларының құрылымы мен мазмұны таңдау пәндерімен толықтырылып отырады. Тілдерді меңгеруге, электронды оқытуға, инклюзивті білім беруге және 12 жылдық мектепке арналған маман даярлауға баса мән берілетін жаңа элективті пәндер оқу үдерісіне кеңінен енгізілуде. Элективті пәндер жұмыс берушілердің және еңбек нарығы сұраныстарын талдау негізінде дайындалады. Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» бағдарламасындағы тапсырмасына сәйкес 2012-2013 оқу жылы қабылданған студенттерге «Өлкетану», «Акмеология негіздері» және «Қазақстан құқығы» пәндері жүргізіледі. Заман талабына сай студенттердің оқытушыларды таңдау мүмкіндігін ескере отырып, білім берудің дәстүрлі әдістерінен инновациялық технологиялар мен оқытудың интерактивті әдістерін қолдана бастады. Қазіргі кезде институт ұжымы білім сапасын бағалаудың Тәуелсіз Қазақстандық агентігінде институционалдық аккредитацияның екінші кезеңінен өтуде. ISO 9001:2008 стандарты бойынша француздық АФФНОР агентігінің сертификатын иеленді. Оқытушылар мен студенттердің ішкі және сыртқы академиялық ұтқырлық бағдарламаларына қатысу деңгейі күн санап өсумен қатар, оқу үдерісіне қашықтықтан оқыту технологиялары енгізілуде. ҚР Білім және ғылым министрлігі бұйрықтарына сәйкес үстіміздегі жылы көптілді білім беруді дамыту аясында институт “5В011400-Тарих”, “5В011100-Информатика” мамандықтары бойынша арнайы бөлімдер ашылатын ЖОО-ның тізіміне енгізілді. Осы арқылы шетелдік серіктес оқу орындарымен бірлескен білім беру бағдарламаларын жүзеге асыру мәселесі өз жалғасын тапты. Еліміздің алдыңғы қатарлы педагогикалық ЖОО - Тараз мемлекеттік педагогикалық институтында 29 бакалавр мамандығы бойынша болашақ мұғалімдер дайындау, білім беру, тәрбие жұмыстарын 26 кафедрада 365 оқытушы іске асырады, олардың 149-ы ғылым докторлары мен ғылым кандидаттары, 95-і магистрлер. 2010 жылы институт жанынан ашылған Инновациялық-педагогикалық колледж 2011 жылы Жамбыл облысы әкімінің шешімімен Мәдениет және өнер колледжі болып қайта құрылды. Аймақтың мәдениет және өнер салаларындағы білікті мамандарға сұранысы колледж бейінінің өзгеруіне әкелді. Қазіргі уақытта колледжде 6 мамандық бойынша мамандар даярланып, 700-ден аса студент білім алуда. Ректораттың маман даярлау саясатындағы ұстанымы – іргелі және қолданбалы ғылымның өзекті мәселелері, оның ішінде 12 жылдық білім беру, педагогика, математика, физика, биология, химия, психология, филология салалары бойынша және арнайы құрылған ғылыми орталықтарында ғылыми-зерттеу бағытын жандандыратын жоғары білікті оқытушылар құрамын қалыптастыру. Институтта «Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының Хабаршысы» ғылыми-педагогикалық журналы жарық көреді. Жалпы педагогикалық ғылым жетістіктері мен мектеп тәжірибесінің бірлігінсіз педагогтардың сапалы дайындығын жүзеге асырудың мүмкін еместігі анық. Институттың ғылыми-зерттеу бағыты осы келелі мәселені шешуге негізделген. Осыған орай ауыл мектептеріне оқу-әдістемелік және ғылыми-кеңестік көмек көрсететін «ТарМПИ – ауыл мектебіне» атты кешенді бағдарламасы жүзеге асырылады. Институт 2012 жылғы 15-наурызда ғылыми қызмет субъектісі ретінде аккредиттеуден табысты өтті. Бұл біздің ғалымдардың ҚР БҒМ-нің Ғылым комитеті қаржыландырылатын байқауларға қатысуына жол ашты. Қазіргі таңда профессор М.Мұратбеков, доценттер А.Ибрашева және А.Мәжібаев республикалық гранттық қаржыландыру негізінде ғылыми-зерттеу жобалары аясында зерттеу жұмыстарын жүргізуде. Оқу ордамызда қалыптасқан жаңа дәстүр ретінде алдыңғы қатарлы шет елдік ғалымдарды «қонақтық» дәрістер оқуға шақыруды айтуға болады. Соңғы екі жылда институт өз қаражаты есебінен циклді дәрістер оқу үшін Сегед университетінен (Венгрия), Еркін Берлин университетінен (Германия), Әулие Климент Охридский атындағы София университетінен (Болгария), Ресей Федерациясының ірі ЖОО-нан ғалымдар шақырды. Институт Қазақстанның барлық аймақтарында білім, ғылым, өнер, спорт және мемлекеттік қызмет пен бизнес саласында табысты еңбек етіп жүрген 30 мыңға жуық мамандарды дайындады. Олардың ішінде, ҚР Білім және ғылым министрлігінің вице-министрі Махметғали Сарыбеков, Қазақстан мұғалімдері арасында «Еңбек Ері» атағының тұңғыш иегері Аягүл Миразова, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Гүлмира Исимбаева, психология ғылымдарының докторы, Абай атындағы ҚазҰПУ профессоры Оспан Сангилбаев, Тараз инновациялық-гуманитарлық университетінің ректоры Ерболат Саурықов, ТарМПИ ғылыми жұмыстар және халықаралық байланыстар жөніндегі проректоры Талант Бөлеевтерді атауға болады. Бір ғана Тараз қаласында жалпы білім беретін 54 мектептің 30-да біздің институт түлектері директор қызметін атқаруда. Мектепке дейінгі балалар мекемелері басшыларының арасында да ТарМПИ-дің түлектері көп. Бүгінгі таңда ТарМПИ – студенттерінің оқу үдерісін, тұрмыс-тіршілігі мен бос уақытын тиімді ұйымдастыру жағдайында инфрақұрылымы дамыған жоғары оқу орны. Заманауи зертханалармен, лингафонды кабинеттермен, компьютерлік және интернет дәрісханаларымен, интерактивті тақтамен, электронды оқу залдарымен жабдықталған 8 оқу ғимаратында 29 бакалавриат мамандығы бойынша 7 мыңға жуық студент білім алады. Заманауи оптоталшықты байланыс жүйелерінің көмегімен ТарМПИ-дің студенттері мен оқытушыларына Интернет кластарда, кафедралар мен электронды оқу залдарында жоғары жылдамдықты Интернетті тегін пайдалану мүмкіндігі бар. Институттың ғылыми кітапханасының әмбебап кітап қоры үнемі толықтырылып отырады. Ғылыми кітапханада автоматтандырылған КАБИС жүйесін, Республикалық электронды кітапханасын, Springer, Web Knowledge, Thomson Reuters мәліметтер базасын пайдалануға болады. 460 орынды «Студенттер үйінде» оқу залы, Интернет класс, сұлулық салоны, тренажер залы, «Жан сыры», «Айша бибі», «Бәйтерек» клубтары жұмыс істейді. 6 жабық спорт залы мен 2 ашық спорт кешенінде институтымыздың студенттері спорт түрлерімен шұғылданады, олардың қатарында халықаралық және республикалық жарыстардың жеңімпаздары ретінде танылған көптеген студенттеріміз бар. Институтта 19 компьютерлік класс, оның ішінде 5 интернет класс, 2 электронды оқу залы бар, 15 аудитория интерактивті тақта проекторларымен, 1 лингофонды кабинет жабдықталған. ЖОО барлық құрылымдық бөлімдері корпоративтік компьютерлік желі арқылы байланыстырылған. Институттың Web-сайттары бар http://www.tarmpi.kz {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160425230746/http://www.tarmpi.kz/ |date=2016-04-25 }}, http://www.tarmpi-innovation.kz {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160402221144/http://www.tarmpi-innovation.kz/ |date=2016-04-02 }}, http://ecat.tarmpi.kz {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200513222803/http://ecat.tarmpi.kz/ |date=2020-05-13 }}, http://bibl.tarmpi.kz {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160328111749/http://bibl.tarmpi.kz/ |date=2016-03-28 }}, http://e-islam.tarmpi.kz {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160328124526/http://e-islam.tarmpi.kz/ |date=2016-03-28 }}, http://portal.tarmpi.kz {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160328110231/http://portal.tarmpi.kz/ |date=2016-03-28 }}, http://itb.tarmpi.kz {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160328130830/http://itb.tarmpi.kz/ |date=2016-03-28 }}. Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының қабырғасында көптеген танымал қоғам қайраткерлерінің, талантты өнер жұлдыздарының, спорт саңлақтарының легі дайындалды. Олардың қатарында республикалық «Жігер» байқауының лауреаты Д.Өмірәлиев, Мальтада өткен эстрадалық әндерден халықаралық байқаудың лауреаты Т.Әшімбекова, қазақ эстрадасының жұлдыздары Д.Таңатаров, Қ.Маханов, «Жас толқын» республикалық орындаушылар байқауының лауреаты Д.Маханбаева, «Жас қанат» республикалық байқауының лауреаты Б.Сейдуалиева және т.б. бар. Институттың оқу-тәрбие бағыты бойынша болашақ педагогтардың рухани, адамгершілік қырларын дамыту мәселесіне де жете көңіл бөлінеді. Студенттер парламенті, жастар ісі жөніндегі комитет, студенттердің кәсіподақ комитеті, студенттердің заң бұзушылық және жемқорлықтың алдын-алу кеңесі, «Жас Отан» жастар қанаты, ТарМПИ студенттер Альянсы, «Шаңырақ» студенттік ассамблеясы - студенттердің өзін-өзі басқару істері тәрбие саласындағы жұмыс механизмінің жанды көрінісі болып табылады. Жарты ғасырға жуық тарихы бар институт дамуының перспективалары нақты айқындалды. Алдымызда бірқатар мамандықтардың халықаралық аккредитациясын жүзеге асыру, олардың реестрін кеңейту, оқу үдерісінде жаңа ақпараттық және педагогикалық технологияларды кеңінен қолдану, педагог мәртебесін көтеру, студенттердің білім алуы мен Студенттер үйінде тұруына қолайлы жағдай жасау, институттың материалдық-техникалық базасын нығайту сынды келелі жұмыстар күтуде. {{Мәліметті жаңалау керек}} == Факультеттер == * Педагогика факультеті * Тарих және әлеуметтік педагогика факультеті * Физика-математика факультеті * Химия-биология факультеті * Филология факультеті * Өнер және мәдениет факультеті [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] qks35mf29wrng559kcrkbygviezirkn Қайрат Теміршотұлы Нүкенов 0 562035 3404371 3305499 2024-11-24T03:57:04Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Флаг_города.jpg]]» деген «[[:File:Flag_of_Aksu_(Kazakhstan).jpg]]» дегенмен алмастырылды. 3404371 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер |Туған күні = 15.09.1970 |Туған жері = [[Захаровка (Павлодар облысы)| Захаровка ауылы]]; {{туғанжері|Железин ауданы|Железин ауданында}}; [[Павлодар облысы]]; [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы| Қазақ КСР]] |Білімі = Сібір мемлекеттік автомобиль және автомобиль жолдары академиясы (2002)<br> П.А. Столыпин атындағы Омбы мемлекеттік аграрлық университеті (2014) | Суреті = Қайрат Теміршотұлы Нүкенов.jpg |Титулы_15 = Железин кеңшарының № 2 бөлімінің мал шаруашылығы кешенінің жұмысшысы |Басқара бастады_15 = 1987 |Басқаруын аяқтады_15 = 1988 |Титулы_14 = «Трестжилстрой» шаруашылық жүргізуші жастар бірлестігінің экспедиторы |Басқара бастады_14 = 1990 |Басқаруын аяқтады_14 = 1992 |Президент_14 =[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_14 =[[Сергей Александрович Терещенко| Терещенко]] |Титулы_11 = «Капитал» шағын кәсіпорны директорының коммерция жөніндегі орынбасары |Титулы_10 = «Марат және компания-2» ПТ директоры |Басқара бастады_10 = 1992 |Басқаруын аяқтады_10 = 1997 |Президент_10 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_10 = [[Сергей Александрович Терещенко|Сергей Терещенко]]<br>[[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин| Әкежан Қажыгелдин]]<br>[[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев| Нұрлан Балғымбаев]] |Титулы_9 = [[Павлодар]] қаласындағы «Бағдар-Маркетинг», «Индустрия-Плюс», ӨК «Павлодар-Темір» ЖШС, «Нукер-ПВ» ЖШС директоры директоры |Титуды_ = [[Павлодар]] қаласындағы ӨК «Павлодар-Темір» ЖШС директоры |Титулы_ = [[Павлодар]] қаласындағы «Нукер-ПВ» ЖШС директоры |Басқара бастады_9 = 1997 |Басқаруын аяқтады_9 = 2010 |Президент_9 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_9 = [[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин|Әкежан Қажыгелдин]]<br>[[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]]<br>[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]<br>[[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]<br>[[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]]<br>[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]] |Титулы_8 = [[Железин ауданы]] «Нүкер» ӘКК төрағасы |Басқара бастады_8 = қаңтар 2010 |Басқаруын аяқтады_8 = 2012 |Президент_8 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_8 = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]<br>[[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] |Ту_ = Железин ауданының елтаңбасы.png |Ту2_ = Flag of Kazakhstan.svg |Титулы_7 = [[Железин ауданы]]ның әкімі |Басқара бастады_7 = 2012 |Басқаруын аяқтады_7 = 2013 |Президент_7 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_7 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] |Ту_7 = Logo Pavlodar region.png |Ту2_7 = Flag of Kazakhstan.svg |Титулы_6 = [[Павлодар облысы]]ның кәсіпкерлік және сауда басқармасының басшысы |Басқара бастады_6 = 2013 |Басқаруын аяқтады_6 = маусым 2014 |Президент_6 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_6 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] <br>[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]] |Ту_6 = Logo Pavlodar region.png |Ту2_6 = Flag of Kazakhstan.svg |Титулы_5 = [[Ақсу]] қаласының әкімі |Басқара бастады_5 = маусым 2014 |Басқаруын аяқтады_5 = 29 сәуір 2016 |Президент_5 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_5 = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]] |Ізашары_5 =[[Болат Жұмабекұлы Бақауов|Болат Бақауов]] |Ізбасары_5 =[[Нұрлан Шайхслямұлы Дүйсенбинов|Нұрлан Дүйсенбинов]] |Ту_5 = Flag of Aksu (Kazakhstan).jpg |Ту2_5 = Logo Pavlodar region.png |Титулы_4 = Екібастұз қаласының әкімі |Басқара бастады_ = 29 сәуір 2016 |Басқаруын аяқтады_4 = тамыз 2018 |Президент_4 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_4 = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]<br>[[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]] |Ізашары_4 = [[Александр Федорович Вербняк|Александр Вербняк]] |Ізбасары_4 = [[Нұржан Кемерұлы Әшімбетов|Нұржан Әшімбетов]] |Ту_4 = Ekibastuz seal.png |Ту2_4 = Logo Pavlodar region.png |Титулы_3 = [[Түркістан облысы]] әкімінің бірінші орынбасары |Басқара бастады_3 = тамыз 2018 |Басқаруын аяқтады_3 = ақпан 2019 |Президент_3 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_3 = [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]<br>[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] |Ту_3 = South Kazakhstan province seal.png |Ту2_3 = Flag of Kazakhstan.svg |Титулы_2 = [[Павлодар облысы]] әкімінің орынбасары |Басқара бастады_2 = 15 ақпан 2019 |Басқаруын аяқтады_2 = 10 шілде 2019 |Президент_2 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br> [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] |Премьер_2 = [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]<br>[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] |Ту_2 = Logo Pavlodar region.png |Ту2_2 = Flag of Kazakhstan.svg |Титулы = [[Павлодар]] қаласының әкімі |Басқара бастады = 10 шілде 2019 |Басқаруын аяқтады = шілде 2020 |Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] |Премьер = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] |Ізашары = Әнуар Қайыргелдіұлы Күмпекеев |Ізбасары = Ержан Иманслямұлы Иманслям |Ту = Logo Pavlodar region.png |Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg }} '''Қайрат Теміршотұлы Нүкенов''' ([[Захаровка (Павлодар облысы)|Захаровка]], [[Железин ауданы]], [[Павлодар облысы]], [[15 қыркүйек]] [[1970 жыл|1970]]) — [[Екібастұз]] қаласының әкімі. == Өмірбаяны == Қыпшақ руынан шыққан. * Сібір мемлекеттік жол-көлік академиясын бітірген, экономист мамандығына ие. * П.А. Столыпин атындағы Ом мемлекеттік аграрлық университетін оқып бітірген, ғалым-агроном мамандығына ие. * Павлодар облысы [[Аққулы (ауыл)|Аққу]] қаласының әкімі қызметін атқарған. * 2016 жылғы 29 сәуірден - Екібастұз қаласының әкімі.<ref>[https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/ekbastuzga-jana-akm-tagayyindaldyi-269427/ Екібастұзға жаңа әкім тағайындалды]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстан облыс әкімдері}} [[Санат:Ақсу әкімдері]] [[Санат:Екібастұз әкімдері]] qhbj356lucjonk690zbt6ch0z83gljq Ресей Федерациясы мұсылмандары діни басқармасы 0 563321 3404081 2557996 2024-11-23T12:45:27Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3404081 wikitext text/x-wiki {{Діни ұйым | атауы = Ресей Федерациясы мұсылмандары діни басқармасы | түпнұсқасы = Духовное управление мусульман Российской Федерации | эмблема = | ені = | эмблема атауы = | өзге атаулары = Духовное управление мусульман Европейской части России, ДУМ Центрально-Европейского региона России (до 1998), Московский муфтият | құрылуы = 1994 | негізін салушы = | елдері = Ресей (Европалық бөлігі) | ұлттық құрамы = | тілдері = орыс, | саны = | атағы = мүфти | басшы = [[Равиль Гайнутдин]] | көсемдері = | орынбасарлары = Дамир Гизатуллин, Дамир Мухетдинов, Рафик Фаттахетдинов, Ильдар Аляутдинов | штаб-пәтері = | резиденциясы = | бас ғибадатханасы = [[Мәскеу мешіті]] | құрылды = | таратылды = | бұрын = | құрылымы = | басқару = | бөлімдері = | бағынышты = | ЖОО = Мәскеу Ислам Университеті | идеологиясы = | құқықтық мектебі = ханифит, шафиит мазхабтары | діні = Ислам | ордены = | жақтастары = | қарсыластары = | басылымдары = Ислам минбаре | сайты = http://dumrf.ru/ | қазақша сайттары = | ескертулер = }} '''Ресей мұсылмандары діни басқармасы''' — 1994 жылы Мәскейде құрылған орталықтадырылған діни ұйым. Құрылған уақытынан бері бас мүфти - Равиль Гайнутдин. == Құрылы тарихы == Ресейдің Орталық Еуропа аймағындағы мұсылмандары діни басқармасы ретінде құрылды. 1998 жылы 9 желтоқсандағы съезде атауы Ресейдің еуропалық бөлігі мұсылмандары діни басқармасы болып өзгертілді. 2009 жылдың 23 қыркүйегіндегі ЕРМДБ съезінің мәліметі бойынша осы ұйым құрамына 37 аймақтан 367 жергілікті және орталықтандырылған мұсылмандардың діни ұйымдары кіреді. ЕРМДБ-нің ЖМДҰ-дармен жұмыс жасау бөлімінің деректеріне сәйкес Орталық, Орал, Оңтүстік, Солтүстік-Батыс, Приволжье федералды округтеріндегі 400-дей діни ұйым ЕРМДБ-нің заңды құзырына жатады. == Басшылығы == ЕРМДБ резиденциясы [[Мәскеу мешіті|Мәскеу собрлы мешітінде]] орналасқан. Шешім қабылдайтын Жоғарғы органы болып Маджлис табылады. Маджлис — ЕРМДБ құрамындағы діни делегаттарының және мұсылмандардың діни басқармаларының қауымының съезі. ЕРМДБтің тікелей қызметін Президиум және төраға басқарады. Ұйым төрағасы жарғыға сәйкес әрбір бес жыл сайын сайланады. == Құрылымы == ЕРМДБ құрылымы: Аппарат (Ішкі істер департаменті, Білім және ғылым департаменті), ЕРМДБ іс басқармасы, Құрылыс және сәулет бөлімі, хаттамалық бөлім, ЕРМДБ хатшылығы, ЕРМДБ баспасөз қызметі. == ЖОО == ЕРМДБ құзырында бірнеше орта және жоғары оқу орындары бар: Мәскеу Ислам Университеті, (ректоры — [[Марат Муртазин]]), Х. Фаизханов атындағы Нижний Новгород Ислам университеті (ректоры — Дамир Мухетдинов), Мәскеу соборлы мешіті жанындағы бастауыш медресе (директоры — Джафар Файзрахманов), Мәскеу Ислам колледжі, ( директор м. а. — Ислам Зарипов), Мәскеу тарихи мешіті жанындағы бастауыш медресе (Директоры — мәскеу тарихи мешітінің имам-хатыбы Хасан Фахретдинов), шейх Абдулджалил Биккинин атындағы Нижний Новгород Ислам медресесі (директоры — Ренат Ислямов). == Орынбасарлары == Төраға орынбасарлары: бірінші орынбасарлар — Дамир Гизатуллин, Дамир Мухетдинов, орынбасарлар — Рафик Фаттахетдинов. Мәскеу соборлы мешітінің имамы, Мәскеудің имам-мухтасибі — Ильдар Аляутдинов. == Баспа органдары == Ресми баспа органы — Бүкілресейлік мұсылмандар газеті «Ислам минбаре» (бас редактор — т.ғ.к. Дамир Хайретдинов ) 1994 жылдан бері жарыққа шығады. == Марапатттары == РМДБ марапаты - «Рухани бірігу» медалі == Түсініктемелер == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Әдебиеттер == * {{мақала |авторы=[[Роман Анатольевич Силантьев|Силантьев Р. А.]]|тақырыбы=Сохранится ли Совет муфтиев? |оригинал= |сілтеме=http://www.ng.ru/ng_religii/2015-06-03/2_muftii.html |баспа авторы= |баспасы=[[Независимая газета]] |тип= |место= |издательство= |жыл=02.06.2015 |выпуск= |том= |номер= |страницы= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |язык= |ref=Силантьев |archiveurl= |archivedate=}} == Тағы қараңыз == == Сыртқы сілтемелер == [http://dumrf.ru/common/org/2517 Ресми сайт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191019195817/http://dumrf.ru/common/org/2517 |date=2019-10-19 }} [[Санат:Діни ұйымдар]] [[Санат:Ислам Ресейде]] d78x3whsq1uz11i0oblrszn9b5ooix6 Дамба (ауыл) 0 563967 3404501 3390078 2024-11-24T11:37:25Z Мағыпар 100137 /* Елді мекендегі көшелер */ толықтыру, сурет қою 3404501 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Дамба |сурет = Дамбы ауылдық әкімшілігі.jpg |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =46 |lat_min =58|lat_sec = 10 |lon_deg =51|lon_min =46|lon_sec =32 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Атырау облысы |кестедегі облыс = Атырау облысы{{!}}Атырау |ауданы = Атырау қалалық әкімдігі |кестедегі аудан = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Дамба ауылдық округі{{!}}Дамба |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны ={{өсім}}2442 |санақ жылы = 2021 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = дамбалық, дамбалықтар |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = Населённые пункты городской администрации Атырау |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Дамба}} '''Дамба''', ''Дамбы'' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Дамба ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == [[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 18 км-дей жерде Жайық өзенінің жағасында орналасқан.<ref>Топонимика Казахстана. Издательство "Аруана" Алматы,2010</ref> == Этимология == 1948-50 жылдары Жайық өзенінің Каспий теңізіне құяр саласын тереңдету мақсатында су астын қазу жұмыстары жүргізілген. Қазылған топырақтар өзеннің екі жағалауына үйіліп қолдан "дамба" жасалынған. 1950 жылдардан бастап осы дамбалар басына халықтар көшіп келіп қоныстана бастаған. Сол жылдардан бастап бұл өңір «Дамба» аталып кеткен. == Тарихы == Гурьев облыстық атқару комитетінің Новобогат ауданындағы балықшы колхоздары «Дамбы» елді мекеніне көшіру туралы шешімнің негізінде 1955 жылдан бастап Новобогат ауданынан балықшы колхоздар көшіп келіп, Жайық өзені бойына орналаса бастаған. 1955-56 жылдары «Социалистік жол» колхозының жартысы Дамба ауылына көшіп келіп (жартысы қазіргі Құрманғазы ауылында) бұл жерді Кіші Дамба ауылы деп атаған. Ал Үлкен Дамба ауылына «Амангелді» колхозы орналасты. == Халқы == [[1989 жыл|1989 жылы]] елді мекенде 1997 адам тұрған.<ref>[https://books.google.kz/books/about/Itogi_vsesoi%CD%A1uzno%C4%AD_perepisi_naselenii.html?id=qTHtAAAAMAAJ&redir_esc=y 1989 жылғы Қазақ КСР бойынша Бүкілодақтық халық санағының қорытындылары. 3 том]</ref> [[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1967 адам (954 ер адам және 1013 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1229 адамды (610 ер адам және 619 әйел адам) құрады.<ref name="source122">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191208111102/https://stat.gov.kz/census/national/2009/region |date=2019-12-08 }}</ref> [[2021 жыл|2021 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша 2442 адамды (1204 ер адам және 1238 әйел адам) құрады.<ref>[https://stat.gov.kz/national/2021/ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары]</ref> == Әлеуметтік және мәдени нысандары == * '''Амангелді атындағы орта мектеп''' — 1948-49 оқу жылында бастауыш түрінде ашылды. 1954 жылы №7 жеті жылдық білім беретін мектеп, 1969 жылы орта мектеп болып өзгертілді. 1974 жылы мектепке халық батыры, ұлт-азаттық көтерілісінің жетекшісі болған Амангелді Имановтың есімі берілді.<ref>[https://amangeldy-sh.edu.kz/kz/me-tep-tur-ly/me-tep-t-rikhy.html Мектеп тарихы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230713182243/https://amangeldy-sh.edu.kz/kz/me-tep-tur-ly/me-tep-t-rikhy.html |date=2023-07-13 }}</ref> * '''«Ынтымақ» бөбекжай-балабақшасы''' == Шаруашылықтары және кәсіпшілік == Ауылда жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Теңізде, тұщы суда балық аулау, тамақ өнімдерін көтерме саудада сату, тұрғын үй ғимараттарының құрылысы т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді. Ауылда балық қорғау инспекциясы, бірнеше сауда нүктелері, монша т.б.бар. Ауыл маңында «Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерваты, Солтүстік Каспий экологиялық базасы мекемелері орналасқан <ref>https://yandex.kz/maps/org/severo_kaspiyskaya_ekologicheskaya_baza_reagirovaniya_na_razlivy_nefti/55308565181/?ll=51.703432%2C46.921180&z=17</ref> Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады. == Елді мекендегі көшелер == * Ғаббас Қабышев көшесі * Махамбет көшесі <gallery> Ә.Жангельдин көшесі.jpg|Әліби Жангельдин көшесі Әмір Орынбасаров көшесі.jpg|Әмір Орынбасаров көшесі Дамбы. Бабаш Құспанов көшесі.jpg|Бабаш Құспанов көшесі Дамбы ауылы. Б.Қазанбекова көшесі.jpg |Бапылтай Қазанбекова көшесі Ескали Әбішов көшесі.jpg|Есқали Әбішов көшесі Дамбы. Кәрім Қапаров көшесі.jpg|Кәрім Қапаров көшесі Көкарна көшесі.jpg|Көкарна көшесі Дамбы ауылы. Қ.Мүрсәлімов көшесі.jpg |Қабидолла Мүсәлімов көшесі Мардан Арыстанов көшесі.jpg|Мардан Арыстанов көшесі Дамбы ауылы. Махамбет көшесі.jpg|Махамбет көшесі Махмуд Досмағанбетов көшесі.jpg|Махмуд Досмағанбетов көшесі Дамбы. Өтеғали Теміров көшесі.jpg|Өтеғали Теміров көшесі Рахмет Мырзағалиев көшесі.jpg|Рахмет Мырзағалиев көшесі Дамбы ауылы. Р.Байзуллина көшесі.jpg |Роза Байзуллина көшесі Хамза Қаратаев көшесі.jpg|Хамза Қаратаев көшесі Дамбы. Шәрәпиден Шаңбаев көшесі.jpg|Шәрәпиден Шаңбаев көшесі </gallery> == Ауыл суреттері == {| class="wikitable" |- ! Әкімшілік !! "Ынтымақ" балабақшасы !! Ғаббас Қабышев көшесі !! Соңғы аялдама !! Дәрігерлік амбулатория |- | [[Сурет:Дамба ауылы (2).jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Дамбы ауылы. Ынтымақ балабақшасы.jpg|орта|270px|]] || [[Сурет:Дамба ауылы.jpg |орта|250px|]] ||[[Сурет:Дамба. Соңғы аялдама.jpg |орта|300px|]] || [[Сурет:Дамба амбулаториясы.jpg|орта|300px|]] |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * https://www.youtube.com/watch?v=seH3Pgz42Gs Дамба(клип) {{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}} {{Жайық өзені бойындағы елді мекендер}} [[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]] s34ckp9lwwa4jvc0vi4yuq2fpk0b2ts 3404502 3404501 2024-11-24T11:37:55Z Мағыпар 100137 /* Елді мекендегі көшелер */ 3404502 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Дамба |сурет = Дамбы ауылдық әкімшілігі.jpg |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =46 |lat_min =58|lat_sec = 10 |lon_deg =51|lon_min =46|lon_sec =32 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Атырау облысы |кестедегі облыс = Атырау облысы{{!}}Атырау |ауданы = Атырау қалалық әкімдігі |кестедегі аудан = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Дамба ауылдық округі{{!}}Дамба |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны ={{өсім}}2442 |санақ жылы = 2021 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = дамбалық, дамбалықтар |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = Населённые пункты городской администрации Атырау |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Дамба}} '''Дамба''', ''Дамбы'' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Дамба ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == [[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 18 км-дей жерде Жайық өзенінің жағасында орналасқан.<ref>Топонимика Казахстана. Издательство "Аруана" Алматы,2010</ref> == Этимология == 1948-50 жылдары Жайық өзенінің Каспий теңізіне құяр саласын тереңдету мақсатында су астын қазу жұмыстары жүргізілген. Қазылған топырақтар өзеннің екі жағалауына үйіліп қолдан "дамба" жасалынған. 1950 жылдардан бастап осы дамбалар басына халықтар көшіп келіп қоныстана бастаған. Сол жылдардан бастап бұл өңір «Дамба» аталып кеткен. == Тарихы == Гурьев облыстық атқару комитетінің Новобогат ауданындағы балықшы колхоздары «Дамбы» елді мекеніне көшіру туралы шешімнің негізінде 1955 жылдан бастап Новобогат ауданынан балықшы колхоздар көшіп келіп, Жайық өзені бойына орналаса бастаған. 1955-56 жылдары «Социалистік жол» колхозының жартысы Дамба ауылына көшіп келіп (жартысы қазіргі Құрманғазы ауылында) бұл жерді Кіші Дамба ауылы деп атаған. Ал Үлкен Дамба ауылына «Амангелді» колхозы орналасты. == Халқы == [[1989 жыл|1989 жылы]] елді мекенде 1997 адам тұрған.<ref>[https://books.google.kz/books/about/Itogi_vsesoi%CD%A1uzno%C4%AD_perepisi_naselenii.html?id=qTHtAAAAMAAJ&redir_esc=y 1989 жылғы Қазақ КСР бойынша Бүкілодақтық халық санағының қорытындылары. 3 том]</ref> [[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1967 адам (954 ер адам және 1013 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1229 адамды (610 ер адам және 619 әйел адам) құрады.<ref name="source122">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191208111102/https://stat.gov.kz/census/national/2009/region |date=2019-12-08 }}</ref> [[2021 жыл|2021 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша 2442 адамды (1204 ер адам және 1238 әйел адам) құрады.<ref>[https://stat.gov.kz/national/2021/ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары]</ref> == Әлеуметтік және мәдени нысандары == * '''Амангелді атындағы орта мектеп''' — 1948-49 оқу жылында бастауыш түрінде ашылды. 1954 жылы №7 жеті жылдық білім беретін мектеп, 1969 жылы орта мектеп болып өзгертілді. 1974 жылы мектепке халық батыры, ұлт-азаттық көтерілісінің жетекшісі болған Амангелді Имановтың есімі берілді.<ref>[https://amangeldy-sh.edu.kz/kz/me-tep-tur-ly/me-tep-t-rikhy.html Мектеп тарихы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230713182243/https://amangeldy-sh.edu.kz/kz/me-tep-tur-ly/me-tep-t-rikhy.html |date=2023-07-13 }}</ref> * '''«Ынтымақ» бөбекжай-балабақшасы''' == Шаруашылықтары және кәсіпшілік == Ауылда жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Теңізде, тұщы суда балық аулау, тамақ өнімдерін көтерме саудада сату, тұрғын үй ғимараттарының құрылысы т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді. Ауылда балық қорғау инспекциясы, бірнеше сауда нүктелері, монша т.б.бар. Ауыл маңында «Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерваты, Солтүстік Каспий экологиялық базасы мекемелері орналасқан <ref>https://yandex.kz/maps/org/severo_kaspiyskaya_ekologicheskaya_baza_reagirovaniya_na_razlivy_nefti/55308565181/?ll=51.703432%2C46.921180&z=17</ref> Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады. == Елді мекендегі көшелер == * Ғаббас Қабышев көшесі <gallery> Ә.Жангельдин көшесі.jpg|Әліби Жангельдин көшесі Әмір Орынбасаров көшесі.jpg|Әмір Орынбасаров көшесі Дамбы. Бабаш Құспанов көшесі.jpg|Бабаш Құспанов көшесі Дамбы ауылы. Б.Қазанбекова көшесі.jpg |Бапылтай Қазанбекова көшесі Ескали Әбішов көшесі.jpg|Есқали Әбішов көшесі Дамбы. Кәрім Қапаров көшесі.jpg|Кәрім Қапаров көшесі Көкарна көшесі.jpg|Көкарна көшесі Дамбы ауылы. Қ.Мүрсәлімов көшесі.jpg |Қабидолла Мүсәлімов көшесі Мардан Арыстанов көшесі.jpg|Мардан Арыстанов көшесі Дамбы ауылы. Махамбет көшесі.jpg|Махамбет көшесі Махмуд Досмағанбетов көшесі.jpg|Махмуд Досмағанбетов көшесі Дамбы. Өтеғали Теміров көшесі.jpg|Өтеғали Теміров көшесі Рахмет Мырзағалиев көшесі.jpg|Рахмет Мырзағалиев көшесі Дамбы ауылы. Р.Байзуллина көшесі.jpg |Роза Байзуллина көшесі Хамза Қаратаев көшесі.jpg|Хамза Қаратаев көшесі Дамбы. Шәрәпиден Шаңбаев көшесі.jpg|Шәрәпиден Шаңбаев көшесі </gallery> == Ауыл суреттері == {| class="wikitable" |- ! Әкімшілік !! "Ынтымақ" балабақшасы !! Ғаббас Қабышев көшесі !! Соңғы аялдама !! Дәрігерлік амбулатория |- | [[Сурет:Дамба ауылы (2).jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Дамбы ауылы. Ынтымақ балабақшасы.jpg|орта|270px|]] || [[Сурет:Дамба ауылы.jpg |орта|250px|]] ||[[Сурет:Дамба. Соңғы аялдама.jpg |орта|300px|]] || [[Сурет:Дамба амбулаториясы.jpg|орта|300px|]] |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * https://www.youtube.com/watch?v=seH3Pgz42Gs Дамба(клип) {{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}} {{Жайық өзені бойындағы елді мекендер}} [[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]] 4hci8ch1l2piasjora3kjle4a9ynta2 3404507 3404502 2024-11-24T11:52:01Z Мағыпар 100137 /* Елді мекендегі көшелер */ сурет қою 3404507 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Дамба |сурет = Дамбы ауылдық әкімшілігі.jpg |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =46 |lat_min =58|lat_sec = 10 |lon_deg =51|lon_min =46|lon_sec =32 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Атырау облысы |кестедегі облыс = Атырау облысы{{!}}Атырау |ауданы = Атырау қалалық әкімдігі |кестедегі аудан = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Дамба ауылдық округі{{!}}Дамба |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны ={{өсім}}2442 |санақ жылы = 2021 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = дамбалық, дамбалықтар |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = Населённые пункты городской администрации Атырау |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Дамба}} '''Дамба''', ''Дамбы'' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Дамба ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == [[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 18 км-дей жерде Жайық өзенінің жағасында орналасқан.<ref>Топонимика Казахстана. Издательство "Аруана" Алматы,2010</ref> == Этимология == 1948-50 жылдары Жайық өзенінің Каспий теңізіне құяр саласын тереңдету мақсатында су астын қазу жұмыстары жүргізілген. Қазылған топырақтар өзеннің екі жағалауына үйіліп қолдан "дамба" жасалынған. 1950 жылдардан бастап осы дамбалар басына халықтар көшіп келіп қоныстана бастаған. Сол жылдардан бастап бұл өңір «Дамба» аталып кеткен. == Тарихы == Гурьев облыстық атқару комитетінің Новобогат ауданындағы балықшы колхоздары «Дамбы» елді мекеніне көшіру туралы шешімнің негізінде 1955 жылдан бастап Новобогат ауданынан балықшы колхоздар көшіп келіп, Жайық өзені бойына орналаса бастаған. 1955-56 жылдары «Социалистік жол» колхозының жартысы Дамба ауылына көшіп келіп (жартысы қазіргі Құрманғазы ауылында) бұл жерді Кіші Дамба ауылы деп атаған. Ал Үлкен Дамба ауылына «Амангелді» колхозы орналасты. == Халқы == [[1989 жыл|1989 жылы]] елді мекенде 1997 адам тұрған.<ref>[https://books.google.kz/books/about/Itogi_vsesoi%CD%A1uzno%C4%AD_perepisi_naselenii.html?id=qTHtAAAAMAAJ&redir_esc=y 1989 жылғы Қазақ КСР бойынша Бүкілодақтық халық санағының қорытындылары. 3 том]</ref> [[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1967 адам (954 ер адам және 1013 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1229 адамды (610 ер адам және 619 әйел адам) құрады.<ref name="source122">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191208111102/https://stat.gov.kz/census/national/2009/region |date=2019-12-08 }}</ref> [[2021 жыл|2021 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша 2442 адамды (1204 ер адам және 1238 әйел адам) құрады.<ref>[https://stat.gov.kz/national/2021/ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары]</ref> == Әлеуметтік және мәдени нысандары == * '''Амангелді атындағы орта мектеп''' — 1948-49 оқу жылында бастауыш түрінде ашылды. 1954 жылы №7 жеті жылдық білім беретін мектеп, 1969 жылы орта мектеп болып өзгертілді. 1974 жылы мектепке халық батыры, ұлт-азаттық көтерілісінің жетекшісі болған Амангелді Имановтың есімі берілді.<ref>[https://amangeldy-sh.edu.kz/kz/me-tep-tur-ly/me-tep-t-rikhy.html Мектеп тарихы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230713182243/https://amangeldy-sh.edu.kz/kz/me-tep-tur-ly/me-tep-t-rikhy.html |date=2023-07-13 }}</ref> * '''«Ынтымақ» бөбекжай-балабақшасы''' == Шаруашылықтары және кәсіпшілік == Ауылда жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Теңізде, тұщы суда балық аулау, тамақ өнімдерін көтерме саудада сату, тұрғын үй ғимараттарының құрылысы т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді. Ауылда балық қорғау инспекциясы, бірнеше сауда нүктелері, монша т.б.бар. Ауыл маңында «Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерваты, Солтүстік Каспий экологиялық базасы мекемелері орналасқан <ref>https://yandex.kz/maps/org/severo_kaspiyskaya_ekologicheskaya_baza_reagirovaniya_na_razlivy_nefti/55308565181/?ll=51.703432%2C46.921180&z=17</ref> Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады. == Елді мекендегі көшелер == * Ғаббас Қабышев көшесі <gallery> Ә.Жангельдин көшесі.jpg|Әліби Жангельдин көшесі Әмір Орынбасаров көшесі.jpg|Әмір Орынбасаров көшесі Дамбы. Бабаш Құспанов көшесі.jpg|Бабаш Құспанов көшесі Дамбы ауылы. Б.Қазанбекова көшесі.jpg |Бапылтай Қазанбекова көшесі Ескали Әбішов көшесі.jpg|Есқали Әбішов көшесі Дамбы. Кәрім Қапаров көшесі.jpg|Кәрім Қапаров көшесі Көкарна көшесі.jpg|Көкарна көшесі Дамбы ауылы. Қ.Мүрсәлімов көшесі.jpg |Қабидолла Мүсәлімов көшесі Мардан Арыстанов көшесі.jpg|Мардан Арыстанов көшесі Дамбы ауылы. Махамбет көшесі.jpg|Махамбет көшесі Махмуд Досмағанбетов көшесі.jpg|Махмуд Досмағанбетов көшесі Дамбы. Өтеғали Теміров көшесі.jpg|Өтеғали Теміров көшесі Рахмет Мырзағалиев көшесі.jpg|Рахмет Мырзағалиев көшесі Дамбы ауылы. Р.Байзуллина көшесі.jpg |Роза Байзуллина көшесі Дамбы ауылы. Ғ.Қабышев көшесі.jpg|Ғ.Қабышев көшесі Хамза Қаратаев көшесі.jpg|Хамза Қаратаев көшесі Дамбы. Шәрәпиден Шаңбаев көшесі.jpg|Шәрәпиден Шаңбаев көшесі </gallery> == Ауыл суреттері == {| class="wikitable" |- ! Әкімшілік !! "Ынтымақ" балабақшасы !! Ғаббас Қабышев көшесі !! Соңғы аялдама !! Дәрігерлік амбулатория |- | [[Сурет:Дамба ауылы (2).jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Дамбы ауылы. Ынтымақ балабақшасы.jpg|орта|270px|]] || [[Сурет:Дамба ауылы.jpg |орта|250px|]] ||[[Сурет:Дамба. Соңғы аялдама.jpg |орта|300px|]] || [[Сурет:Дамба амбулаториясы.jpg|орта|300px|]] |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * https://www.youtube.com/watch?v=seH3Pgz42Gs Дамба(клип) {{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}} {{Жайық өзені бойындағы елді мекендер}} [[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]] 9630y1ran7extm04m7jnc2ib6zkcbq5 3404508 3404507 2024-11-24T11:53:07Z Мағыпар 100137 /* Елді мекендегі көшелер */ 3404508 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен-Қазақстан |статусы = Ауыл |атауы = Дамба |сурет = Дамбы ауылдық әкімшілігі.jpg |әкімшілік күйі = Ауылдық округ орталығы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_deg =46 |lat_min =58|lat_sec = 10 |lon_deg =51|lon_min =46|lon_sec =32 |CoordAddon = type:city(1226000)_region:KZ |CoordScale = |ел картасы = |облыс картасы = |аудан картасы = |ел картасының өлшемi = |облыс картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |облысы = Атырау облысы |кестедегі облыс = Атырау облысы{{!}}Атырау |ауданы = Атырау қалалық әкімдігі |кестедегі аудан = Атырау қалалық әкімдігі{{!}}Атырау |мекен түрі = ауылдық округ{{!}}Ауылдық округі |мекені = Дамба ауылдық округі{{!}}Дамба |ішкі бөлінісі = |әкімі = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |климаты = |тұрғыны ={{өсім}}2442 |санақ жылы = 2021 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = дамбалық, дамбалықтар |телефон коды = |пошта индексі = |пошта индекстері = |ортаққордағы санаты = Населённые пункты городской администрации Атырау |сайты = |сайт тілі = }} {{мағына|Дамба}} '''Дамба''', ''Дамбы'' — [[Атырау облысы]] [[Атырау қалалық әкімдігі]]не қарасты [[Дамба ауылдық округі]] орталығы. == Географиялық орны == [[Атырау]] қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 18 км-дей жерде Жайық өзенінің жағасында орналасқан.<ref>Топонимика Казахстана. Издательство "Аруана" Алматы,2010</ref> == Этимология == 1948-50 жылдары Жайық өзенінің Каспий теңізіне құяр саласын тереңдету мақсатында су астын қазу жұмыстары жүргізілген. Қазылған топырақтар өзеннің екі жағалауына үйіліп қолдан "дамба" жасалынған. 1950 жылдардан бастап осы дамбалар басына халықтар көшіп келіп қоныстана бастаған. Сол жылдардан бастап бұл өңір «Дамба» аталып кеткен. == Тарихы == Гурьев облыстық атқару комитетінің Новобогат ауданындағы балықшы колхоздары «Дамбы» елді мекеніне көшіру туралы шешімнің негізінде 1955 жылдан бастап Новобогат ауданынан балықшы колхоздар көшіп келіп, Жайық өзені бойына орналаса бастаған. 1955-56 жылдары «Социалистік жол» колхозының жартысы Дамба ауылына көшіп келіп (жартысы қазіргі Құрманғазы ауылында) бұл жерді Кіші Дамба ауылы деп атаған. Ал Үлкен Дамба ауылына «Амангелді» колхозы орналасты. == Халқы == [[1989 жыл|1989 жылы]] елді мекенде 1997 адам тұрған.<ref>[https://books.google.kz/books/about/Itogi_vsesoi%CD%A1uzno%C4%AD_perepisi_naselenii.html?id=qTHtAAAAMAAJ&redir_esc=y 1989 жылғы Қазақ КСР бойынша Бүкілодақтық халық санағының қорытындылары. 3 том]</ref> [[1999 жыл|1999 жылы]] тұрғындар саны 1967 адам (954 ер адам және 1013 әйел адам) болса, [[2009 жыл|2009 жылы]] 1229 адамды (610 ер адам және 619 әйел адам) құрады.<ref name="source122">[http://stat.gov.kz/census/national/2009/region 2009 жылғы Қазақстан Республикасы халқының Ұлттық санағының қорытындылары. Астана 2011. 1 том] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191208111102/https://stat.gov.kz/census/national/2009/region |date=2019-12-08 }}</ref> [[2021 жыл|2021 жылғы]] санақ қорытындысы бойынша 2442 адамды (1204 ер адам және 1238 әйел адам) құрады.<ref>[https://stat.gov.kz/national/2021/ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары]</ref> == Әлеуметтік және мәдени нысандары == * '''Амангелді атындағы орта мектеп''' — 1948-49 оқу жылында бастауыш түрінде ашылды. 1954 жылы №7 жеті жылдық білім беретін мектеп, 1969 жылы орта мектеп болып өзгертілді. 1974 жылы мектепке халық батыры, ұлт-азаттық көтерілісінің жетекшісі болған Амангелді Имановтың есімі берілді.<ref>[https://amangeldy-sh.edu.kz/kz/me-tep-tur-ly/me-tep-t-rikhy.html Мектеп тарихы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230713182243/https://amangeldy-sh.edu.kz/kz/me-tep-tur-ly/me-tep-t-rikhy.html |date=2023-07-13 }}</ref> * '''«Ынтымақ» бөбекжай-балабақшасы''' == Шаруашылықтары және кәсіпшілік == Ауылда жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жұмыс жасайды. Теңізде, тұщы суда балық аулау, тамақ өнімдерін көтерме саудада сату, тұрғын үй ғимараттарының құрылысы т.б. бағыттарда қызмет көрсетеді. Ауылда балық қорғау инспекциясы, бірнеше сауда нүктелері, монша т.б.бар. Ауыл маңында «Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерваты, Солтүстік Каспий экологиялық базасы мекемелері орналасқан <ref>https://yandex.kz/maps/org/severo_kaspiyskaya_ekologicheskaya_baza_reagirovaniya_na_razlivy_nefti/55308565181/?ll=51.703432%2C46.921180&z=17</ref> Тұрғындары елді мекендермен автомобиль жолдары арқылы қатынасады. == Елді мекендегі көшелер == <gallery> Ә.Жангельдин көшесі.jpg|Әліби Жангельдин көшесі Әмір Орынбасаров көшесі.jpg|Әмір Орынбасаров көшесі Дамбы. Бабаш Құспанов көшесі.jpg|Бабаш Құспанов көшесі Дамбы ауылы. Б.Қазанбекова көшесі.jpg |Бапылтай Қазанбекова көшесі Ескали Әбішов көшесі.jpg|Есқали Әбішов көшесі Дамбы. Кәрім Қапаров көшесі.jpg|Кәрім Қапаров көшесі Көкарна көшесі.jpg|Көкарна көшесі Дамбы ауылы. Қ.Мүрсәлімов көшесі.jpg |Қабидолла Мүсәлімов көшесі Мардан Арыстанов көшесі.jpg|Мардан Арыстанов көшесі Дамбы ауылы. Махамбет көшесі.jpg|Махамбет көшесі Махмуд Досмағанбетов көшесі.jpg|Махмуд Досмағанбетов көшесі Дамбы. Өтеғали Теміров көшесі.jpg|Өтеғали Теміров көшесі Рахмет Мырзағалиев көшесі.jpg|Рахмет Мырзағалиев көшесі Дамбы ауылы. Р.Байзуллина көшесі.jpg |Роза Байзуллина көшесі Дамбы ауылы. Ғ.Қабышев көшесі.jpg|Ғ.Қабышев көшесі Хамза Қаратаев көшесі.jpg|Хамза Қаратаев көшесі Дамбы. Шәрәпиден Шаңбаев көшесі.jpg|Шәрәпиден Шаңбаев көшесі </gallery> == Ауыл суреттері == {| class="wikitable" |- ! Әкімшілік !! "Ынтымақ" балабақшасы !! Ғаббас Қабышев көшесі !! Соңғы аялдама !! Дәрігерлік амбулатория |- | [[Сурет:Дамба ауылы (2).jpg|орта|200px|]] || [[Сурет:Дамбы ауылы. Ынтымақ балабақшасы.jpg|орта|270px|]] || [[Сурет:Дамба ауылы.jpg |орта|250px|]] ||[[Сурет:Дамба. Соңғы аялдама.jpg |орта|300px|]] || [[Сурет:Дамба амбулаториясы.jpg|орта|300px|]] |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * https://www.youtube.com/watch?v=seH3Pgz42Gs Дамба(клип) {{Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері}} {{Жайық өзені бойындағы елді мекендер}} [[Санат:Атырау қалалық әкімдігі елді мекендері]] fv3mfeku85g9wstuxbt57qrsfqmajvo Тире 0 569332 3404134 3062067 2024-11-23T18:01:12Z Muzaffar Turgunov 120280 3404134 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қараша 2016}} {{Delete|мақала 2 рет жазылған ұқсайды. [[Сызықша]] мақаласы орысша Тире мақаласына байланысқан}}<!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> '''Тире''' Тире бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылады: Әркім – әуелінде өз ауылының баласы(М. Ә.). Тадж-Махал – тұманды көкті жарып шыққан шұғылалы тамшы, Тадж-Махал – жер-ананың жанарындағы мөлдір тамшы, ол – мынау даладағы және жолдың бойына өскен үлбіреген ақ бәйшешек (Ә. Әл.). Пысықтау – оқу анасы (К. У.). Біріңғай мүшелерден кейін келген жалпылауыш сөздің алдынан тире қойылады: Нағашылық, құрбылық, татулық – бәрі бір жерден шыққан соң, үшеуі жандай дос-ты (С. М.). Төл сөзден кейін тире қойылады: «Сапар газетке мақтап жазылыпты», – десіп сүйсінушілер де табылып жатты (М. И.). Жалпылауыш сөздер бірыңғай мүшелердің екі жағынан келгенде, бірыңғай мүшелердің екі жағынан да тире қойылады: Фатехпурдан Аграға дейінгі жол бойында ұзыннан-ұзақ созылған сауда қалалары екенін; оларда не тілесең, бәрі – алтын; күміс; піл сүйегі; қашмырлықтардың күні бүгінге дейін қалай тоқитындарын жан адамға ашпай, құпия сақтап келе жатқан таңғажайып үлбіреген жібектері – бәрі, бәрі табылатынын жазған... (Ә. Әл.). Диалог тиреден бастап жазылады: – Нем кетіпті, барып қайтам. – Құр барып қайтпа, алып қайт! – Берсе, алам ғой (М. И.). <ref> Дереккөз: Қазақ тілі. Жоғарғы оқу орнына түсушілерге арналған оқулық. Алматы «Білім» 1994–224 бет (Ш. Бектұров, М. Серғалиев)</ref> == Дерексөздер == i59l8qa8xb5a33l106c0x133vik5djr Ризаитдин Фахретдинович Фахретдинов 0 574788 3404099 3091257 2024-11-23T13:51:13Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3404099 wikitext text/x-wiki {{Ғалым |Есімі = Ризаитдин Фахретдинович Фахретдинов |Шынайы есімі = {{lang-ba|Ризаитдин Фәхретдинов}} <br /> {{lang-tt|Ризаэтдин Фәхретдин}} |Суреті = Rizaeddin Fahreddin.jpg |Сурет ені = |Сурет тақырыбы = |Туған күні = |Туған жері = [[Кичучатово]] ауылы, [[Бугульма уезі]], [[Самара губерниясы]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ғылыми аясы = мұсылман діни қайраткері, шығыстанушы, тарихшы |Жұмыс орны = РМОДБ (Үфі) |Ғылыми дәрежесі = |Ғылыми атағы = |Альма-матер = |Ғылыми жетекші = |Атақты шәкірттері = |Несімен белгілі = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Қолтаңба ені = |Сайты = |Commons = }} '''Ризаитдин Фахретдинович Фахретдинов''' (''Риза Фахретдинов''; {{lang-ba|Ризаитдин Фәхретдин улы Фәхретдинов}}, {{lang-tt|Ризаэтдин Фәхретдин}}, {{OldStyleDate|17|января|1859|4}}, [[Кичучатово]] ауылы, [[Бугульма уезі]], [[Самара губерниясы]] — [[11 сәуір]] [[1936]], [[Үфі]], [[Башқұрт АССР]], [[РСФСР]], [[КСРО]]) — башқұрт және татар жазушы-ағартушысы, ғалым-шығыстанушы, діни қайраткер. [[МОДБ]] мүфтиі ([[1922]]<ref>1921 жылдан — мүфти міндетін атқарушы</ref>—[[1936]]). ==Өмірбаян== ===Шығу тегі=== [[Самара губерния]]сының [[Бугульма уезд]]інің (Қазір [[Татарстан]]ның [[Альметьев ауданы]]) [[Кичучатово]] ауылында дүниеге келді. )<ref name=autogenerated1>{{книга|автор=[[Шакуров, Рашит Закирович|Шакуров Р. З.]]|заглавие=Фахретдинов Риза (Ризаитдин) Фахретдинович. // Башкортостан: краткая энциклопедия|место=Уфа|издательство=Башкирская энциклопедия|год=1996|страниц=672|страницы=604|isbn=5-88185-001-7}}</ref>. Фахретдинов өзі оның руы [[Большие Ширданы|Шырдан]] ауылынан (қазір [[Зеленодоль ауданы]], Татарстан) шыққан деп айтқан<ref>[http://www.islamrf.ru/news/culture/legacy/8093/ Ризаитдин Фахретдинов.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160310064839/http://www.islamrf.ru/news/culture/legacy/8093/ |date=2016-03-10 }},</ref> сол жерден оның арғы атасы орыстар Қазанды басып алған соң зарлықпен шоқындырудан қорқып қашады.<ref>[http://kitap.net.ru/riza2.php Воспоминания об отце.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181124180352/http://kitap.net.ru/riza2.php |date=2018-11-24 }}</ref> Ризаитдин Фахретдиновтың шежіресі былай таратылады: ''Тансар → Кармыш → Бахшанди → Кайбулла → Янгилды → Тоймухамет → Ишмухамет → Юлдаш → Бикмухамет → Субхангулл<ref>Субхангул (Собханкул) — башқұрт старшинасы, имам хатиб.</ref> → Сайфетдин → Фахретдин → Ризаитдин''<ref name="Ризаитдин бин Фәхретдин. Тарихи-биографик китап">{{книга|автор=[[Хусаинов, Гайса Батыргареевич|Хөсәйенов Ғ. Б.]]|заглавие=Ризаитдин бин Фәхретдин. Тарихи-биографик китап|место=Өфө|издательство =Башҡортостан «Китап» нәшриәте|год=1997|страниц=304|isbn=5-295-02131-9}}</ref>. Оның атасы ''Сайфетдин'' және әкесі ''Фахретдин'' (1818—1891) Кичучатово ауылында имам хатиб болып қызмет атқарған. Фахретдинде екі әйел және он бір баласы болған. Ризаитдинның шешесі ''Магуба Рымкуловна'' (1821—1873) болды.<ref name="Материалы к биобиблиографии Ризы Фахретдинова">{{книга|заглавие=Материалы к биобиблиографии Ризы Фахретдинова (Из Научного архива УНЦ РАН /Сост. и автор вступ. статьи Г. Х. Абдрафикова (Гарипова), В. Ю. Габидуллина (Батырханова); отв. ред. М. Х. Надергулов|место=Уфа|издательство=ИИЯЛ УНЦ РАН|год=2010|страниц=76}}</ref>. М. И. Родновтың айтуынша [[аулалық санақ]] материалдарында 1900-01 жылғы карточкада оның «ұлты [[тептяр]]» деп көрсетілген.<ref name=autogenerated2>[http://mrodnov.ru/fr/0/public/Fahr.zip ''Роднов М. И.'' Семья Р. Фахретдинова по материалам земской переписи 1900—1901 гг. // Проблемы башкирской, татарской культуры и наследие Ризы Фахретдинова: Материалы межрегионального симпозиума (13 мая 2005 г.). Уфа: ООО «Принт+», 2006. С. 15 — 20.]</ref>. [[Шакуров, Рашит Закирович|Р. Шакур]] бойынша Р. Фахретдиновке 1906 жылы берілген паспорт бойынша оның шығу тегі [[башқұрт]].<ref>{{статья|автор=[[Шакуров, Рашит Закирович|Шакуров Р. З.]]|заглавие=Великий подвижник науки и просвещения|ссылка=http://vatandash.ru/index.php?article=1724|издание=[[Ватандаш]]|год=2008|номер=10|issn=1683-3554}}</ref>. Фахретдиновтың өз қолымен толтырылған анкета бойынша оның ұлты башқұрт-тептяр деген мәлімет бар.<ref>[http://yeshlek-gazeta.ru/bashkortostan/heter/2479-rizaitdin-bin-f1241khretdinde1187.html Ризаитдин бин Фәхретдиндең анкетаһы " Архив газеты «Йәшлек»<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160901020841/http://www.yeshlek-gazeta.ru/bashkortostan/heter/2479-rizaitdin-bin-f1241khretdinde1187.html |date=2016-09-01 }} {{мёртвая ссылка|число=2|месяц=12|год=2016}}</ref>. <!-- В другой анкете, составленной в 30-х гг. XX века (Список членов мусульманской религиозной общины при 1-й соборной мечети г. Уфы), Р. Фахретдинов, его жена и дети записаны башкирами<ref>[http://dfiles.ru/files/49u6h0dy9. Список членов мусульманской религиозной общины при 1-й соборной мечети г. Уфы // ЦГАОО РБ, ф. Р-1252, оп.1, д.257, лл.9-13 об.]</ref>. --> ===Қалыптасуы=== Ауылдық [[медресе]]де оқыды. [[Араб тілі|Араб]], [[Парсы тілі|парсы]], [[Түрік тілі|түрік]], [[Орыс тілі|орыс]] тілдерін меңгерген. Ресей және басқа елдердің мұсылмандарының байланысмптарын нығайтуға көмектесті және Батыстың империалды және отаршылдық саясатына қарсы шықты. [[Орал]] және [[Еділ бойы]] халықтарының тарихы мен мәдениеті бойынша зерттеу жасады. Ризаитдин Фахретдиновтың әдеби және ғылыми шығармалары, оның журналистік және редакторлық қызметі Орал-Еділ халықтарың рухани мәдениетінің дамуына елеулі әсерін тигізді. Оның аты [[Орта Азия]] мен [[Қазақстан]]да кеңінен танымал болды. 1867—1868 жылдары Ризаитдин Фахретдинов шейх Закира-ишан Камаловта [[Чистополь]]дің 1-ші мешітіндегі медреседе оқыды. 1869—1889 жылдары Фахретдинов Нижние Шельчелы ауылындағы медреседе оқыды және сабақ берді. Бұнда 1884 жылы (құрылғаына үш жыл өткен соң) оның қолына [[Исмаил Гаспралы]]ның «Тарджеман» деген газеті түседі. Оқуының соңғы жылдары Фахретдинов А. Курсави, Ш. [[Марджани]], [[Афгани, Джамал-ад-дин|Дж. Афгани]], М. [[Абдо]] деген реформатор улемдердің шығармаларымен қызықты. 1887 жылы Қазан қаласында Ризаитдин Фахретдиновтың араб тіліне арналған бірінші шығармасы «Морфология бойынша кітап» («Китабе эттэсриф») жарық көрді. ===Бірінші үфілік кезең=== 1891 жылы [[Үфі]]ге көшіп [[Орынбор мұсылмандар діни жиналысы]]нда қазы болып қызмет атқарды. 1891 жылдың 20 тамызында ахуна дәрежесіне бекітілді. 1893 жылы [[Уметбаев, Мухаметсалим Ишмухаметович|М. И. Уметбаев]]пен бірге «Қазан және башқұрттар» тарихи мақаласын жазды. 1894 жылдың қыркүйек айында [[Акмулла|М. Акмулла]]мен кездесіп ақынға оның шығармаларын кітап ретінде шығаруды уәде етті. Сол жылы шейх [[Зайнулла Расулев]]пен достық қарым—қатынас орнатып кейіңірек оның құрметіне кітап басып шығарды. 1895 жылы М. И. Уметбаевпен бірге венгр ғалымы [[Вамбери, Арминий|А. Вамбери]]мен оның саяхаттарында ілесіп башқұрт тілі бойынша материалдар жинауға көмектесті.<ref name="Ризаитдин бин Фәхретдин. Тарихи-биографик китап"/>. ===Орынборда=== Алтын өндіруші [[Рамеев, Закир Садыкович|Рамеев]]термен басып шығарылған 1906—1908 жылдары либералды «Вакыт» татар газетінің редакторының көмекшісі, 1908—1918 жылдары «[[Шуро]]» журналының редакторы болды. «Шуро» журналында Фахретдинов 179 көрнекті мұсылман мәдениет қайраткерлерінің өмірбаяндарын жариялады. Журнал бетінен Фахретдинов [[Еділ Бұлғариясы]], [[Алтын Орда]], [[Қазан хандығы]] және авторға замандас [[Еділ]] бойының мұсылман түркі халықтарының тарихи сабақтастығы туралы идеяны жақтады.<ref>[http://www.tataroved.ru/publication/tthan/9/ История Казанского ханства в трудах татарских историков конца XIX — начала XX в.]</ref>. 1917 жылдың желтоқсанында [[Бүкілбашқұрт құрылтайы|III Бүкілбашқұрт құрылтайы]] жұмысына қатысты. Сонда Р. Фахретдинов [[Башкурдистан]] парламентінің алдындағы [[Кесе-Курултай]] құрамына сайланды.<ref>{{книга|автор=Азнагулов В. Г., Хамитова З. Г.|заглавие=Парламентаризм в Башкортостане: история и современность|ссылка=http://www.gsrb.ru/ru/about_parliament/history/parlament_tom_1-1.pdf|тип=PDF |место=Уфа|издательство=ГРИ «Башкортостан»|год=2005|страниц=304|страницы=53}}</ref><ref>[http://www.gsrb.ru/ru/about_parliament/parliamentary_museum/third_kurultai_8_20_december_1917/members_of_the_pre_parliament/ Постановление III Всебашкирского учредительного курултая от 20 желтоқсан 1917 года]</ref>. [[Башқұрт үкіметі|Башқұрт шуро]]сының Орынбордағы [[Керуен-сарай (Орынбор)|Керуен-сарай]]ы бойынша уәкілетті болды.<ref>{{статья|автор=[[Юнусова, Айслу Билаловна|Юнусова А. Б.]]|заглавие=К истории Духовного управления мусульман Республики Башкортостан|ссылка=http://www.tataroved.ru/publicat/mir_isl.pdf|издание=Мир Ислама|тип=PDF|год=1999|номер=1/2 |страницы=149—162}}</ref>. ===Екінші үфілік кезең=== 1922 жылы [[Ресей орталық мұсылмандары діни басқармасы|Ішкі Ресей және Сібір орталық мұсылмандары діни басқармасы]]ның мүфтиі болып сайланды. 1926 жылы I дүниежүзілік мұсылмандар конгресінде кеңес мұсылмандарының басшысы ретінде қатысып және де Меккеге қажылық жасады. 1927 жылы РОМДБ тарихи максималды — 14 825 приходтарды біріктірді. Бірақ 1930 жылдың мамыр айында 10 000 астам мешіт жабылып 90 нан 97 % дейін моллалар мен муидзиндер өздерінің қызметін атқару мүмкіншілігінен айырылды. Фахретдинов мешіттердің жабылуы, аресттерге және діни кітапханаларды жоюға қарсы шықты. Әдебиеттердің бір бөлігін оған РОМДБ мұрағатында сақтап қалуға сәті түсті. 1930 жылы мүфти РОМДБ ның басқа да мүшелерімен бірге бүкіл әлемнің назарын КСРОдағы Ислам дінінің жағадайына назар аудару үшін отставқаға кетуге дайындалып жатты. Өзінің өмірлік және шығармашылық жолын Ресей және Сібір мүфтиі лауазымында 1936 жылы Уфі қаласында Діни басқарманың басшылығын жаппай аресттеуге бірнеше ай қалғанда аяқтады. Аңыз бойынша мыңдаған мұсылман Фахретдинның қазасы туралы естіп оның туған ауылында түнде жасырын жаназа шығаруға жиналыпты.<ref>[http://pda.islamrf.ru/news/culture/legacy/6881/ К 150-летию со дня рождения Ризаэтдина Фахретдина.]</ref> Похоронен на мусульманском кладбище в Уфе<ref>http://img-fotki.yandex.ru/get/6513/36256508.23/0_64dff_dc27a24f_orig</ref>. ==Шығармашылығы== Ризаитдин Фахретдинов Башқұрстанның ірі философы болып табылады. Ол әйелдердің эмансипациясы мәселесін көтеретін, халықты алдынғы қатарлы еуропа мәдениетіне қосуды жақтайтын «Салима, или Целомудрие» (1889), «Асма, или Проступок и наказание» (1903) деген повесттердің авторы болып табылады. Ризаитдин Фахретдиновтың мұраларының ортасында аса маңызды орынды көп томдық тарихи-биобиблиографиялық «Асар» кітабы алады. Бұл кітапты ондаған жылдар бойы жазып ғалымдардың өмірі мен шығармаларына, Шығыс халықтарын ағартушы және мәдениет қайраткерлеріне арнаған. "Гонаһ онотолмаҫ һәм изгелек ерҙә ятып ҡалмаҫ. Киләсәгебеҙҙә үлем бар, һуңынан хисап буласаҡ һәм яуап һораласаҡ. Ул көн күп йөҙҙәр аҡ һәм күп йөҙҙәр, Алла һаҡлаһын, ҡара буласаҡ!... Һәр кем донъяла эшләгән ғәмәленең язаһын әхирәттә күрәсәк һәм һәр кем ни сәсһә, шуны урасаҡ." Ризаитдин ФӘХРЕТДИН. ==Жанұясы== : Әйелі — Нурджамал (Нуризиган) Абдулнасыровна, 1885 жылдан некеде :: Ұлы — [[Фахретдинов, Габдрахман Ризаитдинович|Габдрахман]] (1887—1936) :: Ұлы — [[Фахретдинов, Габдул-Ахад Ризаитдинович|Габдулахад]] (1889—1938), :: Ұлы — Габдрашид (1892—1953) :: Қызы — Зайнаб (1893—1985). :: Ұлы — Сагид (1900—1944) :: Қызы — Асьма (1906—1993)<ref name=autogenerated2 />. ==Естелік== *Р. Фахретдинов атын Ресей Ислам университетінің алдынғы мекемесі Үфідегі Р. Фахретдинов атындағы медресе (1989—1999) және оның негізінде құрылған Ризаэтдин ибн Фахретдин (1999—2003) Ислам институты тақты. *Альметьевск қаласында Ризаэддин Фахреддин атындағы орталық мешіт жұмыс атқарады.<ref>[http://almat-islam.ru/ru/node/336 Центральная мечеть им. Ризаэддина Фахреддина | Сайт мухтасибата Альметьевского района и города Альметьевск<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181020074820/http://almat-islam.ru/ru/node/336 |date=2018-10-20 }}</ref>. *1995 жылы Татарстанның Альметьев ауданының Кичучатово ауылында Ризаэддин Фахреддинның мемориалды музейі ашылды.<ref>[http://www.museum.ru/m2662 Мемориальный музей Ризаэддина Фахреддина<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. *1998 жылдан бері Альметьевск қаласында ТР МДБ ЦРО Р.Фахреддина атындағы ислам медресесі жұмыс атқарады.<ref>http://aimedrese.ru/o-nas{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. * 2005 жылы Татарстан Республикасында ұлттық білім беруді жетілдіру және одан әрі дамыту мақсатында, тереңірек зерттеу және ұлы татар ағартушысы және педагогы Ризаэддин Фахреддинның педагогикалық мұрасын кеңінен қолдану үшін, педогогикалық коллектив пен білім беру мекемелерінің жұмыскерлерін материалды және моральды қолдау ынталандыру рөлін күшейту үшін Ризаэддин Фахреддин атындағы республикалық премия тағайындалды. Жыл сайын екі премия педагогикалық коллективке және мектепке дейінгі, қосымша, жалпы орта, бастауыш, орта және жоғары кәсіптік білім қызметкерлеріне беріледі. Премияның лауреаттары "Ризаэддин Фахреддин атындағы республикалық премиясы" төс белгісін және диплом алады.<ref>Постановление Кабинета Министров Республики Татарстан от 07.07.2005 № 329 «О Республиканской Премии имени Ризаэддина Фахреддина»</ref>. *2004 жылдан бері Татарстан Республикасында жыл сайын Ризаэддин Фахреддиннің шығармашылық мұрасына арналған республикалық педагогикалық оқулар өткізілед і.<ref>[http://mon.tatarstan.ru/rus/index.htm/news/26851.htm Министерство образования и науки Республики Татарстан<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151208094415/http://mon.tatarstan.ru/rus/index.htm/news/26851.htm |date=2015-12-08 }}</ref>. *2009 және 2011 жылдары Үфіде Фахретдинов оқулары өтті. *2009 жылы Лениногорск қаласының қалыптасып жатқан бір көшесіне Риза Фахреддинның аты берілді.<ref>Постановление Кабинета Министров Республики Татарстан от 15 апреля 2009 г. № 228 «О присвоении формируемой улице г. Лениногорска имени известного татарского просветителя Ризы Фахреддина»</ref>. *2013 жылы Чистополь қаласының солтүстік-батыс ауданыңдағы жаңадан салынған көшелердің біреуіне Р. Фахреддинның аты берілді.<ref>[http://chistopol.tatarstan.ru/rus/index.htm/news/205150.htm Чистопольский муниципальный район<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151208132907/http://chistopol.tatarstan.ru/rus/index.htm/news/205150.htm |date=2015-12-08 }}</ref>. *2015 жылы Қазан қаласының Приволжск ауданының «Казанская усадьба» коттедж компексінің бір көшесі Фахретдин Ризаитдин құрметіне аталды.<ref>Постановление Исполнительного комитета г. Казани от 09.10.2015 № 3685 «О внесении изменений в постановления Исполнительного комитета г. Казани от 26.06.2015 № 2514, от 07.02.2014 № 600»</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ==Әдебиет== *{{книга|автор=Баишев Ф. Н.|заглавие=Общественно-политические и нравственно-этические взгляды Ризы Фахретдинова|место=Уфа|год=1996|страниц=176}} *{{книга|заглавие=Башҡорт әҙәбиәте тарихы, 6 томда|место=Өфө|год=1990|том=2-се|страницы=267—292}} *{{книга|автор=[[Вильданов, Ахат Ханнанович|Вильданов А. Х.]], [[Кунафин, Гиниятулла Сафиуллович|Кунафин Г. С.]]|заглавие=Башкирские просветители-демократы XIX века|место=М.|издательство=Наука|год=1981}} *{{книга|заглавие=Творчество Ризы Фахретдинова: Исследования, материалы. / Отв. редактор Р. 3. Шакуров|место=Уфа|год=1988|страниц=136}} *{{книга|автор=[[Хусаинов, Гайса Батыргареевич|Хөсәйенов Ғ. Б.]]|заглавие=Ризаитдин бин Фәхретдин. Тарихи-биографик китап|место=Өфө|издательство=Башҡортостан «Китап» нәшриәте|год=1997|страниц=304|isbn=5-295-02131-9}} *Ризаэтдин Фәхретдин: Фәнни-биографик җыентык=Ризаэтдин Фахретдинов: Научно-биографический сборник / Төз. Раиф Мәрданов, Рамил Миңнуллин, Сөләйман Рәхимов. — Казан: Рухият, 1999. — 224 б. *{{книга|автор=[[Рәшит Шәкүр]]|заглавие=Арҙаҡлы башҡорттар. Ғилми-биографик очерктар. Тулыландырылған 2-се баҫмаһы|ссылка=http://китапхана.рф/shakyr/arzakli_bashkorttar.pdf|тип=PDF|место=Өфө|издательство=Китап |год=2005|страниц=376|страницы=79—84|isbn=5-295-02098-3}} ==Сілтеме== *{{ЭБЭ2013|index.php/component/content/article/2-statya/422-fakhretdinov-rizaitdin-fakhretdinovich|автор=Аминов Т. М.}} *{{книга|автор=[[Шакуров, Рашит Закирович|Шакуров Р. З.]]|заглавие=Фахретдинов Риза (Ризаитдин) Фахретдинович. // Башкортостан: краткая энциклопедия|место=Уфа|издательство=Башкирская энциклопедия|год=1996|страниц=672|страницы=604|isbn=5-88185-001-7}} *[http://www.hrono.info/text/2006/uzi11_06.html Юрий Узиков. «Звезда первой величины»] *{{статья|автор=[[Шакуров, Рашит Закирович|Шакуров Р. З.]]|заглавие=Великий подвижник науки и просвещения|ссылка=http://vatandash.ru/index.php?article=1724|издание=[[Ватандаш]]|год=2008|номер=10|issn=1683-3554}} * [http://www.bash-portal.ru/news/newshistory/page,2,51-semja-r.-fakhretdinova.html Семья Р. Фахретдинова] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190910203304/http://bash-portal.ru/news/newshistory/page,2,51-semja-r.-fakhretdinova.html |date=2019-09-10 }} * [http://mrodnov.ru/fr/0/public/Fahr.zip Роднов М. И. Семья Р. Фахретдинова по материалам земской переписи 1900—1901 гг. // Проблемы башкирской, татарской культуры и наследие Ризы Фахретдинова: Материалы межрегионального симпозиума (13 мая 2005 г.). Уфа: ООО «Принт+», 2006. С. 15 — 20.] *{{YouTube|zNdETC_VkPA|Риза ад-дин Фахреддин: историк, богослов, писатель}} [[Санат:Самара губерниясында туғандар]] [[Санат:Мұсылман зиратында жерленгендер (Үфі)]] [[Санат:Татар жазушылары]] [[Санат:Ресей империясының шығыстанушылары]] [[Санат:КСРО шығыстанушылары]] [[Санат:Башқұртстан діни қайраткерлері]] [[Санат:Башқұрт жазушылары]] mboulp34f7xth57703rvhgiihyqd8xe Махаббат Елтайқызы Үмітжанова 0 580622 3404304 3313450 2024-11-23T22:02:46Z Casserium 68287 3404304 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=мамыр 2017}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> '''Махаббат Елтайқызы Үмітжанова''' (11 тамыз 1994, [[Жаңасу (Шал ақын ауданы)|Жаңасу]] ауылы, [[Шал ақын ауданы]], [[Солтүстік Қазақстан облысы]]) - [[Қазақстан]]дық кәсіби шоссе велоспортшысы, 2015 жылдан бастап Astana Women′s Team командасының намысын қорғайды. [[Қазақстан Республикасының спорт шебері]]. Велоспорттан Қазақстан Республикасы құрамасының мүшесі. == Өмірбаян == 1994 жылы 11 тамызда Солтүстік Қазақстан облысы, Шал ақын ауданы, Жаңасу ауылында дүниеге келген. 4-6 сынып аралығында [[Сергеев]] қаласының №1 мектеп-интернатында оқыған. 7-11 сынып аралығында [[Петропавл]] қаласының спортта дарынды балларға арналған мамандандырылыған мектеп-интернатында білім алды. 2012-2016 жылдар аралығында [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университетінде]] дене шынықтыру факультетінде оқыды. == Әуесқойлық спорт == Спорт мектебіне түскеннен кейін, 13 жасынан бастап жаттыға бастады. Потапов Виктор Иванович - Махаббаттың ең бірінші және жеке жаттықтырушысы. == Кәсіби спорт == # 2012 жылы Талдықорған қаласындағы велосипед спортынан олимпиадаға дайындық орталығына түсті. # 2014 жылы "Astana BePink" клубының құрамына кірді. 2015 жылы клубтың аты "Acca due O"-ға ауысты, ал 2016 жылы аты "Astana Women Team"-ға ауысты. Клубтың менеджері - Забирова Зульфия Хасановна. # 2015 жылы Қазақстан Республикасының құрамасының мүшесі атанды. Бас жаттықтырушысы - Келибаев Александр Бейсембеевич. Жаттығу мезгілінде Италияның Нонтабелуна қаласында тұрады. == Басты жеңістер == Трек: * 2016 жылы: 1 орын - Қазақстан Чемпионаты. Ұпай бойынша жарыс. Шоссе: * 2015 жылы: 2 орын - Қазақстан Чемпионаты. Топтық жарыс. * 2015 жылы: 5 орын - Қазақстан Чемпионаты. Жеке жарыс. * 2016 жылы: 3 орын - Қазақстан Чемпионаты. Жеке жарыс. * 2016 жылы: 4 орын - Қазақстан Чемпионаты. Топтық жарыс. == Отбасы == Әкесі - Бегимбетов Елтай Үмітжанұлы (10.12.1968 ж.т.) Анасы - Бегимбетова Сандуғаш Владимировна (22.06.1972 ж.т.) Ағасы - Үмітжанов Дидар Елтайұлы (27.06.1992 ж.т.) == Марапаттары == СҚО-ның әкімінің мақтау грамотасы (2010 жылғы Алматы қаласында өткен оқушылар спартакиадасында 1 орын алған үшін). == Хобби == Музыка, романдар, сурет салу (Анималистикалық жанрды ұнатады). == Сілтемелер == https://i.mycdn.me/image?id=803866341007&t=3&plc=WEB&tkn=*hXZLngXHmAV-MjZ_PwSUViMgkGQ https://i.mycdn.me/image?id=839880450447&t=3&plc=WEB&tkn=*jmWdxW1mQjwubo20LFAM3cHgEEI https://i.mycdn.me/image?id=817460772751&t=3&plc=WEB&tkn=*x-NQy1g-zXnw55JIVKj8LIgDzKE https://i.mycdn.me/image?id=817460774031&t=3&plc=WEB&tkn=*LjaPPT-TClm4dBaUoaUiTtBoS6w 967au6bpnh693ttiqae9pv7vwwg6mgj Мұқасан Досмұратұлы Шахзадаев 0 581522 3404305 3381258 2024-11-23T22:03:20Z Casserium 68287 3404305 wikitext text/x-wiki {{Музыкант |Есімі = Мұқасан Досмұратұлы Шахзадаев |Атауы = |Сурет = |Сурет ені = |Сурет тақырыбы = |Фон = |Туған кездегі есімі = |Толық аты = |Туған күні = 01.01.1972 |Туған жері = [[Жамбыл облысы]] <br /> {{туғанжері|Талас ауданы|Талас ауданында}} <br /> [[Ойық (Жамбыл облысы)|Ойық]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Белсенділік жылдары = [[1990 жыл]]дан - осы уақыт |Мемлекет = {{байрақ|Қазақ КСР}} <br /> {{KAZ}} |Мамандықтары = {{әнші|Қазақстан}} |Дауыс түрі = |Аспаптары = [[домбыра]] |Жанрлары = [[эстрада]], [[халық әндері]], [[терме]] |Лақап аттары = |Ұжымдары = Нұр-Мұқасан тобы |Қызметтес болған = [[Ұлықпан Мырзабайұлы Жолдасов|Ұлықпан Жолдасов]] <br /> [[МузАРТ]] |Лейблдері = |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері}} {{!}}} |Сайты = }} '''Мұқасан Досмұратұлы Шахзадаев''' ([[1972 жыл]]ы [[1 қаңтар]]да [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]]нда туған) — танымал эстрада [[әнші]]сі. [[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]] (2015). [[Қазақстан жастар одағы]] сыйлығының лауреаты (1996). == Толығырақ == * Мұқасан Досмұратұлы [[1972 жыл]]ы [[1 қаңтар]]да [[Жамбыл облысы]] [[Талас ауданы]] [[Ойық ауылдық округі|Ойыл ауылы]]нда дүниеге келген. [[Ысты]] руынан шыққан.<ref>{{кітап|авторы= Баспа бас директоры:Әшірбек Көпіш|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Бәйдібек баба - Алып бәйтерек ұрпақтарының шежіресі. Ысты|шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= Алматы|баспасы= Издательство Өнер|жыл= 2003, 2005|томы= |беттері= |барлық беті= |сериясы= |isbn=9965-595-60-7|тиражы= }}</ref> * Әкесі - Досмұрат Шахзадаев. * 1989 жылы Тараз мәдени училищесін бітірген. * 1990 жылы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Мұхтар Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нің (бұрынғы Әл-Фараби атындағы Шымкент педагогикалық мәдениет институтынның) музыка факултетін бітірген. * 1990 жылдан "Нұр - Мұқасан" дуэтін құрып, сол топта осы уақытқа дейін өнер көрсетіп келеді. * 1993 - 1999 жылдары [[Бауыржан Сабзалұлы Ибрагимов|Бауыржан Ибрагимов]]тің ашқан [[Бауыржан Сабзалұлы Ибрагимов|"Бауыржан - шоу әзіл-сқақ театры"]]ның әрітісі болды. == Шығармашылығы == * Мұқасан Шахзадаев пен Нұрлан Қоынсбаев бірігіп құрған "Нұр-Мұқасан" дуэті 1990 жылдан бастап халыққа кеңінін таныла бастады. * «Нұр-Мұқасан» дуэті «Құдаша қыз», «Сезімді қайтем», «Қос қарлығаш» хит әндерімен 90 жылдардағы көрермендердің жүрегін жаулап алды. * "Нұр-Мұқасан" дуэтінің репертуарында: [[Мұқағали Сүлейменұлы Мақатаев|М. Мақатаев]]тың "Бақытыңды жырлайды", И.Сапарбайдың "Махаббат деген....", А.Санаевтың "Не пайда", Е.Серікбаевтың "Неткен өмір", "Қос қарлығаш", "Бір ғасыр", "Не пайда?", "Іздедім", "Туған жер" , "Бақанас", "Алматымның сұлулары", "Бір ғасыр" және т.б көптеген әндері бар. == Марапаттары == * 1996 жылы [[Бауыржан Сабзалұлы Ибрагимов|"Бауыржан - шоу әзіл-сқақ театры"]]ның құрамында жүріп [[Қазақстан жастар одағы|Қазақстан жастар одағы сыйлығының лауреаты]] атанды. * 2002 жылы [[Дарын мемлекеттік сыйлығы|"Дарын" мемлекеттік жастар сыйлығының лауреаты]] атанды. * [[2015 жыл]]ы [[15 желтоқсан]]да Елбасының жарлығымен "[[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]]" құрметті атағымен марапатталды. ([[Астана]]). * 2016 жылы Халықаралық қазақ тілі қоғамының І дәрежедегі "Қазақ тілі" алтын медалімен марапатталған. [[Санат:Қазақстан Жастар одағы сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Дарын мемлекеттік сыйлығының иегерлері]] i2e39ldtwk0ibkhxpte5gp59gd6fedx Сауранбай Шәріпұлы Жиенбеков 0 587749 3404330 3243972 2024-11-23T23:27:22Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Coat_of_Osh.png]]» деген «[[:File:Coat_of_arms_of_Osh.png]]» дегенмен алмастырылды. 3404330 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер |түс= |Қазақша есімі=Сауранбай Шәріпұлы Жиенбеков |Шынайы есімі={{lang-ky|Сооронбай Шарип уулу Жээнбеков}} |Суреті=Премьер-министр Киргизии Сооронбай Жээнбеков.jpg |Сурет ені= |Атауы=Жиенбеков 2020 жылы |Титулы=[[Қырғызстан|Қырғыз Республикасының]] 5-[[Қырғызстан президенті|Президенті]] |Ту=Flag of the President of Kyrgyzstan.svg |Ту2=National emblem of Kyrgyzstan.svg |Басқара бастады=[[24 қараша]] [[2017 жыл]] |Басқаруын аяқтады=[[15 қазан]] [[2020 жыл]] |Премьер=[[Сапар Жұмақадырұлы Исаков|Сапар Исаков]]<br />[[Мұхаммедқали Дүйшекеұлы Абылғазиев|Мұхаммедқали Абылғазиев]]<br />[[Қуатбек Айылшыұлы Боронов|Қуатбек Боронов]]<br />[[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]] |Ізашары=[[Алмазбек Сәрсенұлы Атамбаев|Алмазбек Атамбаев]] |Ізбасары=[[Садыр Нұрғожаұлы Жапаров|Садыр Жапаров]] |Титулы_2=[[Қырғызстан|Қырғыз Республикасының]] 27-[[Қырғызстан премьер-министрі|Премьер-министрі]] |Ту_2=Flag of Kyrgyzstan.svg |Ту2_2=National emblem of Kyrgyzstan.svg |Реті_2= |Басқара бастады_2=[[13 сәуір]] [[2016 жыл]] |Басқаруын аяқтады_2=[[21 тамыз]] [[2017 жыл]] |Президент_2=[[Алмазбек Сәрсенұлы Атамбаев|Алмазбек Атамбаев]] |Ізашары_2=[[Темір Аргембайұлы Сариев|Темір Сариев]] |Ізбасары_2=[[Мұхаммедқали Дүйшекеұлы Абылғазиев|Мұхаммедқали Абылғазиев]] |Титулы_3=[[Ош облысы]]ның әкімі |Ту_3=Flag of Osh.svg |Ту2_3=Coat of arms of Osh.png |Басқара бастады_3=[[16 тамыз]] [[2012 жыл]] |Басқаруын аяқтады_3=[[11 желтоқсан]] [[2015 жыл]] |Президент_3=[[Алмазбек Сәрсенұлы Атамбаев|Алмазбек Атамбаев]] |Туған күні=16.11.1958 |Туған жері=[[Қарақұлжа]] ауылы, [[Қарақұлжа ауданы|Совет ауданы]], {{туғанжері|Ош облысы|Ош облысында}} [[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] |Қайтыс болған күні= |Қайтыс болған жері= |Жерленді= |Діні= |Әкесі=Шәріп Жиенбеков |Анасы=Самара Жиенбекова |Жұбайы=Айгүл Төкөева |Балалары=Бақтыгүл Жиенбеков |Партиясы=[[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] (1988–1991)<br>Партиясыз (1991–1998)<br>[[Қырғызстан Социал-демократиялық партиясы|ҚСДП]] (1998–) |Білімі=К. Скрябин атындағы Қырғыз аграрлық университеті (Қырғыз ауылшаруашылық институты) |Қолтаңбасы= |Commons=Сауранбй Шәріпұлы Жиенбеков |Марапаттары={{Даңқ медалі}} {{3 дәрежелі Манас ордені}}{{Назарбаев ордені}} |Сайты= }} '''Сауранбай Шәріпұлы Жиенбеков''' ({{lang-ky|Сооронбай Шарип уулу Жээнбеков}}, {{IPA|[soːrɔmˈbɑj ɕɑˈrip uːˈɫʊ d͡ʒeːmˈbɛkɤf]}}; [[16 қараша]] [[1958 жыл]], [[Қарақұлжа]] ауылы, [[Қарақұлжа ауданы|Совет ауданы]], [[Ош облысы]]) — [[қырғызстан]]дық мемлекеттік және саяси қайраткер, Қырғызстанның президенті (24 қараша 2017–15 қазан 2020), [[Қырғыз төңкерісі (2020)|2020 жылғы Қырғыз төңкерісі]] себебімен отставкаға кетуге мәжбүр болған, ел тарихындағы биліктен қуылған үшінші президенті. Бұрын 2016 жылдың 13 сәуірі мен 2017 жылдың 21 тамызы аралығында елдің [[Қырғызстан Министрлер Кабинетінің төрағасы|премьер-министрі]] болған. == Өмірбаяны == [[Сурет:Dmitry Medvedev, Sooronbay Jeenbekov and Tigran Sargsyan at the Eurasian Intergovernmental Council meeting, 7 March 2017.jpg|нобай|солға|2017 жылғы 7 наурызда Бішкекте өтетін Еуразиялық үкіметаралық кеңесінің саммитінде премьер-министр Жиенбеков [[Дмитрий Анатольевич Медведев|Дмитрий Медведевпен]] және Тигран Саргсянмен кездесті.]] [[Сурет:Vladimir Putin and Sooronbay Jeenbekov (2017-11-30) 01.jpg|нобай|солға|Жиенбеков Владимир Путинмен кездесті.]] Сауранбай Жиенбеков [[1958 жыл]]ы [[16 қараша]]да [[Ош облысы]]ның [[Қарақұлжа ауданы|Совет ауданы]]ндағы Қара-Құлжа ауылында дүниеге келді. Руы — Адегене ішіндегі Жору<ref>http://www.gezitter.org/society/63362_7_kachestv_sooronbaya_jeenbekova/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171016014705/http://www.gezitter.org/society/63362_7_kachestv_sooronbaya_jeenbekova/ |date=2017-10-16 }}</ref>. 1976 жылдан 1977 жылға дейін [[Қырғыз КСР]] Оз ауданы Ленин мектебінің орыс тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі. 1983 жылы [[К. Скрябин атындағы Қырғыз аграрлық университеті|К. И. Скрябин атындағы Қырғыз ауылшаруашылық институты]]н [[зооинженер]] мамандығы бойынша, ал 2003 жылы — [[К. Скрябин атындағы Қырғыз аграрлық университеті|К. И. Скрябин атындағы Қырғыз ауылшаруашылық институты]]ның экономика факультетін бухгалтер мамандығы бойынша аяқтады<ref>[http://www.gov.kg/?page_id=33806&lang=ru Премьер-министр Кыргызской республики]</ref>. соңында 1988 жылға дейін Ош облысының Кеңес ауданындағы кеңестік шаруашылықтың бас мал дәрігері болып жұмыс істеді. 1988-1989 жылдары - [[Қырғызстан Коммунистік партиясы|Қырғызстанның Коммунистік партиясы]] Ош облысының Совет ауданы аудандық комитетінің нұсқаушысы. 1989 жылдан 1991 жылға дейін [[Ош облысы|Ош облысындағы]] Ульянов совхозының партия комитетінің хатшысы. 1991–1993 жылдары — совхоздың директоры. Ош облысының Ульянов кеңес ауданы. 1993 жылдан бастап 1996 жылға дейін Ош облысының [[Қарақұлжа ауданы|Қарақұлжа ауданында]] «Қашқа-Жол» ұжымшар басқармасының төрағасы. 1995 жылы бірінші шақырылған [[Жоғарғы Кеңес (Қырғызстан)|Жоғарғы Кеңес]] депутаттары Ассамблеясының депутаты болып сайланды. Осы кезеңде ол Аграрлық мәселелер жөніндегі комитеттің төрағасы және төрағасы болды. 1996 жылдан бастап 1997 жылға дейін [[Жоғарғы Кеңес (Қырғызстан)|Қырғыз Республикасы Жоғарғы Кеңесінің]] халық депутаттары Ассамблеясының аграрлық мәселелер жөніндегі комитетінің төрағасының орынбасары (ҚР ЖК СНП). 1997 жылдан бастап 2000 жылға дейін — Жоғарғы Кеңестің Аграрлық мәселелер жөніндегі комитетінің төрағасы. 2000 жылдан 2005 жылға дейін - дупутаты, ҚР Парламентінің халық депутаттары Ассамблеясының Төрағасының орынбасары. 2003 жылы Қырғыз аграрлық университетінің экономика факультетін «бухгалтерлік» есеп бойынша бітірді<ref>{{Cite web|url=http://www.gov.kg/?page_id=33806&lang=ru|title=Премьер-министр Кыргызской республики|archiveurl=http://archive.is/QWPA2|archivedate=2016-04-16}}</ref>. 2005-2007 жылдар аралығында – IІІ шақырылымдағы Жоғарғы Кеңестің депутаты, Агроөнеркәсіптік кешен және экология комитетінің төрағасы. [[2007 жыл|2007 жылдың]] [[3 қазан|3]] және [[24 қазан]] аралығында - Ауыл шаруашылығы министрі, Қырғыз Республикасының су шаруашылығы және өңдеу өнеркәсібі. 2007 жылғы 24 қазанда Қырғыз Республикасының жаңа Конституциясын қабылдауына байланысты отставкаға кетті. Жаңа үкімет қалыптасқанға дейін уақытша министр ретінде әрекет етеді. 2007 жылғы 27 желтоқсанда [[Қырғызстан президенті|Қырғызстан Президентінің]] жарлығымен Ауыл шаруашылығы министрі міндетінен босатылды, су шаруашылығы және өңдеу өнеркәсібі. 2008 жылдан 2010 жылға дейін — жеке кәсіпкер<ref>[http://ria.ru/spravka/20160413/1409897248.html Биография Сооронбая Жээнбекова]</ref>. 2010 жылдың сәуір айынан бастап [[Ош облысы]]ның әкімі. 2012 жылғы 16 тамызда Қырғыз Республикасының Премьер-Министрінің өкімімен, [[Ош облысы]]ндағы үкіметтің уәкілетті өкілі болып тағайындалды. 2015 жылдың 11 желтоқсанынан бастап Мемлекеттік кадр қызметі бөлімінің директоры. 2016 жылдың наурыз айынан бастап - Қырғыз Республикасы Президентінің Аппараты басшысының бірінші орынбасары. 2016 жылғы 13 сәуірде [[Қырғызстан Министрлер Кабинетінің төрағасы|Қырғыз Республикасының Премьер-Министрі]] болып сайланды. 2017 жылғы 21 тамызда Қырғызстан Президентінің кеңсесіне сайлау туралы шешімге байланысты отставкаға кетуге өтініш берді. [[Сурет:2018 FIFA World Cup opening ceremony (2018-06-14) 26.jpg|нобай|солға|Жиенбеков [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевпен]] Ресейдегі [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|ФИФА әлем кубогында]]]] 2017 жылдың 15 қазанында [[Қырғызстандағы президенттік сайлау (2017)|өткен сайлауда]], Қырғызстанның сайланған президенті, 54,76% дауысқа ие болды. 2017 жылғы 24 қарашада ресми түрде қызметке тағайындалды. Алғашқы шетелдік сапар, Мемлекет басшысын қабылдағаннан кейін, Жиенбеков [[Ресей|Ресей Федерациясы]]на тапсырылды<ref>{{Cite web|url=http://www.kremlin.ru/events/president/news/56241|title=Ресей-қырғыз келіссөздері|date=2017-11-29| |publisher=[[kremlin.ru]]|accessdate=2017-11-30}}</ref>. == Президенттік == [[Сурет:Vladimir Putin and Sooronbay Jeenbekov (2018-05-14) 02.jpg|нобай|солға|Жиенбеков [[Ресей президенті|Ресей Федерациясының Президенті]] [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путинмен]] бірге [[Сочи]]де өткен кездесуде.]] [[File:6th Summit of Cooperation Council of Turkic Speaking States kicks off in Cholpon-Ata 03.jpg|thumb|Жеинбеков [[Ильхам Хейдарұлы Әлиев|Ильхам Әлиев]] пен кездесуі]] Жиенбеков [[2017 жыл]]ы [[24 қараша]]да президент ретінде тағайындалды. Оның төрағалыққа алған алғашқы шетелдік сапары Ресейге [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путинмен]] кездесті<ref>{{Cite news|url=http://tass.com/politics/977787|title=Russian, Kyrgyz presidents to meet on November 29 — Kremlin|work=TASS|access-date=2017-12-16|language=ru}}</ref>. Ерте оның президенттік ішіне, ол оппозициялық саясаткерлер мен журналистер жолын кесу еліміздің демократия нұқсан айыптаған болатын. [[2018 жыл|2018 жылдың]] [[19 сәуір|19 сәуірінде]], жастағы Жиенбеков Қырғызстанның парламент жоқ сенім дауыс мынадай оның Премьер-министрі Сапар Исаков және үкімет жұмыстан шығарылған. 2018 жылдың мамыр айында Жиенбеков елде тайпалықпен күресуге уәде берді: «Біз қоғамда« солтүстік-оңтүстік »мәселесін шешетін адамдарға қарсы шаралар қолданамыз»<ref>https://m.akipress.com/news:605972/&#</ref>. ===Коронавирус пандемиясы=== 2020 жылдың маусымында Жиенбеков өзінің екі қызметкеріне «[[Коронавирустық инфекция Covid-19|Covid-19]]<nowiki/>» оң нәтиже бергеннен кейін [[Мәскеу]]ге қысқа сапардан оралғаннан кейін карантинге енді. Ол 2020 жылғы Мәскеудегі Жеңіс күнінің шеруіне қатысуы керек еді. Ол 30 шілдені Ұлттық аза тұту күні деп жариялады.<ref>[https://qazaqstan.tv/news/128658/ Президент Мәскеуде өткен әскери парадқа қатысты 28.06.2020]</ref> Сол күні ол «қайтыс болған жерлестеріміздің рухы тыныш болсын, жандары жәннатта болсын» деп пандемиядан қаза тапқандарды құрметтеуге арналған исламдық діни рәсімге қатысты.<ref>[https://dalanews.kz/52191 Қырғыз басшысы Қытайдан алған қарызын төлеуге уақыт сұрады 15.04.2020]{{Deadlink|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Отбасы == Колхоз төрағасы мен үй шаруасындағы әйелдің үлкен отбасындағы үшінші ұлы<ref>{{Cite web|url=https://www.rferl.org/a/kyrgyzstan-profile-jeenbekov-next-president/28798418.html|title=Sooronbai Jeenbekov, Longtime Atambaev Ally With A Southern Touch, Poised For Kyrgyz Presidency|author=|website=|date=|publisher=}}</ref>. 4 әпкесі мен 5 бауыры бар. Канторо Токтомаматовтың үлкен ағасы профессор, академик, Экономика ғылымдарының докторы. Тағы бір ағасы, Жүсіпбек Шәріпов - Жалал-Абад облысының губернаторы [[Қызғалдақ төңкерісі|2005 жылғы революция]], қазіргі уақытта Қырғызстанның Кувейт, Марокко, Қырғызстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі, Иордании және Бахрейне. Кіші ағасы [[Асылбек Шәріпұлы Жиенбеков|Асылбек Жиенбеков]] - V шақырылған Жоғарғы Кеңестің спикері, енді депутат<ref>{{Cite news|title=Что известно о Сооронбае Жээнбекове, его родственниках и имуществе?|url=http://kaktus.media/doc/357442_chto_izvestno_o_sooronbae_jeenbekove_ego_rodstvennikah_i_imyshestve.html|work=Кактус|accessdate=2017-10-20|language=ru}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ca-portal.ru/article:38335|title=Сооронбай Жээнбеков: семья, братья и собственность нового президента Кыргызстана|author=CA-portal.ru|publisher=www.ca-portal.ru|lang=ru|accessdate=2017-10-20}}</ref>. Үйленген, екі баласы бар - ұлы мен қызы бар. == Интернет мем == премьер-министрі болып, 2017 жылдың 20 маусымында «Чык эшикке!» Деген сөздермен. («Шығыңыз!» деп аударылған) үкімет отырысынан шығарылған Алмазбек Әбдікаров, Сәулет және құрылыс жөніндегі мемлекеттік агенттік директорының орынбасары, айтуынша, ол кездесуге дайын емес екенін, Ол премьер-министрдің сұрақтарына жауап бере алмаған соң<ref>{{Cite web|url=https://ru.sputnik.kg/society/20170620/1033929884/v-socsetyah-obsuzhdayut-frazu-premera-kyrgyzstana.html|title="Чык эшикке!" — уморительный мем заразил соцсети|author=Sputnik|publisher=ru.sputnik.kg|lang=ru|accessdate=2017-10-20}}</ref>. Жаңалықтар ыстық біріне айналды бірнеше сағат ішінде, «Чык эшикке» деген тіркес әлеуметтік желілерде танымал болды, Түсініктемелер мен жазулар пайда болды. ===Атамбаевпен қарым-қатынас=== Жиенбеков билікті [[2017 жыл]]дың қарашасында алғандықтан, ол өзінің бұрынғы және бұрынғы одақтасы [[Алмазбек Сәрсенұлы Атамбаев|Алмазбек Атамбаев]] пен қақтығысты қарым-қатынас ретінде ғана айтуға болатын. Президенттің алғашқы айларында ол Атамбаевтың жұмысын мақтап, тіпті «Қырғызстанның батыры» деген атаққа ие бола отырып, өзінің ұстанымын пайдаланып, Қырғызстан азаматына берілген ең үлкен абырой. 2017 жылғы сайлауда оппозициялық [[Өмірбек Тоқтағұлұлы Бабанов|Өмірбек Бабановқа]] қарсы Атамбаев Жиенбековке қатты қолдау көрсетті, тіпті өзі Жиенбековке «үлкен ағасы» туралы айтып берді. Президенттің қызметін атқара бастаған соң, екеуінің арасында дау-дамай күшейе түсті, өйткені Атамбаев алты айдан кейін президенттен кейінгі саясатқа араласып, соңында [[Социал-Демократиялық партия (Қырғызстан)|Қырғызстанның Социал-демократиялық партиясына]] төрағалық етуде, оның мүшесі Жиенбеков. Атамбаевтың лауазымына кіргеннен кейін, ол Жиенбековты бұрынғы Бішкек электр стансасының сәтсіздікке ұшырағаны үшін сынға алды, сондай-ақ ағайынын парламенттен отставкаға кетуге мәжбүрлеу шараларын қолдануға тыйым салды. 2018 жылдың сәуір айының басында Жиенбеков Ұлттық қауіпсіздік жөніндегі мемлекеттік комитетте (ҰҚК) екі лауазымды тұлғаны босатты, олар Атамбаевқа жақын деп есептеледі. Бұл қадам Атамбаев пен оның бұрынғы үкіметінде көрінді<ref>{{Cite web|url=https://thediplomat.com/2018/04/is-there-a-growing-atambayev-jeenbekov-rift-in-kyrgyzstan/|title=Is There a Growing Atambayev-Jeenbekov Rift in Kyrgyzstan?|last=Diplomat|first=Catherine Putz, The|website=The Diplomat|language=en-US|access-date=2018-12-16}}</ref>. Жиенбеков өзінің 60 жасқа толған күніндегі сұхбатында, Атамбаевке 24 Қырғызстан ақпараттық агенттігіне келесідей мәлімдеме жасап, оған және оның төрағалығына тікелей әсер етуге тырысты<ref>{{Cite web|url=https://www.rferl.org/amp/kyrgyz-president-accuses-pre decessor-of-rying-to-turn-him-into-puppet-/29604471.html|title=Kyrgyz President Accuses Predecessor Of Trying To Turn Him Into 'Puppet'|website=www.rferl.org|access-date=2018-12-16}}</ref>: {{quotation|—Мені үшінші тұлғалар арқылы қуыршақ көшбасшысына айналдыру әрекеттері, менің іс-әрекеттерімді бағыттау үшін - оны бұрынғы президент ретінде, серіктес ретінде және серіктес ретінде қаралаңыз. Кейінірек, ол 2018 жылдың желтоқсан айында өткен баспасөз мәслихатында Атамбаевпен бірге күресетінін жоққа шығарды, оның басты мақсаты «біреуді қарсылас деп есептемейді» деп айтқан кезде, «күндіз-түні жұмыс істеуге ештеңе болмайды»,}}<ref>https://www.rferl.org/a/kyrgyz-president-says-he-is-not-fighting-with-his-predecessor/29664782.html</ref> ===2020 жыл наразылық=== 2020 жылғы парламенттік сайлаудан кейін бүкіл елде [[Қырғызстандағы наразылықтар (2020)|наразылықтар]] басталды, олардың көпшілігі оның отставкаға кетуін талап етті. Тамыз айының басында ол коронавирустық пандемияға қарамастан сайлауды кейінге қалдыруға болмайды деп мәлімдеді. Сайлау барысында Жиенбековке жақын бірнеше партия дауыс сатып алды деп айыпталды. Парламентке өткен партиялардан тек "біртұтас Қырғызстан" партиясы Жиенбеков үкіметіне қарсы шығады. Сейсенбі,<ref>[https://stan.kz/kirgizstan-astanasinda-parlamenttik-saylau-koritindisin-337967/ Қырғызстан астанасында парламенттік сайлау қорытындысына қарсы наразылықтар басталды 05.10.2020]</ref> 6 қазан күні таңертең наразылық білдірушілер Бішкектің орталығындағы [[Ала-Тоо алаңы]]н өз бақылауына алды, сондай-ақ [[Ақ үй (Бішкек)|Ақ үй]] мен [[Жоғарғы Кеңес (Қырғызстан)|Жоғарғы Кеңестің]] ғимараттарын басып алып, президент кабинетіне еніп, Жиенбековтің портреттерін жойды. 6 қазанда наразылықтардан кейін Орталық сайлау комиссиясы парламенттік сайлау нәтижелерін жойды. Жээнбеков [[Мемлекеттік төңкеріс|мемлекеттік төңкеріске]] тап болғанын, содан кейін [[Би-Би-Си|ВВС]]-ге "жауапкершілікті күшті көшбасшыларға беруге дайын"екенін айтты. 8 қазанда оның орналасқан жері белгісіз екендігі жарияланды, ал ішкі істер министрлігі оны іздеумен айналыспайтынын мәлімдеді. Осы уақытта оппозициялық парламентшілер сол күні оған қарсы импичмент рәсімін бастады. 8 қазанда Президенттің сайтында жарияланған үндеуінде Жиенбеков: "атқарушы биліктің заңды органдары бекітілгеннен кейін және заңдылық жолына оралғаннан кейін мен [[Қырғызстан президенті|Қырғыз Республикасының Президенті]] қызметінен кетуге дайынмын"<ref>[https://tengrinews.kz/sng/kyirgyizstandagyi-miting-eldeg-kazrg-jagday-kanday-416524/ Қырғызстандағы митинг: елдегі қазіргі жағдай қандай? 09.10.2020]</ref>, - деп мәлімдеді. Алайда, сол күні, керісінше барлық белгілерге қарамастан, Жиенбеков Бішкекте төтенше жағдай жариялап, [[Қырғызстан Қарулы Күштері|қырғыз әскерінің]] көшеге шығаруды бұйырды. Ол генерал Таалайбек Өмірәлиевке Бас штаб бастығы ретінде Генерал Райымберди Дүйсенбиевтің орнына жауап қайтаруды тапсырды. Ол сондай-ақ Ұлттық қауіпсіздік басшысы қызметін атқарған Өмірбек Субанәлиевті жұмыстан шығарды. == Мансабы == * 1976-1977 — [[Қырғыз Кеңестік Социалистік Республикасы|Қырғыз КСР]] Ош облысының Өзген ауданындағы Ленин атындағы орта мектепте мұғалім. * 1983-1988 — Ош облысының Совет ауданындағы «Совет» совхозының бас зоотехнигі. * 1988-1989 — Қырғыз коммунистік партиясының Ош облысы Совет ауданындағы аудандық комитетінің инструкторы. * 1989-1991 — Ош облысы Совет ауданындағы Ульянов атындағы совхоз парткомының секретары. * 1991-1993 — Ош облысы Совет ауданындағы Ульянов атындағы совхоздың директоры . * 1993-1996 — Ош облысы Қара-Құлжа ауданындағы «Кашка-Жол» колхозының басқарма төрағасы. * 1995 — [[Жоғарғы Кеңес]] халық өкілдері жиналысының I шақырылымының депутаты болып сайланды. Осы уақыт аралығында аграрлық сұрақтар бойынша комитеттің төрағасының орынбасары, кейін төрағасы қызметін атқарды. * 1996-1997 — Жоғарғы Кеңес халық өкілдері жиналысының аграрлық сұрақтар бойынша комитетінің төрағасының орынбасары. * 1997-2000 — Жоғарғы Кеңесінін халық өкілдері жиналысының аграрлық сұрақтар бойынша комитетінің төрағасының лауазымында болды. * 2000-2005 — депутат, Жоғарғы Кеңесінін халық өкілдері жиналысы Төрағасының орынбасары. * 2005-2007 — Жогорку Кенештің III шақырылымы депутаты, агроөнеркәсіп кешені және экология бойынша комитеттің төрағасы. * 2007 жылдың 3 сәуір мен 24 қазан аралығы — Қырғыз Республикасының ауыл шаруашылығы, су және өңдеу өнеркәсібі шаруашылығы министрі. * 24 қазан 2007 — Қырғыз Республикасының жаңа Конституциясының қабылдануына байланысты отставкаға кетеді. Уақытша жаңа үкімет құрамын жасақтау министрі қызметін атқарады. * 27 желтоқсан 2007 — президент үкімі бойынша ауыл шаруашылығы, су және өңдеу өнеркәсібі шаруашылығы министрі қызметінен босатылды. * 2008-2010 — жеке кәсіпкер болды<ref>[http://ria.ru/spravka/20160413/1409897248.html Биография Сооронбая Жээнбекова]</ref>. * Сәуір 2010 — мемлекеттік әкімшілік басшысы — [[Ош облысы]]ның губернаторы қызметін атқарушы. * 3 қыркүйек 2010 — президенттің үкімі бойынша Ош облысының губернаторы болып тағайындалды. * 16 тамыз 2012 — Қырғыз Республикасы премьер-министрінің жарлығы бойынша үкіметтің Ош облысындағы өкілетті өкілі болып тағайындалды. * 11 желтқсан 2015 — Қырғыз Республикасы президентінің үкімі бойынша Мемлекеттік кадрлар қызметінің директоры болып тағайындалды. * Наурыз 2016 — Қырғыз Республикасы президенті аппараты басшысының бірінші орынбасары болып тағайындалды. * 13 сәуір 2016 — Қырғыз Республикасының премьер-министрі болып сайланды<ref>[http://www.inform.kz/rus/article/2892401 В Кыргызстане избрали нового премьер-министра.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160420230041/http://www.inform.kz/rus/article/2892401 |date=2016-04-20 }}</ref>. * 21 тамыз 2017 — Қырғызстан президенті лауазымына сайлауға түсу үшін Қырғыз Республикасы премьер-министрі қызметінен бас тартып, отставкаға кетті|<ref>{{Cite news|title=Премьер Киргизии Жээнбеков заявил об уходе в отставку|url=https://praktika.ru/news/premer-kirgizii-zheenbekov-zayavil-ob-uhode-v-otstavku-iz-za-predstoyashhih-vyborov/|work=Практика|date=2017-08-21|accessdate=2017-08-22|language=ru-RU}}</ref>. * 15 қазан 2017 — Қырғызстан президенті болып сайланды. * 24 қараша 2017 — Қырғызстанның жаңа президенті қызметіне кірісті|<ref>{{Cite news|title=Қырғызстанның жаңа президенті қызметіне кіріседі|url=https://praktika.ru/news/premer-kirgizii-zheenbekov-zayavil-ob-uhode-v-otstavku-iz-za-predstoyashhih-vyborov/|work=Тәжірибе|date=2017-11-24|accessdate=2017-08-22|language=kz-KZ}}</ref>. == Марапаттары == * «Ауыл шаруашылығының еңбек сіңірген қызметкері» * [[File:KRG Medal Dank.png|Даңқ медалі|50px]] «Даңқ» медалі (2011) * {{Назарбаев ордені}} [[Назарбаев ордені]]<ref>[https://baq.kz/news/othernews/elbasy-sooronbay-zheenbekovty-marapattady/ Елбасы Сооронбай Жээнбековты марапаттады 28 мамыр 2019]</ref> (2019) * «Ауыл шаруашылығының құрметті қызметкері» == Дереккөздер == {{дереккөздер|2}} == Сыртқы сілтемелер == {{commons}} [[Санат:Қырғызстан президенттері]] [[Санат:Қырғызстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті Нұрсұлтан Назарбаев орденінің иегерлері]] eph40twz29o3lzm2aem1zf6uxcljif7 Жазғы Азия ойындары 1986 0 591480 3404373 3230633 2024-11-24T04:36:48Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Oman_(1985-1995).png]]» деген «[[:File:Flag_of_Oman_(1970-1995).png]]» дегенмен алмастырылды. 3404373 wikitext text/x-wiki '''X Азиатские игры''' [[Сеул]]де 20 қыркүйек пен 5 қазан аралығында 1986 жылы өткізілді. Жарыс екі жылдан кейін өткен [[Жазғы Олимпиада ойындары 1988 жыл|жазғы Олимпиада]] спорт ғимараттарында өткізілді.Жарыстар 27 спорт түрінен өткізілді. Барлық социалистік елдер, Қытайдан басқа, саяси себептерге байланысты ойындарға бойкот жариялады. Ойынның ресми ашылуы 1986 жылғы 20 қыркүйекте [[Олимпиадалық стадион (Сеул) | Олимпиадалық стадионда]] Сеулде өтті. Ойындарды Корея Республикасының Президенті — [[Чон Ду Хван]] ашты. Азия ойындарына 27 елдің 4 839 спортшылары қатысты. Бейресми жарыстарда бірінші орынды [[Қытай]] спортшылар алды, 222 медаль жеңіп алды, оның ішінде 94 алтын және 82 күміс. == Спорт түрлері== * [[Академиялық есу]] * [[Бадминтон]] * [[Баскетбол]] * [[Бокс]] * [[Күрес]] * [[Боулинг]] * [[Велосипед спорты]] * [[Су полосы]] * [[Волейбол]] * [[Гандбол]] * [[Гимнастика]] * [[Гольф]] * [[Дзюдо]] * [[Ат спорты]] * [[Жеңіл атлетика]] * [[Үстел теннисі]] * [[Желкенді спорт]] * [[Жүзу (спорт)|Жүзу]] * [[Суға секіру]] * [[Ауыр атлетика]] * [[Ату спорты|Ату]] * [[Садақ ату (спорт)|Садақ ату]] * [[Тхэквондо]] * [[Теннис]] * [[Қылыштасу]] * [[Футбол]] * [[Көгалдағы хоккей]] == Медаль есебі == 27 Ойындарға қатысушы 22 елдердің спортшылары жеңіске жетті. Тағы 5 елдер медальсіз қалды ([[Бутан]], [[Мальдивтер]], [[БАӘ]], [[Солтүстік Йемен]], [[Шри-Ланка]]). {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable|nation-width=200px}} |- |1||align=left|{{байрақ|Қытай}} ||94||82||46||222 |-style="background:#ccccff;" |2||align=left|{{байрақ|Оңтүстік Корея}}||93||55||76||224 |- |3||align=left|{{байрақ|Жапония}}||58||76||77||211 |- |4||align=left|{{байрақ|Иран}}||6||6||10||22 |- |5||align=left|{{байрақ|Үндістан}}||5||9||23||37 |- |6||align=left|{{байрақ|Филиппиндер|1986}} [[Филиппиндер]]||4||5||9||18 |- |7||align=left|{{байрақ|Тайланд}}||3||10||13||26 |- |8||align=left|{{байрақ|Пәкістан}}||2||3||4||9 |- |9||align=left|{{байрақ|Индонезия}}||1||5||14||20 |- |10||align=left|{{байрақ|Гонконг|1959}}||1||1||3||5 |- |11||align=left|{{байрақ|Катар}}||1||0||3||4 |- |12||align=left|{{байрақ|Бахрейн (1972-2002)}} [[Бахрейн]]||1||0||1||2 |- |12||align=left|{{байрақ|Ливан}}||1||0||1||2 |- |14||align=left|{{байрақ|Малайзия}}||0||5||5||10 |- |15||align=left|{{байрақ|Ирак|1963}}||0||5||2||7 |- |16||align=left|{{байрақ|Иордания}}||0||3||1||4 |- |17||align=left|{{байрақ|Кувейт}}||0||1||8||9 |- |18||align=left|{{байрақ|Сингапур}}||0||1||4||5 |- |19||align=left|{{байрақ|Сауд Арабиясы}}||0||1||0||1 |- |20||align=left|{{байрақ|Непал}}||0||0||8||8 |- |21||align=left|{{байрақ|Бангладеш}}||0||0||1||1 |- |21||align=left|[[File:Flag of Oman (1970-1995).png|20px]] [[Оман]]||0||0||1||1 |- !colspan=2|Барлығы||270||268||310||848 |} == Сілтемелер== * [http://www.ocasia.org/Game/GameParticular.aspx?GPCode=13 ocasia.org-тегі X Жазғы Азия ойындары] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100613093727/http://ocasia.org/Game/GameParticular.aspx?GPCode=13 |date=2010-06-13 }} {{-}} {{Жазғы Азия ойындары 1986}} {{Азия ойындары}} [[Санат:Жазғы Азия ойындары|1986]] [[Санат:Оңтүстік Кореядағы спорт]] [[Санат:1986 жылғы спорт]] phtoui0eayhbjwkjas9qr3f3zx45hjh Жазғы Азия ойындары 1990 0 591637 3404374 2589065 2024-11-24T04:39:06Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Oman_(1985-1995).png]]» деген «[[:File:Flag_of_Oman_(1970-1995).png]]» дегенмен алмастырылды. 3404374 wikitext text/x-wiki '''XI Азия ойындары''' [[Пекин]]де 22 қыркүйек пен 7 қазан 1990 жылы өткізілді. Бұл [[ҚХР|Қытай Халық Республикасы]] аумағында өткен тарихтағы алғашқы ірі халықаралық чемпионат болды. Ойындарда 29 спорт түрінен 6122 спортшы 37 елден қатысты. == Негізгі іс-шаралар == 11-ші Азия ойындарына байланысты ең сұмдық оқиғалардың бірі 1990 жылы Азиядағы Олимпиадалық Кеңестің президентін — шейх [[Фахад аль-Ахмед аль-Джабер ас-Сабах|Фахад ас-Сабахты]] жоғалтып алғаны болды, ол Кувейтке Ирак басып кірген кезде қайтыс болды. 1991 жылы Кувейтті босату алдында Азия Олимпиадалық Кеңесінің штаб-пәтері уақытша Ұлыбританияда болды. Ойындар кезінде 7 әлемдік рекорд орнатылды (садақ атудан 6, велоспорт бойынша 1) және Азия бойынша 89 жазба, 1 әлемдік рекорд және 11 Азия рекорды қайталанды. Қытай Халық Республикасы алтын медальдардың 60% -ын және барлық медальдардың 34% -ын жеңіп алды. 11-ші Азия ойындарының құрметіне 1988, 1989 және 1990 жылдары маркалардың үш серия шығарылды. == Ойындар тұмары == Ойындарының ресми [[Тұмар (персонаж)|бойтұмары]] [[үлкен панда]] Паньпань болды. == Қатысушы елдер == * {{байрақ|Ауғанстан|1987}} * {{байрақ|Бангладеш}} * {{байрақ|Бахрейн|1972}} * {{байрақ|Бруней}} * {{байрақ|Бутан}} * {{байрақ|Вьетнам}} * {{байрақ|Гонконг|1959}} * {{байрақ|Үндістан}} * {{байрақ|Индонезия}} * {{байрақ|Иран}} * {{байрақ|Йемен}} * {{байрақ|Катар}} * {{байрақ|Қытай}} * {{байрақ|КХДР}} * {{байрақ|Оңтүстік Корея}} * {{байрақ|Кувейт}} * {{байрақ|Лаос}} * {{байрақ|Ливан}} * {{байрақ|Макао|колония}} * {{байрақ|Мальдив аралдары}} * {{байрақ|Малайзия}} * {{байрақ|Моңғолия|1940}} * {{байрақ|Мьянма|1974}} * {{байрақ|Непал}} * [[File:Flag of Oman (1970-1995).png|20px]] [[Оман]] * {{байрақ|БАӘ}} * {{байрақ|Пәкістан}} * {{байрақ|Палестина}} * {{байрақ|Сауд Арабиясы}} * {{байрақ|Сингапур}} * {{байрақ|Сирия}} * {{байрақ|Тайланд}} * {{байрақ|Тайвань}} * {{байрақ|Филиппиндер}} * {{байрақ|Шри-Ланка}} * {{байрақ|Жапония|1870}} == Спорт түрлері== * Академиялық есу * Бадминтон * Баскетбол * Бокс * Күрес * Велоспорт * Волейбол * Гандбол * Гимнастика * Гольф * Байдарка * Дзюдо * Кабадди * Жеңіл атлетика * Үстел теннисі * Желкенді спорт * Жүзу * Сепактакрау * Ату * Садақ ату * Софтбол * Теннис * Ауыр атлетика * Ушу * Футбол * Көгалдағы хоккей ;Демонстрациялық спорт түрлері * Бейсбол * Жұмсақ теннис == Ойындардың нәтижелері == {| {{RankedMedalTable}} |- style="background:#ccccff" |1||align=left|{{байрақ|Қытай}} ||183||107||51||341 |- |2||align=left|{{байрақ|Оңтүстік Корея}}||54||54||73||181 |- |3||align=left|{{байрақ|Жапония|1870}}||38||60||76||174 |- |4||align=left|{{байрақ|КХДР}}||12||31||39||82 |- |5||align=left|{{байрақ|Иран}}||4||6||8||18 |- |6||align=left|{{байрақ|Пәкістан}}||4||1||7||12 |- |7||align=left|{{байрақ|Индонезия}}||3||6||21||30 |- |8||align=left|{{байрақ|Катар}}||3||2||1||6 |- |9||align=left|{{байрақ|Тайланд}}||2||7||8||17 |- |10||align=left|{{байрақ|Малайзия}}||2||2||4||8 |- |11||align=left|{{байрақ|Үндістан}}||1||8||14||23 |- |12||align=left|{{байрақ|Моңғолия|1940}} ||1||7||9||17 |- |13||align=left|{{байрақ|Филиппиндер}}||1||2||7||10 |- |14||align=left|{{байрақ|Сирия}}||1||0||2||3 |- |15||align=left|[[File:Flag of Oman (1970-1995).png|20px]] [[Оман]]||1||0||0||1 |- |16||align=left|{{байрақ|Тайвань}}||0||10||21||31 |- |17||align=left|{{байрақ|Гонконг|1959}}||0||2||5||7 |- |18||align=left|{{байрақ|Шри-Ланка}}||0||2||1||3 |- |19||align=left|{{байрақ|Сингапур}}||0||1||4||5 |- |20||align=left|{{байрақ|Бангладеш}}||0||1||0||1 |- |21||align=left|{{байрақ|Мьянма|1974}}||0||0||2||2 |- |22||align=left|{{байрақ|Лаос}}||0||0||1||1 |- |22||align=left|{{байрақ|Непал}}||0||0||1||1 |- |22||align=left|{{байрақ|Макао|колония}} [[Макао]]||0||0||1||1 |- |22||align=left|{{байрақ|Сауд Арабиясы}}||0||0||1||1 |- !colspan=2|Барлығы||310||309||357||976 |} {{Азия ойындары}} [[Санат:Жазғы Азия ойындары|1990]] [[Санат:1990 жыл]] [[Санат:1990 жыл Қытайда]] n1a1ojyo25f0ce3fyhv3ka5nyxitska Жазғы Азия ойындары 1994 0 591764 3404375 3365115 2024-11-24T04:41:11Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Oman_(1985-1995).png]]» деген «[[:File:Flag_of_Oman_(1970-1995).png]]» дегенмен алмастырылды. 3404375 wikitext text/x-wiki {{Олимпиада ойындары |Атауы = XII Жазғы Азия ойындары |Эмблемасы = |Эмблема аты = |Ені = |Қала ={{flagicon|Жапония|1870}} [[Хиросима]] |Елдер = 42 |Спортшылар саны =6828 |Медальдар =335 жиынтығы 34 түрлері бойынша |Ашылуы = [[2 қазан]] [[1994]] |Ашқан = Жапония императоры [[Акихито]] |Жабылуы = [[16 қазан]] [[1994]] |Жапқан = |Олимпиада оты = |Олимпиада_анты = |Стадион = [[Hiroshima Big Arch]] }} '''12-ші Жазғы [[Азия ойындары]]''' [[Жапония|жапондық]] [[Хиросима]] қаласында [[1994 жыл]]ы қазанда өтті. [[Хиросима мен Нагасакиге атом бомбаларын тасталуы|қаланың тарихын]] ескере отырып, бұл ойындар Азия халықтарының арасында бейбітшілік пен келісімді ілгерілетуге арналды. Ойындар астанада емес, алғаш рет қалада өтуі назар аударды. Тағы бір маңызды оқиға бес жаңа тәуелсіз мемлекеттердің ойындарына қатысу болды: [[Қазақстан]], [[Қырғызстан]], [[Тәжікстан]], [[Түрікменстан]] және [[Өзбекстан]]. Бұған қоса, ішкі қақтығыстан туындауынан 20-жылдық үзілістен кейін [[Камбоджа]] қайтып оралды. Керісінше, [[Ирак]] [[Парсы шығанағындағы соғыс|шығанағындағы соғыс]]) құрлықтық жарыстарға қатысудан бас тартуға мәжбүр болды. Жарыстар 34 спорт түрінен өткізілді. Азиадада алғаш рет [[бейсбол]], [[каратэ]] және [[қазіргі бессайыс]] секілді спорт түрлері. == Тұмар == Азиада ойындарының 1994 жылғы ресми маскоттары Поппо және Кукку атты, тиісінше ер мен әйел ақ көгершіндер жұбы болды. Поппо бейбітшілік білдіреді, ал Кукку — үйлесімді. Бұл ойындарда маскот ретінде екі символдың бірінші рет қолдануы еді. == Қатысушы елдер == {{col-begin|width=90%}} {{col-break|width=33%}} * {{flagicon|Ауғанстан|1992}} [[Ауғанстан жазғы Азия ойындарында 1994|Ауғанстан]] * {{flagicon|Бангладеш}} [[Бангладеш жазғы Азия ойындарында 1994|Бангладеш]] * {{flagicon|Бахрейн|1972}} [[Бахрейн жазғы Азия ойындарында 1994|Бахрейн]] * {{flagicon|Бруней}} [[Бруней жазғы Азия ойындарында 1994|Бруней]] * {{flagicon|Бутан}} [[Бутан жазғы Азия ойындарында 1994|Бутан]] * {{flagicon|Вьетнам}} [[Вьетнам жазғы Азия ойындарында 1994|Вьетнам]] * {{flagicon|Гонконг|1959}} [[Гонконг жазғы Азия ойындарында 1994|Гонконг]] * {{flagicon|Үндістан}} [[Үндістан жазғы Азия ойындарында 1994|Үндістан]] * {{flagicon|Индонезия}} [[Индонезия жазғы Азия ойындарында 1994|Индонезия]] * {{flagicon|Иордания}} [[Иордания жазғы Азия ойындарында 1994|Иордания]] * {{flagicon|Иран}} [[Иран жазғы Азия ойындарында 1994|Иран]] * {{flagicon|Йемен}} [[Йемен жазғы Азия ойындарында 1994|Йемен]] * {{flagicon|Қазақстан}} [[Қазақстан жазғы Азия ойындарында 1994|Қазақстан]] * {{flagicon|Камбоджа}} [[Камбоджа жазғы Азия ойындарында 1994|Камбоджа]] {{col-break|width=33%}} * {{flagicon|Катар}} [[Катар жазғы Азия ойындарында 1994|Катар]] * {{flagicon|Қырғызстан}} [[Қырғызстан жазғы Азия ойындарында 1994|Қырғызстан]] * {{flagicon|Қытай}} [[Китай жазғы Азия ойындарында 1994|Китай]] * {{flagicon|Кувейт}} [[Кувейт жазғы Азия ойындарында 1994|Кувейт]] * {{flagicon|Лаос}} [[Лаос жазғы Азия ойындарында 1994|Лаос]] * {{flagicon|Ливан}} [[Ливан жазғы Азия ойындарында 1994|Ливан]] * {{flagicon|Макао|1967}} [[Макао жазғы Азия ойындарында 1994|Макао]] * {{flagicon|Малайзия}} [[Малайзия жазғы Азия ойындарында 1994|Малайзия]] * {{flagicon|Мальдив Республикасы}} [[Мальдив Республикасы жазғы Азия ойындарында 1994|Мальдив Республикасы]] * {{flagicon|Моңғолия}} [[Моңғолия жазғы Азия ойындарында 1994|Моңғолия]] * {{flagicon|Мьянма}} [[Мьянма жазғы Азия ойындарында 1994|Мьянма]] * {{flagicon|Непал}} [[Непал жазғы Азия ойындарында 1994|Непал]] * {{flagicon|БАӘ}} [[БАӘ жазғы Азия ойындарында 1994|БАӘ]] * [[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]] [[Оман жазғы Азия ойындарында 1994|Оман]] {{col-break|width=33%}} * {{flagicon|Пәкістан}} [[Пәкістан жазғы Азия ойындарында 1994|Пәкістан]] * {{flagicon|Палестина мемлекеті}} [[Палестина жазғы Азия ойындарында 1994|Палестина автономиясы]] * {{flagicon|Сауд Арабиясы}} [[Сауд Арабиясы жазғы Азия ойындарында 1994|Сауд Арабиясы]] * {{flagicon|Сингапур}} [[Сингапур жазғы Азия ойындарында 1994|Сингапур]] * {{flagicon|Сирия}} [[Сирия жазғы Азия ойындарында 1994|Сирия]] * {{flagicon|Тәжікстан}} [[Тәжікстан жазғы Азия ойындарында 1994|Тәжікстан]] * {{flagicon|Тайланд}} [[Тайланд жазғы Азия ойындарында 1994|Тайланд]] * {{flagicon|Қытайлық Тайбэй}} [[Тайвань жазғы Азия ойындарында 1994|Қытайлық Тайбэй]] * {{flagicon|Түрікменстан|1992}} [[Түрікменстан жазғы Азия ойындарында 1994|Түрікменстан]] * {{flagicon|Өзбекстан}} [[Өзбекстан жазғы Азия ойындарында 1994|Өзбекстан]] * {{flagicon|Филиппиндер}} [[Филиппиндер жазғы Азия ойындарында 1994|Филиппиндер]] * {{flagicon|Шри-Ланка}} [[Шри-Ланка жазғы Азия ойындарында 1994|Шри-Ланка]] * {{flagicon|Корея Республикасы}} [[Корея Республикасы жазғы Азия ойындарында 1994|Корея Республикасы]] * {{flagicon|Жапония|1870}} [[Жапония жазғы Азия ойындарында 1994|Жапония]] {{col-end}} == Спорт түрлері== {{col-begin|width=90%}} {{col-break|width=33%}} * [[Академиялық есу]] * [[Бадминтон]] * [[Баскетбол]] * [[Бейсбол]] * [[Бокс]] * [[Күрес]] * [[Боулинг]] * [[Велосипед спорты|Велоспорт]] * [[Волейбол]] * [[Қол добы|Гандбол]] * [[Гольф]] {{col-break|width=33%}} * [[Каноэде есу]] * [[Дзюдо]] * [[Кабадди]] * [[Каратэ]] * [[Ат спорты]] * [[Жеңіл атлетика]] * [[Үстел теннисі]] * [[Желкенді спорт]] * [[Жүзу]] * [[Суға секіру]] * [[Сепак такро]] {{col-break|width=33%}} * [[Қазіргі бессайыс]] * [[Софтбол]] * [[Спорттық гимнастика]] * [[Ату|Ату]] * [[Садақ ату (спорт)|Садақ ату]] * [[Теннис]] * [[Тхэквондо]] * [[Ауыр атлетика]] * [[Қылыштасу]] * [[Футбол]] — [[Футбол жазғы Азия ойындарында 1994|нәтижелері]] * [[Көгалдағы хоккей]] {{col-end}} == Медаль есебі == Қайнаркөз: [http://www.ocasia.org/Game/MWinner.aspx?CntbEpEabMRnB76snw24/EEDm3tIwYs4 Overall Medal Standings - Hiroshima 1994] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180218091354/http://www.ocasia.org/Game/MWinner.aspx?CntbEpEabMRnB76snw24%2FEEDm3tIwYs4 |date=2018-02-18 }} {| {{RankedMedalTable}} |- |1||align=left| {{flagicon|Қытай}} [[Қытай]] ||125||83||58||266 |- style="background:#ccccff" |2||align=left| {{flagicon|Жапония|1870}} [[Жапония]] ||64||75||79||218 |- |3||align=left| {{flagicon|Корея Республикасы}} [[Корея Республикасы]] ||63||56||64||183 |- |4||align=left| {{flagicon|Қазақстан}} [[Қазақстан]] ||25||26||26||77 |- |5||align=left| {{flagicon|Өзбекстан}} [[Өзбекстан]] ||10||11||19||40 |- |6||align=left| {{flagicon|Иран}} [[Иран]] ||9||9||8||26 |- |7||align=left| {{flagicon|Қытайлық Тайбэй}} [[Қытайлық Тайбэй]] ||7||12||24||43 |- |8||align=left| {{flagicon|Үндістан}} [[Үндістан]] ||4||3||15||22 |- |9||align=left| {{flagicon|Малайзия}} [[Малайзия]] ||4||2||13||19 |- |10||align=left| {{flagicon|Катар}} [[Катар]] ||4||1||15||20 |- |11||align=left| {{flagicon|Индонезия}} [[Индонезия]] ||3||12||11||26 |- |12||align=left| {{flagicon|Тайланд}} [[Тайланд]] ||3||9||13||25 |- |13||align=left| {{flagicon|Сирия}} [[Сирия]] ||3||3||1||7 |- |14||align=left| {{flagicon|Филиппиндер}} [[Филиппиндер]] ||3||2||8||13 |- |15||align=left| {{flagicon|Кувейт}} [[Кувейт]] ||3||1||5||9 |- |16||align=left| {{flagicon|Сауд Арабиясы}} [[Сауд Арабиясы]] ||1||3||5||9 |- |17||align=left| {{flagicon|Түрікменстан|1992}} [[Түрікменстан]] ||1||3||3||7 |- |18||align=left| {{flagicon|Моңғолия}} [[Моңғолия]] ||1||2||6||9 |- |19||align=left| {{flagicon|Сингапур}} [[Сингапур]] ||1||1||5||7 |- |20||align=left| {{flagicon|Вьетнам}} [[Вьетнам]] ||1||2||0||3 |- |21||align=left| {{flagicon|Гонконг|1959}} [[Гонконг]] ||0||5||7||12 |- |22||align=left| {{flagicon|Пәкістан}} [[Пәкістан]] ||0||4||6||10 |- |23||align=left| {{flagicon|Қырғызстан}} [[Қырғызстан]] ||0||4||5||9 |- |24||align=left| {{flagicon|Иордания}} [[Иордания]] ||0||2||2||4 |- |25||align=left| {{flagicon|БАӘ}} [[БАӘ]] ||0||1||3||4 |- |26||align=left| {{flagicon|Макао|1967}} [[Макао]] ||0||1||1||2 |- |27||align=left| {{flagicon|Шри-Ланка}} [[Шри-Ланка]] ||0||1||1||2 |- |28||align=left| {{flagicon|Бангладеш}} [[Бангладеш]] ||0||1||0||1 |- |29||align=left| {{flagicon|Бруней}} [[Бруней]] ||0||0||2||2 |- |30||align=left| {{flagicon|Мьянма}} [[Мьянма]] ||0||0||2||2 |- |31||align=left| {{flagicon|Непал}} [[Непал]] ||0||0||2||2 |- |32||align=left| {{flagicon|Тәжікстан}} [[Тәжікстан]] ||0||0||2||2 |- !colspan=2|Барлығы||335||335||411||1081 |} == Допинг-жанжал == 11 қытайлық спортшылардың қанында тыйым салынған препараттардың және [[анаболалық стероидтар]]дың болуына оң сынақ өткізілді.<ref>[https://web.archive.org/web/20040220114755/http://www.cbc.ca/sports/indepth/drugs/stories/top10.html#6 10 Drug Scandals], CBC Sports Online, Jan. 19, 2003</ref> == Сондай-ақ == * [[Футбол жазғы Азия ойындарында 1994]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} {{Азия ойындары}} [[Санат:Жазғы Азия ойындары|1994]] [[Санат:1994 жыл Жапонияда]] [[Санат:1994 жылғы спорт]] [[Санат:Жапониядағы спорт]] 2ujvr96yvu6h9rqjxc97227two55c88 Шымкент педагогика институты 0 593995 3404290 2588329 2024-11-23T21:56:40Z Casserium 68287 Changed redirect target from [[Халықаралық қазақ-түрік университеті]] to [[Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті]] 3404290 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті]] 1xmxbssj1nr2up3p6vqyc7hxmv2vqy6 Ермекбай Келдібеков 0 594921 3404306 3118498 2024-11-23T22:03:35Z Casserium 68287 3404306 wikitext text/x-wiki {{Ғалым |Есімі = Ермекбай Келдібеков |Шынайы есімі = |Суреті = |Сурет ені = |Туған күні = 05.03.1945 |Туған жері = [[Түркістан облысы]] <br /> {{туғанжері|Мақтаарал ауданы|Мақтаарал ауданында}} |Қайтыс болған күні = 04.08.2021 |Қайтыс болған жері = Шымкент қаласы |Азаматтығы = {{KAZ}} |Ғылыми аясы = [[педагогика]] |Жұмыс орны = Оңтүстік Қазақстан политехникалық колледжі директорының кеңесшісі |Ғылыми дәрежесі = [[педагогика|Педагогика ғылымдарының кандидаты]], [[профессор]] |Сыйлықтары = |Альма-матер = [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Шымкент педагогика институты]] |Ғылыми жетекші = |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{Құрмет Белгісі ордені}}{{!}}{{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері}} {{!}}} }} '''Ермекбай Келдібеков''' ([[1945 жыл]]ы [[5 наурыз]]да [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]]нда туған) — [[педагогика|Педагогика ғылымдарының кандидаты]], [[профессор]]. [[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]] ([[2003]]). ҚР Білім беру ісінің құрметті қызметкері. == Толығырақ == * Ермекбай Келдібеков [[1945 жыл]]ы [[5 наурыз]]да [[Түркістан облысы]] [[Мақтаарал ауданы]]нда дүниеге келген. * [[1961 жыл]]ы [[Мақтаарал ауданы]]ндағы Фрунзе атындағы орта мектепті бітірген * [[1961]] - [[1965]] жылдары Шымкент педагогика институтында оқып, физика пәнінің оқытушысы біліктілігін алған * [[1966]] жылы әскер қатарында болды * [[1966]] - [[1968]] жылдары Қазақ химия-технология институтын бітірген == Еңбек жолы == * [[1968]] жылдың тамыз айынан [[1970]] жылдың шілде айына дейін ЕТК-1 маңындағы №10 ЖЖКОМ физика пәнінің мұғалімі болып жұмыс атқарды * [[1970]] - [[1971]] жылдары Шымкент политехникалық техникумында физика пәнінің мұғалімі болып жұмыс істеді. * [[1971]] жылдың шілде айынан [[1979]] жылдың қазан айына дейін Шымкент энергетикалық техникумының кешкі бөлімінің меңгерушісі қызметін, * [[1979]] жылдың қазан айынан [[2008]] жылдың маусымына дейін Шымкент энергетика техникумының (қазіргі Оңтүстік Қазақстан политехникалық колледжінің) директоры болып қызмет істейді. * [[1986]] - [[2005]] жылдар аралығында Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша ОАОО- орта арнаулы оқу орындары директорлар кеңесінің төрағасы қызметінде болды. * [[2008]] жылдың маусым айынан зейнеткерлікке шығып, аталған колледжде директордың кеңесшісі қызметін атқарады. == Марапаттары == * [[1987]] - Құрмет Белгісі Ордені (КСРО) * [[1995]] - Қазақстан Республикасының білім үздігі * [[2001]] - Қазақстан Республикасының құрметті білім қызметкері * [[2002]] - Кәсіподаққа еңбегі сіңген қызметкер * [[2002]] - Қазақстан Республикасы тәуелсіздігіне 10 жыл медалі * [[2003]] - [[Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері]] құрметті атағымен марапатталған * [[2014]] - Шымкент қаласының құрметті азаматы * Қазақстан Білім Беру саласының Үздігі (атағы) * Қазақстан Білім Беру саласының құрметті қызметкері (атағы) * [[педагогика|Педагогика ғылымдарының кандидаты]] * Өзбекстан Республикасының философия ғылымдарының докторы [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті оқытушылары]] [[Санат:Педагогика ғылымдарының кандидаттары]] [[Санат:Қазақстан білім беру ісінің үздіктері]] [[Санат:Қазақстан білім беру ісінің құрметті қызметкерлері]] 619x25slzpngagtk6kvkys8svik2em0 Қазақ тау-кен металлургия институты 0 602070 3404340 2644624 2024-11-24T00:08:01Z Casserium 68287 «[[Санат:Алматы жоғарғы оқу орындары|Алматы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404340 wikitext text/x-wiki '''Ө. Байқоңыров атындағы Тау-кен металлургия институты''' - [[тау-кен ісі]], [[металлургия]], [[геодезия]], пайдалы қазбаларды байыту саласына және технологиялық машиналар мен жабдықтарда жұмыс жасай алатын мамандарды даярлайтын жоғарғы оқу орыны. Институт [[1934 жыл]]ы Қазақ тау-кен-металлургия институты болып ашылған болатын. Бүкіл ХХ ғасыр бойы осы жоғары оқу орнының тау-кен және металлургия факультеттері Қазақстанның тұтас тау-кен-металлургия саласын алдыңғы қатарлы кадрлармен толықтырып отырды. Институтқа осында 2000 жылы қатарынан ректорлық қызмет атқарған академик Ө. А. Байқоңыровтың (ҚазТКМИ-дің 1940 жылғы түлегі) есімі берілген. Осы институтты бітіріп шыққан түлектер арасында есімі дүние жүзіне белгілі жазушы [[Ілияс Есенберлин]], [[Эверест]] шыңын бағындырушы альпинист [[Қазбек Валиев]], КСРО көмір өнеркәсібі министрінің орынбасары А. Ясько, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Б. Шаяхметов, белгілі академиктер, министрлер, өндіріс басшылары және атақты спортсмендер бар. 2000 жылы тау-кен және металлургия факультеттері біріктіріліп, осы Тау-кен-металлургия институты болып қайта құрылды. Дәл осы кезеңнен бастап институт Мемлекеттік индустриалды-инновациялық даму бағдарламасы (ГПИИР-2) аясында мамандар даярлау ісіне белсене кірісіп кетті. Шетелдік серіктес жоғары оқу орындарының қатысуымен білім беру бағдарламалары жасалып, «Технологиялық машиналарды қолдану және өндірістік кешендерді автоматтандыру» атты оқу-ғылыми зертханасы іске қосылды. Оны аккредитациядан өткізу мен сертификат алу жұмыстары жоспарланып, зертханаға қажетті жабдықтар жаңадан алынды. 2016 жылдан бастап институтты техника ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА-ның академигі [[Зейнеш Садыровна Әбішева]] басқарады. Қазіргі таңда институт құрамында бес кафедра бар: «Тау-кен ісі», «Маркшейдерлік іс және геодезия», «Технологиялық машиналар мен жабдықтар», «Металлургия және пайдалы қазбаларды байыту», «Металлургиялық үрдістер, жылу техникасы және арнайы материалдар технологиясы». Институтта тәжірибесі мол оқытушылар білім береді, сондай-ақ түлектердің практикалық іс-тәжірибеден өтіп, кейіннен жұмысқа тұруына ықпал ететін өндіріс орындарының арнайы Консультативтік кеңесі ашылған. ТКМИ-ның оқу үрдісі халықаралық талаптарға толығымен сай келеді. Оның мамандықтары 2015 жылы ASIIN (Германия) агенттігі арқылы аккредитациядан өткен. Институт базасында 27 кафедралды зертхана, ғылыми-өндірістік орталық және «Тау-кен ісіне бейінделген оқу полигоны» бар. Олардың барлығы қазіргі заманға сай құралдармен, аспаптармен жабдықталған, әрі оқу үрдісінде толығымен қолданылады. Ал практикалық сабақ барысында немесе дипломдық жұмыстың жобасын дайындаған кезде САПР элементтері қолданылады, атап айтқанда: «АutoCAD», «SURPAK», «CREDO», «MAPINFO», «ArcGIS» және басқалары. Институт өндіріс орындарымен тығыз байланыс жасайды, бұл студенттерді болашақ мамандықтарына баулуға ғана емес, сонымен қатар осы саланың өзекті мәселелерін шешетін ғылыми жобаларды іске асыруға да мүмкіндік береді. Институттың негізгі стратегиялық серіктестері: «[[Қазақмыс]]», «[[Соколов-Сарбай кен байыту өндірістік бірлестігі]]», «[[Қазатомөнеркәсіп]]» ҰАК, «ҚазФерроСталь», «[[Мұнайгаз]]», «[[Өзенмұнайгаз]]», «ҚАЗЦИНК», «Казахвзрывпром», «[[Қарашығанақ Петролеум Ltd]]», «[[Маңғыстаумұнайгаз]]» компаниялары, ҚР БжҒМ жанындағы «Қазақстан ГИС орталығы» және тағы басқалары. Институт шетелдік жоғары оқу орындарымен тығыз байланыста. Олар: Колорадо кен мектебі (АҚШ); Жоғары техникалық қолданбалы ғылымдар университеті (Германия); Фрайберг тау-кен академиясының техникалық университеті (Германия); Вейцман атындағы Ғылыми институт (Израиль); Дублин университеті (Ирландия); Мәскеу мемлекеттік тау-кен университеті және басқалары. Өзара ынтымақтастық аясында студенттер халықаралық тағылымдамадан өтіп, отандық және шетелдік белгілі ғалымдармен бірлесе отырып ғылыми-техникалық жұмыстармен шұғылданады. Мұның бәрі республиканың тау-кен саласы кешенінің сұраныстарына сай болуға, сөйтіп жаңа ғылыми бағыттарға бет алуға септігін тигізеді.<ref>[http://satbayev.university/kk/institutes/mining-metallurgy Ө. Байқоңыров атындағы Тау-кен металлургия институты]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:1934 жылы құрылған оқу орындары]] c6g4qj8s6njoyfu7ycassjpescp0gnp Игорь Викторович Гаврилов 0 614019 3404172 3272905 2024-11-23T18:55:58Z Muzaffar Turgunov 120280 3404172 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қаңтар 2019}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> '''Гаврилов Игорь Викторович''' – кеңестік және [[ресей]]лік фотожурналист. [[World Press Photo]]-ның жеңімпазы ([[1989 жыл|1989]]). == Өмірбаяны == 1952 жылы 5 маусымда [[Мәскеу]]де дүниеге келген. Мектепте оқып жүрген кезден бастап суретке қызыққан. 14 жасынан бастап оның фотосуреттері Pioneer Truth және басқа да басылымдарда басыла бастады. 1970 жылы [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің Журналистика факультетінде бәсекелестіксіз курсқа түсуге мүмкіндік беретін «Проходной балл» мектебінің түлектері арасында Бүкілодақтық сайыстың жеңімпазы атанды. 1975 жылы «Огонёк» журналының фотожурналисті болды, 1988 жылға дейін жұмыс істеді. 1986 жылы Игорь Гаврилов Чернобыль АЭС-індегі апатты толығымен жабатын кеңестік фотожурналистердің бірі болды. 1987 жылы «КСРО өміріндегі бір күн» атақты жобасына қатысқан.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |title=Игорь Гаврилов: «Я никогда не снимал только то, за что платили деньги. Я всегда снимал еще то, что происходит вокруг» |author=Екатерина Баранова |date=2018-08-17 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121008/https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |title=Любимые женщины фотографа Гаврилова |author=Игорь Найденов |date=2008 |publisher=[[Эксперт (журнал)|Эксперт]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174214/http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |title=Всем нам надо перестраиваться |author= |date=2015-04-23 |publisher=[[Lenta.ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2020-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201129112653/https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы National Geographic компаниясы «Кеңес Одағы бүгінгі» кітабын түсіру үшін шақырылды. 1988 жылы «[[Time|Тайм»]] журналының [[Мәскеу]]дегі тілшісі болды. Кейінірек оның фотосуреттері көптеген беделді әлемдік басылымдарда жарияланды: Paris Match, Le photo, Stern, Der Spiegel, The Independent, Elle және көптеген басқалар.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |title=Игорь Гаврилов: «Здоровье в советской журналистике нужно было иметь крепкое» |author=[[Китаев, Александр Александрович|Александр Китаев]] |date=2016-03-14 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120908/https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |title=Жизнь, пойманная врасплох. Снимки легендарного советского фотожурналиста Игоря Гаврилова |author= |date= |publisher=cameralabs.org |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121612/https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы [[Армения]]дағы жер сілкінісі туралы баяндамасы британдық «[[The Independent]]» газетінде жарияланды.<ref>{{cite web |url=https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |title=Слёзы Железной леди |author= |date=2016-03-11 |publisher=[[Совершенно секретно (газета)|Совершенно секретно]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121325/https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |deadlink=no }}</ref> 1989 жылы Перпиньяндағы «Visa pour l'Image» атты бірінші фестивалінде Гавриловтың жеке көрмесінен кейін француз баспасөзі «журналист-де шок» деп атады. 1990 жылы Калифорния штатындағы Сан-Диегодағы Америкадағы үздік фотографтардың жыл сайынғы кездесуі мен слайд-шоуына қатысқан. 90-жылдардың аяғынан бастап Гаврилов Ресей мен ТМД-дағы Focus неміс журналының фототүсірушісі болды.<ref>{{cite web |url=http://www.inosmi.ru/world/20050831/221880.html |title=Иностранное слово 'Фленсбург' |author=[[Райтшустер, Борис|Борис Райтшустер]] |date=2005-08-31 |publisher=[[Focus (журнал)|Focus]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119180224/https://inosmi.ru/world/20050831/221880.html |deadlink=no }}</ref> 2009 жылдан бастап 2014 жылға дейін East News еуропалық фототүсірімдік агенттігінде ресейлік бағыттың басшысы болды. Көптеген жылдар бойы Ресейде және шетелде суретке түсіреді. Брукс Университетінің (Калифорния, Санта-Барбара) шақыруымен ол студенттер үшін фотожурналистика семинарларын оқыды.<ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |title=Игорь Гаврилов: «Называйте меня просто — фотолюбитель» |author=Наталья Ударцева |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121615/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |title=Игорь Гаврилов. 40 лет в 52 кадрах |author=Артём Чернов |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121629/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.svoboda.org/a/2272363.html |title=Лучшие фото ХХ и XXI века: репортаж, гламур и политика |author=Елена Фанайлова |date=2011-01-09 |publisher=[[Радио «Свобода»]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174304/https://www.svoboda.org/a/2272363.html |deadlink=no }}</ref> [[Ресей]]де және шетелде көптеген ұжымдық және жеке көрмелерге қатысушы. Гавриловтың туындылары бүкіл әлемдегі мұражайлар мен жеке коллекцияларда, оның ішінде Мәскеу мұражайы,<ref>{{cite web |url=https://ria.ru/20180629/1523499170.html |title=Панки, байкеры, модники: чем «фальшаки» отличаются от настоящих неформалов |author=Анна Кочарова |date=2018-06-29 |publisher=[[РИА Новости]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120918/https://ria.ru/20180629/1523499170.html |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tass.ru/kultura/5309622 |title=Музей Москвы открывает выставку о молодежных субкультурах |author= |date=2018-06-21 |publisher=[[ТАСС]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120849/https://tass.ru/kultura/5309622 |deadlink=no }}</ref> Люмиерский Brothers Gallery және басқаларда сақталған. Көптеген отандық және халықаралық сыйлықтар, фотографиялар және фотожурналистика саласындағы марапаттар мен жеңімпаздар. Көптеген ресейлік және халықаралық жарыстардың жеңімпазы, соның ішінде халықаралық фотокөрме «World Press Photo» кәсіби фотожурналистері арасында ең беделді сыйлықтың лауреаты. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 49k0jatsomd5s4gbbkhzwlcj8zdf10k 3404178 3404172 2024-11-23T19:01:28Z Muzaffar Turgunov 120280 3404178 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қаңтар 2019}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> {{Тұлға|Есімі=Игорь Викторович Гаврилов|Туған күні=05.06.1952|Туған жері=[[Мәскеу]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Азаматтығы={{USSR}}<br />{{RUS}}|Мамандығы=фотограф|Білімі=[[Мәскеу мемлекеттік университеті]]|Марапаттары=World Press Photo (1989)}} '''Гаврилов Игорь Викторович''' – кеңестік және [[ресей]]лік фотожурналист. [[World Press Photo]]-ның жеңімпазы ([[1989 жыл|1989]]). == Өмірбаяны == 1952 жылы 5 маусымда [[Мәскеу]]де дүниеге келген. Мектепте оқып жүрген кезден бастап суретке қызыққан. 14 жасынан бастап оның фотосуреттері Pioneer Truth және басқа да басылымдарда басыла бастады. 1970 жылы [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің Журналистика факультетінде бәсекелестіксіз курсқа түсуге мүмкіндік беретін «Проходной балл» мектебінің түлектері арасында Бүкілодақтық сайыстың жеңімпазы атанды. 1975 жылы «Огонёк» журналының фотожурналисті болды, 1988 жылға дейін жұмыс істеді. 1986 жылы Игорь Гаврилов Чернобыль АЭС-індегі апатты толығымен жабатын кеңестік фотожурналистердің бірі болды. 1987 жылы «КСРО өміріндегі бір күн» атақты жобасына қатысқан.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |title=Игорь Гаврилов: «Я никогда не снимал только то, за что платили деньги. Я всегда снимал еще то, что происходит вокруг» |author=Екатерина Баранова |date=2018-08-17 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121008/https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |title=Любимые женщины фотографа Гаврилова |author=Игорь Найденов |date=2008 |publisher=[[Эксперт (журнал)|Эксперт]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174214/http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |title=Всем нам надо перестраиваться |author= |date=2015-04-23 |publisher=[[Lenta.ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2020-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201129112653/https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы National Geographic компаниясы «Кеңес Одағы бүгінгі» кітабын түсіру үшін шақырылды. 1988 жылы «[[Time|Тайм»]] журналының [[Мәскеу]]дегі тілшісі болды. Кейінірек оның фотосуреттері көптеген беделді әлемдік басылымдарда жарияланды: Paris Match, Le photo, Stern, Der Spiegel, The Independent, Elle және көптеген басқалар.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |title=Игорь Гаврилов: «Здоровье в советской журналистике нужно было иметь крепкое» |author=[[Китаев, Александр Александрович|Александр Китаев]] |date=2016-03-14 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120908/https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |title=Жизнь, пойманная врасплох. Снимки легендарного советского фотожурналиста Игоря Гаврилова |author= |date= |publisher=cameralabs.org |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121612/https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы [[Армения]]дағы жер сілкінісі туралы баяндамасы британдық «[[The Independent]]» газетінде жарияланды.<ref>{{cite web |url=https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |title=Слёзы Железной леди |author= |date=2016-03-11 |publisher=[[Совершенно секретно (газета)|Совершенно секретно]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121325/https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |deadlink=no }}</ref> 1989 жылы Перпиньяндағы «Visa pour l'Image» атты бірінші фестивалінде Гавриловтың жеке көрмесінен кейін француз баспасөзі «журналист-де шок» деп атады. 1990 жылы Калифорния штатындағы Сан-Диегодағы Америкадағы үздік фотографтардың жыл сайынғы кездесуі мен слайд-шоуына қатысқан. 90-жылдардың аяғынан бастап Гаврилов Ресей мен ТМД-дағы Focus неміс журналының фототүсірушісі болды.<ref>{{cite web |url=http://www.inosmi.ru/world/20050831/221880.html |title=Иностранное слово 'Фленсбург' |author=[[Райтшустер, Борис|Борис Райтшустер]] |date=2005-08-31 |publisher=[[Focus (журнал)|Focus]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119180224/https://inosmi.ru/world/20050831/221880.html |deadlink=no }}</ref> 2009 жылдан бастап 2014 жылға дейін East News еуропалық фототүсірімдік агенттігінде ресейлік бағыттың басшысы болды. Көптеген жылдар бойы Ресейде және шетелде суретке түсіреді. Брукс Университетінің (Калифорния, Санта-Барбара) шақыруымен ол студенттер үшін фотожурналистика семинарларын оқыды.<ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |title=Игорь Гаврилов: «Называйте меня просто — фотолюбитель» |author=Наталья Ударцева |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121615/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |title=Игорь Гаврилов. 40 лет в 52 кадрах |author=Артём Чернов |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121629/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.svoboda.org/a/2272363.html |title=Лучшие фото ХХ и XXI века: репортаж, гламур и политика |author=Елена Фанайлова |date=2011-01-09 |publisher=[[Радио «Свобода»]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174304/https://www.svoboda.org/a/2272363.html |deadlink=no }}</ref> [[Ресей]]де және шетелде көптеген ұжымдық және жеке көрмелерге қатысушы. Гавриловтың туындылары бүкіл әлемдегі мұражайлар мен жеке коллекцияларда, оның ішінде Мәскеу мұражайы,<ref>{{cite web |url=https://ria.ru/20180629/1523499170.html |title=Панки, байкеры, модники: чем «фальшаки» отличаются от настоящих неформалов |author=Анна Кочарова |date=2018-06-29 |publisher=[[РИА Новости]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120918/https://ria.ru/20180629/1523499170.html |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tass.ru/kultura/5309622 |title=Музей Москвы открывает выставку о молодежных субкультурах |author= |date=2018-06-21 |publisher=[[ТАСС]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120849/https://tass.ru/kultura/5309622 |deadlink=no }}</ref> Люмиерский Brothers Gallery және басқаларда сақталған. Көптеген отандық және халықаралық сыйлықтар, фотографиялар және фотожурналистика саласындағы марапаттар мен жеңімпаздар. Көптеген ресейлік және халықаралық жарыстардың жеңімпазы, соның ішінде халықаралық фотокөрме «World Press Photo» кәсіби фотожурналистері арасында ең беделді сыйлықтың лауреаты. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} bd86xjnx23wpqx6swr1dnfa0zzffbk5 3404181 3404178 2024-11-23T19:06:02Z Muzaffar Turgunov 120280 3404181 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қаңтар 2019}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> {{Тұлға|Есімі=Игорь Викторович Гаврилов|Туған күні=05.06.1952|Туған жері=[[Мәскеу]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Азаматтығы={{USSR}}<br />{{RUS}}|Мамандығы=фотограф|Білімі=[[Мәскеу мемлекеттік университеті]]|Марапаттары=World Press Photo (1989)}} '''Гаврилов Игорь Викторович''' – кеңестік және [[ресей]]лік фотожурналист. [[World Press Photo]]-ның жеңімпазы ([[1989 жыл|1989]]). == Өмірбаяны == 1952 жылы 5 маусымда [[Мәскеу]]де дүниеге келген. Мектепте оқып жүрген кезден бастап суретке қызыққан. 14 жасынан бастап оның фотосуреттері Pioneer Truth және басқа да басылымдарда басыла бастады. 1970 жылы [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің Журналистика факультетінде бәсекелестіксіз курсқа түсуге мүмкіндік беретін «Проходной балл» мектебінің түлектері арасында Бүкілодақтық сайыстың жеңімпазы атанды. 1975 жылы «Огонёк» журналының фотожурналисті болды, 1988 жылға дейін жұмыс істеді. 1986 жылы Игорь Гаврилов Чернобыль АЭС-індегі апатты толығымен жабатын кеңестік фотожурналистердің бірі болды. 1987 жылы «КСРО өміріндегі бір күн» атақты жобасына қатысқан.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |title=Игорь Гаврилов: «Я никогда не снимал только то, за что платили деньги. Я всегда снимал еще то, что происходит вокруг» |author=Екатерина Баранова |date=2018-08-17 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121008/https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |title=Любимые женщины фотографа Гаврилова |author=Игорь Найденов |date=2008 |publisher=[[Эксперт (журнал)|Эксперт]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174214/http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |title=Всем нам надо перестраиваться |author= |date=2015-04-23 |publisher=[[Lenta.ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2020-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201129112653/https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы National Geographic компаниясы «Кеңес Одағы бүгінгі» кітабын түсіру үшін шақырылды. 1988 жылы «[[Time|Тайм»]] журналының [[Мәскеу]]дегі тілшісі болды. Кейінірек оның фотосуреттері көптеген беделді әлемдік басылымдарда жарияланды: Paris Match, Le photo, Stern, Der Spiegel, The Independent, Elle және көптеген басқалар.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |title=Игорь Гаврилов: «Здоровье в советской журналистике нужно было иметь крепкое» |author=[[Китаев, Александр Александрович|Александр Китаев]] |date=2016-03-14 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120908/https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |title=Жизнь, пойманная врасплох. Снимки легендарного советского фотожурналиста Игоря Гаврилова |author= |date= |publisher=cameralabs.org |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121612/https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы [[Армения]]дағы жер сілкінісі туралы баяндамасы британдық «[[The Independent]]» газетінде жарияланды.<ref>{{cite web |url=https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |title=Слёзы Железной леди |author= |date=2016-03-11 |publisher=[[Совершенно секретно (газета)|Совершенно секретно]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121325/https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |deadlink=no }}</ref> 1989 жылы Перпиньяндағы «Visa pour l'Image» атты бірінші фестивалінде Гавриловтың жеке көрмесінен кейін француз баспасөзі «журналист-де шок» деп атады. 1990 жылы Калифорния штатындағы Сан-Диегодағы Америкадағы үздік фотографтардың жыл сайынғы кездесуі мен слайд-шоуына қатысқан. 90-жылдардың аяғынан бастап Гаврилов Ресей мен ТМД-дағы Focus неміс журналының фототүсірушісі болды.<ref>{{cite web |url=http://www.inosmi.ru/world/20050831/221880.html |title=Иностранное слово 'Фленсбург' |author=[[Райтшустер, Борис|Борис Райтшустер]] |date=2005-08-31 |publisher=[[Focus (журнал)|Focus]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119180224/https://inosmi.ru/world/20050831/221880.html |deadlink=no }}</ref> 2009 жылдан бастап 2014 жылға дейін East News еуропалық фототүсірімдік агенттігінде ресейлік бағыттың басшысы болды. Көптеген жылдар бойы Ресейде және шетелде суретке түсіреді. Брукс Университетінің (Калифорния, Санта-Барбара) шақыруымен ол студенттер үшін фотожурналистика семинарларын оқыды.<ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |title=Игорь Гаврилов: «Называйте меня просто — фотолюбитель» |author=Наталья Ударцева |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121615/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |title=Игорь Гаврилов. 40 лет в 52 кадрах |author=Артём Чернов |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121629/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.svoboda.org/a/2272363.html |title=Лучшие фото ХХ и XXI века: репортаж, гламур и политика |author=Елена Фанайлова |date=2011-01-09 |publisher=[[Радио «Свобода»]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174304/https://www.svoboda.org/a/2272363.html |deadlink=no }}</ref> [[Ресей]]де және шетелде көптеген ұжымдық және жеке көрмелерге қатысушы. Гавриловтың туындылары бүкіл әлемдегі мұражайлар мен жеке коллекцияларда, оның ішінде Мәскеу мұражайы,<ref>{{cite web |url=https://ria.ru/20180629/1523499170.html |title=Панки, байкеры, модники: чем «фальшаки» отличаются от настоящих неформалов |author=Анна Кочарова |date=2018-06-29 |publisher=[[РИА Новости]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120918/https://ria.ru/20180629/1523499170.html |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tass.ru/kultura/5309622 |title=Музей Москвы открывает выставку о молодежных субкультурах |author= |date=2018-06-21 |publisher=[[ТАСС]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120849/https://tass.ru/kultura/5309622 |deadlink=no }}</ref> Люмиерский Brothers Gallery және басқаларда сақталған. Көптеген отандық және халықаралық сыйлықтар, фотографиялар және фотожурналистика саласындағы марапаттар мен жеңімпаздар. Көптеген ресейлік және халықаралық жарыстардың жеңімпазы, соның ішінде халықаралық фотокөрме «World Press Photo» кәсіби фотожурналистері арасында ең беделді сыйлықтың лауреаты. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Мәскеуде туғандар]] [[Санат:КСРО фотографтары]] [[Санат:Ресей фотографтары]] [[Санат:XX ғасыр фотографтары]] [[Санат:XXI ғасыр фотографтары]] [[Санат:Мәскеу мемлекеттік университеті түлектері]] 58gatyo6brfe27onqgmnzzid31x8u2r 3404182 3404181 2024-11-23T19:07:27Z Muzaffar Turgunov 120280 /* Дереккөздер */ 3404182 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қаңтар 2019}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> {{Тұлға|Есімі=Игорь Викторович Гаврилов|Туған күні=05.06.1952|Туған жері=[[Мәскеу]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Азаматтығы={{USSR}}<br />{{RUS}}|Мамандығы=фотограф|Білімі=[[Мәскеу мемлекеттік университеті]]|Марапаттары=World Press Photo (1989)}} '''Гаврилов Игорь Викторович''' – кеңестік және [[ресей]]лік фотожурналист. [[World Press Photo]]-ның жеңімпазы ([[1989 жыл|1989]]). == Өмірбаяны == 1952 жылы 5 маусымда [[Мәскеу]]де дүниеге келген. Мектепте оқып жүрген кезден бастап суретке қызыққан. 14 жасынан бастап оның фотосуреттері Pioneer Truth және басқа да басылымдарда басыла бастады. 1970 жылы [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің Журналистика факультетінде бәсекелестіксіз курсқа түсуге мүмкіндік беретін «Проходной балл» мектебінің түлектері арасында Бүкілодақтық сайыстың жеңімпазы атанды. 1975 жылы «Огонёк» журналының фотожурналисті болды, 1988 жылға дейін жұмыс істеді. 1986 жылы Игорь Гаврилов Чернобыль АЭС-індегі апатты толығымен жабатын кеңестік фотожурналистердің бірі болды. 1987 жылы «КСРО өміріндегі бір күн» атақты жобасына қатысқан.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |title=Игорь Гаврилов: «Я никогда не снимал только то, за что платили деньги. Я всегда снимал еще то, что происходит вокруг» |author=Екатерина Баранова |date=2018-08-17 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121008/https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |title=Любимые женщины фотографа Гаврилова |author=Игорь Найденов |date=2008 |publisher=[[Эксперт (журнал)|Эксперт]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174214/http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |title=Всем нам надо перестраиваться |author= |date=2015-04-23 |publisher=[[Lenta.ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2020-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201129112653/https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы National Geographic компаниясы «Кеңес Одағы бүгінгі» кітабын түсіру үшін шақырылды. 1988 жылы «[[Time|Тайм»]] журналының [[Мәскеу]]дегі тілшісі болды. Кейінірек оның фотосуреттері көптеген беделді әлемдік басылымдарда жарияланды: Paris Match, Le photo, Stern, Der Spiegel, The Independent, Elle және көптеген басқалар.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |title=Игорь Гаврилов: «Здоровье в советской журналистике нужно было иметь крепкое» |author=[[Китаев, Александр Александрович|Александр Китаев]] |date=2016-03-14 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120908/https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |title=Жизнь, пойманная врасплох. Снимки легендарного советского фотожурналиста Игоря Гаврилова |author= |date= |publisher=cameralabs.org |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121612/https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы [[Армения]]дағы жер сілкінісі туралы баяндамасы британдық «[[The Independent]]» газетінде жарияланды.<ref>{{cite web |url=https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |title=Слёзы Железной леди |author= |date=2016-03-11 |publisher=[[Совершенно секретно (газета)|Совершенно секретно]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121325/https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |deadlink=no }}</ref> 1989 жылы Перпиньяндағы «Visa pour l'Image» атты бірінші фестивалінде Гавриловтың жеке көрмесінен кейін француз баспасөзі «журналист-де шок» деп атады. 1990 жылы Калифорния штатындағы Сан-Диегодағы Америкадағы үздік фотографтардың жыл сайынғы кездесуі мен слайд-шоуына қатысқан. 90-жылдардың аяғынан бастап Гаврилов Ресей мен ТМД-дағы Focus неміс журналының фототүсірушісі болды.<ref>{{cite web |url=http://www.inosmi.ru/world/20050831/221880.html |title=Иностранное слово 'Фленсбург' |author=[[Райтшустер, Борис|Борис Райтшустер]] |date=2005-08-31 |publisher=[[Focus (журнал)|Focus]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119180224/https://inosmi.ru/world/20050831/221880.html |deadlink=no }}</ref> 2009 жылдан бастап 2014 жылға дейін East News еуропалық фототүсірімдік агенттігінде ресейлік бағыттың басшысы болды. Көптеген жылдар бойы Ресейде және шетелде суретке түсіреді. Брукс Университетінің (Калифорния, Санта-Барбара) шақыруымен ол студенттер үшін фотожурналистика семинарларын оқыды.<ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |title=Игорь Гаврилов: «Называйте меня просто — фотолюбитель» |author=Наталья Ударцева |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121615/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |title=Игорь Гаврилов. 40 лет в 52 кадрах |author=Артём Чернов |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121629/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.svoboda.org/a/2272363.html |title=Лучшие фото ХХ и XXI века: репортаж, гламур и политика |author=Елена Фанайлова |date=2011-01-09 |publisher=[[Радио «Свобода»]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174304/https://www.svoboda.org/a/2272363.html |deadlink=no }}</ref> [[Ресей]]де және шетелде көптеген ұжымдық және жеке көрмелерге қатысушы. Гавриловтың туындылары бүкіл әлемдегі мұражайлар мен жеке коллекцияларда, оның ішінде Мәскеу мұражайы,<ref>{{cite web |url=https://ria.ru/20180629/1523499170.html |title=Панки, байкеры, модники: чем «фальшаки» отличаются от настоящих неформалов |author=Анна Кочарова |date=2018-06-29 |publisher=[[РИА Новости]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120918/https://ria.ru/20180629/1523499170.html |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tass.ru/kultura/5309622 |title=Музей Москвы открывает выставку о молодежных субкультурах |author= |date=2018-06-21 |publisher=[[ТАСС]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120849/https://tass.ru/kultura/5309622 |deadlink=no }}</ref> Люмиерский Brothers Gallery және басқаларда сақталған. Көптеген отандық және халықаралық сыйлықтар, фотографиялар және фотожурналистика саласындағы марапаттар мен жеңімпаздар. Көптеген ресейлік және халықаралық жарыстардың жеңімпазы, соның ішінде халықаралық фотокөрме «World Press Photo» кәсіби фотожурналистері арасында ең беделді сыйлықтың лауреаты. == Кітаптар мен фотоальбомдар == * A Day In The Life Of The Soviet Union. Photographed by 100 at the worlds leading photojournalist on One day May 15, 1987. Collins Pablishers. Inc. New York, 1987. * Changing Reality Recent Soviet Photography — Starwood Publishing, INC, 1987. * Чернобыльский дневник. Планета, 1987. * Альманах. Фото — 89. Планета, 1989. * The Soviet Union Today. National Geographic Sosiety, Washington D.c., 1990. * RussianCentury. (Русский век. Сто лет истории России в фотографиях). Random House, N.Y., 1994. * Chernobyl. Leader-Invest Inc. London Editions, 1996. * Russia. London & Flint River Editions Great Britain, 1998. * СССР 1917—1991. История в фотографиях. Музей Московский Дом фотографии, 1987. * 100 лет с Россией. Вожди и люди. «Огонёк», 1999. * ФОТО 60-70. Антология русской фотографии XX века. «Русский проект», 2007. * Иконы. 1960—1980. «Русский проект», 2010. * Намедни. Все тома. Издательская группа « Азбука — Аттикус». == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Мәскеуде туғандар]] [[Санат:КСРО фотографтары]] [[Санат:Ресей фотографтары]] [[Санат:XX ғасыр фотографтары]] [[Санат:XXI ғасыр фотографтары]] [[Санат:Мәскеу мемлекеттік университеті түлектері]] brgir1xsw7nb43i8cavg6d2jy4zv0bi 3404183 3404182 2024-11-23T19:08:22Z Muzaffar Turgunov 120280 3404183 wikitext text/x-wiki <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! -->{{Тұлға|Есімі=Игорь Викторович Гаврилов|Туған күні=05.06.1952|Туған жері=[[Мәскеу]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Азаматтығы={{USSR}}<br />{{RUS}}|Мамандығы=фотограф|Білімі=[[Мәскеу мемлекеттік университеті]]|Марапаттары=World Press Photo (1989)}}. '''Гаврилов Игорь Викторович''' – кеңестік және [[ресей]]лік фотожурналист. [[World Press Photo]]-ның жеңімпазы ([[1989 жыл|1989]]). == Өмірбаяны == 1952 жылы 5 маусымда [[Мәскеу]]де дүниеге келген. Мектепте оқып жүрген кезден бастап суретке қызыққан. 14 жасынан бастап оның фотосуреттері Pioneer Truth және басқа да басылымдарда басыла бастады. 1970 жылы [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің Журналистика факультетінде бәсекелестіксіз курсқа түсуге мүмкіндік беретін «Проходной балл» мектебінің түлектері арасында Бүкілодақтық сайыстың жеңімпазы атанды. 1975 жылы «Огонёк» журналының фотожурналисті болды, 1988 жылға дейін жұмыс істеді. 1986 жылы Игорь Гаврилов Чернобыль АЭС-індегі апатты толығымен жабатын кеңестік фотожурналистердің бірі болды. 1987 жылы «КСРО өміріндегі бір күн» атақты жобасына қатысқан.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |title=Игорь Гаврилов: «Я никогда не снимал только то, за что платили деньги. Я всегда снимал еще то, что происходит вокруг» |author=Екатерина Баранова |date=2018-08-17 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121008/https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |title=Любимые женщины фотографа Гаврилова |author=Игорь Найденов |date=2008 |publisher=[[Эксперт (журнал)|Эксперт]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174214/http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |title=Всем нам надо перестраиваться |author= |date=2015-04-23 |publisher=[[Lenta.ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2020-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201129112653/https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы National Geographic компаниясы «Кеңес Одағы бүгінгі» кітабын түсіру үшін шақырылды. 1988 жылы «[[Time|Тайм»]] журналының [[Мәскеу]]дегі тілшісі болды. Кейінірек оның фотосуреттері көптеген беделді әлемдік басылымдарда жарияланды: Paris Match, Le photo, Stern, Der Spiegel, The Independent, Elle және көптеген басқалар.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |title=Игорь Гаврилов: «Здоровье в советской журналистике нужно было иметь крепкое» |author=[[Китаев, Александр Александрович|Александр Китаев]] |date=2016-03-14 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120908/https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |title=Жизнь, пойманная врасплох. Снимки легендарного советского фотожурналиста Игоря Гаврилова |author= |date= |publisher=cameralabs.org |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121612/https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы [[Армения]]дағы жер сілкінісі туралы баяндамасы британдық «[[The Independent]]» газетінде жарияланды.<ref>{{cite web |url=https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |title=Слёзы Железной леди |author= |date=2016-03-11 |publisher=[[Совершенно секретно (газета)|Совершенно секретно]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121325/https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |deadlink=no }}</ref> 1989 жылы Перпиньяндағы «Visa pour l'Image» атты бірінші фестивалінде Гавриловтың жеке көрмесінен кейін француз баспасөзі «журналист-де шок» деп атады. 1990 жылы Калифорния штатындағы Сан-Диегодағы Америкадағы үздік фотографтардың жыл сайынғы кездесуі мен слайд-шоуына қатысқан. 90-жылдардың аяғынан бастап Гаврилов Ресей мен ТМД-дағы Focus неміс журналының фототүсірушісі болды.<ref>{{cite web |url=http://www.inosmi.ru/world/20050831/221880.html |title=Иностранное слово 'Фленсбург' |author=[[Райтшустер, Борис|Борис Райтшустер]] |date=2005-08-31 |publisher=[[Focus (журнал)|Focus]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119180224/https://inosmi.ru/world/20050831/221880.html |deadlink=no }}</ref> 2009 жылдан бастап 2014 жылға дейін East News еуропалық фототүсірімдік агенттігінде ресейлік бағыттың басшысы болды. Көптеген жылдар бойы Ресейде және шетелде суретке түсіреді. Брукс Университетінің (Калифорния, Санта-Барбара) шақыруымен ол студенттер үшін фотожурналистика семинарларын оқыды.<ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |title=Игорь Гаврилов: «Называйте меня просто — фотолюбитель» |author=Наталья Ударцева |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121615/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |title=Игорь Гаврилов. 40 лет в 52 кадрах |author=Артём Чернов |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121629/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.svoboda.org/a/2272363.html |title=Лучшие фото ХХ и XXI века: репортаж, гламур и политика |author=Елена Фанайлова |date=2011-01-09 |publisher=[[Радио «Свобода»]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174304/https://www.svoboda.org/a/2272363.html |deadlink=no }}</ref> [[Ресей]]де және шетелде көптеген ұжымдық және жеке көрмелерге қатысушы. Гавриловтың туындылары бүкіл әлемдегі мұражайлар мен жеке коллекцияларда, оның ішінде Мәскеу мұражайы,<ref>{{cite web |url=https://ria.ru/20180629/1523499170.html |title=Панки, байкеры, модники: чем «фальшаки» отличаются от настоящих неформалов |author=Анна Кочарова |date=2018-06-29 |publisher=[[РИА Новости]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120918/https://ria.ru/20180629/1523499170.html |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tass.ru/kultura/5309622 |title=Музей Москвы открывает выставку о молодежных субкультурах |author= |date=2018-06-21 |publisher=[[ТАСС]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120849/https://tass.ru/kultura/5309622 |deadlink=no }}</ref> Люмиерский Brothers Gallery және басқаларда сақталған. Көптеген отандық және халықаралық сыйлықтар, фотографиялар және фотожурналистика саласындағы марапаттар мен жеңімпаздар. Көптеген ресейлік және халықаралық жарыстардың жеңімпазы, соның ішінде халықаралық фотокөрме «World Press Photo» кәсіби фотожурналистері арасында ең беделді сыйлықтың лауреаты. == Кітаптар мен фотоальбомдар == * A Day In The Life Of The Soviet Union. Photographed by 100 at the worlds leading photojournalist on One day May 15, 1987. Collins Pablishers. Inc. New York, 1987. * Changing Reality Recent Soviet Photography — Starwood Publishing, INC, 1987. * Чернобыльский дневник. Планета, 1987. * Альманах. Фото — 89. Планета, 1989. * The Soviet Union Today. National Geographic Sosiety, Washington D.c., 1990. * RussianCentury. (Русский век. Сто лет истории России в фотографиях). Random House, N.Y., 1994. * Chernobyl. Leader-Invest Inc. London Editions, 1996. * Russia. London & Flint River Editions Great Britain, 1998. * СССР 1917—1991. История в фотографиях. Музей Московский Дом фотографии, 1987. * 100 лет с Россией. Вожди и люди. «Огонёк», 1999. * ФОТО 60-70. Антология русской фотографии XX века. «Русский проект», 2007. * Иконы. 1960—1980. «Русский проект», 2010. * Намедни. Все тома. Издательская группа « Азбука — Аттикус». == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Мәскеуде туғандар]] [[Санат:КСРО фотографтары]] [[Санат:Ресей фотографтары]] [[Санат:XX ғасыр фотографтары]] [[Санат:XXI ғасыр фотографтары]] [[Санат:Мәскеу мемлекеттік университеті түлектері]] sxk8zskraq8ant5tuokkzi31hd2ofyt 3404210 3404183 2024-11-23T19:48:28Z Kasymov 10777 3404210 wikitext text/x-wiki {{Тұлға|Есімі=Игорь Викторович Гаврилов|Туған күні=05.06.1952|Туған жері=[[Мәскеу]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Азаматтығы={{USSR}}<br />{{RUS}}|Мамандығы=фотограф|Білімі=[[Мәскеу мемлекеттік университеті]]|Марапаттары=World Press Photo (1989)}} '''Игорь Викторович Гаврилов''' – кеңестік және [[ресей]]лік фотожурналист. [[World Press Photo]]-ның жеңімпазы ([[1989 жыл|1989]]). == Өмірбаяны == 1952 жылы 5 маусымда [[Мәскеу]]де дүниеге келген. Мектепте оқып жүрген кезден бастап суретке қызыққан. 14 жасынан бастап оның фотосуреттері Pioneer Truth және басқа да басылымдарда басыла бастады. 1970 жылы [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің Журналистика факультетінде бәсекелестіксіз курсқа түсуге мүмкіндік беретін «Проходной балл» мектебінің түлектері арасында Бүкілодақтық сайыстың жеңімпазы атанды. 1975 жылы «Огонёк» журналының фотожурналисті болды, 1988 жылға дейін жұмыс істеді. 1986 жылы Игорь Гаврилов Чернобыль АЭС-індегі апатты толығымен жабатын кеңестік фотожурналистердің бірі болды. 1987 жылы «КСРО өміріндегі бір күн» атақты жобасына қатысқан.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |title=Игорь Гаврилов: «Я никогда не снимал только то, за что платили деньги. Я всегда снимал еще то, что происходит вокруг» |author=Екатерина Баранова |date=2018-08-17 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121008/https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |title=Любимые женщины фотографа Гаврилова |author=Игорь Найденов |date=2008 |publisher=[[Эксперт (журнал)|Эксперт]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174214/http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |title=Всем нам надо перестраиваться |author= |date=2015-04-23 |publisher=[[Lenta.ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2020-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201129112653/https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы National Geographic компаниясы «Кеңес Одағы бүгінгі» кітабын түсіру үшін шақырылды. 1988 жылы «[[Time|Тайм»]] журналының [[Мәскеу]]дегі тілшісі болды. Кейінірек оның фотосуреттері көптеген беделді әлемдік басылымдарда жарияланды: Paris Match, Le photo, Stern, Der Spiegel, The Independent, Elle және көптеген басқалар.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |title=Игорь Гаврилов: «Здоровье в советской журналистике нужно было иметь крепкое» |author=[[Китаев, Александр Александрович|Александр Китаев]] |date=2016-03-14 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120908/https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |title=Жизнь, пойманная врасплох. Снимки легендарного советского фотожурналиста Игоря Гаврилова |author= |date= |publisher=cameralabs.org |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121612/https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы [[Армения]]дағы жер сілкінісі туралы баяндамасы британдық «[[The Independent]]» газетінде жарияланды.<ref>{{cite web |url=https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |title=Слёзы Железной леди |author= |date=2016-03-11 |publisher=[[Совершенно секретно (газета)|Совершенно секретно]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121325/https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |deadlink=no }}</ref> 1989 жылы Перпиньяндағы «Visa pour l'Image» атты бірінші фестивалінде Гавриловтың жеке көрмесінен кейін француз баспасөзі «журналист-де шок» деп атады. 1990 жылы Калифорния штатындағы Сан-Диегодағы Америкадағы үздік фотографтардың жыл сайынғы кездесуі мен слайд-шоуына қатысқан. 90-жылдардың аяғынан бастап Гаврилов Ресей мен ТМД-дағы Focus неміс журналының фототүсірушісі болды.<ref>{{cite web |url=http://www.inosmi.ru/world/20050831/221880.html |title=Иностранное слово 'Фленсбург' |author=[[Райтшустер, Борис|Борис Райтшустер]] |date=2005-08-31 |publisher=[[Focus (журнал)|Focus]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119180224/https://inosmi.ru/world/20050831/221880.html |deadlink=no }}</ref> 2009 жылдан бастап 2014 жылға дейін East News еуропалық фототүсірімдік агенттігінде ресейлік бағыттың басшысы болды. Көптеген жылдар бойы Ресейде және шетелде суретке түсіреді. Брукс Университетінің (Калифорния, Санта-Барбара) шақыруымен ол студенттер үшін фотожурналистика семинарларын оқыды.<ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |title=Игорь Гаврилов: «Называйте меня просто — фотолюбитель» |author=Наталья Ударцева |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121615/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |title=Игорь Гаврилов. 40 лет в 52 кадрах |author=Артём Чернов |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121629/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.svoboda.org/a/2272363.html |title=Лучшие фото ХХ и XXI века: репортаж, гламур и политика |author=Елена Фанайлова |date=2011-01-09 |publisher=[[Радио «Свобода»]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174304/https://www.svoboda.org/a/2272363.html |deadlink=no }}</ref> [[Ресей]]де және шетелде көптеген ұжымдық және жеке көрмелерге қатысушы. Гавриловтың туындылары бүкіл әлемдегі мұражайлар мен жеке коллекцияларда, оның ішінде Мәскеу мұражайы,<ref>{{cite web |url=https://ria.ru/20180629/1523499170.html |title=Панки, байкеры, модники: чем «фальшаки» отличаются от настоящих неформалов |author=Анна Кочарова |date=2018-06-29 |publisher=[[РИА Новости]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120918/https://ria.ru/20180629/1523499170.html |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tass.ru/kultura/5309622 |title=Музей Москвы открывает выставку о молодежных субкультурах |author= |date=2018-06-21 |publisher=[[ТАСС]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120849/https://tass.ru/kultura/5309622 |deadlink=no }}</ref> Люмиерский Brothers Gallery және басқаларда сақталған. Көптеген отандық және халықаралық сыйлықтар, фотографиялар және фотожурналистика саласындағы марапаттар мен жеңімпаздар. Көптеген ресейлік және халықаралық жарыстардың жеңімпазы, соның ішінде халықаралық фотокөрме «World Press Photo» кәсіби фотожурналистері арасында ең беделді сыйлықтың лауреаты. == Кітаптар мен фотоальбомдар == * A Day In The Life Of The Soviet Union. Photographed by 100 at the worlds leading photojournalist on One day May 15, 1987. Collins Pablishers. Inc. New York, 1987. * Changing Reality Recent Soviet Photography — Starwood Publishing, INC, 1987. * Чернобыльский дневник. Планета, 1987. * Альманах. Фото — 89. Планета, 1989. * The Soviet Union Today. National Geographic Sosiety, Washington D.c., 1990. * RussianCentury. (Русский век. Сто лет истории России в фотографиях). Random House, N.Y., 1994. * Chernobyl. Leader-Invest Inc. London Editions, 1996. * Russia. London & Flint River Editions Great Britain, 1998. * СССР 1917—1991. История в фотографиях. Музей Московский Дом фотографии, 1987. * 100 лет с Россией. Вожди и люди. «Огонёк», 1999. * ФОТО 60-70. Антология русской фотографии XX века. «Русский проект», 2007. * Иконы. 1960—1980. «Русский проект», 2010. * Намедни. Все тома. Издательская группа « Азбука — Аттикус». == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Мәскеуде туғандар]] [[Санат:КСРО фотографтары]] [[Санат:Ресей фотографтары]] [[Санат:XX ғасыр фотографтары]] [[Санат:XXI ғасыр фотографтары]] [[Санат:Мәскеу мемлекеттік университеті түлектері]] led85hkv4rhdnug534l0fuyvjf3rlqy 3404211 3404210 2024-11-23T19:48:37Z Kasymov 10777 Kasymov [[Гаврилов Игорь Викторович]] бетін [[Игорь Викторович Гаврилов]] бетіне жылжытты (айдатқыш қалдырмады) 3404210 wikitext text/x-wiki {{Тұлға|Есімі=Игорь Викторович Гаврилов|Туған күні=05.06.1952|Туған жері=[[Мәскеу]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Азаматтығы={{USSR}}<br />{{RUS}}|Мамандығы=фотограф|Білімі=[[Мәскеу мемлекеттік университеті]]|Марапаттары=World Press Photo (1989)}} '''Игорь Викторович Гаврилов''' – кеңестік және [[ресей]]лік фотожурналист. [[World Press Photo]]-ның жеңімпазы ([[1989 жыл|1989]]). == Өмірбаяны == 1952 жылы 5 маусымда [[Мәскеу]]де дүниеге келген. Мектепте оқып жүрген кезден бастап суретке қызыққан. 14 жасынан бастап оның фотосуреттері Pioneer Truth және басқа да басылымдарда басыла бастады. 1970 жылы [[Мәскеу мемлекеттік университеті]]нің Журналистика факультетінде бәсекелестіксіз курсқа түсуге мүмкіндік беретін «Проходной балл» мектебінің түлектері арасында Бүкілодақтық сайыстың жеңімпазы атанды. 1975 жылы «Огонёк» журналының фотожурналисті болды, 1988 жылға дейін жұмыс істеді. 1986 жылы Игорь Гаврилов Чернобыль АЭС-індегі апатты толығымен жабатын кеңестік фотожурналистердің бірі болды. 1987 жылы «КСРО өміріндегі бір күн» атақты жобасына қатысқан.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |title=Игорь Гаврилов: «Я никогда не снимал только то, за что платили деньги. Я всегда снимал еще то, что происходит вокруг» |author=Екатерина Баранова |date=2018-08-17 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121008/https://www.photographer.ru/cult/person/7566.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |title=Любимые женщины фотографа Гаврилова |author=Игорь Найденов |date=2008 |publisher=[[Эксперт (журнал)|Эксперт]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174214/http://expert.ru/russian_reporter/2008/22/fotograf_gavrilov/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |title=Всем нам надо перестраиваться |author= |date=2015-04-23 |publisher=[[Lenta.ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2020-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201129112653/https://lenta.ru/photo/2015/04/23/perestroika/ |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы National Geographic компаниясы «Кеңес Одағы бүгінгі» кітабын түсіру үшін шақырылды. 1988 жылы «[[Time|Тайм»]] журналының [[Мәскеу]]дегі тілшісі болды. Кейінірек оның фотосуреттері көптеген беделді әлемдік басылымдарда жарияланды: Paris Match, Le photo, Stern, Der Spiegel, The Independent, Elle және көптеген басқалар.<ref>{{cite web |url=https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |title=Игорь Гаврилов: «Здоровье в советской журналистике нужно было иметь крепкое» |author=[[Китаев, Александр Александрович|Александр Китаев]] |date=2016-03-14 |publisher=[[Photographer.Ru]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120908/https://www.photographer.ru/cult/person/6823.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |title=Жизнь, пойманная врасплох. Снимки легендарного советского фотожурналиста Игоря Гаврилова |author= |date= |publisher=cameralabs.org |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121612/https://cameralabs.org/10274-zhizn-pojmannaya-vrasplokh-snimki-legendarnogo-sovetskogo-fotozhurnalista-igorya-gavrilova |deadlink=no }}</ref> 1988 жылы [[Армения]]дағы жер сілкінісі туралы баяндамасы британдық «[[The Independent]]» газетінде жарияланды.<ref>{{cite web |url=https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |title=Слёзы Железной леди |author= |date=2016-03-11 |publisher=[[Совершенно секретно (газета)|Совершенно секретно]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121325/https://www.sovsekretno.ru/articles/id/5383/ |deadlink=no }}</ref> 1989 жылы Перпиньяндағы «Visa pour l'Image» атты бірінші фестивалінде Гавриловтың жеке көрмесінен кейін француз баспасөзі «журналист-де шок» деп атады. 1990 жылы Калифорния штатындағы Сан-Диегодағы Америкадағы үздік фотографтардың жыл сайынғы кездесуі мен слайд-шоуына қатысқан. 90-жылдардың аяғынан бастап Гаврилов Ресей мен ТМД-дағы Focus неміс журналының фототүсірушісі болды.<ref>{{cite web |url=http://www.inosmi.ru/world/20050831/221880.html |title=Иностранное слово 'Фленсбург' |author=[[Райтшустер, Борис|Борис Райтшустер]] |date=2005-08-31 |publisher=[[Focus (журнал)|Focus]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119180224/https://inosmi.ru/world/20050831/221880.html |deadlink=no }}</ref> 2009 жылдан бастап 2014 жылға дейін East News еуропалық фототүсірімдік агенттігінде ресейлік бағыттың басшысы болды. Көптеген жылдар бойы Ресейде және шетелде суретке түсіреді. Брукс Университетінің (Калифорния, Санта-Барбара) шақыруымен ол студенттер үшін фотожурналистика семинарларын оқыды.<ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |title=Игорь Гаврилов: «Называйте меня просто — фотолюбитель» |author=Наталья Ударцева |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121615/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_nazyvajte_menya_prosto_fotolyubitel/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |title=Игорь Гаврилов. 40 лет в 52 кадрах |author=Артём Чернов |date= |publisher=fotosky.ru |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119121629/https://fotosky.ru/fotozhurnal/art/fotohudozhniki/igor_gavrilov_40_let_v_52_kadrah/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.svoboda.org/a/2272363.html |title=Лучшие фото ХХ и XXI века: репортаж, гламур и политика |author=Елена Фанайлова |date=2011-01-09 |publisher=[[Радио «Свобода»]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119174304/https://www.svoboda.org/a/2272363.html |deadlink=no }}</ref> [[Ресей]]де және шетелде көптеген ұжымдық және жеке көрмелерге қатысушы. Гавриловтың туындылары бүкіл әлемдегі мұражайлар мен жеке коллекцияларда, оның ішінде Мәскеу мұражайы,<ref>{{cite web |url=https://ria.ru/20180629/1523499170.html |title=Панки, байкеры, модники: чем «фальшаки» отличаются от настоящих неформалов |author=Анна Кочарова |date=2018-06-29 |publisher=[[РИА Новости]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120918/https://ria.ru/20180629/1523499170.html |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tass.ru/kultura/5309622 |title=Музей Москвы открывает выставку о молодежных субкультурах |author= |date=2018-06-21 |publisher=[[ТАСС]] |accessdate=2019-01-15 |lang=ru |archive-date=2019-01-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190119120849/https://tass.ru/kultura/5309622 |deadlink=no }}</ref> Люмиерский Brothers Gallery және басқаларда сақталған. Көптеген отандық және халықаралық сыйлықтар, фотографиялар және фотожурналистика саласындағы марапаттар мен жеңімпаздар. Көптеген ресейлік және халықаралық жарыстардың жеңімпазы, соның ішінде халықаралық фотокөрме «World Press Photo» кәсіби фотожурналистері арасында ең беделді сыйлықтың лауреаты. == Кітаптар мен фотоальбомдар == * A Day In The Life Of The Soviet Union. Photographed by 100 at the worlds leading photojournalist on One day May 15, 1987. Collins Pablishers. Inc. New York, 1987. * Changing Reality Recent Soviet Photography — Starwood Publishing, INC, 1987. * Чернобыльский дневник. Планета, 1987. * Альманах. Фото — 89. Планета, 1989. * The Soviet Union Today. National Geographic Sosiety, Washington D.c., 1990. * RussianCentury. (Русский век. Сто лет истории России в фотографиях). Random House, N.Y., 1994. * Chernobyl. Leader-Invest Inc. London Editions, 1996. * Russia. London & Flint River Editions Great Britain, 1998. * СССР 1917—1991. История в фотографиях. Музей Московский Дом фотографии, 1987. * 100 лет с Россией. Вожди и люди. «Огонёк», 1999. * ФОТО 60-70. Антология русской фотографии XX века. «Русский проект», 2007. * Иконы. 1960—1980. «Русский проект», 2010. * Намедни. Все тома. Издательская группа « Азбука — Аттикус». == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Мәскеуде туғандар]] [[Санат:КСРО фотографтары]] [[Санат:Ресей фотографтары]] [[Санат:XX ғасыр фотографтары]] [[Санат:XXI ғасыр фотографтары]] [[Санат:Мәскеу мемлекеттік университеті түлектері]] led85hkv4rhdnug534l0fuyvjf3rlqy Алексей Михайлович Токранов 0 614020 3404138 3272904 2024-11-23T18:23:48Z Muzaffar Turgunov 120280 3404138 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қаңтар 2019}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> '''Токранов Алексей Михайлович''' (4 желтоқсан 1950, [[Термез]], [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]])— кеңестік және ресейлік ғалым, биолог және гидробиолог-ихтиолог, Тынық мұхиттық География институтының Камчатка филиалының директоры, [[Ресей Ғылым академиясының кітапханасы|Ресей ғылым академиясы]]ның Қиыр Шығыс филиалы, биология ғылымдарының докторы. == Өмірбаяны == Токранов Алексей Михайлович 1950 жылы 4 желтоқсанда, Сурқандарья облысындағы, Өзбек КСР-нің Термез қаласында, шекара әскері жанұясында дүниеге келген. === Білімі === 1975 жылы Ленинград мемлекеттік университетінің Биология және топырақ факультеті [[ихтиология]] және [[гидробиология]] кафедрасын бітірді. 1985 жылы биология ғылымдарының кандидаты дәрежесіне кандидаттық диссертация қорғады «Камчатка суларының жалпы түрлерінің биологиясы (отбасылық Cottidae)». 1988 жылы аға ғылыми қызметкердің ғылыми атағы берілді. 2009 жылы «Камчатка суларындағы түрлі отбасылардың төменгі және төменгі балықтарының биология ерекшеліктері» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. === Ғылым саласындагы еңбегі === * 1975—1985 жылдар — Кіші ғылыми қызметкер, Төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1986 жылдар — Үлкен аға ғылыми қызметкер, төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1990 жылдар — Дальрибттуз (Камчатка мемлекеттік техникалық университеті) Камчатска филиалының Өнеркәсіптік балық аулау және навигация бөлімінің оқытушысы. * 1986—1990 жылдары — ВНИРО (қазіргі КамчатНИРО) Камчатка филиалының түбіт балықтары зертханасының меңгерушісі. * 1990—2000 жылдар — Жоғары омыртқалы экология зертханасының аға ғылыми қызметкері, Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыс филиалының Камчатка экология және табиғатты пайдалану институтының ихтиология тобының жетекшісі * 1993—2009 жылдар — КамчатНИРО төменгі балық зертханасының аға ғылыми қызметкері * 1993—2007 жылдар — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалы директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары * 2000 жылдан бастап — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының гидробиология зертханасының меңгерушісі * 2003—2009 жылдан — Витус Беринг атындағы Камчатка мемлекеттік университетінің биология және химия кафедрасының доценті. * 2007 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының ТИГ-дің Камчатка филиалының директоры (2007—2009 жылдар Директордың міндетін атқарушы) * 2016 жылдан — Орыс географиялық қоғамының [[Камчатка]] аймақтық бөлімшесінің төрағасы * 2017 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының Тынық мұхиты География институты Ғылыми Кеңесінің мүшесі * 2020 жылдан бастап — Камчатка мемлекеттік техникалық университетінде докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау үшін биология ғылымдарының диссертациялық кеңесінің мүшесі болды. * 2021 жылдан — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының бас ғылыми қызметкері 2010 жылдан бастап Камчатка мемлекеттік техникалық университетінің биология ғылымдары бойынша докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау жөніндегі диссертациялық кеңесінің мүшесі. «Вестник КамчатГТУ», «Ихтиология мәселелері», «ВНИРО еңбектері», «Камчатка географиясының мәселелері», «Камчатка мен Солтүстік-Батыс Тынық мұхитының су биологиялық ресурстарын зерттеу» ғылыми журналдарының редакциялық алқасының мүшесі. 2019 жылы оған И.Н. Ульянов атындағы мемлекеттік педагогикалық университетінің құрметті Ульянов профессоры атағы берілді. 2021 жылы Камчатка өлкесінің «Камчатка өлкесіндегі ерен еңбегі үшін» құрмет белгісімен марапатталды. 2024 жылы «Камчатка өлкесінің құрметті экологы» белгісімен марапатталды. == Ғылыми қызметі және ғылымға қосқан үлесі == Ғылыми қызығушылықтары: Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы, балық биологиясы. Охот және Беринг теңіздерінде, Камчатканың Тынық мұхит суларында және Солтүстік Куриль аралдарында ғылыми іздестіру және балық аулау кемелерінде жүргізілген көптеген теңіз экспедицияларының қатысушысы. Ғылыми қызығушылықтары Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы және балық биологиясы болып табылады. Камчатка аймағындағы әртүрлі бағдарламалар мен жобалардың экологиялық сараптамасына бірнеше рет қатысты. == Ғылыми және ғылыми-көпшілік еңбектер == Балық биологиясының әртүрлі мәселелеріне, Камчатка суларының биологиялық ресурстарын қорғау мен тиімді пайдалануға арналған 300-ден астам ғылыми жарияланымның авторы және бірлескен авторы. Оның редакциясымен 2006 жылы Камчатканың Қызыл кітабының «Животные» бірінші томы жарық көрді. Сонымен қатар, А.М. Токранов биологиялық білімді насихаттауға белсене араласады. Журналдарда, газеттерде 400-ге жуық ғылыми-көпшілік басылымдарды басып шығарды және ғылыми-көпшілік кітаптарды шығарды: «О «бесчешуйном звере» және Камчатка суларының басқа тұрғындары» (Петропавл-Камчатский, 2004) және «Названы их именами» (Петропавл-Камчатский, 2004). 2008). == Сілтемелер == http://tigdvo.ru/uchenyij-sovet.html http://www.terrakamchatka.ru/tokranov.php {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190119121435/http://www.terrakamchatka.ru/tokranov.php |date=2019-01-19 }} https://www.rgo.ru/ru/kamchatskoe-kraevoe-otdelenie/ob-otdelenii/rukovoditeli/tokranov-aleksey-mihaylovich 5sn1whq90rxcz2b8uozey0dw9ybvbcu 3404143 3404138 2024-11-23T18:32:09Z Muzaffar Turgunov 120280 /* Сілтемелер */ 3404143 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қаңтар 2019}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> '''Токранов Алексей Михайлович''' (4 желтоқсан 1950, [[Термез]], [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]])— кеңестік және ресейлік ғалым, биолог және гидробиолог-ихтиолог, Тынық мұхиттық География институтының Камчатка филиалының директоры, [[Ресей Ғылым академиясының кітапханасы|Ресей ғылым академиясы]]ның Қиыр Шығыс филиалы, биология ғылымдарының докторы. == Өмірбаяны == Токранов Алексей Михайлович 1950 жылы 4 желтоқсанда, Сурқандарья облысындағы, Өзбек КСР-нің Термез қаласында, шекара әскері жанұясында дүниеге келген. === Білімі === 1975 жылы Ленинград мемлекеттік университетінің Биология және топырақ факультеті [[ихтиология]] және [[гидробиология]] кафедрасын бітірді. 1985 жылы биология ғылымдарының кандидаты дәрежесіне кандидаттық диссертация қорғады «Камчатка суларының жалпы түрлерінің биологиясы (отбасылық Cottidae)». 1988 жылы аға ғылыми қызметкердің ғылыми атағы берілді. 2009 жылы «Камчатка суларындағы түрлі отбасылардың төменгі және төменгі балықтарының биология ерекшеліктері» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. === Ғылым саласындагы еңбегі === * 1975—1985 жылдар — Кіші ғылыми қызметкер, Төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1986 жылдар — Үлкен аға ғылыми қызметкер, төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1990 жылдар — Дальрибттуз (Камчатка мемлекеттік техникалық университеті) Камчатска филиалының Өнеркәсіптік балық аулау және навигация бөлімінің оқытушысы. * 1986—1990 жылдары — ВНИРО (қазіргі КамчатНИРО) Камчатка филиалының түбіт балықтары зертханасының меңгерушісі. * 1990—2000 жылдар — Жоғары омыртқалы экология зертханасының аға ғылыми қызметкері, Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыс филиалының Камчатка экология және табиғатты пайдалану институтының ихтиология тобының жетекшісі * 1993—2009 жылдар — КамчатНИРО төменгі балық зертханасының аға ғылыми қызметкері * 1993—2007 жылдар — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалы директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары * 2000 жылдан бастап — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының гидробиология зертханасының меңгерушісі * 2003—2009 жылдан — Витус Беринг атындағы Камчатка мемлекеттік университетінің биология және химия кафедрасының доценті. * 2007 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының ТИГ-дің Камчатка филиалының директоры (2007—2009 жылдар Директордың міндетін атқарушы) * 2016 жылдан — Орыс географиялық қоғамының [[Камчатка]] аймақтық бөлімшесінің төрағасы * 2017 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының Тынық мұхиты География институты Ғылыми Кеңесінің мүшесі * 2020 жылдан бастап — Камчатка мемлекеттік техникалық университетінде докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау үшін биология ғылымдарының диссертациялық кеңесінің мүшесі болды. * 2021 жылдан — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының бас ғылыми қызметкері 2010 жылдан бастап Камчатка мемлекеттік техникалық университетінің биология ғылымдары бойынша докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау жөніндегі диссертациялық кеңесінің мүшесі. «Вестник КамчатГТУ», «Ихтиология мәселелері», «ВНИРО еңбектері», «Камчатка географиясының мәселелері», «Камчатка мен Солтүстік-Батыс Тынық мұхитының су биологиялық ресурстарын зерттеу» ғылыми журналдарының редакциялық алқасының мүшесі. 2019 жылы оған И.Н. Ульянов атындағы мемлекеттік педагогикалық университетінің құрметті Ульянов профессоры атағы берілді. 2021 жылы Камчатка өлкесінің «Камчатка өлкесіндегі ерен еңбегі үшін» құрмет белгісімен марапатталды. 2024 жылы «Камчатка өлкесінің құрметті экологы» белгісімен марапатталды. == Ғылыми қызметі және ғылымға қосқан үлесі == Ғылыми қызығушылықтары: Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы, балық биологиясы. Охот және Беринг теңіздерінде, Камчатканың Тынық мұхит суларында және Солтүстік Куриль аралдарында ғылыми іздестіру және балық аулау кемелерінде жүргізілген көптеген теңіз экспедицияларының қатысушысы. Ғылыми қызығушылықтары Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы және балық биологиясы болып табылады. Камчатка аймағындағы әртүрлі бағдарламалар мен жобалардың экологиялық сараптамасына бірнеше рет қатысты. == Ғылыми және ғылыми-көпшілік еңбектер == Балық биологиясының әртүрлі мәселелеріне, Камчатка суларының биологиялық ресурстарын қорғау мен тиімді пайдалануға арналған 300-ден астам ғылыми жарияланымның авторы және бірлескен авторы. Оның редакциясымен 2006 жылы Камчатканың Қызыл кітабының «Животные» бірінші томы жарық көрді. Сонымен қатар, А.М. Токранов биологиялық білімді насихаттауға белсене араласады. Журналдарда, газеттерде 400-ге жуық ғылыми-көпшілік басылымдарды басып шығарды және ғылыми-көпшілік кітаптарды шығарды: «О «бесчешуйном звере» және Камчатка суларының басқа тұрғындары» (Петропавл-Камчатский, 2004) және «Названы их именами» (Петропавл-Камчатский, 2004). 2008). == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.terrakamchatka.ru/tokranov.php А.М. Токранов ТИГ ДВО РАН өмірбаяны Камчатка филиалының ресми сайтында] * [http://tigdvo.ru/uchenyij-sovet.html ТИГ ДВО РАН Ғылыми кеңесінің құрамы] * [https://www.rgo.ru/ru/kamchatskoe-kraevoe-otdelenie/ob-otdelenii/rukovoditeli/tokranov-aleksey-mihaylovich А.М. Токранов өсірбаяны Орыс географиялық қоғамының Камчатка облыстық филиалының ресми сайтында] * [http://www.kamchatsky-krai.ru/biography/tokranov.htm А.М. Токранов өмірбаяны «Камчатка өлкесі» өлкетану порталында] * [https://elibrary.ru/author_items.asp?authorid=93184&pubrole=100&show_refs=1&show_option=0 РИНЦ-да А.М. Токранова профильі] * [http://www.kamniro.ru/publishing/jornal/sostav_redakcionnoj_kollegii/tokranov_alexei_michailovich КамчатНИРО ғылыми журналының редакциялық алқасы] * [http://www.vniro.ru/ru/izdatelstvo/periodicheskie-izdaniya/trudy-vniro/sostav-redaktsionnogo-soveta ВНИРО Трудов редакциялық алқасы] * [http://www.npacific.ru/np/library/publikacii/bugaev/pages-128_154.pdf Кейбір достар мен әріптестері туралы] gj36e30s7ibf5dd9o8g0wqfxq06s8rr 3404149 3404143 2024-11-23T18:37:59Z Muzaffar Turgunov 120280 3404149 wikitext text/x-wiki <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> {{Ғалым|Есімі=Алексей Михайлович Токранов|Туған күні=04.12.1950|Туған жері=[[Термез]], [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Ғылыми аясы=[[биология]], [[гидробиология]], [[ихтиология]], [[экология]]|Жұмыс орны=Тынық мұхиты география институты|Альма-матер=СПбГУ|Ғылыми дәрежесі=Биология ғылымдары докторы}} '''Токранов Алексей Михайлович''' (4 желтоқсан 1950, [[Термез]], [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]])— кеңестік және ресейлік ғалым, биолог және гидробиолог-ихтиолог, Тынық мұхиттық География институтының Камчатка филиалының директоры, [[Ресей Ғылым академиясының кітапханасы|Ресей ғылым академиясы]]ның Қиыр Шығыс филиалы, биология ғылымдарының докторы. == Өмірбаяны == Токранов Алексей Михайлович 1950 жылы 4 желтоқсанда, Сурқандарья облысындағы, Өзбек КСР-нің Термез қаласында, шекара әскері жанұясында дүниеге келген. === Білімі === 1975 жылы Ленинград мемлекеттік университетінің Биология және топырақ факультеті [[ихтиология]] және [[гидробиология]] кафедрасын бітірді. 1985 жылы биология ғылымдарының кандидаты дәрежесіне кандидаттық диссертация қорғады «Камчатка суларының жалпы түрлерінің биологиясы (отбасылық Cottidae)». 1988 жылы аға ғылыми қызметкердің ғылыми атағы берілді. 2009 жылы «Камчатка суларындағы түрлі отбасылардың төменгі және төменгі балықтарының биология ерекшеліктері» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. === Ғылым саласындагы еңбегі === * 1975—1985 жылдар — Кіші ғылыми қызметкер, Төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1986 жылдар — Үлкен аға ғылыми қызметкер, төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1990 жылдар — Дальрибттуз (Камчатка мемлекеттік техникалық университеті) Камчатска филиалының Өнеркәсіптік балық аулау және навигация бөлімінің оқытушысы. * 1986—1990 жылдары — ВНИРО (қазіргі КамчатНИРО) Камчатка филиалының түбіт балықтары зертханасының меңгерушісі. * 1990—2000 жылдар — Жоғары омыртқалы экология зертханасының аға ғылыми қызметкері, Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыс филиалының Камчатка экология және табиғатты пайдалану институтының ихтиология тобының жетекшісі * 1993—2009 жылдар — КамчатНИРО төменгі балық зертханасының аға ғылыми қызметкері * 1993—2007 жылдар — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалы директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары * 2000 жылдан бастап — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының гидробиология зертханасының меңгерушісі * 2003—2009 жылдан — Витус Беринг атындағы Камчатка мемлекеттік университетінің биология және химия кафедрасының доценті. * 2007 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының ТИГ-дің Камчатка филиалының директоры (2007—2009 жылдар Директордың міндетін атқарушы) * 2016 жылдан — Орыс географиялық қоғамының [[Камчатка]] аймақтық бөлімшесінің төрағасы * 2017 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының Тынық мұхиты География институты Ғылыми Кеңесінің мүшесі * 2020 жылдан бастап — Камчатка мемлекеттік техникалық университетінде докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау үшін биология ғылымдарының диссертациялық кеңесінің мүшесі болды. * 2021 жылдан — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының бас ғылыми қызметкері 2010 жылдан бастап Камчатка мемлекеттік техникалық университетінің биология ғылымдары бойынша докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау жөніндегі диссертациялық кеңесінің мүшесі. «Вестник КамчатГТУ», «Ихтиология мәселелері», «ВНИРО еңбектері», «Камчатка географиясының мәселелері», «Камчатка мен Солтүстік-Батыс Тынық мұхитының су биологиялық ресурстарын зерттеу» ғылыми журналдарының редакциялық алқасының мүшесі. 2019 жылы оған И.Н. Ульянов атындағы мемлекеттік педагогикалық университетінің құрметті Ульянов профессоры атағы берілді. 2021 жылы Камчатка өлкесінің «Камчатка өлкесіндегі ерен еңбегі үшін» құрмет белгісімен марапатталды. 2024 жылы «Камчатка өлкесінің құрметті экологы» белгісімен марапатталды. == Ғылыми қызметі және ғылымға қосқан үлесі == Ғылыми қызығушылықтары: Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы, балық биологиясы. Охот және Беринг теңіздерінде, Камчатканың Тынық мұхит суларында және Солтүстік Куриль аралдарында ғылыми іздестіру және балық аулау кемелерінде жүргізілген көптеген теңіз экспедицияларының қатысушысы. Ғылыми қызығушылықтары Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы және балық биологиясы болып табылады. Камчатка аймағындағы әртүрлі бағдарламалар мен жобалардың экологиялық сараптамасына бірнеше рет қатысты. == Ғылыми және ғылыми-көпшілік еңбектер == Балық биологиясының әртүрлі мәселелеріне, Камчатка суларының биологиялық ресурстарын қорғау мен тиімді пайдалануға арналған 300-ден астам ғылыми жарияланымның авторы және бірлескен авторы. Оның редакциясымен 2006 жылы Камчатканың Қызыл кітабының «Животные» бірінші томы жарық көрді. Сонымен қатар, А.М. Токранов биологиялық білімді насихаттауға белсене араласады. Журналдарда, газеттерде 400-ге жуық ғылыми-көпшілік басылымдарды басып шығарды және ғылыми-көпшілік кітаптарды шығарды: «О «бесчешуйном звере» және Камчатка суларының басқа тұрғындары» (Петропавл-Камчатский, 2004) және «Названы их именами» (Петропавл-Камчатский, 2004). 2008). == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.terrakamchatka.ru/tokranov.php А.М. Токранов ТИГ ДВО РАН өмірбаяны Камчатка филиалының ресми сайтында] * [http://tigdvo.ru/uchenyij-sovet.html ТИГ ДВО РАН Ғылыми кеңесінің құрамы] * [https://www.rgo.ru/ru/kamchatskoe-kraevoe-otdelenie/ob-otdelenii/rukovoditeli/tokranov-aleksey-mihaylovich А.М. Токранов өсірбаяны Орыс географиялық қоғамының Камчатка облыстық филиалының ресми сайтында] * [http://www.kamchatsky-krai.ru/biography/tokranov.htm А.М. Токранов өмірбаяны «Камчатка өлкесі» өлкетану порталында] * [https://elibrary.ru/author_items.asp?authorid=93184&pubrole=100&show_refs=1&show_option=0 РИНЦ-да А.М. Токранова профильі] * [http://www.kamniro.ru/publishing/jornal/sostav_redakcionnoj_kollegii/tokranov_alexei_michailovich КамчатНИРО ғылыми журналының редакциялық алқасы] * [http://www.vniro.ru/ru/izdatelstvo/periodicheskie-izdaniya/trudy-vniro/sostav-redaktsionnogo-soveta ВНИРО Трудов редакциялық алқасы] * [http://www.npacific.ru/np/library/publikacii/bugaev/pages-128_154.pdf Кейбір достар мен әріптестері туралы] mo8p7y3vzg84frboawl4ivhrjaz6ods 3404151 3404149 2024-11-23T18:40:06Z Muzaffar Turgunov 120280 3404151 wikitext text/x-wiki <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> {{Ғалым|Есімі=Алексей Михайлович Токранов|Туған күні=04.12.1950|Туған жері=[[Термез]], [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Ғылыми аясы=[[биология]], [[гидробиология]], [[ихтиология]], [[экология]]|Жұмыс орны=Тынық мұхиты география институты|Альма-матер=СПбГУ|Ғылыми дәрежесі=Биология ғылымдары докторы}} '''Токранов Алексей Михайлович''' (4 желтоқсан 1950, [[Термез]], [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]])— кеңестік және ресейлік ғалым, биолог және гидробиолог-ихтиолог, Тынық мұхиттық География институтының Камчатка филиалының директоры, [[Ресей Ғылым академиясының кітапханасы|Ресей ғылым академиясы]]ның Қиыр Шығыс филиалы, биология ғылымдарының докторы. == Өмірбаяны == Токранов Алексей Михайлович 1950 жылы 4 желтоқсанда, Сурқандарья облысындағы, Өзбек КСР-нің Термез қаласында, шекара әскері жанұясында дүниеге келген. === Білімі === 1975 жылы Ленинград мемлекеттік университетінің Биология және топырақ факультеті [[ихтиология]] және [[гидробиология]] кафедрасын бітірді. 1985 жылы биология ғылымдарының кандидаты дәрежесіне кандидаттық диссертация қорғады «Камчатка суларының жалпы түрлерінің биологиясы (отбасылық Cottidae)». 1988 жылы аға ғылыми қызметкердің ғылыми атағы берілді. 2009 жылы «Камчатка суларындағы түрлі отбасылардың төменгі және төменгі балықтарының биология ерекшеліктері» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. === Ғылым саласындагы еңбегі === * 1975—1985 жылдар — Кіші ғылыми қызметкер, Төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1986 жылдар — Үлкен аға ғылыми қызметкер, төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1990 жылдар — Дальрибттуз (Камчатка мемлекеттік техникалық университеті) Камчатска филиалының Өнеркәсіптік балық аулау және навигация бөлімінің оқытушысы. * 1986—1990 жылдары — ВНИРО (қазіргі КамчатНИРО) Камчатка филиалының түбіт балықтары зертханасының меңгерушісі. * 1990—2000 жылдар — Жоғары омыртқалы экология зертханасының аға ғылыми қызметкері, Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыс филиалының Камчатка экология және табиғатты пайдалану институтының ихтиология тобының жетекшісі * 1993—2009 жылдар — КамчатНИРО төменгі балық зертханасының аға ғылыми қызметкері * 1993—2007 жылдар — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалы директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары * 2000 жылдан бастап — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының гидробиология зертханасының меңгерушісі * 2003—2009 жылдан — Витус Беринг атындағы Камчатка мемлекеттік университетінің биология және химия кафедрасының доценті. * 2007 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының ТИГ-дің Камчатка филиалының директоры (2007—2009 жылдар Директордың міндетін атқарушы) * 2016 жылдан — Орыс географиялық қоғамының [[Камчатка]] аймақтық бөлімшесінің төрағасы * 2017 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының Тынық мұхиты География институты Ғылыми Кеңесінің мүшесі * 2020 жылдан бастап — Камчатка мемлекеттік техникалық университетінде докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау үшін биология ғылымдарының диссертациялық кеңесінің мүшесі болды. * 2021 жылдан — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының бас ғылыми қызметкері 2010 жылдан бастап Камчатка мемлекеттік техникалық университетінің биология ғылымдары бойынша докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау жөніндегі диссертациялық кеңесінің мүшесі. «Вестник КамчатГТУ», «Ихтиология мәселелері», «ВНИРО еңбектері», «Камчатка географиясының мәселелері», «Камчатка мен Солтүстік-Батыс Тынық мұхитының су биологиялық ресурстарын зерттеу» ғылыми журналдарының редакциялық алқасының мүшесі. 2019 жылы оған И.Н. Ульянов атындағы мемлекеттік педагогикалық университетінің құрметті Ульянов профессоры атағы берілді. 2021 жылы Камчатка өлкесінің «Камчатка өлкесіндегі ерен еңбегі үшін» құрмет белгісімен марапатталды. 2024 жылы «Камчатка өлкесінің құрметті экологы» белгісімен марапатталды. == Ғылыми қызметі және ғылымға қосқан үлесі == Ғылыми қызығушылықтары: Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы, балық биологиясы. Охот және Беринг теңіздерінде, Камчатканың Тынық мұхит суларында және Солтүстік Куриль аралдарында ғылыми іздестіру және балық аулау кемелерінде жүргізілген көптеген теңіз экспедицияларының қатысушысы. Ғылыми қызығушылықтары Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы және балық биологиясы болып табылады. Камчатка аймағындағы әртүрлі бағдарламалар мен жобалардың экологиялық сараптамасына бірнеше рет қатысты. == Ғылыми және ғылыми-көпшілік еңбектер == Балық биологиясының әртүрлі мәселелеріне, Камчатка суларының биологиялық ресурстарын қорғау мен тиімді пайдалануға арналған 300-ден астам ғылыми жарияланымның авторы және бірлескен авторы. Оның редакциясымен 2006 жылы Камчатканың Қызыл кітабының «Животные» бірінші томы жарық көрді. Сонымен қатар, А.М. Токранов биологиялық білімді насихаттауға белсене араласады. Журналдарда, газеттерде 400-ге жуық ғылыми-көпшілік басылымдарды басып шығарды және ғылыми-көпшілік кітаптарды шығарды: «О «бесчешуйном звере» және Камчатка суларының басқа тұрғындары» (Петропавл-Камчатский, 2004) және «Названы их именами» (Петропавл-Камчатский, 2004). 2008). == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.terrakamchatka.ru/tokranov.php А.М. Токранов ТИГ ДВО РАН өмірбаяны Камчатка филиалының ресми сайтында] * [http://tigdvo.ru/uchenyij-sovet.html ТИГ ДВО РАН Ғылыми кеңесінің құрамы] * [https://www.rgo.ru/ru/kamchatskoe-kraevoe-otdelenie/ob-otdelenii/rukovoditeli/tokranov-aleksey-mihaylovich А.М. Токранов өсірбаяны Орыс географиялық қоғамының Камчатка облыстық филиалының ресми сайтында] * [http://www.kamchatsky-krai.ru/biography/tokranov.htm А.М. Токранов өмірбаяны «Камчатка өлкесі» өлкетану порталында] * [https://elibrary.ru/author_items.asp?authorid=93184&pubrole=100&show_refs=1&show_option=0 РИНЦ-да А.М. Токранова профильі] * [http://www.kamniro.ru/publishing/jornal/sostav_redakcionnoj_kollegii/tokranov_alexei_michailovich КамчатНИРО ғылыми журналының редакциялық алқасы] * [http://www.vniro.ru/ru/izdatelstvo/periodicheskie-izdaniya/trudy-vniro/sostav-redaktsionnogo-soveta ВНИРО Трудов редакциялық алқасы] * [http://www.npacific.ru/np/library/publikacii/bugaev/pages-128_154.pdf Кейбір достар мен әріптестері туралы] [[Санат:Биология ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Ресей биологтары]] [[Санат:Ресей экологтары]] [[Санат:Санкт-Петербург мемлекеттік университеті түлектері]] acyur0nx2pxx4darm5j8ms3suv7b1os 3404158 3404151 2024-11-23T18:47:06Z Muzaffar Turgunov 120280 /* Ғылым саласындагы еңбегі */ 3404158 wikitext text/x-wiki <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> {{Ғалым|Есімі=Алексей Михайлович Токранов|Туған күні=04.12.1950|Туған жері=[[Термез]], [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Ғылыми аясы=[[биология]], [[гидробиология]], [[ихтиология]], [[экология]]|Жұмыс орны=Тынық мұхиты география институты|Альма-матер=СПбГУ|Ғылыми дәрежесі=Биология ғылымдары докторы}} '''Токранов Алексей Михайлович''' (4 желтоқсан 1950, [[Термез]], [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]])— кеңестік және ресейлік ғалым, биолог және гидробиолог-ихтиолог, Тынық мұхиттық География институтының Камчатка филиалының директоры, [[Ресей Ғылым академиясының кітапханасы|Ресей ғылым академиясы]]ның Қиыр Шығыс филиалы, биология ғылымдарының докторы. == Өмірбаяны == Токранов Алексей Михайлович 1950 жылы 4 желтоқсанда, Сурқандарья облысындағы, Өзбек КСР-нің Термез қаласында, шекара әскері жанұясында дүниеге келген. === Білімі === 1975 жылы Ленинград мемлекеттік университетінің Биология және топырақ факультеті [[ихтиология]] және [[гидробиология]] кафедрасын бітірді. 1985 жылы биология ғылымдарының кандидаты дәрежесіне кандидаттық диссертация қорғады «Камчатка суларының жалпы түрлерінің биологиясы (отбасылық Cottidae)». 1988 жылы аға ғылыми қызметкердің ғылыми атағы берілді. 2009 жылы «Камчатка суларындағы түрлі отбасылардың төменгі және төменгі балықтарының биология ерекшеліктері» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. === Ғылым саласындагы еңбегі === * 1975—1985 жылдар — Кіші ғылыми қызметкер, Төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1986 жылдар — Үлкен аға ғылыми қызметкер, төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1990 жылдар — Дальрибттуз (Камчатка мемлекеттік техникалық университеті) Камчатска филиалының Өнеркәсіптік балық аулау және навигация бөлімінің оқытушысы. * 1986—1990 жылдары — ВНИРО (қазіргі КамчатНИРО) Камчатка филиалының түбіт балықтары зертханасының меңгерушісі. * 1990—2000 жылдар — Жоғары омыртқалы экология зертханасының аға ғылыми қызметкері, Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыс филиалының Камчатка экология және табиғатты пайдалану институтының ихтиология тобының жетекшісі * 1993—2009 жылдар — КамчатНИРО төменгі балық зертханасының аға ғылыми қызметкері * 1993—2007 жылдар — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалы директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары * 2000 жылдан бастап — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының гидробиология зертханасының меңгерушісі * 2003—2009 жылдан — Витус Беринг атындағы Камчатка мемлекеттік университетінің биология және химия кафедрасының доценті.<ref>{{cite web|url=https://terrakamchatka.ru/sotrudnik/tokranov-aleksej-mihajlovich-d-b-n/|title=Токранов Алексей Михайлович, д.б.н.|author=|date=|work=|publisher=Камчатский филиал ФГБУН Тихоокеанского института географии ДВО РАН|accessdate=2024-11-23|lang=ru}}</ref> * 2007 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының ТИГ-дің Камчатка филиалының директоры (2007—2009 жылдар Директордың міндетін атқарушы)<ref>{{cite web|url=https://www.rgo.ru/ru/kamchatskoe-kraevoe-otdelenie/ob-otdelenii/rukovoditeli/tokranov-aleksey-mihaylovich|title=Токранов Алексей Михайлович|author=|date=|work=|publisher=Русское географическое общество|accessdate=2024-11-23|lang=ru}}</ref> * 2016 жылдан — Орыс географиялық қоғамының [[Камчатка]] аймақтық бөлімшесінің төрағасы * 2017 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының Тынық мұхиты География институты Ғылыми Кеңесінің мүшесі * 2020 жылдан бастап — Камчатка мемлекеттік техникалық университетінде докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау үшін биология ғылымдарының диссертациялық кеңесінің мүшесі болды. * 2021 жылдан — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының бас ғылыми қызметкері 2010 жылдан бастап Камчатка мемлекеттік техникалық университетінің биология ғылымдары бойынша докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау жөніндегі диссертациялық кеңесінің мүшесі. «Вестник КамчатГТУ», «Ихтиология мәселелері», «ВНИРО еңбектері», «Камчатка географиясының мәселелері», «Камчатка мен Солтүстік-Батыс Тынық мұхитының су биологиялық ресурстарын зерттеу» ғылыми журналдарының редакциялық алқасының мүшесі. 2019 жылы оған И.Н. Ульянов атындағы мемлекеттік педагогикалық университетінің құрметті Ульянов профессоры атағы берілді. 2021 жылы Камчатка өлкесінің «Камчатка өлкесіндегі ерен еңбегі үшін» құрмет белгісімен марапатталды. 2024 жылы «Камчатка өлкесінің құрметті экологы» белгісімен марапатталды. == Ғылыми қызметі және ғылымға қосқан үлесі == Ғылыми қызығушылықтары: Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы, балық биологиясы. Охот және Беринг теңіздерінде, Камчатканың Тынық мұхит суларында және Солтүстік Куриль аралдарында ғылыми іздестіру және балық аулау кемелерінде жүргізілген көптеген теңіз экспедицияларының қатысушысы. Ғылыми қызығушылықтары Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы және балық биологиясы болып табылады. Камчатка аймағындағы әртүрлі бағдарламалар мен жобалардың экологиялық сараптамасына бірнеше рет қатысты. == Ғылыми және ғылыми-көпшілік еңбектер == Балық биологиясының әртүрлі мәселелеріне, Камчатка суларының биологиялық ресурстарын қорғау мен тиімді пайдалануға арналған 300-ден астам ғылыми жарияланымның авторы және бірлескен авторы. Оның редакциясымен 2006 жылы Камчатканың Қызыл кітабының «Животные» бірінші томы жарық көрді. Сонымен қатар, А.М. Токранов биологиялық білімді насихаттауға белсене араласады. Журналдарда, газеттерде 400-ге жуық ғылыми-көпшілік басылымдарды басып шығарды және ғылыми-көпшілік кітаптарды шығарды: «О «бесчешуйном звере» және Камчатка суларының басқа тұрғындары» (Петропавл-Камчатский, 2004) және «Названы их именами» (Петропавл-Камчатский, 2004). 2008). == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.terrakamchatka.ru/tokranov.php А.М. Токранов ТИГ ДВО РАН өмірбаяны Камчатка филиалының ресми сайтында] * [http://tigdvo.ru/uchenyij-sovet.html ТИГ ДВО РАН Ғылыми кеңесінің құрамы] * [https://www.rgo.ru/ru/kamchatskoe-kraevoe-otdelenie/ob-otdelenii/rukovoditeli/tokranov-aleksey-mihaylovich А.М. Токранов өсірбаяны Орыс географиялық қоғамының Камчатка облыстық филиалының ресми сайтында] * [http://www.kamchatsky-krai.ru/biography/tokranov.htm А.М. Токранов өмірбаяны «Камчатка өлкесі» өлкетану порталында] * [https://elibrary.ru/author_items.asp?authorid=93184&pubrole=100&show_refs=1&show_option=0 РИНЦ-да А.М. Токранова профильі] * [http://www.kamniro.ru/publishing/jornal/sostav_redakcionnoj_kollegii/tokranov_alexei_michailovich КамчатНИРО ғылыми журналының редакциялық алқасы] * [http://www.vniro.ru/ru/izdatelstvo/periodicheskie-izdaniya/trudy-vniro/sostav-redaktsionnogo-soveta ВНИРО Трудов редакциялық алқасы] * [http://www.npacific.ru/np/library/publikacii/bugaev/pages-128_154.pdf Кейбір достар мен әріптестері туралы] [[Санат:Биология ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Ресей биологтары]] [[Санат:Ресей экологтары]] [[Санат:Санкт-Петербург мемлекеттік университеті түлектері]] 2nemfsqcydx7kg5y2bx8fjnzf4asfbk 3404159 3404158 2024-11-23T18:47:41Z Muzaffar Turgunov 120280 3404159 wikitext text/x-wiki <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> {{Ғалым|Есімі=Алексей Михайлович Токранов|Туған күні=04.12.1950|Туған жері=[[Термез]], [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Ғылыми аясы=[[биология]], [[гидробиология]], [[ихтиология]], [[экология]]|Жұмыс орны=Тынық мұхиты география институты|Альма-матер=СПбГУ|Ғылыми дәрежесі=Биология ғылымдары докторы}} '''Токранов Алексей Михайлович''' (4 желтоқсан 1950, [[Термез]], [[Өзбек Кеңестік Социалистік Республикасы|Өзбек КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]])— кеңестік және ресейлік ғалым, биолог және гидробиолог-ихтиолог, Тынық мұхиттық География институтының Камчатка филиалының директоры, [[Ресей Ғылым академиясының кітапханасы|Ресей ғылым академиясы]]ның Қиыр Шығыс филиалы, биология ғылымдарының докторы. == Өмірбаяны == Токранов Алексей Михайлович 1950 жылы 4 желтоқсанда, Сурқандарья облысындағы, Өзбек КСР-нің Термез қаласында, шекара әскері жанұясында дүниеге келген. === Білімі === 1975 жылы Ленинград мемлекеттік университетінің Биология және топырақ факультеті [[ихтиология]] және [[гидробиология]] кафедрасын бітірді. 1985 жылы биология ғылымдарының кандидаты дәрежесіне кандидаттық диссертация қорғады «Камчатка суларының жалпы түрлерінің биологиясы (отбасылық Cottidae)». 1988 жылы аға ғылыми қызметкердің ғылыми атағы берілді. 2009 жылы «Камчатка суларындағы түрлі отбасылардың төменгі және төменгі балықтарының биология ерекшеліктері» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. === Ғылым саласындагы еңбегі === * 1975—1985 жылдар — Кіші ғылыми қызметкер, Төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1986 жылдар — Үлкен аға ғылыми қызметкер, төменгі балық лабораториясы, ТИНРО-ның Камчатка филиалы * 1985—1990 жылдар — Дальрибттуз (Камчатка мемлекеттік техникалық университеті) Камчатска филиалының Өнеркәсіптік балық аулау және навигация бөлімінің оқытушысы. * 1986—1990 жылдары — ВНИРО (қазіргі КамчатНИРО) Камчатка филиалының түбіт балықтары зертханасының меңгерушісі. * 1990—2000 жылдар — Жоғары омыртқалы экология зертханасының аға ғылыми қызметкері, Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыс филиалының Камчатка экология және табиғатты пайдалану институтының ихтиология тобының жетекшісі * 1993—2009 жылдар — КамчатНИРО төменгі балық зертханасының аға ғылыми қызметкері * 1993—2007 жылдар — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалы директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары * 2000 жылдан бастап — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының гидробиология зертханасының меңгерушісі * 2003—2009 жылдан — Витус Беринг атындағы Камчатка мемлекеттік университетінің биология және химия кафедрасының доценті.<ref>{{cite web|url=https://terrakamchatka.ru/sotrudnik/tokranov-aleksej-mihajlovich-d-b-n/|title=Токранов Алексей Михайлович, д.б.н.|author=|date=|work=|publisher=Камчатский филиал ФГБУН Тихоокеанского института географии ДВО РАН|accessdate=2024-11-23|lang=ru}}</ref> * 2007 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының ТИГ-дің Камчатка филиалының директоры (2007—2009 жылдар Директордың міндетін атқарушы)<ref>{{cite web|url=https://www.rgo.ru/ru/kamchatskoe-kraevoe-otdelenie/ob-otdelenii/rukovoditeli/tokranov-aleksey-mihaylovich|title=Токранов Алексей Михайлович|author=|date=|work=|publisher=Русское географическое общество|accessdate=2024-11-23|lang=ru}}</ref> * 2016 жылдан — Орыс географиялық қоғамының [[Камчатка]] аймақтық бөлімшесінің төрағасы * 2017 жылдан бастап — Ресей ғылым академиясының Қиыр Шығыстық филиалының Тынық мұхиты География институты Ғылыми Кеңесінің мүшесі * 2020 жылдан бастап — Камчатка мемлекеттік техникалық университетінде докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау үшін биология ғылымдарының диссертациялық кеңесінің мүшесі болды. * 2021 жылдан — ТИГ ДВО РАН Камчатка филиалының бас ғылыми қызметкері 2010 жылдан бастап Камчатка мемлекеттік техникалық университетінің биология ғылымдары бойынша докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау жөніндегі диссертациялық кеңесінің мүшесі. «Вестник КамчатГТУ», «Ихтиология мәселелері», «ВНИРО еңбектері», «Камчатка географиясының мәселелері», «Камчатка мен Солтүстік-Батыс Тынық мұхитының су биологиялық ресурстарын зерттеу» ғылыми журналдарының редакциялық алқасының мүшесі. 2019 жылы оған И.Н. Ульянов атындағы мемлекеттік педагогикалық университетінің құрметті Ульянов профессоры атағы берілді. 2021 жылы Камчатка өлкесінің «Камчатка өлкесіндегі ерен еңбегі үшін» құрмет белгісімен марапатталды. 2024 жылы «Камчатка өлкесінің құрметті экологы» белгісімен марапатталды. == Ғылыми қызметі және ғылымға қосқан үлесі == Ғылыми қызығушылықтары: Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы, балық биологиясы. Охот және Беринг теңіздерінде, Камчатканың Тынық мұхит суларында және Солтүстік Куриль аралдарында ғылыми іздестіру және балық аулау кемелерінде жүргізілген көптеген теңіз экспедицияларының қатысушысы. Ғылыми қызығушылықтары Солтүстік Тынық мұхитының ихтиофаунасының құрамы, ихтиоцендердің функционалдық құрылымы және балық биологиясы болып табылады. Камчатка аймағындағы әртүрлі бағдарламалар мен жобалардың экологиялық сараптамасына бірнеше рет қатысты. == Ғылыми және ғылыми-көпшілік еңбектер == Балық биологиясының әртүрлі мәселелеріне, Камчатка суларының биологиялық ресурстарын қорғау мен тиімді пайдалануға арналған 300-ден астам ғылыми жарияланымның авторы және бірлескен авторы. Оның редакциясымен 2006 жылы Камчатканың Қызыл кітабының «Животные» бірінші томы жарық көрді. Сонымен қатар, А.М. Токранов биологиялық білімді насихаттауға белсене араласады. Журналдарда, газеттерде 400-ге жуық ғылыми-көпшілік басылымдарды басып шығарды және ғылыми-көпшілік кітаптарды шығарды: «О «бесчешуйном звере» және Камчатка суларының басқа тұрғындары» (Петропавл-Камчатский, 2004) және «Названы их именами» (Петропавл-Камчатский, 2004). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.terrakamchatka.ru/tokranov.php А.М. Токранов ТИГ ДВО РАН өмірбаяны Камчатка филиалының ресми сайтында] * [http://tigdvo.ru/uchenyij-sovet.html ТИГ ДВО РАН Ғылыми кеңесінің құрамы] * [https://www.rgo.ru/ru/kamchatskoe-kraevoe-otdelenie/ob-otdelenii/rukovoditeli/tokranov-aleksey-mihaylovich А.М. Токранов өсірбаяны Орыс географиялық қоғамының Камчатка облыстық филиалының ресми сайтында] * [http://www.kamchatsky-krai.ru/biography/tokranov.htm А.М. Токранов өмірбаяны «Камчатка өлкесі» өлкетану порталында] * [https://elibrary.ru/author_items.asp?authorid=93184&pubrole=100&show_refs=1&show_option=0 РИНЦ-да А.М. Токранова профильі] * [http://www.kamniro.ru/publishing/jornal/sostav_redakcionnoj_kollegii/tokranov_alexei_michailovich КамчатНИРО ғылыми журналының редакциялық алқасы] * [http://www.vniro.ru/ru/izdatelstvo/periodicheskie-izdaniya/trudy-vniro/sostav-redaktsionnogo-soveta ВНИРО Трудов редакциялық алқасы] * [http://www.npacific.ru/np/library/publikacii/bugaev/pages-128_154.pdf Кейбір достар мен әріптестері туралы] [[Санат:Биология ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Ресей биологтары]] [[Санат:Ресей экологтары]] [[Санат:Санкт-Петербург мемлекеттік университеті түлектері]] 29huku80mcj9v11e3ck6cjwgfvlblo2 Гомункул 0 614721 3404185 2669125 2024-11-23T19:15:29Z Muzaffar Turgunov 120280 3404185 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қаңтар 2019}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> [[Сурет:Faust image 19thcentury.jpg|thumb|right|200px|[[Фауст (кейіпкер)|Фауст]] гомункулмен. 19 ғасырдағы гравюра]] [[Сурет:Preformation.GIF|thumb|right|200px|Шәуеттегі гомункулус. Голланд мифологы {{iw|Хартсекер, Николас|Николаса Хартсекера|en|Nicolaas Hartsoeker}} (1694 жыл)]] '''Гомункул''' немесе '''Гомункулус''' ({{lang-la|homunculus}} — «кішкентай адам»<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.britannica.com/science/homunculus-biology|title=Homunculus {{!}} Description, History, Models, & Importance {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|access-date=2023-07-24|archive-date=2023-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230505111524/https://www.britannica.com/science/homunculus-biology|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/homunculus|title=Definition of HOMUNCULUS|website=www.merriam-webster.com|date=2023-05-26|access-date=2023-07-24|archive-date=2023-07-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20230724064944/https://www.merriam-webster.com/dictionary/homunculus|deadlink=no}}</ref>) — орта ғасырлар алхимиктерінің ойы бойынша адамға ұқсас жасанды жолмен жасауға болатын тірі ағза. Гомункулды ойлап табу ұзақ уақыт бойы XIII ғасырда өмір сүрген Арнальдус де Виллановенің зерттеуі деп саналған. Гомункулды ең тараған жасау жолы XVI ғасырда Парацельспен ұсынылды. Алхимик адам ұрығымен белгілі бір іс-әрекет жасаған кезде(аттың көңіне көму, магнетизациялау) гомункул пайда болады деп санаған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} doarttiv8bomyk03osp2ysv9yy92rue 3404186 3404185 2024-11-23T19:16:33Z Muzaffar Turgunov 120280 3404186 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қаңтар 2019}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> [[Сурет:Faust image 19thcentury.jpg|thumb|right|200px|[[Фауст (кейіпкер)|Фауст]] гомункулмен. 19 ғасырдағы гравюра]] [[Сурет:Preformation.GIF|thumb|right|200px|Шәуеттегі гомункулус. Голланд мифологы {{iw|Хартсекер, Николас|Николаса Хартсекера|en|Nicolaas Hartsoeker}} (1694 жыл)]] '''Гомункул''' немесе '''Гомункулус''' ({{lang-la|homunculus}} — «кішкентай адам»<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.britannica.com/science/homunculus-biology|title=Homunculus {{!}} Description, History, Models, & Importance {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|access-date=2023-07-24|archive-date=2023-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230505111524/https://www.britannica.com/science/homunculus-biology|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/homunculus|title=Definition of HOMUNCULUS|website=www.merriam-webster.com|date=2023-05-26|access-date=2023-07-24|archive-date=2023-07-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20230724064944/https://www.merriam-webster.com/dictionary/homunculus|deadlink=no}}</ref>) — орта ғасырлар алхимиктерінің ойы бойынша адамға ұқсас жасанды жолмен жасауға болатын тірі ағза. Гомункулды ойлап табу ұзақ уақыт бойы XIII ғасырда өмір сүрген Арнальдус де Виллановенің зерттеуі деп саналған. Гомункулды ең тараған жасау жолы XVI ғасырда Парацельспен ұсынылды. Алхимик адам ұрығымен белгілі бір іс-әрекет жасаған кезде(аттың көңіне көму, магнетизациялау) гомункул пайда болады деп санаған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ескірген ғылыми теориялар]] [[Санат:Құбыжықтар]] qcds3ol344ijzxyimz9697y25tkngcg 3404187 3404186 2024-11-23T19:17:20Z Muzaffar Turgunov 120280 3404187 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қаңтар 2019}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> [[Сурет:Faust image 19thcentury.jpg|thumb|right|200px|[[Фауст (кейіпкер)|Фауст]] гомункулмен. XIX ғасырдағы гравюра]] [[Сурет:Preformation.GIF|thumb|right|200px|Шәуеттегі гомункулус. Голланд мифологы {{iw|Хартсекер, Николас|Николаса Хартсекера|en|Nicolaas Hartsoeker}} (1694 жыл)]] '''Гомункул''' немесе '''Гомункулус''' ({{lang-la|homunculus}} — «кішкентай адам»<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.britannica.com/science/homunculus-biology|title=Homunculus {{!}} Description, History, Models, & Importance {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|access-date=2023-07-24|archive-date=2023-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230505111524/https://www.britannica.com/science/homunculus-biology|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/homunculus|title=Definition of HOMUNCULUS|website=www.merriam-webster.com|date=2023-05-26|access-date=2023-07-24|archive-date=2023-07-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20230724064944/https://www.merriam-webster.com/dictionary/homunculus|deadlink=no}}</ref>) — орта ғасырлар алхимиктерінің ойы бойынша адамға ұқсас жасанды жолмен жасауға болатын тірі ағза. Гомункулды ойлап табу ұзақ уақыт бойы XIII ғасырда өмір сүрген Арнальдус де Виллановенің зерттеуі деп саналған. Гомункулды ең тараған жасау жолы XVI ғасырда Парацельспен ұсынылды. Алхимик адам ұрығымен белгілі бір іс-әрекет жасаған кезде(аттың көңіне көму, магнетизациялау) гомункул пайда болады деп санаған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ескірген ғылыми теориялар]] [[Санат:Құбыжықтар]] jurtculcm05jq3gscmdban9d3z9eqna Гүлмира Бекзатқызы Дәулетова 0 635172 3404307 3288090 2024-11-23T22:03:52Z Casserium 68287 3404307 wikitext text/x-wiki {{Шахматшы | есімі = Гүлмира Бекзатқызы Дәулетова | шынайы есімі = | суреті = Dauletova Gulmira.jpg | сурет тақырыбы = | мемлекеттер = {{Байрақ|Қазақстан}} | туған кездегі есімі = | туған күні = 13.04.1988 | туған жері = {{туғанжері|Қазығұрт{{!}}Ленинск|Қазығұрт ауданында}}, [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]], [[Қазақ КСР]], [[КСРО]] | қайтыс болған күні = | қайтыс болған жері = | тұрғылықты жері = | лауазымы = гроссмейстер (2020), халықаралық шебер (2007) | максималды рейтингі = 2319 <small>(сәуір 2020)</small> | актуалды рейтингі = 2319 <small>(сәуір 2020)</small> | марапаттары мен сыйлықтары = «Белес» қоғамдық сыйлығы | ФИДЕ нөмірі = 13702971 | сайты = https://www.instagram.com/gulmira_dauletova/ | Commons = Gulmira Dauletova }} '''Гүлмира Бекзатқызы Даулетова''' ([[13 сәуір]] [[1988]], [[Қазақ КСР]], [[КСРО]] [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]] Ленинск) — шахматтан халықаралық әйелдер шебері ([[2007]]),[Қазақстан Республикасы әйелдер құрамасының тұрақты мүшесі.<ref>https://ratings.fide.com/card.phtml?event=13702971</ref> Қазіргі уақытта [[Қазақстан шахмат федерациясы]]ның атқарушы және турнирлік директоры болып жұмыс істейді.<ref>http://e2e4.kz/info/news/gulmira-dauletova-lyubite-shakhmaty-igrayte-v-shakhmaty-izuchayte-shakhmaty-/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180328102502/http://e2e4.kz/info/news/gulmira-dauletova-lyubite-shakhmaty-igrayte-v-shakhmaty-izuchayte-shakhmaty-/ |date=2018-03-28 }}</ref> 4 жасар Гүлмираның алғашқы тренері, оның әкесі (бағдарламашы және шахматтан спорт шеберіне үміткер) болды. 12 жасында әкесімен көршілес жатқан [[Өзбекстан]]ға халықаралық турнирге барып, бірінші орын алды, сол турнирде жас шахматшыны Шымкенттік жаттықтырушысы Григорий Ким байқады. М.Әуезов атындағы [[Оңтүстік Қазақстан университеті|Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]нің «Құқықтану және халықаралық қатынастар» факультетін тамамдап, 2014 жылы - Алматыдағы Қазақ ұлттық университетінің «Халықаралық қатынастар» факультетінің магистратурасын бітірген.<ref>https://forbes.kz/life/style/kletchatoe_zazerkale_1/</ref> [[Испания|Испанияда]] академиялық ұтқырлық бағдарламасы бойынша білім алып, "V Open International St Casablanca" турнирін жеңіп алды. Қазіргі таңда Қазақстанның үздік 5 шахматшысы қатарына енген.<ref>https://www.voxpopuli.kz/main/2320-top-5-shakhmatistok-kazakhstana.html</ref> == Жетістіктері == * 2001 ж. - 14 жасқа дейінгі қыздар арасындағы Өзбекстан чемпионы; * 14, 18, 20 жасқа дейінгі топтағы қыздар арасындағы Қазақстан чемпионы; * 2004 ж. - 16 жасқа дейінгі Азия чемпионатының қола жүлдегері; 3 ұпайды орындап Халықаралық шебер атанды. 1). 2005 ж. 18 жасқа дейінгі қыздар арасындағы әлем чемпионатында (Бельфор, [[Франция]],), 2). 2006 ж. Дүниежүзілік шахмат олимпиадасында ([[Турин]], [[Италия]],), 3) 2006 ж. 18 жасқа дейінгі Азия чемпионатында бірінші орын үшін ([[Бішкек]], [[Қырғызстан]]); * 2006 ж. - 18 жасқа дейінгі шахматшылар арасындағы Азия чемпионы; * 2007 ж. - [[Макао]] жабық бөлмелеріндегі Азия ойындарының қола жүлдегері; * 2007 ж. - "Аэрофлот С -2007" турнирінің жеңімпазы (ерлер номинациясы) Қазақстанның Әйелдер арасындағы үш дүркін чемпионы (2007, 2008, 2010); * 2010 ж. - [[Анкара]]да түркітілдес елдер студенттерінің Универсиадасында Вице-чемпион;<ref>https://www.kaznu.kz/ru/3/news/one/1631/</ref> * 2013 ж. - командада құрамынла Қазақстан чемпионы (Астана үшін өнер көрсетті); * 2014 ж. - блиц бойынша Қазақстан чемпионы; * 2014 ж. - блиц бойынша Азия ұлттар Кубогының екі мәрте жүлдегері (Тебриз, [[Иран]]): күміс (жеке), қола(командада); * 2014 ж. - 41-ші Бүкіләлемдік шахмат олимпиадасының (Тромсе, [[Норвегия]]) қола жүлдегері; <ref>https://vesti.kz/sportsout/213526/</ref> * 2016ж. - [[Баку]]де ([[Әзірбайжан]]) өзінің 6-шы Олимпиадасында ойнады (2006 - 2016).<ref>https://kazchess.kz/baku_final_2016/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220924194014/https://kazchess.kz/baku_final_2016/ |date=2022-09-24 }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан шахматшылары]] [[Санат:Шахмат гроссмейстерлері]] s4urj4q0bvt39e62zhfyl9ofyhrbetq Жанбота Еркінқызы Алдабергенова 0 635750 3404308 3385310 2024-11-23T22:04:08Z Casserium 68287 3404308 wikitext text/x-wiki {{Спортшы |есімі=Жанбота Алдабергенова |туған күні = 23.9.1995 |суреті = |жынысы=[[Әйел]] |толық есімі=Жанбота Еркінқызы Алдабергенова |азаматтығы=[[Қазақстан]] |мамандандыру=[[фристайл]], [[акробатика]] |туған жері=[[Шымкент]], [[Қазақстан]] |бапкерлері=[[Жібек Жұмаділлақызы Арапбаева|Жібек Арапбаева]] |бойы=165 |салмағы=55 |медальдары=Қола-[[Алматы]] 2017-[[акробатика]]; Алтын-[[Алматы]] 2017-[[акробатика|аралас акробатика]]; Қола-[[Красноярск]] 2019-[[акробатика]];}} '''Жанбота Еркінқызы Алдабергенова ''' (23 қыркүйек 1995 жылы [[Шымкент|Шымкент қаласы]]) — [[акробатика]]да өнер көрсетуші қазақстандық [[фристайл]]шы, әлем Кубогының бірінші кезеңінің жүлдегері, үш [[Олимпиада ойындары|Олимпиадалық ойындарға]] қатысушысы (2014 және 2018, 2022). == Өмірбаяны == Жанбота Алдабергенова [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетін]] бітірді, қазір [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-де]] оқиды (юриспруденция-[[құқық қорғау қызметі]]). [[Алматы|Алматы қаласы]] атынан өнер көрсетеді. Оқудан бос уақытын жаттығу және спорт жиындарында өткізеді. Оның қоржынында – ірі жарыстарда бірқатар күрделі жеңістері бар: 2011 жылы [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]] Кубогында спортшы 1-орын алды, 2012 жылы Раубичи ([[Беларусь|Белорусь]]) [[Еуропа]] Кубогы кезеңінде қола жүлдеге ие болды.<ref>[https://ru.sputniknews.kz/sport/20191201/12170797/fristayl-kazakhstanki-pobeda-kubok-evropy.html Еуропа кубогы—2012]</ref> 2015 жылы [[Әлем чемпионаты|Әлем Чемпионатының]] ([[Италия]]) күміс жүлдегері. [[Еуропа]] Кубогының бірнеше дүркін жеңімпазы және жүлдегері. Еуропа Кубогы бойынша 2015-2016 жылғы маусымның абсолюттік жеңімпазы. Әлем кубогының күміс жүлдегері. [[2014 жылғы Қысқы Олимпиада ойындары|Сочидағы Олимпиадада]] 6-ші нәтиже көрсетті. 2018 жылғы [[Олимпиада ойындары|Олимпиадалық ойындарда]] 13-ші болды.<ref>[https://www.zakon.kz/5009490-zhanbota-aldabergenova-vyigrala.html Закон.кз сайтында]</ref> 2019 жылы желтоқсан айында [[фристайл]]-[[акробатика]] бойынша Еуропа Кубогы кезеңі аясында синхронды секіру бойынша Рука атты [[Финляндия]] қаласында алтын медальға ие болды.<ref>[https://ru.sputniknews.kz/sport/20191201/12170797/fristayl-kazakhstanki-pobeda-kubok-evropy.html Еуропа кубогы-2019]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}}{{Бастама}}{{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Алфавит бойынша фристайлшылар]] [[Санат:Қазақстан фристайлшылары]] g4duq90tk3uyi3m2c0ei47c0zkk4r6f Сараш Сахиқызы Қоңырбаева 0 667118 3404331 3386025 2024-11-23T23:33:46Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3404331 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Сараш Қоңырбаева |Шынайы есімі = |Сурет = Сараш Қоңырбаева.png |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = ''Сараш Сахиқызы Қоңырбаева'' |Туған күні = 10.01.1965 |Туған жері = [[Аранды|Аранды ауылы]], [[Қазалы ауданы]], [[Қызылорда облысы]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{байрақ|КСРО}}→{{байрақ|Қазақстан}} |Ұлты = [[Қазақтар|Қазақ]] |Мансабы = [[Педагогика]] саласы |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Сараш Сахиқызы Қоңырбаева''' ([[10 қаңтар]] [[1965 жыл]], [[Аранды|Аранды ауылы]], [[Қазалы ауданы]], [[Қызылорда облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — педагог, [[ұстаз]]<ref>[https://kazbilim.kz/?tag=%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%88-%D1%81%D0%B0%D1%85%D0%B8%D2%9B%D1%8B%D0%B7%D1%8B-%D2%9B%D0%BE%D2%A3%D1%8B%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0 Кazbilim.kz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210826160106/https://kazbilim.kz/?tag=%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%88-%D1%81%D0%B0%D1%85%D0%B8%D2%9B%D1%8B%D0%B7%D1%8B-%D2%9B%D0%BE%D2%A3%D1%8B%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0 |date=2021-08-26 }}</ref>. == Өмірбаяны == === Карьерасы === [[1979 жыл]]ы № 97 сегізжылдық мектепті, [[1981 жыл]]ы № 25 мектепті бітірген. 1983-1988 жж. Н.В.Гоголь атындағы [[Қызылорда мемлекеттік университеті|Қызылорда педагогика институтының музыка-педагогика]] факультетіне түсіп, «Музыка пәнінің мұғалімі, тәрбиеші-методист» мамандығы бойынша бітіріп шықты. 1992-1997 жылдары Абай атындағы [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|Алматы мемлекеттік университетінің қазақ филологиясы]] факультетінде оқып, «Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі» мамандығын алды. [[Ы. Алтынсарин атындағы Қостанай облыстық балалар мен жасөспірімдер кітапханасы|Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясының]] аспирантурасын бітірді. 1988-1989 оқу жылында Ү.Түктібаев ауылындағы балалар музыка мектебінде жұмыс істеді. 1989 жылдан Алматы қаласындағы № 123 мектеп-гимназиясында музыка пәнінің, [[қазақ тілі]] мен [[Қазақ әдебиеті|әдебиеті]] пәнінің мұғалімі және мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары қызметін атқарды. 2003-2005 жылдары Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясындағы Тұлғаны әлеуметтендіру институтында аға ғылыми қызметкер, зертхана меңгерушісі болып педагогикалық ғылыми-зерттеу жұмыстарына қатысты. 2005-2007 жылдары [[Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті|Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің]] «Әлеуметтік және гендерлік ғылыми зерттеулер» институтында «Отбасындағы гендерлік әлеуметтендіру» зертханасының меңгерушісі және Жалпы педагогика кафедрасында аға оқытушылық қызмет атқарды. [[2008 жыл]]ы «Жоғары сынып оқушыларын отбасылық өмірге этномәдени құндылықтар негізінде даярлаудың педагогикалық шарттары» тақырыбында кандидаттық диссертация қорғады. 2005-2020 жылдар аралығында Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінде жұмыс істеді. «Педагогика және психология» факультетінің, «Өнер және мәдениет» факультетінің деканы қызметін атқарды. Университеттің «Қазақ аруы» арнайы курсының тұжырымдамасын жасаған автор және осы пәннен студенттерге дәріс берді. === Шығармашылығы === 30-ға жуық жеке және авторлық бірлестікте монографиялары, студенттер мен магистранттарға арналған оқулықтары, мектеп мұғалімдері мен тәрбиешілерге, ата-аналарға арналған әдістемелік құралдар мен бағдарламалары жарық көрген. Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциялар мен халықаралық, республикалық ғылыми-педагогикалық журналдарға жариялаған мақалалары 250-ге жуық. «[[Асыл арна]]<nowiki/>» телеарнасында «Әжемнің әңгімесі» хабарын жүргізді. «ЖОО Үздік оқытушысы – 2015» грантының жеңімпазы. Түркиядан шығатын Халықаралық «''Journal of institute of economic development and social researches''» (IKSAD journal) журналының редакторы. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} == Сілтемелер == * [https://www.facebook.com/sarash.konyrbaeva Профилі] [[Санат:Педагогтар]] [[Санат:Қазақстан педагогтары]] ropl6jhbricq5ka239ddz4ac6ddqje1 Қатысушы талқылауы:Daniyal.aidarov5 3 681307 3404161 3367627 2024-11-23T18:49:08Z Kasymov 10777 /* Хиросима */ жаңа бөлім 3404161 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Daniyal.aidarov5}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 22:27, 2022 ж. сәуірдің 24 (+06) == Мақаланы дамыту == Кеш жарық, мақалаларды толықтырып, түзетіп жатқаңызға рахмет. Алайда сіз орыс тілінен аудара салып, (кейде орысша сөздер қалып қойып жатыр) біржақты мәліметтен алу күмән тудырып отыр. Сосын дереккөз бірден нүктеден немесе сөзден кейін қойылады. Сізде бәрі бөлек тұр, дұрыс емес. Айтқан кемшіліктерді барлық өзіңіз өңдеп шыққан мақалаларда түзетіп шығуыңызды өтінемін. Рақмет [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 00:08, 2024 ж. шілденің 7 (+05) :Кеш жарық! :Түсінікті, өзгертемін. Рақмет. :Орысша уикипедиядан аударған күмәнді ме? [[Қатысушы:Daniyal.aidarov5|Daniyal.aidarov5]] ([[Қатысушы талқылауы:Daniyal.aidarov5|талқылау]]) 00:18, 2024 ж. шілденің 7 (+05) ::бір жақты ақпарат алу, сенімсіз болуы мүмкін --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 20:29, 2024 ж. шілденің 10 (+05) == Қазақстан Президентінің Резиденциясы (Алматы) == Кеш жарық, аталған мақалаға [[Үлгі:Ғимарат|Ғимарат]] үлгісі дұрыс болар [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 23:26, 2024 ж. тамыздың 22 (+05) :<nowiki>Кеш жарық! жақсы, түзетемін ~~~~</nowiki> [[Қатысушы:Daniyal.aidarov5|Daniyal.aidarov5]] ([[Қатысушы талқылауы:Daniyal.aidarov5|талқылау]]) 23:34, 2024 ж. тамыздың 22 (+05) == Хиросима == тексерістен өтпеді, түзетіп адам қалпына келтіру керек [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 23:49, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) l2p9jxcr3d374dhr2905rjpo8586cv6 3404466 3404161 2024-11-24T09:09:29Z Daniyal.aidarov5 119690 /* Хиросима */ Жауап беру 3404466 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Daniyal.aidarov5}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 22:27, 2022 ж. сәуірдің 24 (+06) == Мақаланы дамыту == Кеш жарық, мақалаларды толықтырып, түзетіп жатқаңызға рахмет. Алайда сіз орыс тілінен аудара салып, (кейде орысша сөздер қалып қойып жатыр) біржақты мәліметтен алу күмән тудырып отыр. Сосын дереккөз бірден нүктеден немесе сөзден кейін қойылады. Сізде бәрі бөлек тұр, дұрыс емес. Айтқан кемшіліктерді барлық өзіңіз өңдеп шыққан мақалаларда түзетіп шығуыңызды өтінемін. Рақмет [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 00:08, 2024 ж. шілденің 7 (+05) :Кеш жарық! :Түсінікті, өзгертемін. Рақмет. :Орысша уикипедиядан аударған күмәнді ме? [[Қатысушы:Daniyal.aidarov5|Daniyal.aidarov5]] ([[Қатысушы талқылауы:Daniyal.aidarov5|талқылау]]) 00:18, 2024 ж. шілденің 7 (+05) ::бір жақты ақпарат алу, сенімсіз болуы мүмкін --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 20:29, 2024 ж. шілденің 10 (+05) == Қазақстан Президентінің Резиденциясы (Алматы) == Кеш жарық, аталған мақалаға [[Үлгі:Ғимарат|Ғимарат]] үлгісі дұрыс болар [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 23:26, 2024 ж. тамыздың 22 (+05) :<nowiki>Кеш жарық! жақсы, түзетемін ~~~~</nowiki> [[Қатысушы:Daniyal.aidarov5|Daniyal.aidarov5]] ([[Қатысушы талқылауы:Daniyal.aidarov5|талқылау]]) 23:34, 2024 ж. тамыздың 22 (+05) == Хиросима == тексерістен өтпеді, түзетіп адам қалпына келтіру керек [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 23:49, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) :Қайырлы күн! :Жақсы [[Қатысушы:Daniyal.aidarov5|Daniyal.aidarov5]] ([[Қатысушы талқылауы:Daniyal.aidarov5|талқылау]]) 14:09, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) c6q9u6n800fpmfqknzohhvt1iwhb88o 3404472 3404466 2024-11-24T09:27:49Z Daniyal.aidarov5 119690 /* Хиросима */ Жауап беру 3404472 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Daniyal.aidarov5}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 22:27, 2022 ж. сәуірдің 24 (+06) == Мақаланы дамыту == Кеш жарық, мақалаларды толықтырып, түзетіп жатқаңызға рахмет. Алайда сіз орыс тілінен аудара салып, (кейде орысша сөздер қалып қойып жатыр) біржақты мәліметтен алу күмән тудырып отыр. Сосын дереккөз бірден нүктеден немесе сөзден кейін қойылады. Сізде бәрі бөлек тұр, дұрыс емес. Айтқан кемшіліктерді барлық өзіңіз өңдеп шыққан мақалаларда түзетіп шығуыңызды өтінемін. Рақмет [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 00:08, 2024 ж. шілденің 7 (+05) :Кеш жарық! :Түсінікті, өзгертемін. Рақмет. :Орысша уикипедиядан аударған күмәнді ме? [[Қатысушы:Daniyal.aidarov5|Daniyal.aidarov5]] ([[Қатысушы талқылауы:Daniyal.aidarov5|талқылау]]) 00:18, 2024 ж. шілденің 7 (+05) ::бір жақты ақпарат алу, сенімсіз болуы мүмкін --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 20:29, 2024 ж. шілденің 10 (+05) == Қазақстан Президентінің Резиденциясы (Алматы) == Кеш жарық, аталған мақалаға [[Үлгі:Ғимарат|Ғимарат]] үлгісі дұрыс болар [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 23:26, 2024 ж. тамыздың 22 (+05) :<nowiki>Кеш жарық! жақсы, түзетемін ~~~~</nowiki> [[Қатысушы:Daniyal.aidarov5|Daniyal.aidarov5]] ([[Қатысушы талқылауы:Daniyal.aidarov5|талқылау]]) 23:34, 2024 ж. тамыздың 22 (+05) == Хиросима == тексерістен өтпеді, түзетіп адам қалпына келтіру керек [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 23:49, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) :Қайырлы күн! :Жақсы [[Қатысушы:Daniyal.aidarov5|Daniyal.aidarov5]] ([[Қатысушы талқылауы:Daniyal.aidarov5|талқылау]]) 14:09, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) :@[[Қатысушы:Kasymov|Kasymov]] енді ше? :[[Хиросима]] [[Қатысушы:Daniyal.aidarov5|Daniyal.aidarov5]] ([[Қатысушы талқылауы:Daniyal.aidarov5|талқылау]]) 14:27, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) nu163bnp5z8vhljuu7gv7divx9ojjez Қатысушы:Casserium/№2 зертхана 2 684569 3404109 3395099 2024-11-23T14:32:34Z Casserium 68287 3404109 wikitext text/x-wiki === Бұрынғы банктер === ; Жеке банктер # Eco Center Bank (бұрынғы Альфа-Банк) — 2022 жылы [[Банк ЦентрКредит]]ке қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # Пәкістан Ұлттық Банкі — 2021 жылы банктік лицензиясын тапсырды # [[АТФ Банк]] (бұрынғы Алматы сауда-қаржы банкі) — 2021 жылы [[Jusan Bank]]-ке қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # First Heartland Bank (бұрынғы ABN Amro, RBS, Банк ЭкспоКредит) — 2019 жылы [[Jusan Bank]]-ке қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # [[Қазкоммерцбанк]] (бұрынғы Медеу Банк) — 2018 жылы [[Қазақстан Халық банкі]]не қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # EU Bank (бұрынғы Алкобанк, БанкПозитив) — 2016 жылы [[Еуразиялық банк]]ке қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # [[БТА Банкі]] (бұрынғы ТұранӘлем Банкі) — 2015 жылы банктік лицензиясын тапсырды # [[Темірбанк]] — 2015 жылы [[ForteBank]]-ке (бұрынғы [[Альянс банк|Альянс Банкіне]]) қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # ABC Bank (бұрынғы Метрокомбанк, [[ForteBank]]) — 2015 жылы [[ForteBank]]-ке (бұрынғы [[Альянс банк|Альянс Банкіне]]) қосылуына байланысты банктік лицензиясын тапсырды # Кредит Алтын Банк — 2011 жылы лицензиясынан айырылды # Экспресс Банк — 2009 жылы банктік лицензиясын тапсырды # Наурыз Банк Қазақстан (бұрынғы Қазагропромбанк) — 2005 жылы лицензиясынан айырылды # [[Бизнесбанк]], Көмірбанк — 2001 жылы лицензиясынан айырылды # Нефтехимбанк — 2000 жылы лицензиясынан айырылды # Игілік-банк, Казпочтабанк, Цветметбанк — 1998 жылы лицензиясынан айырылды # Крамдс-банк — 1996 жылы лицензиясынан айырылды ; Мемлекеттік банктер # Тұранбанк, Alem Bank Kazakhstan — 1997 жылы біріктіріліп, ТұранӘлем Банкі құрылды. 1998 жылы жекешелендірілді. # Жилстройбанк — 1998 жылы сатылып, [[Банк ЦентрКредит]]ке қосылды # Казкредсоцбанк — 1997 жылы Жилстройбанкке қосылды # Қазақстанның мемлекеттiк Даму банкi — 1994 жылы құрылып, 1995 жылы Қазақстанның мемлекеттiк Экспорт-импорт банкiне қосылды o6p7sec4ztxnrgxe3supjxzrb9d3v8l 3404366 3404109 2024-11-24T02:04:12Z Casserium 68287 3404366 wikitext text/x-wiki == Республикалық маңызы бар жолдар == <center> {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" ! Жол индексі !! Автомобиль жолының атауы !! Ұзындығы, [[километр|км]] |- bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">KАZ01</span>''' </center> |[[Астана]] – [[Қарағанды]] (айналма жолымен) – [[Алматы]] |<center>1207,95</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">KАZ02</span>''' </center> |[[Астана]] – [[Көкшетау]] (айналма жолымен) – [[Петропавл]] – РФ шекарасы (Жаңа Жол ө/п) |<center>526</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">KАZ03</span>''' </center> |[[Астана]] – [[Атбасар]] – [[Жақсы (ауыл)|Жақсы]] – [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] – [[Сарыкөл (Сарыкөл ауданы)|Сарыкөл]] – [[Қостанай]] (айналма жолымен) – РФ шекарасы (Қайрақ ө/п) |<center>860,3</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">KАZ04</span>''' </center> |[[Астана]] – [[Шідерті (Павлодар облысы)|Шідерті]] – [[Павлодар]] – [[Успенка (Павлодар облысы)|Успенка]] – РФ шекарасы (Қосақ ө/п) |<center>638</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">KАZ0</span>''' </center> | |<center></center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">KАZ0</span>''' </center> | |<center></center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">KАZ0</span>''' </center> | |<center></center> |} huiaoub9vmaw890faihvhp1stvxa3ir Нұрлан Сатыбалдыұлы Әуесбаев 0 689221 3404309 3217862 2024-11-23T22:04:31Z Casserium 68287 3404309 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер |Қазақша есімі=Нұрлан Сатыбалдыұлы Әуесбаев |Суреті=Nurlan Auesbaev.png |Атауы=Әуесбаев 2023 |Титулы=[[Қазақстан Парламентінің Мәжілісі|Қазақстан Мәжілісі]] [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 8-сайланым депутаттары|VIII-шақырылымы]]ның депутаты |Ту=Assembly of the Parliament of the Republic of Kazakhstan logo.svg |Ту2=Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg |Басқара бастады=29 наурыз 2023 жылдан бері |Басқаруын аяқтады= |Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] |Премьер=[[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]] |Титулы_2=[[Азат Жалпыұлттық социал-демократиялық партия|ЖСДП]]-ның [[Астана]]дағы филиалының төрағасы |Ту_2=Emblem of Astana (latin).svg |Басқара бастады_2=[[2021 жыл]]дан бастап |Туған жері=қазіргі [[Түркістан облысы]], [[Қазақстан]] |Туған күні=17.5.1957 |Білімі=[[Оңтүстік Қазақстан университеті|М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті]]}} '''Нұрлан Сатыбалдыұлы Әуесбаев''' ([[17 мамыр]] [[1957 жыл|1957]], [[Түркістан облысы|Оңтүстік Қазақстан облысы]]) — [[қазақстан]]дық саяси және партиялық қайраткер, 2021 жылдан бастап [[Жалпыұлттық социал-демократиялық партия|ЖСДП]]-ның [[Астана|Астанадағы]] филиалының төрағасы, [[Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 8-сайланым депутаттары|Парламент Мәжілісі VIII-шақырылымының депутаты]], [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|2022 жылғы Қазақстан президент сайлауының]] ЖСДП атынан шыққан үміткері.<ref>{{Cite web|url=https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/nurlan-auesbaev-jalpyiulttyik-sotsial-demokratiyalyik-343530/|title=Нұрлан Әуесбаев Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы атынан президенттікке ұсынылды|publisher=tengrinews|date=10.10.2022|access-date=10.10.2022|lang=kk}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nurlan-auesbaev-sootvetstvuet-trebovaniyam-kandidatam-480033/amp/|title=Нурлан Ауесбаев соответствует требованиям к кандидатам в президенты - ЦИК|publisher=tengrinews|date=10.10.2022|access-date=10.10.2022|lang=ru}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.azattyq.org/a/32069377.html|title=ЖСДП кандидаты Нұрлан Әуесбаев ОСК-ға құжаттарын өткізді|publisher=[[Азаттық радиосы]]|date=7.10.2022|lang=kk}}</ref> == Өмірбаяны == Нұрлан Әуесбаев [[1957 жыл|1957 жылдың]] [[5 мамыр|5 мамырында]], [[Түркістан облысы|Түркістан облысында]] дүниеге келді.<ref name=":0">[https://stan.kz/nyrlan-auesbaev-prezidenttikke-kandidat-boldi-371237/ Нұрлан Әуесбаев Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясының (ОСДП) атынан президенттікке кандидат болып ұсынылды, деп хабарлайды Stan.kz ақпарат агенттігі.] stan.kz. 1.10.2022.</ref> [[Арғын]] тайпасының [[Қаракесек (Арғын)|Қаракесек]] руының [[Ақшатау болысы (Семей облысы)|Керней]] бөлімінен шыққан. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетте]] білім алып, [[Астана|Астанаға]] көшті.<ref name=":0" /> 2021 жылы ЖСДП партиясының Астанадағы филиалының төрағасы болып тағайындалды. 2022 жылы 1 қазан күні ЖСДП-ның 19-шы кезектен тыс съезінде ол [[Қазақстандағы президент сайлауы (2022)|2022 жылғы президент сайлауына]] партия атынан қатысатын үміткер болып таңдалды. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:2022 жылғы Қазақстандағы президент сайлауының қатысушылары]] [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:Жалпыұлттық Социал-демократиялық партия мүшелері]] [[Санат:Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті түлектері]] pck8x9wx13ah8xiq1pe508p97tgqwga Трипура (халық) 0 693043 3404089 3130532 2024-11-23T13:32:11Z Мағыпар 100137 нақтылау 3404089 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>Большая советская энциклопедия https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады.<ref>Советская историческая энциклопедия https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90</ref> Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген. == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>Типура https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/</ref> == Тарихы == Трипуралар өз княздықтарын құрды (XVI ғ. басы). 1960 жылдары олар автономия үшін белсенді күрес жүргізіп, 1972 жылы Трипура штатын құрды. == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Типпера http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP</ref> == Өмір салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] lm1q4v3fbiwhzaopmru6zxnf5ioatpw 3404090 3404089 2024-11-23T13:33:32Z Мағыпар 100137 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ толықтыру 3404090 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады.<ref>Советская историческая энциклопедия https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90</ref> Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген. == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>Типура https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/</ref> == Тарихы == Трипуралар өз княздықтарын құрды (XVI ғ. басы). 1960 жылдары олар автономия үшін белсенді күрес жүргізіп, 1972 жылы Трипура штатын құрды. == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Типпера http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP</ref> == Өмір салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] dts8n5sixa8qfhq1rvcqbumwewgyqrz 3404091 3404090 2024-11-23T13:34:37Z Мағыпар 100137 /* Тілі */ нақтылау 3404091 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Трипура|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>Типура https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/</ref> == Тарихы == Трипуралар өз княздықтарын құрды (XVI ғ. басы). 1960 жылдары олар автономия үшін белсенді күрес жүргізіп, 1972 жылы Трипура штатын құрды. == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Типпера http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP</ref> == Өмір салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] auqwabuf8dzlhz2q2p7iany2gra2q88 3404092 3404091 2024-11-23T13:35:37Z Мағыпар 100137 /* Діні */ нақтылау 3404092 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Трипура|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Трипура|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Трипуралар өз княздықтарын құрды (XVI ғ. басы). 1960 жылдары олар автономия үшін белсенді күрес жүргізіп, 1972 жылы Трипура штатын құрды. == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Типпера http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP</ref> == Өмір салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] bq7mgafrdftiuifih5rj0a314k2ff19 3404093 3404092 2024-11-23T13:37:33Z Мағыпар 100137 нақтылау 3404093 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Трипуралар өз княздықтарын құрды (XVI ғ. басы). 1960 жылдары олар автономия үшін белсенді күрес жүргізіп, 1972 жылы Трипура штатын құрды. == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған.<ref name="Reference1">народы мира / Типпера </ref> == Өмір салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP|title=Әлем халықтары/Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] bkfx67xfo63bzp18y9u8r2syaxxbhxt 3404094 3404093 2024-11-23T13:37:57Z Мағыпар 100137 /* Кәсібі */ 3404094 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Трипуралар өз княздықтарын құрды (XVI ғ. басы). 1960 жылдары олар автономия үшін белсенді күрес жүргізіп, 1972 жылы Трипура штатын құрды. == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған. == Өмір салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP|title=Әлем халықтары/Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] mon3wu4wsvuocwn3rhk9bioqap9cn98 3404096 3404094 2024-11-23T13:39:17Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ нақтылау 3404096 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Трипуралар өз княздықтарын құрды (XVI ғ. басы). 1960 жылдары олар автономия үшін белсенді күрес жүргізіп, 1972 жылы Трипура штатын құрды. == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған. == Тұрмыс салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP|title=Әлем халықтары/Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] hok2zajkxd94s3ew4abtkk9w5q5b8tu 3404098 3404096 2024-11-23T13:41:02Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ 3404098 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Трипуралар өз княздықтарын құрды (XVI ғ. басы). 1960 жылдары олар автономия үшін белсенді күрес жүргізіп, 1972 жылы Трипура штатын құрды. == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған. == Тұрмыс салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP|title=Әлем халықтары/Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] pwueybx8wfay2te50u9n94lcm1p76ro 3404100 3404098 2024-11-23T13:56:29Z Мағыпар 100137 /* Тарихы */ дереккөз 3404100 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Солтүстік-шығыстан қоныс аударушылар ағынымен трипурдың ата-бабалары біртіндеп қазіргі Трипура штатының аумағына қоныстандырып, олардың ықпалын кеңейтті. Осы жерде нығайып, олар XVI ғасырдың басында гүлденген өз мемлекетін құрды. Екі мың жылдан астам уақыт бойы, 1949 жылы Үнді Одағына қосылғанға дейін, Трипура княздігін Жергілікті Деббарма әулеті басқарды. 1960 жылдары халық автономияны тану үшін белсенді күрес жүргізді, нәтижесінде 1972 жылы Трипура штаты құрылды.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған. == Тұрмыс салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP|title=Әлем халықтары/Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] jjccsfw5vuwtdmct4efwlnxorv1iy1f 3404101 3404100 2024-11-23T13:58:38Z Мағыпар 100137 /* Кәсібі */ дереккөз 3404101 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Солтүстік-шығыстан қоныс аударушылар ағынымен трипурдың ата-бабалары біртіндеп қазіргі Трипура штатының аумағына қоныстандырып, олардың ықпалын кеңейтті. Осы жерде нығайып, олар XVI ғасырдың басында гүлденген өз мемлекетін құрды. Екі мың жылдан астам уақыт бойы, 1949 жылы Үнді Одағына қосылғанға дейін, Трипура княздігін Жергілікті Деббарма әулеті басқарды. 1960 жылдары халық автономияны тану үшін белсенді күрес жүргізді, нәтижесінде 1972 жылы Трипура штаты құрылды.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған.<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4204315|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP|title=Әлем халықтары/Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] qs056br1kytfo4nis4cf9rnsquu7fpf 3404104 3404101 2024-11-23T14:04:53Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ толықтыру 3404104 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Солтүстік-шығыстан қоныс аударушылар ағынымен трипурдың ата-бабалары біртіндеп қазіргі Трипура штатының аумағына қоныстандырып, олардың ықпалын кеңейтті. Осы жерде нығайып, олар XVI ғасырдың басында гүлденген өз мемлекетін құрды. Екі мың жылдан астам уақыт бойы, 1949 жылы Үнді Одағына қосылғанға дейін, Трипура княздігін Жергілікті Деббарма әулеті басқарды. 1960 жылдары халық автономияны тану үшін белсенді күрес жүргізді, нәтижесінде 1972 жылы Трипура штаты құрылды.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған.<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4204315|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP|title=Әлем халықтары/Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары көршілерінің тағамынан айтарлықтай ерекшеленеді. Олар вегетариандықты ұстанбайды, олардың диетасының негізі - шошқа етінен, қой етінен, тауық етінен, балықтан, тасбақадан, асшаяндардан, крабтардан және бақалардан жасалған тағамдар. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] iva8nx869qq0bzw7fndzw5elcf6lpfr 3404105 3404104 2024-11-23T14:05:38Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі тағамдары */ дереккөз 3404105 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Солтүстік-шығыстан қоныс аударушылар ағынымен трипурдың ата-бабалары біртіндеп қазіргі Трипура штатының аумағына қоныстандырып, олардың ықпалын кеңейтті. Осы жерде нығайып, олар XVI ғасырдың басында гүлденген өз мемлекетін құрды. Екі мың жылдан астам уақыт бойы, 1949 жылы Үнді Одағына қосылғанға дейін, Трипура княздігін Жергілікті Деббарма әулеті басқарды. 1960 жылдары халық автономияны тану үшін белсенді күрес жүргізді, нәтижесінде 1972 жылы Трипура штаты құрылды.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған.<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4204315|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP|title=Әлем халықтары/Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары көршілерінің тағамынан айтарлықтай ерекшеленеді. Олар вегетариандықты ұстанбайды, олардың диетасының негізі - шошқа етінен, қой етінен, тауық етінен, балықтан, тасбақадан, асшаяндардан, крабтардан және бақалардан жасалған тағамдар.<ref>{{cite web|url=https://altai-ses.ru/4198d54081/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 18m7yydo2wuivgbtrgytwnpgjfvvwqf 3404106 3404105 2024-11-23T14:08:03Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ дереккөз 3404106 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Солтүстік-шығыстан қоныс аударушылар ағынымен трипурдың ата-бабалары біртіндеп қазіргі Трипура штатының аумағына қоныстандырып, олардың ықпалын кеңейтті. Осы жерде нығайып, олар XVI ғасырдың басында гүлденген өз мемлекетін құрды. Екі мың жылдан астам уақыт бойы, 1949 жылы Үнді Одағына қосылғанға дейін, Трипура княздігін Жергілікті Деббарма әулеті басқарды. 1960 жылдары халық автономияны тану үшін белсенді күрес жүргізді, нәтижесінде 1972 жылы Трипура штаты құрылды.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған.<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4204315|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=532 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP|title=Әлем халықтары/Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары көршілерінің тағамынан айтарлықтай ерекшеленеді. Олар вегетариандықты ұстанбайды, олардың диетасының негізі - шошқа етінен, қой етінен, тауық етінен, балықтан, тасбақадан, асшаяндардан, крабтардан және бақалардан жасалған тағамдар.<ref>{{cite web|url=https://altai-ses.ru/4198d54081/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] l5zi0qxkit9rvt7vf9q5c3x7fl5g6wd 3404107 3404106 2024-11-23T14:11:20Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ дереккөз 3404107 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Солтүстік-шығыстан қоныс аударушылар ағынымен трипурдың ата-бабалары біртіндеп қазіргі Трипура штатының аумағына қоныстандырып, олардың ықпалын кеңейтті. Осы жерде нығайып, олар XVI ғасырдың басында гүлденген өз мемлекетін құрды. Екі мың жылдан астам уақыт бойы, 1949 жылы Үнді Одағына қосылғанға дейін, Трипура княздігін Жергілікті Деббарма әулеті басқарды. 1960 жылдары халық автономияны тану үшін белсенді күрес жүргізді, нәтижесінде 1972 жылы Трипура штаты құрылды.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған.<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4204315|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі.<ref>{{cite web|url=https://dir.md/ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=532 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP|title=Әлем халықтары/Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары көршілерінің тағамынан айтарлықтай ерекшеленеді. Олар вегетариандықты ұстанбайды, олардың диетасының негізі - шошқа етінен, қой етінен, тауық етінен, балықтан, тасбақадан, асшаяндардан, крабтардан және бақалардан жасалған тағамдар.<ref>{{cite web|url=https://altai-ses.ru/4198d54081/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 74mimlnza2ietcs6m5pm4a3h25smr2f 3404108 3404107 2024-11-23T14:14:21Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ сурет қою 3404108 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Трипура |төл атауы = типпера |сурет = Traditional dress of Tripura.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 270 000 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}}, {{Байрақ|Бангладеш}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = тибет-бирма тілдері |діні = [[индуизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Типура''' (типпера) — [[Үндістан]]ның шығыс бөлігіндегі халық (Трипура одақтық территориясы).<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/history/soviet-historical-encyclopedia/tipura|title=Кеңестік тарихи энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> Шамамен саны 270 мың адам. (1971).<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bse/%D0%A2%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0|title=Үлкен Кеңестік Энциклопедия|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> 90 мың адам Бангладеште тұрады. == Тілі == Тілі тибет-бирма тілдер тобына жатады. Жазуы бенгал әліпбиіне негізделген.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/17556/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%A3%D0%A0%D0%90|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Діні == Діні - вишнуизм түріндегі [[индуизм]].<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2123476-tipura/|title=Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тарихы == Солтүстік-шығыстан қоныс аударушылар ағынымен трипурдың ата-бабалары біртіндеп қазіргі Трипура штатының аумағына қоныстандырып, олардың ықпалын кеңейтті. Осы жерде нығайып, олар XVI ғасырдың басында гүлденген өз мемлекетін құрды. Екі мың жылдан астам уақыт бойы, 1949 жылы Үнді Одағына қосылғанға дейін, Трипура княздігін Жергілікті Деббарма әулеті басқарды. 1960 жылдары халық автономияны тану үшін белсенді күрес жүргізді, нәтижесінде 1972 жылы Трипура штаты құрылды.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі кәсібі – суармалы [[егіншілік]] ([[күріш]], мақта, [[көкөністер]], бұршақ дақылдары). Буйволдар, ешкілер, шошқалар, құстар өсіреді. Қолөнерден – иіру, тоқу дамыған.<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4204315|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Отбасы шағын, туыстық есеп рулық, үлкен ұл некеден кейін үйінде қалса мұрагер болады, әйтпесе оны кенжесі ауыстырады. Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], қалыңдық үшін екі жыл жұмыспен өтеу жиі кездеседі.<ref>{{cite web|url=https://dir.md/ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === [[Сурет:Tripuri girls.jpg|нобай|оңға|200px|Трипури қыздары өздерінің дәстүрлі киімдерімен]] Ауылдары үлкен, әдетте өзендердің жағасында орналасқан. Үйлері бамбуктан жасалған, қадаларда орналасқан, шатыры жапырақ немесе шөптен жабылған.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=532 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер киімі – ақ немесе қара қысқа күрте, лунги және ақ сәлде, әйелдер киімі – кеудеге оралған мата, мақта немесе жібек [[белдемше]], иығына жамылғы жабылады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TIPP|title=Әлем халықтары/Типпера|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Дәстүрлі тағамдары көршілерінің тағамынан айтарлықтай ерекшеленеді. Олар вегетариандықты ұстанбайды, олардың диетасының негізі - шошқа етінен, қой етінен, тауық етінен, балықтан, тасбақадан, асшаяндардан, крабтардан және бақалардан жасалған тағамдар.<ref>{{cite web|url=https://altai-ses.ru/4198d54081/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Трипура|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-23|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 5mgez72bhxa8dkljkzh00o5u0s6wefj Тобело (халық) 0 693076 3404392 3130533 2024-11-24T06:06:34Z Мағыпар 100137 нақтылау 3404392 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>Современная энциклопедия https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678</ref><ref>Значение слова тобело https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>Современная энциклопедия Тобело https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>Современная энциклопедия - тобело http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo</ref> Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған. == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі.<ref name="Reference1">народы мира / Тобело http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE</ref> == Өмір салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған. Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды. Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] d4b7xehz06ogg5eehyfi3dh210nfb8p 3404393 3404392 2024-11-24T06:08:41Z Мағыпар 100137 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ нақтылау 3404393 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678</|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> <ref>Значение слова тобело https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>Современная энциклопедия Тобело https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>Современная энциклопедия - тобело http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo</ref> Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған. == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі.<ref name="Reference1">народы мира / Тобело http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE</ref> == Өмір салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған. Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды. Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] erxqkvme4ahnp3wn7jwhu9p3kawtgei 3404394 3404393 2024-11-24T06:11:47Z Мағыпар 100137 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ нақтылау 3404394 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE|title=Тобело сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>Современная энциклопедия Тобело https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>Современная энциклопедия - тобело http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo</ref> Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған. == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі.<ref name="Reference1">народы мира / Тобело http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE</ref> == Өмір салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған. Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды. Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] 8y2ry92jes2pmtmxc32rcere6s2fmy8 3404395 3404394 2024-11-24T06:12:53Z Мағыпар 100137 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ нақтылау 3404395 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE|title=Тобело сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>Современная энциклопедия - тобело http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo</ref> Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған. == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі.<ref name="Reference1">народы мира / Тобело http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE</ref> == Өмір салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған. Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды. Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] ofw935ztlizwmf3a5h4jmuqv60r9xki 3404396 3404395 2024-11-24T06:14:38Z Мағыпар 100137 /* Тілі */ нақтылау 3404396 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE|title=Тобело сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]]. Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі.<ref name="Reference1">народы мира / Тобело http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE</ref> == Өмір салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған. Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды. Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref name="Reference1"/> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] 0h4l15uqxu4vdcd193ma261fg6799zl 3404397 3404396 2024-11-24T06:16:01Z Мағыпар 100137 нақтылау 3404397 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE|title=Тобело сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]]. Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі. == Өмір салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған. Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды. Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE|title=Әлем халықтары/Тобело |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] t6vnm7bk2qc2g8rddixncl6qrtpoafj 3404398 3404397 2024-11-24T06:16:52Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ нақтылау 3404398 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE|title=Тобело сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]]. Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі. == Тұрмыс салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды. Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE|title=Әлем халықтары/Тобело |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] 44etxrtezy6m96al28dl40he2hokp73 3404399 3404398 2024-11-24T06:17:20Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ нақтылау 3404399 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE|title=Тобело сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]]. Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі. == Тұрмыс салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды. Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE|title=Әлем халықтары/Тобело |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] 8353c1bj5a59gpgjbytuugz0h3k08li 3404400 3404399 2024-11-24T06:17:56Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ нақтылау 3404400 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE|title=Тобело сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]]. Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі. == Тұрмыс салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған. === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды. === Дәстүрлі тағамдары === Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE|title=Әлем халықтары/Тобело |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] tbdavrk7wril9ipy2fuegt950g22lq2 3404401 3404400 2024-11-24T06:19:40Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ дереккөз 3404401 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE|title=Тобело сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]]. Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі. == Тұрмыс салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тобело |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды. === Дәстүрлі тағамдары === Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE|title=Әлем халықтары/Тобело |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] 0ni7zqa26qfp9f5ksn9xz44ypdh4az3 3404403 3404401 2024-11-24T06:21:22Z Мағыпар 100137 /* Кәсібі */ дереккөз 3404403 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE|title=Тобело сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]]. Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі.<ref>{{cite web|url=https://dir.md/ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тобело |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды. === Дәстүрлі тағамдары === Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE|title=Әлем халықтары/Тобело |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] 282gu4vq6s9dd8fwqjn4uqf7uj3i8gn 3404406 3404403 2024-11-24T06:24:11Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі киімдері */ дереккөз 3404406 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тобело |төл атауы = каунг, боэнг, додинг |сурет = US Navy 100713-N-6410J-121 Capt. Lisa M. Franchetti, commander of Pacific Partnership 2010, presents a plaque to Indonesian official Hein Namotemo.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 85 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]], [[суннизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тобело''' (өз атауы - ''каунг'', ''боэнг'', ''додинг'')<ref>{{cite web|url=https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/207546-tobelo/|title=Тобело халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> — [[Индонезия]]да тұратын [[Солтүстік Халмахер халықтары]]ның бірі.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc1p/47678|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE|title=Тобело сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Жалпы саны 85 мың адам.<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11354-%D0%A2%D0%9E%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%9E|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар бірнеше субэтникалық топтарға бөлінеді (кау, боэнг, додинг, т.б.). == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]]. Диалектілері: боэнг, додинга, гамсунги. Тернат және индонезия тілдері де кең таралған.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/tobelo|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тобелолардың көпшілігі христиандық реформаторлар, аз бөлігі (соның ішінде додинг) [[Сунниттер|сүнниттік мұсылмандар]]. == Кәсібі == Негізгі кәсіптері қолмен атқарылатын [[егіншілік]] ([[түйнек]], тамыржемісті дақылдар, [[банан]], бұршақ дақылдары, күріш, саго өндіру), [[балық аулау]] және теңіз кәсіпшілігі.<ref>{{cite web|url=https://dir.md/ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тобело|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Неке [[Некеден кейінгі қоныс|патрилокальды]], туыстық есеп екі жақты, қалыңдыққа төлем төлеу қолданылады. Ән айту, би билеу халық ауыз әдебиеті дамыған.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тобело |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Елді мекендер әдетте жағалауда орналасқан. Тұрғын үйлер (таху) жер үсті, бамбуктен, төбесі саго жапырақтарымен жабылған. === Дәстүрлі киімдері === Бұрын тападан тігілген денені жабатын жабындылар киген, бірақ кейін оларды малай және еуропалық үлгідегі киімдер алмастырды.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=534|барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Негізгі тағамдары - балық (шикі, кептірілген, тұздалған), сондай-ақ көкөністер (күріш, саго, банан, маниок, тәтті картоптан пісірілген өнімдер).<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOBE|title=Әлем халықтары/Тобело |author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] kxx048pg6mrgr2lrp58i69274tmhqlz Тогутил 0 693106 3404409 3130534 2024-11-24T06:34:29Z Мағыпар 100137 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ нақтылау 3404409 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тогутил |төл атауы = |сурет = Natives of Halmahera Island.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тогутил''' — [[Индонезия]]да тұратын жалпы саны 1 мың адам болатын ұлт.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/togutil|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> [[Хальмахера (арал)|Халмахера]] аралында тұрады.<ref>Значение слова тогутил https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB</ref> Олар Солтүстік Халмахер халықтарының қатарына жатады, 3-10 отбасынан тұратын шашыраңқы көшпелі аумақтық топтарға бөлінеді, ең үлкені (кусури) Солтүстік Халмахера түбегінің орталығында. == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB</ref> == Діні == Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, [[Христиандық|христиандар]] (реформаттар).<ref>Современная энциклопедия ТОГУТИЛ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11368-%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%A3%D0%A2%D0%98%D0%9B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі өмір салты көшіп жүреді. Негізгі кәсібі ірі аңдарды (бұғы, жабайы қабандар) жеке, итпен аулау. Негізгі қару – садақ, найза. 1920 жылдардан бастап бірте-бірте отырықшы өмір салтына көшті және тропикалық қолмен атқарылатын егіншілікпен, саго өндірумен айналысады.<ref>народы мира / Тогутил http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOGU</ref> == Өмір салты == Елді мекендері өзендердің төменгі ағысында, ормандардың маңында және көлдердің жағасында шашыраңқы орналасқан. Көшпелі халық болғандықтан олар бір мекеннен екінші мекенге көшуді жеңілдету үшін үйлерін негізінен жапырақтар мен бұтақтардан салады. Ерлер де, әйелдер де денені орайтын мата киеді, кейде матаны беліне байланған әйелдерді кездестіруге болады. Балалар жалаңаш жүреді.<ref>Тогутил https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1650322</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] arx3l2x8g3gejw6oxynzuusauzbv6nb 3404410 3404409 2024-11-24T06:36:16Z Мағыпар 100137 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ нақтылау 3404410 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тогутил |төл атауы = |сурет = Natives of Halmahera Island.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тогутил''' — [[Индонезия]]да тұратын жалпы саны 1 мың адам болатын ұлт.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/togutil|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> [[Хальмахера (арал)|Халмахера]] аралында тұрады.<ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар Солтүстік Халмахер халықтарының қатарына жатады, 3-10 отбасынан тұратын шашыраңқы көшпелі аумақтық топтарға бөлінеді, ең үлкені (кусури) Солтүстік Халмахера түбегінің орталығында. == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB</ref> == Діні == Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, [[Христиандық|христиандар]] (реформаттар).<ref>Современная энциклопедия ТОГУТИЛ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11368-%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%A3%D0%A2%D0%98%D0%9B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі өмір салты көшіп жүреді. Негізгі кәсібі ірі аңдарды (бұғы, жабайы қабандар) жеке, итпен аулау. Негізгі қару – садақ, найза. 1920 жылдардан бастап бірте-бірте отырықшы өмір салтына көшті және тропикалық қолмен атқарылатын егіншілікпен, саго өндірумен айналысады.<ref>народы мира / Тогутил http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOGU</ref> == Өмір салты == Елді мекендері өзендердің төменгі ағысында, ормандардың маңында және көлдердің жағасында шашыраңқы орналасқан. Көшпелі халық болғандықтан олар бір мекеннен екінші мекенге көшуді жеңілдету үшін үйлерін негізінен жапырақтар мен бұтақтардан салады. Ерлер де, әйелдер де денені орайтын мата киеді, кейде матаны беліне байланған әйелдерді кездестіруге болады. Балалар жалаңаш жүреді.<ref>Тогутил https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1650322</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] h8e34c5cbxsioa0jpvg9x8nomktv1js 3404411 3404410 2024-11-24T06:38:43Z Мағыпар 100137 /* Тілі */ 3404411 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тогутил |төл атауы = |сурет = Natives of Halmahera Island.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тогутил''' — [[Индонезия]]да тұратын жалпы саны 1 мың адам болатын ұлт.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/togutil|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> [[Хальмахера (арал)|Халмахера]] аралында тұрады.<ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар Солтүстік Халмахер халықтарының қатарына жатады, 3-10 отбасынан тұратын шашыраңқы көшпелі аумақтық топтарға бөлінеді, ең үлкені (кусури) Солтүстік Халмахера түбегінің орталығында. == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>{{cite web|url=https://sanstv.ru/dict/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Орыс тілінің түсіндірме сөздігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, [[Христиандық|христиандар]] (реформаттар).<ref>Современная энциклопедия ТОГУТИЛ https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11368-%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%A3%D0%A2%D0%98%D0%9B</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі өмір салты көшіп жүреді. Негізгі кәсібі ірі аңдарды (бұғы, жабайы қабандар) жеке, итпен аулау. Негізгі қару – садақ, найза. 1920 жылдардан бастап бірте-бірте отырықшы өмір салтына көшті және тропикалық қолмен атқарылатын егіншілікпен, саго өндірумен айналысады.<ref>народы мира / Тогутил http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOGU</ref> == Өмір салты == Елді мекендері өзендердің төменгі ағысында, ормандардың маңында және көлдердің жағасында шашыраңқы орналасқан. Көшпелі халық болғандықтан олар бір мекеннен екінші мекенге көшуді жеңілдету үшін үйлерін негізінен жапырақтар мен бұтақтардан салады. Ерлер де, әйелдер де денені орайтын мата киеді, кейде матаны беліне байланған әйелдерді кездестіруге болады. Балалар жалаңаш жүреді.<ref>Тогутил https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1650322</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] og1okoqj7cxeaqpyj95tkwz6g16o60v 3404412 3404411 2024-11-24T06:39:43Z Мағыпар 100137 /* Діні */ нақтылау 3404412 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тогутил |төл атауы = |сурет = Natives of Halmahera Island.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тогутил''' — [[Индонезия]]да тұратын жалпы саны 1 мың адам болатын ұлт.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/togutil|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> [[Хальмахера (арал)|Халмахера]] аралында тұрады.<ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар Солтүстік Халмахер халықтарының қатарына жатады, 3-10 отбасынан тұратын шашыраңқы көшпелі аумақтық топтарға бөлінеді, ең үлкені (кусури) Солтүстік Халмахера түбегінің орталығында. == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>{{cite web|url=https://sanstv.ru/dict/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Орыс тілінің түсіндірме сөздігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, [[Христиандық|христиандар]] (реформаттар).<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11368-%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%A3%D0%A2%D0%98%D0%9B|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі өмір салты көшіп жүреді. Негізгі кәсібі ірі аңдарды (бұғы, жабайы қабандар) жеке, итпен аулау. Негізгі қару – садақ, найза. 1920 жылдардан бастап бірте-бірте отырықшы өмір салтына көшті және тропикалық қолмен атқарылатын егіншілікпен, саго өндірумен айналысады.<ref>народы мира / Тогутил http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOGU</ref> == Өмір салты == Елді мекендері өзендердің төменгі ағысында, ормандардың маңында және көлдердің жағасында шашыраңқы орналасқан. Көшпелі халық болғандықтан олар бір мекеннен екінші мекенге көшуді жеңілдету үшін үйлерін негізінен жапырақтар мен бұтақтардан салады. Ерлер де, әйелдер де денені орайтын мата киеді, кейде матаны беліне байланған әйелдерді кездестіруге болады. Балалар жалаңаш жүреді.<ref>Тогутил https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1650322</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] hfyz4y7vp9gkxd6yuudpyzqew3dza7n 3404415 3404412 2024-11-24T06:42:38Z Мағыпар 100137 /* Кәсібі */ нақтылау 3404415 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тогутил |төл атауы = |сурет = Natives of Halmahera Island.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тогутил''' — [[Индонезия]]да тұратын жалпы саны 1 мың адам болатын ұлт.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/togutil|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> [[Хальмахера (арал)|Халмахера]] аралында тұрады.<ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар Солтүстік Халмахер халықтарының қатарына жатады, 3-10 отбасынан тұратын шашыраңқы көшпелі аумақтық топтарға бөлінеді, ең үлкені (кусури) Солтүстік Халмахера түбегінің орталығында. == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>{{cite web|url=https://sanstv.ru/dict/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Орыс тілінің түсіндірме сөздігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, [[Христиандық|христиандар]] (реформаттар).<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11368-%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%A3%D0%A2%D0%98%D0%9B|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі өмір салты көшіп жүреді. Негізгі кәсібі ірі аңдарды (бұғы, жабайы қабандар) жеке, итпен аулау. Негізгі қару – садақ, найза. 1920 жылдардан бастап бірте-бірте отырықшы өмір салтына көшті және тропикалық қолмен атқарылатын егіншілікпен, саго өндірумен айналысады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOGU|title=Әлем халықтары/Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Елді мекендері өзендердің төменгі ағысында, ормандардың маңында және көлдердің жағасында шашыраңқы орналасқан. Көшпелі халық болғандықтан олар бір мекеннен екінші мекенге көшуді жеңілдету үшін үйлерін негізінен жапырақтар мен бұтақтардан салады. Ерлер де, әйелдер де денені орайтын мата киеді, кейде матаны беліне байланған әйелдерді кездестіруге болады. Балалар жалаңаш жүреді.<ref>Тогутил https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1650322</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] d3o9iccz7n5vcakx8oauefjoy4jz2oe 3404417 3404415 2024-11-24T06:45:27Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ дереккөз 3404417 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тогутил |төл атауы = |сурет = Natives of Halmahera Island.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тогутил''' — [[Индонезия]]да тұратын жалпы саны 1 мың адам болатын ұлт.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/togutil|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> [[Хальмахера (арал)|Халмахера]] аралында тұрады.<ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар Солтүстік Халмахер халықтарының қатарына жатады, 3-10 отбасынан тұратын шашыраңқы көшпелі аумақтық топтарға бөлінеді, ең үлкені (кусури) Солтүстік Халмахера түбегінің орталығында. == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>{{cite web|url=https://sanstv.ru/dict/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Орыс тілінің түсіндірме сөздігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, [[Христиандық|христиандар]] (реформаттар).<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11368-%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%A3%D0%A2%D0%98%D0%9B|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі өмір салты көшіп жүреді. Негізгі кәсібі ірі аңдарды (бұғы, жабайы қабандар) жеке, итпен аулау. Негізгі қару – садақ, найза. 1920 жылдардан бастап бірте-бірте отырықшы өмір салтына көшті және тропикалық қолмен атқарылатын егіншілікпен, саго өндірумен айналысады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOGU|title=Әлем халықтары/Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == Елді мекендері өзендердің төменгі ағысында, ормандардың маңында және көлдердің жағасында шашыраңқы орналасқан. Көшпелі халық болғандықтан олар бір мекеннен екінші мекенге көшуді жеңілдету үшін үйлерін негізінен жапырақтар мен бұтақтардан салады.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Ерлер де, әйелдер де денені орайтын мата киеді, кейде матаны беліне байланған әйелдерді кездестіруге болады. Балалар жалаңаш жүреді.<ref>Тогутил https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1650322</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] m67fso4v309mtmffd5ubtz72ztn5gz2 3404419 3404417 2024-11-24T06:46:05Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ нақтылау 3404419 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тогутил |төл атауы = |сурет = Natives of Halmahera Island.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тогутил''' — [[Индонезия]]да тұратын жалпы саны 1 мың адам болатын ұлт.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/togutil|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> [[Хальмахера (арал)|Халмахера]] аралында тұрады.<ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар Солтүстік Халмахер халықтарының қатарына жатады, 3-10 отбасынан тұратын шашыраңқы көшпелі аумақтық топтарға бөлінеді, ең үлкені (кусури) Солтүстік Халмахера түбегінің орталығында. == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>{{cite web|url=https://sanstv.ru/dict/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Орыс тілінің түсіндірме сөздігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, [[Христиандық|христиандар]] (реформаттар).<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11368-%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%A3%D0%A2%D0%98%D0%9B|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі өмір салты көшіп жүреді. Негізгі кәсібі ірі аңдарды (бұғы, жабайы қабандар) жеке, итпен аулау. Негізгі қару – садақ, найза. 1920 жылдардан бастап бірте-бірте отырықшы өмір салтына көшті және тропикалық қолмен атқарылатын егіншілікпен, саго өндірумен айналысады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOGU|title=Әлем халықтары/Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Елді мекендері өзендердің төменгі ағысында, ормандардың маңында және көлдердің жағасында шашыраңқы орналасқан. Көшпелі халық болғандықтан олар бір мекеннен екінші мекенге көшуді жеңілдету үшін үйлерін негізінен жапырақтар мен бұтақтардан салады.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Ерлер де, әйелдер де денені орайтын мата киеді, кейде матаны беліне байланған әйелдерді кездестіруге болады. Балалар жалаңаш жүреді.<ref>Тогутил https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1650322</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] e5ennmmmyizrorngmkgln0qdmkp88i8 3404420 3404419 2024-11-24T06:46:51Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ нақтылау 3404420 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тогутил |төл атауы = |сурет = Natives of Halmahera Island.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тогутил''' — [[Индонезия]]да тұратын жалпы саны 1 мың адам болатын ұлт.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/togutil|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> [[Хальмахера (арал)|Халмахера]] аралында тұрады.<ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар Солтүстік Халмахер халықтарының қатарына жатады, 3-10 отбасынан тұратын шашыраңқы көшпелі аумақтық топтарға бөлінеді, ең үлкені (кусури) Солтүстік Халмахера түбегінің орталығында. == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>{{cite web|url=https://sanstv.ru/dict/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Орыс тілінің түсіндірме сөздігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, [[Христиандық|христиандар]] (реформаттар).<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11368-%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%A3%D0%A2%D0%98%D0%9B|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі өмір салты көшіп жүреді. Негізгі кәсібі ірі аңдарды (бұғы, жабайы қабандар) жеке, итпен аулау. Негізгі қару – садақ, найза. 1920 жылдардан бастап бірте-бірте отырықшы өмір салтына көшті және тропикалық қолмен атқарылатын егіншілікпен, саго өндірумен айналысады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOGU|title=Әлем халықтары/Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Елді мекендері өзендердің төменгі ағысында, ормандардың маңында және көлдердің жағасында шашыраңқы орналасқан. Көшпелі халық болғандықтан олар бір мекеннен екінші мекенге көшуді жеңілдету үшін үйлерін негізінен жапырақтар мен бұтақтардан салады.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер де, әйелдер де денені орайтын мата киеді, кейде матаны беліне байланған әйелдерді кездестіруге болады. Балалар жалаңаш жүреді.<ref>Тогутил https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1650322</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] gyc169bnuqqis47ubnrbkvb3lc0ehr4 3404422 3404420 2024-11-24T06:47:48Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі киімдері */ нақтылау 3404422 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тогутил |төл атауы = |сурет = Natives of Halmahera Island.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тогутил''' — [[Индонезия]]да тұратын жалпы саны 1 мың адам болатын ұлт.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/togutil|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> [[Хальмахера (арал)|Халмахера]] аралында тұрады.<ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар Солтүстік Халмахер халықтарының қатарына жатады, 3-10 отбасынан тұратын шашыраңқы көшпелі аумақтық топтарға бөлінеді, ең үлкені (кусури) Солтүстік Халмахера түбегінің орталығында. == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>{{cite web|url=https://sanstv.ru/dict/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Орыс тілінің түсіндірме сөздігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, [[Христиандық|христиандар]] (реформаттар).<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11368-%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%A3%D0%A2%D0%98%D0%9B|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі өмір салты көшіп жүреді. Негізгі кәсібі ірі аңдарды (бұғы, жабайы қабандар) жеке, итпен аулау. Негізгі қару – садақ, найза. 1920 жылдардан бастап бірте-бірте отырықшы өмір салтына көшті және тропикалық қолмен атқарылатын егіншілікпен, саго өндірумен айналысады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOGU|title=Әлем халықтары/Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Елді мекендері өзендердің төменгі ағысында, ормандардың маңында және көлдердің жағасында шашыраңқы орналасқан. Көшпелі халық болғандықтан олар бір мекеннен екінші мекенге көшуді жеңілдету үшін үйлерін негізінен жапырақтар мен бұтақтардан салады.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер де, әйелдер де денені орайтын мата киеді, кейде матаны беліне байланған әйелдерді кездестіруге болады. Балалар жалаңаш жүреді.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1650322|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] p0up0z539gka0p6busdpf543lg948k4 3404424 3404422 2024-11-24T06:50:54Z Мағыпар 100137 /* Тұрмыс салты */ сурет қою 3404424 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тогутил |төл атауы = |сурет = Natives of Halmahera Island.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 000 |аймақ = {{Байрақ|Индонезия}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тобело тілі]] |діні = [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тогутил''' — [[Индонезия]]да тұратын жалпы саны 1 мың адам болатын ұлт.<ref>{{cite web|url=http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/togutil|title=Қазіргі заман энциклопедиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> [[Хальмахера (арал)|Халмахера]] аралында тұрады.<ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил сөзінің мағынасы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Олар Солтүстік Халмахер халықтарының қатарына жатады, 3-10 отбасынан тұратын шашыраңқы көшпелі аумақтық топтарға бөлінеді, ең үлкені (кусури) Солтүстік Халмахера түбегінің орталығында. == Тілі == Тілі - [[тобело тілі]].<ref>{{cite web|url=https://sanstv.ru/dict/%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Орыс тілінің түсіндірме сөздігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Дінге сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, [[Христиандық|христиандар]] (реформаттар).<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/11368-%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%A3%D0%A2%D0%98%D0%9B|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Кәсібі == Дәстүрлі өмір салты көшіп жүреді. Негізгі кәсібі ірі аңдарды (бұғы, жабайы қабандар) жеке, итпен аулау. Негізгі қару – садақ, найза. 1920 жылдардан бастап бірте-бірте отырықшы өмір салтына көшті және тропикалық қолмен атқарылатын егіншілікпен, саго өндірумен айналысады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TOGU|title=Әлем халықтары/Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == [[Сурет:Togutil People Settlement.jpg|нобай|оңға|200px|Тогитул ауылы]] === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Елді мекендері өзендердің төменгі ағысында, ормандардың маңында және көлдердің жағасында шашыраңқы орналасқан. Көшпелі халық болғандықтан олар бір мекеннен екінші мекенге көшуді жеңілдету үшін үйлерін негізінен жапырақтар мен бұтақтардан салады.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BB|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер де, әйелдер де денені орайтын мата киеді, кейде матаны беліне байланған әйелдерді кездестіруге болады. Балалар жалаңаш жүреді.<ref>{{cite web|url=https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1650322|title=Тогутил|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Индонезия этникалық топтары]] nm15brpdw55tmecboovad7eo9yrcpfn Тода 0 693141 3404425 3151570 2024-11-24T06:53:44Z Мағыпар 100137 толықтыру 3404425 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/4194936 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221214183505/https://bigenc.ru/ethnology/text/4194936 |date=2022-12-14 }}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]]. == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін. Олардың тілі де – кворжа деп аталатын ерекше тілде сөйлейді. Тіл мамандары қанша күрессе де, өздерінің жылнамаларынан кворжаға ұқсас басқа диалект таба алмады. Олар оны қазір ғылымға белгілі тілдік топтардың ешқайсысына жатқыза алмады.<ref>Загадка происхождения древнего племени Тода. https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html</ref> == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref name="Reference1">народы мира / Тода http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA </ref> == Өмір салты == [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар малшылар, бірақ... вегетариандықтар, буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>Племя тода – живой осколок древности https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар - алдыңғы (кіретін жер) үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. Негізгі азығы – сүт өнімдері.<ref name="Reference1"/> == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] iievxo2oz3tu0rs8mv0hosguasskxgh 3404426 3404425 2024-11-24T06:55:44Z Мағыпар 100137 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ нақтылау 3404426 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]]. == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін. Олардың тілі де – кворжа деп аталатын ерекше тілде сөйлейді. Тіл мамандары қанша күрессе де, өздерінің жылнамаларынан кворжаға ұқсас басқа диалект таба алмады. Олар оны қазір ғылымға белгілі тілдік топтардың ешқайсысына жатқыза алмады.<ref>Загадка происхождения древнего племени Тода. https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html</ref> == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref name="Reference1">народы мира / Тода http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA </ref> == Өмір салты == [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар малшылар, бірақ... вегетариандықтар, буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>Племя тода – живой осколок древности https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар - алдыңғы (кіретін жер) үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. Негізгі азығы – сүт өнімдері.<ref name="Reference1"/> == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 5j6v5qh9kgsv5q31sy46wqa2qbgbuve 3404427 3404426 2024-11-24T06:56:45Z Мағыпар 100137 /* Этногенезі */ 3404427 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]]. == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін. <ref>Загадка происхождения древнего племени Тода. https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html</ref> == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref name="Reference1">народы мира / Тода http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA </ref> == Өмір салты == [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар малшылар, бірақ... вегетариандықтар, буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>Племя тода – живой осколок древности https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар - алдыңғы (кіретін жер) үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. Негізгі азығы – сүт өнімдері.<ref name="Reference1"/> == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 3kn8evrjf6ivrhkydi41xx0ulk6yb3g 3404428 3404427 2024-11-24T06:58:42Z Мағыпар 100137 нақтылау 3404428 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]]. == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref name="Reference1">народы мира / Тода http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA </ref> == Өмір салты == [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар малшылар, бірақ... вегетариандықтар, буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>Племя тода – живой осколок древности https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар - алдыңғы (кіретін жер) үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. Негізгі азығы – сүт өнімдері.<ref name="Reference1"/> == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 5jqavh9bbtobs5mvtc29klbpb3tpcom 3404429 3404428 2024-11-24T07:00:33Z Мағыпар 100137 /* Кәсібі */ нақтылау 3404429 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]]. == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар малшылар, бірақ... вегетариандықтар, буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>Племя тода – живой осколок древности https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар - алдыңғы (кіретін жер) үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. Негізгі азығы – сүт өнімдері.<ref name="Reference1"/> == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 39zf0bqseu86es4f2ntngz7emebk6kr 3404430 3404429 2024-11-24T07:00:50Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ 3404430 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]]. == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар малшылар, бірақ... вегетариандықтар, буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>Племя тода – живой осколок древности https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар - алдыңғы (кіретін жер) үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. Негізгі азығы – сүт өнімдері. == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 8b4pvkoovjfceyg9jd4cbs0kmj9f2yj 3404431 3404430 2024-11-24T07:03:42Z Мағыпар 100137 /* Тілі */ 3404431 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар малшылар, бірақ... вегетариандықтар, буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>Племя тода – живой осколок древности https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар - алдыңғы (кіретін жер) үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. Негізгі азығы – сүт өнімдері. == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] d0rgg4979ybhuscg5eanddbftt49h6c 3404434 3404431 2024-11-24T07:07:30Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ нақтылау 3404434 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>{{cite web|url=https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html|title=Тода тайпасы-ежелгі дәуірдің тірі бөлігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар - алдыңғы (кіретін жер) үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. Негізгі азығы – сүт өнімдері. == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] mjlm7e0x27fclydgauxb6o7f2rw3dv1 3404435 3404434 2024-11-24T07:08:07Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ нақтылау 3404435 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>{{cite web|url=https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html|title=Тода тайпасы-ежелгі дәуірдің тірі бөлігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар - алдыңғы (кіретін жер) үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. Негізгі азығы – сүт өнімдері. == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] ktyx3596wswlntnwizarg1vgvba0ef2 3404437 3404435 2024-11-24T07:08:51Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ нақтылау 3404437 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>{{cite web|url=https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html|title=Тода тайпасы-ежелгі дәуірдің тірі бөлігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар - алдыңғы (кіретін жер) үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. === Дәстүрлі киімдері === Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. Негізгі азығы – сүт өнімдері. == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 9j2d9q9o475k77n4tj8px0aaq8mckz0 3404438 3404437 2024-11-24T07:09:23Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ нақтылау 3404438 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>{{cite web|url=https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html|title=Тода тайпасы-ежелгі дәуірдің тірі бөлігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар - алдыңғы (кіретін жер) үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. === Дәстүрлі киімдері === Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. === Дәстүрлі тағамдары === Негізгі азығы – сүт өнімдері. == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 4z1oakyjbmmips42oklxy37iqe6znik 3404440 3404438 2024-11-24T07:18:34Z Мағыпар 100137 /* Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары */ нақтылау 3404440 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>{{cite web|url=https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html|title=Тода тайпасы-ежелгі дәуірдің тірі бөлігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Үш үйге адам қоныстанса, біреуінде мал, екіншісінде тұрмыстық қажеттіліктер үшін қолданылады. Үйлерінің сыртқы түрі қазіргі ауылшаруашылық ангарларын еске түсіреді. Тұрғын үй құрылысы үшін бамбук пен ротан қолданылады. Үйшіктердің төбесі сабанмен жабылған. Бұл ерекше үйлердің маңызды ерекшелігі - олардың кішкентай есігінің болуы. Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды.<ref>{{cite web|url=https://indiada.ru/naselenie/indiya-narod-toda.html?ysclid=m3v9itu92k814159004|title=Үндістандағы тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. === Дәстүрлі тағамдары === Негізгі азығы – сүт өнімдері. == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] c6zrzg171zgw52oq15wybud06mjsz3q 3404441 3404440 2024-11-24T07:20:32Z Мағыпар 100137 /* Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары */ толықтыру 3404441 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>{{cite web|url=https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html|title=Тода тайпасы-ежелгі дәуірдің тірі бөлігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Үш үйге адам қоныстанса, біреуінде мал, екіншісінде тұрмыстық қажеттіліктер үшін қолданылады. Үйлерінің сыртқы түрі қазіргі ауылшаруашылық ангарларын еске түсіреді. Тұрғын үй құрылысы үшін бамбук пен ротан қолданылады. Үйшіктердің төбесі сабанмен жабылған. Бұл ерекше үйлердің маңызды ерекшелігі - олардың кішкентай есігінің болуы. Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Заманауи тұрғын үйлер кірпіш пен цементтен тұрғызылған, шатыры жабынқышпен жабылған.<ref>{{cite web|url=https://indiada.ru/naselenie/indiya-narod-toda.html?ysclid=m3v9itu92k814159004|title=Үндістандағы тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. === Дәстүрлі тағамдары === Негізгі азығы – сүт өнімдері. == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] joth74meehfq3m1ht5anif9vu1o9zse 3404442 3404441 2024-11-24T07:27:14Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі тағамдары */ нақтылау 3404442 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>{{cite web|url=https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html|title=Тода тайпасы-ежелгі дәуірдің тірі бөлігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Үш үйге адам қоныстанса, біреуінде мал, екіншісінде тұрмыстық қажеттіліктер үшін қолданылады. Үйлерінің сыртқы түрі қазіргі ауылшаруашылық ангарларын еске түсіреді. Тұрғын үй құрылысы үшін бамбук пен ротан қолданылады. Үйшіктердің төбесі сабанмен жабылған. Бұл ерекше үйлердің маңызды ерекшелігі - олардың кішкентай есігінің болуы. Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Заманауи тұрғын үйлер кірпіш пен цементтен тұрғызылған, шатыры жабынқышпен жабылған.<ref>{{cite web|url=https://indiada.ru/naselenie/indiya-narod-toda.html?ysclid=m3v9itu92k814159004|title=Үндістандағы тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. === Дәстүрлі тағамдары === Тодалар вегетариандықтар болып табылады және ет, инкубациялық жұмыртқа немесе балық жемейді (бірақ кейбір ауыл тұрғындары балық жейді). Буйволдар сүт фермасында сауылды. Сүті әртүрлі сары май, айран, йогурт, ірімшік күйінде тұтынылады. [[Күріш]] негізгі тағам болып табылады және сүт өнімдерімен бірге пайдаланады. == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] pnhxh5pmua3oxne5boqfxphc0xh08sd 3404443 3404442 2024-11-24T07:27:58Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі тағамдары */ нақтылау 3404443 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>{{cite web|url=https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html|title=Тода тайпасы-ежелгі дәуірдің тірі бөлігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Үш үйге адам қоныстанса, біреуінде мал, екіншісінде тұрмыстық қажеттіліктер үшін қолданылады. Үйлерінің сыртқы түрі қазіргі ауылшаруашылық ангарларын еске түсіреді. Тұрғын үй құрылысы үшін бамбук пен ротан қолданылады. Үйшіктердің төбесі сабанмен жабылған. Бұл ерекше үйлердің маңызды ерекшелігі - олардың кішкентай есігінің болуы. Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Заманауи тұрғын үйлер кірпіш пен цементтен тұрғызылған, шатыры жабынқышпен жабылған.<ref>{{cite web|url=https://indiada.ru/naselenie/indiya-narod-toda.html?ysclid=m3v9itu92k814159004|title=Үндістандағы тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата. === Дәстүрлі тағамдары === Тодалар вегетариандықтар болып табылады және ет, инкубациялық жұмыртқа немесе балық жемейді (бірақ кейбір ауыл тұрғындары балық жейді). Буйволдар сүт фермасында сауылды. Сүті әртүрлі сары май, айран, йогурт, ірімшік күйінде тұтынылады. [[Күріш]] негізгі тағам болып табылады және сүт өнімдерімен бірге пайдаланады.<ref>{{cite web|url=https://alphapedia.ru/w/Toda_people|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] qrmeyqwc3jt7h1fl739azpvigcbltjc 3404445 3404443 2024-11-24T07:29:27Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі киімдері */ дереккөз 3404445 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>{{cite web|url=https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html|title=Тода тайпасы-ежелгі дәуірдің тірі бөлігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Үш үйге адам қоныстанса, біреуінде мал, екіншісінде тұрмыстық қажеттіліктер үшін қолданылады. Үйлерінің сыртқы түрі қазіргі ауылшаруашылық ангарларын еске түсіреді. Тұрғын үй құрылысы үшін бамбук пен ротан қолданылады. Үйшіктердің төбесі сабанмен жабылған. Бұл ерекше үйлердің маңызды ерекшелігі - олардың кішкентай есігінің болуы. Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Заманауи тұрғын үйлер кірпіш пен цементтен тұрғызылған, шатыры жабынқышпен жабылған.<ref>{{cite web|url=https://indiada.ru/naselenie/indiya-narod-toda.html?ysclid=m3v9itu92k814159004|title=Үндістандағы тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=535|барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Тодалар вегетариандықтар болып табылады және ет, инкубациялық жұмыртқа немесе балық жемейді (бірақ кейбір ауыл тұрғындары балық жейді). Буйволдар сүт фермасында сауылды. Сүті әртүрлі сары май, айран, йогурт, ірімшік күйінде тұтынылады. [[Күріш]] негізгі тағам болып табылады және сүт өнімдерімен бірге пайдаланады.<ref>{{cite web|url=https://alphapedia.ru/w/Toda_people|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] f1fgkyhsfyp8sfzzrwu71hr8zmkv822 3404446 3404445 2024-11-24T07:29:58Z Мағыпар 100137 /* Өмір салты */ 3404446 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>{{cite web|url=https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html|title=Тода тайпасы-ежелгі дәуірдің тірі бөлігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Үш үйге адам қоныстанса, біреуінде мал, екіншісінде тұрмыстық қажеттіліктер үшін қолданылады. Үйлерінің сыртқы түрі қазіргі ауылшаруашылық ангарларын еске түсіреді. Тұрғын үй құрылысы үшін бамбук пен ротан қолданылады. Үйшіктердің төбесі сабанмен жабылған. Бұл ерекше үйлердің маңызды ерекшелігі - олардың кішкентай есігінің болуы. Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Заманауи тұрғын үйлер кірпіш пен цементтен тұрғызылған, шатыры жабынқышпен жабылған.<ref>{{cite web|url=https://indiada.ru/naselenie/indiya-narod-toda.html?ysclid=m3v9itu92k814159004|title=Үндістандағы тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=535|барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Тодалар вегетариандықтар болып табылады және ет, инкубациялық жұмыртқа немесе балық жемейді (бірақ кейбір ауыл тұрғындары балық жейді). Буйволдар сүт фермасында сауылды. Сүті әртүрлі сары май, айран, йогурт, ірімшік күйінде тұтынылады. [[Күріш]] негізгі тағам болып табылады және сүт өнімдерімен бірге пайдаланады.<ref>{{cite web|url=https://alphapedia.ru/w/Toda_people|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] 2f310eumraen7la8a8tuamhnp0beaoo 3404448 3404446 2024-11-24T07:33:35Z Мағыпар 100137 сурет қою 3404448 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Тода |төл атауы = |сурет = Dhoda (Toda)Dancers.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 1 600 |аймақ = {{Байрақ|Үндістан}} |аймақ1 = |саны1 = |түсініктемелер1 = |аймақ2 = |саны2 = |түсініктемелер2 = |аймақ3 = |саны3 = |түсініктемелер3 = |аймақ4 = |саны4 = |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[тода тілі]] |діні = дәстүрлі нанымдар, [[христиандық]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Тода''' — [[Үндістан]]ның оңтүстігіндегі шағын халық. Олар Нилгири тауларында (Тамилнад штатының батысы) тұрады. Саны 1,6 мың адам (2001, санақ).<ref>{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4194936|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Этногенезі == Тодалар туралы алғашқы деректер XVII ғасырда кездеседі, тайпаны португал теңізшілері ашқан. Халық отаршылдарды ешнәрсеге қызықтырмады, сондықтан олар тоданы тез ұмытады. Екінші рет оларды британдықтар XIX ғасырда кездестірді, содан кейін британдықтарды ерекше этникалық топ, оның дәстүрлері мен индиустар үшін тән емес сыртқы түрі таң қалдырды. Содан бері ғалымдар бірнеше рет экспедициялармен сапарға шығып тодолармен шығу тегі туралы сұрап, өз әңгімелерін жазды. Олардың қанынан алынған сынақ, оның формуласы жер бетінде тұратын басқа халықтарға ең аз ұқсастықты көрсетті. Осыған байланысты антропологтардың Тоданың шығу тегі туралы бірнеше нұсқалары бар: олардың ата-бабалары, мысалы, бір кездері Үндістанда «колониясы» болған ежелгі шумерлер немесе аңыз бойынша материктік дравидтер немесе тіпті лемурийлер болуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://holy-matriarchy.livejournal.com/504421.html|title=Ежелгі Тода тайпасының шығу тегінің құпиясы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Тілі == Тілі - [[тода тілі]] дравидтер отбасына жатады, жазуы — тамил жазуы.<ref>{{cite web|url=https://ru.ruwiki.ru/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B4%D0%B0_(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Діні == Тодалардың көпшілігі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, [[Христиандық|христиандар]] да бар. == Кәсібі == [[Сурет:Dhoda (Toda)Dancers.jpg|нобай|оңға|200px|Билеп жүрген тода әйелдері]] Негізгі дәстүрлі кәсібі - буйволдарды өсіру (киелі жануарлар деп саналады, әйелдерге оларды күтуге болмайды). Бүгінде сүт өнімдері көрші халықтарға ауыл шаруашылығы өнімдері мен қолөнер бұйымдарына сатылып, айырбасталады. Көрші халықтар Тодаларды «таудың иесі» санайды және оларға сыйлық ретінде кейбір өнімдерді әкеледі. Негізгі қолөнері - тоқыма, кесте тігу. Тодалар жиектері өрнектелген кең орамалдар шығарумен танымал.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=TODA|title=Әлем халықтары/Тода|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Өмір салты == Тода – әдет-ғұрпы жағынан да, наным-сенімі жағынан да қызық тайпа. Олар буйволдарды тек сүт үшін өсіреді. Тодалардың әрқайсысының өзі табынатын жеке буйволы бар. Бүгінгі күні адам дүниеге келгенде жаны адамның денесінде, ал рухы буйволда орналасады деп есептейді.<ref>{{cite web|url=https://ru-fenomen.livejournal.com/593953.html|title=Тода тайпасы-ежелгі дәуірдің тірі бөлігі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> Тодалар тайпалық дәстүрлерді сақтаған, бірнеше текті қамтитын екі экзогамдық топқа бөлінеді. Әр рудың бірнеше ауылдары бар, оларда ру мүшелері жайылым арқылы қоныс аударады. Әйелдер үлкен құрмет пен еркіндікке ие (бірақ ажырасуға тыйым салынады). === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === [[Сурет:Toda people in front of their hut in the Nilgiri Hills (c. 1870).jpg |нобай|оңға|200px|Тода үйлері]] Тода ауылдары шағын (2-6 үй), бамбуктан жасалған, шатыры доға тәрізді, екі қабырғасы бар үйлер. Үйде ерлер мен әйелдер арналған бөліктері бар. Үш үйге адам қоныстанса, біреуінде мал, екіншісінде тұрмыстық қажеттіліктер үшін қолданылады. Үйлерінің сыртқы түрі қазіргі ауылшаруашылық ангарларын еске түсіреді. Тұрғын үй құрылысы үшін бамбук пен ротан қолданылады. Үйшіктердің төбесі сабанмен жабылған. Бұл ерекше үйлердің маңызды ерекшелігі - олардың кішкентай есігінің болуы. Тода елді мекендері туристер үшін ашық аспан астындағы мұражайға айналды. Заманауи тұрғын үйлер кірпіш пен цементтен тұрғызылған, шатыры жабынқышпен жабылған.<ref>{{cite web|url=https://indiada.ru/naselenie/indiya-narod-toda.html?ysclid=m3v9itu92k814159004|title=Үндістандағы тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Ерлер мен әйелдер киімі – қызыл жолақты жеңіл матадан жасалған тоги мен денені орайтын мата.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=535|барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Тодалар вегетариандықтар болып табылады және ет, инкубациялық жұмыртқа немесе балық жемейді (бірақ кейбір ауыл тұрғындары балық жейді). Буйволдар сүт фермасында сауылды. Сүті әртүрлі сары май, айран, йогурт, ірімшік күйінде тұтынылады. [[Күріш]] негізгі тағам болып табылады және сүт өнімдерімен бірге пайдаланады.<ref>{{cite web|url=https://alphapedia.ru/w/Toda_people|title=Тода халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-24|lang=}}</ref> == Сілтеме == * {{commonscat-inline| Toda people}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азия халықтары}} [[Санат:Үндістан этникалық топтары]] j0x4evtnrdpf4jix856xhfcauvu9lxe Қатысушы:Casserium/зертхана 2 700124 3404367 3403963 2024-11-24T02:28:53Z Casserium 68287 3404367 wikitext text/x-wiki [[Қазақстанның энергетика жүйесі|Қазақстанның бірыңғай электр энергетикалық жүйесінің]] жүйелік операторы «[[KEGOC]]<nowiki />» мәліметтері бойынша ел аумағында [[Электр қуаты|электр энергиясы]]н өндіруді әртүрлі меншік нысанындағы 222 [[электр станциясы]] жүзеге асырады.<ref>{{cite web|url=https://www.kegoc.kz/upload/iblock/cd6/imaou20aze1wqpqxbd8zumv6m2fb4nrm.pdf|title=Жылдық есеп 2023|author=KEGOC|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-22|lang=kk}}</ref> Қазақстанның электр станцияларының жалпы белгіленген қуаты 2024 жылғы 1 қаңтардағы жай-күй бойынша 24 641,9 МВт-ты; иелік қуаты 18 354,9 МВт-ты құрайды. == Су электр станциялары == {| class="sortable wikitable" |- ! № !! Атауы !! Иесі !! Белгіленген қуаты, [[Ватт|МВт]] !! Облыс !! Өзен !! Дереккөз |- | 1 || [[Шүлбі су электр станциясы|Шүлбі СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 702 || [[Абай облысы]] || [[Ертіс]] || |- | 2 || [[Бұқтырма су электр станциясы|Бұқтырма СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 675 || [[Шығыс Қазақстан облысы]] || [[Ертіс]] || |- | 3 || [[Қапшағай су электр станциясы|Қапшағай СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 364 || [[Алматы облысы]] || [[Іле]] || |- | 4 || [[Өскемен су электр станциясы|Өскемен СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 367,8 || [[Шығыс Қазақстан облысы]] || [[Ертіс]] || |- | 5 || [[Мойнақ су электр станциясы|Мойнақ СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 300 || [[Алматы облысы]] || [[Шарын (өзен)|Шарын]] || |- | 6 || [[Шардара су электр станциясы|Шардара СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 126 || [[Түркістан облысы]] || [[Сырдария]] || |- | 7 || [[Алматы каскады]] (9 станция) || [[Самұрық-Энерго]] || 43,7 || [[Алматы облысы]] || [[Үлкен Алматы (өзен)|Үлкен Алматы]], [[Кіші Алматы]] || |- | || || || || || || || |- | || || || || || || || |- | || || || || || || || |} == Жылу электр станциялары == {| class="sortable wikitable" |- ! № !! Атауы !! Иесі !! Отын !! Белгіленген қуаты, [[Ватт|МВт]] !! Облыс !! Дереккөз |- | 1 || [[Екібастұз МАЭС-1]] || [[Самұрық-Энерго]] || көмір || 4000 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref>[https://gres1.kz/page.php?slug=contact-us О КОМПАНИИ]</ref> |- | || [[Ақсу МАЭС]] || Еуроазиаттық энергетикалық корпорация ([[Еуразиялық табиғи ресурстар корпорациясы|ERG]]) || көмір || 2450 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref>[https://www.erg.kz/ru/enterprises/ao-evroaziatskaia-energeticeskaia-korporaciia-eek АО «Евроазиатская энергетическая корпорация» (ЕЭК)]</ref> |- | || [[Жамбыл МАЭС]] || «Таразэнерго-2005» ЖШС || табиғи газ, мазут || 1230 || [[Жамбыл облысы]] || ✓<ref>[https://www.inform.kz/amp/problemy-zhambylskoy-gres-obsudili-v-taraze_a3840385 Проблемы Жамбылской ГРЭС обсудили в Таразе]</ref> |- | 2 || [[Екібастұз МАЭС-2]] || Самұрық-Энерго (50 %)<br />[[Самұрық-Қазына]] (50 %) || көмір || 1000 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref>[https://gres2.kz/ АО "Станция Экибастузская ГРЭС-2"]</ref> |- | || [[Топар МАЭС]] (Қарағанды МАЭС-2) || [[Қазақмыс]] || көмір || 743 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref>[https://ekaraganda.kz/?mod=news_read&id=86674 На Топарской ГРЭС запустили новую турбину]</ref> |- | || [[Қарағанды ЖЭО-3]] || «Қазақстан коммуналдық жүйелері» ЖШС || көмір || 670 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref name="kus" /> |- | || [[МАЭК ЖЭО-2]] || Маңғыстау облысының әкімдігі || газ || 630 || [[Маңғыстау облысы]] || ✓<ref name="maek" /> |- | || [[МАЭК ЖЭС]] || Маңғыстау облысының әкімдігі || газ || 625 || [[Маңғыстау облысы]] || ✓ |- | || [[Павлодар ЖЭО-3]] || Орталық Азия электроэнергетикалық корпорациясы || || 555 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref name="pvl" /> |- | || [[Петропавл ЖЭО-2]] || Орталық Азия электроэнергетикалық корпорациясы || көмір || 541 || [[Солтүстік Қазақстан облысы]] || ✓<ref>[https://www.sevkazenergo.kz/ru/divisions/petropavlovskaya-tecz-2.html Петропавловская ТЭЦ-2]</ref> |- | || [[Алматы ЖЭО-2]] || Самұрық-Энерго || көмір || 510 || [[Алматы]] || ✓<ref>[https://www.kz.kursiv.media/2023-11-03/lsbs-tecsatkalievgaz/amp/ Когда ТЭЦ-2 в Алматы начнет работать на газе, рассказал глава Минэнерго]</ref> |- | || [[Астана ЖЭО-2]] || «Астана-Энергия» АҚ (Астана әкімдігі) || көмір || 480 || [[Ақмола облысы]] || ✓<ref name="ast" /> |- | || [[Атырау ЖЭО]] || «Атырау Пауэр» ЖШС (91%)<br /> «Энергоинвест ЛТД» ЖШС (9%) || табиғи газ, мазут || 474 || [[Атырау облысы]] || ✓<ref>[https://www.ahps.kz/about-the-company/ ХАРАКТЕРИСТИКА АО «АТЫРАУСКАЯ ТЕПЛОЭЛЕКТРОЦЕНТРАЛЬ»]</ref> |- | || [[Қарағанды 2-ЖЭО|Қарағанды ЖЭО-2]] || [[Қармет|Qarmet]] || көмір || 435 || [[Қарағанды облысы]] || ✓ |- | || [[Өскемен ЖЭО]] || «Қазақстан коммуналдық жүйелері» ЖШС || көмір || 372,5 || [[Шығыс Қазақстан облысы]] || ✓<ref>[https://uktets.kz/ru/predpriyatie/o-kompanii О компании]</ref> |- | || [[Павлодар ЖЭО-1]] || [[Қазақстаналюминий|Қазақстан алюминийі]] (ERG) || || 350 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref name="pvl">[https://dknews.kz/ru/v-strane/235276-tehnicheskoe-sostoyanie-treh-tec-pavlodara Техническое состояние трех ТЭЦ Павлодара характеризуется высоким износом]</ref> |- | || [[Рудный ЖЭО]] || [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі]] (ERG) || көмір || 267 || [[Қостанай облысы]] || ✓<ref>[https://www.inform.kz/amp/tets-eto-zhivoy-organizm-kak-rabotaet-strategicheskiy-obekt-v-rudnom-586991 ТЭЦ — это живой организм: как работает стратегический объект в Рудном]</ref> |- | || [[Жезқазған ЖЭО]] || Қазақмыс || көмір || 252 || [[Ұлытау облысы]] || ✓<ref name="kzmys" /> |- | || [[Қарағанды металлургиялық комбинатының ЖЭО]] || Qarmet || көмір шаңы, коксты газ, мазут || 192 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref>[https://www.gov.kz/uploads/2021/5/31/28089ab5516b6229bc2220a860496e9b_original.3721726.pdf&ved=2ahUKEwjhkb7as_CJAxUIPxAIHfrNA1MQFnoECBUQAQ&usg=AOvVaw3nPq7gUnEHQHvr4wppCCua АрселорМиттал Темиртау]</ref> |- | || [[Степногорск ЖЭО]] || Бауыржан Дайырбаев || || 180 || [[Ақмола облысы]] || ✓<ref>[http://st-tec.kz/about.php История организации]</ref> |- | || [[Алматы ЖЭО-3]] || Самұрық-Энерго || көмір || 173 || [[Алматы]] || ✓<ref>[https://www.ales.kz/almatinskaya-tecz-3/ Алматинская ТЭЦ-3]</ref> |- | || [[Шымкент ЖЭО-3]] || ERG || газ, мазут || 160 || [[Шымкент]] || ✓<ref>[https://tengrinews.kz/money/shyimkentskaya-tets-otmechaet-40-letniy-yubiley-423563/ Шымкентская ТЭЦ отмечает 40-летний юбилей]</ref> |- | || [[Алматы ЖЭО-1]] || Самұрық-Энерго || табиғи газ || 145 || [[Алматы]] || ✓<ref>[https://www.ales.kz/tecz-1-imeni-b-orazbaeva/ ТЭЦ-1 имени Б. Оразбаева]</ref> |- | || [[Балқаш ЖЭО]] || Қазақмыс || көмір || 145 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref name="kzmys">[https://kazakhmys-energy.kz/ru/o-kompanii/struktura/ О компании » Структура]</ref> |- | || [[Ақтөбе ЖЭО]] || «Энергохолдинг-А» ЖШС || табиғи газ || 118 || [[Ақтөбе облысы]] || ✓<ref>[https://aktobetec.kz/ru О компании]</ref> |- | || [[Павлодар ЖЭО-2]] || Орталық Азия электроэнергетикалық корпорациясы || || 110 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref name="pvl" /> |- | || [[Қарағанды бірінші мемлекеттік аймақтық электростансасы|Қарағанды МАЭС-1]] || «Bassel Group LLS» ЖШС || көмір || 84 || [[Қарағанды облысы]] || ✓ |- | || [[Согра ЖЭО]] || {{ту|Аустрия}}Sogra Energy GmbH || көмір || 75 || [[Шығыс Қазақстан облысы]] || ✓<ref>[https://sgsk.kz/ru/predpriyatie/o-kompanii О компании]</ref> |- | || [[Тараз ЖЭО-4]] || Жамбыл облысының әкімдігі || мазут || 60 || [[Жамбыл облысы]] || ✓<ref>[https://taraztec.kz/%D0%B0%D0%BE-%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8D%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%BE%D1%86%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%80-%D1%82%D1%8D%D1%86-4-%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%BB%D0%BE-%D0%B8-%D1%81%D0%B2/ АО «Таразэнергоцентр» (ТЭЦ-4): ТЕПЛО и СВЕТ]</ref> |- | || [[Риддер ЖЭО]] || Әміржан Нәбиев || көмір || 59 || [[Шығыс Қазақстан облысы]] || ✓ |- | || [[Орал ЖЭО]] || «Жайықжылуқуат» АҚ (Орал әкімдігі) || табиғи газ || 58,5 || [[Батыс Қазақстан облысы]] || ✓<ref>[https://jte.kz/uslugi.html Услуги]</ref> |- | || [[Қарағанды ЖЭО-1]] || «Қазақстан коммуналдық жүйелері» ЖШС || көмір || 32 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref name="kus">[https://kus.kz/bussines/generatsiya-elektro-teploenergii/ Генерация электро-теплоэнергии]</ref> |- | || [[Текелі ЖЭО]] || «KOXU» ЖШС || көмір || 24 || [[Жетісу облысы]] || ✓<ref>[https://tekeli-ek.kz/?page_id=13 О КОМПАНИИ]</ref> |- | || [[Астана ЖЭО-1]] || «Астана-Энергия» АҚ (Астана әкімдігі) || көмір || 22 || [[Ақмола облысы]] || ✓<ref name="ast">[https://inbusiness.kz/ru/news/stolichnye-tec-podpitayutsya-za-schet-rynka-elektromoshnosti Столичные ТЭЦ подпитаются за счет рынка электромощности]</ref> |- | || [[Семей ЖЭО]] || Семей әкімдігі || көмір || 18 || [[Абай облысы]] || ✓<ref>[https://semeytke.kz/istorija-predprijatija/ ИСТОРИЯ ПРЕДПРИЯТИЯ]</ref> |- | || [[Шахтинск ЖЭО]] (Тентек ЖЭО) || Шахтинск әкімдігі || көмір || 18 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref>[http://www.shtec.kz/#/history/ О предприятии]</ref> |- | || [[Кентау ЖЭО-5]] || Кентау әкімдігі || көмір || 12,5 || [[Түркістан облысы]] || ✓<ref>[https://energybase.ru/power-plant/kentau-chp-5 Кентауская ТЭЦ-5]</ref> |- | || [[Қостанай ЖЭО]] || Қостанай қаласының әкімдігі || табиғи газ, мазут || 12 || [[Қостанай облысы]] || ✓<ref>[https://www.inbusiness.kz/ru/news/kostanajskoj-tec-dobavyat-moshnosti Костанайской ТЭЦ добавят мощности]</ref> |- | || [[МАЭК ЖЭО-1]] || Маңғыстау облысының әкімдігі || газ || 75 || [[Маңғыстау облысы]] || ✓<ref name="maek">[https://maek.kz/index.php/ru/home-3/podrazdeleniya Подразделения]</ref> |- | || [[Қызылорда ЖЭО]] || Қызылорда облысының әкімдігі || мазут || || [[Қызылорда облысы]] || ✓<ref>[]</ref> |- | || [[ ЖЭО]] || || || || [[ облысы]] || ✓<ref>[]</ref> |- | || [[ ЖЭО]] || || || || [[ облысы]] || ✓<ref>[]</ref> |- | || [[Екібастұз ЖЭО]] || Екібастұз әкімдігі{{efn|«Самұрық-Энерго» компаниясына сенімгерлік басқаруға берілген}} || көмір || 12 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref>[https://www.inform.kz/ru/ekibastuzskuyu-tets-otdali-v-upravlenie-samruk-energo-ce75b7 Экибастузскую ТЭЦ отдали в управление «Самрук-Энерго»]</ref> |- | || [[Арқалық ЖЭО]] || Арқалық әкімдігі || мазут || 6,5 || [[Қостанай облысы]] || ✓<ref>[https://leg.co.ua/arhiv/raznoe-arhiv/energetika-severnogo-i-centralnogo-kazahstana-42.html ЭНЕРГЕТИКА СЕВЕРНОГО И ЦЕНТРАЛЬНОГО КАЗАХСТАНА - АРКАЛЫКСКАЯ ТЭЦ]</ref> |} == Ескертпелер == {{notelist}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 8vrja4rrd8g9ntul1d6y3i4lc4pv46k 3404368 3404367 2024-11-24T02:34:45Z Casserium 68287 3404368 wikitext text/x-wiki [[Қазақстанның энергетика жүйесі|Қазақстанның бірыңғай электр энергетикалық жүйесінің]] жүйелік операторы «[[KEGOC]]<nowiki />» мәліметтері бойынша ел аумағында [[Электр қуаты|электр энергиясы]]н өндіруді әртүрлі меншік нысанындағы 222 [[электр станциясы]] жүзеге асырады.<ref>{{cite web|url=https://www.kegoc.kz/upload/iblock/cd6/imaou20aze1wqpqxbd8zumv6m2fb4nrm.pdf|title=Жылдық есеп 2023|author=KEGOC|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-11-22|lang=kk}}</ref> Қазақстанның электр станцияларының жалпы белгіленген қуаты 2024 жылғы 1 қаңтардағы жай-күй бойынша 24 641,9 МВт-ты; иелік қуаты 18 354,9 МВт-ты құрайды. == Су электр станциялары == {| class="sortable wikitable" |- ! № !! Атауы !! Иесі !! Белгіленген қуаты, [[Ватт|МВт]] !! Облыс !! Өзен !! Дереккөз |- | 1 || [[Шүлбі су электр станциясы|Шүлбі СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 702 || [[Абай облысы]] || [[Ертіс]] || |- | 2 || [[Бұқтырма су электр станциясы|Бұқтырма СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 675 || [[Шығыс Қазақстан облысы]] || [[Ертіс]] || |- | 3 || [[Қапшағай су электр станциясы|Қапшағай СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 364 || [[Алматы облысы]] || [[Іле]] || |- | 4 || [[Өскемен су электр станциясы|Өскемен СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 367,8 || [[Шығыс Қазақстан облысы]] || [[Ертіс]] || |- | 5 || [[Мойнақ су электр станциясы|Мойнақ СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 300 || [[Алматы облысы]] || [[Шарын (өзен)|Шарын]] || |- | 6 || [[Шардара су электр станциясы|Шардара СЭС]] || [[Самұрық-Энерго]] || 126 || [[Түркістан облысы]] || [[Сырдария]] || |- | 7 || [[Алматы каскады]] (9 станция) || [[Самұрық-Энерго]] || 43,7 || [[Алматы облысы]] || [[Үлкен Алматы (өзен)|Үлкен Алматы]], [[Кіші Алматы]] || |- | || || || || || || || |- | || || || || || || || |- | || || || || || || || |} == Жылу электр станциялары == {| class="sortable wikitable" |- ! № !! Атауы !! Иесі !! Отын !! Белгіленген қуаты, [[Ватт|МВт]] !! Облыс !! Дереккөз |- | 1 || [[Екібастұз МАЭС-1]] || [[Самұрық-Энерго]] || көмір || 4000 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref>[https://gres1.kz/page.php?slug=contact-us О КОМПАНИИ]</ref> |- | || [[Ақсу МАЭС]] || Еуроазиаттық энергетикалық корпорация ([[Еуразиялық табиғи ресурстар корпорациясы|ERG]]) || көмір || 2450 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref>[https://www.erg.kz/ru/enterprises/ao-evroaziatskaia-energeticeskaia-korporaciia-eek АО «Евроазиатская энергетическая корпорация» (ЕЭК)]</ref> |- | || [[Жамбыл МАЭС]] || «Таразэнерго-2005» ЖШС || табиғи газ, мазут || 1230 || [[Жамбыл облысы]] || ✓<ref>[https://www.inform.kz/amp/problemy-zhambylskoy-gres-obsudili-v-taraze_a3840385 Проблемы Жамбылской ГРЭС обсудили в Таразе]</ref> |- | 2 || [[Екібастұз МАЭС-2]] || Самұрық-Энерго (50 %)<br />[[Самұрық-Қазына]] (50 %) || көмір || 1000 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref>[https://gres2.kz/ АО "Станция Экибастузская ГРЭС-2"]</ref> |- | || [[Топар МАЭС]] (Қарағанды МАЭС-2) || [[Қазақмыс]] || көмір || 743 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref>[https://ekaraganda.kz/?mod=news_read&id=86674 На Топарской ГРЭС запустили новую турбину]</ref> |- | || [[Қарағанды ЖЭО-3]] || «Қазақстан коммуналдық жүйелері» ЖШС || көмір || 670 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref name="kus" /> |- | || [[МАЭК ЖЭО-2]] || Маңғыстау облысының әкімдігі || газ || 630 || [[Маңғыстау облысы]] || ✓<ref name="maek" /> |- | || [[МАЭК ЖЭС]] || Маңғыстау облысының әкімдігі || газ || 625 || [[Маңғыстау облысы]] || ✓ |- | || [[Павлодар ЖЭО-3]] || Орталық Азия электроэнергетикалық корпорациясы || || 555 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref name="pvl" /> |- | || [[Петропавл ЖЭО-2]] || Орталық Азия электроэнергетикалық корпорациясы || көмір || 541 || [[Солтүстік Қазақстан облысы]] || ✓<ref>[https://www.sevkazenergo.kz/ru/divisions/petropavlovskaya-tecz-2.html Петропавловская ТЭЦ-2]</ref> |- | || [[Алматы ЖЭО-2]] || Самұрық-Энерго || көмір || 510 || [[Алматы]] || ✓<ref>[https://www.kz.kursiv.media/2023-11-03/lsbs-tecsatkalievgaz/amp/ Когда ТЭЦ-2 в Алматы начнет работать на газе, рассказал глава Минэнерго]</ref> |- | || [[Астана ЖЭО-2]] || Астана әкімдігі || көмір || 480 || [[Ақмола облысы]] || ✓<ref name="ast" /> |- | || [[Атырау ЖЭО]] || «Атырау Пауэр» ЖШС (91%)<br /> «Энергоинвест ЛТД» ЖШС (9%) || табиғи газ, мазут || 474 || [[Атырау облысы]] || ✓<ref>[https://www.ahps.kz/about-the-company/ ХАРАКТЕРИСТИКА АО «АТЫРАУСКАЯ ТЕПЛОЭЛЕКТРОЦЕНТРАЛЬ»]</ref> |- | || [[Қарағанды 2-ЖЭО|Қарағанды ЖЭО-2]] || [[Қармет|Qarmet]] || көмір || 435 || [[Қарағанды облысы]] || ✓ |- | || [[Өскемен ЖЭО]] || «Қазақстан коммуналдық жүйелері» ЖШС || көмір || 372,5 || [[Шығыс Қазақстан облысы]] || ✓<ref>[https://uktets.kz/ru/predpriyatie/o-kompanii О компании]</ref> |- | || [[Павлодар ЖЭО-1]] || [[Қазақстаналюминий|Қазақстан алюминийі]] (ERG) || || 350 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref name="pvl">[https://dknews.kz/ru/v-strane/235276-tehnicheskoe-sostoyanie-treh-tec-pavlodara Техническое состояние трех ТЭЦ Павлодара характеризуется высоким износом]</ref> |- | || [[Рудный ЖЭО]] || [[Соколов-Сарыбай тау-кен байыту өндірістік бірлестігі]] (ERG) || көмір || 267 || [[Қостанай облысы]] || ✓<ref>[https://www.inform.kz/amp/tets-eto-zhivoy-organizm-kak-rabotaet-strategicheskiy-obekt-v-rudnom-586991 ТЭЦ — это живой организм: как работает стратегический объект в Рудном]</ref> |- | || [[Жезқазған ЖЭО]] || Қазақмыс || көмір || 252 || [[Ұлытау облысы]] || ✓<ref name="kzmys" /> |- | || [[Қарағанды металлургиялық комбинатының ЖЭО]] || Qarmet || көмір шаңы, коксты газ, мазут || 192 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref>[https://www.gov.kz/uploads/2021/5/31/28089ab5516b6229bc2220a860496e9b_original.3721726.pdf&ved=2ahUKEwjhkb7as_CJAxUIPxAIHfrNA1MQFnoECBUQAQ&usg=AOvVaw3nPq7gUnEHQHvr4wppCCua АрселорМиттал Темиртау]</ref> |- | || [[Степногорск ЖЭО]] || Бауыржан Дайырбаев || || 180 || [[Ақмола облысы]] || ✓<ref>[http://st-tec.kz/about.php История организации]</ref> |- | || [[Алматы ЖЭО-3]] || Самұрық-Энерго || көмір || 173 || [[Алматы]] || ✓<ref>[https://www.ales.kz/almatinskaya-tecz-3/ Алматинская ТЭЦ-3]</ref> |- | || [[Шымкент ЖЭО-3]] || ERG || газ, мазут || 160 || [[Шымкент]] || ✓<ref>[https://tengrinews.kz/money/shyimkentskaya-tets-otmechaet-40-letniy-yubiley-423563/ Шымкентская ТЭЦ отмечает 40-летний юбилей]</ref> |- | || [[Алматы ЖЭО-1]] || Самұрық-Энерго || табиғи газ || 145 || [[Алматы]] || ✓<ref>[https://www.ales.kz/tecz-1-imeni-b-orazbaeva/ ТЭЦ-1 имени Б. Оразбаева]</ref> |- | || [[Балқаш ЖЭО]] || Қазақмыс || көмір || 145 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref name="kzmys">[https://kazakhmys-energy.kz/ru/o-kompanii/struktura/ О компании » Структура]</ref> |- | || [[Ақтөбе ЖЭО]] || «Энергохолдинг-А» ЖШС || табиғи газ || 118 || [[Ақтөбе облысы]] || ✓<ref>[https://aktobetec.kz/ru О компании]</ref> |- | || [[Павлодар ЖЭО-2]] || Орталық Азия электроэнергетикалық корпорациясы || || 110 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref name="pvl" /> |- | || [[Қарағанды бірінші мемлекеттік аймақтық электростансасы|Қарағанды МАЭС-1]] || «Bassel Group LLS» ЖШС || көмір || 84 || [[Қарағанды облысы]] || ✓ |- | || [[Согра ЖЭО]] || {{ту|Аустрия}}Sogra Energy GmbH || көмір || 75 || [[Шығыс Қазақстан облысы]] || ✓<ref>[https://sgsk.kz/ru/predpriyatie/o-kompanii О компании]</ref> |- | || [[МАЭК ЖЭО-1]] || Маңғыстау облысының әкімдігі || газ || 75 || [[Маңғыстау облысы]] || ✓<ref name="maek">[https://maek.kz/index.php/ru/home-3/podrazdeleniya Подразделения]</ref> |- | || [[Тараз ЖЭО-4]] || Жамбыл облысының әкімдігі || мазут || 60 || [[Жамбыл облысы]] || ✓<ref>[https://taraztec.kz/%D0%B0%D0%BE-%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8D%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%BE%D1%86%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%80-%D1%82%D1%8D%D1%86-4-%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%BB%D0%BE-%D0%B8-%D1%81%D0%B2/ АО «Таразэнергоцентр» (ТЭЦ-4): ТЕПЛО и СВЕТ]</ref> |- | || [[Риддер ЖЭО]] || Әміржан Нәбиев || көмір || 59 || [[Шығыс Қазақстан облысы]] || ✓ |- | || [[Орал ЖЭО]] || Орал әкімдігі || табиғи газ || 58,5 || [[Батыс Қазақстан облысы]] || ✓<ref>[https://jte.kz/uslugi.html Услуги]</ref> |- | || [[Қарағанды ЖЭО-1]] || «Қазақстан коммуналдық жүйелері» ЖШС || көмір || 32 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref name="kus">[https://kus.kz/bussines/generatsiya-elektro-teploenergii/ Генерация электро-теплоэнергии]</ref> |- | || [[Текелі ЖЭО]] || «KOXU» ЖШС || көмір || 24 || [[Жетісу облысы]] || ✓<ref>[https://tekeli-ek.kz/?page_id=13 О КОМПАНИИ]</ref> |- | || [[Астана ЖЭО-1]] || Астана әкімдігі || көмір || 22 || [[Ақмола облысы]] || ✓<ref name="ast">[https://inbusiness.kz/ru/news/stolichnye-tec-podpitayutsya-za-schet-rynka-elektromoshnosti Столичные ТЭЦ подпитаются за счет рынка электромощности]</ref> |- | || [[Семей ЖЭО]] || Семей әкімдігі || көмір || 18 || [[Абай облысы]] || ✓<ref>[https://semeytke.kz/istorija-predprijatija/ ИСТОРИЯ ПРЕДПРИЯТИЯ]</ref> |- | || [[Шахтинск ЖЭО]] (Тентек ЖЭО) || Шахтинск әкімдігі || көмір || 18 || [[Қарағанды облысы]] || ✓<ref>[http://www.shtec.kz/#/history/ О предприятии]</ref> |- | || [[Кентау ЖЭО-5]] || Кентау әкімдігі || көмір || 12,5 || [[Түркістан облысы]] || ✓<ref>[https://energybase.ru/power-plant/kentau-chp-5 Кентауская ТЭЦ-5]</ref> |- | || [[Қостанай ЖЭО]] || Қостанай қаласының әкімдігі || табиғи газ, мазут || 12 || [[Қостанай облысы]] || ✓<ref>[https://www.inbusiness.kz/ru/news/kostanajskoj-tec-dobavyat-moshnosti Костанайской ТЭЦ добавят мощности]</ref> |- | || [[Қызылорда ЖЭО]] || Қызылорда облысының әкімдігі || мазут || || [[Қызылорда облысы]] || ✓<ref>[]</ref> |- | || [[ ЖЭО]] || || || || [[ облысы]] || ✓<ref>[]</ref> |- | || [[ ЖЭО]] || || || || [[ облысы]] || ✓<ref>[]</ref> |- | || [[Екібастұз ЖЭО]] || Екібастұз әкімдігі{{efn|«Самұрық-Энерго» компаниясына сенімгерлік басқаруға берілген}} || көмір || 12 || [[Павлодар облысы]] || ✓<ref>[https://www.inform.kz/ru/ekibastuzskuyu-tets-otdali-v-upravlenie-samruk-energo-ce75b7 Экибастузскую ТЭЦ отдали в управление «Самрук-Энерго»]</ref> |- | || [[Арқалық ЖЭО]] || Арқалық әкімдігі || мазут || 6,5 || [[Қостанай облысы]] || ✓<ref>[https://leg.co.ua/arhiv/raznoe-arhiv/energetika-severnogo-i-centralnogo-kazahstana-42.html ЭНЕРГЕТИКА СЕВЕРНОГО И ЦЕНТРАЛЬНОГО КАЗАХСТАНА - АРКАЛЫКСКАЯ ТЭЦ]</ref> |} == Ескертпелер == {{notelist}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 6p3o991cdvo9br08v7p76iq72a4fiyj Қазақстанның автомобиль жолдары 0 700144 3404360 3289184 2024-11-24T00:38:03Z Casserium 68287 /* Халықаралық маңыздағы жолдар */ 3404360 wikitext text/x-wiki '''Қазақстанның автомобиль жолдары''' — [[Қазақстан]] аумағындағы елді мекендерді бір-бірімен және басқа нысандармен байланыстыратын көлік құралдарының қозғалуына, [[жолаушы]]лар мен [[жүк]]терді тасымалдауға арналған жолдар желісі. Жалпы қолданыстағы автомобиль жолдары желісі 96 мыңнан астам шақырымды қамтиды, оның көпшілігі қайта жаңғырту мен жөндеуге мұқтаж. Қазақстан арқылы жалпы ұзындығы 23 мың шақырым болатын бес халықаралық автомобиль маршруты өтеді: * [[Челябі]]ге шығатын [[Астана]] — [[Алматы]] (М-36) тас жолы * [[Омбы]]ға шығатын Алматы — [[Петропавл]] (М-51) тас жолы * [[Омбы]]ға шығатын [[Семей]] — Майқапшағай (M-38) тас жолы * [[Ташкент]]ке шығатын Алматы — [[Шымкент]] (А-2) тас жолы * [[Самара]]ға шығатын Шымкент — [[Ақтөбе]] — [[Орал]] (М-32) тас жолы == Жіктелуі == Республикалық және жергілікті маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолының индексі латын латын әлiпби әрiптерiнен және сандар топтарынан тұрады. Автомобиль жолдарының индексiндегi сандар индекс әрiптерiнен кейiн дефис арқылы берiледi. Республикалық және жергілікті маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолы индексiнiң әрпi автомобиль жолының класына сәйкес келедi және мыналармен айқындалады: «M» — шақырым есебi, шектес мемлекеттiң аумағынан басталатын аса маңызды мемлекетаралық көлiк байланысын қамтамасыз ететiн автомобиль жолдары үшiн; «А» — Қазақстан Республикасының iрi әкiмшiлiк, мәдени және экономикалық орталықтарының, сондай-ақ қорғаныстық маңызы бар жолдарды қоса алғанда, көршiлес мемлекеттердiң арасындағы көлiктiк қатынасты қамтамасыз ететiн автомобиль жолдары үшiн; «Р» — қалғандары үшiн; «К» — жергiлiктi маңызы бар жолдар үшін; Жергiлiктi маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолының индексiндегi келесi әрiптерi жолдың әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерiне тиесiлiгі бойынша кестеге сәйкес белгiленедi. <center>К әрпiнен кейiн индекстiң келесi әрпiн меншiктеу кестесi''' {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" ! № ! Аймақ ! Индекстегі әріптің атауы ! № ! Аймақ ! Индекстегі әріптің атауы |-bgcolor="#FFFFDD" !01 |[[Ақмола облысы]] !C !08 |[[Қарағанды облысы]] !M |-bgcolor="#DEF2FE" !02 |[[Ақтөбе облысы]] ! D !09 |[[Қызылорда облысы]] !N |-bgcolor="#FFFFDD" !03 |[[Алматы облысы]] !B !10 |[[Қостанай облысы]] !P |-bgcolor="#DEF2FE" !04 |[[Атырау облысы]] !E !11 |[[Маңғыстау облысы]] !R |-bgcolor="#FFFFDD" !05 |[[Шығыс Қазақстан облысы]] ! F !12 |[[Павлодар облысы]] !S |-bgcolor="#DEF2FE" !06 |[[Жамбыл облысы]] ! H !13 |[[Солтүстік Қазақстан облысы]] !T |-bgcolor="#FFFFDD" !07 |[[Батыс Қазақстан облысы]] ! L !14 |[[Түркістан облысы]] ! X ! | | | |- |} </center> Автомобиль жолы екi және одан да көп әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер арқылы өткен жағдайда жергiлiктi маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолының тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерге тиесiлiгi бойынша индекстiң бiрiншi әрпiнен кейiн әрiптер әлiпби тәртiбімен меншiктеледi. == Халықаралық маңыздағы жолдар == <center> {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" !Жол индексі !Автомобиль жолдарының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] !Сызбасы |- bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-32</span>''' </center> |[[Шымкент]] — [[Қызылорда]] — [[Ақтөбе]] — [[Орал]] — РФ шекарасы ([[Самара]]ға) |<center>2036,6</center> |[[Сурет:M32 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-36</span>''' </center> |[[Алматы]] — [[Қарағанды]] — [[Астана]] — [[Қостанай]] — РФ шекарасы ([[Екатеринбург]]ке) |<center>2047,1</center> |[[Сурет:M36 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-38</span>''' </center> |РФ шекарасы (Омбыға) — [[Павлодар]] — [[Семей]] — Майқапшағай — ҚХР шекарасы |<center>1081</center> |[[Сурет:M38 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-39</span>''' </center> | Өзбекстан шекарасы ([[Ташкент]]ке) — Өзбекстан шекарасы ([[Термез]]ге) |<center>24,1</center> | |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-51</span>''' </center> |РФ шекарасы (Челябіге) — [[Петропавл]] — РФ шекарасы (Новосибирскіге, Омбы арқылы) |<center>190</center> |[[Сурет:M51 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" | |Барлығы |<center>5378,8</center> |- |} </center> == Республикалық маңыздағы жолдар == <center> {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" !Жол индексі !Автомобиль жолының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] !Сызбасы |- bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-1</span>''' </center> |[[Астана]] — [[Көкшетау]] — [[Петропавл]] |<center>456</center> |[[Сурет:A1 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-2</span>''' </center> |Өзбекстан шекарасы (Ташкентке) — [[Шымкент]] — [[Тараз]] — [[Алматы]] — Қорғас (Көкпек, Көктал, Қайнар арқылы; Қырғызстан шекарасына кiреберiспен және Тараз, Құлан, Қордай шатқалының айналма жолдарымен, Қордай шатқалымен) |<center>1289,8</center> |[[Сурет:A2 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-3</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Өскемен]] — [[Шемонаиха]] — РФ шекарасы (Аягөздің және Сарқандтың айналма жолдарымен және Мұқыры шатқалының кiреберiсімен) |<center>1212</center> |[[Сурет:A3 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-4</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Шамалған (ауыл)|Шамалған]] — [[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]] — [[Аққайнар (Алматы облысы)|Аққайнар]] — [[Сұраншы батыр ауылы|Сұраншы батыр]] — [[Қырғызстан]] шекарасы (Ұзынағаш ауылына кiреберiспен) |<center>115</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-5</span> ''' </center> |[[Ақсай (Кеген ауданы)|Ақсай]] — [[Шонжы]] — [[Қалжат|Көлжат]] — ҚХР шекарасы (ҚХР шекарасына кiреберiспен) |<center>160</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-6</span> ''' </center> |[[Көкпек (ауыл)|Көкпек]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] — Қырғызстан шекарасы (Түп) (Кеген шатқалының айналма жолымен) |<center>115</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-7</span> ''' </center> |[[Үшарал (қала)|Үшарал]] — [[Достық (Алакөл ауданы)|Достық]] |<center>184</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-8</span> ''' </center> |[[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] — [[Бақты (Абай облысы)|Бақты]] (ҚХР шекарасы) |<center>187</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-9</span> ''' </center> |[[Өскемен]] — [[Риддер]] — РФ шекарасы |<center>167</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-11</span> ''' </center> |[[Семей]] — РФ шекарасы (Барнаулға) |<center>111</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-12</span> ''' </center> |[[Петропавл]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] — РФ шекарасы (Есіл қаласына) |<center>62</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-13</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Кішкенекөл]] — [[Бидайық (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бидайық]] — РФ шекарасы (Омбыға) |<center>278</center> |[[Сурет:A-13_route_in_Kazakhstan.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-14</span> ''' </center> |[[Тараз]] — Утмек — [[Қырғызстан]] шекарасы |<center>14</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-15</span>''' </center> |[[Жызақ|Жизақ]] — Гагарин — [[Жетісай]] — [[Асықата|Киров]] — [[Лесбек батыр ауылы|Қызыләскер]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] — [[Сарыағаш]] — [[Жібек жолы (Сарыағаш ауданы)|Жібек жолы]] ([[Өзбекстан]] шекарасы [[Атакент (кент)|Атакент]] ауылына кіреберіспен Сырдария, Гүлістан, Чиназ және Сарыағаш санаториясына) |<center>221</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-16</span>''' </center> |[[Жезқазған]] — [[Петропавл]] ([[Арқалық (қала)|Арқалық]] арқылы) |<center>940</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-17</span>''' </center> |[[Қызылорда]] — [[Павлодар]] — [[Успенка (Павлодар облысы)|Успенка]] — РФ шекарасы |<center>1493</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-18</span> ''' </center> | [[Павлодар]] — [[Шарбақты (Шарбақты ауданы)|Шарбақты]] — РФ шекарасы |<center>112</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-19</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] — Қорғас |<center>303,8</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-20</span> ''' </center> | [[Қарағанды]] — [[Аягөз]] — [[Тарбағатай (ауыл)|Тарбағатай]] — Бұғаз |<center>921</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-21</span> ''' </center> |[[Мамлют]] — [[Қостанай]] |<center>398</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-22</span> ''' </center> |[[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Комсомол]] — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] — [[Рудный]] — [[Қостанай]] |<center>546</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-23</span> ''' </center> |[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] — [[Жітіқара]] — [[Мүктікөл]] — РФ шекарасы |<center>142</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-24</span> ''' </center> |[[Ақтөбе]] — [[Мәртөк]] — РФ шекарасы (Орынборға) |<center>92,3</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-25</span> ''' </center> |[[Ақтөбе]] — РФ шекарасы (Орскіге) |<center>120,8</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-26</span> ''' </center> |[[Қандыағаш]] — [[Ембі]] — [[Шалқар (қала)|Шалқар]] — [[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]] |<center>401</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-27</span>''' </center> |[[Ақтөбе]] — [[Атырау]] — РФ шекарасы (Астраханға) |<center>865,4</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-28</span> ''' </center> |[[Орал]] — [[Атырау]] |<center>487</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-29</span>''' </center> |[[Орал]] — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] — РФ шекарасы (Озинкиге) |<center>100</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-30</span>''' </center> |[[Подстёпное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Фёдоровка]] — РФ шекарасы (Орынборға) |<center>144</center> |[[Сурет:A30 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-31</span>''' </center> |[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]] — [[Казталовка]] — [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]] — РФ шекарасы |<center>213</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-32</span> ''' </center> |[[Орал]] — РФ шекарасы (Бұзылыққа) |<center>28</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-33</span> ''' </center> |[[Доссор]] — [[Құлсары]] — [[Бейнеу]] — [[Сайөтес]] — [[Шетпе]] — [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — [[Ақтау]] порты (Жетібай арқылы және Шетпеге кіреберіс) |<center>786</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-34</span> ''' </center> |[[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — [[Жаңаөзен]] — Кендірлі — [[Түрікменстан]] шекарасы (Түрікменбашыға) |<center>222,6</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-35</span> ''' </center> |[[Ақтау]] — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] |<center>59</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-36</span> ''' </center> |[[Құрық (ауыл)|Құрық]] — [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] |<center>64</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |Барлығы | |<center>13010,7</center> |- |} </center> == Басқа республикалық маңыздағы жолдар == <center> {| class="wikitable" !Жол индексі !Автомобиль жолының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-1</span>''' </center> |[[Бейнеу]] — [[Ақжігіт (ауыл)|Ақжiгіт]] — Өзбекстан шекарасы (Нүкіске) |<center>84</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-2</span>''' </center> |Астана — [[Қорғалжын (ауыл)|Қорғалжын]] (Қорғалжын қорығына кіреберіспен) |<center>161</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-3</span>''' </center> |Астана — [[Қабанбай батыр ауылы|Қабанбай батыр]] — [[Ахмет (Нұра ауданы)|Энтузиаст]] — [[Нұра (Нұра ауданы)|Киевка]] — [[Теміртау]] |<center>250</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-4</span>''' </center> |Астана — [[Ерейментау]] — [[Шідерті (Павлодар облысы)|Шідерті]] |<center>238</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-5</span>''' </center> |Ертіс өзенінің көпір өткелі арқылы өтетін Павлодардың батыс айналма жолы |<center>15</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-6</span>''' </center> |[[Макинск]] — [[Ақсу (Степногорск қалалық әкімдігі)|Ақсу]] — [[Торғай (Ақмола облысы)|Торғай]] |<center>235</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-7</span>''' </center> |Бурабай курорт аймағының жолдары |<center>66</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-8</span>''' </center> |[[Щучинск|Щучье]] — [[Зеренді]] |<center>80</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-9</span>''' </center> |Вячеслав су қоймасына кiреберіс |<center>17</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-10</span>''' </center> |Астананың айналма жолы (Қабанбай батыр даңғылымен Есіл өзені арқылы өтетін көпірден Нұрсұлтан Назарбаев атындағы халықаралық әуежайға дейін, оның ішінде Қабанбай батыр даңғылы бойымен Тұран даңғылына дейін көлік торабы) |<center>70,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-11</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] |<center>196</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-12</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Атбасар]] |<center>184</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-13</span>''' </center> |[[Жақсы (ауыл)|Жақсы]] — [[Есіл (қала)|Есіл]] — [[Бұзылық]] |<center>82</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-14</span>''' </center> |Көкшетаудың айналма жолы (Әуежайға кіреберіспен) |<center>18</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-15</span>''' </center> |[[Кеген (ауыл)|Кеген]] — [[Нарынқол]] |<center>89</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-16</span>''' </center> |«Көкпек - Кеген - Түп» автожолы — [[Жалағаш (Алматы облысы)|Жалаңаш]] — [[Саты (Алматы облысы)|Саты]] — [[Құрметі]] (Көлсай көлiне кiреберiспен) |<center>89</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-17</span>''' </center> |[[Алматы]] — [[Талғар]] — [[Бәйдібек би ауылы|Бәйдібек би]] |<center>68</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-18</span>''' </center> |[[Қонаев (қала)|Қапшағай]] — [[Күрті (ауыл)|Күрті]] |<center>67</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-19</span>''' </center> |«Алматы - Көктал - Байсерке - Междуреченское» автожолы — «РФ шекарасы (Екатеринбургке) - Алматы» автожолы |<center>52</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-20</span>''' </center> |[[Сарыөзек (Жетісу облысы)|Сарыөзек]] — [[Көктал (Панфилов ауданы)|Көктал]] (Сарыөзек станциясының айналма жолымен) |<center>192</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-21</span>''' </center> |Алма-Тау турбазасына кiреберiс |<center>15</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-22</span>''' </center> |Алматы — Космостанция (Алматы және Алма-Арасан санаторийлеріне кiреберiспен) |<center>37</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-23</span>''' </center> |[[Семей]] — [[Қайнар (Жаңасемей ауданы)|Қайнар]] |<center>276</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-24</span>''' </center> |[[Өскемен]] — [[Семей]] |<center>195</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-25</span>''' </center> |[[Өскемен]] — [[Алтай (қала)|Алтай]] — [[Үлкен Нарын]] — [[Катонқарағай|Қатонқарағай]] — [[Рахман қайнары (ауыл)|Рахман қайнары]] |<center>446</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-26</span>''' </center> |РФ шекарасы (Омбыға) — Майқапшағай (ҚХР-ға шығу) — [[Қалжыр (ауыл)|Қалжыр]] — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] |<center>124</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-27</span>''' </center> |[[Қалқаман (ауыл)|Қалқаман]] — [[Баянауыл]] — [[Үміткер]] — [[Ботақара (кент)|Ботақара]] |<center>324</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-28</span>''' </center> |Қарасай батырдың ескерткiш кешенiне кiреберіс |<center>24</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-29</span>''' </center> |[[Меркі|Мерке]] — [[Бурылбайтал (ауыл)|Бурылбайтал]] |<center>266</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-30</span>''' </center> |[[Шу]] — [[Қайнар (Қордай ауданы)|Қайнар]] |<center>56</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-31</span>''' </center> |[[Кентау]] — [[Түркістан (қала)|Түркiстан]] — Арыстанбаб — [[Шәуілдір]] — [[Төрткүл (Ордабасы ауданы)|Төрткөл]] |<center>145</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-32</span>''' </center> |Шымкенттің солтүстік айналма жолы |<center>36,5</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-33</span>''' </center> |[[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — [[Құлсары]] |<center>136</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-34</span>''' </center> |«Қызылорда - Павлодар» автожолы — [[Жәйрем]] — [[Қаражал (қала)|Қаражал]] — [[Атасу (Байдалы би ауылдық округі)|Атасу]] |<center>144</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-35</span>''' </center> |[[Ақшатау (Қарағанды облысы)|Ақшатау]] — [[Ақадыр (Қарағанды облысы)|Ағадыр]] — [[Ортау (ауыл)|Ортау]] — «Қызылорда - Павлодар» автожолы |<center>195</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-36</span>''' </center> |[[Қостанай]] — [[Әулиекөл]] — [[Сұрған]] |<center>257</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-37</span>''' </center> |Бастау — [[Ақтау (кент)|Ақтау]] — [[Теміртау]] |<center>53</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-38</span>''' </center> |«Қостанай - Жақсы» автожолы — «Қостанай - Қарабұтақ» автожолы |<center>6</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-39</span>''' </center> |«Қостанай - Қарабұтақ» автожолы — «РФ шекарасы (Екатеринбургке) - Алматы» автожолы |<center>21</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-40</span>''' </center> |[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] — [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] |<center>45</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-41</span>''' </center> |[[Атамекен (Павлодар облысы)|Ленин]] — [[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]] — Русская Поляна |<center>263,78</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-42</span>''' </center> |Қабанбай батырдың ескерткiш кешенiне кіреберіс |<center>4</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-43</span>''' </center> |Рудныйдың батыс айналма жолы |<center>6,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-44</span>''' </center> |[[Казталовка|Казталов]] — [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнiбек]] — РФ шекарасы |<center>165</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-45</span>''' </center> |[[Атамекен (Павлодар облысы)|Ленин]] — [[Ақсу]] — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] — [[Үлкен Ақжар]] — [[Курчатов]] |<center>220</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-46</span>''' </center> |«Щучье-Бурабай курорттық аймағының» ойын-сауық орталығына кіреберіс |<center>8,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-47</span>''' </center> |Қырғызстан шекарасына (Қарасуға) кіреберіс |<center>17,7</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-48</span>''' </center> |«Алатау ақпараттық технологиялар паркі» еркін экономикалық аймағына кіреберіс |<center>9,95</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-49</span>''' </center> |Петропавлдың айналма жолы |<center>30</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-50</span>''' </center> |Ақтөбенің солтүстік айналма жолы |<center>39,3</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-51</span>''' </center> |[[Өнеге (ауыл)|Өнеге]] — [[Бисен]] — [[Сайқын]] |<center>103</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-52</span>''' </center> |«Жаңа Колутон - Ақкөл - Минское» автожолына кіреберіс |<center>4,6</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-53</span>''' </center> |[[Тұрар Рысқұлов ауылы (Жамбыл облысы)|Т. Рысқұлов]] ауылына кіреберіс |<center>31</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-54</span>''' </center> |[[Қарағанды]]ға кіреберіс |<center>16</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-55</span>''' </center> |[[Ерейментау]]ға кіреберіс |<center>36</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-56</span>''' </center> |[[Хан Ордасы (ауыл)|Хан Ордасы]] ауылына кіреберіс |<center>21</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-57</span>''' </center> |[[Петерфельд]] — [[Архангельское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Архангельск]] — [[Новокаменка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новокаменка]] — А-16 «Жезқазған - Петропавл» республикалық жолы |<center>30,519</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-58</span>''' </center> |[[Булаев]]о — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] — [[Молодогвардейское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Молодогвардейское]] — [[Кирово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кирово]] — [[Қиялы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қиялы]] — [[Рощинское]] |<center>228,386</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-59</span>''' </center> |[[Рощинское]] - [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] – [[Волошинка]] |<center>86,87</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-60</span>''' </center> |[[Волошинка]] — [[Сергеев]]ка — [[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]] |<center>119,441</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-61</span>''' </center> |[[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]] — Сарыкөл — облыс шекарасы |<center>31,574</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-62</span>''' </center> |Петропавл қаласының әуежайына кіреберіс |<center>5</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-63</span>''' </center> |[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] – [[Тавриченка]] - [[Аршалы (Қостанай облысы)|Аршалы]] - [[Комаровка (Қостанай облысы)|Комаровка]] |<center>96</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-64</span>''' </center> |[[Жітіқара]] — [[Чайковское (Қостанай облысы)|Чайковский]] |<center>27</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-65</span>''' </center> |[[Мариновка (Ақмола облысы)|Мариновка]] ауылына кіреберіс |<center>9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-66</span>''' </center> |[[Қарасу (Қордай ауданы)|Қарасу]] — [[Масанчи (ауыл)|Масанчи]] — [[Сортөбе]] |<center>45,45</center> |} </center> == Ақылы жолдар == Бүгінгі күні Қазақстан Республикасында жалпы ұзындығы 3288 шақырым болатын 18 ақылы учаске бар. Бірінші ақылы учаске «Астана—Щучинск» жолы 2013 жылдан бастап ақылы болды.<ref>[https://kz.qaj.kz/tollroads/ Ақылы учаскелердің негізгі сипаттамалары]</ref> {| class="wikitable" !Жол учаскесі !! Ұзындығы, км !! Жол санаты !! Қозғалыс жолағы !! Ақылы болған уақыт |- | Астана — Щучинск || 211,478 || І-А || 2 бағытта 6 белдеу || 04.2013 |- | Алматы — Қонаев || 41,955 || І-А || 2 бағытта 6 белдеу |12.2018 |- | Алматы — Қорғас || 295 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу |12.2018 |- | Астана — Теміртау || 134,87 || І-А || 2 бағытта 4 белдеу |12.2018 |- | Астана — Павлодар || 375 || І || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Қонаев — Талдықорған || 186 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Тараз — Қайнар || 237,525 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Қызылорда || 446,5 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Өзбекстан шекарасы (Ташкент) || 84 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Тараз || 89,3 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Щучинск — Көкшетау || 60,75 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Үлкен Алматы айналма автомобиль жолы || 66 || І-А || 2 бағытта 4 және 6 белдеу|| 07.2023 |- | Бейнеу — Ақжігіт || 85 || ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Көкшетау — Петропавл || 169 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Орал — РФ шекарасы (Самара) || 56 || ІІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Павлодар — Қалбатау || 453 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу|| 09.2023 |- | Павлодар — РФ шекарасы (Омбы) || 198,21 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу|| 09.2023 |- | Орал — РФ шекарасы (Саратов) || 98,9 || ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 11.2023 |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P000001809_ Қазақстан Республикасының автомобиль жолдарын жiктеу ережесi мен шарттарын және республикалық маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының тiзбесiн бекiту туралы (Күшін жойған)] * [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1500011402 Халықаралық және республикалық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын сыныптау қағидалары мен шарттарын, тізбесін, олардың атаулары мен индекстерін, оның ішінде қорғаныстық мақсатта пайдаланылатын автомобиль жолдарының тізбесін бекіту туралы] [[Санат:Қазақстан жолдары]] [[Санат:Жолдар тізімі]] s5b9pynwgsn1ybusyph5n0187u53f7x 3404362 3404360 2024-11-24T01:08:37Z Casserium 68287 /* Жіктелуі */ 3404362 wikitext text/x-wiki '''Қазақстанның автомобиль жолдары''' — [[Қазақстан]] аумағындағы елді мекендерді бір-бірімен және басқа нысандармен байланыстыратын көлік құралдарының қозғалуына, [[жолаушы]]лар мен [[жүк]]терді тасымалдауға арналған жолдар желісі. Жалпы қолданыстағы автомобиль жолдары желісі 96 мыңнан астам шақырымды қамтиды, оның көпшілігі қайта жаңғырту мен жөндеуге мұқтаж. Қазақстан арқылы жалпы ұзындығы 23 мың шақырым болатын бес халықаралық автомобиль маршруты өтеді: * [[Челябі]]ге шығатын [[Астана]] — [[Алматы]] (М-36) тас жолы * [[Омбы]]ға шығатын Алматы — [[Петропавл]] (М-51) тас жолы * [[Омбы]]ға шығатын [[Семей]] — Майқапшағай (M-38) тас жолы * [[Ташкент]]ке шығатын Алматы — [[Шымкент]] (А-2) тас жолы * [[Самара]]ға шығатын Шымкент — [[Ақтөбе]] — [[Орал]] (М-32) тас жолы == Жіктелуі == Автомобиль жолдарының индексі латын әліпбиінің әріптерінен және цифрлар тобынан тұрады. Автомобиль жолдары индексіндегі сандар индекс әріптерінен кейін беріледі. Халықаралық және республикалық маңызы бар автомобиль жолдары үшін латын әліпбиінің "KАZ" және "KZ" әріптерінен индекс белгіленеді. Халықаралық келісімдерде белгіленген Қазақстан аумағы арқылы өтетін халықаралық автомобиль жолдары "Е" және "АН" индексін қатар қолданады. === Бұрынғы жіктелуі (2024) === Республикалық және жергілікті маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолының индексі латын әлiпбиінің әрiптерiнен және сандар топтарынан тұрады. Автомобиль жолдарының индексiндегi сандар индекс әрiптерiнен кейiн дефис арқылы берiледi. Республикалық және жергілікті маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолы индексiнiң әрпi автомобиль жолының класына сәйкес келедi және мыналармен айқындалады: «M» — шақырым есебi, шектес мемлекеттiң аумағынан басталатын аса маңызды мемлекетаралық көлiк байланысын қамтамасыз ететiн автомобиль жолдары үшiн; «А» — Қазақстан Республикасының iрi әкiмшiлiк, мәдени және экономикалық орталықтарының, сондай-ақ қорғаныстық маңызы бар жолдарды қоса алғанда, көршiлес мемлекеттердiң арасындағы көлiктiк қатынасты қамтамасыз ететiн автомобиль жолдары үшiн; «Р» — қалғандары үшiн; «К» — жергiлiктi маңызы бар жолдар үшін; Жергiлiктi маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолының индексiндегi келесi әрiптерi жолдың әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерiне тиесiлiгі бойынша кестеге сәйкес белгiленедi. <center>К әрпiнен кейiн индекстiң келесi әрпiн меншiктеу кестесi''' {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" ! № ! Аймақ ! Индекстегі әріптің атауы ! № ! Аймақ ! Индекстегі әріптің атауы |-bgcolor="#FFFFDD" !01 |[[Ақмола облысы]] !C !08 |[[Қарағанды облысы]] !M |-bgcolor="#DEF2FE" !02 |[[Ақтөбе облысы]] ! D !09 |[[Қызылорда облысы]] !N |-bgcolor="#FFFFDD" !03 |[[Алматы облысы]] !B !10 |[[Қостанай облысы]] !P |-bgcolor="#DEF2FE" !04 |[[Атырау облысы]] !E !11 |[[Маңғыстау облысы]] !R |-bgcolor="#FFFFDD" !05 |[[Шығыс Қазақстан облысы]] ! F !12 |[[Павлодар облысы]] !S |-bgcolor="#DEF2FE" !06 |[[Жамбыл облысы]] ! H !13 |[[Солтүстік Қазақстан облысы]] !T |-bgcolor="#FFFFDD" !07 |[[Батыс Қазақстан облысы]] ! L !14 |[[Түркістан облысы]] ! X ! | | | |- |} </center> Автомобиль жолы екi және одан да көп әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер арқылы өткен жағдайда жергiлiктi маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолының тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерге тиесiлiгi бойынша индекстiң бiрiншi әрпiнен кейiн әрiптер әлiпби тәртiбімен меншiктеледi. == Халықаралық маңыздағы жолдар == <center> {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" !Жол индексі !Автомобиль жолдарының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] !Сызбасы |- bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-32</span>''' </center> |[[Шымкент]] — [[Қызылорда]] — [[Ақтөбе]] — [[Орал]] — РФ шекарасы ([[Самара]]ға) |<center>2036,6</center> |[[Сурет:M32 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-36</span>''' </center> |[[Алматы]] — [[Қарағанды]] — [[Астана]] — [[Қостанай]] — РФ шекарасы ([[Екатеринбург]]ке) |<center>2047,1</center> |[[Сурет:M36 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-38</span>''' </center> |РФ шекарасы (Омбыға) — [[Павлодар]] — [[Семей]] — Майқапшағай — ҚХР шекарасы |<center>1081</center> |[[Сурет:M38 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-39</span>''' </center> | Өзбекстан шекарасы ([[Ташкент]]ке) — Өзбекстан шекарасы ([[Термез]]ге) |<center>24,1</center> | |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-51</span>''' </center> |РФ шекарасы (Челябіге) — [[Петропавл]] — РФ шекарасы (Новосибирскіге, Омбы арқылы) |<center>190</center> |[[Сурет:M51 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" | |Барлығы |<center>5378,8</center> |- |} </center> == Республикалық маңыздағы жолдар == <center> {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" !Жол индексі !Автомобиль жолының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] !Сызбасы |- bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-1</span>''' </center> |[[Астана]] — [[Көкшетау]] — [[Петропавл]] |<center>456</center> |[[Сурет:A1 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-2</span>''' </center> |Өзбекстан шекарасы (Ташкентке) — [[Шымкент]] — [[Тараз]] — [[Алматы]] — Қорғас (Көкпек, Көктал, Қайнар арқылы; Қырғызстан шекарасына кiреберiспен және Тараз, Құлан, Қордай шатқалының айналма жолдарымен, Қордай шатқалымен) |<center>1289,8</center> |[[Сурет:A2 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-3</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Өскемен]] — [[Шемонаиха]] — РФ шекарасы (Аягөздің және Сарқандтың айналма жолдарымен және Мұқыры шатқалының кiреберiсімен) |<center>1212</center> |[[Сурет:A3 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-4</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Шамалған (ауыл)|Шамалған]] — [[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]] — [[Аққайнар (Алматы облысы)|Аққайнар]] — [[Сұраншы батыр ауылы|Сұраншы батыр]] — [[Қырғызстан]] шекарасы (Ұзынағаш ауылына кiреберiспен) |<center>115</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-5</span> ''' </center> |[[Ақсай (Кеген ауданы)|Ақсай]] — [[Шонжы]] — [[Қалжат|Көлжат]] — ҚХР шекарасы (ҚХР шекарасына кiреберiспен) |<center>160</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-6</span> ''' </center> |[[Көкпек (ауыл)|Көкпек]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] — Қырғызстан шекарасы (Түп) (Кеген шатқалының айналма жолымен) |<center>115</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-7</span> ''' </center> |[[Үшарал (қала)|Үшарал]] — [[Достық (Алакөл ауданы)|Достық]] |<center>184</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-8</span> ''' </center> |[[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] — [[Бақты (Абай облысы)|Бақты]] (ҚХР шекарасы) |<center>187</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-9</span> ''' </center> |[[Өскемен]] — [[Риддер]] — РФ шекарасы |<center>167</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-11</span> ''' </center> |[[Семей]] — РФ шекарасы (Барнаулға) |<center>111</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-12</span> ''' </center> |[[Петропавл]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] — РФ шекарасы (Есіл қаласына) |<center>62</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-13</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Кішкенекөл]] — [[Бидайық (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бидайық]] — РФ шекарасы (Омбыға) |<center>278</center> |[[Сурет:A-13_route_in_Kazakhstan.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-14</span> ''' </center> |[[Тараз]] — Утмек — [[Қырғызстан]] шекарасы |<center>14</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-15</span>''' </center> |[[Жызақ|Жизақ]] — Гагарин — [[Жетісай]] — [[Асықата|Киров]] — [[Лесбек батыр ауылы|Қызыләскер]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] — [[Сарыағаш]] — [[Жібек жолы (Сарыағаш ауданы)|Жібек жолы]] ([[Өзбекстан]] шекарасы [[Атакент (кент)|Атакент]] ауылына кіреберіспен Сырдария, Гүлістан, Чиназ және Сарыағаш санаториясына) |<center>221</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-16</span>''' </center> |[[Жезқазған]] — [[Петропавл]] ([[Арқалық (қала)|Арқалық]] арқылы) |<center>940</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-17</span>''' </center> |[[Қызылорда]] — [[Павлодар]] — [[Успенка (Павлодар облысы)|Успенка]] — РФ шекарасы |<center>1493</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-18</span> ''' </center> | [[Павлодар]] — [[Шарбақты (Шарбақты ауданы)|Шарбақты]] — РФ шекарасы |<center>112</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-19</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] — Қорғас |<center>303,8</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-20</span> ''' </center> | [[Қарағанды]] — [[Аягөз]] — [[Тарбағатай (ауыл)|Тарбағатай]] — Бұғаз |<center>921</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-21</span> ''' </center> |[[Мамлют]] — [[Қостанай]] |<center>398</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-22</span> ''' </center> |[[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Комсомол]] — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] — [[Рудный]] — [[Қостанай]] |<center>546</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-23</span> ''' </center> |[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] — [[Жітіқара]] — [[Мүктікөл]] — РФ шекарасы |<center>142</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-24</span> ''' </center> |[[Ақтөбе]] — [[Мәртөк]] — РФ шекарасы (Орынборға) |<center>92,3</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-25</span> ''' </center> |[[Ақтөбе]] — РФ шекарасы (Орскіге) |<center>120,8</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-26</span> ''' </center> |[[Қандыағаш]] — [[Ембі]] — [[Шалқар (қала)|Шалқар]] — [[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]] |<center>401</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-27</span>''' </center> |[[Ақтөбе]] — [[Атырау]] — РФ шекарасы (Астраханға) |<center>865,4</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-28</span> ''' </center> |[[Орал]] — [[Атырау]] |<center>487</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-29</span>''' </center> |[[Орал]] — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] — РФ шекарасы (Озинкиге) |<center>100</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-30</span>''' </center> |[[Подстёпное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Фёдоровка]] — РФ шекарасы (Орынборға) |<center>144</center> |[[Сурет:A30 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-31</span>''' </center> |[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]] — [[Казталовка]] — [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]] — РФ шекарасы |<center>213</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-32</span> ''' </center> |[[Орал]] — РФ шекарасы (Бұзылыққа) |<center>28</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-33</span> ''' </center> |[[Доссор]] — [[Құлсары]] — [[Бейнеу]] — [[Сайөтес]] — [[Шетпе]] — [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — [[Ақтау]] порты (Жетібай арқылы және Шетпеге кіреберіс) |<center>786</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-34</span> ''' </center> |[[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — [[Жаңаөзен]] — Кендірлі — [[Түрікменстан]] шекарасы (Түрікменбашыға) |<center>222,6</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-35</span> ''' </center> |[[Ақтау]] — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] |<center>59</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-36</span> ''' </center> |[[Құрық (ауыл)|Құрық]] — [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] |<center>64</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |Барлығы | |<center>13010,7</center> |- |} </center> == Басқа республикалық маңыздағы жолдар == <center> {| class="wikitable" !Жол индексі !Автомобиль жолының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-1</span>''' </center> |[[Бейнеу]] — [[Ақжігіт (ауыл)|Ақжiгіт]] — Өзбекстан шекарасы (Нүкіске) |<center>84</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-2</span>''' </center> |Астана — [[Қорғалжын (ауыл)|Қорғалжын]] (Қорғалжын қорығына кіреберіспен) |<center>161</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-3</span>''' </center> |Астана — [[Қабанбай батыр ауылы|Қабанбай батыр]] — [[Ахмет (Нұра ауданы)|Энтузиаст]] — [[Нұра (Нұра ауданы)|Киевка]] — [[Теміртау]] |<center>250</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-4</span>''' </center> |Астана — [[Ерейментау]] — [[Шідерті (Павлодар облысы)|Шідерті]] |<center>238</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-5</span>''' </center> |Ертіс өзенінің көпір өткелі арқылы өтетін Павлодардың батыс айналма жолы |<center>15</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-6</span>''' </center> |[[Макинск]] — [[Ақсу (Степногорск қалалық әкімдігі)|Ақсу]] — [[Торғай (Ақмола облысы)|Торғай]] |<center>235</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-7</span>''' </center> |Бурабай курорт аймағының жолдары |<center>66</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-8</span>''' </center> |[[Щучинск|Щучье]] — [[Зеренді]] |<center>80</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-9</span>''' </center> |Вячеслав су қоймасына кiреберіс |<center>17</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-10</span>''' </center> |Астананың айналма жолы (Қабанбай батыр даңғылымен Есіл өзені арқылы өтетін көпірден Нұрсұлтан Назарбаев атындағы халықаралық әуежайға дейін, оның ішінде Қабанбай батыр даңғылы бойымен Тұран даңғылына дейін көлік торабы) |<center>70,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-11</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] |<center>196</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-12</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Атбасар]] |<center>184</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-13</span>''' </center> |[[Жақсы (ауыл)|Жақсы]] — [[Есіл (қала)|Есіл]] — [[Бұзылық]] |<center>82</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-14</span>''' </center> |Көкшетаудың айналма жолы (Әуежайға кіреберіспен) |<center>18</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-15</span>''' </center> |[[Кеген (ауыл)|Кеген]] — [[Нарынқол]] |<center>89</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-16</span>''' </center> |«Көкпек - Кеген - Түп» автожолы — [[Жалағаш (Алматы облысы)|Жалаңаш]] — [[Саты (Алматы облысы)|Саты]] — [[Құрметі]] (Көлсай көлiне кiреберiспен) |<center>89</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-17</span>''' </center> |[[Алматы]] — [[Талғар]] — [[Бәйдібек би ауылы|Бәйдібек би]] |<center>68</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-18</span>''' </center> |[[Қонаев (қала)|Қапшағай]] — [[Күрті (ауыл)|Күрті]] |<center>67</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-19</span>''' </center> |«Алматы - Көктал - Байсерке - Междуреченское» автожолы — «РФ шекарасы (Екатеринбургке) - Алматы» автожолы |<center>52</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-20</span>''' </center> |[[Сарыөзек (Жетісу облысы)|Сарыөзек]] — [[Көктал (Панфилов ауданы)|Көктал]] (Сарыөзек станциясының айналма жолымен) |<center>192</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-21</span>''' </center> |Алма-Тау турбазасына кiреберiс |<center>15</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-22</span>''' </center> |Алматы — Космостанция (Алматы және Алма-Арасан санаторийлеріне кiреберiспен) |<center>37</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-23</span>''' </center> |[[Семей]] — [[Қайнар (Жаңасемей ауданы)|Қайнар]] |<center>276</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-24</span>''' </center> |[[Өскемен]] — [[Семей]] |<center>195</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-25</span>''' </center> |[[Өскемен]] — [[Алтай (қала)|Алтай]] — [[Үлкен Нарын]] — [[Катонқарағай|Қатонқарағай]] — [[Рахман қайнары (ауыл)|Рахман қайнары]] |<center>446</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-26</span>''' </center> |РФ шекарасы (Омбыға) — Майқапшағай (ҚХР-ға шығу) — [[Қалжыр (ауыл)|Қалжыр]] — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] |<center>124</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-27</span>''' </center> |[[Қалқаман (ауыл)|Қалқаман]] — [[Баянауыл]] — [[Үміткер]] — [[Ботақара (кент)|Ботақара]] |<center>324</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-28</span>''' </center> |Қарасай батырдың ескерткiш кешенiне кiреберіс |<center>24</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-29</span>''' </center> |[[Меркі|Мерке]] — [[Бурылбайтал (ауыл)|Бурылбайтал]] |<center>266</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-30</span>''' </center> |[[Шу]] — [[Қайнар (Қордай ауданы)|Қайнар]] |<center>56</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-31</span>''' </center> |[[Кентау]] — [[Түркістан (қала)|Түркiстан]] — Арыстанбаб — [[Шәуілдір]] — [[Төрткүл (Ордабасы ауданы)|Төрткөл]] |<center>145</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-32</span>''' </center> |Шымкенттің солтүстік айналма жолы |<center>36,5</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-33</span>''' </center> |[[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — [[Құлсары]] |<center>136</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-34</span>''' </center> |«Қызылорда - Павлодар» автожолы — [[Жәйрем]] — [[Қаражал (қала)|Қаражал]] — [[Атасу (Байдалы би ауылдық округі)|Атасу]] |<center>144</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-35</span>''' </center> |[[Ақшатау (Қарағанды облысы)|Ақшатау]] — [[Ақадыр (Қарағанды облысы)|Ағадыр]] — [[Ортау (ауыл)|Ортау]] — «Қызылорда - Павлодар» автожолы |<center>195</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-36</span>''' </center> |[[Қостанай]] — [[Әулиекөл]] — [[Сұрған]] |<center>257</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-37</span>''' </center> |Бастау — [[Ақтау (кент)|Ақтау]] — [[Теміртау]] |<center>53</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-38</span>''' </center> |«Қостанай - Жақсы» автожолы — «Қостанай - Қарабұтақ» автожолы |<center>6</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-39</span>''' </center> |«Қостанай - Қарабұтақ» автожолы — «РФ шекарасы (Екатеринбургке) - Алматы» автожолы |<center>21</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-40</span>''' </center> |[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] — [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] |<center>45</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-41</span>''' </center> |[[Атамекен (Павлодар облысы)|Ленин]] — [[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]] — Русская Поляна |<center>263,78</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-42</span>''' </center> |Қабанбай батырдың ескерткiш кешенiне кіреберіс |<center>4</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-43</span>''' </center> |Рудныйдың батыс айналма жолы |<center>6,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-44</span>''' </center> |[[Казталовка|Казталов]] — [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнiбек]] — РФ шекарасы |<center>165</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-45</span>''' </center> |[[Атамекен (Павлодар облысы)|Ленин]] — [[Ақсу]] — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] — [[Үлкен Ақжар]] — [[Курчатов]] |<center>220</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-46</span>''' </center> |«Щучье-Бурабай курорттық аймағының» ойын-сауық орталығына кіреберіс |<center>8,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-47</span>''' </center> |Қырғызстан шекарасына (Қарасуға) кіреберіс |<center>17,7</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-48</span>''' </center> |«Алатау ақпараттық технологиялар паркі» еркін экономикалық аймағына кіреберіс |<center>9,95</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-49</span>''' </center> |Петропавлдың айналма жолы |<center>30</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-50</span>''' </center> |Ақтөбенің солтүстік айналма жолы |<center>39,3</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-51</span>''' </center> |[[Өнеге (ауыл)|Өнеге]] — [[Бисен]] — [[Сайқын]] |<center>103</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-52</span>''' </center> |«Жаңа Колутон - Ақкөл - Минское» автожолына кіреберіс |<center>4,6</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-53</span>''' </center> |[[Тұрар Рысқұлов ауылы (Жамбыл облысы)|Т. Рысқұлов]] ауылына кіреберіс |<center>31</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-54</span>''' </center> |[[Қарағанды]]ға кіреберіс |<center>16</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-55</span>''' </center> |[[Ерейментау]]ға кіреберіс |<center>36</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-56</span>''' </center> |[[Хан Ордасы (ауыл)|Хан Ордасы]] ауылына кіреберіс |<center>21</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-57</span>''' </center> |[[Петерфельд]] — [[Архангельское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Архангельск]] — [[Новокаменка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новокаменка]] — А-16 «Жезқазған - Петропавл» республикалық жолы |<center>30,519</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-58</span>''' </center> |[[Булаев]]о — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] — [[Молодогвардейское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Молодогвардейское]] — [[Кирово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кирово]] — [[Қиялы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қиялы]] — [[Рощинское]] |<center>228,386</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-59</span>''' </center> |[[Рощинское]] - [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] – [[Волошинка]] |<center>86,87</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-60</span>''' </center> |[[Волошинка]] — [[Сергеев]]ка — [[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]] |<center>119,441</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-61</span>''' </center> |[[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]] — Сарыкөл — облыс шекарасы |<center>31,574</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-62</span>''' </center> |Петропавл қаласының әуежайына кіреберіс |<center>5</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-63</span>''' </center> |[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] – [[Тавриченка]] - [[Аршалы (Қостанай облысы)|Аршалы]] - [[Комаровка (Қостанай облысы)|Комаровка]] |<center>96</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-64</span>''' </center> |[[Жітіқара]] — [[Чайковское (Қостанай облысы)|Чайковский]] |<center>27</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-65</span>''' </center> |[[Мариновка (Ақмола облысы)|Мариновка]] ауылына кіреберіс |<center>9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-66</span>''' </center> |[[Қарасу (Қордай ауданы)|Қарасу]] — [[Масанчи (ауыл)|Масанчи]] — [[Сортөбе]] |<center>45,45</center> |} </center> == Ақылы жолдар == Бүгінгі күні Қазақстан Республикасында жалпы ұзындығы 3288 шақырым болатын 18 ақылы учаске бар. Бірінші ақылы учаске «Астана—Щучинск» жолы 2013 жылдан бастап ақылы болды.<ref>[https://kz.qaj.kz/tollroads/ Ақылы учаскелердің негізгі сипаттамалары]</ref> {| class="wikitable" !Жол учаскесі !! Ұзындығы, км !! Жол санаты !! Қозғалыс жолағы !! Ақылы болған уақыт |- | Астана — Щучинск || 211,478 || І-А || 2 бағытта 6 белдеу || 04.2013 |- | Алматы — Қонаев || 41,955 || І-А || 2 бағытта 6 белдеу |12.2018 |- | Алматы — Қорғас || 295 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу |12.2018 |- | Астана — Теміртау || 134,87 || І-А || 2 бағытта 4 белдеу |12.2018 |- | Астана — Павлодар || 375 || І || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Қонаев — Талдықорған || 186 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Тараз — Қайнар || 237,525 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Қызылорда || 446,5 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Өзбекстан шекарасы (Ташкент) || 84 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Тараз || 89,3 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Щучинск — Көкшетау || 60,75 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Үлкен Алматы айналма автомобиль жолы || 66 || І-А || 2 бағытта 4 және 6 белдеу|| 07.2023 |- | Бейнеу — Ақжігіт || 85 || ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Көкшетау — Петропавл || 169 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Орал — РФ шекарасы (Самара) || 56 || ІІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Павлодар — Қалбатау || 453 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу|| 09.2023 |- | Павлодар — РФ шекарасы (Омбы) || 198,21 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу|| 09.2023 |- | Орал — РФ шекарасы (Саратов) || 98,9 || ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 11.2023 |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P000001809_ Қазақстан Республикасының автомобиль жолдарын жiктеу ережесi мен шарттарын және республикалық маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының тiзбесiн бекiту туралы (Күшін жойған)] * [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1500011402 Халықаралық және республикалық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын сыныптау қағидалары мен шарттарын, тізбесін, олардың атаулары мен индекстерін, оның ішінде қорғаныстық мақсатта пайдаланылатын автомобиль жолдарының тізбесін бекіту туралы] [[Санат:Қазақстан жолдары]] [[Санат:Жолдар тізімі]] tvmp3u2muvpg3253wrie03h8jototn1 3404363 3404362 2024-11-24T01:12:44Z Casserium 68287 /* Жіктелуі */ 3404363 wikitext text/x-wiki '''Қазақстанның автомобиль жолдары''' — [[Қазақстан]] аумағындағы елді мекендерді бір-бірімен және басқа нысандармен байланыстыратын көлік құралдарының қозғалуына, [[жолаушы]]лар мен [[жүк]]терді тасымалдауға арналған жолдар желісі. Жалпы қолданыстағы автомобиль жолдары желісі 96 мыңнан астам шақырымды қамтиды, оның көпшілігі қайта жаңғырту мен жөндеуге мұқтаж. Қазақстан арқылы жалпы ұзындығы 23 мың шақырым болатын бес халықаралық автомобиль маршруты өтеді: * [[Челябі]]ге шығатын [[Астана]] — [[Алматы]] (М-36) тас жолы * [[Омбы]]ға шығатын Алматы — [[Петропавл]] (М-51) тас жолы * [[Омбы]]ға шығатын [[Семей]] — Майқапшағай (M-38) тас жолы * [[Ташкент]]ке шығатын Алматы — [[Шымкент]] (А-2) тас жолы * [[Самара]]ға шығатын Шымкент — [[Ақтөбе]] — [[Орал]] (М-32) тас жолы == Жіктелуі == Автомобиль жолдарының индексі латын әліпбиінің әріптерінен және цифрлар тобынан тұрады. Автомобиль жолдары индексіндегі сандар индекс әріптерінен кейін беріледі. Халықаралық және республикалық маңызы бар автомобиль жолдары үшін латын әліпбиінің "KАZ" және "KZ" әріптерінен индекс белгіленеді. Халықаралық келісімдерде белгіленген Қазақстан аумағы арқылы өтетін халықаралық автомобиль жолдары "Е" және "АН" индексін қатар қолданады. === Бұрынғы жіктелуі (2000—2024) === Республикалық және жергілікті маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолының индексі латын әлiпбиінің әрiптерiнен және сандар топтарынан тұрады. Автомобиль жолдарының индексiндегi сандар индекс әрiптерiнен кейiн дефис арқылы берiледi. Республикалық және жергілікті маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолы индексiнiң әрпi автомобиль жолының класына сәйкес келедi және мыналармен айқындалады: «M» — шақырым есебi, шектес мемлекеттiң аумағынан басталатын аса маңызды мемлекетаралық көлiк байланысын қамтамасыз ететiн автомобиль жолдары үшiн; «А» — Қазақстан Республикасының iрi әкiмшiлiк, мәдени және экономикалық орталықтарының, сондай-ақ қорғаныстық маңызы бар жолдарды қоса алғанда, көршiлес мемлекеттердiң арасындағы көлiктiк қатынасты қамтамасыз ететiн автомобиль жолдары үшiн; «Р» — қалғандары үшiн; «К» — жергiлiктi маңызы бар жолдар үшін; Жергiлiктi маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолының индексiндегi келесi әрiптерi жолдың әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерiне тиесiлiгі бойынша кестеге сәйкес белгiленедi. <center>К әрпiнен кейiн индекстiң келесi әрпiн меншiктеу кестесi''' {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" ! № ! Аймақ ! Индекстегі әріптің атауы ! № ! Аймақ ! Индекстегі әріптің атауы |-bgcolor="#FFFFDD" !01 |[[Ақмола облысы]] !C !08 |[[Қарағанды облысы]] !M |-bgcolor="#DEF2FE" !02 |[[Ақтөбе облысы]] ! D !09 |[[Қызылорда облысы]] !N |-bgcolor="#FFFFDD" !03 |[[Алматы облысы]] !B !10 |[[Қостанай облысы]] !P |-bgcolor="#DEF2FE" !04 |[[Атырау облысы]] !E !11 |[[Маңғыстау облысы]] !R |-bgcolor="#FFFFDD" !05 |[[Шығыс Қазақстан облысы]] ! F !12 |[[Павлодар облысы]] !S |-bgcolor="#DEF2FE" !06 |[[Жамбыл облысы]] ! H !13 |[[Солтүстік Қазақстан облысы]] !T |-bgcolor="#FFFFDD" !07 |[[Батыс Қазақстан облысы]] ! L !14 |[[Түркістан облысы]] ! X ! | | | |- |} </center> Автомобиль жолы екi және одан да көп әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер арқылы өткен жағдайда жергiлiктi маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолының тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерге тиесiлiгi бойынша индекстiң бiрiншi әрпiнен кейiн әрiптер әлiпби тәртiбімен меншiктеледi. == Халықаралық маңыздағы жолдар == <center> {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" !Жол индексі !Автомобиль жолдарының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] !Сызбасы |- bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-32</span>''' </center> |[[Шымкент]] — [[Қызылорда]] — [[Ақтөбе]] — [[Орал]] — РФ шекарасы ([[Самара]]ға) |<center>2036,6</center> |[[Сурет:M32 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-36</span>''' </center> |[[Алматы]] — [[Қарағанды]] — [[Астана]] — [[Қостанай]] — РФ шекарасы ([[Екатеринбург]]ке) |<center>2047,1</center> |[[Сурет:M36 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-38</span>''' </center> |РФ шекарасы (Омбыға) — [[Павлодар]] — [[Семей]] — Майқапшағай — ҚХР шекарасы |<center>1081</center> |[[Сурет:M38 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-39</span>''' </center> | Өзбекстан шекарасы ([[Ташкент]]ке) — Өзбекстан шекарасы ([[Термез]]ге) |<center>24,1</center> | |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-51</span>''' </center> |РФ шекарасы (Челябіге) — [[Петропавл]] — РФ шекарасы (Новосибирскіге, Омбы арқылы) |<center>190</center> |[[Сурет:M51 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" | |Барлығы |<center>5378,8</center> |- |} </center> == Республикалық маңыздағы жолдар == <center> {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" !Жол индексі !Автомобиль жолының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] !Сызбасы |- bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-1</span>''' </center> |[[Астана]] — [[Көкшетау]] — [[Петропавл]] |<center>456</center> |[[Сурет:A1 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-2</span>''' </center> |Өзбекстан шекарасы (Ташкентке) — [[Шымкент]] — [[Тараз]] — [[Алматы]] — Қорғас (Көкпек, Көктал, Қайнар арқылы; Қырғызстан шекарасына кiреберiспен және Тараз, Құлан, Қордай шатқалының айналма жолдарымен, Қордай шатқалымен) |<center>1289,8</center> |[[Сурет:A2 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-3</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Өскемен]] — [[Шемонаиха]] — РФ шекарасы (Аягөздің және Сарқандтың айналма жолдарымен және Мұқыры шатқалының кiреберiсімен) |<center>1212</center> |[[Сурет:A3 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-4</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Шамалған (ауыл)|Шамалған]] — [[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]] — [[Аққайнар (Алматы облысы)|Аққайнар]] — [[Сұраншы батыр ауылы|Сұраншы батыр]] — [[Қырғызстан]] шекарасы (Ұзынағаш ауылына кiреберiспен) |<center>115</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-5</span> ''' </center> |[[Ақсай (Кеген ауданы)|Ақсай]] — [[Шонжы]] — [[Қалжат|Көлжат]] — ҚХР шекарасы (ҚХР шекарасына кiреберiспен) |<center>160</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-6</span> ''' </center> |[[Көкпек (ауыл)|Көкпек]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] — Қырғызстан шекарасы (Түп) (Кеген шатқалының айналма жолымен) |<center>115</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-7</span> ''' </center> |[[Үшарал (қала)|Үшарал]] — [[Достық (Алакөл ауданы)|Достық]] |<center>184</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-8</span> ''' </center> |[[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] — [[Бақты (Абай облысы)|Бақты]] (ҚХР шекарасы) |<center>187</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-9</span> ''' </center> |[[Өскемен]] — [[Риддер]] — РФ шекарасы |<center>167</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-11</span> ''' </center> |[[Семей]] — РФ шекарасы (Барнаулға) |<center>111</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-12</span> ''' </center> |[[Петропавл]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] — РФ шекарасы (Есіл қаласына) |<center>62</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-13</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Кішкенекөл]] — [[Бидайық (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бидайық]] — РФ шекарасы (Омбыға) |<center>278</center> |[[Сурет:A-13_route_in_Kazakhstan.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-14</span> ''' </center> |[[Тараз]] — Утмек — [[Қырғызстан]] шекарасы |<center>14</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-15</span>''' </center> |[[Жызақ|Жизақ]] — Гагарин — [[Жетісай]] — [[Асықата|Киров]] — [[Лесбек батыр ауылы|Қызыләскер]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] — [[Сарыағаш]] — [[Жібек жолы (Сарыағаш ауданы)|Жібек жолы]] ([[Өзбекстан]] шекарасы [[Атакент (кент)|Атакент]] ауылына кіреберіспен Сырдария, Гүлістан, Чиназ және Сарыағаш санаториясына) |<center>221</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-16</span>''' </center> |[[Жезқазған]] — [[Петропавл]] ([[Арқалық (қала)|Арқалық]] арқылы) |<center>940</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-17</span>''' </center> |[[Қызылорда]] — [[Павлодар]] — [[Успенка (Павлодар облысы)|Успенка]] — РФ шекарасы |<center>1493</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-18</span> ''' </center> | [[Павлодар]] — [[Шарбақты (Шарбақты ауданы)|Шарбақты]] — РФ шекарасы |<center>112</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-19</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] — Қорғас |<center>303,8</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-20</span> ''' </center> | [[Қарағанды]] — [[Аягөз]] — [[Тарбағатай (ауыл)|Тарбағатай]] — Бұғаз |<center>921</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-21</span> ''' </center> |[[Мамлют]] — [[Қостанай]] |<center>398</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-22</span> ''' </center> |[[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Комсомол]] — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] — [[Рудный]] — [[Қостанай]] |<center>546</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-23</span> ''' </center> |[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] — [[Жітіқара]] — [[Мүктікөл]] — РФ шекарасы |<center>142</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-24</span> ''' </center> |[[Ақтөбе]] — [[Мәртөк]] — РФ шекарасы (Орынборға) |<center>92,3</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-25</span> ''' </center> |[[Ақтөбе]] — РФ шекарасы (Орскіге) |<center>120,8</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-26</span> ''' </center> |[[Қандыағаш]] — [[Ембі]] — [[Шалқар (қала)|Шалқар]] — [[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]] |<center>401</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-27</span>''' </center> |[[Ақтөбе]] — [[Атырау]] — РФ шекарасы (Астраханға) |<center>865,4</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-28</span> ''' </center> |[[Орал]] — [[Атырау]] |<center>487</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-29</span>''' </center> |[[Орал]] — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] — РФ шекарасы (Озинкиге) |<center>100</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-30</span>''' </center> |[[Подстёпное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Фёдоровка]] — РФ шекарасы (Орынборға) |<center>144</center> |[[Сурет:A30 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-31</span>''' </center> |[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]] — [[Казталовка]] — [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]] — РФ шекарасы |<center>213</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-32</span> ''' </center> |[[Орал]] — РФ шекарасы (Бұзылыққа) |<center>28</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-33</span> ''' </center> |[[Доссор]] — [[Құлсары]] — [[Бейнеу]] — [[Сайөтес]] — [[Шетпе]] — [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — [[Ақтау]] порты (Жетібай арқылы және Шетпеге кіреберіс) |<center>786</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-34</span> ''' </center> |[[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — [[Жаңаөзен]] — Кендірлі — [[Түрікменстан]] шекарасы (Түрікменбашыға) |<center>222,6</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-35</span> ''' </center> |[[Ақтау]] — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] |<center>59</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-36</span> ''' </center> |[[Құрық (ауыл)|Құрық]] — [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] |<center>64</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |Барлығы | |<center>13010,7</center> |- |} </center> == Басқа республикалық маңыздағы жолдар == <center> {| class="wikitable" !Жол индексі !Автомобиль жолының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-1</span>''' </center> |[[Бейнеу]] — [[Ақжігіт (ауыл)|Ақжiгіт]] — Өзбекстан шекарасы (Нүкіске) |<center>84</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-2</span>''' </center> |Астана — [[Қорғалжын (ауыл)|Қорғалжын]] (Қорғалжын қорығына кіреберіспен) |<center>161</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-3</span>''' </center> |Астана — [[Қабанбай батыр ауылы|Қабанбай батыр]] — [[Ахмет (Нұра ауданы)|Энтузиаст]] — [[Нұра (Нұра ауданы)|Киевка]] — [[Теміртау]] |<center>250</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-4</span>''' </center> |Астана — [[Ерейментау]] — [[Шідерті (Павлодар облысы)|Шідерті]] |<center>238</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-5</span>''' </center> |Ертіс өзенінің көпір өткелі арқылы өтетін Павлодардың батыс айналма жолы |<center>15</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-6</span>''' </center> |[[Макинск]] — [[Ақсу (Степногорск қалалық әкімдігі)|Ақсу]] — [[Торғай (Ақмола облысы)|Торғай]] |<center>235</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-7</span>''' </center> |Бурабай курорт аймағының жолдары |<center>66</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-8</span>''' </center> |[[Щучинск|Щучье]] — [[Зеренді]] |<center>80</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-9</span>''' </center> |Вячеслав су қоймасына кiреберіс |<center>17</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-10</span>''' </center> |Астананың айналма жолы (Қабанбай батыр даңғылымен Есіл өзені арқылы өтетін көпірден Нұрсұлтан Назарбаев атындағы халықаралық әуежайға дейін, оның ішінде Қабанбай батыр даңғылы бойымен Тұран даңғылына дейін көлік торабы) |<center>70,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-11</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] |<center>196</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-12</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Атбасар]] |<center>184</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-13</span>''' </center> |[[Жақсы (ауыл)|Жақсы]] — [[Есіл (қала)|Есіл]] — [[Бұзылық]] |<center>82</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-14</span>''' </center> |Көкшетаудың айналма жолы (Әуежайға кіреберіспен) |<center>18</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-15</span>''' </center> |[[Кеген (ауыл)|Кеген]] — [[Нарынқол]] |<center>89</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-16</span>''' </center> |«Көкпек - Кеген - Түп» автожолы — [[Жалағаш (Алматы облысы)|Жалаңаш]] — [[Саты (Алматы облысы)|Саты]] — [[Құрметі]] (Көлсай көлiне кiреберiспен) |<center>89</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-17</span>''' </center> |[[Алматы]] — [[Талғар]] — [[Бәйдібек би ауылы|Бәйдібек би]] |<center>68</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-18</span>''' </center> |[[Қонаев (қала)|Қапшағай]] — [[Күрті (ауыл)|Күрті]] |<center>67</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-19</span>''' </center> |«Алматы - Көктал - Байсерке - Междуреченское» автожолы — «РФ шекарасы (Екатеринбургке) - Алматы» автожолы |<center>52</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-20</span>''' </center> |[[Сарыөзек (Жетісу облысы)|Сарыөзек]] — [[Көктал (Панфилов ауданы)|Көктал]] (Сарыөзек станциясының айналма жолымен) |<center>192</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-21</span>''' </center> |Алма-Тау турбазасына кiреберiс |<center>15</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-22</span>''' </center> |Алматы — Космостанция (Алматы және Алма-Арасан санаторийлеріне кiреберiспен) |<center>37</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-23</span>''' </center> |[[Семей]] — [[Қайнар (Жаңасемей ауданы)|Қайнар]] |<center>276</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-24</span>''' </center> |[[Өскемен]] — [[Семей]] |<center>195</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-25</span>''' </center> |[[Өскемен]] — [[Алтай (қала)|Алтай]] — [[Үлкен Нарын]] — [[Катонқарағай|Қатонқарағай]] — [[Рахман қайнары (ауыл)|Рахман қайнары]] |<center>446</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-26</span>''' </center> |РФ шекарасы (Омбыға) — Майқапшағай (ҚХР-ға шығу) — [[Қалжыр (ауыл)|Қалжыр]] — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] |<center>124</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-27</span>''' </center> |[[Қалқаман (ауыл)|Қалқаман]] — [[Баянауыл]] — [[Үміткер]] — [[Ботақара (кент)|Ботақара]] |<center>324</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-28</span>''' </center> |Қарасай батырдың ескерткiш кешенiне кiреберіс |<center>24</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-29</span>''' </center> |[[Меркі|Мерке]] — [[Бурылбайтал (ауыл)|Бурылбайтал]] |<center>266</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-30</span>''' </center> |[[Шу]] — [[Қайнар (Қордай ауданы)|Қайнар]] |<center>56</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-31</span>''' </center> |[[Кентау]] — [[Түркістан (қала)|Түркiстан]] — Арыстанбаб — [[Шәуілдір]] — [[Төрткүл (Ордабасы ауданы)|Төрткөл]] |<center>145</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-32</span>''' </center> |Шымкенттің солтүстік айналма жолы |<center>36,5</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-33</span>''' </center> |[[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — [[Құлсары]] |<center>136</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-34</span>''' </center> |«Қызылорда - Павлодар» автожолы — [[Жәйрем]] — [[Қаражал (қала)|Қаражал]] — [[Атасу (Байдалы би ауылдық округі)|Атасу]] |<center>144</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-35</span>''' </center> |[[Ақшатау (Қарағанды облысы)|Ақшатау]] — [[Ақадыр (Қарағанды облысы)|Ағадыр]] — [[Ортау (ауыл)|Ортау]] — «Қызылорда - Павлодар» автожолы |<center>195</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-36</span>''' </center> |[[Қостанай]] — [[Әулиекөл]] — [[Сұрған]] |<center>257</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-37</span>''' </center> |Бастау — [[Ақтау (кент)|Ақтау]] — [[Теміртау]] |<center>53</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-38</span>''' </center> |«Қостанай - Жақсы» автожолы — «Қостанай - Қарабұтақ» автожолы |<center>6</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-39</span>''' </center> |«Қостанай - Қарабұтақ» автожолы — «РФ шекарасы (Екатеринбургке) - Алматы» автожолы |<center>21</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-40</span>''' </center> |[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] — [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] |<center>45</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-41</span>''' </center> |[[Атамекен (Павлодар облысы)|Ленин]] — [[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]] — Русская Поляна |<center>263,78</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-42</span>''' </center> |Қабанбай батырдың ескерткiш кешенiне кіреберіс |<center>4</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-43</span>''' </center> |Рудныйдың батыс айналма жолы |<center>6,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-44</span>''' </center> |[[Казталовка|Казталов]] — [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнiбек]] — РФ шекарасы |<center>165</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-45</span>''' </center> |[[Атамекен (Павлодар облысы)|Ленин]] — [[Ақсу]] — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] — [[Үлкен Ақжар]] — [[Курчатов]] |<center>220</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-46</span>''' </center> |«Щучье-Бурабай курорттық аймағының» ойын-сауық орталығына кіреберіс |<center>8,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-47</span>''' </center> |Қырғызстан шекарасына (Қарасуға) кіреберіс |<center>17,7</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-48</span>''' </center> |«Алатау ақпараттық технологиялар паркі» еркін экономикалық аймағына кіреберіс |<center>9,95</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-49</span>''' </center> |Петропавлдың айналма жолы |<center>30</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-50</span>''' </center> |Ақтөбенің солтүстік айналма жолы |<center>39,3</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-51</span>''' </center> |[[Өнеге (ауыл)|Өнеге]] — [[Бисен]] — [[Сайқын]] |<center>103</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-52</span>''' </center> |«Жаңа Колутон - Ақкөл - Минское» автожолына кіреберіс |<center>4,6</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-53</span>''' </center> |[[Тұрар Рысқұлов ауылы (Жамбыл облысы)|Т. Рысқұлов]] ауылына кіреберіс |<center>31</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-54</span>''' </center> |[[Қарағанды]]ға кіреберіс |<center>16</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-55</span>''' </center> |[[Ерейментау]]ға кіреберіс |<center>36</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-56</span>''' </center> |[[Хан Ордасы (ауыл)|Хан Ордасы]] ауылына кіреберіс |<center>21</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-57</span>''' </center> |[[Петерфельд]] — [[Архангельское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Архангельск]] — [[Новокаменка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новокаменка]] — А-16 «Жезқазған - Петропавл» республикалық жолы |<center>30,519</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-58</span>''' </center> |[[Булаев]]о — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] — [[Молодогвардейское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Молодогвардейское]] — [[Кирово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кирово]] — [[Қиялы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қиялы]] — [[Рощинское]] |<center>228,386</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-59</span>''' </center> |[[Рощинское]] - [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] – [[Волошинка]] |<center>86,87</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-60</span>''' </center> |[[Волошинка]] — [[Сергеев]]ка — [[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]] |<center>119,441</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-61</span>''' </center> |[[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]] — Сарыкөл — облыс шекарасы |<center>31,574</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-62</span>''' </center> |Петропавл қаласының әуежайына кіреберіс |<center>5</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-63</span>''' </center> |[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] – [[Тавриченка]] - [[Аршалы (Қостанай облысы)|Аршалы]] - [[Комаровка (Қостанай облысы)|Комаровка]] |<center>96</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-64</span>''' </center> |[[Жітіқара]] — [[Чайковское (Қостанай облысы)|Чайковский]] |<center>27</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-65</span>''' </center> |[[Мариновка (Ақмола облысы)|Мариновка]] ауылына кіреберіс |<center>9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-66</span>''' </center> |[[Қарасу (Қордай ауданы)|Қарасу]] — [[Масанчи (ауыл)|Масанчи]] — [[Сортөбе]] |<center>45,45</center> |} </center> == Ақылы жолдар == Бүгінгі күні Қазақстан Республикасында жалпы ұзындығы 3288 шақырым болатын 18 ақылы учаске бар. Бірінші ақылы учаске «Астана—Щучинск» жолы 2013 жылдан бастап ақылы болды.<ref>[https://kz.qaj.kz/tollroads/ Ақылы учаскелердің негізгі сипаттамалары]</ref> {| class="wikitable" !Жол учаскесі !! Ұзындығы, км !! Жол санаты !! Қозғалыс жолағы !! Ақылы болған уақыт |- | Астана — Щучинск || 211,478 || І-А || 2 бағытта 6 белдеу || 04.2013 |- | Алматы — Қонаев || 41,955 || І-А || 2 бағытта 6 белдеу |12.2018 |- | Алматы — Қорғас || 295 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу |12.2018 |- | Астана — Теміртау || 134,87 || І-А || 2 бағытта 4 белдеу |12.2018 |- | Астана — Павлодар || 375 || І || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Қонаев — Талдықорған || 186 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Тараз — Қайнар || 237,525 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Қызылорда || 446,5 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Өзбекстан шекарасы (Ташкент) || 84 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Тараз || 89,3 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Щучинск — Көкшетау || 60,75 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Үлкен Алматы айналма автомобиль жолы || 66 || І-А || 2 бағытта 4 және 6 белдеу|| 07.2023 |- | Бейнеу — Ақжігіт || 85 || ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Көкшетау — Петропавл || 169 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Орал — РФ шекарасы (Самара) || 56 || ІІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Павлодар — Қалбатау || 453 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу|| 09.2023 |- | Павлодар — РФ шекарасы (Омбы) || 198,21 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу|| 09.2023 |- | Орал — РФ шекарасы (Саратов) || 98,9 || ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 11.2023 |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P000001809_ Қазақстан Республикасының автомобиль жолдарын жiктеу ережесi мен шарттарын және республикалық маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының тiзбесiн бекiту туралы (Күшін жойған)] * [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1500011402 Халықаралық және республикалық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын сыныптау қағидалары мен шарттарын, тізбесін, олардың атаулары мен индекстерін, оның ішінде қорғаныстық мақсатта пайдаланылатын автомобиль жолдарының тізбесін бекіту туралы] [[Санат:Қазақстан жолдары]] [[Санат:Жолдар тізімі]] h24cd3jkqf0uek1faxu5k8mlii5k46z 3404364 3404363 2024-11-24T01:36:19Z Casserium 68287 /* Халықаралық маңыздағы жолдар */ 3404364 wikitext text/x-wiki '''Қазақстанның автомобиль жолдары''' — [[Қазақстан]] аумағындағы елді мекендерді бір-бірімен және басқа нысандармен байланыстыратын көлік құралдарының қозғалуына, [[жолаушы]]лар мен [[жүк]]терді тасымалдауға арналған жолдар желісі. Жалпы қолданыстағы автомобиль жолдары желісі 96 мыңнан астам шақырымды қамтиды, оның көпшілігі қайта жаңғырту мен жөндеуге мұқтаж. Қазақстан арқылы жалпы ұзындығы 23 мың шақырым болатын бес халықаралық автомобиль маршруты өтеді: * [[Челябі]]ге шығатын [[Астана]] — [[Алматы]] (М-36) тас жолы * [[Омбы]]ға шығатын Алматы — [[Петропавл]] (М-51) тас жолы * [[Омбы]]ға шығатын [[Семей]] — Майқапшағай (M-38) тас жолы * [[Ташкент]]ке шығатын Алматы — [[Шымкент]] (А-2) тас жолы * [[Самара]]ға шығатын Шымкент — [[Ақтөбе]] — [[Орал]] (М-32) тас жолы == Жіктелуі == Автомобиль жолдарының индексі латын әліпбиінің әріптерінен және цифрлар тобынан тұрады. Автомобиль жолдары индексіндегі сандар индекс әріптерінен кейін беріледі. Халықаралық және республикалық маңызы бар автомобиль жолдары үшін латын әліпбиінің "KАZ" және "KZ" әріптерінен индекс белгіленеді. Халықаралық келісімдерде белгіленген Қазақстан аумағы арқылы өтетін халықаралық автомобиль жолдары "Е" және "АН" индексін қатар қолданады. === Бұрынғы жіктелуі (2000—2024) === Республикалық және жергілікті маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолының индексі латын әлiпбиінің әрiптерiнен және сандар топтарынан тұрады. Автомобиль жолдарының индексiндегi сандар индекс әрiптерiнен кейiн дефис арқылы берiледi. Республикалық және жергілікті маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолы индексiнiң әрпi автомобиль жолының класына сәйкес келедi және мыналармен айқындалады: «M» — шақырым есебi, шектес мемлекеттiң аумағынан басталатын аса маңызды мемлекетаралық көлiк байланысын қамтамасыз ететiн автомобиль жолдары үшiн; «А» — Қазақстан Республикасының iрi әкiмшiлiк, мәдени және экономикалық орталықтарының, сондай-ақ қорғаныстық маңызы бар жолдарды қоса алғанда, көршiлес мемлекеттердiң арасындағы көлiктiк қатынасты қамтамасыз ететiн автомобиль жолдары үшiн; «Р» — қалғандары үшiн; «К» — жергiлiктi маңызы бар жолдар үшін; Жергiлiктi маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолының индексiндегi келесi әрiптерi жолдың әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерiне тиесiлiгі бойынша кестеге сәйкес белгiленедi. <center>К әрпiнен кейiн индекстiң келесi әрпiн меншiктеу кестесi''' {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" ! № ! Аймақ ! Индекстегі әріптің атауы ! № ! Аймақ ! Индекстегі әріптің атауы |-bgcolor="#FFFFDD" !01 |[[Ақмола облысы]] !C !08 |[[Қарағанды облысы]] !M |-bgcolor="#DEF2FE" !02 |[[Ақтөбе облысы]] ! D !09 |[[Қызылорда облысы]] !N |-bgcolor="#FFFFDD" !03 |[[Алматы облысы]] !B !10 |[[Қостанай облысы]] !P |-bgcolor="#DEF2FE" !04 |[[Атырау облысы]] !E !11 |[[Маңғыстау облысы]] !R |-bgcolor="#FFFFDD" !05 |[[Шығыс Қазақстан облысы]] ! F !12 |[[Павлодар облысы]] !S |-bgcolor="#DEF2FE" !06 |[[Жамбыл облысы]] ! H !13 |[[Солтүстік Қазақстан облысы]] !T |-bgcolor="#FFFFDD" !07 |[[Батыс Қазақстан облысы]] ! L !14 |[[Түркістан облысы]] ! X ! | | | |- |} </center> Автомобиль жолы екi және одан да көп әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер арқылы өткен жағдайда жергiлiктi маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолының тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерге тиесiлiгi бойынша индекстiң бiрiншi әрпiнен кейiн әрiптер әлiпби тәртiбімен меншiктеледi. == Халықаралық маңыздағы жолдар == <center> {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" !Жол индексі ! !Автомобиль жолдарының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] !Сызбасы |- bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-32</span>''' </center> | |[[Шымкент]] — [[Қызылорда]] — [[Ақтөбе]] — [[Орал]] — РФ шекарасы ([[Самара]]ға) |<center>2036,6</center> |[[Сурет:M32 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-36</span>''' </center> | |[[Алматы]] — [[Қарағанды]] — [[Астана]] — [[Қостанай]] — РФ шекарасы ([[Екатеринбург]]ке) |<center>2047,1</center> |[[Сурет:M36 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-38</span>''' </center> | |РФ шекарасы (Омбыға) — [[Павлодар]] — [[Семей]] — Майқапшағай — ҚХР шекарасы |<center>1081</center> |[[Сурет:M38 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-39</span>''' </center> | | Өзбекстан шекарасы ([[Ташкент]]ке) — Өзбекстан шекарасы ([[Термез]]ге) |<center>24,1</center> | |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-51</span>''' </center> | |РФ шекарасы (Челябіге) — [[Петропавл]] — РФ шекарасы (Новосибирскіге, Омбы арқылы) |<center>190</center> |[[Сурет:M51 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" | | |Барлығы |<center>5378,8</center> |- |} </center> == Республикалық маңыздағы жолдар == <center> {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" !Жол индексі ! !Автомобиль жолының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] !Сызбасы |- bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-1</span>''' </center> | |[[Астана]] — [[Көкшетау]] — [[Петропавл]] |<center>456</center> |[[Сурет:A1 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-2</span>''' </center> | |Өзбекстан шекарасы (Ташкентке) — [[Шымкент]] — [[Тараз]] — [[Алматы]] — Қорғас (Көкпек, Көктал, Қайнар арқылы; Қырғызстан шекарасына кiреберiспен және Тараз, Құлан, Қордай шатқалының айналма жолдарымен, Қордай шатқалымен) |<center>1289,8</center> |[[Сурет:A2 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-3</span> ''' </center> | |[[Алматы]] — [[Өскемен]] — [[Шемонаиха]] — РФ шекарасы (Аягөздің және Сарқандтың айналма жолдарымен және Мұқыры шатқалының кiреберiсімен) |<center>1212</center> |[[Сурет:A3 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-4</span> ''' </center> | |[[Алматы]] — [[Шамалған (ауыл)|Шамалған]] — [[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]] — [[Аққайнар (Алматы облысы)|Аққайнар]] — [[Сұраншы батыр ауылы|Сұраншы батыр]] — [[Қырғызстан]] шекарасы (Ұзынағаш ауылына кiреберiспен) |<center>115</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-5</span> ''' </center> | |[[Ақсай (Кеген ауданы)|Ақсай]] — [[Шонжы]] — [[Қалжат|Көлжат]] — ҚХР шекарасы (ҚХР шекарасына кiреберiспен) |<center>160</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-6</span> ''' </center> | |[[Көкпек (ауыл)|Көкпек]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] — Қырғызстан шекарасы (Түп) (Кеген шатқалының айналма жолымен) |<center>115</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-7</span> ''' </center> | |[[Үшарал (қала)|Үшарал]] — [[Достық (Алакөл ауданы)|Достық]] |<center>184</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-8</span> ''' </center> | |[[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] — [[Бақты (Абай облысы)|Бақты]] (ҚХР шекарасы) |<center>187</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-9</span> ''' </center> | |[[Өскемен]] — [[Риддер]] — РФ шекарасы |<center>167</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-11</span> ''' </center> | |[[Семей]] — РФ шекарасы (Барнаулға) |<center>111</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-12</span> ''' </center> | |[[Петропавл]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] — РФ шекарасы (Есіл қаласына) |<center>62</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-13</span>''' </center> | |[[Көкшетау]] — [[Кішкенекөл]] — [[Бидайық (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бидайық]] — РФ шекарасы (Омбыға) |<center>278</center> |[[Сурет:A-13_route_in_Kazakhstan.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-14</span> ''' </center> | |[[Тараз]] — Утмек — [[Қырғызстан]] шекарасы |<center>14</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-15</span>''' </center> | |[[Жызақ|Жизақ]] — Гагарин — [[Жетісай]] — [[Асықата|Киров]] — [[Лесбек батыр ауылы|Қызыләскер]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] — [[Сарыағаш]] — [[Жібек жолы (Сарыағаш ауданы)|Жібек жолы]] ([[Өзбекстан]] шекарасы [[Атакент (кент)|Атакент]] ауылына кіреберіспен Сырдария, Гүлістан, Чиназ және Сарыағаш санаториясына) |<center>221</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-16</span>''' </center> | |[[Жезқазған]] — [[Петропавл]] ([[Арқалық (қала)|Арқалық]] арқылы) |<center>940</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-17</span>''' </center> | |[[Қызылорда]] — [[Павлодар]] — [[Успенка (Павлодар облысы)|Успенка]] — РФ шекарасы |<center>1493</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-18</span> ''' </center> | | [[Павлодар]] — [[Шарбақты (Шарбақты ауданы)|Шарбақты]] — РФ шекарасы |<center>112</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-19</span> ''' </center> | |[[Алматы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] — Қорғас |<center>303,8</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-20</span> ''' </center> | | [[Қарағанды]] — [[Аягөз]] — [[Тарбағатай (ауыл)|Тарбағатай]] — Бұғаз |<center>921</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-21</span> ''' </center> | |[[Мамлют]] — [[Қостанай]] |<center>398</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-22</span> ''' </center> | |[[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Комсомол]] — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] — [[Рудный]] — [[Қостанай]] |<center>546</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-23</span> ''' </center> | |[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] — [[Жітіқара]] — [[Мүктікөл]] — РФ шекарасы |<center>142</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-24</span> ''' </center> | |[[Ақтөбе]] — [[Мәртөк]] — РФ шекарасы (Орынборға) |<center>92,3</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-25</span> ''' </center> | |[[Ақтөбе]] — РФ шекарасы (Орскіге) |<center>120,8</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-26</span> ''' </center> | |[[Қандыағаш]] — [[Ембі]] — [[Шалқар (қала)|Шалқар]] — [[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]] |<center>401</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-27</span>''' </center> | |[[Ақтөбе]] — [[Атырау]] — РФ шекарасы (Астраханға) |<center>865,4</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-28</span> ''' </center> | |[[Орал]] — [[Атырау]] |<center>487</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-29</span>''' </center> | |[[Орал]] — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] — РФ шекарасы (Озинкиге) |<center>100</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-30</span>''' </center> | |[[Подстёпное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Фёдоровка]] — РФ шекарасы (Орынборға) |<center>144</center> |[[Сурет:A30 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-31</span>''' </center> | |[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]] — [[Казталовка]] — [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]] — РФ шекарасы |<center>213</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-32</span> ''' </center> | |[[Орал]] — РФ шекарасы (Бұзылыққа) |<center>28</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-33</span> ''' </center> | |[[Доссор]] — [[Құлсары]] — [[Бейнеу]] — [[Сайөтес]] — [[Шетпе]] — [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — [[Ақтау]] порты (Жетібай арқылы және Шетпеге кіреберіс) |<center>786</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-34</span> ''' </center> | |[[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — [[Жаңаөзен]] — Кендірлі — [[Түрікменстан]] шекарасы (Түрікменбашыға) |<center>222,6</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-35</span> ''' </center> | |[[Ақтау]] — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] |<center>59</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-36</span> ''' </center> | |[[Құрық (ауыл)|Құрық]] — [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] |<center>64</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |Барлығы | | |<center>13010,7</center> |- |} </center> == Басқа республикалық маңыздағы жолдар == <center> {| class="wikitable" !Жол индексі ! !Автомобиль жолының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-1</span>''' </center> | |[[Бейнеу]] — [[Ақжігіт (ауыл)|Ақжiгіт]] — Өзбекстан шекарасы (Нүкіске) |<center>84</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-2</span>''' </center> | |Астана — [[Қорғалжын (ауыл)|Қорғалжын]] (Қорғалжын қорығына кіреберіспен) |<center>161</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-3</span>''' </center> | |Астана — [[Қабанбай батыр ауылы|Қабанбай батыр]] — [[Ахмет (Нұра ауданы)|Энтузиаст]] — [[Нұра (Нұра ауданы)|Киевка]] — [[Теміртау]] |<center>250</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-4</span>''' </center> | |Астана — [[Ерейментау]] — [[Шідерті (Павлодар облысы)|Шідерті]] |<center>238</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-5</span>''' </center> | |Ертіс өзенінің көпір өткелі арқылы өтетін Павлодардың батыс айналма жолы |<center>15</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-6</span>''' </center> | |[[Макинск]] — [[Ақсу (Степногорск қалалық әкімдігі)|Ақсу]] — [[Торғай (Ақмола облысы)|Торғай]] |<center>235</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-7</span>''' </center> | |Бурабай курорт аймағының жолдары |<center>66</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-8</span>''' </center> | |[[Щучинск|Щучье]] — [[Зеренді]] |<center>80</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-9</span>''' </center> | |Вячеслав су қоймасына кiреберіс |<center>17</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-10</span>''' </center> | |Астананың айналма жолы (Қабанбай батыр даңғылымен Есіл өзені арқылы өтетін көпірден Нұрсұлтан Назарбаев атындағы халықаралық әуежайға дейін, оның ішінде Қабанбай батыр даңғылы бойымен Тұран даңғылына дейін көлік торабы) |<center>70,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-11</span>''' </center> | |[[Көкшетау]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] |<center>196</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-12</span>''' </center> | |[[Көкшетау]] — [[Атбасар]] |<center>184</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-13</span>''' </center> | |[[Жақсы (ауыл)|Жақсы]] — [[Есіл (қала)|Есіл]] — [[Бұзылық]] |<center>82</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-14</span>''' </center> | |Көкшетаудың айналма жолы (Әуежайға кіреберіспен) |<center>18</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-15</span>''' </center> | |[[Кеген (ауыл)|Кеген]] — [[Нарынқол]] |<center>89</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-16</span>''' </center> | |«Көкпек - Кеген - Түп» автожолы — [[Жалағаш (Алматы облысы)|Жалаңаш]] — [[Саты (Алматы облысы)|Саты]] — [[Құрметі]] (Көлсай көлiне кiреберiспен) |<center>89</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-17</span>''' </center> | |[[Алматы]] — [[Талғар]] — [[Бәйдібек би ауылы|Бәйдібек би]] |<center>68</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-18</span>''' </center> | |[[Қонаев (қала)|Қапшағай]] — [[Күрті (ауыл)|Күрті]] |<center>67</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-19</span>''' </center> | |«Алматы - Көктал - Байсерке - Междуреченское» автожолы — «РФ шекарасы (Екатеринбургке) - Алматы» автожолы |<center>52</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-20</span>''' </center> | |[[Сарыөзек (Жетісу облысы)|Сарыөзек]] — [[Көктал (Панфилов ауданы)|Көктал]] (Сарыөзек станциясының айналма жолымен) |<center>192</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-21</span>''' </center> | |Алма-Тау турбазасына кiреберiс |<center>15</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-22</span>''' </center> | |Алматы — Космостанция (Алматы және Алма-Арасан санаторийлеріне кiреберiспен) |<center>37</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-23</span>''' </center> | |[[Семей]] — [[Қайнар (Жаңасемей ауданы)|Қайнар]] |<center>276</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-24</span>''' </center> | |[[Өскемен]] — [[Семей]] |<center>195</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-25</span>''' </center> | |[[Өскемен]] — [[Алтай (қала)|Алтай]] — [[Үлкен Нарын]] — [[Катонқарағай|Қатонқарағай]] — [[Рахман қайнары (ауыл)|Рахман қайнары]] |<center>446</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-26</span>''' </center> | |РФ шекарасы (Омбыға) — Майқапшағай (ҚХР-ға шығу) — [[Қалжыр (ауыл)|Қалжыр]] — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] |<center>124</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-27</span>''' </center> | |[[Қалқаман (ауыл)|Қалқаман]] — [[Баянауыл]] — [[Үміткер]] — [[Ботақара (кент)|Ботақара]] |<center>324</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-28</span>''' </center> | |Қарасай батырдың ескерткiш кешенiне кiреберіс |<center>24</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-29</span>''' </center> | |[[Меркі|Мерке]] — [[Бурылбайтал (ауыл)|Бурылбайтал]] |<center>266</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-30</span>''' </center> | |[[Шу]] — [[Қайнар (Қордай ауданы)|Қайнар]] |<center>56</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-31</span>''' </center> | |[[Кентау]] — [[Түркістан (қала)|Түркiстан]] — Арыстанбаб — [[Шәуілдір]] — [[Төрткүл (Ордабасы ауданы)|Төрткөл]] |<center>145</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-32</span>''' </center> | |Шымкенттің солтүстік айналма жолы |<center>36,5</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-33</span>''' </center> | |[[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — [[Құлсары]] |<center>136</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-34</span>''' </center> | |«Қызылорда - Павлодар» автожолы — [[Жәйрем]] — [[Қаражал (қала)|Қаражал]] — [[Атасу (Байдалы би ауылдық округі)|Атасу]] |<center>144</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-35</span>''' </center> | |[[Ақшатау (Қарағанды облысы)|Ақшатау]] — [[Ақадыр (Қарағанды облысы)|Ағадыр]] — [[Ортау (ауыл)|Ортау]] — «Қызылорда - Павлодар» автожолы |<center>195</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-36</span>''' </center> | |[[Қостанай]] — [[Әулиекөл]] — [[Сұрған]] |<center>257</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-37</span>''' </center> | |Бастау — [[Ақтау (кент)|Ақтау]] — [[Теміртау]] |<center>53</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-38</span>''' </center> | |«Қостанай - Жақсы» автожолы — «Қостанай - Қарабұтақ» автожолы |<center>6</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-39</span>''' </center> | |«Қостанай - Қарабұтақ» автожолы — «РФ шекарасы (Екатеринбургке) - Алматы» автожолы |<center>21</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-40</span>''' </center> | |[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] — [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] |<center>45</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-41</span>''' </center> | |[[Атамекен (Павлодар облысы)|Ленин]] — [[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]] — Русская Поляна |<center>263,78</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-42</span>''' </center> | |Қабанбай батырдың ескерткiш кешенiне кіреберіс |<center>4</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-43</span>''' </center> | |Рудныйдың батыс айналма жолы |<center>6,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-44</span>''' </center> | |[[Казталовка|Казталов]] — [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнiбек]] — РФ шекарасы |<center>165</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-45</span>''' </center> | |[[Атамекен (Павлодар облысы)|Ленин]] — [[Ақсу]] — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] — [[Үлкен Ақжар]] — [[Курчатов]] |<center>220</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-46</span>''' </center> | |«Щучье-Бурабай курорттық аймағының» ойын-сауық орталығына кіреберіс |<center>8,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-47</span>''' </center> | |Қырғызстан шекарасына (Қарасуға) кіреберіс |<center>17,7</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-48</span>''' </center> | |«Алатау ақпараттық технологиялар паркі» еркін экономикалық аймағына кіреберіс |<center>9,95</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-49</span>''' </center> | |Петропавлдың айналма жолы |<center>30</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-50</span>''' </center> | |Ақтөбенің солтүстік айналма жолы |<center>39,3</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-51</span>''' </center> | |[[Өнеге (ауыл)|Өнеге]] — [[Бисен]] — [[Сайқын]] |<center>103</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-52</span>''' </center> | |«Жаңа Колутон - Ақкөл - Минское» автожолына кіреберіс |<center>4,6</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-53</span>''' </center> | |[[Тұрар Рысқұлов ауылы (Жамбыл облысы)|Т. Рысқұлов]] ауылына кіреберіс |<center>31</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-54</span>''' </center> | |[[Қарағанды]]ға кіреберіс |<center>16</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-55</span>''' </center> | |[[Ерейментау]]ға кіреберіс |<center>36</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-56</span>''' </center> | |[[Хан Ордасы (ауыл)|Хан Ордасы]] ауылына кіреберіс |<center>21</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-57</span>''' </center> | |[[Петерфельд]] — [[Архангельское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Архангельск]] — [[Новокаменка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новокаменка]] — А-16 «Жезқазған - Петропавл» республикалық жолы |<center>30,519</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-58</span>''' </center> | |[[Булаев]]о — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] — [[Молодогвардейское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Молодогвардейское]] — [[Кирово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кирово]] — [[Қиялы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қиялы]] — [[Рощинское]] |<center>228,386</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-59</span>''' </center> | |[[Рощинское]] - [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] – [[Волошинка]] |<center>86,87</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-60</span>''' </center> | |[[Волошинка]] — [[Сергеев]]ка — [[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]] |<center>119,441</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-61</span>''' </center> | |[[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]] — Сарыкөл — облыс шекарасы |<center>31,574</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-62</span>''' </center> | |Петропавл қаласының әуежайына кіреберіс |<center>5</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-63</span>''' </center> | |[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] – [[Тавриченка]] - [[Аршалы (Қостанай облысы)|Аршалы]] - [[Комаровка (Қостанай облысы)|Комаровка]] |<center>96</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-64</span>''' </center> | |[[Жітіқара]] — [[Чайковское (Қостанай облысы)|Чайковский]] |<center>27</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-65</span>''' </center> | |[[Мариновка (Ақмола облысы)|Мариновка]] ауылына кіреберіс |<center>9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-66</span>''' </center> | |[[Қарасу (Қордай ауданы)|Қарасу]] — [[Масанчи (ауыл)|Масанчи]] — [[Сортөбе]] |<center>45,45</center> |} </center> == Ақылы жолдар == Бүгінгі күні Қазақстан Республикасында жалпы ұзындығы 3288 шақырым болатын 18 ақылы учаске бар. Бірінші ақылы учаске «Астана—Щучинск» жолы 2013 жылдан бастап ақылы болды.<ref>[https://kz.qaj.kz/tollroads/ Ақылы учаскелердің негізгі сипаттамалары]</ref> {| class="wikitable" !Жол учаскесі !! Ұзындығы, км !! Жол санаты !! Қозғалыс жолағы !! Ақылы болған уақыт |- | Астана — Щучинск || 211,478 || І-А || 2 бағытта 6 белдеу || 04.2013 |- | Алматы — Қонаев || 41,955 || І-А || 2 бағытта 6 белдеу |12.2018 |- | Алматы — Қорғас || 295 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу |12.2018 |- | Астана — Теміртау || 134,87 || І-А || 2 бағытта 4 белдеу |12.2018 |- | Астана — Павлодар || 375 || І || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Қонаев — Талдықорған || 186 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Тараз — Қайнар || 237,525 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Қызылорда || 446,5 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Өзбекстан шекарасы (Ташкент) || 84 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Тараз || 89,3 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Щучинск — Көкшетау || 60,75 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Үлкен Алматы айналма автомобиль жолы || 66 || І-А || 2 бағытта 4 және 6 белдеу|| 07.2023 |- | Бейнеу — Ақжігіт || 85 || ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Көкшетау — Петропавл || 169 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Орал — РФ шекарасы (Самара) || 56 || ІІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Павлодар — Қалбатау || 453 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу|| 09.2023 |- | Павлодар — РФ шекарасы (Омбы) || 198,21 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу|| 09.2023 |- | Орал — РФ шекарасы (Саратов) || 98,9 || ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 11.2023 |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P000001809_ Қазақстан Республикасының автомобиль жолдарын жiктеу ережесi мен шарттарын және республикалық маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының тiзбесiн бекiту туралы (Күшін жойған)] * [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1500011402 Халықаралық және республикалық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын сыныптау қағидалары мен шарттарын, тізбесін, олардың атаулары мен индекстерін, оның ішінде қорғаныстық мақсатта пайдаланылатын автомобиль жолдарының тізбесін бекіту туралы] [[Санат:Қазақстан жолдары]] [[Санат:Жолдар тізімі]] 8y4inhbgfml48hk6w841ef86qssdwsl 3404365 3404364 2024-11-24T01:47:59Z Casserium 68287 [[Арнайы:Үлесі/Casserium|Casserium]] ([[Қатысушы талқылауы:Casserium|талқылауы]]) істеген нөмір 3404364 нұсқасын [[Уикипедия:Жоққа шығару|жоққа шығарды]] 3404365 wikitext text/x-wiki '''Қазақстанның автомобиль жолдары''' — [[Қазақстан]] аумағындағы елді мекендерді бір-бірімен және басқа нысандармен байланыстыратын көлік құралдарының қозғалуына, [[жолаушы]]лар мен [[жүк]]терді тасымалдауға арналған жолдар желісі. Жалпы қолданыстағы автомобиль жолдары желісі 96 мыңнан астам шақырымды қамтиды, оның көпшілігі қайта жаңғырту мен жөндеуге мұқтаж. Қазақстан арқылы жалпы ұзындығы 23 мың шақырым болатын бес халықаралық автомобиль маршруты өтеді: * [[Челябі]]ге шығатын [[Астана]] — [[Алматы]] (М-36) тас жолы * [[Омбы]]ға шығатын Алматы — [[Петропавл]] (М-51) тас жолы * [[Омбы]]ға шығатын [[Семей]] — Майқапшағай (M-38) тас жолы * [[Ташкент]]ке шығатын Алматы — [[Шымкент]] (А-2) тас жолы * [[Самара]]ға шығатын Шымкент — [[Ақтөбе]] — [[Орал]] (М-32) тас жолы == Жіктелуі == Автомобиль жолдарының индексі латын әліпбиінің әріптерінен және цифрлар тобынан тұрады. Автомобиль жолдары индексіндегі сандар индекс әріптерінен кейін беріледі. Халықаралық және республикалық маңызы бар автомобиль жолдары үшін латын әліпбиінің "KАZ" және "KZ" әріптерінен индекс белгіленеді. Халықаралық келісімдерде белгіленген Қазақстан аумағы арқылы өтетін халықаралық автомобиль жолдары "Е" және "АН" индексін қатар қолданады. === Бұрынғы жіктелуі (2000—2024) === Республикалық және жергілікті маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолының индексі латын әлiпбиінің әрiптерiнен және сандар топтарынан тұрады. Автомобиль жолдарының индексiндегi сандар индекс әрiптерiнен кейiн дефис арқылы берiледi. Республикалық және жергілікті маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолы индексiнiң әрпi автомобиль жолының класына сәйкес келедi және мыналармен айқындалады: «M» — шақырым есебi, шектес мемлекеттiң аумағынан басталатын аса маңызды мемлекетаралық көлiк байланысын қамтамасыз ететiн автомобиль жолдары үшiн; «А» — Қазақстан Республикасының iрi әкiмшiлiк, мәдени және экономикалық орталықтарының, сондай-ақ қорғаныстық маңызы бар жолдарды қоса алғанда, көршiлес мемлекеттердiң арасындағы көлiктiк қатынасты қамтамасыз ететiн автомобиль жолдары үшiн; «Р» — қалғандары үшiн; «К» — жергiлiктi маңызы бар жолдар үшін; Жергiлiктi маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолының индексiндегi келесi әрiптерi жолдың әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерiне тиесiлiгі бойынша кестеге сәйкес белгiленедi. <center>К әрпiнен кейiн индекстiң келесi әрпiн меншiктеу кестесi''' {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" ! № ! Аймақ ! Индекстегі әріптің атауы ! № ! Аймақ ! Индекстегі әріптің атауы |-bgcolor="#FFFFDD" !01 |[[Ақмола облысы]] !C !08 |[[Қарағанды облысы]] !M |-bgcolor="#DEF2FE" !02 |[[Ақтөбе облысы]] ! D !09 |[[Қызылорда облысы]] !N |-bgcolor="#FFFFDD" !03 |[[Алматы облысы]] !B !10 |[[Қостанай облысы]] !P |-bgcolor="#DEF2FE" !04 |[[Атырау облысы]] !E !11 |[[Маңғыстау облысы]] !R |-bgcolor="#FFFFDD" !05 |[[Шығыс Қазақстан облысы]] ! F !12 |[[Павлодар облысы]] !S |-bgcolor="#DEF2FE" !06 |[[Жамбыл облысы]] ! H !13 |[[Солтүстік Қазақстан облысы]] !T |-bgcolor="#FFFFDD" !07 |[[Батыс Қазақстан облысы]] ! L !14 |[[Түркістан облысы]] ! X ! | | | |- |} </center> Автомобиль жолы екi және одан да көп әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер арқылы өткен жағдайда жергiлiктi маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолының тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерге тиесiлiгi бойынша индекстiң бiрiншi әрпiнен кейiн әрiптер әлiпби тәртiбімен меншiктеледi. == Халықаралық маңыздағы жолдар == <center> {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" !Жол индексі !Автомобиль жолдарының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] !Сызбасы |- bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-32</span>''' </center> |[[Шымкент]] — [[Қызылорда]] — [[Ақтөбе]] — [[Орал]] — РФ шекарасы ([[Самара]]ға) |<center>2036,6</center> |[[Сурет:M32 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-36</span>''' </center> |[[Алматы]] — [[Қарағанды]] — [[Астана]] — [[Қостанай]] — РФ шекарасы ([[Екатеринбург]]ке) |<center>2047,1</center> |[[Сурет:M36 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-38</span>''' </center> |РФ шекарасы (Омбыға) — [[Павлодар]] — [[Семей]] — Майқапшағай — ҚХР шекарасы |<center>1081</center> |[[Сурет:M38 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-39</span>''' </center> | Өзбекстан шекарасы ([[Ташкент]]ке) — Өзбекстан шекарасы ([[Термез]]ге) |<center>24,1</center> | |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">М-51</span>''' </center> |РФ шекарасы (Челябіге) — [[Петропавл]] — РФ шекарасы (Новосибирскіге, Омбы арқылы) |<center>190</center> |[[Сурет:M51 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" | |Барлығы |<center>5378,8</center> |- |} </center> == Республикалық маңыздағы жолдар == <center> {| border=0 |-bgcolor="#B5E0FD" !Жол индексі !Автомобиль жолының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] !Сызбасы |- bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-1</span>''' </center> |[[Астана]] — [[Көкшетау]] — [[Петропавл]] |<center>456</center> |[[Сурет:A1 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-2</span>''' </center> |Өзбекстан шекарасы (Ташкентке) — [[Шымкент]] — [[Тараз]] — [[Алматы]] — Қорғас (Көкпек, Көктал, Қайнар арқылы; Қырғызстан шекарасына кiреберiспен және Тараз, Құлан, Қордай шатқалының айналма жолдарымен, Қордай шатқалымен) |<center>1289,8</center> |[[Сурет:A2 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-3</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Өскемен]] — [[Шемонаиха]] — РФ шекарасы (Аягөздің және Сарқандтың айналма жолдарымен және Мұқыры шатқалының кiреберiсімен) |<center>1212</center> |[[Сурет:A3 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-4</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Шамалған (ауыл)|Шамалған]] — [[Ұзынағаш (Алматы облысы)|Ұзынағаш]] — [[Аққайнар (Алматы облысы)|Аққайнар]] — [[Сұраншы батыр ауылы|Сұраншы батыр]] — [[Қырғызстан]] шекарасы (Ұзынағаш ауылына кiреберiспен) |<center>115</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-5</span> ''' </center> |[[Ақсай (Кеген ауданы)|Ақсай]] — [[Шонжы]] — [[Қалжат|Көлжат]] — ҚХР шекарасы (ҚХР шекарасына кiреберiспен) |<center>160</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-6</span> ''' </center> |[[Көкпек (ауыл)|Көкпек]] — [[Кеген (ауыл)|Кеген]] — Қырғызстан шекарасы (Түп) (Кеген шатқалының айналма жолымен) |<center>115</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-7</span> ''' </center> |[[Үшарал (қала)|Үшарал]] — [[Достық (Алакөл ауданы)|Достық]] |<center>184</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-8</span> ''' </center> |[[Таскескен (Абай облысы)|Таскескен]] — [[Бақты (Абай облысы)|Бақты]] (ҚХР шекарасы) |<center>187</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-9</span> ''' </center> |[[Өскемен]] — [[Риддер]] — РФ шекарасы |<center>167</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-11</span> ''' </center> |[[Семей]] — РФ шекарасы (Барнаулға) |<center>111</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-12</span> ''' </center> |[[Петропавл]] — [[Соколовка (Қызылжар ауданы)|Соколовка]] — РФ шекарасы (Есіл қаласына) |<center>62</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-13</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Кішкенекөл]] — [[Бидайық (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бидайық]] — РФ шекарасы (Омбыға) |<center>278</center> |[[Сурет:A-13_route_in_Kazakhstan.svg|100px]] |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-14</span> ''' </center> |[[Тараз]] — Утмек — [[Қырғызстан]] шекарасы |<center>14</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-15</span>''' </center> |[[Жызақ|Жизақ]] — Гагарин — [[Жетісай]] — [[Асықата|Киров]] — [[Лесбек батыр ауылы|Қызыләскер]] — [[Абай (Келес ауданы)|Абай]] — [[Сарыағаш]] — [[Жібек жолы (Сарыағаш ауданы)|Жібек жолы]] ([[Өзбекстан]] шекарасы [[Атакент (кент)|Атакент]] ауылына кіреберіспен Сырдария, Гүлістан, Чиназ және Сарыағаш санаториясына) |<center>221</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-16</span>''' </center> |[[Жезқазған]] — [[Петропавл]] ([[Арқалық (қала)|Арқалық]] арқылы) |<center>940</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-17</span>''' </center> |[[Қызылорда]] — [[Павлодар]] — [[Успенка (Павлодар облысы)|Успенка]] — РФ шекарасы |<center>1493</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-18</span> ''' </center> | [[Павлодар]] — [[Шарбақты (Шарбақты ауданы)|Шарбақты]] — РФ шекарасы |<center>112</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-19</span> ''' </center> |[[Алматы]] — [[Шелек (ауыл)|Шелек]] — Қорғас |<center>303,8</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-20</span> ''' </center> | [[Қарағанды]] — [[Аягөз]] — [[Тарбағатай (ауыл)|Тарбағатай]] — Бұғаз |<center>921</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-21</span> ''' </center> |[[Мамлют]] — [[Қостанай]] |<center>398</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-22</span> ''' </center> |[[Қарабұтақ (Әйтеке би ауданы)|Қарабұтақ]] — [[Темірбек Жүргенов ауылы (Ақтөбе облысы)|Комсомол]] — [[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] — [[Рудный]] — [[Қостанай]] |<center>546</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-23</span> ''' </center> |[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] — [[Жітіқара]] — [[Мүктікөл]] — РФ шекарасы |<center>142</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-24</span> ''' </center> |[[Ақтөбе]] — [[Мәртөк]] — РФ шекарасы (Орынборға) |<center>92,3</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-25</span> ''' </center> |[[Ақтөбе]] — РФ шекарасы (Орскіге) |<center>120,8</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-26</span> ''' </center> |[[Қандыағаш]] — [[Ембі]] — [[Шалқар (қала)|Шалқар]] — [[Ырғыз (ауыл)|Ырғыз]] |<center>401</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-27</span>''' </center> |[[Ақтөбе]] — [[Атырау]] — РФ шекарасы (Астраханға) |<center>865,4</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-28</span> ''' </center> |[[Орал]] — [[Атырау]] |<center>487</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-29</span>''' </center> |[[Орал]] — [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] — РФ шекарасы (Озинкиге) |<center>100</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-30</span>''' </center> |[[Подстёпное (Батыс Қазақстан облысы)|Подстёпное]] — [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Фёдоровка]] — РФ шекарасы (Орынборға) |<center>144</center> |[[Сурет:A30 KZ map.svg|100px]] |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-31</span>''' </center> |[[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]] — [[Казталовка]] — [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]] — РФ шекарасы |<center>213</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-32</span> ''' </center> |[[Орал]] — РФ шекарасы (Бұзылыққа) |<center>28</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-33</span> ''' </center> |[[Доссор]] — [[Құлсары]] — [[Бейнеу]] — [[Сайөтес]] — [[Шетпе]] — [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — [[Ақтау]] порты (Жетібай арқылы және Шетпеге кіреберіс) |<center>786</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-34</span> ''' </center> |[[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] — [[Жаңаөзен]] — Кендірлі — [[Түрікменстан]] шекарасы (Түрікменбашыға) |<center>222,6</center> |-bgcolor="#DEF2FE" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-35</span> ''' </center> |[[Ақтау]] — [[Құрық (ауыл)|Құрық]] |<center>59</center> |-bgcolor="#FFFFDD" |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">А-36</span> ''' </center> |[[Құрық (ауыл)|Құрық]] — [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]] |<center>64</center> |- bgcolor="#DEF2FE" |Барлығы | |<center>13010,7</center> |- |} </center> == Басқа республикалық маңыздағы жолдар == <center> {| class="wikitable" !Жол индексі !Автомобиль жолының атауы !Ұзындығы, [[километр|км]] |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-1</span>''' </center> |[[Бейнеу]] — [[Ақжігіт (ауыл)|Ақжiгіт]] — Өзбекстан шекарасы (Нүкіске) |<center>84</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-2</span>''' </center> |Астана — [[Қорғалжын (ауыл)|Қорғалжын]] (Қорғалжын қорығына кіреберіспен) |<center>161</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-3</span>''' </center> |Астана — [[Қабанбай батыр ауылы|Қабанбай батыр]] — [[Ахмет (Нұра ауданы)|Энтузиаст]] — [[Нұра (Нұра ауданы)|Киевка]] — [[Теміртау]] |<center>250</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-4</span>''' </center> |Астана — [[Ерейментау]] — [[Шідерті (Павлодар облысы)|Шідерті]] |<center>238</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-5</span>''' </center> |Ертіс өзенінің көпір өткелі арқылы өтетін Павлодардың батыс айналма жолы |<center>15</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-6</span>''' </center> |[[Макинск]] — [[Ақсу (Степногорск қалалық әкімдігі)|Ақсу]] — [[Торғай (Ақмола облысы)|Торғай]] |<center>235</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-7</span>''' </center> |Бурабай курорт аймағының жолдары |<center>66</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-8</span>''' </center> |[[Щучинск|Щучье]] — [[Зеренді]] |<center>80</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-9</span>''' </center> |Вячеслав су қоймасына кiреберіс |<center>17</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-10</span>''' </center> |Астананың айналма жолы (Қабанбай батыр даңғылымен Есіл өзені арқылы өтетін көпірден Нұрсұлтан Назарбаев атындағы халықаралық әуежайға дейін, оның ішінде Қабанбай батыр даңғылы бойымен Тұран даңғылына дейін көлік торабы) |<center>70,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-11</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] |<center>196</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-12</span>''' </center> |[[Көкшетау]] — [[Атбасар]] |<center>184</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-13</span>''' </center> |[[Жақсы (ауыл)|Жақсы]] — [[Есіл (қала)|Есіл]] — [[Бұзылық]] |<center>82</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-14</span>''' </center> |Көкшетаудың айналма жолы (Әуежайға кіреберіспен) |<center>18</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-15</span>''' </center> |[[Кеген (ауыл)|Кеген]] — [[Нарынқол]] |<center>89</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-16</span>''' </center> |«Көкпек - Кеген - Түп» автожолы — [[Жалағаш (Алматы облысы)|Жалаңаш]] — [[Саты (Алматы облысы)|Саты]] — [[Құрметі]] (Көлсай көлiне кiреберiспен) |<center>89</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-17</span>''' </center> |[[Алматы]] — [[Талғар]] — [[Бәйдібек би ауылы|Бәйдібек би]] |<center>68</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-18</span>''' </center> |[[Қонаев (қала)|Қапшағай]] — [[Күрті (ауыл)|Күрті]] |<center>67</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-19</span>''' </center> |«Алматы - Көктал - Байсерке - Междуреченское» автожолы — «РФ шекарасы (Екатеринбургке) - Алматы» автожолы |<center>52</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-20</span>''' </center> |[[Сарыөзек (Жетісу облысы)|Сарыөзек]] — [[Көктал (Панфилов ауданы)|Көктал]] (Сарыөзек станциясының айналма жолымен) |<center>192</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-21</span>''' </center> |Алма-Тау турбазасына кiреберiс |<center>15</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-22</span>''' </center> |Алматы — Космостанция (Алматы және Алма-Арасан санаторийлеріне кiреберiспен) |<center>37</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-23</span>''' </center> |[[Семей]] — [[Қайнар (Жаңасемей ауданы)|Қайнар]] |<center>276</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-24</span>''' </center> |[[Өскемен]] — [[Семей]] |<center>195</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-25</span>''' </center> |[[Өскемен]] — [[Алтай (қала)|Алтай]] — [[Үлкен Нарын]] — [[Катонқарағай|Қатонқарағай]] — [[Рахман қайнары (ауыл)|Рахман қайнары]] |<center>446</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-26</span>''' </center> |РФ шекарасы (Омбыға) — Майқапшағай (ҚХР-ға шығу) — [[Қалжыр (ауыл)|Қалжыр]] — [[Марқакөл (ауыл)|Марқакөл]] |<center>124</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-27</span>''' </center> |[[Қалқаман (ауыл)|Қалқаман]] — [[Баянауыл]] — [[Үміткер]] — [[Ботақара (кент)|Ботақара]] |<center>324</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-28</span>''' </center> |Қарасай батырдың ескерткiш кешенiне кiреберіс |<center>24</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-29</span>''' </center> |[[Меркі|Мерке]] — [[Бурылбайтал (ауыл)|Бурылбайтал]] |<center>266</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-30</span>''' </center> |[[Шу]] — [[Қайнар (Қордай ауданы)|Қайнар]] |<center>56</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-31</span>''' </center> |[[Кентау]] — [[Түркістан (қала)|Түркiстан]] — Арыстанбаб — [[Шәуілдір]] — [[Төрткүл (Ордабасы ауданы)|Төрткөл]] |<center>145</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-32</span>''' </center> |Шымкенттің солтүстік айналма жолы |<center>36,5</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-33</span>''' </center> |[[Мұқыр (Атырау облысы)|Мұқыр]] — [[Құлсары]] |<center>136</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-34</span>''' </center> |«Қызылорда - Павлодар» автожолы — [[Жәйрем]] — [[Қаражал (қала)|Қаражал]] — [[Атасу (Байдалы би ауылдық округі)|Атасу]] |<center>144</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-35</span>''' </center> |[[Ақшатау (Қарағанды облысы)|Ақшатау]] — [[Ақадыр (Қарағанды облысы)|Ағадыр]] — [[Ортау (ауыл)|Ортау]] — «Қызылорда - Павлодар» автожолы |<center>195</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-36</span>''' </center> |[[Қостанай]] — [[Әулиекөл]] — [[Сұрған]] |<center>257</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-37</span>''' </center> |Бастау — [[Ақтау (кент)|Ақтау]] — [[Теміртау]] |<center>53</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-38</span>''' </center> |«Қостанай - Жақсы» автожолы — «Қостанай - Қарабұтақ» автожолы |<center>6</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-39</span>''' </center> |«Қостанай - Қарабұтақ» автожолы — «РФ шекарасы (Екатеринбургке) - Алматы» автожолы |<center>21</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-40</span>''' </center> |[[Махамбет (Атырау облысы)|Махамбет]] — [[Хамит Ерғалиев ауылы|Хамит Ерғалиев]] |<center>45</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-41</span>''' </center> |[[Атамекен (Павлодар облысы)|Ленин]] — [[Ертіс (Павлодар облысы)|Ертіс]] — Русская Поляна |<center>263,78</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-42</span>''' </center> |Қабанбай батырдың ескерткiш кешенiне кіреберіс |<center>4</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-43</span>''' </center> |Рудныйдың батыс айналма жолы |<center>6,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-44</span>''' </center> |[[Казталовка|Казталов]] — [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнiбек]] — РФ шекарасы |<center>165</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-45</span>''' </center> |[[Атамекен (Павлодар облысы)|Ленин]] — [[Ақсу]] — [[Көктөбе (Май ауданы)|Көктөбе]] — [[Үлкен Ақжар]] — [[Курчатов]] |<center>220</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-46</span>''' </center> |«Щучье-Бурабай курорттық аймағының» ойын-сауық орталығына кіреберіс |<center>8,9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-47</span>''' </center> |Қырғызстан шекарасына (Қарасуға) кіреберіс |<center>17,7</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-48</span>''' </center> |«Алатау ақпараттық технологиялар паркі» еркін экономикалық аймағына кіреберіс |<center>9,95</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-49</span>''' </center> |Петропавлдың айналма жолы |<center>30</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-50</span>''' </center> |Ақтөбенің солтүстік айналма жолы |<center>39,3</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-51</span>''' </center> |[[Өнеге (ауыл)|Өнеге]] — [[Бисен]] — [[Сайқын]] |<center>103</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-52</span>''' </center> |«Жаңа Колутон - Ақкөл - Минское» автожолына кіреберіс |<center>4,6</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-53</span>''' </center> |[[Тұрар Рысқұлов ауылы (Жамбыл облысы)|Т. Рысқұлов]] ауылына кіреберіс |<center>31</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-54</span>''' </center> |[[Қарағанды]]ға кіреберіс |<center>16</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-55</span>''' </center> |[[Ерейментау]]ға кіреберіс |<center>36</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-56</span>''' </center> |[[Хан Ордасы (ауыл)|Хан Ордасы]] ауылына кіреберіс |<center>21</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-57</span>''' </center> |[[Петерфельд]] — [[Архангельское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Архангельск]] — [[Новокаменка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новокаменка]] — А-16 «Жезқазған - Петропавл» республикалық жолы |<center>30,519</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-58</span>''' </center> |[[Булаев]]о — [[Возвышенка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Возвышенка]] — [[Молодогвардейское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Молодогвардейское]] — [[Кирово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кирово]] — [[Қиялы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қиялы]] — [[Рощинское]] |<center>228,386</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-59</span>''' </center> |[[Рощинское]] - [[Корнеевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Корнеевка]] – [[Волошинка]] |<center>86,87</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-60</span>''' </center> |[[Волошинка]] — [[Сергеев]]ка — [[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]] |<center>119,441</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-61</span>''' </center> |[[Тимирязево (Солтүстік Қазақстан облысы)|Тимирязево]] — Сарыкөл — облыс шекарасы |<center>31,574</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-62</span>''' </center> |Петропавл қаласының әуежайына кіреберіс |<center>5</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-63</span>''' </center> |[[Денисовка (Қостанай облысы)|Денисовка]] – [[Тавриченка]] - [[Аршалы (Қостанай облысы)|Аршалы]] - [[Комаровка (Қостанай облысы)|Комаровка]] |<center>96</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-64</span>''' </center> |[[Жітіқара]] — [[Чайковское (Қостанай облысы)|Чайковский]] |<center>27</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-65</span>''' </center> |[[Мариновка (Ақмола облысы)|Мариновка]] ауылына кіреберіс |<center>9</center> |- |<center><BIG style="color:black; background:#0000FF; padding-left:.3em; padding-right:.3em;">'''<span style="color:white">Р-66</span>''' </center> |[[Қарасу (Қордай ауданы)|Қарасу]] — [[Масанчи (ауыл)|Масанчи]] — [[Сортөбе]] |<center>45,45</center> |} </center> == Ақылы жолдар == Бүгінгі күні Қазақстан Республикасында жалпы ұзындығы 3288 шақырым болатын 18 ақылы учаске бар. Бірінші ақылы учаске «Астана—Щучинск» жолы 2013 жылдан бастап ақылы болды.<ref>[https://kz.qaj.kz/tollroads/ Ақылы учаскелердің негізгі сипаттамалары]</ref> {| class="wikitable" !Жол учаскесі !! Ұзындығы, км !! Жол санаты !! Қозғалыс жолағы !! Ақылы болған уақыт |- | Астана — Щучинск || 211,478 || І-А || 2 бағытта 6 белдеу || 04.2013 |- | Алматы — Қонаев || 41,955 || І-А || 2 бағытта 6 белдеу |12.2018 |- | Алматы — Қорғас || 295 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу |12.2018 |- | Астана — Теміртау || 134,87 || І-А || 2 бағытта 4 белдеу |12.2018 |- | Астана — Павлодар || 375 || І || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Қонаев — Талдықорған || 186 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Тараз — Қайнар || 237,525 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Қызылорда || 446,5 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Өзбекстан шекарасы (Ташкент) || 84 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Шымкент — Тараз || 89,3 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Щучинск — Көкшетау || 60,75 || І-Б || 2 бағытта 4 белдеу|| 11.2021 |- | Үлкен Алматы айналма автомобиль жолы || 66 || І-А || 2 бағытта 4 және 6 белдеу|| 07.2023 |- | Бейнеу — Ақжігіт || 85 || ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Көкшетау — Петропавл || 169 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Орал — РФ шекарасы (Самара) || 56 || ІІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 09.2023 |- | Павлодар — Қалбатау || 453 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу|| 09.2023 |- | Павлодар — РФ шекарасы (Омбы) || 198,21 || І-Б, ІІ || 2 бағытта 2 белдеу|| 09.2023 |- | Орал — РФ шекарасы (Саратов) || 98,9 || ІІ || 2 бағытта 2 белдеу || 11.2023 |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P000001809_ Қазақстан Республикасының автомобиль жолдарын жiктеу ережесi мен шарттарын және республикалық маңызы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының тiзбесiн бекiту туралы (Күшін жойған)] * [https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1500011402 Халықаралық және республикалық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын сыныптау қағидалары мен шарттарын, тізбесін, олардың атаулары мен индекстерін, оның ішінде қорғаныстық мақсатта пайдаланылатын автомобиль жолдарының тізбесін бекіту туралы] [[Санат:Қазақстан жолдары]] [[Санат:Жолдар тізімі]] h24cd3jkqf0uek1faxu5k8mlii5k46z Дария Пернешқызы Қожамжарова 0 701679 3404281 3386031 2024-11-23T21:52:32Z Casserium 68287 3404281 wikitext text/x-wiki {{Ғалым |Есімі = Дария Пернешқызы Қожамжарова |Шынайы есімі = |Суреті = Dariya_Kozhamzharova.jpg |Сурет ені = |Туған күні = 22.07.1962 |Туған жері = {{туғанжері|Тараз|Таразда}} |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы ={{байрақ|Қазақ КСР}}<br />{{KAZ}} |Ғылыми аясы = [[тарих|тарих ғылымдары]] |Жұмыс орны = [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің ректоры]] (2018 жылдан) |Ғылыми дәрежесі = [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|ҚР ҰҒА-ның]] [[Академик|академигі]], [[Тарих| Тарих ғылымдарының докторы]], [[профессор]] |Сыйлықтары = |Альма-матер = [[Қазақ ұлттық университеті|С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университеті]] |Ғылыми жетекші = |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{Құрмет ордені}}{{!}}{{!}} {{!}}} {{{!}} {{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} {{!}} {{{!}} {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}}{{!}} {{!}}} {{{!}} {{!}}[[Сурет: The honourable worker of education.jpg|22px|ҚР Білім беру ісінің құрметті қызыметкері]]{{!}}{{!}} {{!}}} }} '''Дария Пернешқызы Қожамжарова''' ([[22 шілде]], [[1962 жыл]]ы [[Тараз]]да туған) — [[ғалым]]. [[Тарих| Тарих ғылымдарының докторы]], [[профессор]]. [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|ҚР Ұлттық ғылым академиясының]] [[Академик|академигі]] (2017). [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасының Білім Беру ісінің Құрметті қызыметкері]]. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің ректоры]] (2018 жылдан). == Білімі, ғылыми атағы == [[Дулат]] тайпасының [[Шымыр]] руынан шыққан.<ref>https://abai.kz/post/8535</ref> [[1984 жыл]]ы [[Қазақ ұлттық университеті|С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетін]] «Тарих» мамандығы бойынша үздік бітірді<ref>[https://nauka-nanrk.kz/kz/presidium.html Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы]</ref>. 1990-1995 жылдары [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|Абай атындағы Алматы мемлекеттік университетінің]] [[Аспирантура|аспиранты]] болды. [[1995 жыл]]ы «1925-1929 жылдарындағы қазақ ауылындағы әлеуметтік-экономикалық және саяси өзгерістер» тақырыбында кандидаттық [[диссертация]] қорғады. [[1995 жыл]]ы [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]] Жоғары аттестациялық комиссиясының шешімімен [[доцент]] ғылыми атағы берілді. [[2010 жыл]]ы «Патшалық Ресейдің Оңтүстік Қазақстанды жаулауы: әсери-отарлық әкімшілік пен жергілікті халық арасындағы қатынас (ХІХ ғ.ІІ ж – ХХ ғ. бас кезі)» тақырыбында [[докторлық диссертация]] қорғады. [[2010 жыл]]дан бастап [[профессор]], 2013 жылдан бастап ҚР ҰҒА-ның корреспондент-мүшесі, 2017 жылдан бастап ҚР ҰҒА-ның академигі<ref>[https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=35532031 Кожамжарова Дария Пернешовна (персональная справка)]</ref>. == Еңбек жолы== Алғаш еңбек жолын [[1984 жыл]]ы Жамбыл педагогикалық институтының «КОКП тарихы және ғылыми атеизм» кафедрасында оқытушы болып бастады. 1989-1990 жылдары Жамбыл педагогикалық институтында стажер-ізденуші болды. 1995-2001 жылдары [[Мұхаммед Хайдар Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті|М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті]] «Тарих» кафедрасының доценті. 2001-2008 жылдары М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті Педагогика факультеті деканының орынбасары, «Саясаттану және әлеуметтану» кафедрасының меңгерушісі, Жоғары оқу орнына дейінгі дайындық, Жаратылыстану-әлеуметтану ғылымдары, Гуманитарлық-әлеуметтік ғылымдар факультеттерінің деканы қызметтерінде болды<ref>[https://av.kaznu.kz/kz/25086/ ҚазҰУ түлектер қауымдастығы - ҚОЖАМЖАРОВА ДАРИЯ ПЕРНЕШҚЫЗЫ]</ref>. 2008-2010 жылдары М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің Тәрбие жұмыстары және қоғаммен байланыс жөніндегі проректоры. 2010-2013 жылдары М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің Оқу-әдістемелік жұмыстар жөніндегі проректоры. 2012 жылдың қыркүйек-қараша айларында М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті ректорының міндетін уақытша атқарушы қызметінде болды. 2013-2018 жылдары Тараз мемлекеттік педагогикалық университетінің ректоры<ref>[https://www.kaznpu.kz/kz/961/news/ 2015 жылғы 23 желтоқсанда ҚР БҒМ Республикалық жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру оқу-әдістемелік кеңесінің "білім беру" тобының мамандықтары бойынша оқу-әдістемелік бірлестігінің отырысы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің базасында өткізілді. Абай "Қазақстан Республикасындағы педагогикалық білім беруді жаңғырту мәселелері"тақырыбында.]</ref>. [[2018 жыл]]дың 18 мамырында ЖОО ректорларын тағайындау жөніндегі Республикалық конкурстық комиссияның шешімімен [[Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің ректоры]] қызметіне тағайындалды<ref>[https://www.inform.kz/ru/naznachen-novyy-rektor-yukgu-imeni-auezova_a3259695 Назначен новый ректор ЮКГУ имени Ауэзова]</ref><ref>[https://otyrar.kz/2018/05/novym-rektorom-yukgu-im-m-auezova-v-shymkente-naznachena-dariya-kozhamzharova/ Новым ректором ЮКГУ им. М. Ауэзова в Шымкенте назначена Дария Кожамжарова]</ref><ref>[https://kazpravda.kz/n/naznacheny-rektory-vuzov/ Назначены ректоры вузов]</ref>. == Қоғамдық қызметі == 2008-2012 жылдары ІV шақырылған Тараз қалалық [[Мәслихат депутаты|мәслихатының депутаты]]. 2012-2016 жылдары V шақырылған Жамбыл облыстық мәслихатының депутаты. [[2016 жыл]]дан VІ шақырылған Жамбыл облыстық мәслихатының депутаты. Облыстық мәслихаттың құқықтық тәртіп, әлеуметтік-мәдени салалар, гендерлік саясат және қоғамдық ұйымдармен байланыс мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиясының төрайымы. == Марапаттары == Дария Пернешқызы Қожамжарова – 3 мәрте ҚР Президентінің Алғыс хатымен, [[Құрмет ордені|«Құрмет» орденімен]], «Ы.Алтынсарин», [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|«ҚР Білім беру саласының құрметті қызметкері»]] төсбелгілерімен, [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі|«ҚР Тәуелсіздігіне 20 жыл»]], [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл медалі|«ҚР Тәуелсіздігіне 25 жыл»]], «Астанаға 20 жыл» медалімен, [[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|ҚР Білім және ғылым министрлігінің]] Құрмет Грамоталарымен және [[Жамбыл облысы]] [[Әкімшілік|Әкімінің]] Алғыс хатымен марапатталған. [[Қазақстан Республикасы мәдениет және спорт министрлігі|ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің]] «Жыл патриоты – 2017» номинациясының, Жамбыл облысы әкімдігінің «Көшбасшы әйел – 2017» номинациясының иегері. ==Ғылыми қызмет нәтижелері== Ғалым ретінде 250-ден астам ғылыми, ғылыми-әдістемелік мақалалардың 6 монографияның, 5 оқу-әдістемелік құралдың авторы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == [[Санат:Тарих ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстан жоғарғы оқу орындарының профессорлары]] [[Санат:Қазақстан білім беру ісінің құрметті қызметкерлері]] nx6cjk518rragjgjndi3lp1nhltg3yr 3404282 3404281 2024-11-23T21:52:57Z Casserium 68287 3404282 wikitext text/x-wiki {{Ғалым |Есімі = Дария Пернешқызы Қожамжарова |Шынайы есімі = |Суреті = Dariya_Kozhamzharova.jpg |Сурет ені = |Туған күні = 22.07.1962 |Туған жері = {{туғанжері|Тараз|Таразда}} |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы ={{байрақ|Қазақ КСР}}<br />{{KAZ}} |Ғылыми аясы = [[тарих|тарих ғылымдары]] |Жұмыс орны = [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің ректоры]] (2018 жылдан) |Ғылыми дәрежесі = [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|ҚР ҰҒА-ның]] [[Академик|академигі]], [[Тарих| Тарих ғылымдарының докторы]], [[профессор]] |Сыйлықтары = |Альма-матер = [[Қазақ ұлттық университеті|С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университеті]] |Ғылыми жетекші = |Марапаттары = {{{!}} {{!}}{{Құрмет ордені}}{{!}}{{!}} {{!}}} {{{!}} {{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} {{!}} {{{!}} {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}}{{!}} {{!}}} {{{!}} {{!}}[[Сурет: The honourable worker of education.jpg|22px|ҚР Білім беру ісінің құрметті қызыметкері]]{{!}}{{!}} {{!}}} }} '''Дария Пернешқызы Қожамжарова''' ([[22 шілде]], [[1962 жыл]]ы [[Тараз]]да туған) — [[ғалым]]. [[Тарих| Тарих ғылымдарының докторы]], [[профессор]]. [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|ҚР Ұлттық ғылым академиясының]] [[Академик|академигі]] (2017). [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|Қазақстан Республикасының Білім Беру ісінің Құрметті қызыметкері]]. [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің ректоры]] (2018 жылдан). == Білімі, ғылыми атағы == [[Дулат]] тайпасының [[Шымыр]] руынан шыққан.<ref>https://abai.kz/post/8535</ref> [[1984 жыл]]ы [[Қазақ ұлттық университеті|С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетін]] «Тарих» мамандығы бойынша үздік бітірді<ref>[https://nauka-nanrk.kz/kz/presidium.html Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы]</ref>. 1990-1995 жылдары [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|Абай атындағы Алматы мемлекеттік университетінің]] [[Аспирантура|аспиранты]] болды. [[1995 жыл]]ы «1925-1929 жылдарындағы қазақ ауылындағы әлеуметтік-экономикалық және саяси өзгерістер» тақырыбында кандидаттық [[диссертация]] қорғады. [[1995 жыл]]ы [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]] Жоғары аттестациялық комиссиясының шешімімен [[доцент]] ғылыми атағы берілді. [[2010 жыл]]ы «Патшалық Ресейдің Оңтүстік Қазақстанды жаулауы: әсери-отарлық әкімшілік пен жергілікті халық арасындағы қатынас (ХІХ ғ.ІІ ж – ХХ ғ. бас кезі)» тақырыбында [[докторлық диссертация]] қорғады. [[2010 жыл]]дан бастап [[профессор]], 2013 жылдан бастап ҚР ҰҒА-ның корреспондент-мүшесі, 2017 жылдан бастап ҚР ҰҒА-ның академигі<ref>[https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=35532031 Кожамжарова Дария Пернешовна (персональная справка)]</ref>. == Еңбек жолы== Алғаш еңбек жолын [[1984 жыл]]ы Жамбыл педагогикалық институтының «КОКП тарихы және ғылыми атеизм» кафедрасында оқытушы болып бастады. 1989-1990 жылдары Жамбыл педагогикалық институтында стажер-ізденуші болды. 1995-2001 жылдары [[Мұхаммед Хайдар Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті|М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті]] «Тарих» кафедрасының доценті. 2001-2008 жылдары М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті Педагогика факультеті деканының орынбасары, «Саясаттану және әлеуметтану» кафедрасының меңгерушісі, Жоғары оқу орнына дейінгі дайындық, Жаратылыстану-әлеуметтану ғылымдары, Гуманитарлық-әлеуметтік ғылымдар факультеттерінің деканы қызметтерінде болды<ref>[https://av.kaznu.kz/kz/25086/ ҚазҰУ түлектер қауымдастығы - ҚОЖАМЖАРОВА ДАРИЯ ПЕРНЕШҚЫЗЫ]</ref>. 2008-2010 жылдары М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің Тәрбие жұмыстары және қоғаммен байланыс жөніндегі проректоры. 2010-2013 жылдары М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің Оқу-әдістемелік жұмыстар жөніндегі проректоры. 2012 жылдың қыркүйек-қараша айларында М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті ректорының міндетін уақытша атқарушы қызметінде болды. 2013-2018 жылдары Тараз мемлекеттік педагогикалық университетінің ректоры<ref>[https://www.kaznpu.kz/kz/961/news/ 2015 жылғы 23 желтоқсанда ҚР БҒМ Республикалық жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру оқу-әдістемелік кеңесінің "білім беру" тобының мамандықтары бойынша оқу-әдістемелік бірлестігінің отырысы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің базасында өткізілді. Абай "Қазақстан Республикасындағы педагогикалық білім беруді жаңғырту мәселелері"тақырыбында.]</ref>. [[2018 жыл]]дың 18 мамырында ЖОО ректорларын тағайындау жөніндегі Республикалық конкурстық комиссияның шешімімен [[Оңтүстік Қазақстан университеті|М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің ректоры]] қызметіне тағайындалды<ref>[https://www.inform.kz/ru/naznachen-novyy-rektor-yukgu-imeni-auezova_a3259695 Назначен новый ректор ЮКГУ имени Ауэзова]</ref><ref>[https://otyrar.kz/2018/05/novym-rektorom-yukgu-im-m-auezova-v-shymkente-naznachena-dariya-kozhamzharova/ Новым ректором ЮКГУ им. М. Ауэзова в Шымкенте назначена Дария Кожамжарова]</ref><ref>[https://kazpravda.kz/n/naznacheny-rektory-vuzov/ Назначены ректоры вузов]</ref>. == Қоғамдық қызметі == 2008-2012 жылдары ІV шақырылған Тараз қалалық [[Мәслихат депутаты|мәслихатының депутаты]]. 2012-2016 жылдары V шақырылған Жамбыл облыстық мәслихатының депутаты. [[2016 жыл]]дан VІ шақырылған Жамбыл облыстық мәслихатының депутаты. Облыстық мәслихаттың құқықтық тәртіп, әлеуметтік-мәдени салалар, гендерлік саясат және қоғамдық ұйымдармен байланыс мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиясының төрайымы. == Марапаттары == Дария Пернешқызы Қожамжарова – 3 мәрте ҚР Президентінің Алғыс хатымен, [[Құрмет ордені|«Құрмет» орденімен]], «Ы.Алтынсарин», [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|«ҚР Білім беру саласының құрметті қызметкері»]] төсбелгілерімен, [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі|«ҚР Тәуелсіздігіне 20 жыл»]], [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл медалі|«ҚР Тәуелсіздігіне 25 жыл»]], «Астанаға 20 жыл» медалімен, [[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|ҚР Білім және ғылым министрлігінің]] Құрмет Грамоталарымен және [[Жамбыл облысы]] [[Әкімшілік|Әкімінің]] Алғыс хатымен марапатталған. [[Қазақстан Республикасы мәдениет және спорт министрлігі|ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің]] «Жыл патриоты – 2017» номинациясының, Жамбыл облысы әкімдігінің «Көшбасшы әйел – 2017» номинациясының иегері. ==Ғылыми қызмет нәтижелері== Ғалым ретінде 250-ден астам ғылыми, ғылыми-әдістемелік мақалалардың 6 монографияның, 5 оқу-әдістемелік құралдың авторы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == [[Санат:Тарих ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстан жоғарғы оқу орындарының профессорлары]] [[Санат:Қазақстан білім беру ісінің құрметті қызметкерлері]] 5rojlfpb47dp65spoo39qknxobdno5g Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі 0 709258 3404275 3399143 2024-11-23T21:49:56Z Casserium 68287 3404275 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік орган |атауы = Қазақстан Ғылым және жоғары білім министрлігі |қысқартылған атауы = |шынайы атауы = |шынайы атауы1 = |шынайы атауы2 = |құзыреті = {{байрақ|Қазақстан}} |құзерет_тақырып_мәтіні = Мемлекет |эмблема = Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg|right|180px |эмблеманың ені = |эмблеманың тақырыбы = [[Қазақстан елтаңбасы]] |мөрі = |мөрдің ені = |мөрдің тақырыбы = |сурет = |сурет ені = |сурет тақырыбы = |құрылған жылы = [[11 маусым]] [[2022 жыл]] |ізашары1 = [[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|Қазақстан Білім және ғылым министрлігі]] |ізашары2 = |таратылған жылы = |ізбасары = |бағынады = [[Қазақстан Республикасының Үкіметі]] |штаб-пәтері = 010000, [[Астана]], Мәңгілік Ел даңғылы, 8, Министрліктер үйі, 11-кіреберіс<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/sci/contacts?lang=kk|title=Байланыс|lang=kk|publisher=Ғылым және жоғарғы білім министрлігінің ресми сайты|accessdate=2023-09-04}}</ref> |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region_code = KZ |қызметкерлер = |бюджет = |министрдің есімі1 = |министрдің міндеті1 = |министрдің есімі2 = |министрдің міндеті2 = |басшылықтың есімі1 = [[Саясат Нұрбек]] |басшылықтың лауазымы1 = Министр |басшылықтың есімі2 = |басшылықтың лауазымы2 = |жоғарыда тұрған мекеме = |бір мекемеге қарасты орган1 = |бір мекемеге қарасты орган2 = |құжат1 = |сайты =[https://www.gov.kz/memleket/entities/sci?lang=kk gov.kz/memleket/entities/sci] |түсініктемелер = |карта = |карта ені = |картаның тақырыбы = }} '''Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі''' (қысқартқанда '''ҚР ҒЖБМ'''<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/sci/vacancies/details/123705?lang=kk|title=ҚР ҒЖБМ Ғылым және жоғары білім саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитеті Сыртқы бағалау және талдау басқармасының бас сарапшысы|lang=kk|publisher=Ғылым және жоғарғы білім министрлігінің ресми сайты|accessdate=2023-09-04}}</ref>) — Қазақстандағы жоғары білім, тіл саясаты, ғылым салалары және бұл салалардағы цифрландыру мәселелеріне жауапты [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|Үкімет]] құрамына кіретін мемлекеттік орган.<ref name="tuwrali">{{Cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/sci/about?lang=kk|title=Жалпы ақпарат|lang=kk|publisher=Ғылым және жоғарғы білім министрлігінің ресми сайты|accessdate=2023-09-04}}</ref> == Тарихы == 1992 жылы ақпанда Үкімет құрамында Ғылым және жаңа технологиялар министрлiгi құрылды. 1996 жылы наурызда [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы]], Қазақ ауыл шаруашылығы ғылымдары академиясы мен Ғылым және жаңа технологиялар министрлiгi біріктіріліп, орталық атқарушы орган Ғылым министрлiгi - Ғылым академиясы құрылды. 1999 жылы қаңтарда Ғылым және жоғары білім министрлігі, ал ақпанда [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы]] ұйымдастырылды. 1999 жылы қазанда Білім, денсаулық сақтау және спорт министрлігі мен Ғылым және жоғары білім министрлігі бірқатар өкілеттіктерін Денсаулық сақтау ісі жөніндегі агенттігі, Туризм және спорт жөніндегі агенттігі, Энергетика, индустрия және сауда министрлігіне бере отырып, Білім және ғылым министрлігіне бірікті. 2003 жылы қазанда Қазақстанның жетекші ғалымдарының бастамасымен "[[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы]]" республикалық мемлекеттік мекемесі таратылып, қоғамдық бірлестік ретінде жұмысын жалғастырды. 2022 жылдың 11 маусымында [[Қазақстан Республикасының Президенті|президент]] [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Тоқаев]] жарлығымен [[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|Білім және ғылым министрлігі]] екі министрлікке бөлінді: [[Асхат Қанатұлы Аймағамбетов|Асхат Аймағамбетов]] басқарған [[Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі|Оқу-ағарту министрлігі]] және [[Саясат Нұрбек]] басқаратын Ғылым және жоғары білім министрлігі.<ref>{{Cite web|url=https://www.azattyq.org/a/31893576.html|title=Білім және ғылым министрлігі екіге бөлінді. Асхат Аймағамбетов оқуды, Саясат Нұрбек ғылымды басқарады|lang=kk|publisher=[[Азаттық радиосы]]|date=2022-06-11|accessdate=2023-09-04}}</ref> == Қызметі == Министрліктің ресми сайтының мәліметінше министрлік «жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру, тіл саясаты, ғылым, ғылым саласындағы сапаны қамтамасыз ету, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру, ғылымды, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруді цифрландыру саласында басшылықты жүзеге асырады».<ref name="tuwrali" /> == Комитеттері == Ғылым және жоғары білім министрлігінің 4 түрлі ведомствосы бар:<ref name="tuwrali" /> # [[Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің Ғылым комитеті|Ғылым комитеті]] # [[Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің Ғылым және жоғары білім саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитеті|Ғылым және жоғары білім саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитеті]] # [[Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім комитеті|Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім комитеті]] # [[Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің Тіл саясаты комитеті|Тіл саясаты комитеті]]. == Қарамағындағы ұйымдар == ;Мемлекеттік заңды тұлғалар * «Жоғары білім беруді дамыту ұлттық орталығы» ШЖҚ РМК * «Ұлттық тестілеу орталығы» ШЖҚ РМК * [[Ұлытау техникалық университеті|«Ұлытау техникалық университеті» ШЖҚ РМК]] ;Акцияларының мемлекеттік пакеттері мен қатысу үлестерін иелену және пайдалану құқығы берілген заңды тұлғалар * "Халықаралық бағдарламалар орталығы" АҚ * "Қаржы орталығы" АҚ – 50 %. * [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|"Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті" КеАҚ]] * [[Атырау мұнай және газ университеті|"Сафи Өтебаев атындағы Атырау мұнай және газ университеті" КеАҚ]] * [[Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті|"Өзбекәлі Жәнібеков атындағы Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті" КеАҚ]] * [[Еуразия ұлттық университеті|"Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті" КеАҚ]] * [[Қазақ ұлттық университеті|"Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті" КеАҚ]] * [[Арқалық педагогикалық институты|"Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық педагогикалық институты" КеАҚ]] * [[Сәрсен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті|"Сәрсен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университеті" КеАҚ]] * [[Жетісу университеті|"Ілияс Жансүгіров атындағы Жетісу университеті" КеАҚ]] * [[Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті|"Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті" КеАҚ]] * [[Солтүстік Қазақстан университеті|"Манаш Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті" КеАҚ]] * [[Ақтөбе өңірлік университеті|"Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті" КеАҚ]] * [[Павлодар педагогикалық университеті|"Әлкей Марғұлан атындағы Павлодар педагогикалық университеті" КеАҚ]] * [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|"Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті" КеАҚ]] * [[Халел Досмұхамедов атындағы Атырау университеті|"Халел Досмұхамедов атындағы Атырау университеті" КеАҚ]] * [[Шәкәрім атындағы университет|"Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті" КеАҚ]] * [[Торайғыров университеті|"Торайғыров университеті" КеАҚ]] * [[Қарағанды индустриялық университеті|"Қарағанды индустриялық университеті" КеАҚ]] * [[Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Қостанай өңірлік университеті|"Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Қостанай өңірлік университеті" КеАҚ]] * [[Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті|"Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті" КеАҚ]] * [[Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті|"Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университеті" КеАҚ]] * [[Оңтүстік Қазақстан университеті|"М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті" КеАҚ]] * [[Рудный индустриялық университеті|"Рудный индустриялық университеті" КеАҚ]] * [[Каспий технологиялар және инжиниринг университеті|"Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті" КеАҚ]] * [[Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті|"Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті" КеАҚ]] * [[Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті|"Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті" КеАҚ]] * [[Дәулет Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті|"Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті" КеАҚ]] * [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|"Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті" КеАҚ]] * [[Азаматтық авиация академиясы|"Азаматтық авиация академиясы" АҚ]] * [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы|Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы "Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы" КеАҚ]] * [[М.Х. Дулати атындағы Тараз университеті|"М.Х. Дулати атындағы Тараз университеті" КеАҚ]] * "Қазақ ұлттық су шаруашылығы және ирригация университеті" КеАҚ == Министрлер тізімі == {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" !№ !Суреті !Аты-жөні<br>{{small|(Өмір сүрген жылдары)}} ! colspan="2"| Қызметі ! colspan="2"| [[Қазақстан саяси партиялары|Партиясы]] ! [[Қазақстан премьер-министрі|Үкімет басшысы]] |- | colspan="8"|'''[[Қазақстан Республикасы Ғылым және жаңа технологиялар министрлiгi|Ғылым және жаңа технологиялар министрлiгi]] (1992–1996)''' |- |1 |[[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] |[[Ғалым Әбілсейітұлы Әбілсейітов|Ғалым Әбілсейітов]]<br>{{small|(1940 туған)}} |маусым<br>1992 |тамыз<br>1994 | bgcolor="" | |''белгісіз'' |[[Сергей Терещенко үкіметі|Терещенко]] |- |2 |[[Сурет:Vladimir Shkolnik (2015-06-17).jpg|99px]] |[[Владимир Сергеевич Школьник|Владимир Школьник]]<br>{{small|(1949 туған)}} |тамыз<br>1994 |наурыз<br>1996 | bgcolor="CDCDCD" | |[[Партиясыз]] |[[Сергей Терещенко үкіметі|Терещенко]]<br>[[Әкежан Қажыгелдин үкіметі|Қажыгелдин]] |- | colspan="8"|'''[[Қазақстан Республикасы Ғылым министрлiгi - Ғылым академиясы|Ғылым министрлiгi — Ғылым академиясы]] (1996–1999)''' |- |1 |[[Сурет:Vladimir Shkolnik (2015-06-17).jpg|99px]] |[[Владимир Сергеевич Школьник|Владимир Школьник]]<br>{{small|(1949 туған)}} |наурыз<br>1996 |қаңтар<br>1999 | bgcolor="CDCDCD" | |[[Партиясыз]] |[[Әкежан Қажыгелдин үкіметі|Қажыгелдин]]<br>[[Нұрлан Балғымбаев үкіметі|Балғымбаев]] |- | colspan="8"|'''Ғылым және жоғары білім министрлігі (1999)''' |- |1 |[[Сурет:Vladimir Shkolnik (2015-06-17).jpg|99px]] |[[Владимир Сергеевич Школьник|Владимир Школьник]]<br>{{small|(1949 туған)}} |қаңтар<br>1999 |қазан<br>1999 | bgcolor="CDCDCD" | |[[Партиясыз]]<ref name="skolnik">{{Cite web|url=https://rus.azattyq.org/a/1741378.html|title=Школьнику вручен партбилет члена «Нур Отана»|lang=ru|publisher=[[Азаттық радиосы]]|date=2004-05-28|accessdate=2023-09-13}}</ref> |[[Нұрлан Балғымбаев үкіметі|Балғымбаев]] |- | colspan="8"|'''[[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|Білім және ғылым министрлігі]] (1999–2022)''' |- |1 |[[Сурет:Qırımbek Köşerbaev (cropped).jpg|99px]] |[[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]<br>{{small|(1955 туған)}} |қазан<br>1999 |18 желтоқсан<br>2000 | bgcolor="" | |''белгісіз'' |[[Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметі|Тоқаев]] |- |2 |[[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] |[[Нұралы Сұлтанұлы Бектұрғанов|Нұралы Бектұрғанов]]<br>{{small|(1949 туған)}} |18 желтоқсан<br>2000 |қаңтар<br>2002 | bgcolor="" | |''белгісіз'' |[[Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметі|Тоқаев]] |- |3 |[[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] |[[Шәмшә Көпбайқызы Беркімбаева|Шәмшә Беркімбаева]]<br>{{small|(1942–2022)}} |қаңтар<br>2002 |14 маусым<br>2003 | bgcolor="" | |''белгісіз'' |[[Иманғали Тасмағамбетов үкіметі|Тасмағамбетов]] |- |4 |[[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] |[[Жақсыбек Әбдірахметұлы Құлекеев|Жақсыбек Құлекеев]]<br>{{small|(1957 туған)}} |14 маусым<br>2003 |13 желтоқсан<br>2004 | bgcolor="" | |''белгісіз'' |[[Даниал Ахметов үкіметі|Даниал Ахметов]] |- |5 |[[Сурет:Byrganym Aitimova UNDP 2009.jpg|99px]] |[[Бірғаным Сарықызы Әйтімова|Бірғаным Әйтімова]]<br>{{small|(1953 туған)}} |13 желтоқсан<br>2004 |19 қаңтар<br>2007 | bgcolor="" | |''белгісіз'' |[[Даниал Ахметов үкіметі|Даниал Ахметов]]<br>[[Бірінші Кәрім Мәсімов үкіметі|Мәсімов I]] |- |6 |[[Сурет:Жансеит Кансеитович (cropped).jpg|99px]] |[[Жансейіт Қансейітұлы Түймебаев|Жансейіт Түймебаев]]<br>{{small|(1958 туған)}} |19 қаңтар<br>2007 |22 қыркүйек<br>2010 | bgcolor="" | |''белгісіз'' |[[Бірінші Кәрім Мәсімов үкіметі|Мәсімов I]] |- |7 |[[Сурет:Bakytzhan Zhumagulov (cropped).jpg|99px]] |[[Бақытжан Тұрсынұлы Жұмағұлов|Бақытжан Жұмағұлов]]<br>{{small|(1953 туған)}} |22 қыркүйек<br>2010 |2 қыркүйек<br>2013 | bgcolor="" | |''белгісіз'' |[[Бірінші Кәрім Мәсімов үкіметі|Мәсімов I]]<br>[[Серік Ахметов үкіметі|Серік Ахметов]] |- |8 |[[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] |[[Аслан Бәкенұлы Сәрінжіпов|Аслан Сәрінжіпов]]<br>{{small|(1974 туған)}} |2 қыркүйек<br>2013 |10 ақпан<br>2016 | bgcolor="" | |''белгісіз'' |[[Серік Ахметов үкіметі|Серік Ахметов]]<br>[[Екінші Кәрім Мәсімов үкіметі|Мәсімов II]] |- |9 |[[Сурет:Replace this image male (blue).svg|99px]] |[[Ерлан Кенжеғалиұлы Сағадиев|Ерлан Сағадиев]]<br>{{small|(1966 туған)}} |10 ақпан<br>2016 |25 ақпан<br>2019 | bgcolor="" | |''белгісіз'' |[[Екінші Кәрім Мәсімов үкіметі|Мәсімов II]]<br>[[Бақытжан Сағынтаев үкіметі|Сағынтаев]] |- |10 |[[Сурет:Pink - replace this image female.svg|99px]] |[[Күләш Ноғатайқызы Шәмшидинова|Күләш Шәмшидинова]]<br>{{small|(1958 туған)}} |25 ақпан<br>2019 |13 маусым<br>2019 | bgcolor="" | |''белгісіз'' |[[Бірінші Асқар Мамин үкіметі|Мамин I]] |- |11 | rowspan="3"| [[Сурет:Ashat Aimagambetov (24112) (cropped).jpg|99px]] | rowspan="3"| [[Асхат Қанатұлы Аймағамбетов|Асхат Аймағамбетов]]<br>{{small|(1982 туған)}} |13 маусым<br>2019 |5 қаңтар<br>2022 | rowspan="3" bgcolor="" | | rowspan="3"| ''белгісіз'' | rowspan="3"| [[Бірінші Асқар Мамин үкіметі|Мамин I]]<br>[[Екінші Асқар Мамин үкіметі|Мамин II]]<br>[[Бірінші Әлихан Смайылов үкіметі|Смайылов I]] |- |{{comment|м.а.|Министр міндетін атқарушы}} |5 қаңтар<br>2022 |11 қаңтар<br>2022 |- |12 |11 қаңтар<br>2022 |11 маусым<br>2022 |- | colspan="8"|'''Ғылым және жоғары білім министрлігі (2022 бері)''' |- |1 |[[Сурет:Nurbek Saiasat 01 (2023-04-04) (cropped).jpg|99px]] |[[Саясат Нұрбек]]<br>{{small|(1981 туған)}} |11 маусым<br>2022 |— | bgcolor="55B4A0" | |[[Аманат (партия)|Аманат]] |[[Бірінші Әлихан Смайылов үкіметі|Смайылов I]]<br>[[Екінші Әлихан Смайылов үкіметі|Смайылов II]]<br>[[Олжас Бектенов үкіметі|Бектенов]] |} == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} {{Қазақстан Республикасының министрліктері}} [[Санат:Қазақстан Республикасының министрліктері|Ғ]] [[Санат:Білім министрліктері]] [[Санат:Ғылым министрліктері]] nzfngpy98frake8ay7kvj2byfblx4ha Румыния азаматтарына қойылатын визалық талаптар 0 713171 3404116 3219243 2024-11-23T16:29:41Z Ssdd.11 140160 3404116 wikitext text/x-wiki [[File:Romanian New Passport 2019.jpg|thumb|Румыния азаматтарының төлқұжаты]] '''Румыния азаматтарына қойылатын визалық талаптар''' — бұл басқа аумақтардың билігі белгілеген және [[Румыния]] азаматтарына әсер ететін кіруге әкімшілік шектеулер. {| class="wikitable" |+Төлқұжат статистикасы !Ел !Визасыз елдер саны !Қозғалыс еркіндігі !Дереккөз |- |{{Байрақ|Румыния}} |178 |[[Henley паспорт индексі|14-орын]] |<ref>{{cite web|title=Global Ranking – Passport Index 2019|url=https://www.henleyglobal.com/files/download/HPI2019/HPI_Q3_Global_Ranking_190701.pdf|publisher=Henley & Partners|access-date=3 July 2019}}</ref> |} ==Визалық талаптар картасы== [[File:Visa requirements for Romanian citizens2.svg|нобай|700x700 нүкте|{{legend|#002377|{{Байрақ|Румыния}}}} {{legend|#1191e5|Қозғалыс еркіндігі}} {{legend|#22b14c|Виза қажет емес / ESTA / eTA / eVisitor}} {{legend|#79d343|Виза келген кезде де, интернетте де қол жетімді}} {{legend|#b5e61d|Келген кездегі виза}} {{legend|#61c7a1|Электронды виза}} {{legend|#c0c0c0|Виза қажет}}|ортаға]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Азаматтығына байланысты визалық талаптар}} [[Санат:Азаматтығына байланысты визалық талаптар]] a0c5qgmierz3ocad6t0jmo2jvl6ni7v Ифтехар 0 720001 3404189 3402003 2024-11-23T19:19:55Z Kasymov 10777 [[Special:Contributions/Balabay|Balabay]] ([[User talk:Balabay|т]]) өңдемелерінен [[User:Coffee86|Coffee86]] соңғы нұсқасына қайтарды 3355248 wikitext text/x-wiki {{Кинематограф |есімі = Ифтехар |шынайы есімі = Сайедна Ифтехар Ахмед Шариф |сурет = |сурет ені = |сурет атауы = |туған кездегі есімі = |туған күні = 22.02.1920 |туған жері = [[Жаландхар]], [[Пенджаб]], [[Британдық Үндістан]] |қайтыс болған күні = 4.03.1995 |қайтыс болған жері = [[Мумбаи]], [[Махараштра]], [[Үндістан]] |мамандығы = |азаматтығы = |белсенді жылдары = |бағыты = |киностудия = |марапаттары = |imdb_id = |сайты = |ортаққор = }} '''Сайедна Ифтехар Ахмед Шариф''' (22 ақпан 1920 — 4 наурыз 1995 ж.), көбінесе '''Ифтехар''' деп [[Мононим|аталды]], негізінен хинди киносында жұмыс істеген үнді актері болды. Ол полиция қызметкері рөлімен танымал. == Мансап == Ифтехар Джаландхарда дүниеге келген және төрт ағасы мен әпкесінің үлкені болған. Матрицаны аяқтағаннан кейін Ифтехар Лакхнау өнер колледжінде кескіндеме бойынша дипломдық курстан өтті. Ифтехар әнге құмар болды және атақты әнші Кундалал Сехгалға тәнті болды. 20 жасында Ифтехар [[Калькутта]]ға сол кезде HMV арнасында қызмет еткен музыкалық композитор Камал Дасгупта өткізген тыңдауға барды. Дасгупта Ифтехардың жеке басына қатты әсер еткені сонша, ол өзінің атын MP Productions-ке актер ретінде ұсынды<ref>{{Cite web|author=Roshmila Bhattacharya|date=Mar 5, 2020|title=Remembering Iftekhar: An officer and a gentleman|url=https://mumbaimirror.indiatimes.com/entertainment/bollywood/this-week-that-year-an-officer-and-a-gentleman/articleshow/74481227.cms|accessdate=2022-11-17|work=Mumbai Mirror|lang=en}}</ref>. Ифтехар өзінің дебютін 1944 жылы Art Films-Kolkata туымен түсірілген ''«Такраар»'' фильмінде жасады<ref>{{Cite web|author=Das|first=Tina|date=2020-03-04|title=Iftekhar, Bollywood's favourite cop, was also an exceptional painter|url=https://theprint.in/theprint-profile/iftekhar-bollywoods-favourite-cop-was-also-an-exceptional-painter/374965/|accessdate=2022-11-17|work=ThePrint|lang=en-US}}</ref>. Ифтехардың көптеген жақын туыстары, оның ішінде оның ата-анасы мен бауырлары Пәкістанға бөлу кезінде қоныс аударды. Ол Үндістанда қалуды жөн көрді, бірақ тәртіпсіздіктер оны Калькуттадан кетуге мәжбүр етті. Әйелі мен қыздарымен бірге ол [[Мумбаи|Бомбейге]] көшті, онда олар күнкөріс қамымен күресті. Ифтехар Калькуттада болған кезінде актер Ашок Кумармен таныстырылды және онымен Бомбейде байланысып, «Бомбей сөйлесулері» фильміндегі ''«Мукаддар»'' (1950) фильмінде рөлге ие болды. Ифтехар 1940-шы жылдардан 1990-жылдардың басына дейін созылған мансабында 400-ден астам фильмде ойнады. Оның ағасы Имтиаз Ахмед PTV телеарнасының танымал актері, әсіресе Афшан мен Танхайян болды. 1960 және 1970 жылдардағы Болливуд әлемін мекендеген көптеген егде жастағы кейіпкерлер сияқты, Ифтехар жас кезінде Болливудтың «алтын дәуірінде», 1940 және 1950 жылдардағы басты актер болған. Оның рөлдері әкесі, ағасы, үлкен ағасы, атасы, полиция қызметкері, полиция комиссары, сот залының судьясы және дәрігер болды. Ол сондай-ақ «''Бандини»'', «''Саван Бхадон»'', «Қоңырау шалған қыз», «''Кхел Кхел Мейн»'' және «''Виноды агентте»'' жағымсыз рөлдерді сомдады. 1960 және 1970 жылдары Ифтехар ағаның, әкесінің рөлін және оның мамандығы: полиция инспекторының, дәрігердің немесе аға адвокаттың рөлін сомдауды бітірді. Әдетте ол «жанашыр» кейіпкерлерді ойнады, бірақ кейде ауыр ойнады. Оның ауыр рөлдегі ең есте қалатын рөлдерінің бірі Яш Чопраның классикалық «''Диварындағы»'' (1975) [[Амитабх Баччан]]ның жемқор өнеркәсіпші тәлімгері болды. Ифтехардың тағы бір классикалық рөлдері Пракаш Мехраның «''Занжер»'' фильміндегі полиция инспекторы болды. Бұл кішігірім бөлік болды, бірақ Ифтехардың истерикаға жақын [[Амитабх Баччан]]ды заңды өз қолына алғаны үшін сөгісетін сахнасы керемет күшті. Полиция қызметкерінің тағы бір маңызды рөлін ол 1978 жылы ''«Дон»'' хит фильмінде ойнады. Оның кейбір басты рөлдері «''Джоро Ка Гулам»'', «''Мехбуб Ки Мехди»'', «''Пойыз»'', «''Хамоши»'', «''Сафар»'', «''Раджа Рани»'', «''Иттефак»'', «''Раджпут»'' және «''Авам»'' сияқты Раджеш Ханна фильмдерінде болды. ''Дивар'' мен ''Занжерден'' басқа, Ифтехар 1960, 1970, 1980 жылдардағы Болливуд киносының көптеген классиктерінде кейіпкер рөлдерін сомдады: Бимал Ройдың «''Бандини»'', Радж Капурдың «''Сангамы»'', Манож Кумардың «''Шахид»'', «''Тисри Манзил», «Тисри Касам»'', ''«Харе Рама Харе Кришна»'', «''Дон»'', «''Құмар ойыншы» (1971 фильм), «Анкхиён»'' Ке Джарохон Се (1978) және «''Шолай»''. [[Хинди]] фильмдерінен басқа, ол 1967 жылы американдық ''«Майя»'' телехикаясының екі эпизодында, сондай-ақ ағылшын тіліндегі ''«Бомбей Талки»'' (1970) және ''«Қуаныш қаласы»'' (1992) фильмдерінде пайда болды. == Жеке өмір == Ифтехар [[Калькутта|Калькуттадан]] келген еврей ханым Ханна Джозефке үйленді, ол өзінің діні мен атын Рехана Ахмед деп өзгертті. Олардың екі қызы болды; Салма мен Сайда<ref>{{Cite web|title=इफ्तेख़ार ख़ान को गाने का था शौक पर बन गए अभिनेता|url=https://www.amarujala.com/kavya/mud-mud-ke-dekhta-hu/iftekhar-khan-life-story-in-words-of-his-daughter|accessdate=2021-01-29|work=Amar Ujala|lang=en}}</ref>. Қызы Сайеда 1995 жылы 7 ақпанда қатерлі ісік ауруынан қайтыс болды. == Таңдалған фильмография == {{div col|colwidth=25em}} * ''Qazzak Ki Ladki'' (1937) * ''Fashionable Wife'' (1938) * ''Taqrar'' (1944) * ''Rajlaxmi'' (1945) * ''Ghar'' (1945) * ''Patanga'' (1949) — 'Мали' / Бағбан * ''Muqaddar'' (1950) * ''Lajawab'' (1950) * ''Sagai'' (1951) — Чанднидің әкесі * ''Saqi'' (1952) * ''Ashiana'' (1952) — Jeevan * ''Ek Do Teen'' (1953) * ''Aabshar'' (1953) * ''Mirza Ghalib'' (1954) — Badsha * ''Biraj Bahu'' (1954) — Кишорилал, Деодхардың көмекшісі * ''Naukari'' (1954) * ''Shree 420'' (1955) — Полиция инспекторы * ''Devdas'' (1955) — Bhijudas * ''Society'' (1955) * ''Flying Man'' (1955) * ''Taksaal'' (1956) * ''Samundari Daku'' (1956) * ''Jagte Raho'' (1956) — Chandu (Көшбасшы) * ''Ab Dilli Dur Nahin'' (1957) — Полиция инспекторы * ''Sitaron Se Aage'' (1958) — Mohan * ''Ragini'' (1958) — Ауыл тұрғыны * ''Night Club'' (1958) * ''Dilli Ka Thug'' (1958) — Инспектор Дилип Сингх * ''Fashionable Wife'' (1959) — Girdhari * ''Raat Ke Rahi'' (1959) — Ватсон * ''Naach Ghar'' (1959) * ''Mr. John'' (1959) * ''Kangan'' (1959) — Ramesh Bhatia * ''Bedard Zamana Kya Jane'' (1959) — Мемлекеттік айыптаушы * ''Kalpana'' (1960) — Johar * ''Chhabili'' (1960) * ''Aanchal'' (1960) — Mohan * ''Modern Girl'' (1961) — Медицина дилері * ''Zamana Badal Gaya'' (1961) * ''Roop Ki Rani Choron Ka Raja'' (1961) — Жолдас саяхатшы (кредитсіз) * ''Kismet Palat Ke Dekh'' (1961) * ''Kanch Ki Gudiya'' (1961) — Mr. Ghosh * ''Dark Street'' (1961) * ''Professor'' (1962) — Суретші * ''Soorat Aur Seerat'' (1962) * ''Rangoli'' (1962) — Полиция инспекторы * ''Pathan'' (1962) * ''Gharni Shobha'' (1963) * ''Bandini'' (1963) — Chutti Babu * ''Yeh Rastey Hain Pyar Ke'' (1963) — Ашок Кумардың кіші заңгері * ''Meri Surat Teri Ankhen'' (1963) — Пракаш * ''Grahasti'' (1963) — Хариштің қайын ағасы * ''Awara Badal'' (1964) — Darshan Singh * ''Sangam'' (1964) — Үндістан әуе күштерінің офицері * ''Cha Cha Cha'' (1964) — Отбасылық дәрігер * ''Shehnai'' (1964) * ''Door Gagan Ki Chhaon Mein'' (1964) — Jagga * ''Apne Huye Paraye'' (1964) — Мемлекеттік айыптаушы * ''Shaheed'' (1965) — Public Prosecutor — Lahore * ''Guide'' (1965) — Инспектор * ''Ajnabi'' (1966) * ''Phool Aur Patthar'' (1966) — Бабу (Ифтихар ретінде) * ''Teesri Manzil'' (1966) — Полиция инспекторы * ''Teesri Kasam'' (1966) — Zamindar Vikram Singh * ''Sagaai'' (1966) — Аурухана дәрігері * ''Pinjre Ke Panchhi'' (1966) — Полиция инспекторы * ''Hamraaz'' (1967) — Адвокат Джагмохан Кумар * ''Maya'' (1967, TV Series) — Jank Bahadur * ''Duniya Nachegi'' (1967) — Jagdish * ''Sunghursh'' (1968) — Shankar B. Prasad * ''Do Dooni Char'' (1968) — Полиция инспекторы Бухари * ''Aadmi Aur Insaan'' (1969) — Saxena * ''Ittefaq'' (1969) — Инспектор Карве * ''Sajan'' (1969) — Полиция инспекторы * ''Rahgir'' (1969) * ''Pyar Ka Mausam'' (1969) — Keshav * ''Intaquam'' (1969) — Полиция инспекторы * ''Sau Saal Beet Gaye'' (1970) — Indrajeet Singh * ''Prem Pujari'' (1970) — Үндістан армиясының офицері * ''The Train'' (1970) — Полиция комиссары * ''Sawan Bhadon'' (1970) — Gauri Shankar * ''Tum Haseen Main Jawaan'' (1970) — Раджа Сахаб (Анурадханың әкесі) * ''My Love'' (1970) — Дәрігер * ''Johny Mera Naam'' (1970) — Бас инспектор Мехта * ''Bombay Talkie'' (1970) — Vizarat Khan * ''The Evil Within'' (1970) — Hannif * ''Safar'' (1970) — Қылмыстық іс жүргізу заңгері * ''Khamoshi'' (1970) — Дәрігер * ''Insaan Aur Shaitan'' (1970) — Barna * ''Bhai-Bhai'' (1970) — Полиция инспекторы * ''Irada'' (1971) — Полиция инспекторы * ''Do Raha'' (1971) — Такур / Гитаның әкесі * ''Mehboob Ki Mehndi'' (1971) — Nawab Safdarjung * ''Elaan'' (1971) — Полиция бастығы * ''Kal Aaj Aur Kal'' (1971) — Рамның досы * ''Hare Rama Hare Krishna'' (1971) — IGP * ''Sharmeelee'' (1971) — Полковник * ''Jal Bin Machhli Nritya Bin Bijli'' (1971) — Доктор Верма * ''Gambler'' (1971) * ''Door Ka Raahi'' (1972) — Джон аға * ''Kundan'' (1972) * ''Dastaan'' (1972) — Қылмыстық іс жүргізу заңгері * ''Apradh'' (1972) — Полиция инспекторы * ''Jawani Diwani'' (1972) — Thakur * ''Joroo Ka Ghulam'' (1972) — Қалпананың ағасы * ''Zindagi Zindagi'' (1972) — Исмаил * ''Yeh Gulistan Hamara'' (1972) — Виджайдың капитаны * ''Tanhai'' (1972) — Адвокат Маданлал Капур * ''Rani Mera Naam'' (1972) * ''Pyaar Diwana'' (1972) * ''Parchhaiyan'' (1972) — Choudhary Shyamlal * ''Ek Bar Mooskura Do'' (1972) * ''Bees Saal Pehle'' (1972) — Laxman * ''Sonal'' (1973) * ''Raja Rani'' (1973) — Сурештің әкесі * ''Loafer'' (1973) — Полиция комиссары * ''Daag: A Poem of Love'' (1973) — Инспектор Сингх * ''Zanjeer'' (1973) — Полиция комиссары Сингх * ''Jheel Ke Us Paar'' (1973) — Diwanji * ''Joshila'' (1973) * ''Nirdosh'' (1973) * ''Nanha Shikari'' (1973) * ''Haathi Ke Daant'' (1973) * ''Gaddar'' (1973) — Профессор * ''Ek Nari Do Roop'' (1973) — Динеш * ''Black Mail'' (1973) — Мехта мырза * ''Anamika'' (1973) — Доктор Иршад Хусаин * ''Achanak'' (1973) — Полковник Бақшы * ''Dak Bangla'' (1974) * ''Chor Chor'' (1974) * ''Patthar Aur Payal'' (1974) — DIG B.K. Varma * ''Call Girl'' (1974) — Sonachand * ''Benaam'' (1974) — Полиция комиссары (Ифтехар ретінде) * ''Majboor'' (1974) — Полиция инспекторы Хурана * ''Zehreela Insaan'' (1974) — Басшы Вишамбер Нат * ''Jeevan Sangram'' (1974) — Полиция инспекторы * ''Woh Main Nahin'' (1974) — Прокуратура заңгері * ''Ujala Hi Ujala'' (1974) — Джамуна Прасад мырза * ''Raja Shiv Chhatrapati'' (1974) * ''Raja Kaka'' (1974) * ''Pran Jaye Par Vachan Na Jaye'' (1974) — Seth Dhanraj * ''Jeevan Sangram'' (1974) — Полиция инспекторы * ''Ishq Ishq Ishq'' (1974) — Ghumli * ''Badla'' (1974) — DSP Lobo * ''Azad Mohabbat'' (1974) * ''36 Ghante'' (1974) — Виджайдың әкесі * ''Phanda'' (1975) * ''Deewaar'' (1975) — Mulk Raj Daavar * ''Ek Hans Ka Jora'' (1975) — Тинаның әкесі * ''Dharmatma'' (1975) — Vikram Singh * ''Chori Mera Kaam'' (1975) — Полиция комиссары (Ифтикар ретінде) * ''Zakhmee'' (1975) — Судья Ашок Гангулы * ''Sholay'' (1975) — Нармаладжи (Радханың әкесі) * ''Saazish'' (1975) — Интерпол офицері Моханлал Саксена * ''Mazaaq'' (1975) — Мушумидің әкесі * ''Khel Khel Mein'' (1975) — Инспектор Бхупендра Сингх / Қара Кобра * ''Jaan Hazir Hai'' (1975) * ''Badnaam'' (1975) * ''Aakhri Daao'' (1975) — Инспектор Хурана * ''Kabhi Kabhie'' (1976) — Мальхотра мырза (насихатсыз) * ''Jaaneman]]'' (1976) — Полиция комиссары * ''Fakira'' (1976) — Комиссар Суджит (Ниетаның әкесі) * ''Ek Se Badhkar Ek'' (1976) — Полиция комиссары (белгісіз) * ''Laila Majnu'' (1976) — Emir Sharwari * ''Zindagi'' (1976) — Верма * ''Gumrah'' (1976) — Профессор Гупта * ''Phir Janam Lenge Hum''/''Janam Janam Na Saathi'' (1977) * ''Do Dilwale'' (1977) * ''Dangal'' (1977) * ''Karm'' (1977) — Judge Shyamlal Kumar * ''Abhi To Jee Lein'' (1977) — Дипактың әкесі * ''Videsh'' (1977) — CBI инспекторы Прасад Синха * ''Paapi'' (1977) — Инспектор (Радж Кумардың патронаттық әкесі) * ''Kali Raat'' (1977) * ''Dulhan Wahi Jo Piya Man Bhaye'' (1977) — Доктор Фарид * ''Chandi Sona'' (1977) — Полиция комиссары * ''Apnapan'' (1977) — Kishan Agarwal * ''Agent Vinod'' (1977) — Маданлал * ''Vishwanath'' (1978) — Полиция комиссары Маханта * ''Ganga Ki Saugandh'' (1978) — Гупта * ''Phaansi'' (1978) — Отставкадағы қосалқы инспектор Махендра Пратап Сингх * ''Bandie'' (1978) — Senapati Raghuvir Singh * ''Ankhiyon Ke Jharokhon Se'' (1978) — Доктор Прадхан * ''Besharam'' (1978) — Полиция комиссары * ''Trishul'' (1978) — П.Л. Варма мырза * ''Don'' (1978) — DSP D'Silva (Ифтехар ретінде) * ''Tere Pyaar Mein'' (1978) * ''Khoon Ki Pukaar'' (1978) — Хан * ''Khoon Ka Badla Khoon'' (1978) — Комиссар Котвал * ''Khatta Meetha'' (1978) — Мистер Купер (заңгер) * ''Shikshaa'' (1979) — Rai Bahadur Dwarka Das Gupta * ''Do Ladke Dono Kadke'' (1979) — Инспектор Шинде * ''Jhoota Kahin Ka'' (1979) — Полиция инспекторы * ''The Great Gambler'' (1979) — Deepchand * ''Noorie'' (1979) — Ghulam Nabi * ''Mr. Natwarlal'' (1979) * ''Surakshaa'' (1979) — CBI басшысы (Ифтакар ретінде) * ''Kaala Patthar'' (1979) — Полковник Харпал Сингх * ''Shaayad'' (1979) — Мемлекеттік айыптаушы * ''Love in Canada'' (1979) — До Шатру Ханна мырза * ''Cobra'' (1980) * ''Zalim'' (1980) — Инспектор Камат * ''The Burning Train'' (1980) — Джагмохан теміржол басқармасының төрағасы * ''Jyoti Bane Jwala'' (1980) * ''Karz'' (1980) — Доктор Даниел * ''Dostana'' (1980) — Қылмыстық іс жүргізу заңгері * ''Humkadam'' (1980) — Доктор Фарид * ''Insaf Ka Tarazu'' (1980) — Би * ''Sanjh Ki Bela'' (1980) * ''Maan Abhiman'' (1980) — Thakur Sumer Singh * ''Ganga Aur Suraj'' (1980) * ''Do Shatru'' (1980) — Karan sing * ''Bombay 405 Miles'' (1980) — Ranvir Singh * ''Naari'' (1981) — Hakeem Noor Ali * ''Krodhi'' (1981) — Полиция комиссары * ''Chehre Pe Chehra'' (1981) — Полковник (Диананың әкесі) * ''Agni Pareeksha'' (1981) — Психиатр, доктор Сен * ''Khoon Aur Paani'' (1981) — DSP Khan * ''Wardaat'' (1981) — Бастық * ''Rocky'' (1981) — Доктор Бхагвандас * ''Harjaee'' (1981) — Доктор Гупта * ''Sannata'' (1981) * ''Baseraa'' (1981) — Доктор Б.К. Гокхале * ''Ghungroo Ki Awaaz'' (1981) — Доктор Диксит * ''Raksha'' (1981) — Құпиялық қызметтің басшысы * ''Raaz'' (1981) — Шарма мырза * ''Laparwah'' (1981) — Инспектор * ''Saath Saath'' (1982) — Гупта мырза * ''Yeh Vaada Raha'' (1982) — Доктор Сахни * ''Rajput'' (1982) — Ram Avtaar Singh * ''Sun Sajna'' (1982) — Karim * ''Nikaah'' (1982) — Jumman Chacha * ''Bezubaan'' (1982) — Амарнат (Қалпананың әкесі) * ''Dulha Bikta Hai'' (1982) — Seth Daulatrai walia * ''Dil Hi Dil Mein'' (1982) — Сахни мырза * ''Dard Ka Rishta'' (1982) — Жетекшісі — Тата ауруханасы * ''Apradhi Kaun?'' (1982) — Ханна мырза (Мемлекеттік айыптаушы) * ''Mangal Pandey'' (1983) — Полиция бастығы Р.П.Гупта (белгісіз) * ''Ganga Meri Maa'' (1983) * ''Rachana'' (1983) — Дәрігер * ''Sun Meri Laila'' (1983) — Абид Хан * ''Mahaan'' (1983) — Полиция комиссары (белгісіз) * ''Jaane Jaan'' (1983) — Капур мырза * ''Sadma'' (1983) — Пойыз жолаушы * ''Mazdoor'' (1983) — Kundanlal Batra * ''Qayamat'' (1983) — Отставкадағы судья Синха * ''Mawaali'' (1983) — Мемлекеттік айыптаушы * ''Rishta Kagaz Ka'' (1983) — Bhatnagar * ''Main Awara Hoon'' (1983) — Дәрігер Рашид * ''Haadsa'' (1983) — Полиция инспекторы * ''Dharti Aakash'' (1983, TV Movie) — Saddanand Chowdhury * ''Prarthana'' (1984) * ''The Far Pavilions'' (1984, TV Mini-Series) — Нақшабанд хан (Ифтехар ретінде) * ''Inquilaab'' (1984) — Бомбей полициясының комиссары * ''Mashaal'' (1984) — Дәрігер * ''Boxer'' (1984) — Rushie * ''Hanste Khelte'' (1984) — Заңгер Шанти Прасад Гоэль * ''Maqsad'' (1984) — Дәрігер * ''Ram Tera Desh'' (1984) — Полиция комиссары * ''Dharm Aur Qanoon'' (1984) — Дәрігер Джон * ''Phulwari'' (1984) — Chowdhury * ''Aaj Ki Awaaz'' (1984) — Би В. В. Дешмух * ''Jagir'' (1984) — I.G. Praveen Singh * ''Awaaz'' (1984) — Полиция комиссары * ''Yeh Ishq Nahin Aasaan'' (1984) — Ахтар Мырза * ''Yaadon Ki Zanjeer'' (1984) — CBI қызметкері * ''Mujhe Shakti Do'' (1984) — Жиотидің әкесі — полиция комиссары * ''Kanoon Kya Karega'' (1984) — Полиция комиссары Саман * ''Grahasthi'' (1984) — Карим * ''Aaj Ka Daur'' (1985) — Бай адам * ''Kabhi Ajnabi The'' (1985) — Паппа * ''Tawaif'' (1985) — Lala Fakirchand * ''Hum Dono'' (1985) — Seth. Mathura Das * ''Yudh'' (1985) — Комиссар * ''Misaal'' (1985) — Nath Saab * ''Meri Jung'' (1985) — Garewal Saab * ''Ek Daku Saher Mein'' (1985) — Түрме бастығы Шаукат Хусейн (Ифтихар ретінде) * ''Jaanoo'' (1985) — Дәрігер, Прабханың ағасы * ''Dekha Pyar Tumhara'' (1985) — Target басқарушы серіктесі * ''Awara Baap'' (1985) — Bihari * ''Yaar Kasam'' (1985) * ''Salma'' (1985) — Устажи (Ифтихар ретінде) * ''Phaansi Ke Baad'' (1985) — Mohamed Riyaz * ''Maujaan Dubai Diyaan'' (1985) — Roshanlal * ''Bond 303'' (1985) — Полиция комиссары * ''Aakhri Chaal'' (1985, Телефильм) * ''Khamosh Nigahen'' (1986) * ''Locket'' (1986) * ''Tan-Badan'' (1986) — Диван Девендра Пратап (кредитсіз) * ''Bhagwaan Dada'' (1986) — Доктор * ''Peechha Karro'' (1986) — Комиссар * ''Zindagani'' (1986) — Мистер Такур — Сумитра Девидің әкесі (Ифтехар ретінде) * ''Angaaray'' (1986) — Хан Чача (Ифтехар ретінде) * ''Insaniyat Ke Dushman'' (1987) — Аға полиция қызметкері * ''Nazrana'' (1987) — Адвокат * ''Itihaas'' (1987) — Аға полиция қызметкері (Ифтехар ретінде) * ''Awam'' (1987) — Ram Kumar * ''Himmat Aur Mehanat'' (1987) — Дәрігер * ''Marte Dam Tak'' (1987) — D.C.P. Lal * ''Razia'' (1988) * ''Nagin Ke Do Dushman'' (1988) * ''Tamacha'' (1988) — Аға офицер (Ифтехар ретінде) * ''Falak (1988 film)'' — Д'Соуза мырза * ''Commando'' (1988) — Мейрамхана менеджері (кредитсіз) * ''Paap Ko Jalaa Kar Raakh Kar Doonga'' (1988) — Полицияның бас инспекторы (Ифтехар ретінде) * ''Woh Phir Aayegi'' (1988) — Раджудың әкесі * ''Main Tere Liye'' (1988) — Адвокат Мехта * ''Dharam Shatru'' (1988) * ''Saaya'' (1989) * ''Guru'' (1989) — Фотосуреттегі өлі (белгісіз) * ''Farz Ki Jung'' (1989) — Валия мырза * ''Na-Insaafi'' (1989) — Ханна (Равидің әкесі) * ''Nocturne Indien'' (1989) — Теософия бойынша профессор * ''Shiva'' (1989) — Директор (Ифтехар ретінде) * ''Galiyon Ka Badshah'' (1989) — Полиция комиссары * ''Akanksha'' (1989, TV Movie) — Жұмыс беруші (Ифтехар ретінде) * ''Vidrohi'' (1990) * ''Karishma Kismat Ka'' (1990) * ''Maha-Sangram'' (1990) — Рахим * ''Kanoon Ki Zanjeer'' (1990) — Түрмеші * ''Kaaranama'' (1990) — Сураждың әкесі * ''Jaan-E-Wafa'' (1990) * ''Patthar Ke Phool'' (1991) — Контрабандист, камео рөлі * ''Iraada'' (1991) — Али * ''Lakhpati'' (1991) * ''Hayratt'' (1992) * ''City of Joy'' (1992) — Хасаридің әкесі * ''Khule-Aam'' (1992) — Полковник Пратап Сингх Рана (Ифтихар ретінде) * ''Bekhudi'' (1992) — Ифтехар хан ретінде * ''Kala Coat'' (1993) — Профессор Хурана * ''Yaar Meri Zindagi'' (2008) — Муним {{div col end}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * {{IMDb name|id=0407002|name=Iftekhar}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:1920 жылы туғандар]] [[Санат:1995 жылы қайтыс болғандар]] 6ea2a40ndlc1p14sl019oazmtcfy1rw Қатысушы талқылауы:1nter pares 3 722571 3404184 3402883 2024-11-23T19:10:25Z Kasymov 10777 /* Маршмэллоу */ 3404184 wikitext text/x-wiki == Администраторды сайлау‎ == Қайырлы күн! [[Уикипедия:Администраторларды сайлау‎|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. --[[Қатысушы:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] ([[Қатысушы талқылауы:Ерден Карсыбеков|талқылау]]) 14:49, 2024 ж. қаңтардың 29 (+06) == Вандализм в статье про список колёс обозрения == Добрый день, почему отменяете мои правки в статье про список колёс обозрения, тем самым возвращая неверную информацию о высоте дубайского колеса обозрения - 167м, хотя оно 250м. возвращаете неверную информацию о колесе обозрения в сочи, удаляете информацию о колесе обозрения в узбекистане... Это что за вандализм? [[Қатысушы:Aqob|Aqob]] ([[Қатысушы талқылауы:Aqob|талқылау]]) 13:34, 2024 ж. қыркүйектің 27 (+05) :Добрый день. При добавлении новой информации в статью прошу вас указать авторитетные источники. Так же завершение строительства колеса обозрения в Дубае было в 2021 году, вы написали 2022. Интересно, кто тут занимается вандализмом? [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 14:17, 2024 ж. қыркүйектің 27 (+05) == Санат дұрысталды == Кеш жарық! [[:Санат:Қазақ билері|Мына санатты]] дұрыстап қойдым. Сіз көрсеткен қателер жойылды. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 00:56, 2024 ж. қазанның 3 (+05) :Рақмет! [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 01:14, 2024 ж. қазанның 3 (+05) == Жылжыту == Кеш жарық, Ауған соғысы (1979—1989) деген ескі атауға көптеген мақалалар мен жылжытулар сілтеніп тұр. Соларды түзетіп шығу кере, сосын ескісін жедел жоюға ұсынуға болады [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 23:57, 2024 ж. қазанның 29 (+05) :Қайырлы күн, дайын. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 14:16, 2024 ж. қазанның 30 (+05) == Араб-Израиль қақтығысы == Неге дубликат? Сосын үлгілерді неге мақаланың ортасынан бастайсыз? Қанша рет байқап келе жатырмын, бірінші үлгі қойылады [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 23:40, 2024 ж. қарашаның 8 (+05) :Бүкіл Араб-Израиль қақтығыстарына ортақ мақала жасағым келген. Ескерту ескерілді. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 23:55, 2024 ж. қарашаның 8 (+05) == Маршмэллоу == Добрый день! Поясните причину вашей [https://kk.wikipedia.org/w/index.php?diff=3402771&oldid=3402753&title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%BC%D1%8D%D0%BB%D0%BB%D0%BE%D1%83 отмены], пожалуйста. [[Қатысушы:Рефлексист|Рефлексист]] ([[Қатысушы талқылауы:Рефлексист|талқылау]]) 14:17, 2024 ж. қарашаның 20 (+05) :Добрый день. Почему слишком большое количество гиперссылок для небольшой статьи? Зачем это? [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 14:27, 2024 ж. қарашаның 20 (+05) ::Для удобства. [[Қатысушы:Рефлексист|Рефлексист]] ([[Қатысушы талқылауы:Рефлексист|талқылау]]) 14:42, 2024 ж. қарашаның 20 (+05) ::Зачем удалять, если всё правильно? (Может быть кроме последней ссылки, которая действительно ни к чему.) --[[Қатысушы:Менеджер по сроку годности|Менеджер по сроку годности]] ([[Қатысушы талқылауы:Менеджер по сроку годности|талқылау]]) 15:03, 2024 ж. қарашаның 20 (+05) :::{{@|Рефлексист}} қайырлы күн! "[[:ru:Википедия:Внутренние ссылки|Википедия:Внутренние ссылки]]" бетімен танысып шығуыңызға кеңес беремін -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 16:44, 2024 ж. қарашаның 20 (+05) ::::Прочитал. Дальше что? [[Қатысушы:Рефлексист|Рефлексист]] ([[Қатысушы талқылауы:Рефлексист|талқылау]]) 20:06, 2024 ж. қарашаның 20 (+05) :{{@|Рефлексист}} Извините, почему на русском? Если ВЫ хорошо не владеете на казахском, тогда вы не можете подправлять ошибки и пожалуйста не надо сделать гиперссылку на одно и тоже статье, вместе того корректировать оптом (одним кликом) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 00:10, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) q50u2gxm3nq6201zxvmtih98u8horf6 Маңғыстау облысындағы ереуіл 0 726915 3404498 3404018 2024-11-24T11:09:06Z 1nter pares 146705 3404498 wikitext text/x-wiki {{Қарулы қақтығыс |қақтығыс = Маңғыстау облысындағы ереуіл |бөлім = |сурет = |сурет атауы = |дата = 11 желтоқсан 2023 жыл – 22 сәуір 2024 жыл |орын = {{Байрақ|Қазақстан}}, [[Маңғыстау облысы]]<br>∟ [[Ақтау]], [[Жаңаөзен]], [[Жетібай (Маңғыстау облысы)|Жетібай]], [[Қаражанбас газ-мұнай кен орны|Қаражанбас]]<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/kazakhstan-mangystau-zhetibay-oil-workers-protest-/32776853.html |title= Маңғыстауда ереуілдер жалғасып жатыр |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |author= Тойкен, Сания және Әмірханов, Ержан |date= 2024-01-16 |accesssdate= 2023-01-22}}</ref> |себеп = * Жұмысшылар бірыңғай еңбекақы төлеу жүйесін енгізуді; * Ескірген көлік-техниканы жаңартуды; * West Oil Software ЖШС компаниясын [[ҚазМұнайГаз]] құрамына енгізуді талап еткен<ref name="haliquni" /> |нәтиже = * 2024 жылғы 13 қаңтардан ереуіл мүшелері жұмыстарынан босатылатын болды * West Oil Software 499 миллион теңге жоғалтты * [[Қарақия ауданы|Қарақия аудан]]дық соты ереуілді заңсыз таныды |статусы = : Ереуіл аяқталды |өзгерістер = |қарсылас1 = Жұмысшылар |қарсылас2 = Мұнай компаниялары * Great Wall Drilling * West Oil Software |қарсылас3 = |қарсылас4 = |командир1 = |командир2 = |командир3 = |командир4 = |күштер1 = 600+<ref name="www.azattyq.org">{{Cite web |url=https://www.azattyq.org/a/32815770.html |title=Маңғыстауда "Мобил Сервис Групп" компаниясының жүзден аса жұмысшысы ереуілге шықты |lang=kk |website=www.azattyq.org |access-date=2024-02-12}}</ref> |күштер2 = Белгісіз |күштер3 = |күштер4 = |шығындар1 = |шығындар2 = |шығындар3 = |шығындар4 = |жалпы шығындар = |азаматтық шығындар = |ортаққор = |ескерту = }} {{Тексерілмеген мақала|date=қаңтар 2024}} 2023 жылғы 11 желтоқсанда [[Маңғыстау облысы]]ндағы екі көлік компаниясының біршама жұмысшы жұмыс берушілеріне бірнеше талап қойып, [[ереуіл]] бастады. Қойылған талаптар қатарында жалақыны тең қылу жүйесін орнату, West Oil Software компаниясын [[ҚазМұнайГаз]] құрамына енгізу және техниканы жаңарту болған.<ref name="sputnik">{{Cite web|url= https://sputnik.kz/20240112/mangystau-oblysynda-ereuildetken-zhumysshylar-zhumystan-shygarylady-41551266.html |title= Маңғыстау облысында ереуілдеткен жұмысшылар жұмыстан шығарылады |lang= kk |publisher= [[SPUTNIK]] Қазақстан |date= 2024-01-12 |accessdate= 2023-01-22}}</ref> Ереуіл салдарынан компанияға шамамен 499 миллион теңге залал келтірілген.<ref name="haliquni">{{Cite web|url= https://halyq-uni.kz/news/30316-mang-ystau-oblysynda-ereuildetken-zhumysshylar-zhumystan-shygarylady/ |title= Маңғыстау облысында ереуілдеткендер жұмыстан шығарылатын болды |lang= kk |publisher= Халық үні |author= Болатұлы, Еркеғали |date= 2024-01-13 |accesssdate= 2023-01-22}}</ref> 2024 жылғы 13 қаңтарда ереуіл мүшелерінің жұмыстарынан босатылатыны жарияланды.<ref name="sputnik" /> == Барысы == === Желтоқсан === '''11.12:''' Қарақия аудандық әкімдігінің мәліметінше, West Oil Software мұнай сервистік компаниясы мен Great Wall Drilling компаниясының бірнеше жұмысшыларына жалақының тек бір жартысы ғана беріліп қалды.<ref name="haliquni2" /> 2023 жылғы 11 желтоқсанда [[Маңғыстау облысы]]нда жұмысшылар жұмыс берушілеріне бірнеше талап қойып, ереуілге шықты.<ref>{{Cite web |url=https://bureau.kz/novosti/150-rabochih-obyavili-zabastovku/ |title=150 рабочих объявили забастовку на месторождении в Мангистау |lang=ru |website=bureau.kz |access-date=2024-09-14}}</ref> === Қаңтар === West Oil Software ЖШС компаниясы жұмысшылардың жалақыны тең қылу мен компанияны [[ҚазМұнайГаз]] құрамына енгізу деген талаптарын орындау мүмкін болмайды деді, бірақ арнайы техниканы жаңарту ұсынысы орындалады деген. Компанияның мәселені келіссөз арқылы шешу әрекеттері сәтсіз болды. 2024 жылғы 13 қаңтардан бастап заңсыз аталған бұл ереуілдің барлық қатысушылары жұмыстарынан босатылатын болды. Бұл шешімнің жасалғанына қарай ереуілдің 50 астам мүшесі жұмыс орындарына оралған еді делінген.<ref name="haliquni" /> 17 қаңтарға қарай ереуіл мүшелері санының отызға жуық төмендегені белгілі болды.<ref name="haliquni2">{{Cite web|url= https://halyq-uni.kz/aleumet/30475-mang-ystau-oblysyndagy-ereuilshiler-zhumystaryna-kaita-orala-bastady/ |title= Маңғыстау облысындағы ереуілшілер жұмыстарына қайта орала бастады |lang= kk |publisher= Халық үні |author= Болатұлы, Еркеғали |date= 2024-01-17 |accesssdate= 2023-01-22}}</ref> === Ақпан === '''11.02:''' 11 ақпан күні таңертең Маңғыстау облысындағы Қаражанбас кенішінде "Мобил Сервис Групп" компаниясының 100-ге жуық қызметкері ереуілге шықты, 150 жұмысшы компанияның Ақтаудағы кеңсесінде.<ref><nowiki>https://www.azattyq.org/a/32815770.html</nowiki></ref> '''13.02:''' 11 ақпаннан бері Маңғыстау облысында "Мобил Сервис Групп" компаниясының жүзден аса жұмысшысы ереуілге шығып, тәуелсіз кәсіподақ мүшесі болғаны үшін жұмыстан шығарылған әріптестерін қызметке қайтаруды талап етіп тұр. Жұмысшылардың айтуынша, оларда екі кәсіподақ бар, бірі — тәуелсіз, екіншісі — компания жанынан ашылған. Компания 1 ақпанда тәуелсіз кәсіподаққа қосылған 20 адамды жұмыстан шығарған. Ақпаратқа қарағанда, олардың 5–10 жылдан астам еңбек өтілі бар.<ref name="www.azattyq.org" /> == Реакция == '''Жетібай:''' [[Қарақия ауданы|Қарақия аудан]]дық соты ереуілді заңсыз болып таныды. Әкімдік хабарлауынша компания енді еңбек кодексіне сәйкес ереуілшілермен еңбек шартын бұза бастады.<ref name="haliquni" /> '''Қаражанбас:''' "Власть" сайтының жазуынша, 11 ақпанда ереуілге "Мобил Сервис Групп" компаниясының директоры барған. Ол жұмыстан босатылған азаматтар қайта алынбайтынын айтып, ереуілшілерден жұмысқа оралуды талап еткен.<ref name="www.azattyq.org" /> == Тағы қараңыз == * [[Жаңаөзендегі ереуіл (2024)]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Қазақстандағы наразылықтар]] [[Санат:Маңғыстау облысы]] [[Санат:2023 жылғы наразылықтар]] [[Санат:2024 жылғы наразылықтар]] e7xao74y0enmbox2xrepayqlqxng78b Ұлытау техникалық университеті 0 730021 3404355 3282501 2024-11-24T00:24:26Z Casserium 68287 3404355 wikitext text/x-wiki {{Университет |Аты = Ұлытау техникалық университеті |Қысқартылған аты = |Эмблемасы = |Сурет = |Шынайы аты = |Халықаралық атауы = |Бұрынғы атауы = |Ұраны = |Құрылған жылы = [[2023 жыл|2023]] |Жабылған жылы = |Қайта құрылған = |Қайта құрылған жылы = |Түрі = Мемлекеттік университет |Бюджет = |Басшы лауазымы = |Басшы есімі = |Президенті = |Ғылыми жетекшісі = |Ректоры = |Студенттер = |Шетел студенттері = |Мамандар = |Бакалавриат = |Магистратура = |Аспирантура = |Докторантура = |Ғылым докторы = |Профессоры = |Оқытушылар = |Орналасқан жері = {{KAZ}} |Метро бекеті = |Кампус = |Мекенжайы = [[Жезқазған]] қаласы, Абай көшесі, 75 |Сайты = |Марапаттары = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordScale = |edu_region = }} '''Ұлытау техникалық университеті''' ''(ҰТУ)'' — [[Ұлытау облысы]]нда ашылуы жоспарланған мемлекеттік жоғары оқу орны. == Тарихы == "Ұлытау техникалық университеті" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорын ретінде Үкіметтің 2023 жылғы 17 тамыздағы № 702 қаулысына сәйкес құрылды.<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2300000702 Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің "Ұлытау техникалық университеті" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнын құру туралы]</ref> Университет құрамына Сәтбаев қаласындағы "Қазақмыс" корпорациясының технологиялық колледжі мен Жезқазғандағы жоғары политехникалық және тау-кен металлургиялық колледждері кіреді деп жоспарлануда.<ref>[https://kaz.inform.kz/news/ulytau-oblysynda-memlekettik-zhana-tehnikalyk-universitet-ashyluy-mumkin_a3957077/ Ұлытау облысында мемлекеттік жаңа техникалық университет ашылуы мүмкін]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан университеттері]] tip4o5jp1x4i4kh98u6bo8yfbye1d62 Қатысушы талқылауы:Ali Ayed 3 730438 3404205 3284357 2024-11-23T19:45:54Z علاء 54499 علاء [[Қатысушы талқылауы:ITzVoko]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Ali Ayed]] бетіне жылжытты: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/ITzVoko|ITzVoko]]" to "[[Special:CentralAuth/Ali Ayed|Ali Ayed]]" 3284357 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=ITzVoko}} -- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 19:57, 2024 ж. ақпанның 20 (+06) e7puvcyyifidmeqav89xp5v6az0l94g Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі 0 742788 3404390 3403580 2024-11-24T05:55:52Z Салиха 17167 /* Петропавл қаласы */ 3404390 wikitext text/x-wiki Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің 2020 жылғы 12 мамырдағы № 111 қаулысымен бекітілген.<ref>Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы[https://law.gov.kz/client/#!/doc/142763/kaz]</ref> == Айыртау ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған стелла, 2001 жыл; Ақан серінің бюсті, 1992 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Саумалкөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Саумалкөл]] ауылы. |- | 2 || "Құлагер" мүсіндік композициясы, 1993 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Ақан сері ауылы|Ақан сері]] ауылы. |- | 3 || Ш. Уәлихановтың ескерткіші, 1985 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сырымбет (Солтүстік Қазақстан облысы)|Сырымбет]] ауылы (мұражай ішінде орналасқан). |- | 4 || 1-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ақанбұрлық]] ауылынан батысқа қарай 4 км; Красново ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; Ақанбұрлық ауылынан оңтүстікке қарай 1,2 км; оңтүстікке қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км. |- | 5 || 1-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Кирилловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кирилловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; [[Баян (Айыртау ауданы)|Баян]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 6 || 1-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Жарағаш қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 1, 2-ші Жарағаш қорымдары, көне темір дәуірі; 3-ші Жарағаш қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Жарағаш ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 7 || Каменный брод қорымы, көне темір дәуірі; Карловка қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Кирилловка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Каменный Брод (Солтүстік Қазақстан облысы)|Каменный Брод]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Карловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Карловка]] ауылынан шығысқа қарай 1 км; Кирилловка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,5 км; шығысқа қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 4,3 км. |- | 8 || 1-ші Красново қорымы, қола мен көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Красново (Солтүстік Қазақстан облысы)|Красново]] ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 9 || 1-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Никольское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Никольское]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 10 || Петропавловка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Петропавловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Петропавловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 11 || Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 5-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі; 6-шы Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; Жақсы Жалғызтау қонысы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; [[Жақсы Жалғызтау (ауыл)|Жақсы Жалғызтау]] ауылынан батысқа қарай 2,5 км; батысқа қарай 2,5 км; Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; шығысқа қарай 2 км. |} == Ақжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және қоғам қайраткері С. Сәдуақасовтың бюсті, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Талшық]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Айсары тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 6-шы Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 7-ші Айсары қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Айсары қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || [[Айсары (Солтүстік Қазақстан облысы)|Айсары]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,1 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 3 || 1-ші Ащысу тұрағы, мезолит-неолит; 2-ші Ащысу қыстағы, кейінгі орта ғасыр; Талшық қонысы, қола дәуірі; 1-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Талшық қорымы, қола дәуірі; 3-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Үлгілі қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || Талшық ауылынан солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,8 км; солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке 5,5 км; шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 8,9 км. |- | 4 || Қарашат қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарашат тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; оңүстікке қарай 8 км; оңтүстікке қарай 8 км. |- | 5 || Кеңащы қорымы, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Кеңащы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кеңащы]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км. |- | 6 || 1-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Байтуыс]] ауылынан шығысқа қарай 4,1 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км. |- | 7 || 1-ші Қамбайсор қорымы, орта ғасыр; 2-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 13-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 14-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі || || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан солтүстік батысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 5,2 км; солтүстік шығысқа қарай 5,7 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,6 км; шығысқа қарай 5,7 км; батысқа қарай 0,1 км; батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3,1 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 4,1 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км. |- | 8 || 1-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Қулыкөл қорғаны, орта ғасыр; 8-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 9-шы Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Жаңаауыл ауылынан батысқа қарай 4 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км; оңтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстік батысқа қарай 8 км; [[Қулыкөл (Ақжар ауданы)|Қулыкөл]] ауылынан шығысқа қарай 5,5 км. |- | 9 || 1-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Ленинградское қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан оңтүстікке қарай 5,5 км; оңтүстікке қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,8 км; солтүстік шығысқа қарай 3,8 км; шығысқа қарай 5,5 км. |} == Аққайың ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Камышлово бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Камышлово (Аққайың ауданы)|Камышлово]] ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер М.М. Ғабралиевтің қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Қызылжұлдыз (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қызыл Жұлдыз]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Г. Штейнердің қабірі,1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Рублёвка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рублевка]] ауылы. |- | 4 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Мордвиновтың қабірі, 1986 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Тюмен ]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.М. Фатеевтің қабірі,1982 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Черкасское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Черкасское]] ауылы. |- | 6 || Амангелді қорғаны, көне темір дәуірі; Бозарал қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Амангелді (Аққайың ауданы)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 6 км. |- | 7 || Кучковка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Кучковка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кучковка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км. |} == Ғабит Мүсірепов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және саяси қайраткер Е. Әуелбековтің бюсті, 2001 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Новоишим]] ауылы. |- | 2 ||Алғабас қорғаны, орта ғасыр; Ашанин қорымы, қола дәуірі; Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; Бірлік қорымы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Возвышенка қорымы, көне темір дәуірі; Гаршино тұрағы, неолит дәуірі; Гаршино ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Григорьевка қорғаны, қола дәуірі; ГРП-37 1-ші қорғаны, көне темір дәуірі; ГРП-37 2-ші қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Новосёловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоселовка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; Новоишим ауылынан оңтүстікке қарай 0,5км; [[Бірлік (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Бірлік]] ауылынан батысқа қарай 1 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; шығысқа қарай 1 км; [[Возвышенка (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Возвышенка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3,2 км; [[Гаршино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаршино]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,3 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; солтүстікке қарай 1,4 км; бұрынғы ГРП-37 солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км. |- | 3 || Дубровка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Ефимовка қазындысы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ефимовка қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Ефимовка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Жылынтау қорымы, орта ғасыр; Западный қорымы, көне темір дәуірі; Западное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,2 км; [[Ефимовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ефимовка]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,7 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 2,8 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,8 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км; оңтүстік шығысқа қарай; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 8,4 км; [[Тоқсан би ауылы|Тоқсан би]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 4 || 1-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; Қоңырсу тұрағы, неолит дәуірі; Қоңырсу қорымы, көне темір дәуірі; Мұққыр қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Неженка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Неженка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Неженка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Новоселовка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Новоселовка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Ковыльное (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ковыльное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4,6 км; солтүстік шығысқа қарай 1,8 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 3,1 км; [[Қоңырсу (ауыл)|Қоңырсу]] ауылынан батысқа қарай 2,7 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 5 км; [[Мұқыр (Солтүстік Қазақстан облысы)|Мұқыр]] ауылынан батысқа қарай 1,5 км; [[Нежинка]] ауылынан батысқа қарай 0,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; Новоселовка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 6,8 км. |- | 5 || 1-ші Пески қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Пески қорымы, көне темір дәуірі; Приишим қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі; 1-ші Привольное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; Привольное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі; Рузаевка тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Рухловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Пески (Солтүстік Қазақстан облысы)|Пески]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай; оңтүстікке қарай; Нежинка ауылынан солтүстікке қарай 3 км; [[Привольное (Новосел ауылдық округі)|Привольное]] ауылынан батысқа қарай 2,85 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,3 км; оңтүстікке қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,7 км; батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 2,3 км. |- | 6 || 1-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Рыбинка қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Рыбинка қорымы, қола дәуірі; Симоновка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 4-ші Симоновка қорымы, орта ғасыр; 5-ші Симоновка тұрағы, қола дәуірі; 6-шы Симоновка қорымы, қола дәуірі; 7-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 8-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі; 9-шы Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Рыбинка ауылынан шығысқа қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; оңтүстікке қарай 2 км; солтүстік-солтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Симоновка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Симоновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,6 км; солтүстікке қарай 2,5 км; солтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстік батысқа қарай 9 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км. |- | 7 || 1-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Сокологоровка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; Ставрополка қорғаны, көне темір дәуірі; Ставрополка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ставрополка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Сокологоровка]] ауылынан солтүстікке қарай 1,3 км; солтүстікке қарай 1,4 км; солтүстікке қарай 2,2 км; [[Ставрополка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 7,5 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 6,25 км; солтүстікке қарай 4 км; ауылдың батыс жақ шеті; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 4 км. |- | 8 || 2-ші Теңдік қорымы, қола дәуірі; 2-ші Теңдік қонысы, қола дәуірі; 1-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 2-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 4-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 5-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; Қара қорған қорғаны, көне темір дәуірі; Қара мола қорымы, орта ғасыр; 1-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Чистополье қорымы, орта ғасыр; Чистополье ауылы жанындағы қорғандар, орта ғасыр; Яновка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,7 км; Урожайное ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,85 км; солтүстік батысқа қарай; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығыс-шығысқа қарай 1,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 6,5 км; [[Құйған (Солтүстік Қазақстан облысы)|Құйған]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,5 км; [[Чернозубовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чернозубовка]] ауылының батыс жақ шеті; ауылдан оңтүстікке қарай 1 км; [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км. |} == Есіл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || [[Құлсары батыр кесенесі |Құлсары батыр жерленген жер]], ХІХ ғасырдың 2-ші жартысы ||[[Сурет:Құлсары батыр кесенесі.jpg|thumb|right|150px|]] || киелі нысан || [[Бұлақ (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бұлақ]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Амангелді қонысы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қонысы, қола дәуірі; Жаңабай қорымы, көне темір дәуірі; Ильинка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Ильинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Ильинка қонысы, қола дәуірі; 2-ші Калиновка қорымы, қола дәуірі; Қарабұлақ қорғаны, көне темір дәуірі; Қаратал қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Қаратал қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Луговое қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Мектеп қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Мектеп қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Амангелді (Амангелді ауылдық округі)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 0,2 км; [[Николаевка (Есіл ауданы)|Николаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; шығысқа қарай 2,5 км; [[Ильинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ильинка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,5 км; солтүстікке қарай 1 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; [[Калиновка (Есіл ауданы)|Калиновка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; Николаевка ауылынан шығысқа қарай 2,8 км; [[Қаратал (Есіл ауданы)|Қаратал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Луговое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Луговое]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,7 км; Мектеп ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 3 || Николаевка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Николаевка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; Петровка табыну орны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 3-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 4-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 5-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 1-ші Петровка қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Покровка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Сухая Ляга қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Николаевка ауылынан шығысқа қарай 0,1 км; солтүстік шығықа қарай 7,2 км; шығысқа қарай 0,3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; [[Петровка (Есіл ауданы)|Петровка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 3,9 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,8 км; солтүстік батысқа 1,5 км; солтүстік батысқа 3 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 4 || 1-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Өрнек қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Өрнек тұрағы, неолит дәуірі; Өрнек қорымы, қола дәуірі; 1-ші Явленка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Амангелді ауылынан оңтүстікке қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; [[Өрнек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Өрнек]] ауылы солтүстік қарай; оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Явленка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км. |} == Жамбыл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Көпес Боярскийдің үйі, ХХ ғасырдың басы; Жазушы И. Шуховтың үйі, 1947 жыл; Жазушы И. Шуховтың бюсті, 2006 жыл; Пресновская бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.В. Вашутинның қабірі, 1983 жыл || || қала құрылысы және сәулет/монументтік өнер құрылысы || [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. |- | 2 || Жазушы С. Мұқановтың үйі, ХХ ғасырдың 20-30 жылдары тұрған || || қала құрылысы және сәулет || [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. |- | 3 || Кабанья бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Қабан (ауыл)|Қабан]] ауылы. |- | 4 || Пресноизбный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Екатериновка (Жамбыл ауданы)|Екатериновка]] ауылы. |- | 5 || Кладбинский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Кладбинка]] ауылы. |- | 6 || Болотноколодезный бекінісі,1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылы. |- | 7 || Пресный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Пресноредуть]] ауылы. |- | 8 || Сенжарский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Сеңжар ]] ауылы. |- | 9 || 1-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; Байтоғай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Қарақамыс (Жамбыл ауданы)|Қарақамыс]] ауылынан оңтүстікке қарай 7 км ; оңтүстікке қарай 7 км; солтүстік батысқа қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,5 км. |- | 10 || Балтабек қорымы, көне темір дәуірі; Новорыбинка қорғаны, көне темір дәуірі; Островка қорғаны, көне темір дәуірі; Саркөл қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Суаткөл қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Октябрь ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; бұрынғы Островка ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2 км; [[Озёрное (Жамбыл ауданы)|Озерное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 8 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,8 км. |- | 11 || Доғалақ қорымы, көне темір дәуірі; Қорғызбай қорымы, орта ғасыр; Шағрай қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Украинское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Украинское]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 11 км; оңтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай11 км . |- | 12 || Кеңесоба қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Толыбай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Увал қорымы, қола дәуірі; 2-ші Увал қорымы, көне темір дәуірі; Усердное қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Суаткөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Суаткөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Нұрымбет]] ауылынан оңтүстікке қарай 4 км; [[Макарьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Макарьевка]] ауылынан батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; бұрынғы Усердное ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 13 || 1-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр, ХХ ғасыр; Сорбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Майбалық (Жамбыл ауданы)|Майбалық]] ауылынан шығысқа қарай 0,3 км; батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 10 км. |- | 14 || Ұлпанның жерленген жері, 1827-1878 жылдар|| || киелі нысан || [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. |} == Қызылжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Гагарий бекінісі, 1752 жыл; Кривозерный бекінісі, 1752 жыл; Скопин бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Вознесенка (Куйбышев ауылдық округі)|Вознесенка]] ауылы; [[Кривоозёрка|Кривоозерка]] ауылы; бұрынғы Қызыл Маяк ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.П. Дрягиннің қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.В. Дудконың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Архангельское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Архангельское]] ауылы; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылы. |- | 3 || Березов қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 5-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 2-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі, көне темір дәуірі; 3-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Вагулино тұрағы, неолит және қола дәуірі; 2-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 3-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 4-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 5-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Петропавл]] қаласынан оңтүстік батысқа қарай 17 км; [[Бәйтерек (Қызылжар ауданы)|Бәйтерек]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,4 км; [[Боголюбово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Боголюбово]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік-оңтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Вагулино]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; солтүстік шығысқа қарай 4,4 км. |- | 4 || Долматов қалашығы (Ак-Ирий), көне темір дәуірі; Затон қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Затон қонысы, қола дәуірі; Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; Лебяжье (1-ші Соколовка) қорымы, көне темір дәуірі; Новоникольское қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 3-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 2-ші Новоникольское тұрағы, неолит дәуірі; Полковниково қорғаны, көне темір дәуірі; Рассвет қорғаны, көне темір дәуірі; Семипалатное қонысы, қола дәуірі; Семипалатное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Соколовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Соколовка қонысы, қола дәуірі; Учхоз қорғаны, көне темір дәуірі; Чалково қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Долматово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Долматов]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Затон (Солтүстік Қазақстан облысы)|Затон]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Учхоз кентінен 0,1 км; Красная Горка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; Приишимка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; Бұрынғы Горбуновка ауылынан батысқа қарай 0,5 км; [[Новоникольское (Новоникольский ауылдық округі)|Новоникольское]] ауылынан батысқа қарай 6 км; Петропавл қаласынан оңтүстікке қарай 50 км; Новоникольское ауылынан солтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 1 км; Вагулино ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; [[Семипалатное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; солтүстікке қарай 1,5 км; [[Большая Малышка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; Бұрынғы Учхоз кентінен оңтүстікке қарай 2 км; [[Новоалександровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоалександровка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км. |} == Мағжан Жұмабаев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Лебяжье бекінісі, 1752 жыл; Полуденная бекінісі, 1752 жыл; Ганькин бекінісі, 1752 жыл; Медвежий бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Лебяжье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Лебяжье]] ауылы; [[Полудино]] ауылы; [[Ганькино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ганькино]] ауылы; [[Медвежка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Медвежка]] ауылы; |- | 2 || М. Жұмабаевтың бюсті, 2000 жыл; М. Жұмабаевтың ескерткіші, 1993 жыл; Баян батырдың бюсті, 2006 жыл|| [[Сурет:127116442033 place.jpg|thumb|right|150px|<small>М. Жұмабаевтың ескерткіші</small>]] || монументтік өнер құрылысы || [[Булаев]] қаласы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.М. Сусолдың қабірі, 1982 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Ю. Ишхановтың қабірі,1982 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || [[Молодогвардейское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Молодогвардейское]] ауылы. |- | 4 || М. Жұмабаевтың ескерткіші, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сарытомар]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.К. Миллердің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Д.А. Лещенконың қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Ю. Орловтың қабірі, 1987 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.И. Бунковскийдің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Я. Гертердің қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысыҰяшық мәтіні || [[Гаврино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаврино]] ауылы; [[Надёжка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Надежка]] ауылы; [[Ұзынкөл (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Ұзынкөл]] ауылы; [[Чистовское]] ауылы; [[Чистое (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Чистое]] ауылы. |- | 6 || Полудино қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Полудино]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,3 км. |} == Мамлют ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- |1 || Становая бекінісі, 1752 жыл; Дубровный бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.Н. Осначтың қабірі,1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.С. Құсайыновтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.В. Петрушинның қабірі, 1983 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Становое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Становое]] ауылы; [[Дубровное (Мамлют ауданы)|Дубровное]] ауылы; [[Мамлют]] қаласы; [[Бексейіт]] ауылы, [[Белое (Мамлют ауданы)|Белое]] ауылы. |- | 2 || 3-ші Мамлютка қорғаны, көне темір дәуірі; Меңгесер қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Мамлют қаласынан солтүстікке қарай; [[Менгесер|Меңгесер]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |} == Тайынша ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Аққұдық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Аққұдық тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Тайынша ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 6 км. |- | 2 || 1-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Амандық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қарасу қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қарасу қонысы, қола дәуірі; 1-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Литжан қорымы, қола дәуірі; 1-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Сексенбайсор қорымы, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Амандық (ауыл)|Амандық]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 12 км; оңтүстік батысқа қарай 12,2 км; оңтүстік батысқа қарай 11,8 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 13,2 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 11,2 км; батысқа қарай 5,5 км; батысқа қарай 5,2 км; батысқа қарай 5 км; батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,7 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; батысқа қарай 4,4 км. |- | 3 || Бірлік тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 2-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 3-ші Берлиновка тұрағы, кейінгі неолит, қола дәуірі; 4-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 5-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 6-шы Берлиновка тұрағы, неолит; 7-ші Берлиновка тұрағы, неолит || || археология ескерткіші || бұрынғы Бірлік ауылынан солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстікке қарай 1 км; ауылынан оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 1,2 км. |- | 4 || 1-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Виноградовка тұрағы, мезолит, неолит; 7-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 8-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 9-шы Виноградовка тұрағы, қола дәуірі; 10-шы Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 11-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 12-ші Виноградовка тұрағы, ерте неолит және қола дәуірі; 13-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 14-ші Виноградовка тұрағы, неолит, мезолит; 15-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі || || археология ескерткіші || [[Виноградовка (Тайынша ауданы)|Виноградовка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 3,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,7 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км. |- | 5 || 2-ші Золоторунное қорымы, орта ғасыр; 3-ші Золоторунное қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Золоторунное қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Ынталы қорғаны, көне темір дәуірі; || || археология ескерткіші || [[Золоторунное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; шығысқа қарай 7,5 км; шығысқа қарай 7,5 км; бұрынғы Ынталы ауылынан солтүстікке қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Московка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрьское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 3-ші Рощинское тұрағы, энеолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Московка ауылынан солтүстікке қарай 0,7 км; [[Октябрьское (Рощин ауылдық округі)|Октябрьское]] ауылынан оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Рощинское]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км. |- | 7 || 1-ші Рощинское қонысы, неолит, энеолит, көне темір дәуірі; 1-ші Шағалалы қонысы, қола дәуірі; Теңдік қонысы, неолит дәуірі; 2-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Рощинское ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Линеевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылының шығыс жақ шетінде; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 4 км; батысқа қарай 2,3 км; [[Тихоокеанское]] ауылынан оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 5,9 км. |- | 8 || 4-ші Шұңқыркөл қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 2-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 3-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Шұңқыркөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Шұңқыркөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 0,7 км; батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |} == Тимирязев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қайран қорғаны, көне темір дәуірі || Ұяшық мәтіні || археология ескерткіші || [[Жарқын (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жарқын]] ауылынан оңтүстікке қарай 8 км. |} == Уәлиханов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Бабеке қорғаны, көне темір дәуірі; Жуантөбе қорымы, көне темір дәуірі, ХХ ғасыр; 1-ші Жуантөбе тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қазанқап қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қазанқап қорымы, орта ғасыр; 8-ші Қазанқап қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қазанқап тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Бабеке ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; бұрынғы Жуантөбе ауылынан солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 3 км; бұрынғы Қазанғап ауылынан батысқа қарай 0,4 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,9 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,4 км. |- | 2 || Қарасу қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарасу қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Көксеңгісор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Золотая Нива (Уәлиханов ауданы)|Золотая Нива]] ауылынан шығысқа қарай 5,2 км; шығысқа қарай 5,3 км; бұрынғы Баянбай ауылынан оңтүстікке қарай 1,7 км; солтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,4 км; оңтүстікке қарай 1,6 км. |- | 3 || Комсомольское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Комсомольское қорғаны, қоладәуірі; 2-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; Қызөзен қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 6-шы Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Төбе қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Уәлиханов ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 10,7 км; шығысқа қарай 1,5 км; шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 4,4 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 4,7 км; оңтүстікке қарай 7 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 17 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 5,7 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 8,5 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстік шығысқа қарай қарай 2 км. |- | 4 || 2-ші Саға тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Талдысай қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Теке қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Теке қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Теке қорғаны, қола дәуірі || || археология ескерткіші || бұрынғы Қазанғап ауылынан солтүстік батысқа қарай 10,5 км; [[Қаратерек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қаратерек]] ауылынан батысқа қарай 9,5 км; [[Көбенсай]] ауылынан шығысқа қарай 8 км; Тілеусай ауылынан батысқа қарай 2,7 км; бұрынғы Саға ауылынан шығысқа қарай 0,7 км. |} == Шал ақын ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Шал ақынның бюсті, 2007 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сергеев]] қаласы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.М. Рыжковтың қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Меней]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Поданевтің қабірі, 1981 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Неждановка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Неждановка]] ауылы. |- | 4 || Афанасьевка қорымы, қола дәуірі; Бағанаты қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі; 2-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Бағанаты қорымы, қола дәуірі; Байқара қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, көне және кейінгі орта ғасыр; Байқызыл қорғаны, көне темір дәуірі; Бектеңіз қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; 1-ші Бұрлық қорымы, қола дәуірі; 2-ші Бұрлық қорымы, орта ғасыр; Графские развалины қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Двойники қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Афанасьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Афанасьевка]] ауылынан батысқа Қарай 1,4 км; [[Бағанаты]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 3,5 км; [[Социал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; Афанасьевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Социал ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,6 км; Афанасьевка ауылынан батысқа қарай 6 км; [[Двойники]] ауылынан батысқа қарай 5 км. |- | 5 || 1-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 3,1 км; солтүстік батысқа қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Коноваловка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Коноваловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Коноваловка]] ауылынан солтүстікке қарай 0,6 км; солтүстікке қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |- | 7 || Крещенка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Крещенка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 5-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Крещенка қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Крещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Крещенка]] ауылынан солтүстікке қарай 2 км; шығысқа қарай 0,5 км; шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; ауылдың фермасынан солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 8 || 1-ші Куприяновка қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Куприяновка (Шал ақын ауданы)|Куприяновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 9 || Ленино тұрағы, неолит дәуірі; Моңғол зираты қорғаны, көне темір дәуірі; Октябрь қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 1-ші Рясинка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ысқақ Ыбыраев ауылы|Ысқақ Ыбыраев]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км; [[Арай (Солтүстік Қазақстан облысы)|Арай]] ауылынан батысқа қарай 7 км; [[Ұзынжар]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстікке қарай 2,5 км; [[Рясинка (ауыл)|Рясинка]] ауылынан солтүстікке қарай 2,4 км. |- | 10 || Сергеевка қонысы, көне қола дәуірі; 1-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Сергеевка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сергеевка қорғаны (Байқара қорымы), көне темір дәуірі; 6-шы Сергеевка қорғаны (Байқарақорымы), көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || Сергеев су торабынан солтүстікке қарай 0,35 км; Сергеев қаласынан 3 км; [[Қаратал (Шал ақын ауданы)|Қаратал]] ауылынан солтүстікке қарай 4,2 км; солтүстікке қарай 3,6 км; батысқа қарай 1,1 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 3 км. |- | 11 || 1-ші Социал қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Социал қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ступинка қорғаны, көне темір дәуірі; Сухой қорғаны, көне темір дәуірі; Ұлыбай қорымы, қола және көне темір дәуірі; Чудаскай қорғаны, көне темір дәуір; Шолақ қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Социал ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Ұзынжар ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; Двойники ауылынан батысқа қарай 5 км; Октябрьское ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; Ысқақ Ыбыраев ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км. |} == Петропавл қаласы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Реалдық училищенің өндірістік үй-жайы, 1903 жыл; Реалдық училищенің қызметтік ғимараты, 1903 жыл; Қалалық училище, ХХ ғасырдың басы; Реалдық училище, 1903 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || В. Булавский атындағы көше, 2Б, 6А, 2, 6. |- | 2 || Романов училищесі, 1913-1915 жылдар; Көпес клубы, 1906 жыл|| || қала құрылысы және сәулет ||Театральная көшесі, 42, 38. |- | 3 || Сауда үйі, 1915-1916 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Евгений Брусиловский атындағы көше, 22. |- | 4 || Тегеурінді су мұнарасы, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Амангелді көшесі, 147. |- | 5 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Шамсутдиновтың сауда үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың дүкені, XIX ғасырдың аяғы; Коммерсант Аркельдің үйі, 1891 жыл; Көпес Турлаповтың үйі, XX ғасырдың басы; Әкімшілік ғимарат, ХХ ғасырдың 30-шы жылдары; Көпес Черемисиновтың үйі, 1895 жыл; Көпес Шафеевтің үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Шафеевтің дүкені, XIX ғасырдың аяғы; В.И. Ленин атындағы № 1 мектеп, 1935-1938 жылдар; Костел ғимараты, ксендз үйі, ХХ ғасырдың басы; Көпес Чукановтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Сауда үйінің ғимараты, 1911-1915 жылдар; Көпес Казанцевтің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Казанцевтің дүкені, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес үйі, ХХ ғасырдың басы|| || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Конституциясы көшесі, 18, 17, 44, 46, 48, 52, 13, 10, 24, 22, 39, 43, 43А, 20, 12, 2, 4, 31. |- | 6 || Муратовтың диірмені, 1904-1905 жылдар; Муратовтың диірмен қоймалары, 1904-1905 жылдар|| || қала құрылысы және сәулет || Интернациональная көшесі, 63. |- | 7 || Дін-Мұхаммад мешіті, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || С. Мұқанов көшесі, 34. |- | 8 || Мешіт, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Энергетиктер мәдениет үйі, 1956 жыл (қазіргі [[С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры]]); Мердігер Малаховтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Измайловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы ||[[Сурет:С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.jpg|thumb|right|150px|<small>С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.</small>]] || қала құрылысы және сәулет || Жамбыл атындағы көше, 160, 185, 184, 166. |- | 9 || Локомотив депосы, 1892-1896 жылдар; Теміржол вокзалы, 1894 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Н.А. Ахременко көшесі, 81, 47. |- | 10 || Мемлекеттік банк, ХХ ғасырдың басы; Алғашқы электр станциясының ғимараты, XIX ғасырдың аяғы|| || қала құрылысы және сәулет || Советская көшесі, 34, 37. |- | 11 || Теміржолшылар мәдениет үйі, 1931 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Қаныш Сәтбаев атындағы көше, 37. |- | 12 || Тұрғын үй, 1946 жыл; Тұрғын үй, 1946 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Астана көшесі, 22, 24. |- | 13 || М.В. Ломоносов атындағы № 21 орта мектеп, 1956 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Тоқсан би көшесі, 102. |- | 14 || Әйелдер гимназиясы, 1864 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Вознесенская көшесі, 42. |- | 15 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Баженовтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Парковая көшесі, 132, 134. |- | 16 || Всех Святых шіркеуі, 1894 жыл; Көпес Хлебниковтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Ыбырай Алтынсарин атындағы көше, 271, 197. |- | 17 || Покров шіркеуі, 1813 жыл; Көпес Дмитриевтің үйі, 1907 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || Коминтерн көшесі, 97, 96. |- | 18 || Суайдағыш, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Б.П. Ущев көшесі, 2. |- | 19 || Көпес Поляковтың диірмені, 1905-1907 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Мир өтпе жолы, 18. |- | 20 || Көпес Шулеповтың үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || Володаровский көшесі, 38. |- | 21 || Мердігер Пироговтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Керуен сарайы, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Евней Бөкетов атындағы көше, 12, 1. |- | 22 || Көпес Мухамедьяровтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Казахстанская правда көшесі, 94. |- | 23 || "Бр. Овсянниковы и Ганшин" көпес дүкені, ХХ ғасырдың басы; Көпес Мазаевтің диірмені, 1913 жыл; Қоныс аударушылар пункті, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Смолиннің үйі, 1874 жыл; Көпес Казанцевтің мейрамханасы, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Светлинскийдің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Назаровтың моншасы, ХХ ғасырдың басы; Полиция учаскесі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; "Новый свет" кинотеатры 1909 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || Пушкин көшесі, 61; Егемен Қазақстан көшесі, 16; Универсальная көшесі, 3; Пушкин көшесі, 73; Рижская көшесі, 14; Абай көшесі, 16; Рижская көшесі, 6; Пушкин көшесі, 63; Казахстанская правда көшесі, 73, |- | 24 || Қалалық мәдениет және демалыс саябағы (бұрынғы қалалық бақ) || || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы. |- | 25 || Петропавл бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Оқшаулағыш материалдар зауытының аумағы. |- | 26 || Ж. Жабаевтың бюсті, 1975 жыл; С. Мұқановтың бюсті, 1990 жыл; Ш. Уәлихановтың бюсті, 1975 жыл; К. Сүтішевтің бюсті, 1975 жыл; В. Шаталовтың бюсті, 1979 жыл; А. Пушкинның бюсті, 1999 жыл; Ғ. Мүсіреповтің бюсті, 2002 жыл; М. Қозыбаевтың бюсті, 2003 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Евней Бөкетов атындағы көшелердің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, Сәбит Мұқанов атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапхана ғимаратының алдындағы сквер; Ш. Уәлиханов атындағы және Айыртау көшелерінің қиылысындағы сквер; Кәрім Сүтішев көшесі, 56; Қазақстан Конституциясы көшесі саябаққа кірер жер; 314-і атқыштар дивизиясы көшесіндегі сквер; Ғ. Мүсірепов көшесі; Пушкин және Абай көшелерінің қиылысы. |- | 28 || Ұлы Отан соғысындағы Жеңісітің 30 жылдығына арналған обелиск, 1975 жыл; Ұлы Отан соғысының "Мәңгілік алау" Жауынгерлік Даңқ мемориалы, 1979 жыл; Ұлы Отан соғысындағы Жеңіс саябағындағы обелиск, 1985 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы; Театр алаңы; Жеңіс саябағы. |- | 29 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгерлерге арналған стелла, 2002 жыл; Саяси қуғын-сүргін құрбандарына арналған монумент, 2005 жыл; Ш. Уәлиханов пен Ф. Достоевскийдің барельефі, 2005 жыл; "Абай және Пушкин" мүсіндік композициясы, 2006 жыл; "Ат үстіндегі Абылай хан" мүсіндік композициясы, 2007 жыл;|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Абай көшелерінің қиылысы; Пушкин және Кәрім Сүтішев көшелерінің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, 48; Қазақстан Конституциясы көшесі (Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті саябағының аумағында); Кәрім Сүтішев көшесі, 1А. |- | 30 || Жаппай ату орны, ХХ ғасырдың 20-30 жылдары; Большевик венгрлердің бауырластар зираты, 1918 жыл; Кеңес үкіметін орнату үшін күресушілердің бауырластар зираты, 1919 жыл; Октябрь алаңындағы бауырластар қабірлері, 1918 – 1921 жылдар; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 1 қабірі, 1943 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 2 қабірі, 1943 жыл; Генерал М. Шмыровтың қабірі, 1941 жыл; Жазушы Б. Петровтың қабірі, 1971 жыл; Кеңес Одағының Батыры А. Матвеевтің қабірі, 1972 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 мұсылман жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 мұсылман жауынгерлерге); Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С. Морожниковтың қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Е.Ш. Гориевтің қабірі, 1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.В. Горловтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер И.И. Клепальскийдің қабірі, 1986 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.А. Бутаковтың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || Бесінші лог (ескерткіш тас); Петропавл-Көкшетау темір жолының жолайрығы; Жамбыл атындағы көшесі, көне зират; Театр алаңы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі әуежай жақтағы зират; ескі әуежай жақтағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират. |- | 31 ||Ақ-Тау қалашығы, көне темір дәуірі; "Солнечный" қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; "Новопавловка" қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,5 км; Солнечный кентінің шетінде орналасқан; Бұрынғы Новопавловка ауылынан оңтүстікке қарай 2 км. |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстанның тарих және мәдениет ескерткіштері}} [[Санат:Қазақстан ғимараттары мен құрылыстары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының тарихи орындары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы]] knvtxstc6r7f5ge2vr5dlyknf3aahrt 3404408 3404390 2024-11-24T06:27:01Z Салиха 17167 /* Жамбыл ауданы */ 3404408 wikitext text/x-wiki Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің 2020 жылғы 12 мамырдағы № 111 қаулысымен бекітілген.<ref>Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы[https://law.gov.kz/client/#!/doc/142763/kaz]</ref> == Айыртау ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған стелла, 2001 жыл; Ақан серінің бюсті, 1992 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Саумалкөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Саумалкөл]] ауылы. |- | 2 || "Құлагер" мүсіндік композициясы, 1993 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Ақан сері ауылы|Ақан сері]] ауылы. |- | 3 || Ш. Уәлихановтың ескерткіші, 1985 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сырымбет (Солтүстік Қазақстан облысы)|Сырымбет]] ауылы (мұражай ішінде орналасқан). |- | 4 || 1-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ақанбұрлық]] ауылынан батысқа қарай 4 км; Красново ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; Ақанбұрлық ауылынан оңтүстікке қарай 1,2 км; оңтүстікке қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км. |- | 5 || 1-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Кирилловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кирилловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; [[Баян (Айыртау ауданы)|Баян]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 6 || 1-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Жарағаш қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 1, 2-ші Жарағаш қорымдары, көне темір дәуірі; 3-ші Жарағаш қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Жарағаш ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 7 || Каменный брод қорымы, көне темір дәуірі; Карловка қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Кирилловка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Каменный Брод (Солтүстік Қазақстан облысы)|Каменный Брод]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Карловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Карловка]] ауылынан шығысқа қарай 1 км; Кирилловка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,5 км; шығысқа қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 4,3 км. |- | 8 || 1-ші Красново қорымы, қола мен көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Красново (Солтүстік Қазақстан облысы)|Красново]] ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 9 || 1-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Никольское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Никольское]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 10 || Петропавловка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Петропавловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Петропавловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 11 || Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 5-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі; 6-шы Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; Жақсы Жалғызтау қонысы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; [[Жақсы Жалғызтау (ауыл)|Жақсы Жалғызтау]] ауылынан батысқа қарай 2,5 км; батысқа қарай 2,5 км; Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; шығысқа қарай 2 км. |} == Ақжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және қоғам қайраткері С. Сәдуақасовтың бюсті, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Талшық]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Айсары тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 6-шы Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 7-ші Айсары қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Айсары қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || [[Айсары (Солтүстік Қазақстан облысы)|Айсары]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,1 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 3 || 1-ші Ащысу тұрағы, мезолит-неолит; 2-ші Ащысу қыстағы, кейінгі орта ғасыр; Талшық қонысы, қола дәуірі; 1-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Талшық қорымы, қола дәуірі; 3-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Үлгілі қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || Талшық ауылынан солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,8 км; солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке 5,5 км; шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 8,9 км. |- | 4 || Қарашат қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарашат тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; оңүстікке қарай 8 км; оңтүстікке қарай 8 км. |- | 5 || Кеңащы қорымы, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Кеңащы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кеңащы]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км. |- | 6 || 1-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Байтуыс]] ауылынан шығысқа қарай 4,1 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км. |- | 7 || 1-ші Қамбайсор қорымы, орта ғасыр; 2-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 13-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 14-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі || || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан солтүстік батысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 5,2 км; солтүстік шығысқа қарай 5,7 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,6 км; шығысқа қарай 5,7 км; батысқа қарай 0,1 км; батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3,1 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 4,1 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км. |- | 8 || 1-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Қулыкөл қорғаны, орта ғасыр; 8-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 9-шы Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Жаңаауыл ауылынан батысқа қарай 4 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км; оңтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстік батысқа қарай 8 км; [[Қулыкөл (Ақжар ауданы)|Қулыкөл]] ауылынан шығысқа қарай 5,5 км. |- | 9 || 1-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Ленинградское қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан оңтүстікке қарай 5,5 км; оңтүстікке қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,8 км; солтүстік шығысқа қарай 3,8 км; шығысқа қарай 5,5 км. |} == Аққайың ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Камышлово бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Камышлово (Аққайың ауданы)|Камышлово]] ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер М.М. Ғабралиевтің қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Қызылжұлдыз (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қызыл Жұлдыз]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Г. Штейнердің қабірі,1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Рублёвка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рублевка]] ауылы. |- | 4 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Мордвиновтың қабірі, 1986 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Тюмен ]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.М. Фатеевтің қабірі,1982 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Черкасское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Черкасское]] ауылы. |- | 6 || Амангелді қорғаны, көне темір дәуірі; Бозарал қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Амангелді (Аққайың ауданы)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 6 км. |- | 7 || Кучковка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Кучковка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кучковка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км. |} == Ғабит Мүсірепов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және саяси қайраткер Е. Әуелбековтің бюсті, 2001 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Новоишим]] ауылы. |- | 2 ||Алғабас қорғаны, орта ғасыр; Ашанин қорымы, қола дәуірі; Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; Бірлік қорымы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Возвышенка қорымы, көне темір дәуірі; Гаршино тұрағы, неолит дәуірі; Гаршино ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Григорьевка қорғаны, қола дәуірі; ГРП-37 1-ші қорғаны, көне темір дәуірі; ГРП-37 2-ші қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Новосёловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоселовка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; Новоишим ауылынан оңтүстікке қарай 0,5км; [[Бірлік (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Бірлік]] ауылынан батысқа қарай 1 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; шығысқа қарай 1 км; [[Возвышенка (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Возвышенка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3,2 км; [[Гаршино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаршино]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,3 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; солтүстікке қарай 1,4 км; бұрынғы ГРП-37 солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км. |- | 3 || Дубровка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Ефимовка қазындысы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ефимовка қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Ефимовка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Жылынтау қорымы, орта ғасыр; Западный қорымы, көне темір дәуірі; Западное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,2 км; [[Ефимовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ефимовка]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,7 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 2,8 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,8 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км; оңтүстік шығысқа қарай; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 8,4 км; [[Тоқсан би ауылы|Тоқсан би]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 4 || 1-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; Қоңырсу тұрағы, неолит дәуірі; Қоңырсу қорымы, көне темір дәуірі; Мұққыр қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Неженка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Неженка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Неженка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Новоселовка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Новоселовка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Ковыльное (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ковыльное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4,6 км; солтүстік шығысқа қарай 1,8 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 3,1 км; [[Қоңырсу (ауыл)|Қоңырсу]] ауылынан батысқа қарай 2,7 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 5 км; [[Мұқыр (Солтүстік Қазақстан облысы)|Мұқыр]] ауылынан батысқа қарай 1,5 км; [[Нежинка]] ауылынан батысқа қарай 0,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; Новоселовка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 6,8 км. |- | 5 || 1-ші Пески қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Пески қорымы, көне темір дәуірі; Приишим қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі; 1-ші Привольное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; Привольное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі; Рузаевка тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Рухловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Пески (Солтүстік Қазақстан облысы)|Пески]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай; оңтүстікке қарай; Нежинка ауылынан солтүстікке қарай 3 км; [[Привольное (Новосел ауылдық округі)|Привольное]] ауылынан батысқа қарай 2,85 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,3 км; оңтүстікке қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,7 км; батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 2,3 км. |- | 6 || 1-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Рыбинка қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Рыбинка қорымы, қола дәуірі; Симоновка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 4-ші Симоновка қорымы, орта ғасыр; 5-ші Симоновка тұрағы, қола дәуірі; 6-шы Симоновка қорымы, қола дәуірі; 7-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 8-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі; 9-шы Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Рыбинка ауылынан шығысқа қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; оңтүстікке қарай 2 км; солтүстік-солтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Симоновка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Симоновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,6 км; солтүстікке қарай 2,5 км; солтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстік батысқа қарай 9 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км. |- | 7 || 1-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Сокологоровка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; Ставрополка қорғаны, көне темір дәуірі; Ставрополка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ставрополка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Сокологоровка]] ауылынан солтүстікке қарай 1,3 км; солтүстікке қарай 1,4 км; солтүстікке қарай 2,2 км; [[Ставрополка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 7,5 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 6,25 км; солтүстікке қарай 4 км; ауылдың батыс жақ шеті; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 4 км. |- | 8 || 2-ші Теңдік қорымы, қола дәуірі; 2-ші Теңдік қонысы, қола дәуірі; 1-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 2-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 4-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 5-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; Қара қорған қорғаны, көне темір дәуірі; Қара мола қорымы, орта ғасыр; 1-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Чистополье қорымы, орта ғасыр; Чистополье ауылы жанындағы қорғандар, орта ғасыр; Яновка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,7 км; Урожайное ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,85 км; солтүстік батысқа қарай; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығыс-шығысқа қарай 1,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 6,5 км; [[Құйған (Солтүстік Қазақстан облысы)|Құйған]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,5 км; [[Чернозубовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чернозубовка]] ауылының батыс жақ шеті; ауылдан оңтүстікке қарай 1 км; [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км. |} == Есіл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || [[Құлсары батыр кесенесі |Құлсары батыр жерленген жер]], ХІХ ғасырдың 2-ші жартысы ||[[Сурет:Құлсары батыр кесенесі.jpg|thumb|right|150px|]] || киелі нысан || [[Бұлақ (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бұлақ]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Амангелді қонысы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қонысы, қола дәуірі; Жаңабай қорымы, көне темір дәуірі; Ильинка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Ильинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Ильинка қонысы, қола дәуірі; 2-ші Калиновка қорымы, қола дәуірі; Қарабұлақ қорғаны, көне темір дәуірі; Қаратал қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Қаратал қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Луговое қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Мектеп қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Мектеп қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Амангелді (Амангелді ауылдық округі)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 0,2 км; [[Николаевка (Есіл ауданы)|Николаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; шығысқа қарай 2,5 км; [[Ильинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ильинка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,5 км; солтүстікке қарай 1 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; [[Калиновка (Есіл ауданы)|Калиновка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; Николаевка ауылынан шығысқа қарай 2,8 км; [[Қаратал (Есіл ауданы)|Қаратал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Луговое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Луговое]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,7 км; Мектеп ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 3 || Николаевка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Николаевка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; Петровка табыну орны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 3-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 4-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 5-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 1-ші Петровка қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Покровка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Сухая Ляга қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Николаевка ауылынан шығысқа қарай 0,1 км; солтүстік шығықа қарай 7,2 км; шығысқа қарай 0,3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; [[Петровка (Есіл ауданы)|Петровка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 3,9 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,8 км; солтүстік батысқа 1,5 км; солтүстік батысқа 3 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 4 || 1-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Өрнек қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Өрнек тұрағы, неолит дәуірі; Өрнек қорымы, қола дәуірі; 1-ші Явленка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Амангелді ауылынан оңтүстікке қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; [[Өрнек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Өрнек]] ауылы солтүстік қарай; оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Явленка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км. |} == Жамбыл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Көпес Боярскийдің үйі, ХХ ғасырдың басы; Жазушы И. Шуховтың үйі, 1947 жыл; Жазушы И. Шуховтың бюсті, 2006 жыл; Пресновская бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.В. Вашутинның қабірі, 1983 жыл || || қала құрылысы және сәулет/монументтік өнер құрылысы || [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. |- | 2 || [[Сәбит Мұқановтың мұражай үйі|Жазушы С. Мұқановтың үйі]], ХХ ғасырдың 20-30 жылдары тұрған ||[[Сурет:С. Мұқановтың мұражай үйі (СҚ облысы).jpg|thumb|right|200px|]] || қала құрылысы және сәулет || [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. |- | 3 || Кабанья бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Қабан (ауыл)|Қабан]] ауылы. |- | 4 || Пресноизбный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Екатериновка (Жамбыл ауданы)|Екатериновка]] ауылы. |- | 5 || Кладбинский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Кладбинка]] ауылы. |- | 6 || Болотноколодезный бекінісі,1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылы. |- | 7 || Пресный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Пресноредуть]] ауылы. |- | 8 || Сенжарский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Сеңжар ]] ауылы. |- | 9 || 1-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; Байтоғай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Қарақамыс (Жамбыл ауданы)|Қарақамыс]] ауылынан оңтүстікке қарай 7 км ; оңтүстікке қарай 7 км; солтүстік батысқа қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,5 км. |- | 10 || Балтабек қорымы, көне темір дәуірі; Новорыбинка қорғаны, көне темір дәуірі; Островка қорғаны, көне темір дәуірі; Саркөл қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Суаткөл қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Октябрь ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; бұрынғы Островка ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2 км; [[Озёрное (Жамбыл ауданы)|Озерное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 8 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,8 км. |- | 11 || Доғалақ қорымы, көне темір дәуірі; Қорғызбай қорымы, орта ғасыр; Шағрай қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Украинское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Украинское]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 11 км; оңтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай11 км . |- | 12 || Кеңесоба қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Толыбай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Увал қорымы, қола дәуірі; 2-ші Увал қорымы, көне темір дәуірі; Усердное қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Суаткөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Суаткөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Нұрымбет]] ауылынан оңтүстікке қарай 4 км; [[Макарьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Макарьевка]] ауылынан батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; бұрынғы Усердное ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 13 || 1-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр, ХХ ғасыр; Сорбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Майбалық (Жамбыл ауданы)|Майбалық]] ауылынан шығысқа қарай 0,3 км; батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 10 км. |- | 14 || Ұлпанның жерленген жері, 1827-1878 жылдар|| || киелі нысан || [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. |} == Қызылжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Гагарий бекінісі, 1752 жыл; Кривозерный бекінісі, 1752 жыл; Скопин бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Вознесенка (Куйбышев ауылдық округі)|Вознесенка]] ауылы; [[Кривоозёрка|Кривоозерка]] ауылы; бұрынғы Қызыл Маяк ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.П. Дрягиннің қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.В. Дудконың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Архангельское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Архангельское]] ауылы; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылы. |- | 3 || Березов қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 5-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 2-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі, көне темір дәуірі; 3-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Вагулино тұрағы, неолит және қола дәуірі; 2-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 3-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 4-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 5-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Петропавл]] қаласынан оңтүстік батысқа қарай 17 км; [[Бәйтерек (Қызылжар ауданы)|Бәйтерек]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,4 км; [[Боголюбово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Боголюбово]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік-оңтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Вагулино]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; солтүстік шығысқа қарай 4,4 км. |- | 4 || Долматов қалашығы (Ак-Ирий), көне темір дәуірі; Затон қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Затон қонысы, қола дәуірі; Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; Лебяжье (1-ші Соколовка) қорымы, көне темір дәуірі; Новоникольское қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 3-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 2-ші Новоникольское тұрағы, неолит дәуірі; Полковниково қорғаны, көне темір дәуірі; Рассвет қорғаны, көне темір дәуірі; Семипалатное қонысы, қола дәуірі; Семипалатное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Соколовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Соколовка қонысы, қола дәуірі; Учхоз қорғаны, көне темір дәуірі; Чалково қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Долматово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Долматов]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Затон (Солтүстік Қазақстан облысы)|Затон]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Учхоз кентінен 0,1 км; Красная Горка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; Приишимка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; Бұрынғы Горбуновка ауылынан батысқа қарай 0,5 км; [[Новоникольское (Новоникольский ауылдық округі)|Новоникольское]] ауылынан батысқа қарай 6 км; Петропавл қаласынан оңтүстікке қарай 50 км; Новоникольское ауылынан солтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 1 км; Вагулино ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; [[Семипалатное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; солтүстікке қарай 1,5 км; [[Большая Малышка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; Бұрынғы Учхоз кентінен оңтүстікке қарай 2 км; [[Новоалександровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоалександровка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км. |} == Мағжан Жұмабаев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Лебяжье бекінісі, 1752 жыл; Полуденная бекінісі, 1752 жыл; Ганькин бекінісі, 1752 жыл; Медвежий бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Лебяжье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Лебяжье]] ауылы; [[Полудино]] ауылы; [[Ганькино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ганькино]] ауылы; [[Медвежка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Медвежка]] ауылы; |- | 2 || М. Жұмабаевтың бюсті, 2000 жыл; М. Жұмабаевтың ескерткіші, 1993 жыл; Баян батырдың бюсті, 2006 жыл|| [[Сурет:127116442033 place.jpg|thumb|right|150px|<small>М. Жұмабаевтың ескерткіші</small>]] || монументтік өнер құрылысы || [[Булаев]] қаласы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.М. Сусолдың қабірі, 1982 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Ю. Ишхановтың қабірі,1982 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || [[Молодогвардейское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Молодогвардейское]] ауылы. |- | 4 || М. Жұмабаевтың ескерткіші, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сарытомар]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.К. Миллердің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Д.А. Лещенконың қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Ю. Орловтың қабірі, 1987 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.И. Бунковскийдің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Я. Гертердің қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысыҰяшық мәтіні || [[Гаврино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаврино]] ауылы; [[Надёжка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Надежка]] ауылы; [[Ұзынкөл (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Ұзынкөл]] ауылы; [[Чистовское]] ауылы; [[Чистое (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Чистое]] ауылы. |- | 6 || Полудино қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Полудино]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,3 км. |} == Мамлют ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- |1 || Становая бекінісі, 1752 жыл; Дубровный бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.Н. Осначтың қабірі,1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.С. Құсайыновтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.В. Петрушинның қабірі, 1983 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Становое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Становое]] ауылы; [[Дубровное (Мамлют ауданы)|Дубровное]] ауылы; [[Мамлют]] қаласы; [[Бексейіт]] ауылы, [[Белое (Мамлют ауданы)|Белое]] ауылы. |- | 2 || 3-ші Мамлютка қорғаны, көне темір дәуірі; Меңгесер қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Мамлют қаласынан солтүстікке қарай; [[Менгесер|Меңгесер]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |} == Тайынша ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Аққұдық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Аққұдық тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Тайынша ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 6 км. |- | 2 || 1-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Амандық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қарасу қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қарасу қонысы, қола дәуірі; 1-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Литжан қорымы, қола дәуірі; 1-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Сексенбайсор қорымы, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Амандық (ауыл)|Амандық]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 12 км; оңтүстік батысқа қарай 12,2 км; оңтүстік батысқа қарай 11,8 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 13,2 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 11,2 км; батысқа қарай 5,5 км; батысқа қарай 5,2 км; батысқа қарай 5 км; батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,7 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; батысқа қарай 4,4 км. |- | 3 || Бірлік тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 2-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 3-ші Берлиновка тұрағы, кейінгі неолит, қола дәуірі; 4-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 5-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 6-шы Берлиновка тұрағы, неолит; 7-ші Берлиновка тұрағы, неолит || || археология ескерткіші || бұрынғы Бірлік ауылынан солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстікке қарай 1 км; ауылынан оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 1,2 км. |- | 4 || 1-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Виноградовка тұрағы, мезолит, неолит; 7-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 8-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 9-шы Виноградовка тұрағы, қола дәуірі; 10-шы Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 11-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 12-ші Виноградовка тұрағы, ерте неолит және қола дәуірі; 13-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 14-ші Виноградовка тұрағы, неолит, мезолит; 15-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі || || археология ескерткіші || [[Виноградовка (Тайынша ауданы)|Виноградовка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 3,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,7 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км. |- | 5 || 2-ші Золоторунное қорымы, орта ғасыр; 3-ші Золоторунное қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Золоторунное қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Ынталы қорғаны, көне темір дәуірі; || || археология ескерткіші || [[Золоторунное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; шығысқа қарай 7,5 км; шығысқа қарай 7,5 км; бұрынғы Ынталы ауылынан солтүстікке қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Московка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрьское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 3-ші Рощинское тұрағы, энеолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Московка ауылынан солтүстікке қарай 0,7 км; [[Октябрьское (Рощин ауылдық округі)|Октябрьское]] ауылынан оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Рощинское]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км. |- | 7 || 1-ші Рощинское қонысы, неолит, энеолит, көне темір дәуірі; 1-ші Шағалалы қонысы, қола дәуірі; Теңдік қонысы, неолит дәуірі; 2-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Рощинское ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Линеевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылының шығыс жақ шетінде; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 4 км; батысқа қарай 2,3 км; [[Тихоокеанское]] ауылынан оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 5,9 км. |- | 8 || 4-ші Шұңқыркөл қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 2-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 3-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Шұңқыркөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Шұңқыркөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 0,7 км; батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |} == Тимирязев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қайран қорғаны, көне темір дәуірі || Ұяшық мәтіні || археология ескерткіші || [[Жарқын (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жарқын]] ауылынан оңтүстікке қарай 8 км. |} == Уәлиханов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Бабеке қорғаны, көне темір дәуірі; Жуантөбе қорымы, көне темір дәуірі, ХХ ғасыр; 1-ші Жуантөбе тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қазанқап қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қазанқап қорымы, орта ғасыр; 8-ші Қазанқап қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қазанқап тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Бабеке ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; бұрынғы Жуантөбе ауылынан солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 3 км; бұрынғы Қазанғап ауылынан батысқа қарай 0,4 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,9 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,4 км. |- | 2 || Қарасу қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарасу қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Көксеңгісор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Золотая Нива (Уәлиханов ауданы)|Золотая Нива]] ауылынан шығысқа қарай 5,2 км; шығысқа қарай 5,3 км; бұрынғы Баянбай ауылынан оңтүстікке қарай 1,7 км; солтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,4 км; оңтүстікке қарай 1,6 км. |- | 3 || Комсомольское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Комсомольское қорғаны, қоладәуірі; 2-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; Қызөзен қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 6-шы Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Төбе қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Уәлиханов ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 10,7 км; шығысқа қарай 1,5 км; шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 4,4 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 4,7 км; оңтүстікке қарай 7 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 17 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 5,7 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 8,5 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстік шығысқа қарай қарай 2 км. |- | 4 || 2-ші Саға тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Талдысай қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Теке қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Теке қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Теке қорғаны, қола дәуірі || || археология ескерткіші || бұрынғы Қазанғап ауылынан солтүстік батысқа қарай 10,5 км; [[Қаратерек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қаратерек]] ауылынан батысқа қарай 9,5 км; [[Көбенсай]] ауылынан шығысқа қарай 8 км; Тілеусай ауылынан батысқа қарай 2,7 км; бұрынғы Саға ауылынан шығысқа қарай 0,7 км. |} == Шал ақын ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Шал ақынның бюсті, 2007 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сергеев]] қаласы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.М. Рыжковтың қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Меней]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Поданевтің қабірі, 1981 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Неждановка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Неждановка]] ауылы. |- | 4 || Афанасьевка қорымы, қола дәуірі; Бағанаты қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі; 2-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Бағанаты қорымы, қола дәуірі; Байқара қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, көне және кейінгі орта ғасыр; Байқызыл қорғаны, көне темір дәуірі; Бектеңіз қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; 1-ші Бұрлық қорымы, қола дәуірі; 2-ші Бұрлық қорымы, орта ғасыр; Графские развалины қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Двойники қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Афанасьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Афанасьевка]] ауылынан батысқа Қарай 1,4 км; [[Бағанаты]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 3,5 км; [[Социал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; Афанасьевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Социал ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,6 км; Афанасьевка ауылынан батысқа қарай 6 км; [[Двойники]] ауылынан батысқа қарай 5 км. |- | 5 || 1-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 3,1 км; солтүстік батысқа қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Коноваловка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Коноваловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Коноваловка]] ауылынан солтүстікке қарай 0,6 км; солтүстікке қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |- | 7 || Крещенка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Крещенка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 5-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Крещенка қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Крещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Крещенка]] ауылынан солтүстікке қарай 2 км; шығысқа қарай 0,5 км; шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; ауылдың фермасынан солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 8 || 1-ші Куприяновка қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Куприяновка (Шал ақын ауданы)|Куприяновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 9 || Ленино тұрағы, неолит дәуірі; Моңғол зираты қорғаны, көне темір дәуірі; Октябрь қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 1-ші Рясинка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ысқақ Ыбыраев ауылы|Ысқақ Ыбыраев]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км; [[Арай (Солтүстік Қазақстан облысы)|Арай]] ауылынан батысқа қарай 7 км; [[Ұзынжар]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстікке қарай 2,5 км; [[Рясинка (ауыл)|Рясинка]] ауылынан солтүстікке қарай 2,4 км. |- | 10 || Сергеевка қонысы, көне қола дәуірі; 1-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Сергеевка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сергеевка қорғаны (Байқара қорымы), көне темір дәуірі; 6-шы Сергеевка қорғаны (Байқарақорымы), көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || Сергеев су торабынан солтүстікке қарай 0,35 км; Сергеев қаласынан 3 км; [[Қаратал (Шал ақын ауданы)|Қаратал]] ауылынан солтүстікке қарай 4,2 км; солтүстікке қарай 3,6 км; батысқа қарай 1,1 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 3 км. |- | 11 || 1-ші Социал қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Социал қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ступинка қорғаны, көне темір дәуірі; Сухой қорғаны, көне темір дәуірі; Ұлыбай қорымы, қола және көне темір дәуірі; Чудаскай қорғаны, көне темір дәуір; Шолақ қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Социал ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Ұзынжар ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; Двойники ауылынан батысқа қарай 5 км; Октябрьское ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; Ысқақ Ыбыраев ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км. |} == Петропавл қаласы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Реалдық училищенің өндірістік үй-жайы, 1903 жыл; Реалдық училищенің қызметтік ғимараты, 1903 жыл; Қалалық училище, ХХ ғасырдың басы; Реалдық училище, 1903 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || В. Булавский атындағы көше, 2Б, 6А, 2, 6. |- | 2 || Романов училищесі, 1913-1915 жылдар; Көпес клубы, 1906 жыл|| || қала құрылысы және сәулет ||Театральная көшесі, 42, 38. |- | 3 || Сауда үйі, 1915-1916 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Евгений Брусиловский атындағы көше, 22. |- | 4 || Тегеурінді су мұнарасы, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Амангелді көшесі, 147. |- | 5 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Шамсутдиновтың сауда үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың дүкені, XIX ғасырдың аяғы; Коммерсант Аркельдің үйі, 1891 жыл; Көпес Турлаповтың үйі, XX ғасырдың басы; Әкімшілік ғимарат, ХХ ғасырдың 30-шы жылдары; Көпес Черемисиновтың үйі, 1895 жыл; Көпес Шафеевтің үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Шафеевтің дүкені, XIX ғасырдың аяғы; В.И. Ленин атындағы № 1 мектеп, 1935-1938 жылдар; Костел ғимараты, ксендз үйі, ХХ ғасырдың басы; Көпес Чукановтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Сауда үйінің ғимараты, 1911-1915 жылдар; Көпес Казанцевтің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Казанцевтің дүкені, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес үйі, ХХ ғасырдың басы|| || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Конституциясы көшесі, 18, 17, 44, 46, 48, 52, 13, 10, 24, 22, 39, 43, 43А, 20, 12, 2, 4, 31. |- | 6 || Муратовтың диірмені, 1904-1905 жылдар; Муратовтың диірмен қоймалары, 1904-1905 жылдар|| || қала құрылысы және сәулет || Интернациональная көшесі, 63. |- | 7 || Дін-Мұхаммад мешіті, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || С. Мұқанов көшесі, 34. |- | 8 || Мешіт, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Энергетиктер мәдениет үйі, 1956 жыл (қазіргі [[С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры]]); Мердігер Малаховтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Измайловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы ||[[Сурет:С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.jpg|thumb|right|150px|<small>С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.</small>]] || қала құрылысы және сәулет || Жамбыл атындағы көше, 160, 185, 184, 166. |- | 9 || Локомотив депосы, 1892-1896 жылдар; Теміржол вокзалы, 1894 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Н.А. Ахременко көшесі, 81, 47. |- | 10 || Мемлекеттік банк, ХХ ғасырдың басы; Алғашқы электр станциясының ғимараты, XIX ғасырдың аяғы|| || қала құрылысы және сәулет || Советская көшесі, 34, 37. |- | 11 || Теміржолшылар мәдениет үйі, 1931 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Қаныш Сәтбаев атындағы көше, 37. |- | 12 || Тұрғын үй, 1946 жыл; Тұрғын үй, 1946 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Астана көшесі, 22, 24. |- | 13 || М.В. Ломоносов атындағы № 21 орта мектеп, 1956 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Тоқсан би көшесі, 102. |- | 14 || Әйелдер гимназиясы, 1864 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Вознесенская көшесі, 42. |- | 15 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Баженовтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Парковая көшесі, 132, 134. |- | 16 || Всех Святых шіркеуі, 1894 жыл; Көпес Хлебниковтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Ыбырай Алтынсарин атындағы көше, 271, 197. |- | 17 || Покров шіркеуі, 1813 жыл; Көпес Дмитриевтің үйі, 1907 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || Коминтерн көшесі, 97, 96. |- | 18 || Суайдағыш, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Б.П. Ущев көшесі, 2. |- | 19 || Көпес Поляковтың диірмені, 1905-1907 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Мир өтпе жолы, 18. |- | 20 || Көпес Шулеповтың үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || Володаровский көшесі, 38. |- | 21 || Мердігер Пироговтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Керуен сарайы, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Евней Бөкетов атындағы көше, 12, 1. |- | 22 || Көпес Мухамедьяровтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Казахстанская правда көшесі, 94. |- | 23 || "Бр. Овсянниковы и Ганшин" көпес дүкені, ХХ ғасырдың басы; Көпес Мазаевтің диірмені, 1913 жыл; Қоныс аударушылар пункті, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Смолиннің үйі, 1874 жыл; Көпес Казанцевтің мейрамханасы, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Светлинскийдің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Назаровтың моншасы, ХХ ғасырдың басы; Полиция учаскесі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; "Новый свет" кинотеатры 1909 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || Пушкин көшесі, 61; Егемен Қазақстан көшесі, 16; Универсальная көшесі, 3; Пушкин көшесі, 73; Рижская көшесі, 14; Абай көшесі, 16; Рижская көшесі, 6; Пушкин көшесі, 63; Казахстанская правда көшесі, 73, |- | 24 || Қалалық мәдениет және демалыс саябағы (бұрынғы қалалық бақ) || || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы. |- | 25 || Петропавл бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Оқшаулағыш материалдар зауытының аумағы. |- | 26 || Ж. Жабаевтың бюсті, 1975 жыл; С. Мұқановтың бюсті, 1990 жыл; Ш. Уәлихановтың бюсті, 1975 жыл; К. Сүтішевтің бюсті, 1975 жыл; В. Шаталовтың бюсті, 1979 жыл; А. Пушкинның бюсті, 1999 жыл; Ғ. Мүсіреповтің бюсті, 2002 жыл; М. Қозыбаевтың бюсті, 2003 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Евней Бөкетов атындағы көшелердің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, Сәбит Мұқанов атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапхана ғимаратының алдындағы сквер; Ш. Уәлиханов атындағы және Айыртау көшелерінің қиылысындағы сквер; Кәрім Сүтішев көшесі, 56; Қазақстан Конституциясы көшесі саябаққа кірер жер; 314-і атқыштар дивизиясы көшесіндегі сквер; Ғ. Мүсірепов көшесі; Пушкин және Абай көшелерінің қиылысы. |- | 28 || Ұлы Отан соғысындағы Жеңісітің 30 жылдығына арналған обелиск, 1975 жыл; Ұлы Отан соғысының "Мәңгілік алау" Жауынгерлік Даңқ мемориалы, 1979 жыл; Ұлы Отан соғысындағы Жеңіс саябағындағы обелиск, 1985 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы; Театр алаңы; Жеңіс саябағы. |- | 29 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгерлерге арналған стелла, 2002 жыл; Саяси қуғын-сүргін құрбандарына арналған монумент, 2005 жыл; Ш. Уәлиханов пен Ф. Достоевскийдің барельефі, 2005 жыл; "Абай және Пушкин" мүсіндік композициясы, 2006 жыл; "Ат үстіндегі Абылай хан" мүсіндік композициясы, 2007 жыл;|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Абай көшелерінің қиылысы; Пушкин және Кәрім Сүтішев көшелерінің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, 48; Қазақстан Конституциясы көшесі (Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті саябағының аумағында); Кәрім Сүтішев көшесі, 1А. |- | 30 || Жаппай ату орны, ХХ ғасырдың 20-30 жылдары; Большевик венгрлердің бауырластар зираты, 1918 жыл; Кеңес үкіметін орнату үшін күресушілердің бауырластар зираты, 1919 жыл; Октябрь алаңындағы бауырластар қабірлері, 1918 – 1921 жылдар; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 1 қабірі, 1943 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 2 қабірі, 1943 жыл; Генерал М. Шмыровтың қабірі, 1941 жыл; Жазушы Б. Петровтың қабірі, 1971 жыл; Кеңес Одағының Батыры А. Матвеевтің қабірі, 1972 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 мұсылман жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 мұсылман жауынгерлерге); Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С. Морожниковтың қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Е.Ш. Гориевтің қабірі, 1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.В. Горловтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер И.И. Клепальскийдің қабірі, 1986 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.А. Бутаковтың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || Бесінші лог (ескерткіш тас); Петропавл-Көкшетау темір жолының жолайрығы; Жамбыл атындағы көшесі, көне зират; Театр алаңы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі әуежай жақтағы зират; ескі әуежай жақтағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират. |- | 31 ||Ақ-Тау қалашығы, көне темір дәуірі; "Солнечный" қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; "Новопавловка" қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,5 км; Солнечный кентінің шетінде орналасқан; Бұрынғы Новопавловка ауылынан оңтүстікке қарай 2 км. |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстанның тарих және мәдениет ескерткіштері}} [[Санат:Қазақстан ғимараттары мен құрылыстары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының тарихи орындары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы]] rgf4jgyz18mgv3snk82y37ryf2xk5xx 3404421 3404408 2024-11-24T06:47:42Z Салиха 17167 /* Жамбыл ауданы */ 3404421 wikitext text/x-wiki Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің 2020 жылғы 12 мамырдағы № 111 қаулысымен бекітілген.<ref>Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы[https://law.gov.kz/client/#!/doc/142763/kaz]</ref> == Айыртау ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған стелла, 2001 жыл; Ақан серінің бюсті, 1992 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Саумалкөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Саумалкөл]] ауылы. |- | 2 || "Құлагер" мүсіндік композициясы, 1993 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Ақан сері ауылы|Ақан сері]] ауылы. |- | 3 || Ш. Уәлихановтың ескерткіші, 1985 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сырымбет (Солтүстік Қазақстан облысы)|Сырымбет]] ауылы (мұражай ішінде орналасқан). |- | 4 || 1-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ақанбұрлық]] ауылынан батысқа қарай 4 км; Красново ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; Ақанбұрлық ауылынан оңтүстікке қарай 1,2 км; оңтүстікке қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км. |- | 5 || 1-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Кирилловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кирилловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; [[Баян (Айыртау ауданы)|Баян]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 6 || 1-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Жарағаш қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 1, 2-ші Жарағаш қорымдары, көне темір дәуірі; 3-ші Жарағаш қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Жарағаш ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 7 || Каменный брод қорымы, көне темір дәуірі; Карловка қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Кирилловка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Каменный Брод (Солтүстік Қазақстан облысы)|Каменный Брод]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Карловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Карловка]] ауылынан шығысқа қарай 1 км; Кирилловка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,5 км; шығысқа қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 4,3 км. |- | 8 || 1-ші Красново қорымы, қола мен көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Красново (Солтүстік Қазақстан облысы)|Красново]] ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 9 || 1-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Никольское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Никольское]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 10 || Петропавловка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Петропавловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Петропавловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 11 || Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 5-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі; 6-шы Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; Жақсы Жалғызтау қонысы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; [[Жақсы Жалғызтау (ауыл)|Жақсы Жалғызтау]] ауылынан батысқа қарай 2,5 км; батысқа қарай 2,5 км; Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; шығысқа қарай 2 км. |} == Ақжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және қоғам қайраткері С. Сәдуақасовтың бюсті, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Талшық]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Айсары тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 6-шы Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 7-ші Айсары қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Айсары қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || [[Айсары (Солтүстік Қазақстан облысы)|Айсары]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,1 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 3 || 1-ші Ащысу тұрағы, мезолит-неолит; 2-ші Ащысу қыстағы, кейінгі орта ғасыр; Талшық қонысы, қола дәуірі; 1-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Талшық қорымы, қола дәуірі; 3-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Үлгілі қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || Талшық ауылынан солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,8 км; солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке 5,5 км; шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 8,9 км. |- | 4 || Қарашат қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарашат тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; оңүстікке қарай 8 км; оңтүстікке қарай 8 км. |- | 5 || Кеңащы қорымы, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Кеңащы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кеңащы]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км. |- | 6 || 1-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Байтуыс]] ауылынан шығысқа қарай 4,1 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км. |- | 7 || 1-ші Қамбайсор қорымы, орта ғасыр; 2-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 13-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 14-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі || || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан солтүстік батысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 5,2 км; солтүстік шығысқа қарай 5,7 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,6 км; шығысқа қарай 5,7 км; батысқа қарай 0,1 км; батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3,1 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 4,1 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км. |- | 8 || 1-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Қулыкөл қорғаны, орта ғасыр; 8-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 9-шы Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Жаңаауыл ауылынан батысқа қарай 4 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км; оңтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстік батысқа қарай 8 км; [[Қулыкөл (Ақжар ауданы)|Қулыкөл]] ауылынан шығысқа қарай 5,5 км. |- | 9 || 1-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Ленинградское қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан оңтүстікке қарай 5,5 км; оңтүстікке қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,8 км; солтүстік шығысқа қарай 3,8 км; шығысқа қарай 5,5 км. |} == Аққайың ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Камышлово бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Камышлово (Аққайың ауданы)|Камышлово]] ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер М.М. Ғабралиевтің қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Қызылжұлдыз (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қызыл Жұлдыз]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Г. Штейнердің қабірі,1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Рублёвка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рублевка]] ауылы. |- | 4 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Мордвиновтың қабірі, 1986 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Тюмен ]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.М. Фатеевтің қабірі,1982 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Черкасское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Черкасское]] ауылы. |- | 6 || Амангелді қорғаны, көне темір дәуірі; Бозарал қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Амангелді (Аққайың ауданы)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 6 км. |- | 7 || Кучковка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Кучковка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кучковка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км. |} == Ғабит Мүсірепов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және саяси қайраткер Е. Әуелбековтің бюсті, 2001 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Новоишим]] ауылы. |- | 2 ||Алғабас қорғаны, орта ғасыр; Ашанин қорымы, қола дәуірі; Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; Бірлік қорымы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Возвышенка қорымы, көне темір дәуірі; Гаршино тұрағы, неолит дәуірі; Гаршино ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Григорьевка қорғаны, қола дәуірі; ГРП-37 1-ші қорғаны, көне темір дәуірі; ГРП-37 2-ші қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Новосёловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоселовка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; Новоишим ауылынан оңтүстікке қарай 0,5км; [[Бірлік (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Бірлік]] ауылынан батысқа қарай 1 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; шығысқа қарай 1 км; [[Возвышенка (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Возвышенка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3,2 км; [[Гаршино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаршино]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,3 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; солтүстікке қарай 1,4 км; бұрынғы ГРП-37 солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км. |- | 3 || Дубровка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Ефимовка қазындысы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ефимовка қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Ефимовка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Жылынтау қорымы, орта ғасыр; Западный қорымы, көне темір дәуірі; Западное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,2 км; [[Ефимовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ефимовка]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,7 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 2,8 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,8 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км; оңтүстік шығысқа қарай; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 8,4 км; [[Тоқсан би ауылы|Тоқсан би]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 4 || 1-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; Қоңырсу тұрағы, неолит дәуірі; Қоңырсу қорымы, көне темір дәуірі; Мұққыр қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Неженка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Неженка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Неженка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Новоселовка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Новоселовка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Ковыльное (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ковыльное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4,6 км; солтүстік шығысқа қарай 1,8 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 3,1 км; [[Қоңырсу (ауыл)|Қоңырсу]] ауылынан батысқа қарай 2,7 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 5 км; [[Мұқыр (Солтүстік Қазақстан облысы)|Мұқыр]] ауылынан батысқа қарай 1,5 км; [[Нежинка]] ауылынан батысқа қарай 0,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; Новоселовка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 6,8 км. |- | 5 || 1-ші Пески қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Пески қорымы, көне темір дәуірі; Приишим қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі; 1-ші Привольное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; Привольное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі; Рузаевка тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Рухловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Пески (Солтүстік Қазақстан облысы)|Пески]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай; оңтүстікке қарай; Нежинка ауылынан солтүстікке қарай 3 км; [[Привольное (Новосел ауылдық округі)|Привольное]] ауылынан батысқа қарай 2,85 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,3 км; оңтүстікке қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,7 км; батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 2,3 км. |- | 6 || 1-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Рыбинка қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Рыбинка қорымы, қола дәуірі; Симоновка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 4-ші Симоновка қорымы, орта ғасыр; 5-ші Симоновка тұрағы, қола дәуірі; 6-шы Симоновка қорымы, қола дәуірі; 7-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 8-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі; 9-шы Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Рыбинка ауылынан шығысқа қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; оңтүстікке қарай 2 км; солтүстік-солтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Симоновка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Симоновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,6 км; солтүстікке қарай 2,5 км; солтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстік батысқа қарай 9 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км. |- | 7 || 1-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Сокологоровка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; Ставрополка қорғаны, көне темір дәуірі; Ставрополка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ставрополка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Сокологоровка]] ауылынан солтүстікке қарай 1,3 км; солтүстікке қарай 1,4 км; солтүстікке қарай 2,2 км; [[Ставрополка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 7,5 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 6,25 км; солтүстікке қарай 4 км; ауылдың батыс жақ шеті; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 4 км. |- | 8 || 2-ші Теңдік қорымы, қола дәуірі; 2-ші Теңдік қонысы, қола дәуірі; 1-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 2-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 4-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 5-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; Қара қорған қорғаны, көне темір дәуірі; Қара мола қорымы, орта ғасыр; 1-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Чистополье қорымы, орта ғасыр; Чистополье ауылы жанындағы қорғандар, орта ғасыр; Яновка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,7 км; Урожайное ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,85 км; солтүстік батысқа қарай; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығыс-шығысқа қарай 1,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 6,5 км; [[Құйған (Солтүстік Қазақстан облысы)|Құйған]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,5 км; [[Чернозубовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чернозубовка]] ауылының батыс жақ шеті; ауылдан оңтүстікке қарай 1 км; [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км. |} == Есіл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || [[Құлсары батыр кесенесі |Құлсары батыр жерленген жер]], ХІХ ғасырдың 2-ші жартысы ||[[Сурет:Құлсары батыр кесенесі.jpg|thumb|right|150px|]] || киелі нысан || [[Бұлақ (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бұлақ]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Амангелді қонысы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қонысы, қола дәуірі; Жаңабай қорымы, көне темір дәуірі; Ильинка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Ильинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Ильинка қонысы, қола дәуірі; 2-ші Калиновка қорымы, қола дәуірі; Қарабұлақ қорғаны, көне темір дәуірі; Қаратал қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Қаратал қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Луговое қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Мектеп қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Мектеп қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Амангелді (Амангелді ауылдық округі)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 0,2 км; [[Николаевка (Есіл ауданы)|Николаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; шығысқа қарай 2,5 км; [[Ильинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ильинка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,5 км; солтүстікке қарай 1 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; [[Калиновка (Есіл ауданы)|Калиновка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; Николаевка ауылынан шығысқа қарай 2,8 км; [[Қаратал (Есіл ауданы)|Қаратал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Луговое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Луговое]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,7 км; Мектеп ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 3 || Николаевка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Николаевка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; Петровка табыну орны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 3-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 4-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 5-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 1-ші Петровка қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Покровка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Сухая Ляга қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Николаевка ауылынан шығысқа қарай 0,1 км; солтүстік шығықа қарай 7,2 км; шығысқа қарай 0,3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; [[Петровка (Есіл ауданы)|Петровка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 3,9 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,8 км; солтүстік батысқа 1,5 км; солтүстік батысқа 3 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 4 || 1-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Өрнек қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Өрнек тұрағы, неолит дәуірі; Өрнек қорымы, қола дәуірі; 1-ші Явленка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Амангелді ауылынан оңтүстікке қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; [[Өрнек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Өрнек]] ауылы солтүстік қарай; оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Явленка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км. |} == Жамбыл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Көпес Боярскийдің үйі, ХХ ғасырдың басы; [[Иван Шуховтың мұражай үйі |Жазушы И. Шуховтың үйі]], 1947 жыл; Жазушы И. Шуховтың бюсті, 2006 жыл; Пресновская бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.В. Вашутинның қабірі, 1983 жыл ||[[Сурет:И. Шуховтың мұражай үйі.jpg|thumb|right|150px|<small>И. Шуховтың мұражай үйі.</small>]] || қала құрылысы және сәулет/монументтік өнер құрылысы || [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. |- | 2 || [[Сәбит Мұқановтың мұражай үйі|Жазушы С. Мұқановтың үйі]], ХХ ғасырдың 20-30 жылдары тұрған ||[[Сурет:С. Мұқановтың мұражай үйі (СҚ облысы).jpg|thumb|right|200px|]] || қала құрылысы және сәулет || [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. |- | 3 || Кабанья бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Қабан (ауыл)|Қабан]] ауылы. |- | 4 || Пресноизбный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Екатериновка (Жамбыл ауданы)|Екатериновка]] ауылы. |- | 5 || Кладбинский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Кладбинка]] ауылы. |- | 6 || Болотноколодезный бекінісі,1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылы. |- | 7 || Пресный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Пресноредуть]] ауылы. |- | 8 || Сенжарский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Сеңжар ]] ауылы. |- | 9 || 1-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; Байтоғай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Қарақамыс (Жамбыл ауданы)|Қарақамыс]] ауылынан оңтүстікке қарай 7 км ; оңтүстікке қарай 7 км; солтүстік батысқа қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,5 км. |- | 10 || Балтабек қорымы, көне темір дәуірі; Новорыбинка қорғаны, көне темір дәуірі; Островка қорғаны, көне темір дәуірі; Саркөл қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Суаткөл қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Октябрь ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; бұрынғы Островка ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2 км; [[Озёрное (Жамбыл ауданы)|Озерное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 8 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,8 км. |- | 11 || Доғалақ қорымы, көне темір дәуірі; Қорғызбай қорымы, орта ғасыр; Шағрай қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Украинское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Украинское]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 11 км; оңтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай11 км . |- | 12 || Кеңесоба қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Толыбай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Увал қорымы, қола дәуірі; 2-ші Увал қорымы, көне темір дәуірі; Усердное қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Суаткөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Суаткөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Нұрымбет]] ауылынан оңтүстікке қарай 4 км; [[Макарьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Макарьевка]] ауылынан батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; бұрынғы Усердное ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 13 || 1-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр, ХХ ғасыр; Сорбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Майбалық (Жамбыл ауданы)|Майбалық]] ауылынан шығысқа қарай 0,3 км; батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 10 км. |- | 14 || Ұлпанның жерленген жері, 1827-1878 жылдар|| || киелі нысан || [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. |} == Қызылжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Гагарий бекінісі, 1752 жыл; Кривозерный бекінісі, 1752 жыл; Скопин бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Вознесенка (Куйбышев ауылдық округі)|Вознесенка]] ауылы; [[Кривоозёрка|Кривоозерка]] ауылы; бұрынғы Қызыл Маяк ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.П. Дрягиннің қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.В. Дудконың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Архангельское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Архангельское]] ауылы; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылы. |- | 3 || Березов қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 5-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 2-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі, көне темір дәуірі; 3-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Вагулино тұрағы, неолит және қола дәуірі; 2-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 3-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 4-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 5-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Петропавл]] қаласынан оңтүстік батысқа қарай 17 км; [[Бәйтерек (Қызылжар ауданы)|Бәйтерек]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,4 км; [[Боголюбово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Боголюбово]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік-оңтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Вагулино]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; солтүстік шығысқа қарай 4,4 км. |- | 4 || Долматов қалашығы (Ак-Ирий), көне темір дәуірі; Затон қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Затон қонысы, қола дәуірі; Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; Лебяжье (1-ші Соколовка) қорымы, көне темір дәуірі; Новоникольское қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 3-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 2-ші Новоникольское тұрағы, неолит дәуірі; Полковниково қорғаны, көне темір дәуірі; Рассвет қорғаны, көне темір дәуірі; Семипалатное қонысы, қола дәуірі; Семипалатное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Соколовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Соколовка қонысы, қола дәуірі; Учхоз қорғаны, көне темір дәуірі; Чалково қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Долматово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Долматов]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Затон (Солтүстік Қазақстан облысы)|Затон]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Учхоз кентінен 0,1 км; Красная Горка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; Приишимка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; Бұрынғы Горбуновка ауылынан батысқа қарай 0,5 км; [[Новоникольское (Новоникольский ауылдық округі)|Новоникольское]] ауылынан батысқа қарай 6 км; Петропавл қаласынан оңтүстікке қарай 50 км; Новоникольское ауылынан солтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 1 км; Вагулино ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; [[Семипалатное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; солтүстікке қарай 1,5 км; [[Большая Малышка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; Бұрынғы Учхоз кентінен оңтүстікке қарай 2 км; [[Новоалександровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоалександровка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км. |} == Мағжан Жұмабаев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Лебяжье бекінісі, 1752 жыл; Полуденная бекінісі, 1752 жыл; Ганькин бекінісі, 1752 жыл; Медвежий бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Лебяжье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Лебяжье]] ауылы; [[Полудино]] ауылы; [[Ганькино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ганькино]] ауылы; [[Медвежка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Медвежка]] ауылы; |- | 2 || М. Жұмабаевтың бюсті, 2000 жыл; М. Жұмабаевтың ескерткіші, 1993 жыл; Баян батырдың бюсті, 2006 жыл|| [[Сурет:127116442033 place.jpg|thumb|right|150px|<small>М. Жұмабаевтың ескерткіші</small>]] || монументтік өнер құрылысы || [[Булаев]] қаласы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.М. Сусолдың қабірі, 1982 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Ю. Ишхановтың қабірі,1982 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || [[Молодогвардейское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Молодогвардейское]] ауылы. |- | 4 || М. Жұмабаевтың ескерткіші, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сарытомар]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.К. Миллердің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Д.А. Лещенконың қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Ю. Орловтың қабірі, 1987 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.И. Бунковскийдің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Я. Гертердің қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысыҰяшық мәтіні || [[Гаврино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаврино]] ауылы; [[Надёжка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Надежка]] ауылы; [[Ұзынкөл (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Ұзынкөл]] ауылы; [[Чистовское]] ауылы; [[Чистое (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Чистое]] ауылы. |- | 6 || Полудино қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Полудино]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,3 км. |} == Мамлют ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- |1 || Становая бекінісі, 1752 жыл; Дубровный бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.Н. Осначтың қабірі,1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.С. Құсайыновтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.В. Петрушинның қабірі, 1983 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Становое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Становое]] ауылы; [[Дубровное (Мамлют ауданы)|Дубровное]] ауылы; [[Мамлют]] қаласы; [[Бексейіт]] ауылы, [[Белое (Мамлют ауданы)|Белое]] ауылы. |- | 2 || 3-ші Мамлютка қорғаны, көне темір дәуірі; Меңгесер қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Мамлют қаласынан солтүстікке қарай; [[Менгесер|Меңгесер]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |} == Тайынша ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Аққұдық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Аққұдық тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Тайынша ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 6 км. |- | 2 || 1-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Амандық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қарасу қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қарасу қонысы, қола дәуірі; 1-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Литжан қорымы, қола дәуірі; 1-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Сексенбайсор қорымы, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Амандық (ауыл)|Амандық]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 12 км; оңтүстік батысқа қарай 12,2 км; оңтүстік батысқа қарай 11,8 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 13,2 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 11,2 км; батысқа қарай 5,5 км; батысқа қарай 5,2 км; батысқа қарай 5 км; батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,7 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; батысқа қарай 4,4 км. |- | 3 || Бірлік тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 2-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 3-ші Берлиновка тұрағы, кейінгі неолит, қола дәуірі; 4-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 5-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 6-шы Берлиновка тұрағы, неолит; 7-ші Берлиновка тұрағы, неолит || || археология ескерткіші || бұрынғы Бірлік ауылынан солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстікке қарай 1 км; ауылынан оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 1,2 км. |- | 4 || 1-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Виноградовка тұрағы, мезолит, неолит; 7-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 8-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 9-шы Виноградовка тұрағы, қола дәуірі; 10-шы Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 11-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 12-ші Виноградовка тұрағы, ерте неолит және қола дәуірі; 13-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 14-ші Виноградовка тұрағы, неолит, мезолит; 15-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі || || археология ескерткіші || [[Виноградовка (Тайынша ауданы)|Виноградовка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 3,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,7 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км. |- | 5 || 2-ші Золоторунное қорымы, орта ғасыр; 3-ші Золоторунное қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Золоторунное қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Ынталы қорғаны, көне темір дәуірі; || || археология ескерткіші || [[Золоторунное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; шығысқа қарай 7,5 км; шығысқа қарай 7,5 км; бұрынғы Ынталы ауылынан солтүстікке қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Московка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрьское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 3-ші Рощинское тұрағы, энеолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Московка ауылынан солтүстікке қарай 0,7 км; [[Октябрьское (Рощин ауылдық округі)|Октябрьское]] ауылынан оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Рощинское]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км. |- | 7 || 1-ші Рощинское қонысы, неолит, энеолит, көне темір дәуірі; 1-ші Шағалалы қонысы, қола дәуірі; Теңдік қонысы, неолит дәуірі; 2-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Рощинское ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Линеевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылының шығыс жақ шетінде; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 4 км; батысқа қарай 2,3 км; [[Тихоокеанское]] ауылынан оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 5,9 км. |- | 8 || 4-ші Шұңқыркөл қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 2-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 3-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Шұңқыркөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Шұңқыркөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 0,7 км; батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |} == Тимирязев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қайран қорғаны, көне темір дәуірі || Ұяшық мәтіні || археология ескерткіші || [[Жарқын (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жарқын]] ауылынан оңтүстікке қарай 8 км. |} == Уәлиханов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Бабеке қорғаны, көне темір дәуірі; Жуантөбе қорымы, көне темір дәуірі, ХХ ғасыр; 1-ші Жуантөбе тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қазанқап қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қазанқап қорымы, орта ғасыр; 8-ші Қазанқап қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қазанқап тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Бабеке ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; бұрынғы Жуантөбе ауылынан солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 3 км; бұрынғы Қазанғап ауылынан батысқа қарай 0,4 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,9 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,4 км. |- | 2 || Қарасу қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарасу қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Көксеңгісор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Золотая Нива (Уәлиханов ауданы)|Золотая Нива]] ауылынан шығысқа қарай 5,2 км; шығысқа қарай 5,3 км; бұрынғы Баянбай ауылынан оңтүстікке қарай 1,7 км; солтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,4 км; оңтүстікке қарай 1,6 км. |- | 3 || Комсомольское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Комсомольское қорғаны, қоладәуірі; 2-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; Қызөзен қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 6-шы Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Төбе қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Уәлиханов ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 10,7 км; шығысқа қарай 1,5 км; шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 4,4 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 4,7 км; оңтүстікке қарай 7 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 17 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 5,7 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 8,5 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстік шығысқа қарай қарай 2 км. |- | 4 || 2-ші Саға тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Талдысай қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Теке қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Теке қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Теке қорғаны, қола дәуірі || || археология ескерткіші || бұрынғы Қазанғап ауылынан солтүстік батысқа қарай 10,5 км; [[Қаратерек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қаратерек]] ауылынан батысқа қарай 9,5 км; [[Көбенсай]] ауылынан шығысқа қарай 8 км; Тілеусай ауылынан батысқа қарай 2,7 км; бұрынғы Саға ауылынан шығысқа қарай 0,7 км. |} == Шал ақын ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Шал ақынның бюсті, 2007 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сергеев]] қаласы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.М. Рыжковтың қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Меней]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Поданевтің қабірі, 1981 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Неждановка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Неждановка]] ауылы. |- | 4 || Афанасьевка қорымы, қола дәуірі; Бағанаты қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі; 2-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Бағанаты қорымы, қола дәуірі; Байқара қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, көне және кейінгі орта ғасыр; Байқызыл қорғаны, көне темір дәуірі; Бектеңіз қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; 1-ші Бұрлық қорымы, қола дәуірі; 2-ші Бұрлық қорымы, орта ғасыр; Графские развалины қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Двойники қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Афанасьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Афанасьевка]] ауылынан батысқа Қарай 1,4 км; [[Бағанаты]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 3,5 км; [[Социал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; Афанасьевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Социал ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,6 км; Афанасьевка ауылынан батысқа қарай 6 км; [[Двойники]] ауылынан батысқа қарай 5 км. |- | 5 || 1-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 3,1 км; солтүстік батысқа қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Коноваловка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Коноваловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Коноваловка]] ауылынан солтүстікке қарай 0,6 км; солтүстікке қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |- | 7 || Крещенка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Крещенка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 5-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Крещенка қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Крещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Крещенка]] ауылынан солтүстікке қарай 2 км; шығысқа қарай 0,5 км; шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; ауылдың фермасынан солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 8 || 1-ші Куприяновка қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Куприяновка (Шал ақын ауданы)|Куприяновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 9 || Ленино тұрағы, неолит дәуірі; Моңғол зираты қорғаны, көне темір дәуірі; Октябрь қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 1-ші Рясинка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ысқақ Ыбыраев ауылы|Ысқақ Ыбыраев]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км; [[Арай (Солтүстік Қазақстан облысы)|Арай]] ауылынан батысқа қарай 7 км; [[Ұзынжар]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстікке қарай 2,5 км; [[Рясинка (ауыл)|Рясинка]] ауылынан солтүстікке қарай 2,4 км. |- | 10 || Сергеевка қонысы, көне қола дәуірі; 1-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Сергеевка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сергеевка қорғаны (Байқара қорымы), көне темір дәуірі; 6-шы Сергеевка қорғаны (Байқарақорымы), көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || Сергеев су торабынан солтүстікке қарай 0,35 км; Сергеев қаласынан 3 км; [[Қаратал (Шал ақын ауданы)|Қаратал]] ауылынан солтүстікке қарай 4,2 км; солтүстікке қарай 3,6 км; батысқа қарай 1,1 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 3 км. |- | 11 || 1-ші Социал қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Социал қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ступинка қорғаны, көне темір дәуірі; Сухой қорғаны, көне темір дәуірі; Ұлыбай қорымы, қола және көне темір дәуірі; Чудаскай қорғаны, көне темір дәуір; Шолақ қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Социал ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Ұзынжар ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; Двойники ауылынан батысқа қарай 5 км; Октябрьское ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; Ысқақ Ыбыраев ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км. |} == Петропавл қаласы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Реалдық училищенің өндірістік үй-жайы, 1903 жыл; Реалдық училищенің қызметтік ғимараты, 1903 жыл; Қалалық училище, ХХ ғасырдың басы; Реалдық училище, 1903 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || В. Булавский атындағы көше, 2Б, 6А, 2, 6. |- | 2 || Романов училищесі, 1913-1915 жылдар; Көпес клубы, 1906 жыл|| || қала құрылысы және сәулет ||Театральная көшесі, 42, 38. |- | 3 || Сауда үйі, 1915-1916 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Евгений Брусиловский атындағы көше, 22. |- | 4 || Тегеурінді су мұнарасы, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Амангелді көшесі, 147. |- | 5 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Шамсутдиновтың сауда үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың дүкені, XIX ғасырдың аяғы; Коммерсант Аркельдің үйі, 1891 жыл; Көпес Турлаповтың үйі, XX ғасырдың басы; Әкімшілік ғимарат, ХХ ғасырдың 30-шы жылдары; Көпес Черемисиновтың үйі, 1895 жыл; Көпес Шафеевтің үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Шафеевтің дүкені, XIX ғасырдың аяғы; В.И. Ленин атындағы № 1 мектеп, 1935-1938 жылдар; Костел ғимараты, ксендз үйі, ХХ ғасырдың басы; Көпес Чукановтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Сауда үйінің ғимараты, 1911-1915 жылдар; Көпес Казанцевтің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Казанцевтің дүкені, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес үйі, ХХ ғасырдың басы|| || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Конституциясы көшесі, 18, 17, 44, 46, 48, 52, 13, 10, 24, 22, 39, 43, 43А, 20, 12, 2, 4, 31. |- | 6 || Муратовтың диірмені, 1904-1905 жылдар; Муратовтың диірмен қоймалары, 1904-1905 жылдар|| || қала құрылысы және сәулет || Интернациональная көшесі, 63. |- | 7 || Дін-Мұхаммад мешіті, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || С. Мұқанов көшесі, 34. |- | 8 || Мешіт, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Энергетиктер мәдениет үйі, 1956 жыл (қазіргі [[С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры]]); Мердігер Малаховтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Измайловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы ||[[Сурет:С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.jpg|thumb|right|150px|<small>С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.</small>]] || қала құрылысы және сәулет || Жамбыл атындағы көше, 160, 185, 184, 166. |- | 9 || Локомотив депосы, 1892-1896 жылдар; Теміржол вокзалы, 1894 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Н.А. Ахременко көшесі, 81, 47. |- | 10 || Мемлекеттік банк, ХХ ғасырдың басы; Алғашқы электр станциясының ғимараты, XIX ғасырдың аяғы|| || қала құрылысы және сәулет || Советская көшесі, 34, 37. |- | 11 || Теміржолшылар мәдениет үйі, 1931 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Қаныш Сәтбаев атындағы көше, 37. |- | 12 || Тұрғын үй, 1946 жыл; Тұрғын үй, 1946 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Астана көшесі, 22, 24. |- | 13 || М.В. Ломоносов атындағы № 21 орта мектеп, 1956 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Тоқсан би көшесі, 102. |- | 14 || Әйелдер гимназиясы, 1864 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Вознесенская көшесі, 42. |- | 15 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Баженовтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Парковая көшесі, 132, 134. |- | 16 || Всех Святых шіркеуі, 1894 жыл; Көпес Хлебниковтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Ыбырай Алтынсарин атындағы көше, 271, 197. |- | 17 || Покров шіркеуі, 1813 жыл; Көпес Дмитриевтің үйі, 1907 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || Коминтерн көшесі, 97, 96. |- | 18 || Суайдағыш, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Б.П. Ущев көшесі, 2. |- | 19 || Көпес Поляковтың диірмені, 1905-1907 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Мир өтпе жолы, 18. |- | 20 || Көпес Шулеповтың үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || Володаровский көшесі, 38. |- | 21 || Мердігер Пироговтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Керуен сарайы, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Евней Бөкетов атындағы көше, 12, 1. |- | 22 || Көпес Мухамедьяровтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Казахстанская правда көшесі, 94. |- | 23 || "Бр. Овсянниковы и Ганшин" көпес дүкені, ХХ ғасырдың басы; Көпес Мазаевтің диірмені, 1913 жыл; Қоныс аударушылар пункті, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Смолиннің үйі, 1874 жыл; Көпес Казанцевтің мейрамханасы, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Светлинскийдің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Назаровтың моншасы, ХХ ғасырдың басы; Полиция учаскесі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; "Новый свет" кинотеатры 1909 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || Пушкин көшесі, 61; Егемен Қазақстан көшесі, 16; Универсальная көшесі, 3; Пушкин көшесі, 73; Рижская көшесі, 14; Абай көшесі, 16; Рижская көшесі, 6; Пушкин көшесі, 63; Казахстанская правда көшесі, 73, |- | 24 || Қалалық мәдениет және демалыс саябағы (бұрынғы қалалық бақ) || || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы. |- | 25 || Петропавл бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Оқшаулағыш материалдар зауытының аумағы. |- | 26 || Ж. Жабаевтың бюсті, 1975 жыл; С. Мұқановтың бюсті, 1990 жыл; Ш. Уәлихановтың бюсті, 1975 жыл; К. Сүтішевтің бюсті, 1975 жыл; В. Шаталовтың бюсті, 1979 жыл; А. Пушкинның бюсті, 1999 жыл; Ғ. Мүсіреповтің бюсті, 2002 жыл; М. Қозыбаевтың бюсті, 2003 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Евней Бөкетов атындағы көшелердің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, Сәбит Мұқанов атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапхана ғимаратының алдындағы сквер; Ш. Уәлиханов атындағы және Айыртау көшелерінің қиылысындағы сквер; Кәрім Сүтішев көшесі, 56; Қазақстан Конституциясы көшесі саябаққа кірер жер; 314-і атқыштар дивизиясы көшесіндегі сквер; Ғ. Мүсірепов көшесі; Пушкин және Абай көшелерінің қиылысы. |- | 28 || Ұлы Отан соғысындағы Жеңісітің 30 жылдығына арналған обелиск, 1975 жыл; Ұлы Отан соғысының "Мәңгілік алау" Жауынгерлік Даңқ мемориалы, 1979 жыл; Ұлы Отан соғысындағы Жеңіс саябағындағы обелиск, 1985 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы; Театр алаңы; Жеңіс саябағы. |- | 29 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгерлерге арналған стелла, 2002 жыл; Саяси қуғын-сүргін құрбандарына арналған монумент, 2005 жыл; Ш. Уәлиханов пен Ф. Достоевскийдің барельефі, 2005 жыл; "Абай және Пушкин" мүсіндік композициясы, 2006 жыл; "Ат үстіндегі Абылай хан" мүсіндік композициясы, 2007 жыл;|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Абай көшелерінің қиылысы; Пушкин және Кәрім Сүтішев көшелерінің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, 48; Қазақстан Конституциясы көшесі (Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті саябағының аумағында); Кәрім Сүтішев көшесі, 1А. |- | 30 || Жаппай ату орны, ХХ ғасырдың 20-30 жылдары; Большевик венгрлердің бауырластар зираты, 1918 жыл; Кеңес үкіметін орнату үшін күресушілердің бауырластар зираты, 1919 жыл; Октябрь алаңындағы бауырластар қабірлері, 1918 – 1921 жылдар; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 1 қабірі, 1943 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 2 қабірі, 1943 жыл; Генерал М. Шмыровтың қабірі, 1941 жыл; Жазушы Б. Петровтың қабірі, 1971 жыл; Кеңес Одағының Батыры А. Матвеевтің қабірі, 1972 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 мұсылман жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 мұсылман жауынгерлерге); Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С. Морожниковтың қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Е.Ш. Гориевтің қабірі, 1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.В. Горловтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер И.И. Клепальскийдің қабірі, 1986 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.А. Бутаковтың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || Бесінші лог (ескерткіш тас); Петропавл-Көкшетау темір жолының жолайрығы; Жамбыл атындағы көшесі, көне зират; Театр алаңы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі әуежай жақтағы зират; ескі әуежай жақтағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират. |- | 31 ||Ақ-Тау қалашығы, көне темір дәуірі; "Солнечный" қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; "Новопавловка" қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,5 км; Солнечный кентінің шетінде орналасқан; Бұрынғы Новопавловка ауылынан оңтүстікке қарай 2 км. |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстанның тарих және мәдениет ескерткіштері}} [[Санат:Қазақстан ғимараттары мен құрылыстары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының тарихи орындары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы]] hg4qviq5rudys62yg25bhth3qi3yxdr 3404423 3404421 2024-11-24T06:48:21Z Салиха 17167 /* Жамбыл ауданы */ 3404423 wikitext text/x-wiki Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің 2020 жылғы 12 мамырдағы № 111 қаулысымен бекітілген.<ref>Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы[https://law.gov.kz/client/#!/doc/142763/kaz]</ref> == Айыртау ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған стелла, 2001 жыл; Ақан серінің бюсті, 1992 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Саумалкөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Саумалкөл]] ауылы. |- | 2 || "Құлагер" мүсіндік композициясы, 1993 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Ақан сері ауылы|Ақан сері]] ауылы. |- | 3 || Ш. Уәлихановтың ескерткіші, 1985 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сырымбет (Солтүстік Қазақстан облысы)|Сырымбет]] ауылы (мұражай ішінде орналасқан). |- | 4 || 1-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ақанбұрлық]] ауылынан батысқа қарай 4 км; Красново ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; Ақанбұрлық ауылынан оңтүстікке қарай 1,2 км; оңтүстікке қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км. |- | 5 || 1-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Кирилловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кирилловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; [[Баян (Айыртау ауданы)|Баян]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 6 || 1-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Жарағаш қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 1, 2-ші Жарағаш қорымдары, көне темір дәуірі; 3-ші Жарағаш қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Жарағаш ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 7 || Каменный брод қорымы, көне темір дәуірі; Карловка қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Кирилловка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Каменный Брод (Солтүстік Қазақстан облысы)|Каменный Брод]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Карловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Карловка]] ауылынан шығысқа қарай 1 км; Кирилловка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,5 км; шығысқа қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 4,3 км. |- | 8 || 1-ші Красново қорымы, қола мен көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Красново (Солтүстік Қазақстан облысы)|Красново]] ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 9 || 1-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Никольское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Никольское]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 10 || Петропавловка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Петропавловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Петропавловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 11 || Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 5-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі; 6-шы Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; Жақсы Жалғызтау қонысы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; [[Жақсы Жалғызтау (ауыл)|Жақсы Жалғызтау]] ауылынан батысқа қарай 2,5 км; батысқа қарай 2,5 км; Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; шығысқа қарай 2 км. |} == Ақжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және қоғам қайраткері С. Сәдуақасовтың бюсті, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Талшық]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Айсары тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 6-шы Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 7-ші Айсары қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Айсары қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || [[Айсары (Солтүстік Қазақстан облысы)|Айсары]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,1 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 3 || 1-ші Ащысу тұрағы, мезолит-неолит; 2-ші Ащысу қыстағы, кейінгі орта ғасыр; Талшық қонысы, қола дәуірі; 1-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Талшық қорымы, қола дәуірі; 3-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Үлгілі қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || Талшық ауылынан солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,8 км; солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке 5,5 км; шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 8,9 км. |- | 4 || Қарашат қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарашат тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; оңүстікке қарай 8 км; оңтүстікке қарай 8 км. |- | 5 || Кеңащы қорымы, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Кеңащы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кеңащы]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км. |- | 6 || 1-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Байтуыс]] ауылынан шығысқа қарай 4,1 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км. |- | 7 || 1-ші Қамбайсор қорымы, орта ғасыр; 2-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 13-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 14-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі || || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан солтүстік батысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 5,2 км; солтүстік шығысқа қарай 5,7 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,6 км; шығысқа қарай 5,7 км; батысқа қарай 0,1 км; батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3,1 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 4,1 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км. |- | 8 || 1-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Қулыкөл қорғаны, орта ғасыр; 8-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 9-шы Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Жаңаауыл ауылынан батысқа қарай 4 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км; оңтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстік батысқа қарай 8 км; [[Қулыкөл (Ақжар ауданы)|Қулыкөл]] ауылынан шығысқа қарай 5,5 км. |- | 9 || 1-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Ленинградское қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан оңтүстікке қарай 5,5 км; оңтүстікке қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,8 км; солтүстік шығысқа қарай 3,8 км; шығысқа қарай 5,5 км. |} == Аққайың ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Камышлово бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Камышлово (Аққайың ауданы)|Камышлово]] ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер М.М. Ғабралиевтің қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Қызылжұлдыз (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қызыл Жұлдыз]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Г. Штейнердің қабірі,1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Рублёвка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рублевка]] ауылы. |- | 4 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Мордвиновтың қабірі, 1986 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Тюмен ]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.М. Фатеевтің қабірі,1982 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Черкасское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Черкасское]] ауылы. |- | 6 || Амангелді қорғаны, көне темір дәуірі; Бозарал қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Амангелді (Аққайың ауданы)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 6 км. |- | 7 || Кучковка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Кучковка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кучковка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км. |} == Ғабит Мүсірепов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және саяси қайраткер Е. Әуелбековтің бюсті, 2001 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Новоишим]] ауылы. |- | 2 ||Алғабас қорғаны, орта ғасыр; Ашанин қорымы, қола дәуірі; Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; Бірлік қорымы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Возвышенка қорымы, көне темір дәуірі; Гаршино тұрағы, неолит дәуірі; Гаршино ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Григорьевка қорғаны, қола дәуірі; ГРП-37 1-ші қорғаны, көне темір дәуірі; ГРП-37 2-ші қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Новосёловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоселовка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; Новоишим ауылынан оңтүстікке қарай 0,5км; [[Бірлік (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Бірлік]] ауылынан батысқа қарай 1 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; шығысқа қарай 1 км; [[Возвышенка (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Возвышенка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3,2 км; [[Гаршино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаршино]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,3 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; солтүстікке қарай 1,4 км; бұрынғы ГРП-37 солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км. |- | 3 || Дубровка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Ефимовка қазындысы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ефимовка қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Ефимовка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Жылынтау қорымы, орта ғасыр; Западный қорымы, көне темір дәуірі; Западное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,2 км; [[Ефимовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ефимовка]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,7 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 2,8 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,8 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км; оңтүстік шығысқа қарай; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 8,4 км; [[Тоқсан би ауылы|Тоқсан би]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 4 || 1-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; Қоңырсу тұрағы, неолит дәуірі; Қоңырсу қорымы, көне темір дәуірі; Мұққыр қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Неженка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Неженка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Неженка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Новоселовка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Новоселовка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Ковыльное (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ковыльное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4,6 км; солтүстік шығысқа қарай 1,8 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 3,1 км; [[Қоңырсу (ауыл)|Қоңырсу]] ауылынан батысқа қарай 2,7 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 5 км; [[Мұқыр (Солтүстік Қазақстан облысы)|Мұқыр]] ауылынан батысқа қарай 1,5 км; [[Нежинка]] ауылынан батысқа қарай 0,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; Новоселовка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 6,8 км. |- | 5 || 1-ші Пески қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Пески қорымы, көне темір дәуірі; Приишим қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі; 1-ші Привольное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; Привольное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі; Рузаевка тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Рухловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Пески (Солтүстік Қазақстан облысы)|Пески]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай; оңтүстікке қарай; Нежинка ауылынан солтүстікке қарай 3 км; [[Привольное (Новосел ауылдық округі)|Привольное]] ауылынан батысқа қарай 2,85 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,3 км; оңтүстікке қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,7 км; батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 2,3 км. |- | 6 || 1-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Рыбинка қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Рыбинка қорымы, қола дәуірі; Симоновка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 4-ші Симоновка қорымы, орта ғасыр; 5-ші Симоновка тұрағы, қола дәуірі; 6-шы Симоновка қорымы, қола дәуірі; 7-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 8-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі; 9-шы Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Рыбинка ауылынан шығысқа қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; оңтүстікке қарай 2 км; солтүстік-солтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Симоновка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Симоновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,6 км; солтүстікке қарай 2,5 км; солтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстік батысқа қарай 9 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км. |- | 7 || 1-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Сокологоровка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; Ставрополка қорғаны, көне темір дәуірі; Ставрополка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ставрополка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Сокологоровка]] ауылынан солтүстікке қарай 1,3 км; солтүстікке қарай 1,4 км; солтүстікке қарай 2,2 км; [[Ставрополка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 7,5 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 6,25 км; солтүстікке қарай 4 км; ауылдың батыс жақ шеті; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 4 км. |- | 8 || 2-ші Теңдік қорымы, қола дәуірі; 2-ші Теңдік қонысы, қола дәуірі; 1-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 2-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 4-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 5-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; Қара қорған қорғаны, көне темір дәуірі; Қара мола қорымы, орта ғасыр; 1-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Чистополье қорымы, орта ғасыр; Чистополье ауылы жанындағы қорғандар, орта ғасыр; Яновка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,7 км; Урожайное ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,85 км; солтүстік батысқа қарай; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығыс-шығысқа қарай 1,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 6,5 км; [[Құйған (Солтүстік Қазақстан облысы)|Құйған]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,5 км; [[Чернозубовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чернозубовка]] ауылының батыс жақ шеті; ауылдан оңтүстікке қарай 1 км; [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км. |} == Есіл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || [[Құлсары батыр кесенесі |Құлсары батыр жерленген жер]], ХІХ ғасырдың 2-ші жартысы ||[[Сурет:Құлсары батыр кесенесі.jpg|thumb|right|150px|]] || киелі нысан || [[Бұлақ (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бұлақ]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Амангелді қонысы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қонысы, қола дәуірі; Жаңабай қорымы, көне темір дәуірі; Ильинка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Ильинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Ильинка қонысы, қола дәуірі; 2-ші Калиновка қорымы, қола дәуірі; Қарабұлақ қорғаны, көне темір дәуірі; Қаратал қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Қаратал қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Луговое қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Мектеп қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Мектеп қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Амангелді (Амангелді ауылдық округі)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 0,2 км; [[Николаевка (Есіл ауданы)|Николаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; шығысқа қарай 2,5 км; [[Ильинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ильинка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,5 км; солтүстікке қарай 1 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; [[Калиновка (Есіл ауданы)|Калиновка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; Николаевка ауылынан шығысқа қарай 2,8 км; [[Қаратал (Есіл ауданы)|Қаратал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Луговое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Луговое]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,7 км; Мектеп ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 3 || Николаевка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Николаевка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; Петровка табыну орны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 3-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 4-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 5-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 1-ші Петровка қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Покровка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Сухая Ляга қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Николаевка ауылынан шығысқа қарай 0,1 км; солтүстік шығықа қарай 7,2 км; шығысқа қарай 0,3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; [[Петровка (Есіл ауданы)|Петровка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 3,9 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,8 км; солтүстік батысқа 1,5 км; солтүстік батысқа 3 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 4 || 1-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Өрнек қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Өрнек тұрағы, неолит дәуірі; Өрнек қорымы, қола дәуірі; 1-ші Явленка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Амангелді ауылынан оңтүстікке қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; [[Өрнек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Өрнек]] ауылы солтүстік қарай; оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Явленка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км. |} == Жамбыл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Көпес Боярскийдің үйі, ХХ ғасырдың басы; [[Иван Шуховтың мұражай үйі |Жазушы И. Шуховтың үйі]], 1947 жыл; Жазушы И. Шуховтың бюсті, 2006 жыл; Пресновская бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.В. Вашутинның қабірі, 1983 жыл ||[[Сурет:И. Шуховтың мұражай үйі.jpg|thumb|right|150px|<small>И. Шуховтың мұражай үйі.</small>]] || қала құрылысы және сәулет/монументтік өнер құрылысы || [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. |- | 2 || [[Сәбит Мұқановтың мұражай үйі|Жазушы С. Мұқановтың үйі]], ХХ ғасырдың 20-30 жылдары тұрған ||[[Сурет:С. Мұқановтың мұражай үйі (СҚ облысы).jpg|thumb|right|150px|]] || қала құрылысы және сәулет || [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. |- | 3 || Кабанья бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Қабан (ауыл)|Қабан]] ауылы. |- | 4 || Пресноизбный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Екатериновка (Жамбыл ауданы)|Екатериновка]] ауылы. |- | 5 || Кладбинский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Кладбинка]] ауылы. |- | 6 || Болотноколодезный бекінісі,1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылы. |- | 7 || Пресный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Пресноредуть]] ауылы. |- | 8 || Сенжарский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Сеңжар ]] ауылы. |- | 9 || 1-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; Байтоғай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Қарақамыс (Жамбыл ауданы)|Қарақамыс]] ауылынан оңтүстікке қарай 7 км ; оңтүстікке қарай 7 км; солтүстік батысқа қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,5 км. |- | 10 || Балтабек қорымы, көне темір дәуірі; Новорыбинка қорғаны, көне темір дәуірі; Островка қорғаны, көне темір дәуірі; Саркөл қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Суаткөл қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Октябрь ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; бұрынғы Островка ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2 км; [[Озёрное (Жамбыл ауданы)|Озерное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 8 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,8 км. |- | 11 || Доғалақ қорымы, көне темір дәуірі; Қорғызбай қорымы, орта ғасыр; Шағрай қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Украинское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Украинское]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 11 км; оңтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай11 км . |- | 12 || Кеңесоба қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Толыбай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Увал қорымы, қола дәуірі; 2-ші Увал қорымы, көне темір дәуірі; Усердное қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Суаткөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Суаткөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Нұрымбет]] ауылынан оңтүстікке қарай 4 км; [[Макарьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Макарьевка]] ауылынан батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; бұрынғы Усердное ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 13 || 1-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр, ХХ ғасыр; Сорбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Майбалық (Жамбыл ауданы)|Майбалық]] ауылынан шығысқа қарай 0,3 км; батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 10 км. |- | 14 || Ұлпанның жерленген жері, 1827-1878 жылдар|| || киелі нысан || [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. |} == Қызылжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Гагарий бекінісі, 1752 жыл; Кривозерный бекінісі, 1752 жыл; Скопин бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Вознесенка (Куйбышев ауылдық округі)|Вознесенка]] ауылы; [[Кривоозёрка|Кривоозерка]] ауылы; бұрынғы Қызыл Маяк ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.П. Дрягиннің қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.В. Дудконың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Архангельское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Архангельское]] ауылы; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылы. |- | 3 || Березов қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 5-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 2-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі, көне темір дәуірі; 3-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Вагулино тұрағы, неолит және қола дәуірі; 2-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 3-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 4-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 5-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Петропавл]] қаласынан оңтүстік батысқа қарай 17 км; [[Бәйтерек (Қызылжар ауданы)|Бәйтерек]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,4 км; [[Боголюбово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Боголюбово]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік-оңтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Вагулино]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; солтүстік шығысқа қарай 4,4 км. |- | 4 || Долматов қалашығы (Ак-Ирий), көне темір дәуірі; Затон қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Затон қонысы, қола дәуірі; Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; Лебяжье (1-ші Соколовка) қорымы, көне темір дәуірі; Новоникольское қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 3-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 2-ші Новоникольское тұрағы, неолит дәуірі; Полковниково қорғаны, көне темір дәуірі; Рассвет қорғаны, көне темір дәуірі; Семипалатное қонысы, қола дәуірі; Семипалатное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Соколовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Соколовка қонысы, қола дәуірі; Учхоз қорғаны, көне темір дәуірі; Чалково қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Долматово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Долматов]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Затон (Солтүстік Қазақстан облысы)|Затон]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Учхоз кентінен 0,1 км; Красная Горка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; Приишимка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; Бұрынғы Горбуновка ауылынан батысқа қарай 0,5 км; [[Новоникольское (Новоникольский ауылдық округі)|Новоникольское]] ауылынан батысқа қарай 6 км; Петропавл қаласынан оңтүстікке қарай 50 км; Новоникольское ауылынан солтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 1 км; Вагулино ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; [[Семипалатное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; солтүстікке қарай 1,5 км; [[Большая Малышка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; Бұрынғы Учхоз кентінен оңтүстікке қарай 2 км; [[Новоалександровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоалександровка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км. |} == Мағжан Жұмабаев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Лебяжье бекінісі, 1752 жыл; Полуденная бекінісі, 1752 жыл; Ганькин бекінісі, 1752 жыл; Медвежий бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Лебяжье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Лебяжье]] ауылы; [[Полудино]] ауылы; [[Ганькино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ганькино]] ауылы; [[Медвежка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Медвежка]] ауылы; |- | 2 || М. Жұмабаевтың бюсті, 2000 жыл; М. Жұмабаевтың ескерткіші, 1993 жыл; Баян батырдың бюсті, 2006 жыл|| [[Сурет:127116442033 place.jpg|thumb|right|150px|<small>М. Жұмабаевтың ескерткіші</small>]] || монументтік өнер құрылысы || [[Булаев]] қаласы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.М. Сусолдың қабірі, 1982 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Ю. Ишхановтың қабірі,1982 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || [[Молодогвардейское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Молодогвардейское]] ауылы. |- | 4 || М. Жұмабаевтың ескерткіші, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сарытомар]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.К. Миллердің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Д.А. Лещенконың қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Ю. Орловтың қабірі, 1987 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.И. Бунковскийдің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Я. Гертердің қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысыҰяшық мәтіні || [[Гаврино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаврино]] ауылы; [[Надёжка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Надежка]] ауылы; [[Ұзынкөл (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Ұзынкөл]] ауылы; [[Чистовское]] ауылы; [[Чистое (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Чистое]] ауылы. |- | 6 || Полудино қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Полудино]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,3 км. |} == Мамлют ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- |1 || Становая бекінісі, 1752 жыл; Дубровный бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.Н. Осначтың қабірі,1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.С. Құсайыновтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.В. Петрушинның қабірі, 1983 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Становое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Становое]] ауылы; [[Дубровное (Мамлют ауданы)|Дубровное]] ауылы; [[Мамлют]] қаласы; [[Бексейіт]] ауылы, [[Белое (Мамлют ауданы)|Белое]] ауылы. |- | 2 || 3-ші Мамлютка қорғаны, көне темір дәуірі; Меңгесер қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Мамлют қаласынан солтүстікке қарай; [[Менгесер|Меңгесер]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |} == Тайынша ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Аққұдық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Аққұдық тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Тайынша ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 6 км. |- | 2 || 1-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Амандық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қарасу қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қарасу қонысы, қола дәуірі; 1-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Литжан қорымы, қола дәуірі; 1-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Сексенбайсор қорымы, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Амандық (ауыл)|Амандық]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 12 км; оңтүстік батысқа қарай 12,2 км; оңтүстік батысқа қарай 11,8 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 13,2 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 11,2 км; батысқа қарай 5,5 км; батысқа қарай 5,2 км; батысқа қарай 5 км; батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,7 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; батысқа қарай 4,4 км. |- | 3 || Бірлік тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 2-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 3-ші Берлиновка тұрағы, кейінгі неолит, қола дәуірі; 4-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 5-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 6-шы Берлиновка тұрағы, неолит; 7-ші Берлиновка тұрағы, неолит || || археология ескерткіші || бұрынғы Бірлік ауылынан солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстікке қарай 1 км; ауылынан оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 1,2 км. |- | 4 || 1-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Виноградовка тұрағы, мезолит, неолит; 7-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 8-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 9-шы Виноградовка тұрағы, қола дәуірі; 10-шы Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 11-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 12-ші Виноградовка тұрағы, ерте неолит және қола дәуірі; 13-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 14-ші Виноградовка тұрағы, неолит, мезолит; 15-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі || || археология ескерткіші || [[Виноградовка (Тайынша ауданы)|Виноградовка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 3,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,7 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км. |- | 5 || 2-ші Золоторунное қорымы, орта ғасыр; 3-ші Золоторунное қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Золоторунное қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Ынталы қорғаны, көне темір дәуірі; || || археология ескерткіші || [[Золоторунное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; шығысқа қарай 7,5 км; шығысқа қарай 7,5 км; бұрынғы Ынталы ауылынан солтүстікке қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Московка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрьское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 3-ші Рощинское тұрағы, энеолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Московка ауылынан солтүстікке қарай 0,7 км; [[Октябрьское (Рощин ауылдық округі)|Октябрьское]] ауылынан оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Рощинское]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км. |- | 7 || 1-ші Рощинское қонысы, неолит, энеолит, көне темір дәуірі; 1-ші Шағалалы қонысы, қола дәуірі; Теңдік қонысы, неолит дәуірі; 2-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Рощинское ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Линеевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылының шығыс жақ шетінде; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 4 км; батысқа қарай 2,3 км; [[Тихоокеанское]] ауылынан оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 5,9 км. |- | 8 || 4-ші Шұңқыркөл қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 2-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 3-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Шұңқыркөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Шұңқыркөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 0,7 км; батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |} == Тимирязев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қайран қорғаны, көне темір дәуірі || Ұяшық мәтіні || археология ескерткіші || [[Жарқын (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жарқын]] ауылынан оңтүстікке қарай 8 км. |} == Уәлиханов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Бабеке қорғаны, көне темір дәуірі; Жуантөбе қорымы, көне темір дәуірі, ХХ ғасыр; 1-ші Жуантөбе тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қазанқап қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қазанқап қорымы, орта ғасыр; 8-ші Қазанқап қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қазанқап тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Бабеке ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; бұрынғы Жуантөбе ауылынан солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 3 км; бұрынғы Қазанғап ауылынан батысқа қарай 0,4 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,9 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,4 км. |- | 2 || Қарасу қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарасу қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Көксеңгісор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Золотая Нива (Уәлиханов ауданы)|Золотая Нива]] ауылынан шығысқа қарай 5,2 км; шығысқа қарай 5,3 км; бұрынғы Баянбай ауылынан оңтүстікке қарай 1,7 км; солтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,4 км; оңтүстікке қарай 1,6 км. |- | 3 || Комсомольское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Комсомольское қорғаны, қоладәуірі; 2-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; Қызөзен қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 6-шы Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Төбе қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Уәлиханов ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 10,7 км; шығысқа қарай 1,5 км; шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 4,4 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 4,7 км; оңтүстікке қарай 7 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 17 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 5,7 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 8,5 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстік шығысқа қарай қарай 2 км. |- | 4 || 2-ші Саға тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Талдысай қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Теке қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Теке қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Теке қорғаны, қола дәуірі || || археология ескерткіші || бұрынғы Қазанғап ауылынан солтүстік батысқа қарай 10,5 км; [[Қаратерек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қаратерек]] ауылынан батысқа қарай 9,5 км; [[Көбенсай]] ауылынан шығысқа қарай 8 км; Тілеусай ауылынан батысқа қарай 2,7 км; бұрынғы Саға ауылынан шығысқа қарай 0,7 км. |} == Шал ақын ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Шал ақынның бюсті, 2007 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сергеев]] қаласы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.М. Рыжковтың қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Меней]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Поданевтің қабірі, 1981 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Неждановка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Неждановка]] ауылы. |- | 4 || Афанасьевка қорымы, қола дәуірі; Бағанаты қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі; 2-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Бағанаты қорымы, қола дәуірі; Байқара қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, көне және кейінгі орта ғасыр; Байқызыл қорғаны, көне темір дәуірі; Бектеңіз қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; 1-ші Бұрлық қорымы, қола дәуірі; 2-ші Бұрлық қорымы, орта ғасыр; Графские развалины қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Двойники қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Афанасьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Афанасьевка]] ауылынан батысқа Қарай 1,4 км; [[Бағанаты]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 3,5 км; [[Социал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; Афанасьевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Социал ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,6 км; Афанасьевка ауылынан батысқа қарай 6 км; [[Двойники]] ауылынан батысқа қарай 5 км. |- | 5 || 1-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 3,1 км; солтүстік батысқа қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Коноваловка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Коноваловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Коноваловка]] ауылынан солтүстікке қарай 0,6 км; солтүстікке қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |- | 7 || Крещенка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Крещенка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 5-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Крещенка қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Крещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Крещенка]] ауылынан солтүстікке қарай 2 км; шығысқа қарай 0,5 км; шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; ауылдың фермасынан солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 8 || 1-ші Куприяновка қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Куприяновка (Шал ақын ауданы)|Куприяновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 9 || Ленино тұрағы, неолит дәуірі; Моңғол зираты қорғаны, көне темір дәуірі; Октябрь қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 1-ші Рясинка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ысқақ Ыбыраев ауылы|Ысқақ Ыбыраев]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км; [[Арай (Солтүстік Қазақстан облысы)|Арай]] ауылынан батысқа қарай 7 км; [[Ұзынжар]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстікке қарай 2,5 км; [[Рясинка (ауыл)|Рясинка]] ауылынан солтүстікке қарай 2,4 км. |- | 10 || Сергеевка қонысы, көне қола дәуірі; 1-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Сергеевка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сергеевка қорғаны (Байқара қорымы), көне темір дәуірі; 6-шы Сергеевка қорғаны (Байқарақорымы), көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || Сергеев су торабынан солтүстікке қарай 0,35 км; Сергеев қаласынан 3 км; [[Қаратал (Шал ақын ауданы)|Қаратал]] ауылынан солтүстікке қарай 4,2 км; солтүстікке қарай 3,6 км; батысқа қарай 1,1 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 3 км. |- | 11 || 1-ші Социал қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Социал қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ступинка қорғаны, көне темір дәуірі; Сухой қорғаны, көне темір дәуірі; Ұлыбай қорымы, қола және көне темір дәуірі; Чудаскай қорғаны, көне темір дәуір; Шолақ қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Социал ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Ұзынжар ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; Двойники ауылынан батысқа қарай 5 км; Октябрьское ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; Ысқақ Ыбыраев ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км. |} == Петропавл қаласы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Реалдық училищенің өндірістік үй-жайы, 1903 жыл; Реалдық училищенің қызметтік ғимараты, 1903 жыл; Қалалық училище, ХХ ғасырдың басы; Реалдық училище, 1903 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || В. Булавский атындағы көше, 2Б, 6А, 2, 6. |- | 2 || Романов училищесі, 1913-1915 жылдар; Көпес клубы, 1906 жыл|| || қала құрылысы және сәулет ||Театральная көшесі, 42, 38. |- | 3 || Сауда үйі, 1915-1916 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Евгений Брусиловский атындағы көше, 22. |- | 4 || Тегеурінді су мұнарасы, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Амангелді көшесі, 147. |- | 5 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Шамсутдиновтың сауда үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың дүкені, XIX ғасырдың аяғы; Коммерсант Аркельдің үйі, 1891 жыл; Көпес Турлаповтың үйі, XX ғасырдың басы; Әкімшілік ғимарат, ХХ ғасырдың 30-шы жылдары; Көпес Черемисиновтың үйі, 1895 жыл; Көпес Шафеевтің үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Шафеевтің дүкені, XIX ғасырдың аяғы; В.И. Ленин атындағы № 1 мектеп, 1935-1938 жылдар; Костел ғимараты, ксендз үйі, ХХ ғасырдың басы; Көпес Чукановтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Сауда үйінің ғимараты, 1911-1915 жылдар; Көпес Казанцевтің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Казанцевтің дүкені, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес үйі, ХХ ғасырдың басы|| || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Конституциясы көшесі, 18, 17, 44, 46, 48, 52, 13, 10, 24, 22, 39, 43, 43А, 20, 12, 2, 4, 31. |- | 6 || Муратовтың диірмені, 1904-1905 жылдар; Муратовтың диірмен қоймалары, 1904-1905 жылдар|| || қала құрылысы және сәулет || Интернациональная көшесі, 63. |- | 7 || Дін-Мұхаммад мешіті, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || С. Мұқанов көшесі, 34. |- | 8 || Мешіт, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Энергетиктер мәдениет үйі, 1956 жыл (қазіргі [[С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры]]); Мердігер Малаховтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Измайловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы ||[[Сурет:С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.jpg|thumb|right|150px|<small>С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.</small>]] || қала құрылысы және сәулет || Жамбыл атындағы көше, 160, 185, 184, 166. |- | 9 || Локомотив депосы, 1892-1896 жылдар; Теміржол вокзалы, 1894 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Н.А. Ахременко көшесі, 81, 47. |- | 10 || Мемлекеттік банк, ХХ ғасырдың басы; Алғашқы электр станциясының ғимараты, XIX ғасырдың аяғы|| || қала құрылысы және сәулет || Советская көшесі, 34, 37. |- | 11 || Теміржолшылар мәдениет үйі, 1931 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Қаныш Сәтбаев атындағы көше, 37. |- | 12 || Тұрғын үй, 1946 жыл; Тұрғын үй, 1946 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Астана көшесі, 22, 24. |- | 13 || М.В. Ломоносов атындағы № 21 орта мектеп, 1956 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Тоқсан би көшесі, 102. |- | 14 || Әйелдер гимназиясы, 1864 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Вознесенская көшесі, 42. |- | 15 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Баженовтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Парковая көшесі, 132, 134. |- | 16 || Всех Святых шіркеуі, 1894 жыл; Көпес Хлебниковтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Ыбырай Алтынсарин атындағы көше, 271, 197. |- | 17 || Покров шіркеуі, 1813 жыл; Көпес Дмитриевтің үйі, 1907 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || Коминтерн көшесі, 97, 96. |- | 18 || Суайдағыш, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Б.П. Ущев көшесі, 2. |- | 19 || Көпес Поляковтың диірмені, 1905-1907 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Мир өтпе жолы, 18. |- | 20 || Көпес Шулеповтың үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || Володаровский көшесі, 38. |- | 21 || Мердігер Пироговтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Керуен сарайы, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Евней Бөкетов атындағы көше, 12, 1. |- | 22 || Көпес Мухамедьяровтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Казахстанская правда көшесі, 94. |- | 23 || "Бр. Овсянниковы и Ганшин" көпес дүкені, ХХ ғасырдың басы; Көпес Мазаевтің диірмені, 1913 жыл; Қоныс аударушылар пункті, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Смолиннің үйі, 1874 жыл; Көпес Казанцевтің мейрамханасы, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Светлинскийдің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Назаровтың моншасы, ХХ ғасырдың басы; Полиция учаскесі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; "Новый свет" кинотеатры 1909 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || Пушкин көшесі, 61; Егемен Қазақстан көшесі, 16; Универсальная көшесі, 3; Пушкин көшесі, 73; Рижская көшесі, 14; Абай көшесі, 16; Рижская көшесі, 6; Пушкин көшесі, 63; Казахстанская правда көшесі, 73, |- | 24 || Қалалық мәдениет және демалыс саябағы (бұрынғы қалалық бақ) || || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы. |- | 25 || Петропавл бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Оқшаулағыш материалдар зауытының аумағы. |- | 26 || Ж. Жабаевтың бюсті, 1975 жыл; С. Мұқановтың бюсті, 1990 жыл; Ш. Уәлихановтың бюсті, 1975 жыл; К. Сүтішевтің бюсті, 1975 жыл; В. Шаталовтың бюсті, 1979 жыл; А. Пушкинның бюсті, 1999 жыл; Ғ. Мүсіреповтің бюсті, 2002 жыл; М. Қозыбаевтың бюсті, 2003 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Евней Бөкетов атындағы көшелердің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, Сәбит Мұқанов атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапхана ғимаратының алдындағы сквер; Ш. Уәлиханов атындағы және Айыртау көшелерінің қиылысындағы сквер; Кәрім Сүтішев көшесі, 56; Қазақстан Конституциясы көшесі саябаққа кірер жер; 314-і атқыштар дивизиясы көшесіндегі сквер; Ғ. Мүсірепов көшесі; Пушкин және Абай көшелерінің қиылысы. |- | 28 || Ұлы Отан соғысындағы Жеңісітің 30 жылдығына арналған обелиск, 1975 жыл; Ұлы Отан соғысының "Мәңгілік алау" Жауынгерлік Даңқ мемориалы, 1979 жыл; Ұлы Отан соғысындағы Жеңіс саябағындағы обелиск, 1985 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы; Театр алаңы; Жеңіс саябағы. |- | 29 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгерлерге арналған стелла, 2002 жыл; Саяси қуғын-сүргін құрбандарына арналған монумент, 2005 жыл; Ш. Уәлиханов пен Ф. Достоевскийдің барельефі, 2005 жыл; "Абай және Пушкин" мүсіндік композициясы, 2006 жыл; "Ат үстіндегі Абылай хан" мүсіндік композициясы, 2007 жыл;|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Абай көшелерінің қиылысы; Пушкин және Кәрім Сүтішев көшелерінің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, 48; Қазақстан Конституциясы көшесі (Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті саябағының аумағында); Кәрім Сүтішев көшесі, 1А. |- | 30 || Жаппай ату орны, ХХ ғасырдың 20-30 жылдары; Большевик венгрлердің бауырластар зираты, 1918 жыл; Кеңес үкіметін орнату үшін күресушілердің бауырластар зираты, 1919 жыл; Октябрь алаңындағы бауырластар қабірлері, 1918 – 1921 жылдар; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 1 қабірі, 1943 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 2 қабірі, 1943 жыл; Генерал М. Шмыровтың қабірі, 1941 жыл; Жазушы Б. Петровтың қабірі, 1971 жыл; Кеңес Одағының Батыры А. Матвеевтің қабірі, 1972 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 мұсылман жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 мұсылман жауынгерлерге); Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С. Морожниковтың қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Е.Ш. Гориевтің қабірі, 1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.В. Горловтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер И.И. Клепальскийдің қабірі, 1986 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.А. Бутаковтың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || Бесінші лог (ескерткіш тас); Петропавл-Көкшетау темір жолының жолайрығы; Жамбыл атындағы көшесі, көне зират; Театр алаңы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі әуежай жақтағы зират; ескі әуежай жақтағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират. |- | 31 ||Ақ-Тау қалашығы, көне темір дәуірі; "Солнечный" қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; "Новопавловка" қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,5 км; Солнечный кентінің шетінде орналасқан; Бұрынғы Новопавловка ауылынан оңтүстікке қарай 2 км. |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстанның тарих және мәдениет ескерткіштері}} [[Санат:Қазақстан ғимараттары мен құрылыстары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының тарихи орындары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы]] 9mn5u1it5ykjapz8a6hdmpmx6wzehnh 3404439 3404423 2024-11-24T07:11:42Z Салиха 17167 /* Жамбыл ауданы */ 3404439 wikitext text/x-wiki Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің 2020 жылғы 12 мамырдағы № 111 қаулысымен бекітілген.<ref>Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы[https://law.gov.kz/client/#!/doc/142763/kaz]</ref> == Айыртау ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған стелла, 2001 жыл; Ақан серінің бюсті, 1992 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Саумалкөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Саумалкөл]] ауылы. |- | 2 || "Құлагер" мүсіндік композициясы, 1993 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Ақан сері ауылы|Ақан сері]] ауылы. |- | 3 || Ш. Уәлихановтың ескерткіші, 1985 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сырымбет (Солтүстік Қазақстан облысы)|Сырымбет]] ауылы (мұражай ішінде орналасқан). |- | 4 || 1-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ақанбұрлық]] ауылынан батысқа қарай 4 км; Красново ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; Ақанбұрлық ауылынан оңтүстікке қарай 1,2 км; оңтүстікке қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км. |- | 5 || 1-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Кирилловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кирилловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; [[Баян (Айыртау ауданы)|Баян]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 6 || 1-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Жарағаш қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 1, 2-ші Жарағаш қорымдары, көне темір дәуірі; 3-ші Жарағаш қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Жарағаш ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 7 || Каменный брод қорымы, көне темір дәуірі; Карловка қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Кирилловка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Каменный Брод (Солтүстік Қазақстан облысы)|Каменный Брод]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Карловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Карловка]] ауылынан шығысқа қарай 1 км; Кирилловка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,5 км; шығысқа қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 4,3 км. |- | 8 || 1-ші Красново қорымы, қола мен көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Красново (Солтүстік Қазақстан облысы)|Красново]] ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 9 || 1-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Никольское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Никольское]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 10 || Петропавловка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Петропавловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Петропавловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 11 || Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 5-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі; 6-шы Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; Жақсы Жалғызтау қонысы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; [[Жақсы Жалғызтау (ауыл)|Жақсы Жалғызтау]] ауылынан батысқа қарай 2,5 км; батысқа қарай 2,5 км; Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; шығысқа қарай 2 км. |} == Ақжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және қоғам қайраткері С. Сәдуақасовтың бюсті, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Талшық]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Айсары тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 6-шы Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 7-ші Айсары қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Айсары қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || [[Айсары (Солтүстік Қазақстан облысы)|Айсары]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,1 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 3 || 1-ші Ащысу тұрағы, мезолит-неолит; 2-ші Ащысу қыстағы, кейінгі орта ғасыр; Талшық қонысы, қола дәуірі; 1-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Талшық қорымы, қола дәуірі; 3-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Үлгілі қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || Талшық ауылынан солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,8 км; солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке 5,5 км; шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 8,9 км. |- | 4 || Қарашат қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарашат тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; оңүстікке қарай 8 км; оңтүстікке қарай 8 км. |- | 5 || Кеңащы қорымы, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Кеңащы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кеңащы]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км. |- | 6 || 1-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Байтуыс]] ауылынан шығысқа қарай 4,1 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км. |- | 7 || 1-ші Қамбайсор қорымы, орта ғасыр; 2-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 13-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 14-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі || || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан солтүстік батысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 5,2 км; солтүстік шығысқа қарай 5,7 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,6 км; шығысқа қарай 5,7 км; батысқа қарай 0,1 км; батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3,1 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 4,1 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км. |- | 8 || 1-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Қулыкөл қорғаны, орта ғасыр; 8-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 9-шы Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Жаңаауыл ауылынан батысқа қарай 4 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км; оңтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстік батысқа қарай 8 км; [[Қулыкөл (Ақжар ауданы)|Қулыкөл]] ауылынан шығысқа қарай 5,5 км. |- | 9 || 1-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Ленинградское қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан оңтүстікке қарай 5,5 км; оңтүстікке қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,8 км; солтүстік шығысқа қарай 3,8 км; шығысқа қарай 5,5 км. |} == Аққайың ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Камышлово бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Камышлово (Аққайың ауданы)|Камышлово]] ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер М.М. Ғабралиевтің қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Қызылжұлдыз (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қызыл Жұлдыз]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Г. Штейнердің қабірі,1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Рублёвка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рублевка]] ауылы. |- | 4 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Мордвиновтың қабірі, 1986 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Тюмен ]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.М. Фатеевтің қабірі,1982 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Черкасское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Черкасское]] ауылы. |- | 6 || Амангелді қорғаны, көне темір дәуірі; Бозарал қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Амангелді (Аққайың ауданы)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 6 км. |- | 7 || Кучковка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Кучковка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кучковка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км. |} == Ғабит Мүсірепов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және саяси қайраткер Е. Әуелбековтің бюсті, 2001 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Новоишим]] ауылы. |- | 2 ||Алғабас қорғаны, орта ғасыр; Ашанин қорымы, қола дәуірі; Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; Бірлік қорымы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Возвышенка қорымы, көне темір дәуірі; Гаршино тұрағы, неолит дәуірі; Гаршино ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Григорьевка қорғаны, қола дәуірі; ГРП-37 1-ші қорғаны, көне темір дәуірі; ГРП-37 2-ші қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Новосёловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоселовка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; Новоишим ауылынан оңтүстікке қарай 0,5км; [[Бірлік (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Бірлік]] ауылынан батысқа қарай 1 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; шығысқа қарай 1 км; [[Возвышенка (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Возвышенка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3,2 км; [[Гаршино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаршино]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,3 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; солтүстікке қарай 1,4 км; бұрынғы ГРП-37 солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км. |- | 3 || Дубровка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Ефимовка қазындысы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ефимовка қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Ефимовка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Жылынтау қорымы, орта ғасыр; Западный қорымы, көне темір дәуірі; Западное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,2 км; [[Ефимовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ефимовка]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,7 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 2,8 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,8 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км; оңтүстік шығысқа қарай; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 8,4 км; [[Тоқсан би ауылы|Тоқсан би]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 4 || 1-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; Қоңырсу тұрағы, неолит дәуірі; Қоңырсу қорымы, көне темір дәуірі; Мұққыр қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Неженка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Неженка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Неженка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Новоселовка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Новоселовка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Ковыльное (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ковыльное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4,6 км; солтүстік шығысқа қарай 1,8 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 3,1 км; [[Қоңырсу (ауыл)|Қоңырсу]] ауылынан батысқа қарай 2,7 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 5 км; [[Мұқыр (Солтүстік Қазақстан облысы)|Мұқыр]] ауылынан батысқа қарай 1,5 км; [[Нежинка]] ауылынан батысқа қарай 0,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; Новоселовка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 6,8 км. |- | 5 || 1-ші Пески қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Пески қорымы, көне темір дәуірі; Приишим қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі; 1-ші Привольное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; Привольное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі; Рузаевка тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Рухловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Пески (Солтүстік Қазақстан облысы)|Пески]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай; оңтүстікке қарай; Нежинка ауылынан солтүстікке қарай 3 км; [[Привольное (Новосел ауылдық округі)|Привольное]] ауылынан батысқа қарай 2,85 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,3 км; оңтүстікке қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,7 км; батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 2,3 км. |- | 6 || 1-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Рыбинка қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Рыбинка қорымы, қола дәуірі; Симоновка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 4-ші Симоновка қорымы, орта ғасыр; 5-ші Симоновка тұрағы, қола дәуірі; 6-шы Симоновка қорымы, қола дәуірі; 7-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 8-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі; 9-шы Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Рыбинка ауылынан шығысқа қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; оңтүстікке қарай 2 км; солтүстік-солтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Симоновка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Симоновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,6 км; солтүстікке қарай 2,5 км; солтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстік батысқа қарай 9 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км. |- | 7 || 1-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Сокологоровка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; Ставрополка қорғаны, көне темір дәуірі; Ставрополка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ставрополка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Сокологоровка]] ауылынан солтүстікке қарай 1,3 км; солтүстікке қарай 1,4 км; солтүстікке қарай 2,2 км; [[Ставрополка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 7,5 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 6,25 км; солтүстікке қарай 4 км; ауылдың батыс жақ шеті; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 4 км. |- | 8 || 2-ші Теңдік қорымы, қола дәуірі; 2-ші Теңдік қонысы, қола дәуірі; 1-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 2-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 4-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 5-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; Қара қорған қорғаны, көне темір дәуірі; Қара мола қорымы, орта ғасыр; 1-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Чистополье қорымы, орта ғасыр; Чистополье ауылы жанындағы қорғандар, орта ғасыр; Яновка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,7 км; Урожайное ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,85 км; солтүстік батысқа қарай; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығыс-шығысқа қарай 1,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 6,5 км; [[Құйған (Солтүстік Қазақстан облысы)|Құйған]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,5 км; [[Чернозубовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чернозубовка]] ауылының батыс жақ шеті; ауылдан оңтүстікке қарай 1 км; [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км. |} == Есіл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || [[Құлсары батыр кесенесі |Құлсары батыр жерленген жер]], ХІХ ғасырдың 2-ші жартысы ||[[Сурет:Құлсары батыр кесенесі.jpg|thumb|right|150px|]] || киелі нысан || [[Бұлақ (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бұлақ]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Амангелді қонысы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қонысы, қола дәуірі; Жаңабай қорымы, көне темір дәуірі; Ильинка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Ильинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Ильинка қонысы, қола дәуірі; 2-ші Калиновка қорымы, қола дәуірі; Қарабұлақ қорғаны, көне темір дәуірі; Қаратал қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Қаратал қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Луговое қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Мектеп қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Мектеп қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Амангелді (Амангелді ауылдық округі)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 0,2 км; [[Николаевка (Есіл ауданы)|Николаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; шығысқа қарай 2,5 км; [[Ильинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ильинка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,5 км; солтүстікке қарай 1 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; [[Калиновка (Есіл ауданы)|Калиновка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; Николаевка ауылынан шығысқа қарай 2,8 км; [[Қаратал (Есіл ауданы)|Қаратал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Луговое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Луговое]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,7 км; Мектеп ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 3 || Николаевка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Николаевка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; Петровка табыну орны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 3-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 4-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 5-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 1-ші Петровка қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Покровка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Сухая Ляга қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Николаевка ауылынан шығысқа қарай 0,1 км; солтүстік шығықа қарай 7,2 км; шығысқа қарай 0,3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; [[Петровка (Есіл ауданы)|Петровка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 3,9 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,8 км; солтүстік батысқа 1,5 км; солтүстік батысқа 3 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 4 || 1-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Өрнек қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Өрнек тұрағы, неолит дәуірі; Өрнек қорымы, қола дәуірі; 1-ші Явленка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Амангелді ауылынан оңтүстікке қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; [[Өрнек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Өрнек]] ауылы солтүстік қарай; оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Явленка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км. |} == Жамбыл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Көпес Боярскийдің үйі, ХХ ғасырдың басы; [[Иван Шуховтың мұражай үйі |Жазушы И. Шуховтың үйі]], 1947 жыл; Жазушы И. Шуховтың бюсті, 2006 жыл; Пресновская бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.В. Вашутинның қабірі, 1983 жыл ||[[Сурет:И. Шуховтың мұражай үйі.jpg|thumb|right|150px|<small>И. Шуховтың мұражай үйі.</small>]] || қала құрылысы және сәулет/монументтік өнер құрылысы || [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. |- | 2 || [[Сәбит Мұқановтың мұражай үйі|Жазушы С. Мұқановтың үйі]], ХХ ғасырдың 20-30 жылдары тұрған ||[[Сурет:С. Мұқановтың мұражай үйі (СҚ облысы).jpg|thumb|right|150px|]] || қала құрылысы және сәулет || [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. |- | 3 || Кабанья бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Қабан (ауыл)|Қабан]] ауылы. |- | 4 || Пресноизбный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Екатериновка (Жамбыл ауданы)|Екатериновка]] ауылы. |- | 5 || Кладбинский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Кладбинка]] ауылы. |- | 6 || Болотноколодезный бекінісі,1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылы. |- | 7 || Пресный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Пресноредуть]] ауылы. |- | 8 || Сенжарский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Сеңжар ]] ауылы. |- | 9 || 1-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; Байтоғай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Қарақамыс (Жамбыл ауданы)|Қарақамыс]] ауылынан оңтүстікке қарай 7 км ; оңтүстікке қарай 7 км; солтүстік батысқа қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,5 км. |- | 10 || Балтабек қорымы, көне темір дәуірі; Новорыбинка қорғаны, көне темір дәуірі; Островка қорғаны, көне темір дәуірі; Саркөл қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Суаткөл қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Октябрь ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; бұрынғы Островка ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2 км; [[Озёрное (Жамбыл ауданы)|Озерное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 8 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,8 км. |- | 11 || Доғалақ қорымы, көне темір дәуірі; Қорғызбай қорымы, орта ғасыр; Шағрай қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Украинское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Украинское]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 11 км; оңтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай11 км . |- | 12 || Кеңесоба қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Толыбай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Увал қорымы, қола дәуірі; 2-ші Увал қорымы, көне темір дәуірі; Усердное қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Суаткөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Суаткөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Нұрымбет]] ауылынан оңтүстікке қарай 4 км; [[Макарьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Макарьевка]] ауылынан батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; бұрынғы Усердное ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 13 || 1-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр, ХХ ғасыр; Сорбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Майбалық (Жамбыл ауданы)|Майбалық]] ауылынан шығысқа қарай 0,3 км; батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 10 км. |- | 14 || Ұлпанның жерленген жері, 1827-1878 жылдар|| || киелі нысан || [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. |- | 15 || [[Ғабит Мүсіреповтің мұражай үйі]], 1992 жыл||[[Сурет:Ғ. Мүсіреповтың мұражай үйі.jpg|thumb|right|150px|<small>Ғ. Мүсіреповтың мұражай үйі.</small>]] || қала құрылыс және сәулет || [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. |} == Қызылжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Гагарий бекінісі, 1752 жыл; Кривозерный бекінісі, 1752 жыл; Скопин бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Вознесенка (Куйбышев ауылдық округі)|Вознесенка]] ауылы; [[Кривоозёрка|Кривоозерка]] ауылы; бұрынғы Қызыл Маяк ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.П. Дрягиннің қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.В. Дудконың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Архангельское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Архангельское]] ауылы; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылы. |- | 3 || Березов қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 5-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 2-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі, көне темір дәуірі; 3-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Вагулино тұрағы, неолит және қола дәуірі; 2-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 3-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 4-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 5-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Петропавл]] қаласынан оңтүстік батысқа қарай 17 км; [[Бәйтерек (Қызылжар ауданы)|Бәйтерек]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,4 км; [[Боголюбово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Боголюбово]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік-оңтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Вагулино]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; солтүстік шығысқа қарай 4,4 км. |- | 4 || Долматов қалашығы (Ак-Ирий), көне темір дәуірі; Затон қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Затон қонысы, қола дәуірі; Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; Лебяжье (1-ші Соколовка) қорымы, көне темір дәуірі; Новоникольское қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 3-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 2-ші Новоникольское тұрағы, неолит дәуірі; Полковниково қорғаны, көне темір дәуірі; Рассвет қорғаны, көне темір дәуірі; Семипалатное қонысы, қола дәуірі; Семипалатное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Соколовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Соколовка қонысы, қола дәуірі; Учхоз қорғаны, көне темір дәуірі; Чалково қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Долматово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Долматов]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Затон (Солтүстік Қазақстан облысы)|Затон]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Учхоз кентінен 0,1 км; Красная Горка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; Приишимка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; Бұрынғы Горбуновка ауылынан батысқа қарай 0,5 км; [[Новоникольское (Новоникольский ауылдық округі)|Новоникольское]] ауылынан батысқа қарай 6 км; Петропавл қаласынан оңтүстікке қарай 50 км; Новоникольское ауылынан солтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 1 км; Вагулино ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; [[Семипалатное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; солтүстікке қарай 1,5 км; [[Большая Малышка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; Бұрынғы Учхоз кентінен оңтүстікке қарай 2 км; [[Новоалександровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоалександровка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км. |} == Мағжан Жұмабаев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Лебяжье бекінісі, 1752 жыл; Полуденная бекінісі, 1752 жыл; Ганькин бекінісі, 1752 жыл; Медвежий бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Лебяжье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Лебяжье]] ауылы; [[Полудино]] ауылы; [[Ганькино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ганькино]] ауылы; [[Медвежка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Медвежка]] ауылы; |- | 2 || М. Жұмабаевтың бюсті, 2000 жыл; М. Жұмабаевтың ескерткіші, 1993 жыл; Баян батырдың бюсті, 2006 жыл|| [[Сурет:127116442033 place.jpg|thumb|right|150px|<small>М. Жұмабаевтың ескерткіші</small>]] || монументтік өнер құрылысы || [[Булаев]] қаласы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.М. Сусолдың қабірі, 1982 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Ю. Ишхановтың қабірі,1982 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || [[Молодогвардейское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Молодогвардейское]] ауылы. |- | 4 || М. Жұмабаевтың ескерткіші, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сарытомар]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.К. Миллердің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Д.А. Лещенконың қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Ю. Орловтың қабірі, 1987 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.И. Бунковскийдің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Я. Гертердің қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысыҰяшық мәтіні || [[Гаврино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаврино]] ауылы; [[Надёжка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Надежка]] ауылы; [[Ұзынкөл (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Ұзынкөл]] ауылы; [[Чистовское]] ауылы; [[Чистое (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Чистое]] ауылы. |- | 6 || Полудино қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Полудино]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,3 км. |} == Мамлют ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- |1 || Становая бекінісі, 1752 жыл; Дубровный бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.Н. Осначтың қабірі,1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.С. Құсайыновтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.В. Петрушинның қабірі, 1983 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Становое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Становое]] ауылы; [[Дубровное (Мамлют ауданы)|Дубровное]] ауылы; [[Мамлют]] қаласы; [[Бексейіт]] ауылы, [[Белое (Мамлют ауданы)|Белое]] ауылы. |- | 2 || 3-ші Мамлютка қорғаны, көне темір дәуірі; Меңгесер қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Мамлют қаласынан солтүстікке қарай; [[Менгесер|Меңгесер]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |} == Тайынша ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Аққұдық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Аққұдық тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Тайынша ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 6 км. |- | 2 || 1-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Амандық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қарасу қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қарасу қонысы, қола дәуірі; 1-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Литжан қорымы, қола дәуірі; 1-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Сексенбайсор қорымы, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Амандық (ауыл)|Амандық]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 12 км; оңтүстік батысқа қарай 12,2 км; оңтүстік батысқа қарай 11,8 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 13,2 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 11,2 км; батысқа қарай 5,5 км; батысқа қарай 5,2 км; батысқа қарай 5 км; батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,7 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; батысқа қарай 4,4 км. |- | 3 || Бірлік тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 2-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 3-ші Берлиновка тұрағы, кейінгі неолит, қола дәуірі; 4-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 5-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 6-шы Берлиновка тұрағы, неолит; 7-ші Берлиновка тұрағы, неолит || || археология ескерткіші || бұрынғы Бірлік ауылынан солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстікке қарай 1 км; ауылынан оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 1,2 км. |- | 4 || 1-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Виноградовка тұрағы, мезолит, неолит; 7-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 8-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 9-шы Виноградовка тұрағы, қола дәуірі; 10-шы Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 11-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 12-ші Виноградовка тұрағы, ерте неолит және қола дәуірі; 13-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 14-ші Виноградовка тұрағы, неолит, мезолит; 15-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі || || археология ескерткіші || [[Виноградовка (Тайынша ауданы)|Виноградовка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 3,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,7 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км. |- | 5 || 2-ші Золоторунное қорымы, орта ғасыр; 3-ші Золоторунное қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Золоторунное қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Ынталы қорғаны, көне темір дәуірі; || || археология ескерткіші || [[Золоторунное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; шығысқа қарай 7,5 км; шығысқа қарай 7,5 км; бұрынғы Ынталы ауылынан солтүстікке қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Московка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрьское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 3-ші Рощинское тұрағы, энеолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Московка ауылынан солтүстікке қарай 0,7 км; [[Октябрьское (Рощин ауылдық округі)|Октябрьское]] ауылынан оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Рощинское]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км. |- | 7 || 1-ші Рощинское қонысы, неолит, энеолит, көне темір дәуірі; 1-ші Шағалалы қонысы, қола дәуірі; Теңдік қонысы, неолит дәуірі; 2-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Рощинское ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Линеевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылының шығыс жақ шетінде; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 4 км; батысқа қарай 2,3 км; [[Тихоокеанское]] ауылынан оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 5,9 км. |- | 8 || 4-ші Шұңқыркөл қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 2-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 3-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Шұңқыркөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Шұңқыркөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 0,7 км; батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |} == Тимирязев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қайран қорғаны, көне темір дәуірі || Ұяшық мәтіні || археология ескерткіші || [[Жарқын (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жарқын]] ауылынан оңтүстікке қарай 8 км. |} == Уәлиханов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Бабеке қорғаны, көне темір дәуірі; Жуантөбе қорымы, көне темір дәуірі, ХХ ғасыр; 1-ші Жуантөбе тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қазанқап қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қазанқап қорымы, орта ғасыр; 8-ші Қазанқап қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қазанқап тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Бабеке ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; бұрынғы Жуантөбе ауылынан солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 3 км; бұрынғы Қазанғап ауылынан батысқа қарай 0,4 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,9 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,4 км. |- | 2 || Қарасу қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарасу қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Көксеңгісор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Золотая Нива (Уәлиханов ауданы)|Золотая Нива]] ауылынан шығысқа қарай 5,2 км; шығысқа қарай 5,3 км; бұрынғы Баянбай ауылынан оңтүстікке қарай 1,7 км; солтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,4 км; оңтүстікке қарай 1,6 км. |- | 3 || Комсомольское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Комсомольское қорғаны, қоладәуірі; 2-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; Қызөзен қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 6-шы Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Төбе қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Уәлиханов ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 10,7 км; шығысқа қарай 1,5 км; шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 4,4 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 4,7 км; оңтүстікке қарай 7 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 17 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 5,7 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 8,5 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстік шығысқа қарай қарай 2 км. |- | 4 || 2-ші Саға тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Талдысай қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Теке қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Теке қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Теке қорғаны, қола дәуірі || || археология ескерткіші || бұрынғы Қазанғап ауылынан солтүстік батысқа қарай 10,5 км; [[Қаратерек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қаратерек]] ауылынан батысқа қарай 9,5 км; [[Көбенсай]] ауылынан шығысқа қарай 8 км; Тілеусай ауылынан батысқа қарай 2,7 км; бұрынғы Саға ауылынан шығысқа қарай 0,7 км. |} == Шал ақын ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Шал ақынның бюсті, 2007 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сергеев]] қаласы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.М. Рыжковтың қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Меней]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Поданевтің қабірі, 1981 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Неждановка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Неждановка]] ауылы. |- | 4 || Афанасьевка қорымы, қола дәуірі; Бағанаты қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі; 2-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Бағанаты қорымы, қола дәуірі; Байқара қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, көне және кейінгі орта ғасыр; Байқызыл қорғаны, көне темір дәуірі; Бектеңіз қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; 1-ші Бұрлық қорымы, қола дәуірі; 2-ші Бұрлық қорымы, орта ғасыр; Графские развалины қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Двойники қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Афанасьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Афанасьевка]] ауылынан батысқа Қарай 1,4 км; [[Бағанаты]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 3,5 км; [[Социал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; Афанасьевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Социал ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,6 км; Афанасьевка ауылынан батысқа қарай 6 км; [[Двойники]] ауылынан батысқа қарай 5 км. |- | 5 || 1-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 3,1 км; солтүстік батысқа қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Коноваловка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Коноваловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Коноваловка]] ауылынан солтүстікке қарай 0,6 км; солтүстікке қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |- | 7 || Крещенка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Крещенка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 5-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Крещенка қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Крещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Крещенка]] ауылынан солтүстікке қарай 2 км; шығысқа қарай 0,5 км; шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; ауылдың фермасынан солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 8 || 1-ші Куприяновка қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Куприяновка (Шал ақын ауданы)|Куприяновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 9 || Ленино тұрағы, неолит дәуірі; Моңғол зираты қорғаны, көне темір дәуірі; Октябрь қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 1-ші Рясинка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ысқақ Ыбыраев ауылы|Ысқақ Ыбыраев]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км; [[Арай (Солтүстік Қазақстан облысы)|Арай]] ауылынан батысқа қарай 7 км; [[Ұзынжар]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстікке қарай 2,5 км; [[Рясинка (ауыл)|Рясинка]] ауылынан солтүстікке қарай 2,4 км. |- | 10 || Сергеевка қонысы, көне қола дәуірі; 1-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Сергеевка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сергеевка қорғаны (Байқара қорымы), көне темір дәуірі; 6-шы Сергеевка қорғаны (Байқарақорымы), көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || Сергеев су торабынан солтүстікке қарай 0,35 км; Сергеев қаласынан 3 км; [[Қаратал (Шал ақын ауданы)|Қаратал]] ауылынан солтүстікке қарай 4,2 км; солтүстікке қарай 3,6 км; батысқа қарай 1,1 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 3 км. |- | 11 || 1-ші Социал қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Социал қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ступинка қорғаны, көне темір дәуірі; Сухой қорғаны, көне темір дәуірі; Ұлыбай қорымы, қола және көне темір дәуірі; Чудаскай қорғаны, көне темір дәуір; Шолақ қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Социал ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Ұзынжар ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; Двойники ауылынан батысқа қарай 5 км; Октябрьское ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; Ысқақ Ыбыраев ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км. |} == Петропавл қаласы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Реалдық училищенің өндірістік үй-жайы, 1903 жыл; Реалдық училищенің қызметтік ғимараты, 1903 жыл; Қалалық училище, ХХ ғасырдың басы; Реалдық училище, 1903 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || В. Булавский атындағы көше, 2Б, 6А, 2, 6. |- | 2 || Романов училищесі, 1913-1915 жылдар; Көпес клубы, 1906 жыл|| || қала құрылысы және сәулет ||Театральная көшесі, 42, 38. |- | 3 || Сауда үйі, 1915-1916 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Евгений Брусиловский атындағы көше, 22. |- | 4 || Тегеурінді су мұнарасы, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Амангелді көшесі, 147. |- | 5 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Шамсутдиновтың сауда үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың дүкені, XIX ғасырдың аяғы; Коммерсант Аркельдің үйі, 1891 жыл; Көпес Турлаповтың үйі, XX ғасырдың басы; Әкімшілік ғимарат, ХХ ғасырдың 30-шы жылдары; Көпес Черемисиновтың үйі, 1895 жыл; Көпес Шафеевтің үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Шафеевтің дүкені, XIX ғасырдың аяғы; В.И. Ленин атындағы № 1 мектеп, 1935-1938 жылдар; Костел ғимараты, ксендз үйі, ХХ ғасырдың басы; Көпес Чукановтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Сауда үйінің ғимараты, 1911-1915 жылдар; Көпес Казанцевтің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Казанцевтің дүкені, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес үйі, ХХ ғасырдың басы|| || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Конституциясы көшесі, 18, 17, 44, 46, 48, 52, 13, 10, 24, 22, 39, 43, 43А, 20, 12, 2, 4, 31. |- | 6 || Муратовтың диірмені, 1904-1905 жылдар; Муратовтың диірмен қоймалары, 1904-1905 жылдар|| || қала құрылысы және сәулет || Интернациональная көшесі, 63. |- | 7 || Дін-Мұхаммад мешіті, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || С. Мұқанов көшесі, 34. |- | 8 || Мешіт, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Энергетиктер мәдениет үйі, 1956 жыл (қазіргі [[С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры]]); Мердігер Малаховтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Измайловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы ||[[Сурет:С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.jpg|thumb|right|150px|<small>С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.</small>]] || қала құрылысы және сәулет || Жамбыл атындағы көше, 160, 185, 184, 166. |- | 9 || Локомотив депосы, 1892-1896 жылдар; Теміржол вокзалы, 1894 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Н.А. Ахременко көшесі, 81, 47. |- | 10 || Мемлекеттік банк, ХХ ғасырдың басы; Алғашқы электр станциясының ғимараты, XIX ғасырдың аяғы|| || қала құрылысы және сәулет || Советская көшесі, 34, 37. |- | 11 || Теміржолшылар мәдениет үйі, 1931 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Қаныш Сәтбаев атындағы көше, 37. |- | 12 || Тұрғын үй, 1946 жыл; Тұрғын үй, 1946 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Астана көшесі, 22, 24. |- | 13 || М.В. Ломоносов атындағы № 21 орта мектеп, 1956 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Тоқсан би көшесі, 102. |- | 14 || Әйелдер гимназиясы, 1864 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Вознесенская көшесі, 42. |- | 15 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Баженовтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Парковая көшесі, 132, 134. |- | 16 || Всех Святых шіркеуі, 1894 жыл; Көпес Хлебниковтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Ыбырай Алтынсарин атындағы көше, 271, 197. |- | 17 || Покров шіркеуі, 1813 жыл; Көпес Дмитриевтің үйі, 1907 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || Коминтерн көшесі, 97, 96. |- | 18 || Суайдағыш, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Б.П. Ущев көшесі, 2. |- | 19 || Көпес Поляковтың диірмені, 1905-1907 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Мир өтпе жолы, 18. |- | 20 || Көпес Шулеповтың үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || Володаровский көшесі, 38. |- | 21 || Мердігер Пироговтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Керуен сарайы, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Евней Бөкетов атындағы көше, 12, 1. |- | 22 || Көпес Мухамедьяровтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Казахстанская правда көшесі, 94. |- | 23 || "Бр. Овсянниковы и Ганшин" көпес дүкені, ХХ ғасырдың басы; Көпес Мазаевтің диірмені, 1913 жыл; Қоныс аударушылар пункті, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Смолиннің үйі, 1874 жыл; Көпес Казанцевтің мейрамханасы, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Светлинскийдің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Назаровтың моншасы, ХХ ғасырдың басы; Полиция учаскесі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; "Новый свет" кинотеатры 1909 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || Пушкин көшесі, 61; Егемен Қазақстан көшесі, 16; Универсальная көшесі, 3; Пушкин көшесі, 73; Рижская көшесі, 14; Абай көшесі, 16; Рижская көшесі, 6; Пушкин көшесі, 63; Казахстанская правда көшесі, 73, |- | 24 || Қалалық мәдениет және демалыс саябағы (бұрынғы қалалық бақ) || || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы. |- | 25 || Петропавл бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Оқшаулағыш материалдар зауытының аумағы. |- | 26 || Ж. Жабаевтың бюсті, 1975 жыл; С. Мұқановтың бюсті, 1990 жыл; Ш. Уәлихановтың бюсті, 1975 жыл; К. Сүтішевтің бюсті, 1975 жыл; В. Шаталовтың бюсті, 1979 жыл; А. Пушкинның бюсті, 1999 жыл; Ғ. Мүсіреповтің бюсті, 2002 жыл; М. Қозыбаевтың бюсті, 2003 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Евней Бөкетов атындағы көшелердің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, Сәбит Мұқанов атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапхана ғимаратының алдындағы сквер; Ш. Уәлиханов атындағы және Айыртау көшелерінің қиылысындағы сквер; Кәрім Сүтішев көшесі, 56; Қазақстан Конституциясы көшесі саябаққа кірер жер; 314-і атқыштар дивизиясы көшесіндегі сквер; Ғ. Мүсірепов көшесі; Пушкин және Абай көшелерінің қиылысы. |- | 28 || Ұлы Отан соғысындағы Жеңісітің 30 жылдығына арналған обелиск, 1975 жыл; Ұлы Отан соғысының "Мәңгілік алау" Жауынгерлік Даңқ мемориалы, 1979 жыл; Ұлы Отан соғысындағы Жеңіс саябағындағы обелиск, 1985 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы; Театр алаңы; Жеңіс саябағы. |- | 29 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгерлерге арналған стелла, 2002 жыл; Саяси қуғын-сүргін құрбандарына арналған монумент, 2005 жыл; Ш. Уәлиханов пен Ф. Достоевскийдің барельефі, 2005 жыл; "Абай және Пушкин" мүсіндік композициясы, 2006 жыл; "Ат үстіндегі Абылай хан" мүсіндік композициясы, 2007 жыл;|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Абай көшелерінің қиылысы; Пушкин және Кәрім Сүтішев көшелерінің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, 48; Қазақстан Конституциясы көшесі (Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті саябағының аумағында); Кәрім Сүтішев көшесі, 1А. |- | 30 || Жаппай ату орны, ХХ ғасырдың 20-30 жылдары; Большевик венгрлердің бауырластар зираты, 1918 жыл; Кеңес үкіметін орнату үшін күресушілердің бауырластар зираты, 1919 жыл; Октябрь алаңындағы бауырластар қабірлері, 1918 – 1921 жылдар; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 1 қабірі, 1943 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 2 қабірі, 1943 жыл; Генерал М. Шмыровтың қабірі, 1941 жыл; Жазушы Б. Петровтың қабірі, 1971 жыл; Кеңес Одағының Батыры А. Матвеевтің қабірі, 1972 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 мұсылман жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 мұсылман жауынгерлерге); Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С. Морожниковтың қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Е.Ш. Гориевтің қабірі, 1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.В. Горловтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер И.И. Клепальскийдің қабірі, 1986 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.А. Бутаковтың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || Бесінші лог (ескерткіш тас); Петропавл-Көкшетау темір жолының жолайрығы; Жамбыл атындағы көшесі, көне зират; Театр алаңы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі әуежай жақтағы зират; ескі әуежай жақтағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират. |- | 31 ||Ақ-Тау қалашығы, көне темір дәуірі; "Солнечный" қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; "Новопавловка" қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,5 км; Солнечный кентінің шетінде орналасқан; Бұрынғы Новопавловка ауылынан оңтүстікке қарай 2 км. |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстанның тарих және мәдениет ескерткіштері}} [[Санат:Қазақстан ғимараттары мен құрылыстары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының тарихи орындары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы]] k9ht7ctjz9dy5nbrik3k3mq1bm4b34n 3404447 3404439 2024-11-24T07:30:05Z Салиха 17167 /* Петропавл қаласы */ 3404447 wikitext text/x-wiki Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің 2020 жылғы 12 мамырдағы № 111 қаулысымен бекітілген.<ref>Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы[https://law.gov.kz/client/#!/doc/142763/kaz]</ref> == Айыртау ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған стелла, 2001 жыл; Ақан серінің бюсті, 1992 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Саумалкөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Саумалкөл]] ауылы. |- | 2 || "Құлагер" мүсіндік композициясы, 1993 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Ақан сері ауылы|Ақан сері]] ауылы. |- | 3 || Ш. Уәлихановтың ескерткіші, 1985 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сырымбет (Солтүстік Қазақстан облысы)|Сырымбет]] ауылы (мұражай ішінде орналасқан). |- | 4 || 1-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ақан Бұрлық қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ақанбұрлық]] ауылынан батысқа қарай 4 км; Красново ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; Ақанбұрлық ауылынан оңтүстікке қарай 1,2 км; оңтүстікке қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км. |- | 5 || 1-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Баян қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Кирилловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кирилловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; [[Баян (Айыртау ауданы)|Баян]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км; солтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 6 || 1-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Жарағаш қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жарағаш қорымы, көне темір дәуірі; 1, 2-ші Жарағаш қорымдары, көне темір дәуірі; 3-ші Жарағаш қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Жарағаш ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 7 || Каменный брод қорымы, көне темір дәуірі; Карловка қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Кирилловка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Кирилловка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Каменный Брод (Солтүстік Қазақстан облысы)|Каменный Брод]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Карловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Карловка]] ауылынан шығысқа қарай 1 км; Кирилловка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,5 км; шығысқа қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 4,3 км. |- | 8 || 1-ші Красново қорымы, қола мен көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі; 1-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Красново қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Красново (Солтүстік Қазақстан облысы)|Красново]] ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 9 || 1-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Никольское қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Никольское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Никольское]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 10 || Петропавловка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Петропавловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Петропавловка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 11 || Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі мен көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 3-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; 5-ші Жақсы Жалғызтау қорымы, қола дәуірі; 6-шы Жақсы Жалғызтау қорымы, орта ғасыр; Жақсы Жалғызтау қонысы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; [[Жақсы Жалғызтау (ауыл)|Жақсы Жалғызтау]] ауылынан батысқа қарай 2,5 км; батысқа қарай 2,5 км; Ақанбұрлық ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; шығысқа қарай 2 км. |} == Ақжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және қоғам қайраткері С. Сәдуақасовтың бюсті, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Талшық]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Айсары тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Айсары қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 6-шы Айсары шеберханасы, палеолит, мезолит, неолит; 7-ші Айсары қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Айсары қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || [[Айсары (Солтүстік Қазақстан облысы)|Айсары]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,1 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 4,6 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км. |- | 3 || 1-ші Ащысу тұрағы, мезолит-неолит; 2-ші Ащысу қыстағы, кейінгі орта ғасыр; Талшық қонысы, қола дәуірі; 1-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Талшық қорымы, қола дәуірі; 3-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Талшық қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Талшық қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Үлгілі қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ексерткіші || Талшық ауылынан солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 10,5 км; солтүстікке қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,8 км; солтүстікке қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке 5,5 км; шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 8,9 км. |- | 4 || Қарашат қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарашат тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қарашат қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Ленинградское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ленинградское]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,3 км; оңүстікке қарай 8 км; оңтүстікке қарай 8 км. |- | 5 || Кеңащы қорымы, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Кеңащы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кеңащы]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км. |- | 6 || 1-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Кіші Қараой қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ексерткіші || [[Байтуыс]] ауылынан шығысқа қарай 4,1 км; солтүстік шығысқа қарай 4,5 км. |- | 7 || 1-ші Қамбайсор қорымы, орта ғасыр; 2-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қамбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 13-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі; 14-ші Қамбайсор қорғаны, қола дәуірі || || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан солтүстік батысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 5,2 км; солтүстік шығысқа қарай 5,7 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; шығысқа қарай 3,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,6 км; шығысқа қарай 5,7 км; батысқа қарай 0,1 км; батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3,1 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 2,8 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 4,1 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,2 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км. |- | 8 || 1-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Қулыкөл қорғаны, орта ғасыр; 8-ші Қулыкөл қорғаны, көне темір дәуірі; 9-шы Қулыкөл қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Жаңаауыл ауылынан батысқа қарай 4 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 3,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5 км; оңтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстік батысқа қарай 8 км; [[Қулыкөл (Ақжар ауданы)|Қулыкөл]] ауылынан шығысқа қарай 5,5 км. |- | 9 || 1-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Ленинградское қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Ленинградское қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 9-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 10-шы Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 11-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі; 12-ші Ленинградское қорғаны, қола дәуірі|| || археология ексерткіші || Ленинградское ауылынан оңтүстікке қарай 5,5 км; оңтүстікке қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 3,8 км; солтүстік шығысқа қарай 3,8 км; шығысқа қарай 5,5 км. |} == Аққайың ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Камышлово бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Камышлово (Аққайың ауданы)|Камышлово]] ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер М.М. Ғабралиевтің қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Қызылжұлдыз (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қызыл Жұлдыз]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Г. Штейнердің қабірі,1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Рублёвка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рублевка]] ауылы. |- | 4 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Мордвиновтың қабірі, 1986 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Тюмен ]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.М. Фатеевтің қабірі,1982 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Черкасское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Черкасское]] ауылы. |- | 6 || Амангелді қорғаны, көне темір дәуірі; Бозарал қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Амангелді (Аққайың ауданы)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 6 км. |- | 7 || Кучковка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Кучковка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Кучковка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км. |} == Ғабит Мүсірепов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Мемлекет және саяси қайраткер Е. Әуелбековтің бюсті, 2001 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Новоишим]] ауылы. |- | 2 ||Алғабас қорғаны, орта ғасыр; Ашанин қорымы, қола дәуірі; Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; Бірлік қорымы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Возвышенка қорымы, көне темір дәуірі; Гаршино тұрағы, неолит дәуірі; Гаршино ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Григорьевка қорғаны, қола дәуірі; ГРП-37 1-ші қорғаны, көне темір дәуірі; ГРП-37 2-ші қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Новосёловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоселовка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5,5 км; Новоишим ауылынан оңтүстікке қарай 0,5км; [[Бірлік (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Бірлік]] ауылынан батысқа қарай 1 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; шығысқа қарай 1 км; [[Возвышенка (Ғабит Мүсірепов ауданы)|Возвышенка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3,2 км; [[Гаршино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаршино]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,3 км; оңтүстік батысқа қарай 1 км; солтүстікке қарай 1,4 км; бұрынғы ГРП-37 солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км. |- | 3 || Дубровка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; Ефимовка қазындысы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ефимовка қорымы, көне темір дәуірі; 5-ші Ефимовка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Ефимовка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Жылынтау қорымы, орта ғасыр; Западный қорымы, көне темір дәуірі; Западное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,2 км; [[Ефимовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ефимовка]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,7 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 2,8 км; солтүстікке қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,8 км; солтүстік шығысқа қарай 0,3 км; оңтүстік шығысқа қарай; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 8,4 км; [[Тоқсан би ауылы|Тоқсан би]] ауылынан оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |- | 4 || 1-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Ковыльный қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; 4-ші Ковыльный қорымы, қола дәуірі; Қоңырсу тұрағы, неолит дәуірі; Қоңырсу қорымы, көне темір дәуірі; Мұққыр қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Неженка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Неженка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Неженка қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Новоселовка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Новоселовка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Ковыльное (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ковыльное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4,6 км; солтүстік шығысқа қарай 1,8 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстік шығысқа қарай 3,1 км; [[Қоңырсу (ауыл)|Қоңырсу]] ауылынан батысқа қарай 2,7 км; оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 5 км; [[Мұқыр (Солтүстік Қазақстан облысы)|Мұқыр]] ауылынан батысқа қарай 1,5 км; [[Нежинка]] ауылынан батысқа қарай 0,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,2 км; Новоселовка ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 6,8 км. |- | 5 || 1-ші Пески қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Пески қорымы, көне темір дәуірі; Приишим қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі; 1-ші Привольное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Привольное қорымы, көне темір дәуірі; Привольное ауылы жанындағы қорғандар, қола дәуірі; Рузаевка тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Рузаевка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Рухловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Пески (Солтүстік Қазақстан облысы)|Пески]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай; оңтүстікке қарай; Нежинка ауылынан солтүстікке қарай 3 км; [[Привольное (Новосел ауылдық округі)|Привольное]] ауылынан батысқа қарай 2,85 км; оңтүстік шығысқа қарай 5,3 км; оңтүстікке қарай 5,2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Рузаевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Рузаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,3 км; оңтүстік батысқа қарай 3,7 км; батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 2,3 км. |- | 6 || 1-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Рыбинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Рыбинка қорымы, көне темір дәуірі; 4-ші Рыбинка қорымы, қола дәуірі; Симоновка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Симоновка тұрағы, неолит дәуірі; 4-ші Симоновка қорымы, орта ғасыр; 5-ші Симоновка тұрағы, қола дәуірі; 6-шы Симоновка қорымы, қола дәуірі; 7-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 8-ші Симоновка қорымы, көне темір дәуірі; 9-шы Симоновка қорымы, көне темір дәуірі, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Рыбинка ауылынан шығысқа қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; оңтүстікке қарай 2 км; солтүстік-солтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Симоновка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Симоновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 1,6 км; солтүстікке қарай 2,5 км; солтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстік батысқа қарай 9 км; солтүстік шығысқа қарай 2 км. |- | 7 || 1-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Сокологоровка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сокологоровка қорымы, көне темір дәуірі; Ставрополка қорғаны, көне темір дәуірі; Ставрополка ауылы жанындағы қорғандар, көне темір дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ставрополка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Ставрополка қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Ставрополка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Сокологоровка]] ауылынан солтүстікке қарай 1,3 км; солтүстікке қарай 1,4 км; солтүстікке қарай 2,2 км; [[Ставрополка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 7,5 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 6,25 км; солтүстікке қарай 4 км; ауылдың батыс жақ шеті; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 1,4 км; солтүстік-солтүстік шығысқа қарай 4 км. |- | 8 || 2-ші Теңдік қорымы, қола дәуірі; 2-ші Теңдік қонысы, қола дәуірі; 1-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 2-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; 3-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 4-ші Урожайное қорымы, қола дәуірі; 5-ші Урожайное қорымы, қола және көне темір дәуірі; Қара қорған қорғаны, көне темір дәуірі; Қара мола қорымы, орта ғасыр; 1-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Чернозубовка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Чистополье қорымы, орта ғасыр; Чистополье ауылы жанындағы қорғандар, орта ғасыр; Яновка қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылынан солтүстік-солтүстік батысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,7 км; Урожайное ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,85 км; солтүстік батысқа қарай; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстік шығыс-шығысқа қарай 1,2 км; оңтүстік шығысқа қарай 6,5 км; [[Құйған (Солтүстік Қазақстан облысы)|Құйған]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 0,5 км; [[Чернозубовка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чернозубовка]] ауылының батыс жақ шеті; ауылдан оңтүстікке қарай 1 км; [[Чистополье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Чистополье]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 1,7 км; [[Дубровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Дубровка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км. |} == Есіл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || [[Құлсары батыр кесенесі |Құлсары батыр жерленген жер]], ХІХ ғасырдың 2-ші жартысы ||[[Сурет:Құлсары батыр кесенесі.jpg|thumb|right|150px|]] || киелі нысан || [[Бұлақ (Солтүстік Қазақстан облысы)|Бұлақ]] ауылы. |- | 2 || 1-ші Амангелді қонысы, қола дәуірі; 1-ші Бірлік қонысы, қола дәуірі; Жаңабай қорымы, көне темір дәуірі; Ильинка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Ильинка тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Ильинка қонысы, қола дәуірі; 2-ші Калиновка қорымы, қола дәуірі; Қарабұлақ қорғаны, көне темір дәуірі; Қаратал қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Қаратал қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Луговое қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Мектеп қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Мектеп қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Амангелді (Амангелді ауылдық округі)|Амангелді]] ауылынан солтүстікке қарай 0,2 км; [[Николаевка (Есіл ауданы)|Николаевка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 4,5 км; шығысқа қарай 2,5 км; [[Ильинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ильинка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 0,5 км; солтүстікке қарай 1 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; [[Калиновка (Есіл ауданы)|Калиновка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; Николаевка ауылынан шығысқа қарай 2,8 км; [[Қаратал (Есіл ауданы)|Қаратал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; [[Луговое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Луговое]] ауылынан оңтүстікке қарай 2,7 км; Мектеп ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 3 || Николаевка қорғаны, қола дәуірі; 1-ші Николаевка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Николаевка қорғаны, көне темір дәуірі; Петровка табыну орны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 3-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 4-ші Петровка қонысы, соңғы қола дәуірі; 5-ші Петровка қонысы, қола дәуірі; 1-ші Петровка қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Петровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорғаны, көне темір дәуірі; Покровка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Покровка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Сухая Ляга қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || Николаевка ауылынан шығысқа қарай 0,1 км; солтүстік шығықа қарай 7,2 км; шығысқа қарай 0,3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,2 км; [[Петровка (Есіл ауданы)|Петровка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 8 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 3,9 км; солтүстік батысқа қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,8 км; солтүстік батысқа 1,5 км; солтүстік батысқа 3 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 4 || 1-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Томарқарасу қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Өрнек қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Өрнек тұрағы, неолит дәуірі; Өрнек қорымы, қола дәуірі; 1-ші Явленка қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Амангелді ауылынан оңтүстікке қарай 0,2 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; [[Өрнек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Өрнек]] ауылы солтүстік қарай; оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Явленка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км. |} == Жамбыл ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Көпес Боярскийдің үйі, ХХ ғасырдың басы; [[Иван Шуховтың мұражай үйі |Жазушы И. Шуховтың үйі]], 1947 жыл; Жазушы И. Шуховтың бюсті, 2006 жыл; Пресновская бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.В. Вашутинның қабірі, 1983 жыл ||[[Сурет:И. Шуховтың мұражай үйі.jpg|thumb|right|150px|<small>И. Шуховтың мұражай үйі.</small>]] || қала құрылысы және сәулет/монументтік өнер құрылысы || [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. |- | 2 || [[Сәбит Мұқановтың мұражай үйі|Жазушы С. Мұқановтың үйі]], ХХ ғасырдың 20-30 жылдары тұрған ||[[Сурет:С. Мұқановтың мұражай үйі (СҚ облысы).jpg|thumb|right|150px|]] || қала құрылысы және сәулет || [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. |- | 3 || Кабанья бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Қабан (ауыл)|Қабан]] ауылы. |- | 4 || Пресноизбный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Екатериновка (Жамбыл ауданы)|Екатериновка]] ауылы. |- | 5 || Кладбинский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Кладбинка]] ауылы. |- | 6 || Болотноколодезный бекінісі,1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылы. |- | 7 || Пресный бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Пресноредуть]] ауылы. |- | 8 || Сенжарский бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || [[Сеңжар ]] ауылы. |- | 9 || 1-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Әулиеоба қорымы, көне темір дәуірі; Байтоғай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Қарақамыс қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Қарақамыс (Жамбыл ауданы)|Қарақамыс]] ауылынан оңтүстікке қарай 7 км ; оңтүстікке қарай 7 км; солтүстік батысқа қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,3 км; солтүстік батысқа қарай 1,5 км. |- | 10 || Балтабек қорымы, көне темір дәуірі; Новорыбинка қорғаны, көне темір дәуірі; Островка қорғаны, көне темір дәуірі; Саркөл қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Суаткөл қорымы, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Октябрь ауылынан солтүстік батысқа қарай 1 км; [[Новорыбинка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новорыбинка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; бұрынғы Островка ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2 км; [[Озёрное (Жамбыл ауданы)|Озерное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 8 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,8 км. |- | 11 || Доғалақ қорымы, көне темір дәуірі; Қорғызбай қорымы, орта ғасыр; Шағрай қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Украинское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Украинское]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 11 км; оңтүстік шығысқа қарай 1 км; солтүстік шығысқа қарай11 км . |- | 12 || Кеңесоба қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; Толыбай қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Увал қорымы, қола дәуірі; 2-ші Увал қорымы, көне темір дәуірі; Усердное қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Суаткөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Суаткөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Нұрымбет]] ауылынан оңтүстікке қарай 4 км; [[Макарьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Макарьевка]] ауылынан батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; бұрынғы Усердное ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 13 || 1-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Майбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр, ХХ ғасыр; Сорбалық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Майбалық (Жамбыл ауданы)|Майбалық]] ауылынан шығысқа қарай 0,3 км; батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 10 км. |- | 14 || Ұлпанның жерленген жері, 1827-1878 жылдар|| || киелі нысан || [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. |- | 15 || [[Ғабит Мүсіреповтің мұражай үйі]], 1992 жыл||[[Сурет:Ғ. Мүсіреповтың мұражай үйі.jpg|thumb|right|150px|<small>Ғ. Мүсіреповтың мұражай үйі.</small>]] || қала құрылыс және сәулет || [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. |} == Қызылжар ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Гагарий бекінісі, 1752 жыл; Кривозерный бекінісі, 1752 жыл; Скопин бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Вознесенка (Куйбышев ауылдық округі)|Вознесенка]] ауылы; [[Кривоозёрка|Кривоозерка]] ауылы; бұрынғы Қызыл Маяк ауылы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.П. Дрягиннің қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.В. Дудконың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Архангельское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Архангельское]] ауылы; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылы. |- | 3 || Березов қорғаны, көне темір дәуірі; 4-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 5-ші Бескөл қонысы, қола дәуірі; 2-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі, көне темір дәуірі; 3-ші Боголюбово тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Вагулино тұрағы, неолит және қола дәуірі; 2-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 3-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 4-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі; 5-ші Вагулино қонысы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || Бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Петропавл]] қаласынан оңтүстік батысқа қарай 17 км; [[Бәйтерек (Қызылжар ауданы)|Бәйтерек]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,4 км; [[Боголюбово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Боголюбово]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік-оңтүстік шығысқа қарай 4 км; [[Вагулино]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 4,2 км; солтүстік шығысқа қарай 4,4 км. |- | 4 || Долматов қалашығы (Ак-Ирий), көне темір дәуірі; Затон қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Затон қонысы, қола дәуірі; Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Красногорка қорғаны, көне темір дәуірі; Лебяжье (1-ші Соколовка) қорымы, көне темір дәуірі; Новоникольское қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 3-ші Новоникольское қонысы, қола дәуірі; 2-ші Новоникольское тұрағы, неолит дәуірі; Полковниково қорғаны, көне темір дәуірі; Рассвет қорғаны, көне темір дәуірі; Семипалатное қонысы, қола дәуірі; Семипалатное қорымы, қола дәуірі; 3-ші Соколовка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Соколовка қонысы, қола дәуірі; Учхоз қорғаны, көне темір дәуірі; Чалково қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Долматово (Солтүстік Қазақстан облысы)|Долматов]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; [[Затон (Солтүстік Қазақстан облысы)|Затон]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Учхоз кентінен 0,1 км; Красная Горка ауылынан солтүстік шығысқа қарай 4 км; Приишимка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; Бұрынғы Горбуновка ауылынан батысқа қарай 0,5 км; [[Новоникольское (Новоникольский ауылдық округі)|Новоникольское]] ауылынан батысқа қарай 6 км; Петропавл қаласынан оңтүстікке қарай 50 км; Новоникольское ауылынан солтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстікке қарай 1 км; Вагулино ауылынан солтүстікке қарай 0,5 км; [[Рассвет (Қызылжар ауданы)|Рассвет]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,5 км; [[Семипалатное]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; солтүстікке қарай 1,5 км; [[Большая Малышка]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; оңтүстік батысқа қарай 3,25 км; Бұрынғы Учхоз кентінен оңтүстікке қарай 2 км; [[Новоалександровка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Новоалександровка]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км. |} == Мағжан Жұмабаев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Лебяжье бекінісі, 1752 жыл; Полуденная бекінісі, 1752 жыл; Ганькин бекінісі, 1752 жыл; Медвежий бекінісі, 1752 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Лебяжье (Солтүстік Қазақстан облысы)|Лебяжье]] ауылы; [[Полудино]] ауылы; [[Ганькино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Ганькино]] ауылы; [[Медвежка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Медвежка]] ауылы; |- | 2 || М. Жұмабаевтың бюсті, 2000 жыл; М. Жұмабаевтың ескерткіші, 1993 жыл; Баян батырдың бюсті, 2006 жыл|| [[Сурет:127116442033 place.jpg|thumb|right|150px|<small>М. Жұмабаевтың ескерткіші</small>]] || монументтік өнер құрылысы || [[Булаев]] қаласы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.М. Сусолдың қабірі, 1982 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Ю. Ишхановтың қабірі,1982 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || [[Молодогвардейское (Солтүстік Қазақстан облысы)|Молодогвардейское]] ауылы. |- | 4 || М. Жұмабаевтың ескерткіші, 2003 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сарытомар]] ауылы. |- | 5 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.К. Миллердің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Д.А. Лещенконың қабірі, 1981 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Ю. Орловтың қабірі, 1987 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.И. Бунковскийдің қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.Я. Гертердің қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысыҰяшық мәтіні || [[Гаврино (Солтүстік Қазақстан облысы)|Гаврино]] ауылы; [[Надёжка (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Надежка]] ауылы; [[Ұзынкөл (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Ұзынкөл]] ауылы; [[Чистовское]] ауылы; [[Чистое (Мағжан Жұмабаев ауданы)|Чистое]] ауылы. |- | 6 || Полудино қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр || || археология ескерткіші || [[Полудино]] ауылынан оңтүстікке қарай 1,3 км. |} == Мамлют ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- |1 || Становая бекінісі, 1752 жыл; Дубровный бекінісі, 1752 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Н.Н. Осначтың қабірі,1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.С. Құсайыновтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.В. Петрушинның қабірі, 1983 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || [[Становое (Солтүстік Қазақстан облысы)|Становое]] ауылы; [[Дубровное (Мамлют ауданы)|Дубровное]] ауылы; [[Мамлют]] қаласы; [[Бексейіт]] ауылы, [[Белое (Мамлют ауданы)|Белое]] ауылы. |- | 2 || 3-ші Мамлютка қорғаны, көне темір дәуірі; Меңгесер қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Мамлют қаласынан солтүстікке қарай; [[Менгесер|Меңгесер]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км. |} == Тайынша ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Аққұдық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Аққұдық тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Тайынша ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 6 км. |- | 2 || 1-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Амандық қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Амандық қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қарасу қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қарасу қонысы, қола дәуірі; 1-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Литжан қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Литжан қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Литжан қорымы, қола дәуірі; 1-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Сексенбайсор қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сексенбайсор қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Сексенбайсор қорымы, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || [[Амандық (ауыл)|Амандық]] ауылынан оңтүстік-оңтүстік батысқа қарай 4 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 12 км; оңтүстік батысқа қарай 12,2 км; оңтүстік батысқа қарай 11,8 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 13,2 км; батыс-оңтүстік батысқа қарай 11,2 км; батысқа қарай 5,5 км; батысқа қарай 5,2 км; батысқа қарай 5 км; батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік батысқа қарай 6,2 км; оңтүстік батысқа қарай 5,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,7 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; батысқа қарай 4,4 км. |- | 3 || Бірлік тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 2-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 3-ші Берлиновка тұрағы, кейінгі неолит, қола дәуірі; 4-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 5-ші Берлиновка тұрағы, неолит; 6-шы Берлиновка тұрағы, неолит; 7-ші Берлиновка тұрағы, неолит || || археология ескерткіші || бұрынғы Бірлік ауылынан солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1,5 км; солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 0,5 км; оңтүстікке қарай 1 км; ауылынан оңтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 1,2 км. |- | 4 || 1-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 2-ші Виноградовка тұрағы, мезолит, неолит; 7-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 8-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 9-шы Виноградовка тұрағы, қола дәуірі; 10-шы Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 11-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 12-ші Виноградовка тұрағы, ерте неолит және қола дәуірі; 13-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі; 14-ші Виноградовка тұрағы, неолит, мезолит; 15-ші Виноградовка тұрағы, неолит дәуірі || || археология ескерткіші || [[Виноградовка (Тайынша ауданы)|Виноградовка]] ауылынан солтүстік шығысқа қарай 2 км; солтүстікке қарай 3,3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,7 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; бұрынғы Берлиновка ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 2,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км. |- | 5 || 2-ші Золоторунное қорымы, орта ғасыр; 3-ші Золоторунное қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 4-ші Золоторунное қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Ынталы қорғаны, көне темір дәуірі; || || археология ескерткіші || [[Золоторунное]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 7 км; шығысқа қарай 7,5 км; шығысқа қарай 7,5 км; бұрынғы Ынталы ауылынан солтүстікке қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Московка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрьское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Октябрьское қорымы, қола дәуірі; 3-ші Рощинское тұрағы, энеолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Московка ауылынан солтүстікке қарай 0,7 км; [[Октябрьское (Рощин ауылдық округі)|Октябрьское]] ауылынан оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстікке қарай 2 км; [[Рощинское]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км. |- | 7 || 1-ші Рощинское қонысы, неолит, энеолит, көне темір дәуірі; 1-ші Шағалалы қонысы, қола дәуірі; Теңдік қонысы, неолит дәуірі; 2-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Теңдік қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Үшсай қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || Рощинское ауылынан оңтүстікке қарай 1,5 км; бұрынғы Линеевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 3 км; [[Теңдік (Солтүстік Қазақстан облысы)|Теңдік]] ауылының шығыс жақ шетінде; ауылдан солтүстік шығысқа қарай 4 км; батысқа қарай 2,3 км; [[Тихоокеанское]] ауылынан оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстікке қарай 5,9 км. |- | 8 || 4-ші Шұңқыркөл қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 2-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі; 3-ші Шұңқыркөл қорымы, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Шұңқыркөл (Солтүстік Қазақстан облысы)|Шұңқыркөл]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3 км; оңтүстік батысқа қарай 0,7 км; батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |} == Тимирязев ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Қайран қорғаны, көне темір дәуірі || Ұяшық мәтіні || археология ескерткіші || [[Жарқын (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жарқын]] ауылынан оңтүстікке қарай 8 км. |} == Уәлиханов ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || 1-ші Бабеке қорғаны, көне темір дәуірі; Жуантөбе қорымы, көне темір дәуірі, ХХ ғасыр; 1-ші Жуантөбе тұрағы, неолит дәуірі; 1-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қазанқап қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Қазанқап қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Қазанқап қорымы, орта ғасыр; 8-ші Қазанқап қорымы, қола дәуірі; 7-ші Қазанқап тұрағы, неолит дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Бабеке ауылынан оңтүстікке қарай 2,5 км; бұрынғы Жуантөбе ауылынан солтүстікке қарай 1 км; оңтүстікке қарай 3 км; бұрынғы Қазанғап ауылынан батысқа қарай 0,4 км; оңтүстік батысқа қарай 2 км; оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; батысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 5,9 км; оңтүстік батысқа қарай 6 км; оңтүстік батысқа қарай 6,3 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,4 км. |- | 2 || Қарасу қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Қарасу қорғаны, қола дәуірі; 8-ші Көксеңгісор қорымы, қола дәуірі; 1-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Көксеңгісор қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 6-шы Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі; 7-ші Көксеңгісор қорғаны, қола дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Золотая Нива (Уәлиханов ауданы)|Золотая Нива]] ауылынан шығысқа қарай 5,2 км; шығысқа қарай 5,3 км; бұрынғы Баянбай ауылынан оңтүстікке қарай 1,7 км; солтүстік батысқа қарай 4,8 км; оңтүстікке қарай 1,3 км; оңтүстікке қарай 3 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,5 км; оңтүстікке қарай 1,4 км; оңтүстікке қарай 1,6 км. |- | 3 || Комсомольское қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 1-ші Комсомольское қорғаны, қоладәуірі; 2-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Комсомольское қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 6-шы Комсомольское қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Қыздыңқарасу қорғаны, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 3-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 4-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; 5-ші Қыздыңқарасу қорғаны, қола дәуірі; Қызөзен қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 6-шы Төбе қорымы, көне темір дәуірі; 7-ші Төбе қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Аққұдық (Уәлиханов ауданы)|Аққұдық]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 10,7 км; шығысқа қарай 1,5 км; шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 7 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; оңтүстік шығысқа қарай 9,9 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 2,1 км; солтүстікке қарай 4,4 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 4,7 км; оңтүстікке қарай 7 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстікке қарай 3,4 км; оңтүстік шығысқа қарай 17 км; бұрынғы Прожектор ауылынан солтүстікке қарай 5,7 км; Аққұдық ауылынан оңтүстікке қарай 8,5 км; оңтүстікке қарай 4,1 км; оңтүстік шығысқа қарай қарай 2 км. |- | 4 || 2-ші Саға тұрағы, неолит дәуірі; 3-ші Талдысай қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Теке қорғаны, қола дәуірі; 2-ші Теке қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Теке қорғаны, қола дәуірі || || археология ескерткіші || бұрынғы Қазанғап ауылынан солтүстік батысқа қарай 10,5 км; [[Қаратерек (Солтүстік Қазақстан облысы)|Қаратерек]] ауылынан батысқа қарай 9,5 км; [[Көбенсай]] ауылынан шығысқа қарай 8 км; Тілеусай ауылынан батысқа қарай 2,7 км; бұрынғы Саға ауылынан шығысқа қарай 0,7 км. |} == Шал ақын ауданы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Шал ақынның бюсті, 2007 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Сергеев]] қаласы. |- | 2 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.М. Рыжковтың қабірі, 1984 жыл || || монументтік өнер құрылысы || [[Меней]] ауылы. |- | 3 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер В.Н. Поданевтің қабірі, 1981 жыл || || монументтік өнер құрылысы || бұрынғы [[Неждановка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Неждановка]] ауылы. |- | 4 || Афанасьевка қорымы, қола дәуірі; Бағанаты қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі; 2-ші Бағанаты қорымы, қола және көне темір дәуірі, орта ғасыр; 3-ші Бағанаты қорымы, қола дәуірі; Байқара қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі, көне және кейінгі орта ғасыр; Байқызыл қорғаны, көне темір дәуірі; Бектеңіз қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; 1-ші Бұрлық қорымы, қола дәуірі; 2-ші Бұрлық қорымы, орта ғасыр; Графские развалины қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; Двойники қорымы, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Афанасьевка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Афанасьевка]] ауылынан батысқа Қарай 1,4 км; [[Бағанаты]] ауылынан шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; оңтүстік шығысқа қарай 1,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,6 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 3,5 км; [[Социал]] ауылынан оңтүстік батысқа қарай 2,2 км; Афанасьевка ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Социал ауылынан оңтүстік батысқа қарай 3,5 км; оңтүстік батысқа қарай 3,6 км; Афанасьевка ауылынан батысқа қарай 6 км; [[Двойники]] ауылынан батысқа қарай 5 км. |- | 5 || 1-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Жаңаталап қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 2,5 км; солтүстік батысқа қарай 3,1 км; солтүстік батысқа қарай 3,7 км. |- | 6 || 1-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі; 1-ші Коноваловка қорымы, көне темір дәуірі; 2-ші Коноваловка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Коноваловка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Коноваловка]] ауылынан солтүстікке қарай 0,6 км; солтүстікке қарай 3 км; солтүстік батысқа қарай 2 км. |- | 7 || Крещенка қорымы, қола дәуірі; 1-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Крещенка қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр; 5-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі; 6-шы Крещенка қорғаны, көне темір дәуірі; 7-ші Крещенка қорымы, қола дәуірі || || археология ескерткіші || [[Крещенка (Солтүстік Қазақстан облысы)|Крещенка]] ауылынан солтүстікке қарай 2 км; шығысқа қарай 0,5 км; шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 5 км; оңтүстік шығысқа қарай 2,5 км; оңтүстік батысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 1,5 км; ауылдың фермасынан солтүстік шығысқа қарай 1 км. |- | 8 || 1-ші Куприяновка қорғаны, орта ғасыр; 1-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі, орта ғасыр; 2-ші Куприяновка қорымы, қола дәуірі; 2-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорымы, көне темір дәуірі; 3-ші Куприяновка қорғаны, көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || [[Куприяновка (Шал ақын ауданы)|Куприяновка]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; солтүстік шығысқа қарай 0,5 км; солтүстік шығысқа қарай 4 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км; солтүстік шығысқа қарай 3 км; солтүстік шығысқа қарай 3,5 км. |- | 9 || Ленино тұрағы, неолит дәуірі; Моңғол зираты қорғаны, көне темір дәуірі; Октябрь қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 2-ші Октябрь қорымы, қола дәуірі; 1-ші Рясинка қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || [[Ысқақ Ыбыраев ауылы|Ысқақ Ыбыраев]] ауылынан батысқа қарай 0,8 км; [[Арай (Солтүстік Қазақстан облысы)|Арай]] ауылынан батысқа қарай 7 км; [[Ұзынжар]] ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; оңтүстік шығысқа қарай 4 км; оңтүстікке қарай 2,5 км; [[Рясинка (ауыл)|Рясинка]] ауылынан солтүстікке қарай 2,4 км. |- | 10 || Сергеевка қонысы, көне қола дәуірі; 1-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі және көне темір дәуірі; 2-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 3-ші Сергеевка қорымы, қола дәуірі; 4-ші Сергеевка қорғаны, көне темір дәуірі; 5-ші Сергеевка қорғаны (Байқара қорымы), көне темір дәуірі; 6-шы Сергеевка қорғаны (Байқарақорымы), көне темір дәуірі || || археология ескерткіші || Сергеев су торабынан солтүстікке қарай 0,35 км; Сергеев қаласынан 3 км; [[Қаратал (Шал ақын ауданы)|Қаратал]] ауылынан солтүстікке қарай 4,2 км; солтүстікке қарай 3,6 км; батысқа қарай 1,1 км; Сергеев қаласынан солтүстікке қарай 4 км; солтүстікке қарай 3 км. |- | 11 || 1-ші Социал қорғаны, көне темір дәуірі; 2-ші Социал қорымы, көне темір дәуірі; 1-ші Ступинка қорғаны, көне темір дәуірі; Сухой қорғаны, көне темір дәуірі; Ұлыбай қорымы, қола және көне темір дәуірі; Чудаскай қорғаны, көне темір дәуір; Шолақ қорымы, көне темір дәуірі, орта ғасыр|| || археология ескерткіші || Социал ауылынан оңтүстік шығысқа қарай 0,7 км; оңтүстік шығысқа қарай 0,5 км; [[Жаңаталап (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жаңаталап]] ауылынан солтүстік батысқа қарай 5 км; Ұзынжар ауылынан солтүстік шығысқа қарай 5 км; Двойники ауылынан батысқа қарай 5 км; Октябрьское ауылынан оңтүстік батысқа қарай 1,5 км; Ысқақ Ыбыраев ауылынан солтүстік шығысқа қарай 3 км. |} == Петропавл қаласы == {| class="wikitable" |+ |- ! р/с !! Ескерткіштің атауы !! Ескерткіш суреті !! Ескерткіш түрі !! Ескерткіштің орналасқан жері |- | 1 || Реалдық училищенің өндірістік үй-жайы, 1903 жыл; Реалдық училищенің қызметтік ғимараты, 1903 жыл; Қалалық училище, ХХ ғасырдың басы; Реалдық училище, 1903 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || В. Булавский атындағы көше, 2Б, 6А, 2, 6. |- | 2 || Романов училищесі, 1913-1915 жылдар; Көпес клубы, 1906 жыл|| || қала құрылысы және сәулет ||Театральная көшесі, 42, 38. |- | 3 || Сауда үйі, 1915-1916 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Евгений Брусиловский атындағы көше, 22. |- | 4 || Тегеурінді су мұнарасы, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Амангелді көшесі, 147. |- | 5 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Шамсутдиновтың сауда үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Стреловтың дүкені, XIX ғасырдың аяғы; Коммерсант Аркельдің үйі, 1891 жыл; Көпес Турлаповтың үйі, XX ғасырдың басы; Әкімшілік ғимарат, ХХ ғасырдың 30-шы жылдары; Көпес Черемисиновтың үйі, 1895 жыл; Көпес Шафеевтің үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Шафеевтің дүкені, XIX ғасырдың аяғы; В.И. Ленин атындағы № 1 мектеп, 1935-1938 жылдар; Костел ғимараты, ксендз үйі, ХХ ғасырдың басы; Көпес Чукановтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Сауда үйінің ғимараты, 1911-1915 жылдар; Көпес Казанцевтің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Казанцевтің дүкені, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес үйі, ХХ ғасырдың басы|| || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Конституциясы көшесі, 18, 17, 44, 46, 48, 52, 13, 10, 24, 22, 39, 43, 43А, 20, 12, 2, 4, 31. |- | 6 || Муратовтың диірмені, 1904-1905 жылдар; Муратовтың диірмен қоймалары, 1904-1905 жылдар|| || қала құрылысы және сәулет || Интернациональная көшесі, 63. |- | 7 || Дін-Мұхаммад мешіті, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || С. Мұқанов көшесі, 34. |- | 8 || Мешіт, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Энергетиктер мәдениет үйі, 1956 жыл (қазіргі [[С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры]]); Мердігер Малаховтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Измайловтың үйі, XIX ғасырдың аяғы ||[[Сурет:С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.jpg|thumb|right|150px|<small>С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.</small>]] || қала құрылысы және сәулет || Жамбыл атындағы көше, 160, 185, 184, 166. |- | 9 || Локомотив депосы, 1892-1896 жылдар; Теміржол вокзалы, 1894 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Н.А. Ахременко көшесі, 81, 47. |- | 10 || Мемлекеттік банк, ХХ ғасырдың басы; Алғашқы электр станциясының ғимараты, XIX ғасырдың аяғы|| || қала құрылысы және сәулет || Советская көшесі, 34, 37. |- | 11 || Теміржолшылар мәдениет үйі, 1931 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Қаныш Сәтбаев атындағы көше, 37. |- | 12 || Тұрғын үй, 1946 жыл; Тұрғын үй, 1946 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Астана көшесі, 22, 24. |- | 13 || М.В. Ломоносов атындағы № 21 орта мектеп, 1956 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Тоқсан би көшесі, 102. |- | 14 || Әйелдер гимназиясы, 1864 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Вознесенская көшесі, 42. |- | 15 || Көпес үйі, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Баженовтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Парковая көшесі, 132, 134. |- | 16 || Всех Святых шіркеуі, 1894 жыл; Көпес Хлебниковтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Ыбырай Алтынсарин атындағы көше, 271, 197. |- | 17 || [[Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі|Покров шіркеуі]], 1813 жыл; Көпес Дмитриевтің үйі, 1907 жыл||[[Сурет:Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі.jpg|thumb|right|150px|<small>Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі.</small>]] || қала құрылысы және сәулет || Коминтерн көшесі, 97, 96. |- | 18 || Суайдағыш, 1902 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Б.П. Ущев көшесі, 2. |- | 19 || Көпес Поляковтың диірмені, 1905-1907 жылдар || || қала құрылысы және сәулет || Мир өтпе жолы, 18. |- | 20 || Көпес Шулеповтың үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы || || қала құрылысы және сәулет || Володаровский көшесі, 38. |- | 21 || Мердігер Пироговтың үйі, XIX ғасырдың аяғы; Керуен сарайы, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Евней Бөкетов атындағы көше, 12, 1. |- | 22 || Көпес Мухамедьяровтың үйі, XIX ғасырдың аяғы || || қала құрылысы және сәулет || Казахстанская правда көшесі, 94. |- | 23 || "Бр. Овсянниковы и Ганшин" көпес дүкені, ХХ ғасырдың басы; Көпес Мазаевтің диірмені, 1913 жыл; Қоныс аударушылар пункті, XIX ғасырдың аяғы; Көпес Смолиннің үйі, 1874 жыл; Көпес Казанцевтің мейрамханасы, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Светлинскийдің үйі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; Көпес Назаровтың моншасы, ХХ ғасырдың басы; Полиция учаскесі, XIX ғасырдың 2-ші жартысы; "Новый свет" кинотеатры 1909 жыл|| || қала құрылысы және сәулет || Пушкин көшесі, 61; Егемен Қазақстан көшесі, 16; Универсальная көшесі, 3; Пушкин көшесі, 73; Рижская көшесі, 14; Абай көшесі, 16; Рижская көшесі, 6; Пушкин көшесі, 63; Казахстанская правда көшесі, 73, |- | 24 || Қалалық мәдениет және демалыс саябағы (бұрынғы қалалық бақ) || || қала құрылысы және сәулет || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы. |- | 25 || Петропавл бекінісі, 1752 жыл || || қала құрылысы және сәулет || Оқшаулағыш материалдар зауытының аумағы. |- | 26 || Ж. Жабаевтың бюсті, 1975 жыл; С. Мұқановтың бюсті, 1990 жыл; Ш. Уәлихановтың бюсті, 1975 жыл; К. Сүтішевтің бюсті, 1975 жыл; В. Шаталовтың бюсті, 1979 жыл; А. Пушкинның бюсті, 1999 жыл; Ғ. Мүсіреповтің бюсті, 2002 жыл; М. Қозыбаевтың бюсті, 2003 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Евней Бөкетов атындағы көшелердің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, Сәбит Мұқанов атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапхана ғимаратының алдындағы сквер; Ш. Уәлиханов атындағы және Айыртау көшелерінің қиылысындағы сквер; Кәрім Сүтішев көшесі, 56; Қазақстан Конституциясы көшесі саябаққа кірер жер; 314-і атқыштар дивизиясы көшесіндегі сквер; Ғ. Мүсірепов көшесі; Пушкин және Абай көшелерінің қиылысы. |- | 28 || Ұлы Отан соғысындағы Жеңісітің 30 жылдығына арналған обелиск, 1975 жыл; Ұлы Отан соғысының "Мәңгілік алау" Жауынгерлік Даңқ мемориалы, 1979 жыл; Ұлы Отан соғысындағы Жеңіс саябағындағы обелиск, 1985 жыл|| || монументтік өнер құрылысы || Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің саябағы; Театр алаңы; Жеңіс саябағы. |- | 29 || Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгерлерге арналған стелла, 2002 жыл; Саяси қуғын-сүргін құрбандарына арналған монумент, 2005 жыл; Ш. Уәлиханов пен Ф. Достоевскийдің барельефі, 2005 жыл; "Абай және Пушкин" мүсіндік композициясы, 2006 жыл; "Ат үстіндегі Абылай хан" мүсіндік композициясы, 2007 жыл;|| || монументтік өнер құрылысы || Жамбыл атындағы және Абай көшелерінің қиылысы; Пушкин және Кәрім Сүтішев көшелерінің қиылысы; Қазақстан Конституциясы көшесі, 48; Қазақстан Конституциясы көшесі (Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті саябағының аумағында); Кәрім Сүтішев көшесі, 1А. |- | 30 || Жаппай ату орны, ХХ ғасырдың 20-30 жылдары; Большевик венгрлердің бауырластар зираты, 1918 жыл; Кеңес үкіметін орнату үшін күресушілердің бауырластар зираты, 1919 жыл; Октябрь алаңындағы бауырластар қабірлері, 1918 – 1921 жылдар; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 1 қабірі, 1943 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында жарақаттардан қаза тапқан ұшқыштар экипажының № 2 қабірі, 1943 жыл; Генерал М. Шмыровтың қабірі, 1941 жыл; Жазушы Б. Петровтың қабірі, 1971 жыл; Кеңес Одағының Батыры А. Матвеевтің қабірі, 1972 жыл; Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 христиан жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 1 мұсылман жауынгерлерге); Ұлы Отан соғысы жылдарында Петропавл қаласының госпитальдарында қаза тапқан жауынгерлердің ескерткіші, 1957 жыл (№ 2 мұсылман жауынгерлерге); Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С. Морожниковтың қабірі, 1980 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер Е.Ш. Гориевтің қабірі, 1984 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер С.В. Горловтың қабірі, 1985 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер И.И. Клепальскийдің қабірі, 1986 жыл; Ауған Демократиялық Республикасында қаза тапқан интернационал жауынгер А.А. Бутаковтың қабірі, 1980 жыл || || монументтік өнер құрылысы || Бесінші лог (ескерткіш тас); Петропавл-Көкшетау темір жолының жолайрығы; Жамбыл атындағы көшесі, көне зират; Театр алаңы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; Жұмысшы кентіндегі зират; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі қалалық зират, Жамбыл атындағы және Ғ. Мүсірепов көшелерінің қиылысы; ескі әуежай жақтағы зират; ескі әуежай жақтағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират; бұрынғы Новопавловка ауылы ауданындағы зират. |- | 31 ||Ақ-Тау қалашығы, көне темір дәуірі; "Солнечный" қорымы, қола дәуірі, көне темір дәуірі; "Новопавловка" қорғаны, көне темір дәуірі|| || археология ескерткіші || бұрынғы Новопавловка ауылынан солтүстік батысқа қарай 1,5 км; Солнечный кентінің шетінде орналасқан; Бұрынғы Новопавловка ауылынан оңтүстікке қарай 2 км. |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстанның тарих және мәдениет ескерткіштері}} [[Санат:Қазақстан ғимараттары мен құрылыстары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының тарихи орындары]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы]] 36v7tbkwjqm3n36evfa8fhkbgzn7qz0 Қазақстан лига кубогы 0 743447 3404126 3367889 2024-11-23T17:30:59Z Kaz1933 161026 /* Жүлдегерлер */ 3404126 wikitext text/x-wiki {{футбол турнирінің карточкасы |атауы = Қазақстан лига кубогы |логотип = |қаланған =2024 |мемлекет={{KAZ}}|командалар саны=16|ағымдағы маусым=[[Қазақстан лига кубогы 2024]]|сайт=https://qfl.kz/league/league-cup/}} '''Қазақстан лига кубогы''' (бейрасми атауы ''1XBet League Cup'') — [[2024 жыл]]дан бастап [[Қазақстан]]да ұйымдастырыла бастаған футбол турнирі. == Тарихы == [[Қазақстан лига кубогы 2024|Алғашқы турнир]] 2024 жылы өтті. == Сипаттамасы == Турнирге негізінен премьер лигада ойнайтын клубтар қатысады және төменгі лигада ойнайтын кей клубтарға да рұқсат етіледі. Турнир топтық кезеңнен бастау алады. {{Дәйексөз|Өте жақсы турнир. Бұл жерде Премьер-лига клубтарының арасында өзіңді көрсетуге, ойын уақыты аз футболшыларға тәжірибе жинауға мүмкіндік береді. 1ХВЕТ QFL Бірінші лиганың клубтары үшін танымдық бәсеке<ref>[https://qfl.kz/news/pley-off-a-shy-u-iyn-bolady-taraz-fk-bas-bapkeri-n-rmat-myrzabaev/ Плей-оффқа шығу қиын болады] — ҚПЛ.kz</ref>. [[Нұрмат Нарманұлы Мырзабаев|Нұрмат Мырзабаев]] (Қазақстандық ардагер футболшы)}} == Жүлдегерлер == {| class="wikitable" |+ !Маусым !Жеңімпаз !Финалист |- |[[Қазақстан лига кубогы 2024|2024]] | '''[[Астана ]]''' {{}} | '''[[Жеңіс]]''' {{}} |- |[[Қазақстан лига кубогы 2025|2025]] | | |- |[[Қазақстан лига кубогы 2026|2026]] | | |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * https://qfl.kz/league/league-cup/ [[Санат:Қазақстан лига кубогы]] 3grzmzqsneb1zgau9olpvf8ikg8eapi 3404127 3404126 2024-11-23T17:32:07Z Kaz1933 161026 /* Жүлдегерлер */ 3404127 wikitext text/x-wiki {{футбол турнирінің карточкасы |атауы = Қазақстан лига кубогы |логотип = |қаланған =2024 |мемлекет={{KAZ}}|командалар саны=16|ағымдағы маусым=[[Қазақстан лига кубогы 2024]]|сайт=https://qfl.kz/league/league-cup/}} '''Қазақстан лига кубогы''' (бейрасми атауы ''1XBet League Cup'') — [[2024 жыл]]дан бастап [[Қазақстан]]да ұйымдастырыла бастаған футбол турнирі. == Тарихы == [[Қазақстан лига кубогы 2024|Алғашқы турнир]] 2024 жылы өтті. == Сипаттамасы == Турнирге негізінен премьер лигада ойнайтын клубтар қатысады және төменгі лигада ойнайтын кей клубтарға да рұқсат етіледі. Турнир топтық кезеңнен бастау алады. {{Дәйексөз|Өте жақсы турнир. Бұл жерде Премьер-лига клубтарының арасында өзіңді көрсетуге, ойын уақыты аз футболшыларға тәжірибе жинауға мүмкіндік береді. 1ХВЕТ QFL Бірінші лиганың клубтары үшін танымдық бәсеке<ref>[https://qfl.kz/news/pley-off-a-shy-u-iyn-bolady-taraz-fk-bas-bapkeri-n-rmat-myrzabaev/ Плей-оффқа шығу қиын болады] — ҚПЛ.kz</ref>. [[Нұрмат Нарманұлы Мырзабаев|Нұрмат Мырзабаев]] (Қазақстандық ардагер футболшы)}} == Жүлдегерлер == {| class="wikitable" |+ !Маусым !Жеңімпаз !Финалист |- |[[Қазақстан лига кубогы 2024|2024]] | '''[[Астана ]]''' {{KAZ}} | '''[[Жеңіс]]''' {{KAZ}} |- |[[Қазақстан лига кубогы 2025|2025]] | | |- |[[Қазақстан лига кубогы 2026|2026]] | | |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * https://qfl.kz/league/league-cup/ [[Санат:Қазақстан лига кубогы]] knv05w8uizr83f15qopitjyuzv7cthu 3404128 3404127 2024-11-23T17:35:17Z Kaz1933 161026 /* Жүлдегерлер */ 3404128 wikitext text/x-wiki {{футбол турнирінің карточкасы |атауы = Қазақстан лига кубогы |логотип = |қаланған =2024 |мемлекет={{KAZ}}|командалар саны=16|ағымдағы маусым=[[Қазақстан лига кубогы 2024]]|сайт=https://qfl.kz/league/league-cup/}} '''Қазақстан лига кубогы''' (бейрасми атауы ''1XBet League Cup'') — [[2024 жыл]]дан бастап [[Қазақстан]]да ұйымдастырыла бастаған футбол турнирі. == Тарихы == [[Қазақстан лига кубогы 2024|Алғашқы турнир]] 2024 жылы өтті. == Сипаттамасы == Турнирге негізінен премьер лигада ойнайтын клубтар қатысады және төменгі лигада ойнайтын кей клубтарға да рұқсат етіледі. Турнир топтық кезеңнен бастау алады. {{Дәйексөз|Өте жақсы турнир. Бұл жерде Премьер-лига клубтарының арасында өзіңді көрсетуге, ойын уақыты аз футболшыларға тәжірибе жинауға мүмкіндік береді. 1ХВЕТ QFL Бірінші лиганың клубтары үшін танымдық бәсеке<ref>[https://qfl.kz/news/pley-off-a-shy-u-iyn-bolady-taraz-fk-bas-bapkeri-n-rmat-myrzabaev/ Плей-оффқа шығу қиын болады] — ҚПЛ.kz</ref>. [[Нұрмат Нарманұлы Мырзабаев|Нұрмат Мырзабаев]] (Қазақстандық ардагер футболшы)}} == Жүлдегерлер == {| class="wikitable" |+ !Маусым !Жеңімпаз !Финалист |- |[[Қазақстан лига кубогы 2024|2024]] | '''[[Астана ФК]]''' {{KAZ}} | '''[[Жеңіс ФК]]''' {{KAZ}} |- |[[Қазақстан лига кубогы 2025|2025]] | | |- |[[Қазақстан лига кубогы 2026|2026]] | | |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * https://qfl.kz/league/league-cup/ [[Санат:Қазақстан лига кубогы]] 4raloykqm0e8utm8vc7tevy8205nip2 3404196 3404128 2024-11-23T19:33:11Z Nurtenge 93712 /* Жүлдегерлер */ 3404196 wikitext text/x-wiki {{футбол турнирінің карточкасы |атауы = Қазақстан лига кубогы |логотип = |қаланған =2024 |мемлекет={{KAZ}}|командалар саны=16|ағымдағы маусым=[[Қазақстан лига кубогы 2024]]|сайт=https://qfl.kz/league/league-cup/}} '''Қазақстан лига кубогы''' (бейрасми атауы ''1XBet League Cup'') — [[2024 жыл]]дан бастап [[Қазақстан]]да ұйымдастырыла бастаған футбол турнирі. == Тарихы == [[Қазақстан лига кубогы 2024|Алғашқы турнир]] 2024 жылы өтті. == Сипаттамасы == Турнирге негізінен премьер лигада ойнайтын клубтар қатысады және төменгі лигада ойнайтын кей клубтарға да рұқсат етіледі. Турнир топтық кезеңнен бастау алады. {{Дәйексөз|Өте жақсы турнир. Бұл жерде Премьер-лига клубтарының арасында өзіңді көрсетуге, ойын уақыты аз футболшыларға тәжірибе жинауға мүмкіндік береді. 1ХВЕТ QFL Бірінші лиганың клубтары үшін танымдық бәсеке<ref>[https://qfl.kz/news/pley-off-a-shy-u-iyn-bolady-taraz-fk-bas-bapkeri-n-rmat-myrzabaev/ Плей-оффқа шығу қиын болады] — ҚПЛ.kz</ref>. [[Нұрмат Нарманұлы Мырзабаев|Нұрмат Мырзабаев]] (Қазақстандық ардагер футболшы)}} == Жүлдегерлер == {| class="wikitable" |+ !Маусым !Жеңімпаз !Финалист |- | [[Қазақстан лига кубогы 2024|2024]] | '''[[Астана (футбол клубы)|Астана ФК]]''' | '''[[Жеңіс (футбол клубы)|Жеңіс ФК]]''' |- |[[Қазақстан лига кубогы 2025|2025]] | | |- |[[Қазақстан лига кубогы 2026|2026]] | | |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * https://qfl.kz/league/league-cup/ [[Санат:Қазақстан лига кубогы]] fcyd3xcv9do1d5wme9uzrk8egvvn489 Азия Чемпиондары кубогы 1989/90 0 744564 3404376 3380053 2024-11-24T04:43:07Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Oman_(1985-1995).png]]» деген «[[:File:Flag_of_Oman_(1970-1995).png]]» дегенмен алмастырылды. 3404376 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық чемпионат |атауы1 = Азия Чемпиондары кубогы 1989-90 |уақыты = |қатысушылар саны = 27 |қалалар = |стадиондар = |чемпион = {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин]] |рет = |2 орын = {{ту|Жапония}} [[Иокогама Ф. Маринос]] |3 орын = |ойналған ойындар саны = 59 |голдар саны = 178 |бомбардир = |бголдар = |алдыңғы сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1988/89|1988/89]] |келесі сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1990/91|1990/91]] }} '''Азия Чемпиондары кубогы 1989/90''' — турнирдің оныншы маусымы. == Нәтижелер == === 1 раунд === ==== 1 топ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="6"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="35" title=|5 !width="5" rowspan="6"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Иордания}} [[Әл-Вихдат (футбол клубы)|Әл-Диффатаин]] |bgcolor=#808080| ||2:1||0:0||3:0||2:0 |4||3||1||0||7-1||+6||'''7''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Ирак}} [[Әл-Рашид (футбол клубы)|Әл-Рашид]] |1:2||bgcolor=#808080| ||0:0||3:0||1:0 |4||2||1||1||5-2||+3||'''5''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Ливан}} [[Әл-Ансар (футбол клубы, Бейрут)|Әл-Ансар]] |0:0||0:0||bgcolor=#808080| ||0:2||2:1 |4||1||2||1||2-3||-1||'''4''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Катар}} [[Әл-Садд (футбол клубы)|Әл-Садд]] |0:3||0:3||2:0||bgcolor=#808080| ||0:0 |4||1||1||2||2-6||-4||'''3''' |- |5|| style="text-align: left" | {{ту|Йемен}} [[Әл-Ахли (футбол клубы, Сана)|Әл-Ахли]] |0:2||0:1||1:2||0:0||bgcolor=#808080| |4||0||1||3||1-5||-4||'''1''' |} ==== 2 топ ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="6"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="35" title=|5 !width="5" rowspan="6"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Кувейт}} [[Әл-Араби (футбол клубы, Эль-Кувейт)|Әл-Араби]] |bgcolor=#808080| ||1:2||1:1||2:1||4:2 |4||2||1||1||8-6||+2||'''5''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Бахрейн}} [[Әл-Мухаррак (футбол клубы)|Мухаррак]] |2:1||bgcolor=#808080| ||2:0||1:2||1:1 |4||2||1||1||6-4||+2||'''5''' |- |3|| style="text-align: left" | [[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]] [[Фанджа]] |1:1||0:2||bgcolor=#808080| ||3:0||2:1 |4||2||1||1||6-4||+2||'''5''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|БАӘ}} [[Әл-Уасл (футбол клубы)|Әл-Васл]] |1:2||2:1||0:3||bgcolor=#808080| ||1:0 |4||2||0||2||4-6||-2||'''4''' |- |5|| style="text-align: left" | {{ту|Сауд Арабиясы}} [[Әл-Хилал (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Хилал]] |2:4||1:1||1:2||0:1||bgcolor=#808080| |4||0||1||3||4-8||-4||'''1''' |} '''Плей-офф''' {{матч туралы есептеме |стадион= |мерзімі = 20 тамыз 1989 |команда1 = [[Әл-Мухаррак (футбол клубы)|Мухаррак]] {{ту|Бахрейн}} |команда2 = {{ту|Кувейт}} [[Әл-Араби (футбол клубы, Әл-Кувейт)|Әл-Араби]] |есеп = 1:0 }} ==== 3 топ ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | [[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]] [[Фанджа]] |bgcolor=#808080| ||3:1||2:0||5:0 |3||3||0||0||10-1||+9||'''6''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|Үндістан}} [[Салгаокар]] |1:3||bgcolor=#808080| ||0:0||3:0 |3||1||1||1||4-3||+1||'''3''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Пәкістан}} [[Пенджаб (футбол клубы)|Пенджаб]] |0:2||0:0||bgcolor=#808080| ||1:1 |3||0||2||1||1-3||-2||'''2''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Непал}} [[Катманду (футбол клубы)|Катманду]] |0:5||0:3||1:1||bgcolor=#808080| |3||0||1||2||1-9||-8||'''1''' |} ==== 4 топ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Иран}} [[Шахин Ахваз]] |bgcolor=#808080| ||1:0||5:0||5:0 |3||3||0||0||11-0||+11||'''6''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|Бангладеш}} [[Мохаммедан (футбол клубы, Дакка)|Мохаммедан]] |0:1||bgcolor=#808080| ||3:1||7:2 |3||2||0||1||10-4||+6||'''4''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Шри-Ланка}} [[Олд Бенедиктенс]] |0:5||1:3||bgcolor=#808080| ||3:1 |3||1||0||2||4-9||-5||'''2''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Мальдивтер}} [[Виктори (футбол клубы)|Виктори]] |0:5||2:7||1:3||bgcolor=#808080| |3||0||0||3||3-15||-12||'''0''' |} ==== 5 топ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="6"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="35" title=|5 !width="5" rowspan="6"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Малайзия}} [[Куала-Лумпур (футбол клубы)|Куала-Лумпур]] |bgcolor=#808080| ||2:1||4:2||6:0||7:1 |4||4||0||0||19-4||+15||'''8''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Индонезия}} [[Мадура Юнайтед|Пелита Джайя]] |1:2||bgcolor=#808080| ||4:1||3:0||2:1 |4||3||0||1||10-4||+6||'''6''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Сингапур}} [[Гейланг Интернэшнл]] |2:4||1:4||bgcolor=#808080| ||3:0||5:1 |4||2||0||2||11-9||+2||'''4''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Филиппиндер}} [[Филиппин Эйр Форс (футбол клубы)|Филиппин Эйр Форс]] |0:6||0:3||0:3||bgcolor=#808080| ||1:0 |4||1||0||3||1-12||-11||'''2''' |- |5|| style="text-align: left" | {{ту|Бруней}} [[Муара Старс]] |1:7||1:2||1:5||0:1||bgcolor=#808080| |4||0||0||4||3-15||-12||'''0''' |} ==== 6 топ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин|Ляонин]] |bgcolor=#808080| ||1:0||1:1||5:1 |3||2||1||0||7-2||+5||'''5''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Жапония}} [[Иокогама Ф. Маринос|Ниссан Иокогама]] |0:1||bgcolor=#808080| ||2:0||9:0 |3||2||0||1||11-1||+10||'''4''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|КХДР}} [[Чхангонджа|Чхонджин Чхангонджа]] |1:1||0:2||bgcolor=#808080| ||2:0 |3||1||1||1||3-3||0||'''3''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Макао}} [[Хап Куан (футбол клубы)|Хап Куан]] |1:5||0:9||0:2||bgcolor=#808080| |3||0||0||3||1-16||-15||'''0''' |} === 2 раунд === ==== А тобы ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="4"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="5" rowspan="4"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Жапония}} [[Иокогама Ф. Маринос|Ниссан Иокогама]] |bgcolor=#808080| ||2:1||1:0 |2||2||0||0||3-1||+2||'''4''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|Малайзия}} [[Куала-Лумпур (футбол клубы)|Куала-Лумпур]] |1:2||bgcolor=#808080| ||2:0 |2||1||0||1||3-2||+1||'''2''' |- |3|| style="text-align: left" | [[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]] [[Фанджа]] |0:1||0:2||bgcolor=#808080| |2||0||0||2||0-3||-3||'''1''' |} ==== В тобы==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин|Ляонин]] |bgcolor=#808080| ||0:0||2:0||1:0 |3||2||1||0||3-0||+3||'''5''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|Ирак}} [[Әл-Рашид (футбол клубы)|Әл-Рашид]] |0:0||bgcolor=#808080| ||5:0||1:1 |3||1||2||0||6-1||+10||'''4''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Иран}} [[Шахин Ахваз]] |0:2||0:5||bgcolor=#808080| ||2:0 |3||1||0||2||2-7||-5||'''2''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Индонезия}} [[Мадура Юнайтед|Пелита Джайя]] |0:1||1:1||0:2||bgcolor=#808080| |3||0||1||2||1-4||-3||'''1''' |} === Финал === {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 22 сәуір 1990 |стадион = {{ту|Жапония}} [[Мицудзава (стадион)|Мицудзава]], [[Иокогама]] |команда1 = [[Иокогама Ф. Маринос|Ниссан Иокогама]] {{ту|Жапония}} |команда2 = {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин|Ляонин]] |есеп = 1:2 }} {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 29 сәуір 1990 |стадион = {{ту|Қытай}} [[Шэньян]] |команда1 = [[Ляонин Хувин|Ляонин]] {{ту|Қытай}} |команда2 = {{ту|Жапония}} [[Иокогама Ф. Маринос|Ниссан Иокогама]] |есеп = 1:1 }} {{АФК чемпиондар лигасы элитасы}} [[Санат:АФК чемпиондар лигасы элитасы]] [[Санат:1989 жылғы футбол]] [[Санат:1990 жылғы футбол]] pwi2qauv6irvaz56ge1s1nb6atsg8hv Азия Чемпиондары кубогы 1988/89 0 744569 3404377 3380054 2024-11-24T04:45:09Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Oman_(1985-1995).png]]» деген «[[:File:Flag_of_Oman_(1970-1995).png]]» дегенмен алмастырылды. 3404377 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық чемпионат |атауы1 = Азия Чемпиондары кубогы 1988/89 |уақыты = |қатысушылар саны = 26 |қалалар = |стадиондар = |чемпион = {{ту|Катар}} [[Әл-Садд (футбол клубы)|Әл-Садд]] |рет = |2 орын = {{ту|Ирак}} Әл-Рашид |3 орын = |ойналған ойындар саны = 63 |голдар саны = 218 |бомбардир = |бголдар = |алдыңғы сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1987/88|1987/88]] |келесі сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1989/90|1989/90]] }} '''Азия Чемпиондары кубогы 1988/89''' — турнирдің сегізінші маусымы. == Нәтижелер == === Квалификация === ==== 1 топ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Ирак}} [[Әл-Рашид (футбол клубы)|Әл-Рашид]] |bgcolor=#808080| ||0:0||3:0||6:0 |3||2||1||0||9-0||+9||'''5''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Катар}} [[Әл-Садд (футбол клубы)|Әл-Садд]] |0:0||bgcolor=#808080| ||4:1||1:0 |3||2||1||0||5-1||+4||'''5''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Сирия}} [[Әл-Футува (футбол клубы)|Әл-Футува]] |0:3||1:4||bgcolor=#808080| ||1:0 |3||1||0||2||2-7||-5||'''2''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Ливан}} [[Әл-Ансар (футбол клубы, Бейрут)|Әл-Ансар]] |0:6||0:1||0:1||bgcolor=#808080| |3||0||0||3||0-8||-8||'''0''' |} ==== 2 ТОП ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="6"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="35" title=|5 !width="5" rowspan="6"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Сауд Арабиясы}} [[Әл-Иттифак (футбол клубы)|Әл-Иттифак]] |bgcolor=#808080| ||1:1||1:0||1:0||3:1 |4||3||1||0||6-2||+4||'''7''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Кувейт}} [[Казма (футбол клубы)|Казма]] |1:1||bgcolor=#808080| ||3:0||3:1||2:0 |4||3||1||0||9-2||+7||'''7''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|БАӘ}} [[Шарджа (футбол клубы)|Шарджа]] |0:1||0:3||bgcolor=#808080| ||4:1||2:0 |4||2||0||2||6-5||+1||'''4''' |- |4|| style="text-align: left" | [[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]] [[Фанджа]] |0:1||1:3||1:4||bgcolor=#808080| ||1:0 |4||1||0||3||3-8||-5||'''2''' |- |5|| style="text-align: left" | {{ту|Бахрейн}} [[Риффа (футбол клубы)|Вест Риффа]] |1:3||0:2||0:2||0:1||bgcolor=#808080| |4||0||0||4||1-8||-7||'''0''' |} '''Плей-офф ''' {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = |стадион = |команда1 = [[Әл-Иттифак (футбол клубы)|Әл-Иттифак]] {{ту|Сауд Арабиясы}} |команда2 = {{ту|Кувейт}} [[Казма (футбол клубы)|Казма]] |есеп = 2:1 }} ==== 3 топ ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Үндістан}} [[Мохун Баган]] |bgcolor=#808080| ||1:0||8:0||4:2 |3||3||0||0||13-2||+11||'''6''' |- |2|| style="text-align: left" | [[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]] [[Фанджа]] |0:1||bgcolor=#808080| ||8:1||5:1 |3||2||0||1||13-3||+10||'''4''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Пәкістан}} [[Креснт Текстиль]] |0:8||1:8||bgcolor=#808080| ||2:1 |3||1||0||2||3-17||-14||'''2''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Непал}} [[Катманду (футбол клубы)|Катманду]] |2:4||1:5||1:2||bgcolor=#808080| |3||0||0||3||4-11||-7||'''0''' |} ==== 4 топ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="4"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="5" rowspan="4"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Бангладеш}} [[Мохаммедан (футбол клубы, Дакка)|Мохаммедан]] |bgcolor=#808080| ||2:1||0:0 |2||1||1||0||7-0||+7||'''3''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|Иран}} [[Персеполис (футбол клубы)|Персеполис]] |1:2||bgcolor=#808080| ||5:0 |2||1||0||1||6-2||+4||'''2''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Шри-Ланка}} [[Сондерс (футбол клубы)|Сондерс]] |0:0||0:5||bgcolor=#808080| |2||0||1||1||0-5||-5||'''1''' |} ==== 5 топ ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="6"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="35" title=|5 !width="5" rowspan="6"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Тайланд}} [[Эйр Форс Сентрал (футбол клубы)|Ройял Тай Эйр Форс]] |bgcolor=#808080| ||2:1||2:1||9:0||9:0 |4||4||0||0||22-2||+20||'''8''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Малайзия}} [[Паханг (футбол клубы)|Паханг]] |1:2||bgcolor=#808080| ||0:0||2:1||5:1 |4||2||1||1||8-4||+4||'''5''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Индонезия}} [[Митра Кукар (футбол клубы)|Ниак Митра]] |1:2||0:0||bgcolor=#808080| ||1:1||3:1 |4||1||2||1||5-4||+1||'''4''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Сингапур}} [[Гейланг Интернэшнл]] |0:9||1:2||1:1||bgcolor=#808080| ||3:1 |4||1||1||2||2-5||-3||'''3''' |- |5|| style="text-align: left" | {{ту|Бруней}} [[Бандаран (футбол клубы)|Бандаран]] |0:9||1:5||1:3||1:3||bgcolor=#808080| |4||0||0||4||3-20||-17||'''0''' |} ==== 6 топ ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="6"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="35" title=|5 !width="5" rowspan="6"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|КХДР}} 25 сәуір |bgcolor=#808080| ||1:0||3:1||3:0||4:0 |4||4||0||0||11-1||+10||'''8''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Қытай}} [[Гуандун Хунъюань|Гуандун Ваньбао]] |0:1||bgcolor=#808080| ||3:1||1:0||7:1 |4||3||0||1||11-3||+8||'''6''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Жапония}} [[Джубило Ивата|Ямаха Моторс]] |1:3||1:3||bgcolor=#808080| ||1:1||9:2 |4||1||1||2||12-9||+3||'''3''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Гонконг}} [[Саут Чайна]] |0:3||0:1||1:1||bgcolor=#808080| ||3:0 |4||1||1||2||4-5||-1||'''3''' |- |5|| style="text-align: left" | {{ту|Макао}} [[Ва Сенг]] |0:4||1:7||2:9||0:3||bgcolor=#808080| |4||0||0||4||3-23||-20||'''0''' |} === Жартылай финалдық раунд === ==== А тобы ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Ирак}} [[Әл-Рашид (футбол клубы)|Әл-Рашид]] |bgcolor=#808080| ||1:1||2:0||4:0 |3||2||1||0||7-1||+6||'''5''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|Қытай}} [[Гуандун Хунъюань|Гуандун Ваньбао]] |1:1||bgcolor=#808080| ||1:1||6:0 |3||1||2||0||8-2||+6||'''4''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Кувейт}} [[Казма (футбол клубы)|Казма]] |0:2||1:1||bgcolor=#808080| ||1:0 |3||1||1||1||2-3||-1||'''3''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Үндістан}} [[Мохун Баган]] |0:4||0:6||0:1||bgcolor=#808080| |3||0||0||3||0-11||-11||'''0''' |} ==== В тобы ==== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="6"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="35" title=|5 !width="5" rowspan="6"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Катар}} [[Әл-Садд (футбол клубы)|Әл-Садд]] |bgcolor=#808080| ||2:1||2:1||2:2||2:0 |4||3||1||0||8-4||+4||'''7''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|Сауд Арабиясы}} [[Әл-Иттифак (футбол клубы)|Әл-Иттифак]] |1:2||bgcolor=#808080| ||1:1||3:1||4:1 |4||2||1||1||9-5||+4||'''5''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|КХДР}} 25 сәуір |1:2||1:1||bgcolor=#808080| ||0:1||2:0 |4||1||1||2||4-4||0||'''3''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Бангладеш}} [[Мохаммедан (футбол клубы, Дакка)|Мохаммедан]] |2:2||1:3||1:0||bgcolor=#808080| ||1:2 |4||1||1||2||5-7||-2||'''3''' |- |5|| style="text-align: left" | {{ту|Малайзия}} [[Паханг (футбол клубы)|Паханг]] |0:2||1:4||0:2||2:1||bgcolor=#808080| |4||1||0||3||3-9||-6||'''2''' |} === Финал === {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 31 наурыз 1989 |стадион = {{ту|Ирак}} [[Бағдад]] |көрермендер = 10 000 |команда1 = [[Әл-Рашид (футбол клубы)|Әл-Рашид]] {{ту|Ирак}} |команда2 = {{ту|Катар}} [[Әл-Садд (футбол клубы)|Әл-Садд]] |есеп = 3:2 (3:0) |голдар1 = [[Ахмад Ради|Ради]] {{Гол|20}} <br> [[Али Кадум]] {{Гол|24}} {{Гол|35}} |голдар2 = {{Гол|56}} [[Халид Салман]] <br> {{Гол|85}} [[Мохаммед Ганим]] }} {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 8 сәуір 1989 |стадион = {{ту|Катар}} [[Доһа]] |көрермендер = 5 000 |команда1 = [[Әл-Садд (футбол клубы)|Әл-Садд]] {{ту|Катар}} |команда2 = {{ту|Ирак}} [[Әл-Рашид (футбол клубы)|Әл-Рашид]] |есеп = 1:0 (0:0) |голы1 = [[Халид Салман]] {{Гол|82}} }} {{АФК чемпиондар лигасы элитасы}} [[Санат:1988 жылғы футбол]] [[Санат:1989 жылғы футбол]] [[Санат:АФК чемпиондар лигасы элитасы]] qeynbhplzjgfksn2y5ytzab0ta6tqya Қазақ ұлттық хореография академиясы 0 744574 3404349 3380344 2024-11-24T00:18:21Z Casserium 68287 «[[Санат:Астана жоғарғы оқу орындары|Астана жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404349 wikitext text/x-wiki {{Университет |Аты = Қазақ ұлттық хореография академиясы |Эмблемасы = |Сурет = |Шынайы аты = |Халықаралық атауы = Kazakh National Academy of Choreography |Бұрынғы атауы = |Ұраны = |Құрылған жылы = 2015 |Жабылған жылы = |Қайта құрылған жылы = |Түрі = Ұлттық жоғары оқу орны |Президенті = |Ғылыми жетекшісі = |Ректоры = [[Бибігүл Нұрғалиқызы Нүсіпжанова]] |Студенттер = |Шетел студенттері = |Мамандар = |Бакалавриат = |Магистратура = |Аспирантура = |Докторантура = |Профессоры = |Оқытушылар = |Орналасқан жері = {{KAZ}}, [[Астана]] |Метро бекеті = |Кампус = қалалық |Мекенжайы = [[Астана]], Ұлы Дала даңғылы, 43/1 |Сайты = {{URL|https://balletacademy.edu.kz/}} |Марапаттары = |Оқу тілі=[[қазақ тілі|қазақ]], [[орыс тілі|орыс]], [[ағылшын тілі|ағылшын]]}} '''Қазақ ұлттық хореография академиясы''' — [[Астана]] қаласында орналасқан балет әртістерін дайындайтын жоғары оқу орны. Академия [[2015 жыл]]ы [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] бастамасымен құрылған. == Тарихы == «Қазақ ұлттық хореография академиясы» коммерциялық емес АҚ 2015 жылғы 11 наурыздағы № 126 ҚР Үкіметінің қаулысымен құрылған. 2021 жылғы 30 маусымда ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің «Қазақ ұлттық хореография академиясы» ШЖҚ РМК болып өзгертілді. Орталық Азиядағы алғашқы көп деңгейлі білім беру жүйесін қамтитын бірегей балет академиясын құру идеясы Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевқа тиесілі.<ref>[https://balletacademy.edu.kz/about-academy-kz/ Академия туралы]</ref> == Құрылымы== # Концертмейстерлік шеберлік және фортепиано бөлімі # Өнер факультеті # Хореография факультеті # Кәсіптік білім берудің мектеп-колледжі ; Кафедралар # Педагогика кафедрасы # Режиссура кафедрасы # Өнертану және арт-менеджмент кафедрасы == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Ұлттық университеттер}} [[Санат:Қазақстан университеттері]] [[Санат:Астана жоғарғы оқу орындары]] 1iccs0a3fb1rym1942vw3jou9wp1kas Азия Чемпиондары кубогы 1990/91 0 744586 3404378 3380059 2024-11-24T04:47:04Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Oman_(1985-1995).png]]» деген «[[:File:Flag_of_Oman_(1970-1995).png]]» дегенмен алмастырылды. 3404378 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық чемпионат |атауы1 = Азия Чемпиондары кубогы 1990/91 |уақыты = |қатысушылар саны = 17 |қалалар = |стадиондар = |чемпион = {{ту|Иран}} [[Эстегляль (футбол клубы)|Эстеглял]] |рет = |2 орын = {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин|Ляонин]] |3 орын = |ойналған ойындар саны = 30 |голдар саны = 73 |бомбардир = |бголдар = |алдыңғы сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1989/90|1989/90]] |келесі сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1991/92|1991/92]] }} '''Азия Чемпиондары кубогы 1990/91''' — турнирдің оныншы маусымы. Иранның "Эстегляль" клубы жеңімпаз атанды. == Квалификация== ===1 топ=== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="4"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="5" rowspan="4"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Ирак}} [[Әл-Рашид (футбол клубы)|Әл-Рашид]] |bgcolor=#808080| ||2:1||1:0 |2||2||0||0||3-1||+2||'''4''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|Иордания}} [[Әл-Рамта (футбол клубы)|Әл-Рамта]] |1:2||bgcolor=#808080| ||3:1 |2||1||0||1||4-3||+1||'''2''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Йемен}} [[Әл-Ярмук (футбол клубы)|Әл-Ярмук]] |0:1||1:3||bgcolor=#808080| |2||0||0||2||1-4||-3||'''0''' |} ===2 топ=== {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 27 шілде 1990 |стадион = |зрители = |судьи = |команда1 = [[Әл-Садд (футбол клубы)|Әл-Садд]] {{ту|Катар}} |команда2 = {{ту|Иран}} [[Эстегляль (футбол клубы)|Эстегляль]] |есеп = 1:1 |допвремя = |пенальти = |протокол = |фон = ghostwhite |голдар1 = |голдар2 = |пенальти1 = |пенальти2 = }} {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 3 тамыз 1990 |стадион = |команда1 = [[Эстегляль (футбол клубы)|Эстегляль]] {{ту|Иран}} |команда2 = {{ту|Катар}} [[Әл-Садд (футбол клубы)|Әл-Садд]] |есеп = 1:0 }} ===3 топ=== Ешқандай ойын ойналмады. ===4 топ === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="4"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="5" rowspan="4"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | [[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]] [[Әл-Наср (футбол клубы, Салала)|Әл-Наср]] |bgcolor=#808080| ||0:0||2:0 |2||1||1||0||2-0||+2||'''3''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|Пәкістан}} [[ПИА (футбол клубы)|ПИА]] |0:0||bgcolor=#808080| ||1:0 |2||1||1||0||1-0||+1||'''3''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Непал}} [[Ранипохари (футбол клубы)|Ранипохари]] |0:2||0:1||bgcolor=#808080| |2||0||0||2||0-3||-3||'''0''' |} ===5 топ=== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="4"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="5" rowspan="4"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Бангладеш}} [[Мохаммедан (футбол клубы, Дакка)|Мохаммедан]] |bgcolor=#808080| ||2:1||5:0 |2||2||0||0||7-1||+6||'''4''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|Үндістан}} [[Салгаокар]] |1:2||bgcolor=#808080| ||3:1 |2||1||0||1||4-3||+1||'''2''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Мальдивтер}} [[Клуб Лагунс]] |0:5||1:3||bgcolor=#808080| |2||0||0||2||1-8||-7||'''0''' |} ===6 топ=== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="4"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="5" rowspan="4"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Индонезия}} [[Мадура Юнайтед|Пелита Джайя]] |bgcolor=#808080| ||2:1||0:0 |2||1||1||0||2-1||+1||'''3''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Тайланд}} [[Бангкок Банк (футбол клубы)|Бангкок Банк]] |1:2||bgcolor=#808080| ||2:1 |2||1||0||1||3-3||0||'''2''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Сингапур}} [[Гейланг Интернэшнл]] |0:0||1:2||bgcolor=#808080| |2||0||1||1||1-2||-1||'''1''' |} ===7 топ=== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="4"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="5" rowspan="4"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|КХДР}} [[25 сәуір (футбол клубы)|25 сәуір]] |bgcolor=#808080| ||1:0||1:0 |2||2||0||0||2-0||+2||'''4''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин|Ляонин]] |0:1||bgcolor=#808080| ||3:2 |2||1||0||1||3-3||0||'''2''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Жапония}} [[Иокогама Ф. Маринос|Ниссан Иокогама]] |0:1||2:3||bgcolor=#808080| |2||0||0||2||2-4||-2||'''0''' |} === Финалдық раунд === ===А тобы=== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="4"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="5" rowspan="4"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин|Ляонин]] |bgcolor=#808080| ||1:0||1:1 |2||1||1||0||2-1||+1||'''3''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Индонезия}} [[Мадура Юнайтед|Пелита Джайя]] |0:1||bgcolor=#808080| ||3:0 |2||1||0||1||3-1||+2||'''2''' |- |3|| style="text-align: left" | [[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]] [[Әл-Наср (футбол клубы, Салала)|Әл-Наср]] |1:1||0:3||bgcolor=#808080| |2||0||1||1||1-4||-3||'''1''' |} ===В тобы=== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Иран}} [[Эстегляль (футбол клубы)|Эстегляль]] |bgcolor=#808080| ||2:1||1:1||2:0 |3||2||1||0||5-2||+3||'''5''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|КХДР}} [[25 сәуір (футбол клубы)|25 сәуір]] |1:2||bgcolor=#808080| ||0:0||4:3 |3||1||1||1||5-5||0||'''3''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Бангладеш}} [[Мохаммедан (футбол клубы, Дакка)|Мохаммедан]] |1:1||0:0||bgcolor=#808080| ||1:1 |3||0||3||0||2-2||0||'''3''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Тайланд}} [[Бангкок Банк (футбол клубы)|Бангкок Банк]] |0:2||3:4||1:1||bgcolor=#808080| |3||0||1||2||4-7||-3||'''1''' |} ==Жартылай финал== {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 27 шілде 1991 |стадион = {{ту|Бангладеш}} [[Дакка]] |команда1 = [[Эстегляль (футбол клубы)|Эстегляль]] {{ту|Иран}} |команда2 = {{ту|Индонезия}} [[Мадура Юнайтед|Пелита Джайя]] |есеп = 2:0 }} {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 27 шілде 1991 |стадион = {{ту|Бангладеш}} [[Дакка]] |команда1 = [[Ляонин Хувин|Ляонин]] {{ту|Қытай}} |команда2 = {{ту|КХДР}} [[25 сәуір (футбол клубы)|25 сәуір]] |есеп = 3:0 }} ==3 орын== {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 29 шілде 1991 |стадион = {{ту|Бангладеш}} [[Дакка]] |команда1 = [[Мадура Юнайтед|Пелита Джайя]] {{ту|Индонезия}} |команда2 = {{ту|КХДР}} [[25 сәуір (футбол клубы)|25 сәуір]] |есеп = 2:2 |пенальти = 7:6 }} == Финал == {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 29 шілде 1991 |стадион = {{ту|Бангладеш}} Бангабандху, [[Дакка]] |команда1 = [[Эстегляль (футбол клубы)|Эстегляль]] {{ту|Иран}} |команда2 = {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин|Ляонин]] |есеп = 2:1 |голдар1 = [[Реза Хассанзаде]] {{Гол|}} <br> [[Абдулсамад Марфави]] {{Гол|}} |голдар2 = {{Гол|}} Сюй Хуэй |пенальти1 = |пенальти2 = }} {{АФК чемпиондар лигасы элитасы}} [[Санат:АФК чемпиондар лигасы элитасы]] [[Санат:1991 жылғы футбол]] [[Санат:1990 жылғы футбол]] 64u0s9igxlw64o5fdnmudl3g4qtzdg0 Азия Чемпиондары кубогы 1991/92 0 744587 3404379 3380060 2024-11-24T04:48:56Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Oman_(1985-1995).png]]» деген «[[:File:Flag_of_Oman_(1970-1995).png]]» дегенмен алмастырылды. 3404379 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық чемпионат |атауы1 = Азия Чемпиондары кубогы 1991/92 |уақыты = |қатысушылар саны = |қалалар = |стадиондар = |чемпион = {{ту|Сауд Арабиясы}} [[Әл-Хилал (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Хилал]] |рет = |2 орын = {{ту|Иран}} [[Эстегляль (футбол клубы)|Эстегляль]] |3 орын = |ойналған ойындар саны = |голдар саны = |бомбардир = |бголдар = |алдыңғы сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1990/91|1990/91]] |келесі сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1992/93|1992/93]] }} '''Азия Чемпиондары кубогы 1991/92''' — турнирдің он бірінші маусымы. Сауд Арабиясының "[[Әл-Хилал (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Хилал]]" клубы жеңімпаз атанды. == Квалификация== === 1 раунд === {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Райян (футбол клубы)|Эр-Райян]]'''|{{ту|Катар}}|5-2|[[Әл-Оруба (футбол клубы, Сур)|Әл-Оруба]]|[[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]]|4-2|1-0}} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Хилал (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Хиляль]]'''|{{ту|Сауд Арабиясы}}|3-1|[[Әл-Араби (футбол клубы, Эль-Кувейт)|Әл-Араби]]|{{ту|Кувейт}}|2-0|1-1}} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Шабаб (футбол клубы, Дубай)|Әл-Шабаб]]'''|{{ту|БАӘ}}|4-2|[[Әл-Ансар (футбол клубы, Бейрут)|Әл-Ансар]]|{{ту|Ливан}}|3-1|1-1}} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Тилал]]'''|{{ту|Йемен}}|1-1 <sup>пен.5:4</sup>|[[Риффа (футбол клубы)|Вест Риффа]]|{{ту|Бахрейн}}|1-0|0-1}} {{TwoLegResult|'''[[Мохаммедан (футбол клубы, Дакка)|Мохаммедан]]'''|{{ту|Бангладеш}}|5-0|[[ВАПДА (футбол клубы)|ВАПДА]]|{{ту|Пәкістан}}|5-0|0-0}} {{TwoLegResult|[[Ляонин Хувин|Ляонин]]|{{ту|Қытай}}|2-3|'''[[25 сәуір (футбол клубы)|25 сәуір]]'''|{{ту|КХДР}}|1-0|1-3}} {{TwoLegResult|'''[[Саут Чайна]]'''|{{ту|Гонконг}}|14-1|[[Спортинг (футбол клубы, Макао)|Спортинг Макао]]|{{ту|Макао}}|9-1|5-0}} {{TwoLegResult|[[Мадура Юнайтед|Пелита Джайя]]|{{ту|Индонезия}}|3-4|'''[[Гейланг Интернэшнл]]'''|{{ту|Сингапур}}|1-2|2-2}} {{TwoLegResult|'''[[Порт (футбол клубы)|Порт Ауторити]]'''|{{ту|Тайланд}}|| | | | }} {{TwoLegResult|'''[[Эстегляль (футбол клубы)|Эстегляль]]'''|{{ту|Иран}}|| | | | }} |} ==== 2 раунд ==== {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|[[Әл-Тилал]]|{{ту|Йемен}}|0-5|'''[[Эстегляль (футбол клубы)|Эстегляль]]'''|{{ту|Иран}}|0-0|0-5}} {{TwoLegResult|'''[[Мохаммедан (футбол клубы, Дакка)|Мохаммедан]]'''|{{ту|Бангладеш}}|5-0|[[Нью Рэдиант]]|{{ту|Мальдивтер}}|3-0|2-0}} {{TwoLegResult|[[Саут Чайна]]|{{ту|Гонконг}}|2-3|'''[[Токио Верди|Ёмиури]]'''|{{ту|Жапония}}|1-0|1-3}} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Райян (футбол клубы)|Эр-Райян]]'''|{{ту|Катар}}|| | | | }} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Хилал (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Хиляль]]'''|{{ту|Сауд Арабиясы}}|| | | | }} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Шабаб (футбол клубы, Дубай)|Әл-Шабаб]]'''|{{ту|БАӘ}}|| | | | }} {{TwoLegResult|'''[[Порт (футбол клубы)|Порт Ауторити]]'''|{{ту|Тайланд}}|| | | | }} {{TwoLegResult|'''[[25 сәуір (футбол клубы)|25 сәуір]]'''|{{ту|КХДР}}|| | | | }} |} === Финалдық турнир === ===А тобы=== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Катар}} [[Әл-Райян (футбол клубы)|Эр-Райян]] |bgcolor=#808080| ||2:1||3:1||3:1 |3||3||0||0||8-2||+5||'''6''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|БАӘ}} [[Әл-Шабаб (футбол клубы, Дубай)|Әл-Шабаб]] |1:2||bgcolor=#808080| ||3:1||2:1 |3||2||0||1||6-4||+2||'''4''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Тайланд}} [[Порт (футбол клубы)|Порт Ауторити]] |1:3||1:3||bgcolor=#808080| ||4:1 |3||1||0||2||6-7||-1||'''2''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Бангладеш}} [[Мохаммедан (футбол клубы, Дакка)|Мохаммедан]] |1:3||1:2||1:4||bgcolor=#808080| |3||0||0||3||3-9||-6||'''0''' |} ===В тобы=== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="4"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="5" rowspan="4"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Сауд Арабиясы}} [[Әл-Хилал (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Хиляль]] |bgcolor=#808080| ||1:0||2:0 |2||2||0||0||3-0||+3||'''4''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Иран}} [[Эстегляль (футбол клубы)|Эстегляль]] |0:1||bgcolor=#808080| ||1:1 |2||0||1||1||1-2||-1||'''1''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|КХДР}} [[25 сәуір (футбол клубы)|25 сәуір]] |0:2||1:1||bgcolor=#808080| |2||0||1||1||1-3||-2||'''1''' |} ===Жартылай финал=== {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 20 желтоқсан 1991 |стадион = {{ту|Катар}} [[Доһа]] |команда1 = [[Әл-Хилал (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Хиляль]] {{ту|Сауд Арабиясы}} |команда2 = {{ту|БАӘ}} [[Әл-Шабаб (футбол клубы, Дубай)|Әл-Шабаб]] |есеп = 1:0 }} {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 20 желтоқсан 1991 |стадион = {{ту|Катар}} [[Доһа]] |команда1 = [[Эстегляль (футбол клубы)|Эстегляль]] {{ту|Иран}} |команда2 = {{ту|Катар}} [[Әл-Райян (футбол клубы)|Эр-Райян]] |есеп = 2:1 }} ==3 орын== {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 22 желтоқсан 1991 |стадион = {{ту|Катар}} [[Доһа]] |команда1 = [[Әл-Райян (футбол клубы)|Эр-Райян]] {{ту|Катар}} |команда2 = {{ту|БАӘ}} [[Әл-Шабаб (футбол клубы, Дубай)|Әл-Шабаб]] |есеп = 2:2 |пенальти = 7:6 }} == Финал == {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 22 желтоқсан 1991 |стадион = {{ту|Катар}} [[Доһа]] |команда1 = [[Әл-Хилал (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Хиляль]] {{ту|Сауд Арабиясы}} |команда2 = {{ту|Иран}} [[Эстегляль (футбол клубы)|Эстегляль]] |есеп = 1:1 (0:0) |пенальти = 4:3 |фон = #ffffff |голдар1 = [[Хусейн Әл-Хабаши]] {{Гол|73}} |голдар2 = {{Гол|58}} [[Амир Хашеми]] }} {{АФК чемпиондар лигасы элитасы}} [[Санат:АФК чемпиондар лигасы элитасы]] [[Санат:1991 жылғы футбол]] [[Санат:1992 жылғы футбол]] k7da2bypzohbs0ws7xkhtpk4v8mnmw4 Азия Чемпиондары кубогы 1993/94 0 744629 3404380 3380067 2024-11-24T04:51:12Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Oman_(1985-1995).png]]» деген «[[:File:Flag_of_Oman_(1970-1995).png]]» дегенмен алмастырылды. 3404380 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық чемпионат |атауы1 = Азия Чемпиондары кубогы 1993/94 |уақыты = |қатысушылар саны = |қалалар = |стадиондар = |чемпион = {{ту|Тайланд}} Тай Фармерз Банк |рет = |2 орын = {{ту|Оман}} Оман Клуб |3 орын = |ойналған ойындар саны = 31 |голдар саны = 99 |бомбардир = |бголдар = |алдыңғы сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1992/93|1992/93]] |келесі сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1994/95|1994/95]] }} '''Азия Чемпиондары кубогы 1993/94''' — Турнирдің он ұшінші маусымы. Тайландтың "Тай Фармерз" клубы жеңімпаз атанды. ==Бастапқы раунд== {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|'''[[ПАС (футбол клубы, Тегеран)|ПАС]]'''|{{ту|Иран}}|4-1|[[Әл-Ахли (футбол клубы, Сана)|Әл-Ахли]]|{{ту|Йемен}}|2-0|2-1}} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Ансар (футбол клубы, Бейрут)|Әл-Ансар]]'''|{{ту|Ливан}}|3-1|[[Әл-Гарафа|Әл-Иттихад]]|{{ту|Катар}}|0-0|3-1}} {{TwoLegResult|'''[[Лен Нган (футбол клубы)|Лен Нган]]'''|{{ту|Макао}}|3-1|[[Филиппин Арми (футбол клубы)|Филиппин Арми]]|{{ту|Филиппиндер}}|3-0|0-1}} {{TwoLegResult|'''[[Арема (футбол клубы)|Арема Маланг]]'''|{{ту|Индонезия}}|3-1|[[Дананг (футбол клубы)|Куон Нам]]|{{ту|Вьетнам}}|1-0|2-1}} {{TwoLegResult|'''[[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]]'''|{{ту|Тайланд}}||[[Паханг (футбол клубы)|Паханг]]|{{ту|Малайзия}}| | }} |} == 1 раунд == {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|[[ПАС (футбол клубы, Тегеран)|ПАС]]|{{ту|Иран}}|0-0 <sup>пен 4:5</sup>|'''[[Әл-Ансар (футбол клубы, Бейрут)|Әл-Ансар]]'''|{{ту|Ливан}}|0-0|0-0}} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Шабаб (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Шабаб]]'''|{{ту|Сауд Арабиясы}}|12-3|[[Әл-Араби (футбол клубы, Әл-Кувейт)|Әл-Араби]]|{{ту|Кувейт}}|5-2|7-1}} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Мухаррак (футбол клубы)|Әл-Мухаррак]]'''|{{ту|Бахрейн|1972}}|3-2|[[Шарджа (футбол клубы)|Шарджа]]|{{ту|БАӘ}}|2-1|1-1}} {{TwoLegResult|'''[[Оман Клуб]]'''|[[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]]|5-0|[[Пәкістан Арми (футбол клубы)|Пәкістан Арми]]|{{ту|Пәкістан}}|5-0| -}} {{TwoLegResult|'''[[Виктори (футбол клубы)|Виктори]]'''|{{ту|Мальдивтер}}||[[Абахани (футбол клубы, Дакка)|Абахани]]|{{ту|Бангладеш}}| | }} {{TwoLegResult|'''[[Ляонин Хувин|Ляонин]]'''|{{ту|Қытай}}|15-3|[[Лен Нган (футбол клубы)|Лен Нган]]|{{ту|Макао}}|9-0|6-3}} {{TwoLegResult|[[Истерн (футбол клубы)|Истерн]]|{{ту|Гонконг}}|2-3|'''[[Токио Верди|Верди Кавасаки]]'''|{{ту|Жапония}}|1-0|1-3}} {{TwoLegResult|[[Арема (футбол клубы)|Арема Маланг]]|{{ту|Индонезия}}|3-6|'''[[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]]'''|{{ту|Тайланд}}|2-2|1-4}} |} ==Топтық турнир== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="4"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="5" rowspan="4"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин|Ляонин]] |bgcolor=#808080| ||1:1||1:0 |2||1||1||0||2-1||+1||'''3''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Тайланд}} [[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]] |1:1||bgcolor=#808080| ||2:2 |2||0||2||0||3-3||0||'''2''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Бахрейн|1972}} [[Әл-Мухаррак (футбол клубы)|Әл-Мухаррак]] |0:1||2:2||bgcolor=#808080| |2||0||1||1||2-3||-1||'''1''' |} ==1/2 финал== {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 5 ақпан 1994 |стадион = {{ту|Тайланд}} [[Бангкок]] |команда1 = [[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]] {{ту|Тайланд}} |команда2 = {{ту|Жапония}} [[Токио Верди|Верди Кавасаки]] |есеп = 1:1 }} {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 5 ақпан 1994 |стадион = {{ту|Тайланд}} [[Бангкок]] |команда1 = [[Оман Клуб]] [[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]] |команда2 = {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин|Ляонин]] |есеп = 4:1 }} ==3 орын== {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 7 ақпан 1994 |стадион = {{ту|Тайланд}} [[Бангкок]] |команда1 = [[Токио Верди|Верди Кавасаки]] {{ту|Жапония}} |команда2 = {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин|Ляонин]] |есеп = 4:1 }} ==== Финал ==== {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 7 ақпан 1994 |стадион = {{ту|Тайланд}} [[Бангкок]] |команда1 = [[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]] {{ту|Тайланд}} |команда2 = [[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]] [[Оман Клуб]] |есеп = 2:1 }} {{АФК чемпиондар лигасы элитасы}} [[Санат:АФК чемпиондар лигасы элитасы]] [[Санат:1993 жылғы футбол]] [[Санат:1994 жылғы футбол]] 273ifnyum1zvea8s3aezu34mw9p5zc4 Азия Чемпиондары кубогы 1994/95 0 744645 3404381 3380080 2024-11-24T04:53:20Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Oman_(1985-1995).png]]» деген «[[:File:Flag_of_Oman_(1970-1995).png]]» дегенмен алмастырылды. 3404381 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық чемпионат |атауы1 = Азия Чемпиондары кубогы 1994/95 |уақыты = |қатысушылар саны = |қалалар = |стадиондар = |чемпион = {{ту|Тайланд}} «Тай Фармерз Банк» |рет = |2 орын = {{ту|Катар}} [[Әл-Араби (футбол клубы, Доһа)|Әл-Араби]] |3 орын = |ойналған ойындар саны = |голдар саны = |бомбардир = |бголдар = |алдыңғы сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1993/94|1993/94]] |келесі сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1995/96|1995/96]] }} '''Азия Чемпиондары кубогы 1994/95''' — турнирдің 14-ші жарысы. Екінші жыл қатарынан «Тай Фармерз Банк» (Тайланд) клубы жеңімпаз атанды. == Бастапқы раунд == ===Орта Азия === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="6"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="35" title=|5 !width="5" rowspan="6"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Өзбекстан}} [[Нефтчи (футбол клубы, Ферғана)|Нефтчи]] |bgcolor=#808080| ||2:1||3:0||3:0||9:0 |4||4||0||0||17-1||+16||'''12''' |- |2|| style="text-align: left" | {{ту|Түрікменстан}} [[Копетдаг (футбол клубы)|Копетдаг]] |1:2||bgcolor=#808080| ||2:0||7:1||1:0 |4||3||0||1||11-3||+8||'''9''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Қазақстан}} [[Ертіс (футбол клубы, Павлодар)|Аңсат]] |0:3||0:2||bgcolor=#808080| ||4:0||0:1 |4||1||0||3||4-6||-2||'''3''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Тәжікстан}} [[Ситора (футбол клубы)|Ситора]] |0:3||1:7||0:4||bgcolor=#808080| ||3:1 |4||1||0||3||4-15||-11||'''3''' |- |5|| style="text-align: left" | {{ту|Қырғызстан}} [[Алға (футбол клубы)|Алға]] |0:9||0:1||1:0||1:3||bgcolor=#808080| |4||1||0||3||2-13||-11||'''3''' |} ===Оңтүстік Азия === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="4"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="5" rowspan="4"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Үндістан}} [[Мохун Баган]] |bgcolor=#808080| ||7:1||5:1 |2||2||0||0||12-2||+10||'''6''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Мальдивтер}} [[Валенсия (футбол клубы, Мале)|Валенсия]] |1:7||bgcolor=#808080| ||2:1 |2||1||0||1||3-8||-5||'''3''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Шри-Ланка}} [[Ратнам (футбол клубы)|Ратнам]] |1:5||1:2||bgcolor=#808080| |2||0||0||2||2-7||-5||'''0''' |} ==1 раунд == ===Батыс Азия === {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|[[Казма (футбол клубы)|Казма]]|{{ту|Кувейт}}|2-2|'''[[Әл-Араби (футбол клубы, Доһа)|Әл-Араби]]'''|{{ту|Катар}}|2-1|0-1}} |} ===Шығыс Азия === {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|'''[[Соннам Ильхва Чхонма]]'''|{{ту|Оңтүстік Корея}}|10-4|[[Кедах (футбол клубы)|Кедах]]|{{ту|Малайзия}}|5-3|5-1}} {{TwoLegResult|[[Кота Рейнджерс]]|{{ту|Бруней}}|2-12|'''[[Истерн (футбол клубы)|Истерн]]'''|{{ту|Гонконг}}|1-6|1-6}} {{TwoLegResult|[[Валенсия (футбол клубы, Мале)|Валенсия]]|{{ту|Мальдивтер}}|5-9|'''[[Бангкок Банк (футбол клубы)|Бангкок Банк]]'''|{{ту|Тайланд}}|3-4|2-5}} |} ==2 раунд == ===Батыс Азия === {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|[[Әл-Шабаб (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Шабаб]]|{{ту|Сауд Арабиясы}}|3-3 <sup>пен.4:5</sup>|'''[[Әл-Ансар (футбол клубы, Бейрут)|Әл-Ансар]]'''|{{ту|Ливан}}|3-0|0-3}} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Араби (футбол клубы, Доһа)|Әл-Араби]]'''|{{ту|Катар}}|9-4|[[Мирбат (футбол клубы)|Мирбат]]|[[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]]|5-0|4-4}} {{TwoLegResult|[[Сайпа (футбол клубы)|Сайпа]]|{{ту|Иран}}|3-3|'''[[Нефтчи (футбол клубы, Ферғана)|Нефтчи]]'''|{{ту|Өзбекстан}}|2-2|1-1}} {{TwoLegResult|[[Риффа (футбол клубы)|Вест Риффа]]|{{ту|Бахрейн|1972}}|3-3 <sup>пен 3:4</sup>|'''[[Әл-Уасл (футбол клубы)|Әл-Васл]]'''|{{ту|БАӘ}}|2-1|1-2}} |} ===Шығыс Азия === {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|'''[[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]]'''|{{ту|Тайланд}}|7-0|[[Мохун Баган]]|{{ту|Үндістан}}|4-0|3-0}} {{TwoLegResult|[[Истерн (футбол клубы)|Истерн]]|{{ту|Гонконг}}|4-6|'''[[Токио Верди|Верди Кавасаки]]'''|{{ту|Жапония}}|1-2|3-4}} {{TwoLegResult|[[Мадура Юнайтед|Пелита Джайя]]|{{ту|Индонезия}}|1-5|'''[[Соннам Ильхва Чхонма]]'''|{{ту|Оңтүстік Корея}}|1-1|0-4}} {{TwoLegResult|'''[[Ляонин Хувин|Ляонин]]'''|{{ту|Қытай}}|4-2|[[Бангкок Банк (футбол клубы)|Бангкок Банк]]|{{ту|Тайланд}}|4-1|0-1}} |} ==1/4 финал== ===Батыс Азия === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Өзбекстан}} [[Нефтчи (футбол клубы, Ферғана)|Нефтчи]] |bgcolor=#808080| ||0:1||4:1||2:2 |3||1||1||1||6-4||+2||'''4''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Катар}} [[Әл-Араби (футбол клубы, Доһа)|Әл-Араби]] |1:0||bgcolor=#808080| ||1:2||1:1 |3||1||1||1||3-3||0||'''4''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|БАӘ}} [[Әл-Уасл (футбол клубы)|Әл-Васл]] |1:4||2:1||bgcolor=#808080| ||1:1 |3||1||1||1||4-6||-2||'''4''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Ливан}} [[Әл-Ансар (футбол клубы, Бейрут)|Әл-Ансар]] |2:2||1:1||1:1||bgcolor=#808080| |3||0||3||0||4-4||0||'''3''' |} ===Шығыс Азия === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Оңтүстік Корея}} [[Соннам Ильхва Чхонма]] |bgcolor=#808080| ||1:0||3:1||3:1 |3||3||0||0||7-2||+5||'''9''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Тайланд}} [[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]] |0:1||bgcolor=#808080| ||2:2||0:0 |3||0||2||1||2-3||-1||'''2''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Қытай}} [[Ляонин Хувин|Ляонин]] |1:3||2:2||bgcolor=#808080| ||0:0 |3||0||2||1||3-5||-2||'''2''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Жапония}} [[Токио Верди|Верди Кавасаки]] |1:3||0:0||0:0||bgcolor=#808080| |3||0||2||1||1-3||-2||'''2''' |} ==Жартылай финал== {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 27 қаңтар 1995 |стадион = {{ту|Тайланд}} [[Бангкок]] |команда1 = [[Әл-Араби (футбол клубы, Доһа)|Әл-Араби]] {{ту|Катар}} |команда2 = {{ту|Оңтүстік Корея}} [[Соннам Ильхва Чхонма]] |есеп = 2:0 (1:0) |голдар1 = [[Марко Антонио Фелисиано]] {{Гол|23|пен.}} <br> Конаду {{Гол|55}} }} {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 27 қаңтар 1995 |стадион = {{ту|Тайланд}} [[Бангкок]] |команда1 = [[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]] {{ту|Тайланд}} |команда2 = {{ту|Өзбекстан}} [[Нефтчи (футбол клубы, Ферғана)|Нефтчи]] |есеп = 2:2 (1:0) |пенальти = 3:2 |голдар1 = [[Натипонг Сритонг-Ин]] {{Гол|23}} <br> [[Побпрасерт, Сасом|Побпрасерт]] {{Гол|65}} |голдар2 = {{Гол|79}} [[Сергей Андреев]] <br> {{Гол|83}} [[Негматулла Кутыбаев]] }} ==3 орын== {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 29 қаңтар 1995 |стадион = {{ту|Тайланд}} [[Бангкок]] |көрермендер = 3 000 |команда1 = [[Нефтчи (футбол клубы, Ферғана)|Нефтчи]] {{ту|Өзбекстан}} |команда2 = {{ту|Оңтүстік Корея}} [[Соннам Ильхва Чхонма]] |есеп = 1:0 (0:0) |голдар1 = [[Равшан Бозоров]] {{Гол|66|пен.}} }} ==Финал== {{матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 29 қаңтар 1995 |стадион = {{ту|Тайланд}} [[Бангкок]] |көрермендер = 9 000 |төреші = [[Субраман Селеараджан]] {{ту|Малайзия}} |команда1 = [[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]] {{ту|Тайланд}} |команда2 = {{ту|Катар}} [[Әл-Араби (футбол клубы, Доһа)|Әл-Араби]] |есеп = 1:0 (0:0) |голдар1 = [[Сритонг-Ин, Натипонг|Сритонг-Ин]] {{Гол|82}} }} {{АФК чемпиондар лигасы элитасы}} [[Санат:1994 жылғы футбол]] [[Санат:1995 жылғы футбол]] [[Санат:АФК чемпиондар лигасы элитасы]] n6f0c31jo3kligv2pz0f4ad28nln2rj Азия Чемпиондары кубогы 1995/96 0 744646 3404382 3380081 2024-11-24T04:55:26Z CommonsDelinker 165 «[[:File:Flag_of_Oman_(1985-1995).png]]» деген «[[:File:Flag_of_Oman_(1970-1995).png]]» дегенмен алмастырылды. 3404382 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық чемпионат |атауы1 = Азия Чемпиондары кубогы 1995/96 |уақыты = |қатысушылар саны = 27 |қалалар = |стадиондар = |чемпион = {{ту|Оңтүстік Корея}} [[Соннам Ильхва Чхонма]] |рет = |2 орын = {{ту|Сауд Арабиясы}} [[Әл-Наср (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Наср]] |3 орын = |ойналған ойындар саны = 50 |голдар саны = 155 |бомбардир = |бголдар = |алдыңғы сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1994/95|1994/95]] |келесі сезон = [[Азия Чемпиондары кубогы 1996/97|1996/97]] }} '''Азия Чемпиондары кубогы 1995/96''' — турнирдің 15-ші маусымы. Кореяның "[[Соннам Ильхва Чхонма]]" клубы жеңімпаз атанды. Қазақстан намысын "[[Спартак (футбол клубы, Семей)|Елімай]]" клубы қорғады. == "Елім-айдың" нәтижелері == === 1 раунд === {{Матч туралы есептеме|мерзімі=15 қыркүйек 1995|команда1={{ту|Өзбекстан}} [[Нефтчи (футбол клубы, Ферғана)|Нефтчи]]|команда2={{ту|Қазақстан}} [[Спартак (футбол клубы, Семей)|Елім-ай]]|есеп=3-1|стадион="Спартак", [[Ферғана]]|төреші=Виктор Колпаков ([[Қырғызстан]])|көрермендер=18000|пенальти=|голдар1=[[Сергей Александрович Завальнюк|Завальнюк]] 29<br>[[Андрей Витальевич Фёдоров|Фёдоров]] 44, пен<br> [[Сергей Элефтерович Лебедев|Лебедев]] 78|голдар2=[[Сергей Александрович Климов|Климов]] 36|құрам1=|құрам2=}}{{Матч туралы есептеме|мерзімі=22 қыркүйек 1995|команда1={{ту|Қазақстан}} [[Спартак (футбол клубы, Семей)|Елім-ай]]|команда2={{ту|Өзбекстан}} [[Нефтчи (футбол клубы, Ферғана)|Нефтчи]]|есеп=4-1|стадион=[[Спартак (стадион, Семей)]]|төреші=Владимир Домлатжанов ([[Тәжікстан]])|көрермендер=10 000|пенальти=|голдар1=[[Андрей Геннадьевич Мирошниченко|Мирошниченко]] 19, 62, 81, 99|голдар2=[[Сергей Николаевич Андреев|Андреев]] 49|құрам1=|құрам2=}} === 2 раунд === {{Матч туралы есептеме|мерзімі=|команда1={{ту|Сауд Арабиясы}} [[Әл-Наср (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Наср]]|команда2={{ту|Қазақстан}} [[Спартак (футбол клубы, Семей)|Елім-ай]]|есеп=1-0|стадион=[[Фахд Падиша стадионы]], [[Эр-Рияд]]|төреші=|көрермендер=44000|пенальти=|голдар1=Ф.Әл-Хамдан, 22|голдар2=|құрам1=|құрам2=}}{{Матч туралы есептеме|мерзімі=27 қазан 1995|команда1={{ту|Қазақстан}} [[Спартак (футбол клубы, Семей)|Елім-ай]]|команда2={{ту|Сауд Арабиясы}} [[Әл-Наср (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Наср]]|есеп=-:+<ref>"Елім-айға" техникалық жеңіліс жазылды.</ref>|стадион=[[Спартак (стадион, Семей)]]|төреші=|көрермендер=|пенальти=|голдар1=|голдар2=|құрам1=|құрам2=}} ==1 раунд == === Батыс Азия === {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|[[Нефтчи (футбол клубы, Ферғана)|Нефтчи]]|{{ту|Өзбекстан}}|4-5|'''[[Спартак (футбол клубы, Семей)|ЕлІмай]]'''|{{ту|Қазақстан}}|3-1|1-4}} {{TwoLegResult|[[Әл-Шиб (футбол клубы)|Әл-Шиб]]|[[File:Flag of Oman (1970-1995).png|22px]]|0-4|'''[[Әл-Сальмия (футбол клубы)|Әл-Сальмия]]'''|{{ту|Кувейт}}|0-0|0-4}} {{TwoLegResult|[[Әл-Шабаб (футбол клубы, Дубай)|Әл-Шабаб]]|{{ту|БАӘ}}|2-2|'''[[Әл-Ансар (футбол клубы, Бейрут)|Әл-Ансар]]'''|{{ту|Ливан}}|2-1|0-1}} {{TwoLegResult|'''[[Копетдаг (футбол клубы)|Копетдаг]]'''|{{ту|Түрікменстан}}|6-2|[[Қант-Ойл]]|{{ту|Қырғызстан}}|6-0|0-2}} {{TwoLegResult|'''[[Әл-Заураа]]'''|{{ту|Ирак}}|5-2|[[Әл-Вихдат (футбол клубы)|Әл-Вихдат]]|{{ту|Иордания}}|3-1|2-1}} |} ===Шығыс Азия === {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|[[Мохун Баган]]|{{ту|Үндістан}}|2-2|'''[[Валенсия (футбол клубы, Мале)|Валенсия]]'''|{{ту|Мальдивтер}}|2-1|0-1}} {{TwoLegResult|'''[[Токио Верди|Верди Кавасаки]]'''|{{ту|Жапония}}|6-0|[[Истерн (футбол клубы)|Истерн]]|{{ту|Гонконг}}|3-0|3-0}} {{TwoLegResult|'''[[Пасай Сити (футбол клубы)|Пасай Сити]]'''|{{ту|Филиппиндер}}|17-2|[[Тумон Тайвон]]|{{ту|Гуам}}|7-0|10-2}} {{TwoLegResult|'''[[Персиб Бандунг]]'''|{{ту|Индонезия}}|2-1|[[Бангкок Банк (футбол клубы)|Бангкок Банк]]|{{ту|Тайланд}}|2-0|0-1}} {{TwoLegResult|'''[[Креснт Текстиль]]'''|{{ту|Пәкістан}}|5-1|[[Сондерс (футбол клубы)|Сондерс]]|{{ту|Шри-Ланка}}|2-1|3-0 }} {{TwoLegResult|'''[[Соннам Ильхва Чхонма]]'''|{{ту|Оңтүстік Корея}}|8-0|[[Лам Пак (футбол клубы)|Лам Пак]]|{{ту|Макао}}|5-0|3-0 }} {{TwoLegResult|[[Хошимин (футбол клубы)|Канг Сайгон]]|{{ту|Вьетнам}}||'''[[Паханг (футбол клубы)|Паханг]]'''|{{ту|Малайзия}}| | }} |} ==2 раунд == === Батыс Азия === {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|'''[[Сайпа (футбол клубы)|Сайпа]]'''|{{ту|Иран}}|4-2|[[Әл-Сальмия (футбол клубы)|Әл-Сальмия]]|{{ту|Кувейт}}|2-1|2-1}} {{TwoLegResult|[[Әл-Ансар (футбол клубы, Бейрут)|Әл-Ансар]]|{{ту|Ливан}}|1-6|'''[[Копетдаг (футбол клубы)|Копетдаг]]'''|{{ту|Түрікменстан}}|1-1|0-5}} {{TwoLegResult|[[Әл-Заураа]]|{{ту|Ирак}}|3-4|'''[[Әл-Араби (футбол клубы, Доһа)|Әл-Араби]]'''|{{ту|Катар}}|2-1|1-3}} {{TwoLegResult|[[Спартак (футбол клубы, Семей)|Елімай]]|{{ту|Қазақстан}}|0-1|'''[[Әл-Наср (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Наср]]'''|{{ту|Сауд Арабиясы}}|0-1|0-0 }} |} ===Шығыс Азия=== {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|'''[[Персиб Бандунг]]'''|{{ту|Индонезия}}|5-2|[[Пасай Сити (футбол клубы)|Пасай Сити]]|{{ту|Филиппиндер}}|3-1|2-1}} {{TwoLegResult|[[Паханг (футбол клубы)|Паханг]]|{{ту|Малайзия}}|2-5|'''[[Соннам Ильхва Чхонма]]'''|{{ту|Оңтүстік Корея}}|2-3|0-2}} {{TwoLegResult|'''[[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]]'''|{{ту|Тайланд}}|7-0|[[Валенсия (футбол клубы, Мале)|Валенсия]]|{{ту|Мальдивтер}}|6-0|1-0}} {{TwoLegResult|'''[[Токио Верди|Верди Кавасаки]]'''|{{ту|Жапония}}|12-1|[[Креснт Текстиль]]|{{ту|Пәкістан}}|9-1|3-0}} |} ==Ширек финал== === Шығыс Азия === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Сауд Арабиясы}} [[Әл-Наср (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Наср]] |bgcolor=#808080| ||0:0||2:1||1:0 |3||2||1||0||3-1||+2||'''7''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Иран}} [[Сайпа (футбол клубы)|Сайпа]] |0:0||bgcolor=#808080| ||0:0||1:0 |3||1||2||0||1-0||+1||'''5''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Катар}} [[Әл-Араби (футбол клубы, Доһа)|Әл-Араби]] |1:2||0:0||bgcolor=#808080| ||2:2 |3||0||2||1||3-4||-1||'''2''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Түрікменстан}} [[Копетдаг (футбол клубы)|Копетдаг]] |0:1||0:1||2:2||bgcolor=#808080| |3||0||1||2||2-4||-2||'''1''' |} ===Шығыс Азия === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center" |- !width="15"|# !width="200"|Клуб !width="5" rowspan="5"| !width="35" title=|1 !width="35" title=|2 !width="35" title=|3 !width="35" title=|4 !width="5" rowspan="5"| !width="20" title=|О !width="20" title=|Ұ !width="20" title=|Т !width="20" title=|Ж !width="50" title=|Д !width="30" title=|± !width="40"|ҰП |- bgcolor="#ccffcc" |1|| style="text-align: left" | {{ту|Оңтүстік Корея}} [[Соннам Ильхва Чхонма]] |bgcolor=#808080| ||1:1||1:0||5:2 |3||2||1||0||7-3||+4||'''7''' |- bgcolor="#ccffcc" |2|| style="text-align: left" | {{ту|Тайланд}} [[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]] |1:1||bgcolor=#808080| ||0:0||2:1 |3||1||2||0||3-2||+1||'''5''' |- |3|| style="text-align: left" | {{ту|Жапония}} [[Токио Верди|Верди Кавасаки]] |0:1||0:0||bgcolor=#808080| ||3:2 |3||1||1||1||3-3||0||'''4''' |- |4|| style="text-align: left" | {{ту|Индонезия}} [[Персиб Бандунг]] |2:5||1:2||2:3||bgcolor=#808080| |3||0||0||3||5-10||-5||'''0''' |} ==Жартылай финал== {{Матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 27 желтоқсан 1995 |стадион ={{ту|Сауд Арабиясы}} Фахд Падища, [[Эр-Рияд]] |команда1 = [[Соннам Ильхва Чхонма]] {{ту|Оңтүстік Корея}} |команда2 = {{ту|Иран}} [[Сайпа (футбол клубы)|Сайпа]] |есеп = 1:0 (0:0) }} {{Матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 27 желтоқсан 1995 |стадион = {{ту|Сауд Арабиясы}} Фахд Падища, [[Эр-Рияд]] |команда1 = [[Әл-Наср (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Наср]] {{ту|Сауд Арабиясы}} |команда2 = {{ту|Тайланд}} [[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]] |есеп = 1:0 }} ==3 орын== {{Матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 29 желтоқсан 1995 |стадион = {{ту|Сауд Арабиясы}} Фахд Падища, [[Эр-Рияд]] |команда1 = [[Тай Фармерз Банк (футбол клубы)|Тай Фармерз Банк]] {{ту|Тайланд}} |команда2 = {{ту|Иран}} [[Сайпа (футбол клубы)|Сайпа]] |есеп = 2:1 }} == Финал == {{Матч туралы есептеме |bg=#EBF5FF |мерзімі = 29 желтоқсан 1995 |стадион = {{ту|Сауд Арабиясы}} Фахд Падища, [[Эр-Рияд]] |зрители = |судьи = |команда1 = [[Соннам Ильхва Чхонма]] {{ту|Оңтүстік Корея}} |команда2 = {{ту|Сауд Арабиясы}} [[Әл-Наср (футбол клубы, Эр-Рияд)|Әл-Наср]] |есеп = 1:0 (0:0) |голдар1 = Ли Тэ Хон {{Гол|110}} }} == Сілтемелер == {{Дереккөздер}}{{АФК чемпиондар лигасы элитасы}} [[Санат:АФК чемпиондар лигасы элитасы]] [[Санат:1995 жылғы футбол]] [[Санат:1996 жылғы футбол]] kjbjqy7jtx4iqv3bb1c71wx5v9k1nk6 Қайрат Сатыбалдыұлы 0 744807 3404494 3395477 2024-11-24T10:57:47Z Шайнүсіп 161753 3404494 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қыркүйек 2024}} '''Қайрат Сатыбалдыұлы''' ([[16 мамыр]] [[1970 жыл|1970]], [[Алматы]] ) - [[қазақстан]]дық кәсіпкер және ірі компанияларда бірқатар мемлекеттік қызметтер мен лауазымдарды атқарған шенеунік, 2022 жылы [[сыбайлас жемқорлық]] жасады деген айыппен сотталған. [[Қазақстан]]ның [[Қазақстан Президенті|тұңғыш президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] інісі.<ref>https://online.zakon.kz/m/amp/document/31463783</ref> {{Тұлға |Есімі = Қайрат Сатыбалдыұлы |Шынайы есімі = |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = Қайрат Сатыбалдыұлы Назарбаев |Толық есімі = |Туған күні = 16.5.1970 |Туған жері = [[Алматы]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{Байрақ|Қазақстан}} |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = 1. [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Алматы жоғары жалпыәскерлік қолбасшылық мектебі]] (1990)<br>2. [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|ҚР ҰҚК]] жоғары курстары (1993)<br>3. [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті]] (1998)<br>4. [[Еуразия ұлттық университеті]] (2002)<br>5. [[Атырау мұнай және газ университеті]] (2002) |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = Сатыбалды Әбішұлы Назарбаев (1947-1981) |Анасы = Светлана Мырзахметқызы Назарбаева |Жұбайы = 1. Гүлмира Қауасқызы Сатыбалды ''(ажырасқан) ''<br>2. Марсела Александрқызы Нұрсұлтан |Балалары = ''1-некеден ''<br> '''ұлы '''<br>Бауыржан Нұрсұлтан (1990)<br> '''қыздары '''<br>Аружан (1990) мен<br>Дәрия (2002) Сатыбалдыдар |Отбасы = [[Нұрсұлтан Назарбаев отбасы|Назарбаевтар әулеті]] |Марапаттары = {{Құрмет ордені}} {{Астана медалі}} {{ҚР Конституциясына 10 жыл}} {{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} == Үкімі, қылмыс == 2022 жылы 13 наурызда [[Алматы]]да [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан тұңғыш президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]тың інісі Қайрат Сатыбалдыұлы қызметтік өкілеттігін асыра пайдаланғаны және [[Қазақтелеком]]-нан ақша жымқырғаны үшін ұсталып, уақытша ұстау изоляторына қамалды<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/zaderjan-kayrat-satyibaldyiulyi-464093/amp/|title= Задержан Кайрат Сатыбалдыулы |date= 13 наурыз 2022|lang= ru |work= rus.azattyq.org |accessdate= 29 қазан 2024}} </ref>. 12 сәуірде Сатыбалдыұлына тиесілі Alatau Capital Inestments мен Skyline Investment Company S.A. компанияларының бақылауында болған [[Қазақтелеком]]ның 28% акциясы мемлекетке қайтарылды<ref>{{Cite web|url= https://kaztag.kz/amp/news/28-byvshikh-u-firm-satybaldy-aktsiy-kazakhtelekoma-vernuli-v-sobstvennost-gosudarstva |title= 28% бывших у фирм Сатыбалды акций «Казахтелекома» вернули в собственность государства |date= 12 сәуір 2022|lang= ru |work= rus.azattyq.org |accessdate= 29 қазан 2024}} </ref>. 24 тамызда Сатыбалдыұлы жөніндегі тергеу аяқталғаны белгілі болды<ref>{{Cite web|url= https://kaztag.kz/ru/news/zaversheno-sledstvie-po-delu-kazakhtelekoma-i-tsts-v-otnoshenii-kayrata-satybaldy |title= Завершено следствие по делу «Казахтелекома» и ЦТС в отношении Кайрата Сатыбалды |date= 24 тамыз 2022|lang= ru |work= rus.azattyq.org |accessdate= 29 қазан 2024}} </ref>. 2022 жылы 20 қыркүйекте Сатыбалдыұлының сот процесі басталып <ref>{{Cite web|url= https://kaztag.kz/ru/news/nachalos-sudebnoe-razbiratelstvo-po-ugolovnomu-delu-kayrata-satybaldy |title= Началось судебное разбирательство по уголовному делу Кайрата Сатыбалды |date= 19 қыркүйек 2022|lang= ru |work= rus.azattyq.org |accessdate= 29 қазан 2024}} </ref>, 26 қыркүйекте “алдау немесе сенімге қиянат жасау арқылы мүліктік зиян келтіру” және “заңсыз иемдену немесе жымқыру, яғни бөтеннің кінәліге сеніп тапсырылған мүлкін ұрлау” айыптары бойынша [[Қазақтелеком]] АҚ пен “Көліктік сервис орталығы” АҚ үлкен көлемде ақша жымқырғаны үшін мемлекеттік қызметте 10 жыл лауазым иелену құқығы мен 6 жылға бас бостандығынан айырылды<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/amp/32052471.html |title= Кайрата Сатыбалды приговорили к шести годам лишения свободы |date= 26 қыркүйек 2022|lang= ru |work= rus.azattyq.org |accessdate= 29 қазан 2024}} </ref>. 2024 жылы 10 қаңтарда [[Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі|Қазақстан сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі]] Сатыбалдыұлының мемлекетке 650 млрд ₸ қайтарғаны<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kayrat-satyibaldyiulyi-vernul-gosudarstvu-650-milliardov-522733/|title= Кайрат Сатыбалдыулы вернул государству 650 миллиардов тенге - Антикор |date= 10 қаңтар 2024|lang= ru |work= tengrinews.kz |accessdate= 29 қазан 2024}} </ref> және ол туралы тағы бір істің тергелетінін мәлімдеді<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/antikor-rassleduet-odno-delo-otnoshenii-kayrata-522736/|title= Антикор расследует еще одно дело в отношении Кайрата Сатыбалдыулы |date= 10 қаңтар 2024|lang= ru |work= tengrinews.kz |accessdate= 29 қазан 2024}} </ref>. 1 сәуірде [[Астана]]да Сатыбалдыұлына қатысты онлайн сот басталды<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/v-astane-nachalsya-sud-nad-kayratom-satyibaldyiulyi-530785/amp/|title= В Астане начался суд над Кайратом Сатыбалдыулы |date= 1 сәуір 2024|lang= ru |work= tengrinews.kz |accessdate= 29 қазан 2024}} </ref>. Сот процесі [[Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі|Қазақстан Қылмыстық Кодексінің]] 218-баптың 3-бөлігінің 3-тармағы, яғни “қылмыстық жолмен алынған ақшаны және (немесе) өзге де мүлікті заңдастыру (жылыстату)” айыбымен жүрді. Сатыбалдыұлы өз еркімен өзінің көптеген активтерін мемлекетке қайтарғандықтан<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/lyuksovyie-villyi-kvartiryi-frantsii-esche-vernet-544842/amp/|title= Люксовые виллы и квартиры во Франции: что еще вернет Сатыбалдыулы |date= 15 тамыз 2024|lang= ru |work= tengrinews.kz |accessdate= 30 қазан 2024}} </ref> 16 тамыз күні сот ол туралы үкімді жеңілдетіп, 3 жыл 3 ай 7 күнге бас бостандығынан айырды<ref>{{Cite web|url= https://tengrinews.kz/news/vozmestil-uscherb-kayratu-satyibaldyiulyi-izmenili-prigovor-544998/amp/|title= "Возместил ущерб". Кайрату Сатыбалдыулы изменили приговор |date= 16 тамыз 2024|lang= ru |work= tengrinews.kz |accessdate= 30 қазан 2024}} </ref>. == Өмірбаяны == 1970 жылы 16 мамырда қазіргі [[Қазақстан]]ның [[Қазақстан Республикасының Президенті|тұңғыш президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]тың інісі Сатыбалды мен Светлана Назарбаевтардың отбасында дүниеге келді. [[Ұлы жүз]]дің [[Шапырашты]] руынан шыққан. === Білімі === 1990 жылы [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Алматы жоғары жалпыәскерлік қолбасшылық мектебін]] (қазіргі [[Құрлық әскерлерінің әскери институты]]) тәмамдап, 1993 жылы [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Қазақстан ұлттық қауіпсіздік комитетінің]] жоғарғы курстарын өтті. 1998 жылы [[Қазақ ұлттық педагогикалық университеті|Алматы мемлекеттік университетін]], 2002 жылы [[Еуразия ұлттық университеті]] мен [[Атырау мұнай және газ университеті]]н аяқтады. === Қызмет жолы === * 1990—1991 — [[КСРО Қарулы Күштері]] қатарында офицерлік лауазымдарда қызмет; * 1991—1998 — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Қазақстан ұлттық қауіпсіздік комитеті]] органдарындағы офицерлік лауазымдарда қызмет; * 1998—2000 — [[Астана|Астана қаласы]] [[Астана әкімі|әкімінің]] орынбасары; * 2000—2003 — [[ҚазМұнайГаз|Kazakh Oil]] (қазіргі [[ҚазМұнайГаз]]) вице-президенті; * 2003—2005 — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Қазақстан ұлттық қауіпсіздік комитеті]] органдарындағы офицерлік лауазымдарда қызмет; * 2005—2006 — [[Қазақстан темір жолы]] компаниясының бірінші вице-президент; * 2006—2010 — «Дүние Корпорациясы» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы; * 2010—2015 — [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] партиясының хатшысы<ref>{{Cite web|url= https://rus.azattyq.org/amp/Kairat_Satybaldy_Kayrat_Satybaldy/2051365.html |title= Племянник Кайрат Сатыбалды теперь стал секретарем партии «Нур Отан» |lang= ru |work= rus.azattyq.org |accessdate= 29 қазан 2024}} </ref>; * 2016 — Alatau Capital Invest басқарушы серіктесі<ref>{{Cite web|url= https://online.zakon.kz/m/amp/document/31463783 |title= Сатыбалдыулы Кайрат |lang= ru |work= online.zakon.kz |accessdate= 29 қазан 2024}} </ref>. ==Отбасы== * Әкесі — Сатыбалды Әбішұлы Назарбаев (1947—1981) — [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның тұңғыш президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]тың туған інісі. [[Жол-көлік оқиғасы|Жол апатынан]] 34 жасында қайтыс болды<ref>{{Cite web|title= Кто такой Кайрат Сатыбалды и как он приходится племянником Нурсултану Назарбаеву |url= https://kaztag.kz/amp/news/kto-takoy-kayrat-satybaldy-i-kak-on-prikhoditsya-plemyannikom-nursultanu-nazarbaevu/|lang=ru|work= kaztag.kz|accessdate=22 қазан 2024 }}</ref>. * Анасы — Светлана Мырзахметқызы Назарбаева (1947, Лепсі, [[Алматы облысы]]—2024)<ref>{{Cite web|title= Умерла Светлана Назарбаева – СМИ |url= https://bes.media/amp/umerla-svetlana-nazarbaeva-smi-03b1f2/|lang=ru|work= bes.media |accessdate=22 қазан 2024 }}</ref> — [[мұғалім]], филолог, [[Ғылым кандидаты|педагогика ғылымдарының кандидаты]]. “Дәуір” республикалық полиграфиялық баспа кешенінің бас директоры және “Интердизайн-АС” ЖШС құрылтайшыларының бірі болған. Сондай-ақ "Аружан" ЖК, “Баспа Сервис” ЖШС және [[Дубай]]дағы SHAMS-4 тұрғын үй кешеніндегі үйге иелік еткен<ref>{{Cite web|title= Умерла Светлана Назарбаева – СМИ |url= https://bes.media/amp/umerla-svetlana-nazarbaeva-smi-03b1f2/|lang=ru|work= bes.media |accessdate=22 қазан 2024 }}</ref><ref>{{Cite web|title= Казахстан в Дубае: Дома жён и родственников Нурсултана Назарбаева|url=https://rus.azattyq.org/amp/investigative-journalism-kazakhstan-in-dubai-sixth-part/33132296.html |lang=ru|work= bes.media |accessdate=22 қазан 2024}}</ref> * Әйелі * 1-неке (2005 жылы ажырасқан<ref>{{Cite web|title= Что известно о Гульмире Сатыбалды |url= https://newtimes.kz/obshchestvo/146667-chto-izvestno-o-gulmire-satybaldy/amp |lang=ru|work= newtimes.kz |accessdate=22 қазан 2024}}</ref>): Гүлмира Қауасқызы Сатыбалды – [[Нью-Йорк]]тегі БҰҰ жанындағы дипломатиялық өкілдікте 2009–2015 жылдары жұмыс істеді. 2024 жылы “бопсалау, озбырлық жасау және заңсыз бас бостандығынан айырды” деген айыппен 12 жылға бас бостандығынан айырылды<ref>{{Cite web|title= Гульмира Сатыбалды приговорена к 12 годам тюрьмы |url= https://rus.azattyq.org/amp/33098380.html |lang=ru|work= rus.azattyq.org |accessdate=22 қазан 2024}}</ref>. ** Бұл некеден: ** ұлы – Бауыржан Нұрсұлтан (1990 ж.т.) ** қызы – Аружан Сатыбалды (1999 ж.т.). Күйеуі (некеде 2018–)<ref>{{Cite web|title= Что известно о семье, свадебный торт которой стал звездой Интернета |url= https://forbes.kz/news/newsid_163681/amp |lang=ru|work= forbes.kz |accessdate=22 қазан 2024}}</ref> – Әміржан елдегі ықпалды кәсіпкерлердің бірі Серікжан Сейтжановтың<ref>{{Cite web|title= Серикжан Сейтжанов |url= https://forbes.kz/ranking/object/102 |lang=ru|work= forbes.kz |accessdate=22 қазан 2024}}</ref>немересі ** қызы – Дәрия Сатыбалды (2002 ж.т.). Күйеуі (некеде 2022–) – [[Рашид Төлеутайұлы Түсіпбеков|Рашид Түсіпбеков]]тың немересі Жәңгір Түсіпбеков. * Өзге некесі: * Марсела Александровна Нұрсұлтан (тумысында – Александрова, бұрын – Мартиросян; 1987 ж.т.) – 2019 жылы Mercedes GLA 250 мен Toyota Corolla көліктері сатып алғаны белгілі<ref>{{Cite web|title= Была эскортницей? Про активы одной из жен Кайрата Сатыбалды |url= https://respublika.kz.media/archives/81352?amp=1 |lang=ru|work= respublika.kz.media |accessdate=22 қазан 2024}}</ref>. [[Мәскеу]]де қымбат үйлер сатып алғанымен 2024 жылы одан тәркіленді<ref>{{Cite web|title= Токал Кайрата Сатыбалды лишилась дорогой квартиры в Москве |url= https://www.dialog.kz/articles/obshchestvo/2024-02-26/tokal-mladshaya-zhena-kayrata-satybaldy-lishilas-dorogoy-kvartiry-v |lang=ru|work= dialog.kz |accessdate=22 қазан 2024}</ref>. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} arzpn3ntx0ibi3x5k4wo3nvv5i4m5ne Ғалымжан Шахмарданұлы Есенов 0 744913 3404197 3403400 2024-11-23T19:35:11Z Kasymov 10777 3404197 wikitext text/x-wiki {{Кәсіпкер |Есімі = Ғалымжан Шахмарданұлы Есенов |Шынайы есімі = |Сурет = Galimzhan Yessenov.jpg |Ені = |Сурет тақырыбы = |Туған кездегі есімі = |Туған күні = 10.03.1982 |Туған жері = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{Байрақ|Қазақстан}} |Компания 1 = [[Jusan Bank]] |Лауазымы 1 = директорлар кеңесінің төрағасы<br> (2023-2024)<ref> https://kapital.kz/amp/naznacheniya/129713/galimzhan-yesenov-pokinul-post-predsedatelya-soveta-direktorov-jusan-bank.html</ref> |Компания 2 = [[АТФ Банк]] |Лауазымы 2 = директорлар кеңесінің төрағасы<br> (2013-2020) |Компания 3 = Дельта Банк |Лауазымы 3 = директорлар кеңесінің төрағасы<br> (2007-2011) |Компания 4 = |Лауазымы 4 = |Білімі = 1. «Еуразиялық нарық институты» Экономика және басқару академиясы<br>2. [[Қазақ гуманитарлық заң университеті]]<br>3. [[Чикаго университетінің Бут бизнес мектебі]] |Марапаттары = |Commons = |Жұбайы=Айжан Ахметжанқызы Есім ''(некеде 2008-2021, ажырасқан) ''<ref> https://vc.ru/u/776293-jude-perkins/228789-galimzhan-esenov-teryaet-aktivy-iz-za-rodstvennika</ref> }} '''Ғалымжан Шахмарданұлы Есенов''' ([[10 наурыз]] [[1982 жыл|1982]], [[Алматы|Алматы,]] [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — [[қазақстан]]дық кәсіпкер, [[АТФ Банк]] (2013-2020), [[Jusan Bank]] (2023-2024) директорлар кеңесінің төрағасы.<ref> https://online.zakon.kz/m/amp/document/35333102</ref> [[Shakhmardan Yessenov Foundation|Шахмардан Есенов атындағы ғылыми білім беру қоры]]ның негізін қалаушы.<ref> https://old.enu.kz/info/zhanalyktar/51610/</ref> == Жеке өмірі == Ажырасқан, бұрынғы әйелі Айжан Ахметжанқызы Есім (некеде 2008—2021; [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімовтың]] қызы). 1 ұлы бар == Еңбек жолы == * 1999—2002 — «Алтын дән» агроөнеркәсіп кешенінің жабдықтарды пайдалану және жанар-жағармаймен қамтамасыз ету бөлімінің менеджері; * 1999—2002 — Golden Grain директорының орынбасары; * 2003—2007 — Seimar инвестициялық тобының жоба менеджері; * 2007—2011 — Delta Bank директорлар кеңесінің төрағасы; * 2011—2013 — «KNG Finance» ЖШС бас директоры; * 2015—2020 — Қазақстан шахмат федерациясының президенті; * 2017 — «Бірінші болу батылдық» корпоративтік қорының қамқоршылық кеңесінің төрағасы; * 2017—2022 — Алматы триатлон федерациясының басшысы, вице-президенті; * 2019—2020 — “ММА бойынша Қазақстан Біріккен Федерациялары Ассоциациясының”, “Қазақстан аралас жекпе-жек ММА федерациясының” президенті; * 2019—2022 — Орталық Азия триатлон қауымдастығының президенті; * 2013—2020 — [[АТФ Банк]] директорлар кеңесінің төрағасы; * 2018—2021 — [[Қазфосфат]] бақылау кеңесінің төрағасы; * 2023—2024 — [[Jusan Bank]] директорлар кеңесінің төрағасы. == Білімі == Еуразиялық инновациялық экономика және менеджмент академиясын “экономика және менеджмент”, [[Қазақ гуманитарлық заң университеті]]н “құқықтану” мамандығы бойынша, [[Чикаго университеті]]нің [[Чикаго университетінің Бут бизнес мектебі|Бут бизнес мектебі]]н аяқтаған. == Марапаттары мен атақтары == * [[Құрмет ордені]] (2018). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Құрмет орденінің (Қазақстан) иегерлері]] m1oyex3zmi2bcmgn4coenc561ljiwr8 3404198 3404197 2024-11-23T19:35:34Z Kasymov 10777 «[[Санат:Қазақстан кәсіпкерлері|Қазақстан кәсіпкерлері]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404198 wikitext text/x-wiki {{Кәсіпкер |Есімі = Ғалымжан Шахмарданұлы Есенов |Шынайы есімі = |Сурет = Galimzhan Yessenov.jpg |Ені = |Сурет тақырыбы = |Туған кездегі есімі = |Туған күні = 10.03.1982 |Туған жері = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = {{Байрақ|Қазақстан}} |Компания 1 = [[Jusan Bank]] |Лауазымы 1 = директорлар кеңесінің төрағасы<br> (2023-2024)<ref> https://kapital.kz/amp/naznacheniya/129713/galimzhan-yesenov-pokinul-post-predsedatelya-soveta-direktorov-jusan-bank.html</ref> |Компания 2 = [[АТФ Банк]] |Лауазымы 2 = директорлар кеңесінің төрағасы<br> (2013-2020) |Компания 3 = Дельта Банк |Лауазымы 3 = директорлар кеңесінің төрағасы<br> (2007-2011) |Компания 4 = |Лауазымы 4 = |Білімі = 1. «Еуразиялық нарық институты» Экономика және басқару академиясы<br>2. [[Қазақ гуманитарлық заң университеті]]<br>3. [[Чикаго университетінің Бут бизнес мектебі]] |Марапаттары = |Commons = |Жұбайы=Айжан Ахметжанқызы Есім ''(некеде 2008-2021, ажырасқан) ''<ref> https://vc.ru/u/776293-jude-perkins/228789-galimzhan-esenov-teryaet-aktivy-iz-za-rodstvennika</ref> }} '''Ғалымжан Шахмарданұлы Есенов''' ([[10 наурыз]] [[1982 жыл|1982]], [[Алматы|Алматы,]] [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — [[қазақстан]]дық кәсіпкер, [[АТФ Банк]] (2013-2020), [[Jusan Bank]] (2023-2024) директорлар кеңесінің төрағасы.<ref> https://online.zakon.kz/m/amp/document/35333102</ref> [[Shakhmardan Yessenov Foundation|Шахмардан Есенов атындағы ғылыми білім беру қоры]]ның негізін қалаушы.<ref> https://old.enu.kz/info/zhanalyktar/51610/</ref> == Жеке өмірі == Ажырасқан, бұрынғы әйелі Айжан Ахметжанқызы Есім (некеде 2008—2021; [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімовтың]] қызы). 1 ұлы бар == Еңбек жолы == * 1999—2002 — «Алтын дән» агроөнеркәсіп кешенінің жабдықтарды пайдалану және жанар-жағармаймен қамтамасыз ету бөлімінің менеджері; * 1999—2002 — Golden Grain директорының орынбасары; * 2003—2007 — Seimar инвестициялық тобының жоба менеджері; * 2007—2011 — Delta Bank директорлар кеңесінің төрағасы; * 2011—2013 — «KNG Finance» ЖШС бас директоры; * 2015—2020 — Қазақстан шахмат федерациясының президенті; * 2017 — «Бірінші болу батылдық» корпоративтік қорының қамқоршылық кеңесінің төрағасы; * 2017—2022 — Алматы триатлон федерациясының басшысы, вице-президенті; * 2019—2020 — “ММА бойынша Қазақстан Біріккен Федерациялары Ассоциациясының”, “Қазақстан аралас жекпе-жек ММА федерациясының” президенті; * 2019—2022 — Орталық Азия триатлон қауымдастығының президенті; * 2013—2020 — [[АТФ Банк]] директорлар кеңесінің төрағасы; * 2018—2021 — [[Қазфосфат]] бақылау кеңесінің төрағасы; * 2023—2024 — [[Jusan Bank]] директорлар кеңесінің төрағасы. == Білімі == Еуразиялық инновациялық экономика және менеджмент академиясын “экономика және менеджмент”, [[Қазақ гуманитарлық заң университеті]]н “құқықтану” мамандығы бойынша, [[Чикаго университеті]]нің [[Чикаго университетінің Бут бизнес мектебі|Бут бизнес мектебі]]н аяқтаған. == Марапаттары мен атақтары == * [[Құрмет ордені]] (2018). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Құрмет орденінің (Қазақстан) иегерлері]] [[Санат:Қазақстан кәсіпкерлері]] 28dk07oowk76ejiym5cujdntw827q44 Семей малдәрігерлік институт 0 747590 3404357 3395949 2024-11-24T00:29:08Z Casserium 68287 «[[Санат:Семей жоғарғы оқу орындары|Семей жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары|Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404357 wikitext text/x-wiki {{Институт |Атауы = Семей малдәрігерлік институт |Қысқартылған атауы = |Логотип = |Сурет = |Шынайы атауы = |Халықаралық атауы = |Басқа атауы = |Бұрынғы атауы = |Бас ұйымы = |Ұраны = |Құрылған жылы = [[1950 жыл|1950 жылы]] |Жабылған жылы = [[1995 жыл|1995 жылы]] |Түрі = |Ректоры = |Директоры = |Президенті = |Студенттер = |Бакалавриат = |Магистратура = |Аспирантура = |Докторантура = |Ғылым докторы = |Профессорлар = |Оқытушылар = |Орналасқан жері = [[Семей]] |Мекенжайы = |Метро бекеті = |Кампус = |Телефоны = |Сайты = |Портал = |Марапаттары = }} '''Семей малдәрігерлік (зоотехникалы-малдәрігерлік) институт''' — КСРО мен Қазақстанда болған жоғары оқу орны. == Тарихы == 1902 жылы Семейде қыздар гимназиясы ашылды. Ол ескі ғимаратта орналасып, сол жылдың наурыз айында гимназияның қамқоршылық кеңесі бұл ғимаратты үстіне ағаш еден төсеп үлкейту туралы өтінішпен қалалық думаға жүгінеді. Өтінішті зерттей келе, Дума 1902 жылдың қарашасында Никольская алаңында гимназия үшін жаңа тастан ғимарат салу қажеттілігін мойындады. Тек 1906 жылдың маусымында, Знаменский соборындағы литургиядан кейін, 1910 жылы аяқталған қыздар гимназиясының жаңа ғимаратын салуға арналған жерді жарықтандырды. Бұл кірпіштен салынған, төбесі темірмен жабылған екі қабатты ғимарат болатын. [[Қазан төңкерісі|Қазан төңкерісінен]] кейін гимназия басқа үй-жайға көшірілді. [[Ресейдегі азамат соғысы|Азамат соғысы]] жүріп жатқан 1918-1919 жылдары ғимарат Сібір казак әскерінің атаманы [[Борис Владимирович Анненков|Б.В.Анненковтың]] штабы қызметін атқарды. 1919 жылдың екінші жартысында сол жерде әскери госпиталь орналастырылды, кейін ол әскерилердің қарамағына берілді, мұнда Сібір жаяу әскер курстары жұмыс істеді. Содан соң бұл ғимаратта қалалық политехникалық училище орналасса, 1925 жылы күзде Семей губерниялық партия мектебі орналасып, оған 1936 жылы Шығыс Қазақстан ауылшаруашылық мектебі қосылды. Осы мақсатта ғимаратқа үшінші қабат салынды. [[Ұлы Отан соғысы]] жылдарында бұрынғы қыздар гимназиясының қабырғасында №3593 эвакуациялық госпиталь орналасты. 1950 жылы 15 желтоқсанда КСРО Министрлер Кеңесінің қаулысымен Семейде малдәрігерлік институт ұйымдастырылып, оның орны ретінде бұрынғы қыздар гимназиясының ғимараты таңдалды. Институттың ашылуы 1952 жылы 1 қыркүйекте болды<ref>{{Cite web |url=https://semeytany.kz/13976/abyroyly-kyzmetke-layykty-kurmet|title=Абыройлы қызметке – лайықты құрмет|publisher=«Семей таңы» газеті|date=2022-10-23|accessdate=2024-10-30}}</ref>. Бұл жерде институт 1986 жылдың желтоқсан айына дейін жұмыс істеді, сол кезде қатты өрт болып, оның салдары күні бүгінге дейін жойылмай, ғимарат қирай бастады<ref>{{Cite web |url=https://abaiaqparat.kz/2022/06/17/semejdegi-zooveterinarlyq-institwty-ghimaratynyng-taghdyry-qalaj-sheshiledi/|title=Семейдегі зооветеринарлық институты ғимаратының тағдыры қалай шешіледі|publisher=Abai Aqparat|date=2022-06-17|accessdate=2024-10-30}}</ref>. 1995 жылы Семей жоғары оқу орындарының бірігуі нәтижесінде – малдәрігерлік институт, технологиялық институт (1963 жылы құрылған) және педагогикалық университет (1934 жылы құрылған) – [[Шәкәрім атындағы университет|Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті]] құрылды. Бірігу Қазақстан Республикасы Кеңесінің 1995 жылғы 13 қарашадағы қаулысы негізінде жүзеге асты<ref>{{Cite web |url=https://shakarim.edu.kz/pages/index?pathway=universitet&slug=istoriya-universiteta|title=Университет тарихы|publisher=Шәкәрім университеті|accessdate=2024-10-30}}</ref>. == Қызметі == Семей малдәрігерлік институтының міндеті жоғары білікті мал шаруашылығы мамандарын дайындау болды. Институтта екі факультет болды - зоотехникалық және ветеринария; Институттың алғашқы қабылдауы 300 студентті құрады. Оларды оқыту үшін сол кезде заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталған тоғыз кафедра ұйымдастырылды. Уақыт өте келе он мыңға жуық ғылыми және көркем әдебиетті қамтитын кітапхана құрылды. Институттың қалыптасуына Алматы, Қазан, Омбы, Воронеж, Ленинград зоотехникалы-малдәрігерлік университеттерінен келген көптеген оқытушылар атсалысты. Солардың ішінде Семей малдәрігерлік институтының тұңғыш ректоры – 1975 жылы биология ғылымының докторы<ref>{{Cite web |url=https://search.rsl.ru/ru/record/01007135859|title=Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора биологических наук|publisher=Российская государственная библиотека|date=2020-12-05|accessdate=2024-10-30}}{{ref-ru}}</ref> атанған Ө.Т.Ташмұхаметов<ref>{{Cite web |url=https://skolib.kz/tashm-hametov-mir-li/?lang=kk|title=Ташмұхаметов Өмірәлі|publisher=Сәбит Мұқанов атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапхана|accessdate=2024-10-30}}</ref> (1914-1992) болды. 1968 жылы жоғарғы оқу орнында ірі мал шаруашылығы, қой шаруашылығы, микробиология және вирусология, патофизиология, ішкі жұқпалы емес аурулар, гистология, цитология және эмбриология кафедралары жанынан аспирантура ашылды. Ірі мал шаруашылығы бөлімінде малдың ет-сүт өнімділігін және өнімді жылқы шаруашылығын арттыру жұмыстары жүргізілді. Республика шаруашылықтарында малдың үмітті тұқымдарын өсіретін институттың тәжірибелік базасы болған алты асыл тұқымды жылқы фермасы құрылды. Семей малдәрігерлік институтының түлектері арасында атақты ғалымдар мен мемлекет қайраткерлері болды; олардың көпшілігі Шығыс Қазақстан облысындағы елді мекендердің Құрметті азаматы атанды. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары]] 38bp1fairuasrcf2r1zr7z3qa9llrf1 Үлгі:Қылмыстық Кодекс 2 10 747759 3404470 3400317 2024-11-24T09:22:16Z Ерден Карсыбеков 3744 3404470 wikitext text/x-wiki {{Навигациялық кесте |аты = Қылмыстық Кодекс 2 |state = collapsed |тақырып = [[Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі|Қылмыстық Кодекс]]: Ерекше бөлік |бөлім1 = [[Жеке адамға қарсы қылмыстар]] |тізім1 = [[Өмірге қарсы қылмыстар]] • [[Өзін-өзі өлтіру халіне жеткізу]] • [[Денсаулыққа қарсы қылмыстар]] • [[Қауіпті жағдайда қалдыру]] • [[Жыныстық қылмыстар]] • [[Адамды ұрлау]] • [[Қазақстандағы адам саудасы|Адам саудасы]] • [[Қорлау]] • [[Отбасыға және кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстар]] |бөлім2 = [[Меншікке қарсы қылмыстар]] |тізім2 = [[Ұрлық]] • [[Алаяқтық]] • [[Тонау]] • [[Қарақшылық]] • [[Жымқыру]] • [[Қорқытып алу]] • Алдау немесе сенiмді теріс пайдалану жолымен [[Залал|мүлiктiк залал келтiру]] • Мұнайды және мұнай өнiмдерiн құжаттарсыз тасымалдау, иемдену, өткiзу, сақтау, қайта өңдеу • [[Авторлық құқықты бұзу]] • [[Көлік құралын айдап әкету]] • [[Жерге заттай құқықтарды бұзу]] • [[Бөтеннің мүлкін жою немесе бүлдіру]] • [[Ерекше құндылығы бар заттарды қасақана жою, әкету немесе бүлдіру]] |бөлім3 = [[Адам құқықтары]]на қарсы<br />құқық бұзушылықтар |тізім3 = [[Азаматтардың тең құқықтылығын бұзу]] • [[Азаптау]]лар • [[Жеке өмірге қолсұғылмаушылықты бұзу]] • [[Хабар алмасу құпиясын бұзу]] • [[Тұрғынжайға қолсұғылмаушылықты бұзу]] • [[Сайлау құқығы|Сайлау құқықтарына]] кедергі жасау • [[Еңбек заңнамасын бұзу]] • [[Жиналыстар бостандығы|Бейбіт жиналысты өткізуге кедергі жасау]] • [[Ақпарат бостандығы|Ақпараттық ресурстарға қол жеткізу құқығын заңсыз шектеу]] |бөлім4 = Бейбітшілікке және<br />адамзат қауіпсіздігіне<br />қарсы қылмыстар |тізім4 = [[Басқыншылық]] соғысты жүргізу, тұтандыруға насихаттау • [[Жаппай жою қаруы]]н өндiру, иемдену • [[Соғыс заңдары мен дәстүрлерін бұзу]] • [[Қарулы қақтығыс уақытындағы әрекетсіздік не қылмыстық бұйрық беру]] • [[Геноцид]] • [[Экоцид]] • [[Жалдамалылық]] • [[Шетелдік қарулы қақтығыстарға қатысу]] • [[Ұлттық, нәсілдік және діни араздықты қоздыру|Әлеуметтік, ұлттық, рулық, нәсілдік, тектік-топтық немесе діни алауыздықты қоздыру]] |бөлім5 = Мемлекеттің конституциялық<br />құрылысына және қауіпсіздігіне<br />қарсы қылмыстар |тізім5 = [[Мемлекетке опасыздық жасау]] • [[Тыңшылық]] • [[Қазақстан Республикасының Президенті|ҚР Президентiнiң]] өмiрiне қолсұғушылық • [[Билікті басып алуды насихаттау]] • [[Сепаратизм|Сепаратистік әрекет]] • [[Қарулы бүлік]] • [[Экстремистік топ құру]] • [[Диверсия (құқықта)|Диверсия]] • [[Мемлекеттік құпия]]ларды заңсыз жинау, тарату, жария ету |бөлім6 = Экономикалық қызмет саласындағы<br />және коммерциялық мүдделерге<br />қарсы қылмыстар |тізім6 = [[Заңсыз кәсіпкерлік]] • Жалған [[шот-фактура]] жазу • [[Қаржылық пирамида]]ны құру, жарнамалау • Қылмыстық жолмен алынған ақшаны және өзге мүлікті [[заңдастыру]] • [[Монополистік іс-әрекет]] • [[Тауар белгісі]]н заңсыз пайдалану • [[Коммерциялық құпия|Коммерциялық]] не [[банктік құпия]]ны заңсыз алу, жария ету • [[Бағалы қағаздарға қатысты қылмыстар]] • [[Жалған ақша]]ны, бағалы қағаздарды, төлем карточкаларын жасау, өткізу • [[Акциз]]деу тәртібін бұзу • [[Контрабанда]] • [[Салық төлеуден жалтару]] • [[Әдейі банкроттық]] • [[Төлем қабілетсіздігіне дейін жеткізу]] • [[Банк операциялары]] туралы көрiнеу жалған мәлiметтер ұсыну • [[Заңсыз сыйақы алу]] • [[Рейдерлік]] • [[Өкілеттіктерді теріс пайдалану]] • [[Параға коммерциялық сатып алу]] • [[Міндеттеріне адал қарамау]] |бөлім7 = [[Қоғамдық қауіпсіздік]]ке<br />және [[қоғамдық тәртіп]]ке<br />қарсы қылмыстар |тізім7 = [[Терроризм]]ге қатысты қылмыстар • [[Адамды кепілге алу]] • [[Ұйымдасқан топ]] құру • [[Қылмыстық қоғамдастық құру]] • [[Бандитизм]] • Ғимараттарға, қатынас құралдарына шабуыл жасау • Күзетілетін объектіге заңсыз кіру • [[Әуе кемесін айдап кету|Әуе кемесін]], су кемесін не темiржол составын айдап әкету • [[Теңіз қарақшылығы]] • [[Жаппай тәртіпсіздік]] • [[Көрінеу жалған ақпарат тарату]] • [[Құрылыспен байланысты қылмыстар]] • [[Радиоактивті заттар]] және биологиялық патогендерге қатысты қылмыстар • [[Қаруға қатысты қылмыстар]] • [[Өрт қауіпсіздігі талаптарын бұзу]] • [[Бұзақылық]] • [[Вандализм]] • [[Асыл металдар|Бағалы металдар]] мен [[асыл тастар]]дың заңсыз айналымы |бөлім8 = Халық денсаулығына<br />және имандылыққа<br />қарсы қылмыстар |тізім8 = [[Есірткіге қатысты қылмыстар]] • [[Санитария]]лық қағидаларды немесе [[гигиена]]лық нормативтерді бұзу • [[Тұтынушылар құқығын қорғау|Қауіпсіздік талаптарына сай келмейтін тауарларды шығару немесе сату]] • [[Заңсыз ойын бизнесін ұйымдастыру]] • [[Жезөкшелік]]пен айналысуға тарту • [[Порнографияға қатысты қылмыстар]] • [[Жануарларға қатыгездікпен қарау]] • [[Өзін-өзі өлтіру]]ді насихаттау • [[Мәйіттерді және жерлеу орындарын қорлау]] • [[Қатыгездiк]]ті насихаттайтын туындыларды заңсыз тарату |бөлім9 = Кодексте келтірілген<br />басқа қылмыстар |тізім9 = [[Медициналық қылмыстар]] • [[Экологиялық қылмыстар]] • [[Көліктегі қылмыстар]] • [[Байланыс саласындағы қылмыстар]] • [[Мемлекеттік басқару мүдделеріне және басқару тәртібіне қарсы қылмыстар]] • [[Сот төрелігіне қарсы қылмыстар]] • [[Әскери қылмыстық құқық бұзушылықтар]] }}<noinclude> [[Санат:Навигациялық үлгілер:Құқық]] </noinclude> oyu6adl0ujpwhkoxyvgg7atr9qm8czz Шайбалы хоккейден Ресей чемпионатының Жоғарғы лигасы 0 748620 3404135 3401905 2024-11-23T18:19:30Z Kasymov 10777 3404135 wikitext text/x-wiki {{Спорттық лига |атауы = Ресейдің хоккейден чемпионатының Жоғарғы лигасы | логотип = | өлшемі = | құрылуы =1992 | спорт = [[шайбалы хоккей]] | қайта құрылған жылы = | әрекет жылдары = 1992—2010 | ел = {{KAZ}} <br /> {{BLR}} <br /> {{UKR}} <br /> {{RUS}} | аймақ = | мерзімділік = жыл сайын | командалар саны = | жарыстар = | шығу = | шығып кету = | қазіргі жеңімпаз = [[Югра (хоккей клубы)|Югра]] | лауазымды = [[Торпедо (хоккей клубы, Төменгі Новгород)|Торпедо (Төменгі Новгород)]] (3) | сайты = | belowstyle = border-top: #aaa 1px solid; | below = }} '''Шайбалы хоккейден Ресей чемпионатының Жоғарғы лигасы''' – 2010 жылға дейін [[Құрлықтық хоккей лигасы|ҚХЛ]]-дан кейін [[Ресей]]дегі кәсіби хоккейдің екінші деңгейлі лигасы болып саналды. Жоғарғы лиганың жарыстарын Ресейдің Хоккей Федерациясы ұйымдастыратын. [[Құрлықтық хоккей лигасы|ҚХЛ]] құрылғанға дейін бұл лига Суперлигаға қарағанда төмен деңгейде болды. Жоғарғы лига форматы бойынша соңғы чемпионат 2009/2010 маусымында өтті. Соңғы чемпионы – Ханты-Мансийскінің «[[Югра (хоккей клубы)|Югра]]» командасы болды, ол 2010/2011 маусымынан бастап [[Құрлықтық хоккей лигасы|ҚХЛ]] чемпионатына қатыса бастады. 2010 жылы жарияланғандай, 2010/2011 маусымынан бастап Ресейдегі хоккейдің екінші деңгейлі чемпионаты [[Жалпыресейлік хоккей лигасы]] болады деп шешілді<ref>{{Cite web |url=https://www.vhlru.ru/documents/ |title=Документы ВХЛ|access-date=2024-11-18 |lang=ru}}</ref>, ол Жоғарғы лиганың орнын басуға шақырылды. Жоғарғы лига чемпионатына қатысқан командалардың көпшілігі және бірнеше жаңа клубтар 2010 жылы жазда жаңа құрылған лигаға қосылуға өтініш берді. Осылайша, Жоғарғы лига, Ресейдегі екінші деңгейлі чемпионат ретінде, іс жүзінде, жойылды. == Формат == Бірінші кезеңде командалар «Батыс» және «Шығыс» болып екі дивизионға бөлінді. Әр дивизионда командалар бір-бірімен айналма турнир форматында ойнады. 2008/2009 маусымынан бастап жарыстар үш дивизионда өтті: «Батыс», «Орталық», «Шығыс». Турнирге [[Ресей]] клубтарымен қатар [[Қазақстан]] мен [[Украина]] клубтары да қатысты. Екінші кезеңде 1997–2000 жылдары Жоғарғы лиганың екі дивизионының үздік клубтары мен Суперлиганың ең төмен нәтиже көрсеткен клубтары арасында өтпелі турнир ұйымдастырылды. Кейін бұл өтпелі турнир Жоғарғы лига командалары қатысатын финалдық турнирмен алмастырылды: 2000/2001 маусымынан бастап – айналма турнир форматында, ал 2003/2004 маусымынан бастап – плей-офф жүйесімен өткізілді. Финалдық турнирдің үздік командалары (әр жылдары 1 немесе 2 команда) Суперлигаға жолдама алды. 2008 жылдан бастап плей-офф жеңімпазы арнайы жүлде – [[Братина кубогы]]н алады. === Лига жеңімпаздары === Ресей чемпионатының Жоғарғы лигасы жеңімпаздары: * 2009/2010 [[Югра (хоккей клубы)|Югра]] * 2008/2009 [[Югра (хоккей клубы)|Югра]] * 2007/2008 [[Химик (хоккей клубы, Воскресенск)|Химик]] * 2006/2007 [[Торпедо (хоккей клубы, Төменгі Новгород)|Торпедо (Төменгі Новгород)]] * 2005/2006 [[Трактор (хоккей клубы)|Трактор]] * 2004/2005 [[МВД (хоккей клубы)|МВД]] * 2003/2004 [[Молот-Прикамье (хоккей клубы)|Молот-Прикамье]] * 2002/2003 [[Торпедо (хоккей клубы, Төменгі Новгород)|Торпедо (Төменгі Новгород)]] * 2001/2002 [[Сібір (хоккей клубы)|Сібір]] * 2000/2001 [[Спартак (хоккей клубы, Мәскеу)|Спартак]] * 1999/2000 [[Нефтяник (хоккей клубы, Альметьевск)|Нефтяник]] * 1998/1999 [[Торпедо (хоккей клубы, Төменгі Новгород)|Торпедо (Төменгі Новгород)]] * 1997/1998 ** ''Батыс:'' [[Липецк (хоккей клубы)|Липецк]] ** ''Шығыс:'' [[Нефтяник (хоккей клубы, Альметьевск)|Нефтяник]] * 1996/1997 ** ''Запад:'' [[ЦСКА (хоккей клубы, Мәскеу)|ЦСКА]] ** ''Восток:'' [[Мечел (хоккей клубы)|Мечел]] * 1995/1996 [[Амур (хоккей клубы)|СКА-Амур]] * 1994/1995 [[Нефтехимик (хоккей клубы)|Нефтехимик]] * 1993/1994 [[ЦСК ВВС (хоккей клубы)|ЦСК ВВС]] * 1992/1993 [[ЦСК ВВС (хоккей клубы)|ЦСК ВВС]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} qvk1mur0rj07nmqdrjz9jkhgxxqnk8m 3404137 3404135 2024-11-23T18:19:46Z Kasymov 10777 «[[Санат:Ресейдегі шайбалы хоккей|Ресейдегі шайбалы хоккей]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404137 wikitext text/x-wiki {{Спорттық лига |атауы = Ресейдің хоккейден чемпионатының Жоғарғы лигасы | логотип = | өлшемі = | құрылуы =1992 | спорт = [[шайбалы хоккей]] | қайта құрылған жылы = | әрекет жылдары = 1992—2010 | ел = {{KAZ}} <br /> {{BLR}} <br /> {{UKR}} <br /> {{RUS}} | аймақ = | мерзімділік = жыл сайын | командалар саны = | жарыстар = | шығу = | шығып кету = | қазіргі жеңімпаз = [[Югра (хоккей клубы)|Югра]] | лауазымды = [[Торпедо (хоккей клубы, Төменгі Новгород)|Торпедо (Төменгі Новгород)]] (3) | сайты = | belowstyle = border-top: #aaa 1px solid; | below = }} '''Шайбалы хоккейден Ресей чемпионатының Жоғарғы лигасы''' – 2010 жылға дейін [[Құрлықтық хоккей лигасы|ҚХЛ]]-дан кейін [[Ресей]]дегі кәсіби хоккейдің екінші деңгейлі лигасы болып саналды. Жоғарғы лиганың жарыстарын Ресейдің Хоккей Федерациясы ұйымдастыратын. [[Құрлықтық хоккей лигасы|ҚХЛ]] құрылғанға дейін бұл лига Суперлигаға қарағанда төмен деңгейде болды. Жоғарғы лига форматы бойынша соңғы чемпионат 2009/2010 маусымында өтті. Соңғы чемпионы – Ханты-Мансийскінің «[[Югра (хоккей клубы)|Югра]]» командасы болды, ол 2010/2011 маусымынан бастап [[Құрлықтық хоккей лигасы|ҚХЛ]] чемпионатына қатыса бастады. 2010 жылы жарияланғандай, 2010/2011 маусымынан бастап Ресейдегі хоккейдің екінші деңгейлі чемпионаты [[Жалпыресейлік хоккей лигасы]] болады деп шешілді<ref>{{Cite web |url=https://www.vhlru.ru/documents/ |title=Документы ВХЛ|access-date=2024-11-18 |lang=ru}}</ref>, ол Жоғарғы лиганың орнын басуға шақырылды. Жоғарғы лига чемпионатына қатысқан командалардың көпшілігі және бірнеше жаңа клубтар 2010 жылы жазда жаңа құрылған лигаға қосылуға өтініш берді. Осылайша, Жоғарғы лига, Ресейдегі екінші деңгейлі чемпионат ретінде, іс жүзінде, жойылды. == Формат == Бірінші кезеңде командалар «Батыс» және «Шығыс» болып екі дивизионға бөлінді. Әр дивизионда командалар бір-бірімен айналма турнир форматында ойнады. 2008/2009 маусымынан бастап жарыстар үш дивизионда өтті: «Батыс», «Орталық», «Шығыс». Турнирге [[Ресей]] клубтарымен қатар [[Қазақстан]] мен [[Украина]] клубтары да қатысты. Екінші кезеңде 1997–2000 жылдары Жоғарғы лиганың екі дивизионының үздік клубтары мен Суперлиганың ең төмен нәтиже көрсеткен клубтары арасында өтпелі турнир ұйымдастырылды. Кейін бұл өтпелі турнир Жоғарғы лига командалары қатысатын финалдық турнирмен алмастырылды: 2000/2001 маусымынан бастап – айналма турнир форматында, ал 2003/2004 маусымынан бастап – плей-офф жүйесімен өткізілді. Финалдық турнирдің үздік командалары (әр жылдары 1 немесе 2 команда) Суперлигаға жолдама алды. 2008 жылдан бастап плей-офф жеңімпазы арнайы жүлде – [[Братина кубогы]]н алады. === Лига жеңімпаздары === Ресей чемпионатының Жоғарғы лигасы жеңімпаздары: * 2009/2010 [[Югра (хоккей клубы)|Югра]] * 2008/2009 [[Югра (хоккей клубы)|Югра]] * 2007/2008 [[Химик (хоккей клубы, Воскресенск)|Химик]] * 2006/2007 [[Торпедо (хоккей клубы, Төменгі Новгород)|Торпедо (Төменгі Новгород)]] * 2005/2006 [[Трактор (хоккей клубы)|Трактор]] * 2004/2005 [[МВД (хоккей клубы)|МВД]] * 2003/2004 [[Молот-Прикамье (хоккей клубы)|Молот-Прикамье]] * 2002/2003 [[Торпедо (хоккей клубы, Төменгі Новгород)|Торпедо (Төменгі Новгород)]] * 2001/2002 [[Сібір (хоккей клубы)|Сібір]] * 2000/2001 [[Спартак (хоккей клубы, Мәскеу)|Спартак]] * 1999/2000 [[Нефтяник (хоккей клубы, Альметьевск)|Нефтяник]] * 1998/1999 [[Торпедо (хоккей клубы, Төменгі Новгород)|Торпедо (Төменгі Новгород)]] * 1997/1998 ** ''Батыс:'' [[Липецк (хоккей клубы)|Липецк]] ** ''Шығыс:'' [[Нефтяник (хоккей клубы, Альметьевск)|Нефтяник]] * 1996/1997 ** ''Запад:'' [[ЦСКА (хоккей клубы, Мәскеу)|ЦСКА]] ** ''Восток:'' [[Мечел (хоккей клубы)|Мечел]] * 1995/1996 [[Амур (хоккей клубы)|СКА-Амур]] * 1994/1995 [[Нефтехимик (хоккей клубы)|Нефтехимик]] * 1993/1994 [[ЦСК ВВС (хоккей клубы)|ЦСК ВВС]] * 1992/1993 [[ЦСК ВВС (хоккей клубы)|ЦСК ВВС]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресейдегі шайбалы хоккей]] 3iy4rhd66ccma2ppo7zo61ual36vq9f Эльзас-Лотарингия 0 748653 3404139 3402862 2024-11-23T18:24:46Z Kasymov 10777 3404139 wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Қазақша атауы = Эльзас-Лотарингия |Шынайы атауы = {{lang-de|Elsass-Lothringen}} |Суреті = |Сурет атауы = |Елтаңба = Wappen_Deutsches_Reich_-_Elsass-Lothringen.svg |Ту = Dienstflagge_Elsaß-Lothringen_Kaiserreich.svg |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = |lat_dir = N|lat_deg = 48|lat_min = 40|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 7|lon_min = 0|lon_sec = |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = Империялық жер |Кіреді = |Әкімшілік құрылыстың түрі = |Кіреді1 = |Әкімшілік құрылыстың түрі1 = |Кіреді2 = |Әкімшілік құрылыстың түрі2 = |Енеді = |Төменгі әкімшілік құрылыстың түрі = |Астанасы = [[Страсбург]] |Астана түрі = Әкімшілік<br />орталығы |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = [[1871 жыл]] |Таратылған уақыты = [[1918 жыл]] |Басшысы = |Басшының түрі = |Басшысы2 = |Басшының түрі2 = |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |Жан басына шаққанда ЖІӨ = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = |Тілдері = |Тұрғыны = 1,874,014 |Санақ жылы = 1910 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = |Тығыздығы = |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = |Конфессиялық құрамы = |Жер аумағы = 14 522 |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Карта = Alsace-Lorraine_in_the_German_Reich_(1871).svg |Карта ені = |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = |Аббревиатура = |ISO = |Сандық идентификаторы = |Идентификатор түрі = |Сандық идентификаторы2 = |Идентификатор түрі2 = |Сандық идентификаторы3 = |Идентификатор түрі3 = |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = |Сайты = |Сайт тілі = |Commons санаты = |Кірістірме = |Түсініктемелер = }} '''Эльзас-Лотарингия империялық жері''' ({{lang-de|Reichsland Elsaß-Lothringen}}, {{lang-fr|Alsace-Lorraine}}) — [[Герман империясы|Германия империясының]] құрамында боған «империялық жер», қазіргі Шығыс [[Франция]] аумағында орналасқан. Ол ортақ тарихымен байланысқан Эльзас пен Шығыс Лотарингиядан тұрады<ref name="Викитека МСЭ2">«''[[s:МСЭ2/Эльзас-Лотарингия|Эльзас-Лотарингия]]''» — [[Кіші кеңес энциклопедиясы]]ндағы мақала {{ref-ru}}; 2 басылым; 1937—1947 жж.</ref>. Әкімшілік жағынан Эльзас-Лотарингия жері үш округке ({{lang-de|Regierungsbezirke}}) бөлінген: [[Эльзас-Лотарингия|Жоғарғы Эльзас]], [[Эльзас-Лотарингия|Төменгі Эльзас]] және [[Лотарингия]]. ==Тарихы== ===«Империялық жердің» құрылуы=== 1870–1871 жылдардағы [[Франк-прусс соғысы|Франция-Пруссия соғысынан]] кейін Лотарингияның басым бөлігі және Эльзастың дерлік барлығы Германияға берілді. [[Сурет:Alsace_Lorraine.jpg|thumb|left|200px|Лотарингия Эльзастың иығына басын қойып жылауда. Нанси қаласындағы ескерткіш]] Сол уақытта Францияда басып алынған провинцияларды қайтаруды қолдаған [[Реваншизм|реваншистік]] қозғалыс белсенді болды. Елдің көптеген қалаларында Эльзас пен Лотарингияның құрметіне көшелер аталды. Лотарингияның ежелгі астанасы [[Нанси]]да (Франция құрамында қалған) осы екі провинцияға арналған [[аллегория]]лық ескерткіш ашылды. 1913 жылы Германияның әскери топтары Эльзастың [[Саверн|Цаберн]] (қазіргі ''Саверн'') қаласының тұрғындарына қатысты заңсыз және арандатушылық әрекеттер жасады ([[Цаберн оқиғасы]]), бұл Германияда саяси дағдарысқа алып келді. ===Бірінші дүниежүзілік соғыс=== [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]]та көптеген эльзастықтар мен лотарингиялықтар неміс армиясында соғысуға бас тартты. Олардың ұраны қысқа да нұсқа еді: «Бізсіз!» 1918 жылғы қарашада [[Эльзас Кеңестік Республикасы]] жарияланды. Алайда соғыстың соңына қарай одақтас әскерлер Эльзас пен Лотарингияның басым бөлігін басып алды. [[Версаль бейбіт келісімі]] бойынша, 1918 жылы бұл жерлер Францияға қайтарылды<ref name="Викитека МСЭ2"/>. ===Кейінгі тарихы=== 1939 жылы 1 қыркүйекте француз билігі шекаралық аймақтың халқын эвакуациялау туралы бұйрық берді. Бірнеше күн ішінде Эльзас пен Лотарингияның шамамен 600 мың тұрғыны үйлерін тастап кетті. 1940 жылы 11 маусымда француз билігі әскери қызметке жарамды барлық ер адамдарды аймақтан кетуге міндеттеді. 15 маусымда генерал Ф. Доллманның басшылығымен әскерлер Рейннен өтіп, француз жеріне кірді. 1940 жылы [[Екігші дунижүзілік соғыстағы Франция|Франция оккупациялағаннан]] кейін Эльзас пен Лотарингия қайтадан Германияның бақылауына өтті. 1940 жылғы 28 маусымда Страсбургке [[Адольф Гитлер]] келді. 10 шілдеде француз шенеуніктері Парижге жер аударды. 1942 жылдың жазында оккупациялық билік ата-бабалары Эльзас, Лотарингия, Люксембург немесе Германияда дүниеге келген адамдарға азаматтық берді. 1942 жылғы 26 тамызда Эльзас пен Лотарингия тұрғындарына міндетті әскери борыш туралы жарлық шықты. Алайда бұл аймақтардың тумаларына барлауда, авиацияда және теңіз күштерінде қызмет етуге тыйым салынды. 1942–1945 жылдары Эльзас пен Лотарингиядан шамамен 130 мың адам неміс армиясына шақырылды, олардың 90%-ы [[Ұлы Отан соғысы|Шығыс майдан]]ға жіберілді. 1944 жылы бұл аймақтарды одақтас күштер азат етті, ал соғыстан кейін ресми түрде Францияға қайтарылды. Бүгінде Эльзас пен Лотарингияның аумағында Францияның [[Жоғарғы Рейн]], [[Төменгі Рейн]] және [[Мозель (департамент)|Мозель]] департаменттері орналасқан. ==Мемлекеттік құрылымы== [[Германия империясының әкімшілік-аумақтық құрылымы|Империя құрамына кірген]] өзге мемлекеттерден айырмашылығы, Эльзас-Лотарингия тікелей императорға бағынды. 1871–1879 жылдары императордың атынан оны [[обер-президент]] басқарса, 1879 жылдан бастап [[штатгальтер]] тағайындалды. Эльзас-Лотарингияны басқарған герман императоры Пруссия патшасы болғанымен, аймақ тұрғындары пруссиялық емес<ref>{{Cite web |url=https://istmat.org/node/26409 |title=§ 26. Колонии и окраины |access-date=2021-01-13 |archive-date=2019-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191112001403/http://istmat.info/node/26409 |deadlink=no }}</ref>, 1872 жылдан бастап<ref>{{Cite web |url=https://publikacia.net/archive/2014/9/10 |title=«Эльзас-лотарингский вопрос в дипломатии Франции после 1871 года: основные принципы |access-date=2021-01-13 |archive-date=2021-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210115172323/https://publikacia.net/archive/2014/9/10 |deadlink=no }}</ref> Герман империясының тікелей азаматтары болды. Өкілдік органдардың болмауы және азаматтық мәртебесінің айқындалмауы Марокко дағдарыстары кезінде және Бірінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында Франциядағы ұлттық және патриоттық қозғалыстар арасында қоғамдық пікірдің ерекше наразылығын және ақпараттық спекуляцияларды туындатты. Бұл кезде француз тілі [[лотарингиялық диалект]]ісінде сөйлейтін 200 000 адам аймақ халқының небәрі 10-11%-ын құрады, ал 1,5 миллионға жуық адам неміс тілінде сөйлейтін тұрғындар еді. 1911 жылдан бастап Эльзас-Лотарингияда екі палатадан тұратын ландтаг құрылды. Бұған дейін оның қызметін үш бецирктагпен сайланған жергілікті комитет ({{lang-de2|Landesausschuss}}) атқарған. Атқарушы орган ретінде мемлекеттік хатшы ({{lang-de2|Staatssekretär}}) басқаратын министрлік ({{lang-de2|Ministerium}}) жұмыс істеді. Эльзас-Лотарингия [[бундесрат]]та үш өкілге<ref>{{cite web|url=http://www.verfassungen.de/de67-18/bundesvertrag-wuertt.htm|title=Gesetz über die Verfassung Elsaß-Lothringens|lang=de|publisher=www.verfassungen.de|access-date=2019-01-11|archive-date=2019-01-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20190102050440/http://www.verfassungen.de/de67-18/bundesvertrag-wuertt.htm|deadlink=no}}</ref>, ал [[рейхстаг]]та тікелей дауыс беру арқылы сайланған 15 мүшеге ие болды. Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында Германия империясының үкіметі Эльзас-Лотарингияны империяның басқа субъектілерімен теңестіріп, герцогтыққа айналдыру жобасын қарастырды. Бұл жобаға сәйкес монархты таңдау ұсынылды (кандидат ретінде [[Вильгельм фон Урах]] және Лотарингия герцогтығына формалды династиялық құқығы бар герцог [[Франц Фердинанд]]тың ұлдары аталды). Алайда соғыстағы жеңіліс және бұл жерлердің Францияға берілуі бұл мәселені күн тәртібінен алып тастады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Германия империясы]] [[Санат:Германия империясының әкімшілік бөлінісі]] [[Санат:Лотарингия тарихы]] [[Санат:Эльзас тарихы]] [[Санат:Франия-Пруссия соғысы]] [[Санат:Бұрынғы даулы аумақтар]] 9z2760dcou7wnl488otw4rtgs4x25m4 Жаңаөзендегі ереуіл (2024) 0 748660 3404079 3404020 2024-11-23T12:33:54Z 1nter pares 146705 3404079 wikitext text/x-wiki {{Қарулы қақтығыс |қақтығыс = Маңғыстау облысындағы ереуіл (2024) |бөлім = |сурет = |сурет атауы = |дата = 12 қараша 2024 жылдан бастап – қазірге дейін ({{Ұзақтығы|year=2024|month=11|day=12}}) |орын = {{Байрақ|Қазақстан}}, [[Маңғыстау облысы]], [[Жаңаөзен|Жаңаөзен қаласы]]<ref>{{Cite web |url=https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/zabastovka-janaozene-kazmunaygaze-otvetili-trebovaniya-554103/ |title=Забастовка в Жанаозене: в “КазМунайГазе“ ответили на требования работников “Озенмунайгаза“ |lang=ru |website=tengrinews.kz |access-date=2024-11-15}}</ref> |себеп = * ӨМГ зейнеткерлері мен денсаулығынан айырылған мұнайшылардың балаларын тікелей штатқа алу;<ref name="qaz.ulysmedia.news">{{Cite web |url=https://qaz.ulysmedia.kz/news/22645-ku-iturkylyktar-zhurip-zhatyr-zhanaozendegi-zhumysshylar-kazmunaigaz-aldymyzga-kelsin-deidi/ |title="Құйтұрқылықтар жүріп жатыр". Жаңаөзендегі жұмысшылар ҚазМұнайГаз алдымызға келсін дейді |lang=kk |website=qaz.ulysmedia.kz |access-date=2024-11-19}}</ref><br> * Жаңаөзен қаласында жұмыссыздық мәселесін шешу;<ref name="qaz.ulysmedia.news" /><br> * Ұжымдық шартта 2013 дейін болған дербес еңбекақы төлеу жүйесін қайтару;<ref name="qaz.ulysmedia.news" /><br> * машинистер мен операторлардың дәрежесін көтеру;<ref name="qaz.ulysmedia.news" /><br> * 30% қосымша жалақы тәртібін төлеуді ұжымдық шартқа енгізу.<ref name="qaz.ulysmedia.news" /> |нәтиже = |статусы = : Ереуіл жалғасуда |өзгерістер = |қарсылас1 = |қарсылас2 = |қарсылас3 = |қарсылас4 = |командир1 = |командир2 = |командир3 = |командир4 = |күштер1 = 140<ref name="azh.kz" /> |күштер2 = Белгісіз |күштер3 = |күштер4 = |шығындар1 = |шығындар2 = |шығындар3 = |шығындар4 = |жалпы шығындар = |азаматтық шығындар = |ортаққор = |ескерту = }} 2024 жылы 12 қарашада [[Маңғыстау облысы|Маңғыстау облысындағы]] [[Жаңаөзен]] қаласында "[[Өзенмұнайгаз|Өзенмұнайгазға]]" қарасты "Бұрғылау жұмыстары басқармасы" (БЖБ) компаниясының жұмысшылары жұмысты тоқтатып, [[ереуіл|ереуілге]] шықты. 13 қарашада "Өзенмұнайгазға" қарасты тағы үш мекеме БЖБ-ның талаптарын қолдап, жұмысқа шықпаған.<ref name="qaz.ulysmedia.kz">{{Cite web |url=https://qaz.ulysmedia.kz/news/22498-zhanaozende-ereuil-burgylau-kompaniiasynyn-zhumysshylary-basshylykk-a-5-talap-koidy/ |title=Жаңаөзенде ереуіл: Бұрғылау компаниясының жұмысшылары басшылыққа 5 талап қойды |lang=kk |website=qaz.ulysmedia.kz |access-date=2024-11-14}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.azattyq.org/a/zhanaozendegi-ereuil-sanktsiya-salqyny-turmedegi-ashtyq-azatnews-19-11-2024/33208236.html |title=Жаңаөзендегі ереуіл, санкция салқыны, түрмедегі аштық – AzatNEWS |lang=kk |website=www.azattyq.org |access-date=2024-11-19}}</ref><ref name="smartnews.kz">{{Cite web |url=https://smartnews.kz/news/bireuin-de-aralaspandar-ozenmunajgazdyn-bastygy-ereuilge-shykkan-zhumysshysyn-korkytkan-video-tarady-video |title=«Біреуің де араласпаңдар»: Өзенмұнайгаздың бастығы ереуілге шыққан жұмысшысын қорқытқан видео тарады |lang=kk |website=smartnews.kz |access-date=2024-11-19}}</ref> == Жұмысшылардың талаптары == Жұмысшылар басшылыққа бес түрлі талап қойып отыр: ӨМГ зейнеткерлері мен денсаулығынан айырылған мұнайшылардың балаларын тікелей штатқа алу, [[Жаңаөзен]] қаласында жұмыссыздық мәселесін шешу, Ұжымдық шартта 2013 дейін болған дербес еңбекақы төлеу жүйесін қайтару, машинистер мен операторлардың дәрежесін көтеру, 30% қосымша жалақы тәртібін төлеуді ұжымдық шартқа енгізу.<ref name="qaz.ulysmedia.kz" /><ref name="smartnews.kz" /> == Барысы == '''12–15 қараша:''' Рұқсат етілмеген акцияға алғашқы күндері 1700 адам қатысқан. Бірақ түсіндірме әңгімелерден кейін жұмысшылардың көпшілігі өз орындарына оралды.<ref>{{Cite web |url=https://azh.kz/ru/news/view/108566 |title=В КМГ сделали заявление касательно ситуации в Озенмунайгаза |lang=ru |website=azh.news.kz |access-date=2024-11-19}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://qaz.ulysmedia.kz/news/22508-kazmunaigazdan-aldymyzga-kelsin-soilesemiz-kelisemiz-zhanaozendegi-zhumysshylar-ereuili/ |title=«ҚазМұнайГаздан келсін, сөйлесеміз». Жаңаөзенде жұмысшылар ереуілі жалғасып жатыр |lang=kk |website=qaz.ulysmedia.kz |access-date=2024-11-19}}</ref> '''22 қараша:''' Хасеновтың мәліметінше, бүгінде ереуілге 140-қа жуық адам қатысуда.<ref name="azh.kz" /><ref name="massaget.kz">{{Cite web |url=https://massaget.kz/news/janaozendeg-munayshyilar-ereul-baskarma-toragasyi-jana-120730/ |title=Жаңаөзендегі мұнайшылар ереуілі - Басқарма төрағасы жаңа мәліметтерді бөлісті |lang=kk |website=massaget.kz |access-date=2024-11-22}}</ref> == Салдары == Журналистердің ереуілді жалғастыратындар жауапқа тартыла ма деген сауалына: "заңнамаға сәйкес шаралар қабылданады" - дейді Хасенов. Сондай-ақ, ҚМГ басшысы ереуілдің салдарынан өндірістік шығындар тәулігіне шамамен 100 тоннаны құрайтынын хабарлады.<ref name="azh.kz">{{Cite web |url=https://azh.kz/ru/news/view/108681 |title=Глава КМГ призвал всех бастующих в Жанаозене сотрудников буровой компании вернуться к работе |lang=ru |website=azh.kz |access-date=2024-11-22}}</ref><ref name="massaget.kz" /> == Қыркүйектегі ереуіл == «[[Kunan Service]]<nowiki/>» және «[[Akadi Holding]]<nowiki/>» компанияларының 150-ге жуық жұмысшысы жалақыны бір жарым есеге көтеруді және ұйымдарды біріктіруді талап етті.<ref>{{Cite web |url=https://bureau.kz/novosti/150-rabochih-obyavili-zabastovku/ |title=150 рабочих объявили забастовку на месторождении в Мангистау |lang=ru |website=bureau.kz |access-date=2024-09-14}}</ref> Жұмысшылар «[[Маңғыстаумұнайгаз]]<nowiki/>» АҚ және «[[ҚазМұнайГаз]]<nowiki/>» басшыларымен кездескенімен келіссөздерден нәтиже шықпағанын айтты.<ref>{{Cite web |url=https://kaz.orda.kz/mangystaudagy-ken-ornynda-150-zhumysshy-ereuilge-shykty-126890/ |title=Маңғыстаудағы кен орнында 150 жұмысшы ереуілге шықты |lang=kk |website=kaz.orda.kz |access-date=2024-09-13}}</ref> == Қазандағы ереуіл == Қазан айында Жаңаөзендегі «[[Кезби]]<nowiki/>» мұнай сервисі жұмысшылары ереуілге шықты. Олардың жұмысқа шықпағанына бір тәулік өтіп, ереуілге шыққан мұнайшылар осылайша кәсіпорынның жұмысын тоқтатып тастады. «Кезби» компаниясында 1200 адам жұмыс істейді, [[Ереуіл|ереуілге]] шамамен жүзге жуық адам шықты.<ref>{{Cite web |url=https://orda.kz/neftjaniki-v-ocherednoj-raz-ustroili-zabastovku-v-zhanaozene-393660/ |title=Нефтяники в очередной раз устроили забастовку в Жанаозене |lang=ru |website=orda.kz |access-date=2024-10-28}}</ref> Маңғыстау облысының әкімдігі кәсіпорынның жекеменшік екенін алға тартып, жауап беруден бас тартты.<ref>{{Cite web |url=https://smartnews.kz/news/14989-mangystaulyk-munajshylar-tagy-da-ereuilge-shykty |title=Маңғыстаулық мұнайшылар тағы да ереуілге шықты |lang=kk |website=smartnews.kz |access-date=2024-10-29}}</ref> == Тағы қараңыз == * [[Маңғыстау облысындағы ереуіл]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Қазақстандағы наразылықтар]] [[Санат:Маңғыстау облысы]] [[Санат:2024 жылғы наразылықтар]] eq8kulgzsq0d14w9oyeh5ajaks9rxc6 3404085 3404079 2024-11-23T12:57:17Z 1nter pares 146705 3404085 wikitext text/x-wiki {{Қарулы қақтығыс |қақтығыс = Маңғыстау облысындағы ереуіл (2024) |бөлім = |сурет = |сурет атауы = |дата = 12 қараша 2024 жылдан бастап – қазірге дейін ({{Ұзақтығы|year=2024|month=11|day=12}}) |орын = {{Байрақ|Қазақстан}}, [[Маңғыстау облысы]], [[Жаңаөзен|Жаңаөзен қаласы]]<ref>{{Cite web |url=https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/zabastovka-janaozene-kazmunaygaze-otvetili-trebovaniya-554103/ |title=Забастовка в Жанаозене: в “КазМунайГазе“ ответили на требования работников “Озенмунайгаза“ |lang=ru |website=tengrinews.kz |access-date=2024-11-15}}</ref> |себеп = * ӨМГ зейнеткерлері мен денсаулығынан айырылған мұнайшылардың балаларын тікелей штатқа алу;<ref name="qaz.ulysmedia.news">{{Cite web |url=https://qaz.ulysmedia.kz/news/22645-ku-iturkylyktar-zhurip-zhatyr-zhanaozendegi-zhumysshylar-kazmunaigaz-aldymyzga-kelsin-deidi/ |title="Құйтұрқылықтар жүріп жатыр". Жаңаөзендегі жұмысшылар ҚазМұнайГаз алдымызға келсін дейді |lang=kk |website=qaz.ulysmedia.kz |access-date=2024-11-19}}</ref><br> * Жаңаөзен қаласында жұмыссыздық мәселесін шешу;<ref name="qaz.ulysmedia.news" /><br> * Ұжымдық шартта 2013 дейін болған дербес еңбекақы төлеу жүйесін қайтару;<ref name="qaz.ulysmedia.news" /><br> * машинистер мен операторлардың дәрежесін көтеру;<ref name="qaz.ulysmedia.news" /><br> * 30% қосымша жалақы тәртібін төлеуді ұжымдық шартқа енгізу.<ref name="qaz.ulysmedia.news" /> |нәтиже = |статусы = : Ереуіл жалғасуда |өзгерістер = |қарсылас1 = |қарсылас2 = |қарсылас3 = |қарсылас4 = |командир1 = |командир2 = |командир3 = |командир4 = |күштер1 = 141<ref name="azh.kz" /><ref>{{Cite web |url=https://stan.kz/biz-dialogka-dayinbiz-kazmynaygaz-basshiligi-zhanaozend-410020/ |title=141 адам жұмысқа шықпады: Жаңаөзендегі ереуіл бойынша қазіргі ахуал белгілі болды |lang=kk |website=stan.kz |access-date=2024-11-22}}</ref> |күштер2 = Белгісіз |күштер3 = |күштер4 = |шығындар1 = |шығындар2 = |шығындар3 = |шығындар4 = |жалпы шығындар = |азаматтық шығындар = |ортаққор = |ескерту = }} 2024 жылы 12 қарашада [[Маңғыстау облысы|Маңғыстау облысындағы]] [[Жаңаөзен]] қаласында "[[Өзенмұнайгаз|Өзенмұнайгазға]]" қарасты "Бұрғылау жұмыстары басқармасы" (БЖБ) компаниясының жұмысшылары жұмысты тоқтатып, [[ереуіл|ереуілге]] шықты. 13 қарашада "Өзенмұнайгазға" қарасты тағы үш мекеме БЖБ-ның талаптарын қолдап, жұмысқа шықпаған.<ref name="qaz.ulysmedia.kz">{{Cite web |url=https://qaz.ulysmedia.kz/news/22498-zhanaozende-ereuil-burgylau-kompaniiasynyn-zhumysshylary-basshylykk-a-5-talap-koidy/ |title=Жаңаөзенде ереуіл: Бұрғылау компаниясының жұмысшылары басшылыққа 5 талап қойды |lang=kk |website=qaz.ulysmedia.kz |access-date=2024-11-14}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.azattyq.org/a/zhanaozendegi-ereuil-sanktsiya-salqyny-turmedegi-ashtyq-azatnews-19-11-2024/33208236.html |title=Жаңаөзендегі ереуіл, санкция салқыны, түрмедегі аштық – AzatNEWS |lang=kk |website=www.azattyq.org |access-date=2024-11-19}}</ref><ref name="smartnews.kz">{{Cite web |url=https://smartnews.kz/news/bireuin-de-aralaspandar-ozenmunajgazdyn-bastygy-ereuilge-shykkan-zhumysshysyn-korkytkan-video-tarady-video |title=«Біреуің де араласпаңдар»: Өзенмұнайгаздың бастығы ереуілге шыққан жұмысшысын қорқытқан видео тарады |lang=kk |website=smartnews.kz |access-date=2024-11-19}}</ref> == Жұмысшылардың талаптары == Жұмысшылар басшылыққа бес түрлі талап қойып отыр: ӨМГ зейнеткерлері мен денсаулығынан айырылған мұнайшылардың балаларын тікелей штатқа алу, [[Жаңаөзен]] қаласында жұмыссыздық мәселесін шешу, Ұжымдық шартта 2013 дейін болған дербес еңбекақы төлеу жүйесін қайтару, машинистер мен операторлардың дәрежесін көтеру, 30% қосымша жалақы тәртібін төлеуді ұжымдық шартқа енгізу.<ref name="qaz.ulysmedia.kz" /><ref name="smartnews.kz" /> == Барысы == '''12–15 қараша:''' Рұқсат етілмеген акцияға алғашқы күндері 1700 адам қатысқан. Бірақ түсіндірме әңгімелерден кейін жұмысшылардың көпшілігі өз орындарына оралды.<ref>{{Cite web |url=https://azh.kz/ru/news/view/108566 |title=В КМГ сделали заявление касательно ситуации в Озенмунайгаза |lang=ru |website=azh.news.kz |access-date=2024-11-19}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://qaz.ulysmedia.kz/news/22508-kazmunaigazdan-aldymyzga-kelsin-soilesemiz-kelisemiz-zhanaozendegi-zhumysshylar-ereuili/ |title=«ҚазМұнайГаздан келсін, сөйлесеміз». Жаңаөзенде жұмысшылар ереуілі жалғасып жатыр |lang=kk |website=qaz.ulysmedia.kz |access-date=2024-11-19}}</ref> '''22 қараша:''' Хасеновтың мәліметінше, бүгінде ереуілге 140-қа жуық адам қатысуда.<ref name="azh.kz" /><ref name="massaget.kz">{{Cite web |url=https://massaget.kz/news/janaozendeg-munayshyilar-ereul-baskarma-toragasyi-jana-120730/ |title=Жаңаөзендегі мұнайшылар ереуілі - Басқарма төрағасы жаңа мәліметтерді бөлісті |lang=kk |website=massaget.kz |access-date=2024-11-22}}</ref> == Салдары == Журналистердің ереуілді жалғастыратындар жауапқа тартыла ма деген сауалына: "заңнамаға сәйкес шаралар қабылданады" - дейді Хасенов. Сондай-ақ, ҚМГ басшысы ереуілдің салдарынан өндірістік шығындар тәулігіне шамамен 100 тоннаны құрайтынын хабарлады.<ref name="azh.kz">{{Cite web |url=https://azh.kz/ru/news/view/108681 |title=Глава КМГ призвал всех бастующих в Жанаозене сотрудников буровой компании вернуться к работе |lang=ru |website=azh.kz |access-date=2024-11-22}}</ref><ref name="massaget.kz" /> == Қыркүйектегі ереуіл == «[[Kunan Service]]<nowiki/>» және «[[Akadi Holding]]<nowiki/>» компанияларының 150-ге жуық жұмысшысы жалақыны бір жарым есеге көтеруді және ұйымдарды біріктіруді талап етті.<ref>{{Cite web |url=https://bureau.kz/novosti/150-rabochih-obyavili-zabastovku/ |title=150 рабочих объявили забастовку на месторождении в Мангистау |lang=ru |website=bureau.kz |access-date=2024-09-14}}</ref> Жұмысшылар «[[Маңғыстаумұнайгаз]]<nowiki/>» АҚ және «[[ҚазМұнайГаз]]<nowiki/>» басшыларымен кездескенімен келіссөздерден нәтиже шықпағанын айтты.<ref>{{Cite web |url=https://kaz.orda.kz/mangystaudagy-ken-ornynda-150-zhumysshy-ereuilge-shykty-126890/ |title=Маңғыстаудағы кен орнында 150 жұмысшы ереуілге шықты |lang=kk |website=kaz.orda.kz |access-date=2024-09-13}}</ref> == Қазандағы ереуіл == Қазан айында Жаңаөзендегі «[[Кезби]]<nowiki/>» мұнай сервисі жұмысшылары ереуілге шықты. Олардың жұмысқа шықпағанына бір тәулік өтіп, ереуілге шыққан мұнайшылар осылайша кәсіпорынның жұмысын тоқтатып тастады. «Кезби» компаниясында 1200 адам жұмыс істейді, [[Ереуіл|ереуілге]] шамамен жүзге жуық адам шықты.<ref>{{Cite web |url=https://orda.kz/neftjaniki-v-ocherednoj-raz-ustroili-zabastovku-v-zhanaozene-393660/ |title=Нефтяники в очередной раз устроили забастовку в Жанаозене |lang=ru |website=orda.kz |access-date=2024-10-28}}</ref> Маңғыстау облысының әкімдігі кәсіпорынның жекеменшік екенін алға тартып, жауап беруден бас тартты.<ref>{{Cite web |url=https://smartnews.kz/news/14989-mangystaulyk-munajshylar-tagy-da-ereuilge-shykty |title=Маңғыстаулық мұнайшылар тағы да ереуілге шықты |lang=kk |website=smartnews.kz |access-date=2024-10-29}}</ref> == Тағы қараңыз == * [[Маңғыстау облысындағы ереуіл]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Қазақстандағы наразылықтар]] [[Санат:Маңғыстау облысы]] [[Санат:2024 жылғы наразылықтар]] rtlze5v29ckg1ykdd48u41o69u9pzls Николай Александрович Антропов (хоккейші) 0 748698 3404142 3403034 2024-11-23T18:30:49Z Kasymov 10777 3404142 wikitext text/x-wiki {{Хоккейші | Есімі = Николай Антропов | Шынайы есімі = | Суреті = Nik Antropov Jets 2012-02-11.JPG | Сурет ені = 250 px | Сурет тақырыбы = | Позициясы = [[Орталық шабуылшы (шайбалы хоккей)|орталық шабуылшы]] | Бойы = 200 | Салмағы = 104 | Имек таяқ ұстауы = сол қол | Лақап аты = | Ойын карьерасы = {{Спорттық карьера 2 |1996—1998| {{Ту|Қазақстан||20px}} [[Торпедо (шайбалы хоккей, Өскемен)|Торпедо (Өскемен)]] |1998—1999| {{Ту|Ресей||20px}} [[Динамо (шайбалы хоккей, Мәскеу)|Динамо М]] |1999—2009| {{Ту|Канада||20px}} [[Торонто Мейпл Лифс]] |2004| {{аренда}}{{Ту|Ресей}} [[Ақ Барс (хоккей клубы)|Ақ Барс]] |2004-2005| {{аренда}}{{Ту|Ресей}} [[Локомотив (хоккей клубы, Ярославль)|Локомотив]] |2009| {{Ту|АҚШ||20px}} [[Нью-Йорк Рейнджерс]] |2009—2011| {{Ту|АҚШ||20px}} [[Атланта Трэшерз]] |2011-2013| {{Ту|Канада||20px}} [[Виннипег Джетс]] |2012—2013| {{аренда}}{{Ту|Қазақстан||20px}} [[Барыс (шайбалы хоккей)|Барыс]] |2013—2015| {{Ту|Қазақстан||20px}} [[Барыс (шайбалы хоккей)|Барыс]] }} | Азаматтығы = {{KAZ}} | Туған күні = 18.2.1980 | Туған жері = {{туғанжері|Өскемен|Өскеменде}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | ҰХЛ драфты = 1998 жылы ол 1-раундта [[Торонто Мейпл Лифс|«Торонто Мейпл Лифс»]] жалпы клуб 10-нөмірі бойынша таңдалды | Карьерасы = | Марапаттары мен сыйлықтары = | Медальдары = | Commons = }} '''Николай Александрович Антропов''' (18 ақпан 1980 жыл, [[Өскемен]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — қазақстандық кәсіби хоккейші, [[Шабуылшы|шабуылдаушы]]. Өскемендік шайбалы хоккейінің түлегі. == Өмірбаяны == === Ұлттық Хоккей Лигасына дейін === [[Өскемен]] шайбалы хоккейінің тәрбиеленушісі, мансабын 16 жасында «[[Торпедо (шайбалы хоккей, Өскемен)|Торпедо (Өскемен)]]» құрамында бастады. Жаттықтырушысы – Василий Васильченко. Қазақстанның жастар құрамасы (20 жасқа дейінгі) сапында ойнады. Бір жылдан кейін, 1998 жылы [[Финляндия]]да өткен жастар арасындағы әлем чемпионатында Қазақстан құрамасы 7-орын үшін болған матчта Канаданы 6:3 есебімен жеңді. Сол жылы Еуропа жасөспірімдер чемпионатының D тобында қатысып, үздік шабуылшы атанды. 1998 жылдың мамыр айында бапкер [[Борис Викторович Александров|Борис Александров]] 18 жастағы Антроповты Швейцарияда өткен әлем чемпионатына шақырды. 1998 жылғы [[ҰХЛ драфты]]нда «[[Торонто Мейпл Лифс]]» клубы Антроповты бірінші раундта, жалпы 10-нөмірмен таңдады. «Торонтоның» басшылары Антроповтың келесі маусымды деңгейі жоғарырақ чемпионатта өткізуін талап етті. Антропов [[Динамо (шайбалы хоккей, Мәскеу)|Мәскеудің «Динамо»]] клубында өнер көрсетіп, Ресей чемпионаты мен Евролиганың күміс медальдарын жеңіп алды. Сондай-ақ, 1998/99 маусымында Антропов [[Қазақстан шайбалы хоккей құрамасы|Қазақстан құрамасы]] сапында халықаралық турнирлерге қатысты. [[Виннипег]]те өткен жастар арасындағы әлем чемпионатында капитан болып, команданы 6-орынға алып шықты. [[Корея]]ның Канвондо қаласында өткен [[Қысқы Азия ойындары]]нда алтын медальға ие болды. === Ұлттық Хоккей Лигасы === [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]]-да алғашқы ойынын 1999 жылдың 13 қазанында «[[Флорида Пантерз]]қа» қарсы өткізді. Сол ойында өзінің алғашқы нәтижелі пасын берді. Алғашқы голын 1999 жылдың 15 қарашасында «[[Сан-Хосе Шаркс]]» қақпасына соқты. Алғашқы хет-тригін 1999 жылдың 20 желтоқсанында «[[Флорида Пантерз]]» қарсы ойында жасады. 2001/02 маусымында [[Америка Хоккей Лигасы|АХЛ]]-дің «Сент-Джонс Мейпл Лифс» клубында 34 матч өткізіп, 11 шайба соғып, 24 нәтижелі пас берді<ref>{{Cite web |url=https://www.eliteprospects.com/player/8657/nikolai-antropov |title=Nikolai Antropov|access-date=2024-11-19 |lang=en }}</ref>. 2004/05 маусымындағы ҰХЛ-дағы локаут кезінде «[[Ақ Барс (хоккей клубы)|Ақ Барс]]» клубында ойнады — 10 матчта 5 ұпай (2+3) жинады және «[[Локомотив (хоккей клубы, Ярославль)|Локомотив]]» құрамында өнер көрсетіп, 26 матчта 19 ұпай (4+15) жинады. 2006 жылы [[Турин]]де өткен [[2006 жылғы Қысқы Олимпиада ойындары|Олимпиада ойындарында]] Қазақстан құрамасының сапында өнер көрсетіп, бес ойында бір шайба соқты. Локауттан кейін «[[Торонто Мейпл Лифс]]» бір жылдық келісімшартқа отырды (57 ойын, 31 ұпай (13+18)). Келісімшарт 2006/2007 маусымына да ұзартылды (54 ойын, 33 ұпай (18+15)). 2007 жылдың жазында сол клубпен жаңа екі жылдық келісімге қол қойды. 2007/2008 маусымында біраз уақыт ҰХЛ-дың ең пайдалы ойыншыларының рейтингінде көш бастап, үздік сұрмергендер ондығына кірді. 2007 жылдың 18 қазанында «[[Флорида Пантерз]]» қарсы ойында ҰХЛ-дағы 200-ші ұпайын жинады. 2007 жылдың 6 желтоқсанында «[[Нью-Йорк Рейнджерс]]ке» қарсы ойында мансабындағы екінші хет-тригін жасады. 2008 жылдың 16 ақпанында ҰХЛ маусымында алғаш рет 20-шы голын соқты. 2008 жылдың 2-7 ақпан аралығында «[[Атланта Трэшерз]]қа» қарсы матч кезінде төрешіні итергені үшін 3 ойынға дисквалификация алды. 2008 жылдың 4 наурызында «[[Нью-Джерси Девилз]]ге» қарсы ойында бір маусымда алғаш рет 50 ұпай жинады. 2009 жылдың наурызында «[[Нью-Йорк Рейнджерс]]ке» ауыстырылды. 2009 жылдың 2 шілдесінде еркін агент ретінде «[[Атланта Трэшерз]]бен» екі жылдық келісімшартқа қол қойды. 2011 жылы канадалық «[[Виннипег Джетс]]ке» ауысты, бірақ 2012 жылдың күзінен бастап жарты маусымды қазақстандық «[[Барыс (шайбалы хоккей)|Барыс]]» командасында өткізді. 2013 жылдың қаңтарынан бастап қайтадан «Виннипег» сапында ойнады. 2013 жылдың 8 тамызында «Барыс» клубымен екі жылдық келісімшартқа қайта қол қойды. === Ұлттық құрама === Халықаралық деңгейде Антропов [[Қазақстан шайбалы хоккей құрамасы|Қазақстан]] атынан [[Шайбалы хоккейден әлем чемпионаты 1998|1998 жылғы Әлем чемпионатында]], 1999 жылғы жастар арасындағы хоккейден әлем чемпионатында (алты ойында сегіз ұпай жинады) және [[2006 жылғы Қысқы Олимпиада ойындары|2006 жылғы Қысқы Олимпиада ойындарында]] (бір гол соқты) өнер көрсетті. Екі жағдайда да Антропов Қазақстан құрамасының капитаны болды. == Жеке өмірі == Антропов үйленген, үш баланы тәрбиелеп отыр. Антроповтың үлкен ұлы Данил 2019-2020 маусымында Онтарио хоккей лигасындағы «Сагинау Спирит» командасында шабуылшы ретінде ойнады<ref>{{cite web|work=thehockeynews.com|author=Dhiren Mahiban|title=NIK ANTROPOV TURNS HOCKEY DAD AS SON PLAYS DEBUT OHL SEASON|url=http://www.thehockeynews.com/news/article/nik-antropov-turns-hockey-dad-as-son-plays-debut-ohl-season |date=March 20, 2017|access-date=November 21, 2024}}</ref>. == Мансап статистикасы == ===Клубтық мансап=== {| border="0" cellpadding="1" cellspacing="0" style="text-align:center; width:60em" |- bgcolor="#e0e0e0" ! colspan="3" bgcolor="#ffffff"| ! rowspan="100" bgcolor="#ffffff"| ! colspan="5"|Маусым ! rowspan="100" bgcolor="#ffffff"| ! colspan="5"|Плей-офф |- bgcolor="#e0e0e0" ! Маусым ! Клуб ! Лига ! Ойын !! Гол !! Ассист !! Ұпай !! Пенальти ! Ойын !! Гол !! Ассист !! Ұпай !! Пенальти |- | 1996–97 | [[Торпедо (шайбалы хоккей, Өскемен)|Торпедо (Өскемен)]] | [[Шайбалы хоккейден Ресей чемпионатының Жоғарғы лигасы|РЖЛ]] | 8 || 2 || 1 || 3 || 6 | — || — || — || — || — |- bgcolor="#f0f0f0" | 1997–98 | [[Торпедо (шайбалы хоккей, Өскемен)|Торпедо (Өскемен)]] | [[Шайбалы хоккейден Ресей чемпионатының Жоғарғы лигасы|РЖЛ]] | 42 || 15 || 24 || 39 || 62 | — || — || — || — || — |- | 1997–98 | [[Торпедо (шайбалы хоккей, Өскемен)|Торпедо (Өскемен)-2]] | RUS.3 | 4 || 2 || 2 || 4 || 6 | — || — || — || — || — |- bgcolor="#f0f0f0" | 1998–99 | [[Динамо (шайбалы хоккей, Мәскеу)|Динамо (Мәскеу)]] | RSL | 30 || 5 || 9 || 14 || 30 | 11 || 0 || 1 || 1 || 4 |- | 1999–2000 | [[Торонто Мейпл Лифс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 66 || 12 || 18 || 30 || 41 | 3 || 0 || 0 || 0 || 4 |- bgcolor="#f0f0f0" | 1999–2000 | Сент-Джонс Мейпл Лифс | [[Америка Хоккей Лигасы|АХЛ]] | 2 || 0 || 0 || 0 || 4 | — || — || — || — || — |- | 2000–01 | [[Торонто Мейпл Лифс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 52 || 6 || 11 || 17 || 30 | 9 || 2 || 1 || 3 || 12 |- bgcolor="#f0f0f0" | 2001–02 | [[Торонто Мейпл Лифс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 11 || 1 || 1 || 2 || 4 | — || — || — || — || — |- | 2001–02 | Сент-Джонс Мейпл Лифс | [[Америка Хоккей Лигасы|АХЛ]] | 34 || 11 || 24 || 35 || 47 | — || — || — || — || — |- bgcolor="#f0f0f0" | 2002–03 | [[Торонто Мейпл Лифс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 72 || 16 || 29 || 45 || 124 | 3 || 0 || 0 || 0 || 0 |- | 2003–04 | [[Торонто Мейпл Лифс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 62 || 13 || 18 || 31 || 62 | 13 || 0 || 2 || 2 || 18 |- bgcolor="#f0f0f0" | 2004–05 | [[Ақ Барс (хоккей клубы)|Ақ Барс]] | RSL | 10 || 2 || 3 || 5 || 6 | — || — || — || — || — |- | 2004–05 | [[Локомотив (хоккей клубы, Ярославль)|Локомотив]] | RSL | 26 || 4 || 15 || 19 || 44 | 9 || 3 || 4 || 7 || 18 |- bgcolor="#f0f0f0" | 2005–06 | [[Торонто Мейпл Лифс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 57 || 12 || 19 || 31 || 56 | — || — || — || — || — |- | 2006–07 | [[Торонто Мейпл Лифс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 54 || 18 || 15 || 33 || 44 | — || — || — || — || — |- bgcolor="#f0f0f0" | 2007–08 | [[Торонто Мейпл Лифс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 72 || 26 || 30 || 56 || 92 | — || — || — || — || — |- | 2008–09 | [[Торонто Мейпл Лифс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 63 || 21 || 25 || 46 || 24 | — || — || — || — || — |- bgcolor="#f0f0f0" | 2008–09 | [[Нью-Йорк Рейнджерс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 18 || 7 || 6 || 13 || 6 | 7 || 2 || 1 || 3 || 6 |- | 2009–10 | [[Атланта Трэшерз]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 76 || 24 || 43 || 67 || 44 | — || — || — || — || — |- bgcolor="#f0f0f0" | 2010–11 | [[Атланта Трэшерз]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 76 || 16 || 25 || 41 || 42 | — || — || — || — || — |- | 2011–12 | [[Виннипег Джетс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 69 || 15 || 20 || 35 || 42 | — || — || — || — || — |- bgcolor="#f0f0f0" | 2012–13 | [[Барыс (шайбалы хоккей)|Барыс]] | [[Құрлықтық хоккей лигасы|ҚХЛ]] | 26 || 3 || 14 || 17 || 39 | — || — || — || — || — |- | 2012–13 | [[Виннипег Джетс]] | [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] | 40 || 6 || 12 || 18 || 16 | — || — || — || — || — |- bgcolor="#f0f0f0" | 2013–14 | [[Барыс (шайбалы хоккей)|Барыс]] | [[Құрлықтық хоккей лигасы|ҚХЛ]] | 36 || 8 || 18 || 26 || 62 | 10 || 1 || 3 || 4 || 14 |- | 2014–15 | [[Барыс (шайбалы хоккей)|Барыс]] | [[Құрлықтық хоккей лигасы|ҚХЛ]] | 39 || 7 || 14 || 21 || 64 | 7 || 0 || 1 || 1 || 2 |- bgcolor="#e0e0e0" ! colspan="3" | ҰХЛ барлығы ! 788 !! 193 !! 272 !! 465 !! 627 ! 35 !! 4 !! 4 !! 8 !! 40 |- bgcolor="#e0e0e0" ! colspan="3" | ҚХЛ барлығы ! 101 !! 18 !! 46 !! 64 !! 165 ! 17 !! 1 !! 4 !! 5 !! 16 |} ===Ұлттық құрама сапындағы мансап=== {| border="0" cellpadding="1" cellspacing="0" ID="Table3" style="text-align:center; width:40em" |- bgcolor="#e0e0e0" ! Жыл ! Құрама ! Турнир ! rowspan="102" bgcolor="#ffffff"| ! Ойын !! Гол !! Ассист !! Ұпай !! Пенальти |- | 1997 | [[Қазақстан шайбалы хоккей құрамасы|Қазақстан]] | AJC | 3 || 1 || 1 || 2 || 4 |- bgcolor="#f0f0f0" | 1997 | [[Қазақстан шайбалы хоккей құрамасы|Қазақстан]] | WJC B | 6 || 1 || 0 || 1 || 4 |- | 1998 | [[Қазақстан шайбалы хоккей құрамасы|Қазақстан]] | WJC | 7 || 0 || 6 || 6 || 8 |- bgcolor="#f0f0f0" | 1998 | [[Қазақстан шайбалы хоккей құрамасы|Қазақстан]] | EJC D | 5 || 23 || 31 || 54 || 6 |- | 1998 | [[Қазақстан шайбалы хоккей құрамасы|Қазақстан]] | WC | 3 || 0 || 1 || 1 || 4 |- bgcolor="#f0f0f0" | 1999 | [[Қазақстан шайбалы хоккей құрамасы|Қазақстан]] | WJC | 6 || 3 || 5 || 8 || 14 |- | 2006 | [[Қазақстан шайбалы хоккей құрамасы|Қазақстан]] | OG | 5 || 1 || 0 || 1 || 4 |- bgcolor="#f0f0f0" | 2014 | [[Қазақстан шайбалы хоккей құрамасы|Қазақстан]] | WC | 6 || 1 || 4 || 5 || 29 |- bgcolor="#e0e0e0" ! colspan=3 | Жастар құрамында ! 27 !! 28 !! 43 !! 71 !! 46 |- bgcolor="#e0e0e0" ! colspan=3 | Ұлттық құрама сапында ! 14 !! 2 !! 5 !! 7 !! 37 |} == Сілтеме == * [http://www.nhl.ru/index.php?action=photos&op=search&photo_filter=%E0%ED%F2%F0%EE%EF%EE%E2 nhl.ru сайтында Николай Антропов фотогалереясы] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Торпедо Өскемен ХК хоккейшілері]] [[Санат:КСРО шайбалы хоккейшілері]] [[Санат:Қазақстан шайбалы хоккейшілері]] [[Санат:Динамо (Мәскеу) ХК хоккейшілері]] [[Санат:Барыс ХК хоккейшілері]] [[Санат:Қазақстан шайбалы хоккей құрамасының ойыншылары]] 6py27zk9zmywfklsan7yznfhs6euuih Науатль 0 748738 3404144 3403898 2024-11-23T18:32:17Z Kasymov 10777 3404144 wikitext text/x-wiki '''Науатль''', (Ацтек немесе Мексикано)<ref>{{Cite web|title=Nahuatl Family|url=https://mexico.sil.org/language_culture/aztec|access-date=2021-02-22|publisher=SIL Mexico}}</ref> – Уто-Ацтек тіл тобына жататын тілдердің атауы. Түрлі деректерге сай науатльде басым бөлігі Орталық Мексикада мен АҚШ-тың онтүстік штаттарында тұратын 1.7 миллион [[науалар]] сөйлейді. Науатль орталық Мексика аумағында б.з. VII ғасырдан бастап сөйленіп келеді. Бұл тілде Мешикалар (мексика) сөйлеген. Мешика адамдары Мезоамериканың пост-классикалық кезеңінде аумақтағы доминантты күштердің бірі болған. Теночтитлан тұрғындары қолдауы себебінен Мезоамерикадағы мәртебелі тіл статусына дейін көтерілген. [[Сурет:Nahuatl precontact and modern.svg|alt=|нобай|'''Науатльдің Еуропалықтармен қатынасқа дейін және заманауи таралуы.''' Қазіргі (қызыл) және тарихи таралу аймағы (жасыл)]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Тілдер]] 0jc9z7ktvuzr8x61vfpmkfb8sc2pmgd 3404145 3404144 2024-11-23T18:32:45Z Kasymov 10777 «[[Санат:Мексика тілдері|Мексика тілдері]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404145 wikitext text/x-wiki '''Науатль''', (Ацтек немесе Мексикано)<ref>{{Cite web|title=Nahuatl Family|url=https://mexico.sil.org/language_culture/aztec|access-date=2021-02-22|publisher=SIL Mexico}}</ref> – Уто-Ацтек тіл тобына жататын тілдердің атауы. Түрлі деректерге сай науатльде басым бөлігі Орталық Мексикада мен АҚШ-тың онтүстік штаттарында тұратын 1.7 миллион [[науалар]] сөйлейді. Науатль орталық Мексика аумағында б.з. VII ғасырдан бастап сөйленіп келеді. Бұл тілде Мешикалар (мексика) сөйлеген. Мешика адамдары Мезоамериканың пост-классикалық кезеңінде аумақтағы доминантты күштердің бірі болған. Теночтитлан тұрғындары қолдауы себебінен Мезоамерикадағы мәртебелі тіл статусына дейін көтерілген. [[Сурет:Nahuatl precontact and modern.svg|alt=|нобай|'''Науатльдің Еуропалықтармен қатынасқа дейін және заманауи таралуы.''' Қазіргі (қызыл) және тарихи таралу аймағы (жасыл)]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Тілдер]] [[Санат:Мексика тілдері]] c988te1yp9tcskzlr96alam37pfmkkz Болат Тұрарұлы Нүсіпов 0 748743 3404146 3402813 2024-11-23T18:33:11Z Kasymov 10777 3404146 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Есімі=Болат Тұрарұлы Нүсіпов|Титулы=[[Қазақстан]]ның [[Аргентина]] мен [[Чили]]дегі елшісі|Ту=Flag of Argentina.svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=2 шілде 2021 жылдан бастап|Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Қайрат Асаниязұлы Саржанов|Қайрат Саржанов]]|Титулы_2=[[Қазақстан]]ның [[Бразилия]]дағы елшісі|Ту_2=Flag of Brazil.svg|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_2=12 ақпан 2021 жылдан бастап|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_2=[[Қайрат Асаниязұлы Саржанов|Қайрат Саржанов]]|Титулы_3=[[Қазақстан]]ның [[Германия]]дағы елшісі|Ту_3=Flag of Germany.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_3=4 шілде 2014|Басқаруын аяқтады_3=6 маусым 2019|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br> [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_3=[[Нұрлан Баймолдаұлы Оңжанов|Нұрлан Оңжанов]]|Ізбасары_3=[[Дәурен Айтбайұлы Қәріпов|Дәурен Қәріпов]]|Білімі=1. [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Алматы шет тілдері институты]] (1993)<br>2. [[Вена дипломатиялық академиясы]] (1995)<br>3. [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті]] (2005)|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}} →<br> {{Байрақ|Қазақстан}}|Туған жері={{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Балалары='''1 қызы '''|Туған күні=24.2.1971|Сайты=[https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-brazil/about/structure/people/6520?lang=kk Қазақстанның Бразилиядағы елшілігі]}} '''Болат Тұрарұлы Нүсіпов''' ([[24 ақпан]] [[1971 жыл|1971]], [[Алматы]]) — [[Қазақстан|қазақстандық]] дипломат, [[Аргентина]], [[Чили]] және [[Бразилия|Бразилиядағы]] елші (2021—). Бірінші сыныпты Төтенше және Өкілетті Уәкіл. == Еңбек жолы == * 1994—1995 — [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрлігі]] Еуропа елдерінің жетекші департаментінің референті, атташе, үшінші хатшысы; * 1995—2002 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Аустрия|Австриядағы]] Елшілігінің үшінші хатшысы, екінші хатшысы, бірінші хатшысы; * 2002—2005 — [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрлігі]] Еуропа және Америка департаментінің кеңесші, басқарма басшысы; * 2005—2010 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Германия|Германиядағы]] Елшілігінің бірінші хатшысы, кеңесшісі; * 2010—2011 — [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрлігі]] Еуропа және Америка департамент директорының орынбасары; * 2011—2012 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Германия|Германиядағы]] Елшілігінің кеңесшісі; * 2012—2014 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Германия|Германиядағы]] Елшілігінің кеңесші-уәкілі; * 2014—2019 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Германия|Германиядағы]] Төтенше және Өкілетті Елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-naznachil-novyih-poslov-v-ryade-stran-261125/amp/|title=Назарбаев назначил новых послов в ряде стран|date=2014-09-02|lang=ru|work=tengrinews|accessdate=2024-11-20}}</ref> * 2019—2020 — [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрлігі]] сыртқы экономикалық саясат департаментінің директоры;<ref>{{Cite web|url=https://www.zakon.kz/amp/politika/4993334-naznachen-direktor-departamenta.html|title=Назначен директор Департамента внешнеэкономической политики МИД РК|date=2019-06-12|lang=ru|work=zakon|accessdate=2024-11-20}}</ref> * 2020—2021 — [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрлігі]] [[Ресей]], [[Кавказ]] және ТМД Еуропалық елдері департаментінің директоры; * 2021 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Аргентина]], [[Чили]] мен [[Бразилия|Бразилиядағы]] Төтенше және Өкілетті Елшісі.<ref>{{Cite web|url=https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/bolat-nusupov-stal-poslom-kazahstana-v-brazilii-428790/amp/|title=Болат Нусупов стал послом Казахстана в Бразилии|date=2021-02-12|lang=ru|work=tengrinews|accessdate=2024-11-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--263653|title=Мемлекет басшысының Жарлықтарымен:|date=2021-07-02|lang=kz|work=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] ресми сайты|accessdate=2024-11-20}}</ref> == Білімі == 1993 жылы [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Алматы шет тілдері институтын]] (қазіргі [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті]]), 1995 жылы [[Вена дипломатиялық академиясы|Вена дипломатиялық академиясын]], 2005 жылы [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университетін]] тәмамдады. == Марапттары мен атақтары == * Бірінші сыныпты Төтенше және Өкілетті Уәкіл. == Жеке өмірі == Үйленген, 1 қыз тәрбиелеуде. [[Қазақ тілі|Қазақ]], [[Орыс тілі|орыс]] [[Неміс тілі|неміс]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] игерген.<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-brazil/about/structure/people/6520|title=Нүсіпов Болат Тұрарұлы|lang=kz|work=gov|accessdate=2024-11-20}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстанның Германиядағы елшілері]] [[Санат:Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті түлектері]] [[Санат:Қаныш Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті түлектері]] 1fbd6haktyf882qmiy67cktimj4xin9 3404147 3404146 2024-11-23T18:34:44Z Kasymov 10777 −[[Санат:Қазақстанның Германиядағы елшілері]]; + 3 санат ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404147 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Есімі=Болат Тұрарұлы Нүсіпов|Титулы=[[Қазақстан]]ның [[Аргентина]] мен [[Чили]]дегі елшісі|Ту=Flag of Argentina.svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=2 шілде 2021 жылдан бастап|Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Қайрат Асаниязұлы Саржанов|Қайрат Саржанов]]|Титулы_2=[[Қазақстан]]ның [[Бразилия]]дағы елшісі|Ту_2=Flag of Brazil.svg|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_2=12 ақпан 2021 жылдан бастап|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_2=[[Қайрат Асаниязұлы Саржанов|Қайрат Саржанов]]|Титулы_3=[[Қазақстан]]ның [[Германия]]дағы елшісі|Ту_3=Flag of Germany.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_3=4 шілде 2014|Басқаруын аяқтады_3=6 маусым 2019|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br> [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_3=[[Нұрлан Баймолдаұлы Оңжанов|Нұрлан Оңжанов]]|Ізбасары_3=[[Дәурен Айтбайұлы Қәріпов|Дәурен Қәріпов]]|Білімі=1. [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Алматы шет тілдері институты]] (1993)<br>2. [[Вена дипломатиялық академиясы]] (1995)<br>3. [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті]] (2005)|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}} →<br> {{Байрақ|Қазақстан}}|Туған жері={{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Балалары='''1 қызы '''|Туған күні=24.2.1971|Сайты=[https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-brazil/about/structure/people/6520?lang=kk Қазақстанның Бразилиядағы елшілігі]}} '''Болат Тұрарұлы Нүсіпов''' ([[24 ақпан]] [[1971 жыл|1971]], [[Алматы]]) — [[Қазақстан|қазақстандық]] дипломат, [[Аргентина]], [[Чили]] және [[Бразилия|Бразилиядағы]] елші (2021—). Бірінші сыныпты Төтенше және Өкілетті Уәкіл. == Еңбек жолы == * 1994—1995 — [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрлігі]] Еуропа елдерінің жетекші департаментінің референті, атташе, үшінші хатшысы; * 1995—2002 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Аустрия|Австриядағы]] Елшілігінің үшінші хатшысы, екінші хатшысы, бірінші хатшысы; * 2002—2005 — [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрлігі]] Еуропа және Америка департаментінің кеңесші, басқарма басшысы; * 2005—2010 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Германия|Германиядағы]] Елшілігінің бірінші хатшысы, кеңесшісі; * 2010—2011 — [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрлігі]] Еуропа және Америка департамент директорының орынбасары; * 2011—2012 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Германия|Германиядағы]] Елшілігінің кеңесшісі; * 2012—2014 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Германия|Германиядағы]] Елшілігінің кеңесші-уәкілі; * 2014—2019 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Германия|Германиядағы]] Төтенше және Өкілетті Елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-naznachil-novyih-poslov-v-ryade-stran-261125/amp/|title=Назарбаев назначил новых послов в ряде стран|date=2014-09-02|lang=ru|work=tengrinews|accessdate=2024-11-20}}</ref> * 2019—2020 — [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрлігі]] сыртқы экономикалық саясат департаментінің директоры;<ref>{{Cite web|url=https://www.zakon.kz/amp/politika/4993334-naznachen-direktor-departamenta.html|title=Назначен директор Департамента внешнеэкономической политики МИД РК|date=2019-06-12|lang=ru|work=zakon|accessdate=2024-11-20}}</ref> * 2020—2021 — [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрлігі]] [[Ресей]], [[Кавказ]] және ТМД Еуропалық елдері департаментінің директоры; * 2021 — [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Аргентина]], [[Чили]] мен [[Бразилия|Бразилиядағы]] Төтенше және Өкілетті Елшісі.<ref>{{Cite web|url=https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/bolat-nusupov-stal-poslom-kazahstana-v-brazilii-428790/amp/|title=Болат Нусупов стал послом Казахстана в Бразилии|date=2021-02-12|lang=ru|work=tengrinews|accessdate=2024-11-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--263653|title=Мемлекет басшысының Жарлықтарымен:|date=2021-07-02|lang=kz|work=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] ресми сайты|accessdate=2024-11-20}}</ref> == Білімі == 1993 жылы [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті|Алматы шет тілдері институтын]] (қазіргі [[Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті]]), 1995 жылы [[Вена дипломатиялық академиясы|Вена дипломатиялық академиясын]], 2005 жылы [[Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті|Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университетін]] тәмамдады. == Марапттары мен атақтары == * Бірінші сыныпты Төтенше және Өкілетті Уәкіл. == Жеке өмірі == Үйленген, 1 қыз тәрбиелеуде. [[Қазақ тілі|Қазақ]], [[Орыс тілі|орыс]] [[Неміс тілі|неміс]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] игерген.<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-brazil/about/structure/people/6520|title=Нүсіпов Болат Тұрарұлы|lang=kz|work=gov|accessdate=2024-11-20}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті түлектері]] [[Санат:Қаныш Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстанның Бразилиядағы елшілері]] [[Санат:Қазақстанның Аргентинадағы елшілері]] [[Санат:Қазақстанның Чилидегі елшілері]] 30211v4kk7w3jpmz6ivchjjdjtehvgo Дариен аралығы 0 748745 3404148 3403039 2024-11-23T18:35:11Z Kasymov 10777 3404148 wikitext text/x-wiki {{Аңғар |Атауы = Дариен аралығы |Төл атауы = es/Tapón del Darién |Сурет = Map_of_Darién_Gap-kk.jpg |Сурет тақырыбы = |Тау жүйесі = |Тереңдігі = |Тереңдігі-мәтін = |Ұзындығы = |Ені = |Ауданы = |Координаттары = 7.7169/-77.3822 |CoordScale = |Елдер = Панама/Колумбия |Аймақтар = |Позициялық карта = Орталық Америка |Ортаққордағы санаты = Darién Gap }} '''Дариен аралығы''' немесе '''Дариен аймағы''' ({{lang-es|Tapón del Darién/Región del Darién}})<ref>{{Cite web |last=Millán Valencia |first=Alejandro |date=31 January 2018 |title=El infierno de cruzar el Tapón del Darién, la región más intransitable y peligrosa de América Latina (que corta en dos la ruta Panamericana) |url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-41405970 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404002932/https://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-41405970 |archive-date=4 April 2023 |website=[[BBC]]}}</ref> — [[Орталық Америка|Орталық]] және [[Оңтүстік Америка]] шекарасындағы игерілмеген аймақ. Бұл аймақ [[Панама]]ның ([[Дариен (провинция)|Дариен]] провинциясы) және [[Колумбия]]ның ([[Чоко (департамент)|Чоко]] департаменті) бір бөлігін алып жатыр, өлшемдері шамамен 160×50 км. Аймақты [[сельва]] мен батпақты жерлер басып, жол салуды қиындатады, сондықтан Дариен аралығы [[Панамерикалық тас жол]]ы үзілетін жалғыз учаскесі болып табылады. == Географиясы == Дариен аралығының географиясы айтарлықтай әртүрлі. Колумбия жағы негізінен [[Атрато]] өзенінің атырауымен сипатталады, бұл жерде ені кем дегенде 80 км-ге дейін жететін жазық [[Батпақ|батпақты жерлер]] кездеседі. Атратоға қарай ағып жатқан [[Танела]] өзені XVI-шы ғасырдағы еуропалық зерттеушілердің ықпалымен Дариен деп аталған. [[Серрания-де-Баудо]] тау тізбегі Колумбияның [[Тынық мұхит]] жағалауы бойымен Панамаға дейін созылып жатыр. Панама жағы, керісінше, таулы жаңбырлы ормандармен жабылған, мұнда жер бедері 60 метр биіктіктегі алқаптардан [[Серрания-де-Дариен]]дегі [[Такаркуна (тау)|Такаркуна]] тауына қарай 1 845 метрге дейін көтеріледі. Дариен аралығын негізінен [[эмбера-вунаан]] және [[куна]] тайпалары мекендейді; 1995 жылы бұл аймақта бес тайпадан тұратын 8 000 адам тұрған.<ref name="Ward19952">{{cite news |last=Ward |first=Logan |date=20 August 1995 |title=Colombia-Panama Plan to Build Rain Forest Road Draws Fire : Latin America: Controversial project would span the 60-mile Darien Gap, the only missing segment in the 16,000-mile Pan-American Highway linking Alaska to Chile. Environmentalists and native peoples object. |url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1995-08-20-mn-36988-story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211002065204/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1995-08-20-mn-36988-story.html |archive-date=2 October 2021 |access-date=24 August 2021 |newspaper=[[Los Angeles Times]] |quote=Plans were suspended, however, because of pressure from the Sierra Club and other environmental groups.}}</ref> Аймақтағы ең ірі елді мекен — [[Дариен (провинция)|Дариен]] провинциясының астанасы [[Ла-Пальма (Панама)|Ла-Пальма]], онда шамамен 4 200 тұрғын бар. Аумақтың оқшаулануы мен қатаң географиясына байланысты Дариен аралығы негізінен дамымаған, экономикасы көбінесе кішігірім ауыл шаруашылығынан, мал шаруашылығынан және орман шаруашылығынан тұрады. Құқықбұзушылық әрекеттері, мысалы, адамдарды және есірткіні заңсыз тасымалдау кең таралған.<ref name="youkee 2023">{{Cite web |last=Youkee |first=Mat |date=October 17, 2023 |title=The Darien Gap's Fearsome Reputation Has Been Centuries in the Making |url=https://americasquarterly.org/article/the-darien-gaps-fearsome-reputation-has-been-centuries-in-the-making/ |access-date=2024-04-22 |website=Americas Quarterly |language=en-US}}</ref><ref name="tg 2024">{{Cite news |date=2024-01-03 |title=Record half million people crossed the treacherous Darién Gap in 2023 |url=https://www.theguardian.com/us-news/2024/jan/03/record-half-million-people-crossed-darien-gap-2023 |access-date=2024-04-22 |work=[[The Guardian]] |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref> Инфрақұрылымның дамуы ұзақ уақыт бойы логистикалық қиындықтар, қаржылық шығындар мен экологиялық алаңдаушылықтармен<ref>{{Cite web |last=McKinnon |first=Sara |date=2024-03-13 |title=What is the Darien Gap? And why are more migrants risking this Latin American route to get to the US? |url=http://theconversation.com/what-is-the-darien-gap-and-why-are-more-migrants-risking-this-latin-american-route-to-get-to-the-us-225422 |access-date=2024-04-22 |website=The Conversation |language=en-US}}</ref> шектеліп келді; 1970-ші және 1990-шы жылдары бұл аймақ арқылы тас жолды салу әрекеттері сәтсіз болды. 2024 жылға қарай, Дариен аралығы арқылы жол салу туралы белсенді жоспар жоқ, бірақ паром қызметін қайта қалпына келтіру және теміржол байланысын салу туралы талқылаулар жүргізілуде. == Туризм == Дариен аралығы [[офф-роуд]] және туризм әуесқойлары арасында танымал — көптеген экспедициялар оны мототехникамен, [[мотоцикл]]дермен, [[велосипед]]термен және жаяу жүріп өткен. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * {{cite web |author = |url = http://www.american.edu/TED/PANAMA.HTM |title = Pan-American Highway and the Environment (PANAM) |lang = en |website = www.american.edu |date = |access-date = |deadlink = yes |archive-url = https://web.archive.org/web/20101012023506/http://www.american.edu/TED/PANAMA.HTM |archive-date = 2010-10-12}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Панама географиясы]] [[Санат:Колумбия географиясы]] [[Санат:Чоко департаментінің географиясы]] 6xvcy5rdfitju22bh7d72s6d6vzp0wk Atasu Group 0 748765 3404150 3403132 2024-11-23T18:39:21Z Kasymov 10777 3404150 wikitext text/x-wiki {{Компания|атауы=Atasu Group|сайты=https://atasu.kz/|түрі=[[ЖШС]]|қызметі=Жүк тасымалы|құрылды=[[1998 жыл]]|құрушы=Марат Жұман|орналасуы={{байрақ|Қазақстан}}: [[Алматы]]|басты адамдары=Назым Бәкімбаева (бірінші жетекші)|саласы=[[Логистика]]|қызметкерлер саны=1500(2023)|бөлімшелер=Қытай, Оңтүстік Корея|логотипі=Atasu group logo.svg|операциялық кіріс=48,4 млрд теңге(2023)|суреті=}} '''Atasu Group''' – жүк тасымалдау саласында қызметтердің толық спектрін ұсынатын [[Қазақстан|Қазақстандағы]] ең ірі [[Логистика|логистикалық]] компаниялардың бірі. == Тарихы == 1998 жыл - Компания құрылды; 2005 жыл - [[Қытай]] мен [[Корея Республикасы|Оңтүстік Кореяда]] өкілдіктері ашылды; 2011 жыл - Алматыдағы Жетісу терминал құрылысы аяқталды; 2015 жыл - [[Достық (Алакөл ауданы)|Достық станциясында]] терминал құрылысы аяқталды; 2018 жыл - Халықаралық институттардан қаржы тартылды; 2020 жыл - Клиенттер саны 10 мыңнан асты. [[Боралдай (Алматы облысы)|Боралдай]] терминалының құрылысы аяқталды; 2023 жыл - Автокөлік өнеркәсібіне арналған үш терминал кеңейтіліп, дәнді дақылдарды қайта тиеу вагондар паркі 6000 бірлікке дейін ұлғайтылды. Сонымен қатар торлы вагондар және автокөлік тасымалдау жүк көліктері сатып алынды. == Компания жайлы == Компания кез келген күрделіліктегі [[Темір жол|теміржол]], [[Автомобиль тасымалы|автомобиль]], әуе және мультимодальдық тасымалдардың барлық түрлерін жүзеге асырады, сондай-ақ [[Брокерлік қызмет|брокерлік]] және курьерлік қызметтер көрсетеді. Компания қоймаларды, соның ішінде УСҚ, КҚ, жалпы ауданы 50 мың шаршы метрден астам және жүктерді қайта тиеуді, сақтауды жүзеге асыратын бірнеше терминалдарды басқарады. Atasu Group сонымен қатар өзінің үлкен парктеріне - теміржол және автомобиль жолдарына ие. Қазақстан нарығында жұмыс істеген 25 жыл ішінде компания бүкіл әлем бойынша үздіксіз, ең бастысы қауіпсіз жүк ағынын қамтамасыз ететін сенімді серіктес бола алды. Atasu Group қызметтерінің жеделдігін, сапасын және сервисін Қазақстанда және шетелде 8 мыңнан астам клиент бағалап үлгерді. Atasu Group басшылығы әлеуметтік жауапкершілік бөлігінде ауқымды жұмыс жүргізуде: 2021 жылдың басынан бастап компания Қазақстандағы креативті экономиканы қолдау және дамыту үшін креативті индустрия жобаларына 20 миллионнан астам теңге инвестициялады, сондай-ақ елдің туристік саласын қолдауға 1 миллиард теңгеден астам теңге Atasu Group негізін қалаушы инвестициялады. Atasu Group Қазақстанның [https://eurobak.kz/ Еуропалық Бизнес Қауымдастығының (ҚЕБҚ)] құрамына кіреді. == Басшылығы == Компанияның негізін қалаушы, құрылтайшысы, президенті '''[https://forbes.kz/ranking/object/1155 Марат Жұман]''' ([https://7kun.kz/ru/news/zhyl-kasipkeri-2018-baiqauynyn-finalisteri-anyqtaldy "Жыл кәсіпкері - 2018" EY] байқауының жеңімпазы, 2019 жылы Монакода өткен [https://www.ey.com/en_gl/entrepreneur-of-the-year EY World Entrepreneur Of The Year™️] халықаралық байқауының қатысушысы) == Қызмет түрлері == === Темір жол тасымалы === ==== Жеке теміржол вагондарының паркі: ==== * Жабық [[Вагон|вагондар]]; * Жартылай ашық вагондар; * [[Изотермия|Изотермиялық]] вагондар (IV термос); * Әмбебап платформалар; * Ұзын негізді арматуралық платформалар. * Тасымалдау географиясы: [[Қытай]], [[Қазақстан]], [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]], [[Еуропа]], [[Азия]]. ==== Компания көрсететін қызмет түрлері: ==== * Барлық аумақтардағы теміржол тарифтерін төлеу; * Барлық бағыттар бойынша тауарлардың қозғалысын толық бақылау; * Есіктен есікке жүктерді жеткізу (теміржол, автомобиль, контейнерлік тасымалдау) * Вагондар мен контейнерлік жүктерді қолдың күшімен және механикаландырылған құрылғылардың көмегімен жүктеу; * Габаритті және ауыр салмақты жүктерді, машиналарды, ағаш материалдарын және басқа да жүктерді білікті мамандардың бақылауымен қабылдау, тиеу, жөнелту; * Жүктерді біздің жергілікті өкілдеріміздің KЗХ станцияларына түсіру / тиеуін бақылау. * Темір жылжымалы құрамға жүктерді тиеу және бекіту схемаларын әзірлеу; * Кеден өкілдігінің қызметтері; * Достық және [[Алтынкөл (станция)|Алтынкөл станция]]<nowiki/>[[Алтынкөл (станция)|ларында]] жүкті вагоннан вагонга ауыстыру және бекіту; * Достық және Жетісу терминалдары; * Клиентті қажетті вагондармен қамтамасыз ету. === Әуе тасымалдары === * Тасымалдау географиясы: [[Қазақстан]], [[Германия]], [[Испания]], [[Нидерланд|Нидерланды]], [[Қытай]], [[Америка Құрама Штаттары|Америка]], [[Ресей]], [[Түркия]] және бүкіл әлем. * Кең халықаралық агенттік желісі; * Халықаралық және Отандық [[Әуе компания|авиакомпания]]<nowiki/>лармен тікелей келісімшарттар; * Жөнелтуші және баратын елде бірқатар қызметтер ұсыну; * Тасымалдау маршрутын жеке таңдау; * Кез келген әуежайда жүкті сақтау қоймалары; * [[Экспорт]] және [[импорт]] (халықаралық агенттердің кең желісі, [[Әуе компания|авиакомпаниялармен]] тікелей шарттар); * Ұшақтарды жалдау; * Жүктердің [[Чартер|чартерлік]] рейстерін ұйымдастыру; * Жүктің барлық түрлерін тасымалдау мүмкіндігі; * Температуралық шарттары бар, жобалық және жедел жүктердің тасымалы; * Жеткізудің ең жылдам түрлерін қарастыру және жүзеге асыру; * Тасымалдаудың жоғары сенімділігі. === Автотасымалдар === Жүктерді халықаралық және ішкі автомобильмен тасымалдау - Atasu Group негізгі қызметтерінің бірі. Сіздің талаптарға сәйкес оңтайлы маршруттар, тартымды бағалар, қызмет түрлері, үйден есікке дейін жеткізу - бұл біздің тәжірибелі мамандарды активтерді пайдаланумен күн сайын қамтамасыз етеді. ==== Компания көрсететін қызметтердің түрі: ==== * Компанияның меншікті автокөлігімен және [[контейнер]] тасымалдаушы көлікпен жүктерді тасымалдау; * Кішкентай көлемді және ауыр жүктерді тасымалдау; * Тасымалдану кезінде температуралық режимнің сақталуын талап ететін модульдік, қауіпті, стандартты емес тез бұзылатын тауарлар мен тауарларды жеткізу; * Тауарларды жеткізуге авто көліктік қолдауды ұйымдастыру; * Салмағы 5 тоннаға дейінгі жүктерді шағын көліктермен [[Алматы]] және [[Алматы облысы|Алматы облыстарында]] жеткізу; * Тауарларды [[Кеден|кедендік]] және қала аралық қоймаларда сақтау (Еуропа, Қытай және ТМД елдері); * Шоғырланған жүк тасымалын ұйымдастыру; * Қоймалық қызметтер (буып-түю, [[Акциздер|акциздеу]], тауарларды буып-түю және т.б.) === Мультимодалды тасымалдау === Тасымалдау географиясы: [[Еуропа]], [[Оңтүстік-шығыс Азия|Оңтүстік-Шығыс Азия]] ([[Тайланд|Таиланд]], [[Қытай Республикасы|Тайвань]], [[Үндістан]], [[Филиппин]]), [[Шығыс Азия]] ([[Пәкістан]], [[Иран]], [[Біріккен Араб Әмірліктері|БАӘ]]) Қытай, [[Аустралия|Австралия]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] және [[Түркия]]. ==== қызметтердің қамтитын аймақтары: ==== * Теңіз /су порттарында және қоймаларда тауарларды қайта өңдеу, ауыстырып тиеу бойынша қызметтердің толық спектрі; * Жүктің жеткізілу уақыты мен құнын оңтайландыру үшін көліктің тиісті түрін таңдай отырып, жеке тасымалдау сызбасын әзірлеу; * Жүктерді тиеу / түсіру мониторингі, транзит және ауыстырып тиеу кезеңінде фото-видео есебімен құжаттарды ресімдеу; * Жүктің жөнелген жерінде, жеткізілген кезінде және транзиттік кезеңіндегі орналасқан  көлік (тасымалдау) құжаттарын рәсімдеу; * Кедендік рәсімдеуге жүкті сақтандыру бойынша көмек көрсету; * [[Акциздер|Акциздік өнімдерді]] белгілеу және таңбалау; * Уақытша сақтау қоймалары (Еуропа, Ресей, Қазақстан, [[Балтық елдері|Балтық жағалауы елдері]], Қытай); * Нақты уақыт режимінде жүктің әр түрлі сатылардағы орны туралы ақпарат беру. === Контейнерлік тасымалдар === Тасымалдау географиясы: Азия, Еуропа, ТМД елдері, Қазақстан, Оңтүстік-Шығыс Азия, Австралия, АҚШ. Біздің қызметтер қамтитын аймақ: * Контейнерлерді жалға беру; * Контейнерлік пойыздарды ұйымдастыру; * Тасымалдау кезінде контейнерді бақылау; * Жүктерді есіктен есікке жеткізу (теміржол, автомобиль, контейнер контейнерлік жеткізу) * Тауарлардың ілеспе құжаттарын әзерлеу мен тексеру. === Алматы қаласындағы логистикалық терминалы === Atasu Group Алматы терминалы Алматы қаласынан 7 км қашықтықта орналасқан. * Терминалдың жалпы ауданы -180 000 шаршы метр, * ұзындығы 4,200 м, 8 вагон * сыйымдылығы 200 вагон * және айына 5000 вагонды өңдеуге мүмкіндігі бар 8 теміржол желісі. === Халықаралық логистикалық терминалы === * Контейнерлік поездарды қабылдау, қайта тиеу және жөнелту; * Жолдың ұзындығы: кең жолтабан бойынша - 3399м, тар жолтабан бойынша - 3932м; * Кең жолтабанды вагондарға тар жолтабан 85 вагонымен бір мезгілде қайта тиеу. * Габаритті емес және аса габаритті жүктерді тасымалдау; * Ашық жылжымалы құрамда (қауіпті жүк түрін есепке алмағанда) көлемді және көлемсіз жүктердің барлық түрлерін, ірі тоннажды контейнерлерді жеке әмбебап және ұзын кесінді платформаларға, ыдысты-даналы жүктерге жабық вагондарға қабылдау және қайта тиеу; * Жүктердің кедендік құжаттарын рәсімдеу; * Әр түрлі жүктерді сақтау және өңдеу; * Жүктерді контейнерлерден автокөлікке қайта тиеу, оларды кейіннен жүк алушыға жеткізу; * Тасымалдау құжаттарын рәсімдеу; * Автомобиль өткелі (автомобильдерден кең жолтабан вагондарына тиеу). === Кедендік өкілдің қызметтері === Кедендік және қоймалық қызметтердің толық кешенін ұсынады, олар: * Жүктерді толық кедендік тазарту; * КО-дағы кеден ісінің барлық мәселелері бойынша кеңес беру ([[Кеден одағы]]); * Тауарлық-ілеспе құжаттар пакетін дайындау; * Тауарларға [[Декларация|декларацияларды]] және басқа да кедендік құжаттарды ресімдеу; * Бюджетке төленетін кедендік төлемдер мен салықтар ставкаларының есебін беру; * КО СЭҚ ТН бойынша тауарлардың кодын анықтау және сыныптамалық рұқсат алу * [[Кеден қоймасының кедендік режимі|Кеден қоймасында]] және УСҚ (А,В класты) сақтау); * Түсіру-тиеу жұмыстары. === Курьерлік қызмет: Atasu Express === Тауарлар мен [[Корреспонденция (журналистік жанр)|корреспонденцияны]] жеткізу үшін [https://atasuexpress.kz/kk Atasu Express] курьерлік қызметіне хабарласуыңызға болады. Көлік географиясы: [[ТМД|ТМД елдері]], Қазақстан, Еуропа, Азия, Солтүстік және [[Оңтүстік Америка]] == Сыртқы сілтемелер == # https://atasu.kz # https://forbes.kz/ranking/object/1124 # https://forbes.kz/ranking/object/1155 # https://atasuexpress.kz/kk [[Санат:1998 жылы құрылған компаниялар]] [[Санат:Алматы компаниялары]] 2utrjvy901h6dxuvlhj8p6zkwcnc7nq Нұрлан Баймолдаұлы Оңжанов 0 748799 3404152 3403224 2024-11-23T18:40:11Z Kasymov 10777 3404152 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Есімі=Нұрлан Баймолдаұлы Оңжанов|Титулы=[[Қазақстан]]ның [[Германия]]дағы елшісі|Ту=Flag of Germany.svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Дәурен Айтбайұлы Қәріпов|Дәурен Қәріпов]]|Титулы_2=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]] кеңсесінің басшысы|Ту_2=Flag of the President of Kazakhstan.svg|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_2=21 наурыз 2019|Басқаруын аяқтады_2=13 маусым 2022|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізбасары_2=Бақытжан Шүмішбайұлы Сариев|Ізашары_2=[[Махмұд Базарқұлұлы Қасымбеков|Махмұд Қасымбеков]]|Титулы_3=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президент]]інің көмекшісі|Ту_3=Flag of the President of Kazakhstan.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_3=4 шілде 2014|Басқаруын аяқтады_3=20 наурыз 2019|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Басқара бастады_4=6 сәуір 2007|Басқаруын аяқтады_4=14 қаңтар 2008|Президент_4=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Титулы_5=[[Қазақстан]]ның [[Дания]]дағы елшісі|Ту_5=Flag of Denmark.svg|Ту2_5=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_5=3 маусым 2008|Басқаруын аяқтады_5=маусым 2014|Басқара бастады_6=14 қаңтар 2008|Басқаруын аяқтады_6=маусым 2014|Білімі=[[Гумбольдт атындағы Берлин университеті|Берлин университеті]] (1983)|Мамандығы=[[Филолог]], [[неміс тілі]] пәнінің мұғалімі|Ғылыми дәрежесі=[[Ғылым кандидаты|Филология ғылымдарының кандидаты]]|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}} →<br> {{Байрақ|Қазақстан}}|Туған жері={{туғанжері|Талдықорған облысы|Талдықорған облысында}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Жұбайы=Рита Сейітқәліқызы Оңжанова|Балалары='''ұлы '''<br>Тимур (1984 ж.т.) мен<br> '''қызы '''<br>Әлия Оңжановтар|Туған күні=25.11.1960|Сайты=[https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-berlin/about/structure/people/26558?lang=kk Қазақстанның Германиядағы елшілігі]|Марапаттары={{Қатар |{{Барыс ордені}} |{{Құрмет ордені}} |{{Достық ордені (Ресей)}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}} |{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}} |{{ҚР Конституциясына 10 жыл}} |{{Халықаралық ынтымақтастықты дамытуға қосқан үлесі үшін медалі}} }}|Басқара бастады=13 маусым 2022 жылдан бастап|Президент_5=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізбасары_5=Дастан Шериазданұлы Елеукенов|Ізашары_5=[[Қайрат Шораұлы Сарыбай|Қайрат Сарыбай]]|Титулы_6=[[Қазақстан]]ның [[Германия]]дағы елшісі|Ту_6=Flag of Germany.svg|Ту2_6=Flag of Kazakhstan.svg|Президент_6=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_6=[[Қайрат Шораұлы Сарыбай|Қайрат Сарыбай]]|Ізбасары_6=[[Болат Тұрарұлы Нүсіпов|Болат Нүсіпов]]|Титулы_7=[[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрінің]] орынбасары|Ту2_7=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_7=ақпан 2003|Басқаруын аяқтады_7=6 сәуір 2007|Премьер_7=[[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]<br> [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]]<br> [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]|тақырыпша1_7=Министр|мәтін1_7=[[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]]<br> [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]<br>[[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]|Ту_7=MFA emblem.png}} '''Нұрлан Баймолдаұлы Оңжанов''' ([[25 қараша]] [[1960 жыл|1960]], [[Талдықорған облысы]]) — [[Қазақстан|қазақстандық]] дипломат, мемлекеттік қайраткер, [[Дания]] (2008—2014) мен [[Германия|Германиядағы]] (2008—2014, 2022—) елші, [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|сыртқы істер министрінің]] орынбасары (2003—2007). [[Ғылым кандидаты|Филология ғылымдарының кандидаты]] және I дәрежелі Төтенше және Өкілетті Елші. == Еңбек жолы == * 1983—1986 — Алматы педагогикалық шетел тілдері институтында оқытушы; * 1986—1992 — Морис Торез атындағы Мәскеу мемлекеттік педагогикалық шетел тілдері институтында аспирант, зерттеуші-тәжірибеші; * 1992—1994 — жетекші маман, бас маман, бөлім бастығы, Қазақстан Республикасы баспасөз және бұқаралық ақпарат министрінің кеңесшісі; * 1994—1996 — Қазақстан Республикасының Президенті Аппараты Халықаралық бөлімінің аға референті; * 1996—1997 — Қазақстан Республикасының Австрия Республикасындағы Елшілігінде бірінші хатшы, кеңесші; * 1997—2001 — Қазақстан Республикасының Швейцария Конфедерациясындағы Елшілігінде кеңесші; * 2001—2002 — Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің экономикалық саясат департаментінің директоры; * 2002—2003 — Қазақстан Республикасының Германия Федеративтік Республикасының Майндағы Франкфурт қаласында бас консул; * 2003—2004 — Қазақстан Республикасы Сыртқы істер вице-министрі – Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы істері жөніндегі комитетінің төрағасы, «Орталық Азия ынтымақтастығы» ұйымының қызметі мәселелері бойынша Қазақстан Республикасы тарапынан ұлттық үйлестіруші; * 2004—2007 — Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары; * 2007—2008 — Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі; * 2008—2014 — Қазақстан Республикасының Германия Федеративтік Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі, сондай-ақ Дания Корольдігіндегі Елшісі қызметін қоса атқарушы; * 2014—2019 — Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі; * 2019—2022 — Қазақстан Республикасы Президенті Кеңсесінің бастығы; * 2022 жылғы 13 маусымда Мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасының Германия Федеративтік Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі болып тағайындалды. == Марапаттары мен атақтары == * [[Құрмет ордені]]; * [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан қорғаныс министрінің]] “халықаралық әскери достастықты дамытқаны үшін” медалі; * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалі]] * [[Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының парламентіне 10 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] алғысы; * [[Қазақстан]] құрмет грамотасы. == Білімі == 1983 жылы [[Гумбольдт атындағы Берлин университеті|Гумбольдт атындағы Берлин университетін]] “[[неміс тілі]] пәнінің мұғалімі” мамандығы бойынша тәмамдады. == Жеке өмірі == * Үйленген, жұбайы Рита Сейітқәліқызы Оңжанова * Балалары: * ұлы Тимур (1984 жылы туған) — [[Бәйтерек (холдинг)|Бәйтерек холдингі]] төрағасының орынбасары және директорлар кеңесінің мүшесі; * қызы Әлия (1987 жылы туған). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының парламентіне 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Филология ғылымдарының кандидаттары]] [[Санат:Қазақстанның Германиядағы елшілері]] hl9kwt4bkskk4dx239qkzgcxocx2md0 3404153 3404152 2024-11-23T18:41:43Z Kasymov 10777 − 3 санат; + 2 санат ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404153 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|Есімі=Нұрлан Баймолдаұлы Оңжанов|Титулы=[[Қазақстан]]ның [[Германия]]дағы елшісі|Ту=Flag of Germany.svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Дәурен Айтбайұлы Қәріпов|Дәурен Қәріпов]]|Титулы_2=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]] кеңсесінің басшысы|Ту_2=Flag of the President of Kazakhstan.svg|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_2=21 наурыз 2019|Басқаруын аяқтады_2=13 маусым 2022|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізбасары_2=Бақытжан Шүмішбайұлы Сариев|Ізашары_2=[[Махмұд Базарқұлұлы Қасымбеков|Махмұд Қасымбеков]]|Титулы_3=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президент]]інің көмекшісі|Ту_3=Flag of the President of Kazakhstan.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_3=4 шілде 2014|Басқаруын аяқтады_3=20 наурыз 2019|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Басқара бастады_4=6 сәуір 2007|Басқаруын аяқтады_4=14 қаңтар 2008|Президент_4=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Титулы_5=[[Қазақстан]]ның [[Дания]]дағы елшісі|Ту_5=Flag of Denmark.svg|Ту2_5=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_5=3 маусым 2008|Басқаруын аяқтады_5=маусым 2014|Басқара бастады_6=14 қаңтар 2008|Басқаруын аяқтады_6=маусым 2014|Білімі=[[Гумбольдт атындағы Берлин университеті|Берлин университеті]] (1983)|Мамандығы=[[Филолог]], [[неміс тілі]] пәнінің мұғалімі|Ғылыми дәрежесі=[[Ғылым кандидаты|Филология ғылымдарының кандидаты]]|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}} →<br> {{Байрақ|Қазақстан}}|Туған жері={{туғанжері|Талдықорған облысы|Талдықорған облысында}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Жұбайы=Рита Сейітқәліқызы Оңжанова|Балалары='''ұлы '''<br>Тимур (1984 ж.т.) мен<br> '''қызы '''<br>Әлия Оңжановтар|Туған күні=25.11.1960|Сайты=[https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-berlin/about/structure/people/26558?lang=kk Қазақстанның Германиядағы елшілігі]|Марапаттары={{Қатар |{{Барыс ордені}} |{{Құрмет ордені}} |{{Достық ордені (Ресей)}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл медалі}} |{{ҚР парламентіне 10 жыл медалі}} |{{ҚР Конституциясына 10 жыл}} |{{Халықаралық ынтымақтастықты дамытуға қосқан үлесі үшін медалі}} }}|Басқара бастады=13 маусым 2022 жылдан бастап|Президент_5=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізбасары_5=Дастан Шериазданұлы Елеукенов|Ізашары_5=[[Қайрат Шораұлы Сарыбай|Қайрат Сарыбай]]|Титулы_6=[[Қазақстан]]ның [[Германия]]дағы елшісі|Ту_6=Flag of Germany.svg|Ту2_6=Flag of Kazakhstan.svg|Президент_6=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]|Ізашары_6=[[Қайрат Шораұлы Сарыбай|Қайрат Сарыбай]]|Ізбасары_6=[[Болат Тұрарұлы Нүсіпов|Болат Нүсіпов]]|Титулы_7=[[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|Қазақстан сыртқы істер министрінің]] орынбасары|Ту2_7=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады_7=ақпан 2003|Басқаруын аяқтады_7=6 сәуір 2007|Премьер_7=[[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]<br> [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]]<br> [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]|тақырыпша1_7=Министр|мәтін1_7=[[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]]<br> [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]<br>[[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]]|Ту_7=MFA emblem.png}} '''Нұрлан Баймолдаұлы Оңжанов''' ([[25 қараша]] [[1960 жыл|1960]], [[Талдықорған облысы]]) — [[Қазақстан|қазақстандық]] дипломат, мемлекеттік қайраткер, [[Дания]] (2008—2014) мен [[Германия|Германиядағы]] (2008—2014, 2022—) елші, [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі|сыртқы істер министрінің]] орынбасары (2003—2007). [[Ғылым кандидаты|Филология ғылымдарының кандидаты]] және I дәрежелі Төтенше және Өкілетті Елші. == Еңбек жолы == * 1983—1986 — Алматы педагогикалық шетел тілдері институтында оқытушы; * 1986—1992 — Морис Торез атындағы Мәскеу мемлекеттік педагогикалық шетел тілдері институтында аспирант, зерттеуші-тәжірибеші; * 1992—1994 — жетекші маман, бас маман, бөлім бастығы, Қазақстан Республикасы баспасөз және бұқаралық ақпарат министрінің кеңесшісі; * 1994—1996 — Қазақстан Республикасының Президенті Аппараты Халықаралық бөлімінің аға референті; * 1996—1997 — Қазақстан Республикасының Австрия Республикасындағы Елшілігінде бірінші хатшы, кеңесші; * 1997—2001 — Қазақстан Республикасының Швейцария Конфедерациясындағы Елшілігінде кеңесші; * 2001—2002 — Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің экономикалық саясат департаментінің директоры; * 2002—2003 — Қазақстан Республикасының Германия Федеративтік Республикасының Майндағы Франкфурт қаласында бас консул; * 2003—2004 — Қазақстан Республикасы Сыртқы істер вице-министрі – Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы істері жөніндегі комитетінің төрағасы, «Орталық Азия ынтымақтастығы» ұйымының қызметі мәселелері бойынша Қазақстан Республикасы тарапынан ұлттық үйлестіруші; * 2004—2007 — Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары; * 2007—2008 — Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі; * 2008—2014 — Қазақстан Республикасының Германия Федеративтік Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі, сондай-ақ Дания Корольдігіндегі Елшісі қызметін қоса атқарушы; * 2014—2019 — Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі; * 2019—2022 — Қазақстан Республикасы Президенті Кеңсесінің бастығы; * 2022 жылғы 13 маусымда Мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасының Германия Федеративтік Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі болып тағайындалды. == Марапаттары мен атақтары == * [[Құрмет ордені]]; * [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан қорғаныс министрінің]] “халықаралық әскери достастықты дамытқаны үшін” медалі; * [[Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалі]] * [[Қазақстан Конституциясына 10 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының парламентіне 10 жыл медалі]] * [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] алғысы; * [[Қазақстан]] құрмет грамотасы. == Білімі == 1983 жылы [[Гумбольдт атындағы Берлин университеті|Гумбольдт атындағы Берлин университетін]] “[[неміс тілі]] пәнінің мұғалімі” мамандығы бойынша тәмамдады. == Жеке өмірі == * Үйленген, жұбайы Рита Сейітқәліқызы Оңжанова * Балалары: * ұлы Тимур (1984 жылы туған) — [[Бәйтерек (холдинг)|Бәйтерек холдингі]] төрағасының орынбасары және директорлар кеңесінің мүшесі; * қызы Әлия (1987 жылы туған). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Филология ғылымдарының кандидаттары]] [[Санат:Қазақстанның Германиядағы елшілері]] [[Санат:Қазақстанның Даниядағы елшілері]] [[Санат:Берлин университеті оқытушылары]] pfmk04aawa9icv6az3ize4s54u7u0qg Иосип Броз Тито 0 748816 3404154 3403862 2024-11-23T18:43:16Z Kasymov 10777 3404154 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = елбасы | Қазақша есімі = Иосип Броз Тито | Шынайы есімі = {{lang-sh|Јосип Броз Тито / Josip Broz Tito}} | Суреті = Josip Broz Tito uniform portrait.jpg | Атауы = | Титулы = Югославияның 1-ші президенті | Ту = Flag_of_Yugoslavia_(1946-1992).svg | Ту2 = Emblem_of_Yugoslavia_(1963–1992).svg | Басқара бастады = 14.5.1953 | Басқаруын аяқтады = 4 мамыр 1980 жылы | Ізашары = [[Иво Рибар]] (Халық жиналысы Президиумының Төрағасы ретінде) | Ізбасары = [[Лазар Колишевский]] (Президиум Төрағасы ретінде) | Туған күні = [[7 мамыр]] [[1892 жыл]],<br>ресми нұсқа бойынша [[1893 жыл]]дың [[25 мамыр]]ында. | Туған жері = [[Кумровец]], [[Хорватия және Славония патшалығы]], [[Аустрия-Мажарстан]] | Азаматтығы = [[Югославия]] | Қызмет еткен жылдары = | Атағы = | Әскер түрі = | Қайтыс болған күні = 4.5.1980 | Қайтыс болған жері = [[Любляна]], [[Словения Социалистік Республикасы|Словения СР]], [[Югославия]] | Жерленді = [[Гүлдер үйі]] | Туған кездегі есімі = Иосип Броз | Діні = [[атеизм]] | Әкесі = Франьо (Франц) Броз | Анасы = Мария Броз (Явершек) | Жұбайы = 1) Белоусова Пелагея Денисовна (1919—1939)<br />2) Герта Хас (1940—43)<br />3) Даворянка Паунович (1941—1946)<br />4) Йованка Будисавлевич (1952 жылдан бастап) | Балалары = '''ұлдары:''' [[Жарко Броз|Жарко]], [[Александр Броз|Александр]], Хинко <br>'''қызы:''' Златица | Партиясы = [[Хорватия және Славония Социалистік-демократиялық партиясы]] (1916)<br />[[Югославия Коммунистер одағы|ЮКО]] (1980) | Білімі = [[Халықаралық Ленин мектебі]] | Қолтаңбасы = Tito signature.svg | Commons = | Марапаттары = {{Қатар |[[Сурет:OrderVictoryRibbon.svg|50px|«Жеңіс» ордені]] }} {{Қатар |[[Сурет:Order of Lenin Ribbon Bar.svg|50px|Ленин ордені]] |[[Сурет:Order october revolution rib.png|50px|Қазан төңкерісі ордені]] |[[Сурет:Order suvorov1 rib.png|50px|I дәрежелі Суворов ордені]] }} {{Қатар |[[Сурет:OrdenSuheBator.png|50px|Сухэ-Батор ордені]] |[[Сурет:Polonia Restituta Krzyz Wielki.jpg|50px|Польша Қайта Жаңғыру ордені (Үлкен Крест)]] |[[Сурет:Polonia Restituta Krzyz Wielki.jpg|50px|Польша Қайта Жаңғыру ордені (Үлкен Крест)]] }} {{Қатар |[[Сурет:TCH Rad Bileho Lva 1 tridy (pre1990) BAR.svg|50px|1 дәрежелі Ақ Жолбарыс ордені]] |[[Сурет:Hu3ofl0.png|50px|Алмаздармен безендірілген ту ордені (МХР)]] |[[Сурет:Order of Karl Marx ribbon bar.png|50px|Карл Маркс ордені]] }} {{Қатар |[[Сурет:TCH CS Vojensky Rad Bileho Lva 1st (1945) BAR.svg|50px|Ақ жолбарыс ордені]] |[[Сурет:POL Medal Zwycięstwa i Wolności BAR.svg|50px|«Жеңіс пен Бостандық» медалі]] |[[Сурет:Drosvfr1.png|40px|«Халықтар Достығы Жұлдызы» ордені]] }} {{Қатар |[[Сурет:Orden slobode.png|50px|Бостандық ордені (Югославия)]] |[[Сурет:25th Centennial Anniversary Medal Ribbon Bar - Imperial Iran.svg|50px|«Персия империясының құрылуына 2500 жыл» медалі]] }} | Сайты = }} '''Иосип Броз Тито''' ([[Серб-хорват тілі|серб-хорват]]. және [[Македон тілі|макед]]. ''Јосип Броз "Тито"'', [[Серб-хорват тілі|серб-хорват]]. және [[Словен тілі|словен]]. ''Josip Broz "Tito")'', туған кезде '''Иосип Броз''' (мұндағы '''Тито''' — партиялық лақап аты); ([[1892 жыл]]ы [[7 мамыр]], [[Кумровец]], [[Хорватия және Славония патшалығы]], [[Аустрия-Мажарстан]] — [[1980 жыл]]ы [[4 мамыр]], [[Любляна]], [[Словения Социалистік Республикасы]], [[Югославия Социалистік Федеративті Республикасы|Югославия СФР]]) — югослав [[Төңкеріс (қоғам)|революционері]], саяси, мемлекеттік, әскери және партиялық қайраткер; 1945 жылдан бастап 1980 жылы қайтыс болғанға дейін [[Югославия Социалистік Федеративті Республикасы|Югославия]] президенті болды; 1937 жылдың желтоқсанынан бастап [[Югославия Коммунистік партиясы]]ның (ЮКП) басшысы, ал 1966 жылдан бастап [[Югославия Коммунистер одағы]]ның төрағасы қызметін атқарды. [[Екінші дүниежүзілік соғыс]] кезінде Тито оккупацияланған Еуропадағы ең тиімді қарсыласу қозғалысы деп танылған югослав [[Югославия Халықтық-азаттық армиясы|партизандарының]] жетекшісі болды. Ол Югославияда да, шетелде де танымал тұлғаға айналды. Оның ішкі саясаты Югославия федерациясы халықтарының бейбіт өмір сүруінің бірлігін қамтамасыз ететін символ ретінде қабылданды. Сонымен қатар, ол [[Қосылмау қозғалысы]]ның көшбасшысы болып, [[Үндістан]]дағы [[Джавахарлал Неру]], [[Мысыр]]дағы [[Гамаль Абдель Насер]], [[Индонезия]]дағы [[Сукарно]] және басқа да саясаткерлермен ынтымақтастықта болды. 1980 жылы Тито қайтыс болғаннан кейін югослав республикалары арасында келіспеушіліктер пайда бола бастады. 1992 жылы Югославия СФР ыдырап, оның құрамындағы республикаларда 1990-жылдардың соңына дейін жалғасқан [[Югославия соғыстары|қарулы қақтығыстар]] орын алды. Олардың салдары бұрынғы югослав республикаларының өміріне әлі де әсер етуде. ==Өмірбаяны== [[Сурет:Tito_hiša1.JPG|thumb|left|250px|Титоның Кумровец ауылындағы туған үйі]] Иосип Броз 1892 жылғы 7 мамырда [[Хорватия]]ның [[Кумровец]] ауылында кедей шаруалар отбасында дүниеге келген (ол он бес баланың жетіншісі болған). Әкесі Франьо Броз – [[Хорваттар|хорват]], ал анасы – [[Словендер|словен]]. Әкесінің шаруашылығы күйрегендіктен, Иосип 14 жасынан бастап өз күнін өзі көруге мәжбүр болды. Ол мейрамханада шәкірт, слесарь, кейінірек [[Загреб]] пен [[Любляна]]да білікті механик болып жұмыс істеді. Сонымен қатар [[Чехия]] («Шкода»), [[Германия]] мен [[Аустрия]]дағы зауыттарда еңбек етті. 1913 жылдың соңында социал-демократ көзқарасты ұстанған Иосип [[Аустрия-Мажарстан]] армиясына шақырылды (сол кезде Хорватия Аустрия-Мажарстан империясының құрамында болатын), ал жарты жылдан кейін [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]] басталды. 1915 жылғы 4 сәуірде взвод командирі Иосип Броз [[Днестр]]дегі [[Миткеу]] ауылы маңында (қазіргі [[Мытоков (Черновцы облысы)|Мытков ауылы (Заставнов ауданы)]], [[Буковина]]) орыстардың шабуылына тойтарыс беру кезінде ауыр жарақат алып, тұтқынға түсті. Тұтқында жүргенде ол қызылша және өкпе қабынуы ауруларынан аман қалып, әскери тұтқындар лагерінде большевик жұмысшыларымен байланыс орнатып, олардың идеяларын тез қабылдай бастады. Иосип лагерьде 1917 жылға дейін болды. Кейін ол [[Санкт-Петербург|Петроград]]тағы Путилов зауытында (көбінесе астыртын) жұмыс істеп, [[Омбы]]да Қызыл гвардияның интеротрядында қызмет етті, [[Александр Васильевич Колчак|Колчакқа]] қарсы [[партизандық соғыс]]тарға қатысты және 15 жасар ресейлік қыз Пелагея Белоусовамен отбасын құрды. Сол кезеңде Броз сенімді [[Коммунизм|коммунистке]] айналды. 1920 жылдың соңында Иосип Броз әйелі мен баласымен бірге [[Югославия]]ға оралды, бірақ туған-туыстарының көбін тірі кездестірмеді. Загреб түрмесінде алты жылын өткізіп, 1934 жылы «большевик-пролетар» ретінде [[Югославия коммунистер одағы|ЮКП]] [[Орталық комитет|ОК]] құрамына, содан кейін [[Югославия коммунистік партиясы Орталық комитетінің Саяси бюросы|Саяси бюроға]] енді. 1935 жылы [[Коммунистік интернационал|Коминтернде]] жұмыс істеу үшін партиялық лақап аты ретінде Фридрих Вальтер есімін алды. 1937 жылдың тамызында [[Париж]]ге барып, сол кезде ОК-нің ұйымдастыру хатшысы болды. Сол жерде ол [[Мәскеу]]де [[Милан Горчик|Горкичтің]] тұтқындалғанын естіп, Коминтернге бірнеше мәрте сұрау салса да, оның тағдыры туралы жауап ала алмады. 1938 жылғы 24 тамызда Мәскеуге келгенде [[КСРО ішкі істер халық комиссариаты|ІІХК]]-нің бақылауында болды. Титоны тұтқындау туралы шешім қабылданып, оның ісін Коминтерннің Халықаралық бақылау комиссиясы қарады. Оған «[[троцкизм]]» және «[[БК(б)П тарихының қысқаша курсы|БК(б)П тарихының қысқаша курсын]]» серб тіліне аудару кезінде жіберілген «саяси қателіктер» үшін айып тағылды. Титоның айтуынша, Мәскеудегі «Люкс» қонақүйінде тұтқындауды күтіп жүргенде алғашқы ақ шашы пайда болған. Ол кейін: «Мені тұтқындамағанына [[Георгий Димитров|Димитровқа]] алғыс айтуым керек. Ол маған сенді және партияны басқаруды маған тапсырды», – деп Югославия коммунистер одағы саяси мектебінің тыңдаушыларына айтқан (1977 жыл). Тито үшін 1937 жылы ЮКП ОК-нің жетекшілеріне қарсы Мәскеуде басталған [[Үлкен террор|қатал репрессиялар]] жаңа сынақ болды. ОК Бас хатшысы Горкич пен ОК-нің көптеген мүшелері тыңшылық жасады деген айыппен атылды. Титоға да зиянкестік және фракциялық әрекеттер жасады деген айып тағылды. «[[Кеңес Одағы Коммунистік партиясындағы тазарту науқандары|Сталиндік тазартулар]]» толқынынан кейін Мәскеуге шақырылған Иосип өз қауіпсіздігі үшін кейбір серіктестеріне жағымсыз сипаттама беруге мәжбүр болды. 1939 жылғы 5 қаңтарда [[Коммунистік интернационал#Коммунистік интернационалдың атқарушы комитеті|КИАК]] хатшылығының отырысында Титоға жаңа ОК құру тапсырылды. 1939 жылдың наурызында Иосип Броз Тито [[Екінші дүниежүзілік соғыс|Германия агрессиясының]] алдында тұрған Югославияға жасырын түрде оралды. Оның 15 айлық ұлы Жарко мен екінші әйелі, неміс комсомолкасы Люция Бауэр, [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|Кеңес Одағында]] қалды. 15 наурызда [[Бохинь]]де (Словения) өткен ЮКП уақытша басшылығының Тито, [[Милован Джилас|Джилас]], [[Эдвард Кардель|Кардель]], [[Александр Ранкович|Ранкович]] қатысқан жиналысында Коминтерннің (негізінен [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы#Атауы|БК(б)П]]) ықпалымен Мәскеуде тұтқындалған және «троцкизм» үшін айыпталған коммунистерді партиядан шығару туралы шешім қабылданды. ===Аустрия-Мажарстан армиясында қызмет ету. Бірінші дүниежүзілік соғыс=== 1913 жылдың мамыр айында Броз [[Аустрия-Мажарстан Қарулы күштері|Аустрия-Мажарстанның Императорлық және патшалық армиясына]] шақырылып, екі жылдық қызметке тағайындалды{{sfn|West|1995|p=33}}{{sfn|Vinterhalter|1972|p=58}}. Туған күнін тіркеу кезінде қате жасалып, ол 1892 жылдың 5 наурызы деп көрсетілді{{sfn|Ridley|1994|p=43}}. Алғашында Венаға жіберілгенімен, Броз өз өтініші бойынша 25-ші Загреб жаяу әскер полкына ауыстырылды. 1913-1914 жылдар қысында ол шаңғымен сырғанау бойынша дайындықтан өтіп, [[Будапешт]]ке унтер-офицерлер мектебіне оқуға жіберілді{{sfn|Swain|2010|p=7}}. Мектепті тәмамдап, аға унтер-офицер атағын алды, бұл оған 22 жасында ең жас шен иегері болуға мүмкіндік берді{{sfn|West|1995|p=33}}{{sfn|Swain|2010|p=7}}{{sfn|Vinterhalter|1972|p=64}}, ал Титоның биографы Джаспер Ридлидің айтуынша, ол бүкіл Аустрия-Мажарстан армиясындағы ең жас унтер-офицер болды{{sfn|Ridley|1994|p=59}}. Әскерде Броз [[семсерлесу]] дағдыларын пайдалана отырып, бірнеше жарыста жеңіске жетті: 1914 жылы полк чемпионатын, ал сол жылы мамырда Будапештте армиялық чемпионатта екінші орынды иеленді{{sfn|Swain|2010|p=7}}{{sfn|Ridley|1994|p=59}}. 1914 жылдың тамыз айында Аустрия-Мажарстан [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]]қа кірді, осыған байланысты 25-ші Загреб жаяу әскер полкі [[Сербия патшалығы|Сербия]] шекарасына жіберілді. Кейін аға унтер-офицер Броз бүлік ұйымдастыру әрекеті үшін қамауға алынып, [[Петроварадин бекінісі]]не қамалды (қазіргі [[Сербия|сербиялық]] [[Нови Сад]]){{Sfn|Ridley|1994|p = 62}}. Тито осы оқиғаға қатысты әртүрлі мәліметтер ұсынды: бір биографиясында оны орыстарға қашып кетпек болғаны үшін, ал екіншісінде техникалық қате себепті қамағанын айтқан{{sfn|Swain|2010|p=7}}. Үшінші нұсқаға сәйкес, оны жеңіліс жайлы ойлары үшін қамады, себебі Броз жеке әңгімелерінің бірінде Аустрия-Мажарстан армиясының соғыста жеңілгенін қалағанын мәлімдеген. Біраз уақыттан кейін ол бекіністен босатылып, толық ақталды{{sfn|Ridley|1994|pp=62–63}}. 1915 жылдың басында 25-ші полк [[Бірінші дүниежүзілік соғысының серб кампаниясы|Сербиядағы шайқастарға]] қатысып, кейін [[Бірінші дүниежүзілік соғысының Шығыс майданы|Шығыс майданына]], [[Галиция]]ға жіберілді{{Sfn|Swain|2010|p=7}}. Ресей майданында Броз барлаушы болып қызмет атқарып, батыл сарбаз әрі жақсы командир ретінде таныла бастады. Бірде оның жетекшілігімен барлау взводы майдан шебін өтіп, 80 орыс солдатын тұтқындап, табысты түрде өз позицияларына қайтты. Барлау кезіндегі ерлігі мен бастамашылдығы үшін Броз батырлық медалін алуға ұсынылды, бірақ бұл туралы ақпарат 1980 жылы ғана жарияланды, оның қайтыс болғанынан кейін{{Sfn|West|1995|pp=41–42}}. ===Екінші дүниежүзілік соғыс=== 1941 жылғы 6 сәуірде [[нацистік Германия]] [[Югославия]]ға басып кірді. 11 күн ішінде нашар ұйымдасқан және жеткілікті түрде қаруланбаған Югославия патшалық армиясы толығымен жеңіліп, ел толықтай оккупацияланды. Югославия бірнеше бөлікке бөлінді: [[Косово (облыс)|Косово]] мен [[Вардар Македониясы|Македонияның]] бір бөлігі Италияның отары болған [[Ұлы Албания|Албанияға]] қосылды, қалған Македония – [[Үшінші Болгария патшалығы|Болгарияға]], ал [[Воеводина]] – [[Мажарстан патшалығы (1920—1946)|Мажарстанға]] берілді. [[Словения]] Германия мен [[Фашистік Италия|Италия]] арасында бөлініп, Италия Хорватияның [[Далмация]] аумағын да иемденді. Қалған Хорватия мен Босния және Герцеговина аумақтарында хорват ұлтшылдары - [[усташтар]] «[[Хорватия Тәуелсіз мемлекеті||тәуелсіз]]» [[қуыршақ мемлекет]]ін құруға мүмкіндік алды. Сербияны немістер басып алды. Екінші дүниежүзілік соғыс тарихында Тито Югославияның партизандық азаттық күресінің қолбасшысы ретінде белгілі, оның партиясы бұл қозғалыстың басты рөлін атқарды. Қарсылық күштер санының өсуін көрсететін сандар: 1941 жылдың соңында — 80 мың адам, 1942 жылдың соңында — 150 мың, 1943 жылдың соңында — 320 мың, 1944 жылдың соңында — 400 мың. Нацистік Германияның Югославияға шабуылынан (1941 жылдың сәуірі) және әсіресе КСРО-ға шабуылынан кейін Иосип Тито мен оның серіктестері жауларға қарсы қарулы күрес бастады. Сонымен қатар, олар немістермен ынтымақтастықта болған ұлттық қарулы күштерге, Хорватияның усташтарына және лондондық [[Қуғындағы Югославия үкіметі|эмиграциядағы Югославия патшалығының үкіметі]] бағынатын [[Драголюб Михайлович]]тің сербиялық [[четниктер]]іне қарсы да күресуге мәжбүр болды. Олар немістерге қарсы қарулы көтеріліс жасау үшін «қолайлы сәтті» күткенмен, сонымен бірге коммунистік партизан көтерілісшілерімен де соғысты<ref name=":0">[https://zn.ua/ukr/SOCIUM/yosip_broz_tito__tvorets_inshogo_sotsializmu.html Йосип Броз ТІТО: творець «іншого» соціалізму. Олекса Підлуцький]</ref>. [[Югославиялық партизандар]] мен четниктер біраз уақыт бірге әрекет етті, бірақ кейін олардың достығы өзара идеологиялық жеккөрушілікке айналды, нәтижесінде Тито мен Михайлович қарсыластар болды. Кеңес Одағы, сондай-ақ [[Ұлыбритания]] мен [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], Югославияның заңды өкілі ретінде Лондондағы патшалық үкіметті мойындады, бірақ 1941, 1942, тіпті 1943 жылдары Балқандағы коммунистік көтерілісшілерге ешқандай материалдық көмек көрсете алмады. Англия 1943 жылға дейін тек Михайловичтің четниктерін қолдады. Дегенмен, Тито нағыз партизан армиясын құруға қол жеткізді. Бұл армия Германия мен оның одақтастарының ондаған дивизияларын өзіне тартып, жау шабуылдарының жеті жалпы шабуылына төтеп берді. Тито 1943 жылы ауыр жарақат алып, бірақ аман қалды. 1942 жылы Тито жаңа үкіметтің прототипін — Фашизмге қарсы вечені құрды, ал келесі жылы — [[Югославияны азат ету Ұлттық комитеті]]н құрып, ол босатылған аймақтарда үкімет функцияларын атқарды. Сол кезде вече [[II Петар Карагеоргиевич]]тің соғыс аяқталған соң елге оралуына тыйым салды. [[Фашистік Италия]] капитуляциясынан кейін югославиялық партизан отрядтары Италия басып алған аймақтарды алу үшін күресті. Эмиграциядағы югославиялық үкімет Драголюб Михайловичпен қатынастарын үзіп, Титоны жоғарғы қолбасшы деп таныды. Америкалықтар мен британдықтар [[Югославия Халық-азаттық армиясы|ЮХАА]]-ға көмек көрсете бастады, оның ішінде Хорватиядағы жау нысандарына әуе соққыларын жасады. 1944 жылы 20 қазанында югославиялық партизан бөлімдері мен Қызыл Армия Белградқа кірді, көп ұзамай Югославия республика деп жарияланды. Елдің басшысы болып Тито тағайындалды ([[Франклин Делано Рузвельт|Рузвельт]], [[Уинстон Черчилль|Черчилль]] және [[Иосиф Виссарионович Сталин|Сталинмен]] жүргізілген күрделі келіссөздер арқылы ол патша Павелдің билікке оралуын болдырмады). 1944 жылы қазан айында [[Жұмысшы-шаруа қызыл әскері|Қызыл Армияның]] Югославия азаматтарына жасаған жаппай шабуылдары кезінде зорлау (121 оқиға) және жәбірленушілерді өлтіру (111 оқиға), 1204 тонау тіркелді. 1945 жылдың мамырында Хорватия Тәуелсіз мемлекеті жойылды. 1945 жылдың 15 мамырында югославиялық партизандар, британдық әскерлердің қолдауымен, Словениядағы жаудың соңғы ірі топтамасын [[Поляна шайқасы|жеңіп]], елді азат етуді аяқтады<ref>Thomas, N., Mikulan, K. and Pavelic, D. ''Axis Forces in Yugoslavia 1941-45'', Osprey, London, 1995.</ref>. ==Югославияны басқару (1948—1980)== Тито Югославияның [[социализм]] жолындағы өзіндік бағытын іздеді. Ол әлеуметтік өзін-өзі басқару, жұмысшылар кеңестерін құру, цензураны әлсірету және партия мен биліктің арасындағы айырмашылықты қорғау арқылы елдің болашағын көруге тырысты. Бұл модель 1960-жылдардың ортасына қарай қалыптасып, Титоның қайтыс болуына дейін сақталды. Сыртқы саясатта Тито [[Қосылмау Қозғалысы|бейтараптық қозғалысының]] маңызды тұлғасы болды және АҚШ пен КСРО-дан қашықтықты сақтап, елінің тәуелсіздігін қорғады. 1968 жылы [[Чехословакия]]ға [[Жұмысшы-шаруа қызыл әскері|Кеңес әскері]] кірген кезде, ол бұл әрекетке қарсы шығып, егер Югославияға шабуыл жасалса, ұзаққа созылатын соғыс болатынын ескерткен болатын. 70-жылдары Кеңес Одағының басшылығы Титоны биліктен алып тастау үшін әрекет етуді жалғастырды. Кеңес арнайы қызметтерінің хабарламасына сәйкес [[Киев]]те «[[Югославия Коммунистер одағы|Югославия Коммунистік партиясын]] қайта құру» үшін бастамашы комитет құрылып, оны [[Милета Перович]] басқарды. Бұл бастамашылар Югославиядағы оппозиционерлермен байланыс орнатып, Сталиншілдер мен [[Косово]]дағы [[албандар]]дың құқықтарын кеңейтуге наразы серб ұлтшылдарымен жұмыс істеді. 1974 жылы сәуірде Черногорияның [[Бар (қала, Черногория)|Бар]] қаласында [[Приштина]]дан келген профессор [[Бронислав Бошкович]]тің пәтерінде жиын өтіп, қатысушылар өздерін «ЮКП-нің V съезі» деп жариялады. Олар Югославия Коммунистік партиясының басшылығын ауыстыру туралы шешім қабылдап, оның орнына жаңа басшылықты, Милета Перовичті сайлады, ол сол уақытта Киевте болған еді. Титоның құрған модельі мен оның жеке өмірі бүгінде де талқыланып келеді. Ол ең либералды социалистік жүйені құрған тұлға ретінде тарихта қалды, елдің бірлігі мен тәуелсіздігін сақтауға өз үлесін қосты. Тито 1980 жылы қайтыс болды, жерлеу рәсіміне 123 елден келген 209 мемлкеттік делегация және жалпы 700 мың адам қатысты. Оның өлімінен кейін Югославияда қиындықтар басталып, ел экономикасы дағдарысқа ұшырап, ұзаққа созылған азаматтық соғыстар мен [[Югославияның ыдырауы|мемлекеттің бөліну]] процестері орын алды. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:25 мамырда туғандар]] [[Санат:1892 жылы туғандар]] [[Санат:Ленин орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазан төңкерісі орденінің иегерлері]] [[Санат:Пехлеви орденінің иегерлері]] [[Санат:Югославия президенттері]] [[Санат:Президенттер]] 26rxzi7r23fl0hzoesn61vlrfo76ebx Питтсбург Пингвинз 0 748834 3404155 3403721 2024-11-23T18:44:49Z Kasymov 10777 3404155 wikitext text/x-wiki {{Хоккей клубы |мәтін = |фон = |Ағымдағы маусым = |Атауы = {{Ту|АҚШ}} Питтсбург Пингвинз |Эмблемасы = [[Сурет:Pittsburgh Penguins logo.png|200px]] |Ел = {{байрақ|АҚШ}} |Қала = [[Питтсбург]] |Негізделген = 1967 |Таратылды = |Тарихы = |Стадионы = [[PPG Paints Арена]] |Сыйымдылығы = 18,187 |Президенті = |Менеджері = |Капитаны = {{ту|Канада}}[[Сидни Кросби]] |Жаттықтырушы = {{ту|АҚШ}} [[Майк Салливан (хоккей)|Майк Салливан]] |Иесі = |Демеуші = |Түстері = {{color box|black}} — қара<br>{{color box|#FFCC33}} — алтын<br>{{color box|white}} — ақ |Лигасы = ҰХЛ |Дивизионы = Metropolitan дивизионы (ҰХЛ) |Конференциясы = Шығыс конференциясы (ҰХЛ) |Үлестес клубтар = |Олжалар = Стэнли Кубогы 1991, 1992, 2009, 2016, 2017, Президенттер кубогы 1993 |Коференция жеңімпаздары = |Дивизион жеңімпаздары = |Сайты = https://www.nhl.com/penguins/ |БАҚ = |Форма1 = |Форма2 = }} '''«Питтсбург Пингвинз»''' ({{lang-en|Pittsburgh Penguins}}) — [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ-тың]] [[Питтсбург]] қаласында орналасқан кәсіпқой хоккей командасы. «Питтсбург Пингвинз» [[Шығыс конференциясы (ҰХЛ)|Шығыс конференциясының]] [[Metropolitan дивизионы (ҰХЛ)|Метрополитен дивизионында]] [[Ұлттық Хоккей Лигасы]] (ҰХЛ) аясында өнер көрсетеді. 2010 жылдан бері команда өз үй матчтарын бастапқыда Consol Energy Center деп аталған, қазіргі [[PPG Paints Арена]] мұз айдынында өткізіп келеді. 1967 жылы құрылған «Питтсбург Пингвинз» командасы алты рет [[Стэнли Кубогы]]ның финалына шығып, бес рет жеңіске жетті – 1991, 1992, 2009, 2016 және 2017 жылдары. «[[Эдмонтон Ойлерз]]» командасымен бірге, «Пингвинз» [[Стэнли Кубогы]]ның титулдарын ең көп жеңіп алған (алғашқы алтыдан тыс) командалар арасында көшбасшы, жалпы есепте алтыншы орын алады. 2016 және 2017 жылдардағы жеңістерімен «Пингвинз» жалақы шегі дәуірінде қатарынан екі рет чемпион атанған алғашқы команда болды. Команданың бірнеше бұрынғы мүшелері [[Хоккей даңқ залы]]на енгізілген, олардың ішінде 1999 жылы клубты банкроттықтан шығарып, сатып алған иесі [[Марио Лемье]] бар. Лемье, [[Яромир Ягр]], [[Сидни Кросби]] және [[Евгений Владимирович Малкин|Евгений Малкин]] осы команда құрамында ойнап жүріп, [[Харт Мемориал Трофи|Харт мемориалдық трофейін]] жеңіп алған. ==Тарихы== [[Сурет:Pittsburgh Pirates Logo.svg|left|200px|thumb|«[[Питтсбург Пайрэтс]]» командасының эмблемасы.]] «Питтсбург Пингвинз» командасы пайда болғанға дейін [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ-да]] [[Питтсбург]]тен «[[Питтсбург Пайрэтс]]» командасы ойнаған. Бұл команда 1925 жылдан 1930 жылға дейін болған. Өзінің үй ойындарын команда «Дукейн-гарденс» аренасында өткізді. Ұлы депрессия кезінде клуб иелері қаржылық қиындықтарға тап болды. Ойындарға келушілер саны азайып, клуб жұлдызды ойыншыларын сатып, қаржылық жағдайын реттеуге тырысты. 1930–1931 жылғы маусым басталар алдында «Пайрэтс» командасының қарызы $400,000-ға жетті. Ескі мұз айдынын жөндеуге қаражат жетпегендіктен, клубты басқа қалаға – [[Филадельфия]]ға көшіру туралы шешім қабылданды. Ол жерде олар бір маусымды «[[Филадельфия Квакерз]]» атауымен өткізді. Тағы бір [[Питтсбург]] командасы – «[[Питтсбург Хорнетс]]», 1930 жылдан 1967 жылға дейін [[Америка Хоккей Лигасы|Америка хоккей лигасында]] ойнады. 1966 жылдың ақпанында [[Питтсбург]]ке [[Ұлттық Хоккей Лигасы|ҰХЛ]] франшизасы берілді, ал жаңа клуб «Питтсбург Пингвинз» атанды. ==ҰХЛ-дың кеңеюі және клубтың құрылуы== ==Арена== [[File:PPG Paints Arena - March 2017.jpg|thumb|upright|[[PPG Paints Арена]]]] "Питтсбург Пингвинз" 1967 жылы құрылған кезінен бастап 45 маусымнан астам уақыт бойы өздерінің үй алаңы ретінде Civic Аренаны пайдаланған. 2010 жылдың қыркүйегінде олар заманауи Consol Energy Center (қазіргі атауы – [[PPG Paints Арена]]) аренасына көшуді аяқтады. 1992 және 1993 жылдары "Пингвинз" екі "үй" ойынын [[Огайо]] штатының Ричфилд қалашығындағы Richfield Coliseum аренасында өткізді. Бұл жағдай [[Ұлттық баскетбол қауымдастығы|Ұлттық баскетбол қауымдастығының]] "[[Кливленд Кавальерс]]" командасының жыл сайынғы маусым алдындағы ойындарын [[Питтсбург]]те өткізуіне ұқсайды;<ref>{{cite web|url=http://www.nba.com/cavaliers/photogallery/pittsburgh_051011.html|title=Scenes from Pittsburgh|website=Cleveland Cavaliers|date=May 10, 2011 |access-date=November 22, 2024|archive-date=December 3, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131203115651/http://www.nba.com/cavaliers/photogallery/pittsburgh_051011.html|url-status=live|lang=en}}</ref> сондай-ақ, 1970 жылдардың басында "[[Филадельфия 76ерс]]" командасы Civic Arena-ны қосалқы алаңы ретінде пайдаланған<ref>{{cite web|url=http://www.nba.com/history/records/regular_fieldgoals.html|title=NBA.com: Regular Season Records: Field Goals|publisher=[[Ұлттық баскетбол қауымдастығы]]|access-date=JNovember 22, 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20130724045308/http://www.nba.com/history/records/regular_fieldgoals.html|archive-date=July 24, 2013|url-status=dead|lang=en}}</ref>. [[File:UPMCLemieux.png|thumb|left|alt=See caption |[[Пенсильвания]] штатының Кренберри Тауншип қаласында 2015 жылғы сәуірде салынып жатқан [[UPMC Lemieux Sports Complex]] кешені. Бұл кешен 2015 жылғы тамызда ашылып, «Питтсбург Пингвинз» командасының жаттығу алаңы ретінде пайдаланылуда.]] 1995 жылдан 2015 жылға дейін команда жаттығу алаңы ретінде Оңтүстік Хиллздегі Southpointe ауданындағы IceoPlex кешенін пайдаланған. Роберт Моррис Университетінің 84 Lumber Arena аренасы команда үшін қосалқы жаттығу алаңы ретінде қызмет атқарды. Франшизаның алғашқы маусым алдындағы дайындық лагерінде және көрме ойындарында команда Онтарио провинциясындағы Брантфорд қаласындағы Brantford Civic Centre аренасын пайдаланған<ref>{{cite news|title=Pittsburgh Penguins Start With Many Goalies on Team|url=https://news.google.com/newspapers?id=5-ZdAAAAIBAJ&dq=pittsburgh%20penguins&pg=2735%2C1568367|newspaper=[[Observer-Reporter]]|date=September 13, 1967|page=4, Section D|access-date=November 22, 2024|archive-date=March 18, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210318113930/https://news.google.com/newspapers?id=5-ZdAAAAIBAJ&dq=pittsburgh+penguins&pg=2735%2C1568367|url-status=live|lang=en}}</ref>. Ал 1970 жылдардан бастап және 1980 жылдар бойы команда маңайдағы Rostraver Ice Garden аренасында жаттығуларын өткізді. 2015 жылдың тамызында «Питтсбург Пингвинз» және [[Питтсбург университетінің медициналық орталығы]] (UPMC) Кранберри Тауншип аймағында, Интерстейт 79 және Пенсильвания 228 жолдарының түйісетін жерінде орналасқан жаңа жаттығу және оқу орталығын, сондай-ақ UPMC спорттық медицина емдеу және зерттеу кешенін біріктірген [[UPMC Lemieux Sports Complex]] кешенін ашты<ref name=LSM>{{cite web|last1=Crechiolo|first1=Michelle|title=UPMC Lemieux Sports Complex Has Grand Opening|url=http://penguins.nhl.com/club/news.htm?id=777021|website=The Pittsburgh Penguins|publisher=National Hockey League|access-date=Novemver 22, 2024|date=August 14, 2015|archive-date=August 17, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150817202245/http://penguins.nhl.com/club/news.htm?id=777021|url-status=live|lang=en}}</ref>. Қос мұз айдыны бар кешен IceoPlex at Southpointe және 84 Lumber Arena кешендерін ауыстырып, «Пингвиндер» командасының тұрақты жаттығу алаңы болды, бұл өз кезегінде Consol Energy Center алаңын команда ойнамайтын күндері басқа іс-шараларға пайдалануға мүмкіндік берді<ref>{{cite news | url=http://www.post-gazette.com/stories/local/breaking/new-site-in-cranberry-chosen-for-upmc-penguins-joint-development-695672/ | work=Pittsburgh Post-Gazette | title=New site in Cranberry chosen for UPMC-Penguins joint development | access-date=Novemver 22, 2024 | archive-date=August 21, 2013| archive-url=https://web.archive.org/web/20130821164027/http://www.post-gazette.com/stories/local/breaking/new-site-in-cranberry-chosen-for-upmc-penguins-joint-development-695672/ | url-status=live |lang=en}}</ref>. ==Кіші лигадағы әріптес командалар== «Питтсбург Пингвинз» командасына тағайындалған екі кіші лигада әріптес командалары бар. Олардың [[Америка Хоккей Лигасы|АХЛ]]да әріптес командасы — Wilkes-Barre/Scranton Penguins, 1999 жылдан бастап [[Пенсильвания]] штатындағы Уилкс-Барре Тауншипте ойнайды. Сонымен қатар, «Пингвиндерде» [[Шығыс жағалауындағы хоккей лигасы|ECHL]] лигасында екінші әріптес командасы — Wheeling Nailers командасы бар, олар 2000–01 маусымының басынан бері онымен бірге жұмыс істейді<ref>{{cite web|url=http://www.pittsburghsportingnews.com/penguins-nailers-renew-affiliation-agreement/|title=Penguins, Nailers renew affiliation agreement |website=Pittsburgh Sporting News|date=July 22, 2015|access-date=November 22, 2024|archive-date=June 14, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160614054830/http://www.pittsburghsportingnews.com/penguins-nailers-renew-affiliation-agreement/|url-status=live|lang=en}}</ref>. ==Айналымнан шығарылған нөмерлер== {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ style="background:#FFFFFF; border-top:#000000 5px solid; border-bottom:#FFB81C 5px solid;" | Питтсбург Пингвинз командасының айналымнан шығарған нөмерлері |- ! width="40" |№. ! width="130" |Хоккейші ! width="40" |Позиция ! width="150" |Карьера ! width="150" |Зейнетке шыққан кезі |- | '''21'''<ref>{{cite web|last=Kovacevic|first=Dejan|title=Penguins Report: 01/06/01|url=http://old.post-gazette.com/penguins/20010106penslog7.asp|work=Pittsburgh Post-Gazette|access-date=November 22, 2024|date=January 6, 2001|archive-date=October 7, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121007060816/http://old.post-gazette.com/penguins/20010106penslog7.asp|url-status=live|lang=en}}</ref> || {{ту|Канада}}[[Мишель Бриер]] || орталық шабуылшы || 1969–1970 || 5 қантар 2001 |- | '''66'''<ref>{{cite web|last=Robinson|first=Alan|title=Lemieux Teary as His Jersey Retired|url=http://old.post-gazette.com/Penguins/mario.asp|work=Pittsburgh Post-Gazette|access-date=November 22, 2024|date=November 20, 1997|archive-date=November 1, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131101043358/http://old.post-gazette.com/Penguins/mario.asp|url-status=live |lang=en}}</ref> || {{ту|Канада}}[[Марио Лемье]] || орталық шабуылшы || 1984-1996<br />2000-2005 || 19 қараша 1997 |- |'''68'''<ref>{{cite web |last1=Gulitti |first1=Tom |title=Jagr's No. 68 retired by Penguins in 'great day' for legend |url=https://www.nhl.com/news/jaromir-jagr-number-68-retired-by-pittsburgh-penguins |website=NHL.com |access-date=November 22, 2024 |date=February 18, 2024|lang=en}}</ref> || {{ту|Чехия}}[[Яромир Ягр]] || шабуылшы || 1990-2000 || 18 ақпан 2024 |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ұлттық Хоккей Лигасы]] 42wuhokw9c3gc9ffpkrsyecdbhhdsd4 Әнияр Қожабайұлы Молдабаев 0 748836 3404156 3403939 2024-11-23T18:45:41Z Kasymov 10777 «[[Санат:Алаш қозғалысы мүшелері|Алаш қозғалысы мүшелері]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404156 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Әнияр Молдабайұлы |Шынайы есімі = Әнияр Қожабайұлы Молдабаев |Сурет = |ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 1856 |Туған жері = [[Ресей империясы]], [[Шыңғыс болысы]] |Қайтыс болған күні = 1934 |Қайтыс болған жері = |Азаматтығы = |Ұлты = {{Ту|Қазақстан}} [[Қазақтар|Қазақ]] |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = [[Алаш партиясы]] |Әкесі = Қожабай Шегірұлы |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = Сапарғали |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Әнияр Қожабайұлы Молдабаев''' (1856, Шыңғыс болысы – 1934) — «[[Алаш партиясы|Алаш]]<nowiki/>» партиясының [[Семей]] облыстық комитетінің мүшесі.<ref>«Қазақ» газеті, 02.12.1917, №253</ref> Шығыс Қазақстан өңірі [[Алаш қозғалысы|Алаш қозғалысының]] мүшесі.<ref>{{Cite web |url=https://qazaquni.kz/wp-content/uploads/2021/03/alash-qayratkerlerining-tizimi.docx |title=Алаш қайраткерлерінің тізімі |lang=kk |website=qazaquni.kz }}</ref> == Өмірбаяны == Әниярдың әкесі Қожабай Шегірұлы сүйектен, ағаштан өрнекті бұйымдар жасайтын шебер, ісімер адам болған. Қожабай 1858 жылы дүние салады да, Сүндетбай, Үмбетбай, Әнияр атты балалары әкесінің інісі Молдабайдың қолында тәрбиеленеді. 1865 жылы 15 жасар Әниярды Абай Молдабайдан сұрап алып, Семей шаһарындағы орыс-қазақ училищесіне оқуға береді. Оны бітірген соң Әнияр Ташкентке барып жоғары білім алады. Заң қызметкері болып шығып, жолдамамен Әндіжанда, кейінде Марғұланда кіші чиновник болып қызмет істейді. Сондағы өзбектің бай саудагерінің қызына үйленеді. 1890 жылдары Семейдегі мемлекеттік банктің қызметкері, кейінде оның менгерушісі, уездік сот болады. Әнияр Молдабаев Семейге келіп қызмет жасап жүргенде Абай өзінің әулетінен мал жиғызып , 30 бестінің қаржысына Семейдегі Москвин деген орыстың үйін Әниярға сатып әпереді. Әниярдың үйі Семейге келетін Тобықты елінің игі жақсылары ғана емес, Әлихан Бөкейхан, Міржақып Дулатұлы, Әлімхан Ермекұлы, Халел Ғаппасұлы, Рақымжан Мәрсекұлы, Сыдық Дүйсенбайұлы, Мұстақым Малдыбайұлы, Биахмет Сәрсенұлы сияқты азаматтар жиі бас қосатын орынға айналған.<ref>Тобықты-Шыңғыстау шежіресі. Жанболатұлы М. 2004. 70-бет.</ref> Әнияр өзінің жалғыз ұлы Сапарғалиға (1890–1974) Кәкітайдың қызы Кәкішті айттырып алып береді де, Ысқақ, Абай тұқымдарымен құдандалы, сүйек болады. Әнияр Абайдың тұңғыш жинағын бастырып шығаруға көп қызмет еткен адам.<ref name="abai.kz" /> Абайдың замандасы және қамқорлығында болған. Семей интернатында, кейін № 5 қалалық училищеде оқыған. Абайдың талап етуімен Әнияр Ресейде оқып, адвокат куәлігін алған соң елге оралады. Кейіннен пошта бөлімінде жұмыс істеп, Ташкент қаласына, соңынан Әндіжанға іс-сапарға жіберіледі. Қайта оралған соң, Семейде Мемлекеттік банкте 1919 жылы зейнетке шыққанға дейін тілмәш болып қызмет істейді. 1917 жылы «Алаш» партиясына кіреді. 1917 жылы сәуір-мамыр айларында Ә.Молдабаев Семей облыстық қазақ комитеті съезіне қатысып,оған мүше болып сайланады. Алаш облыстық комитетінің қазынашысы, Семей облысы Земствосы жиналысының мүшесі, Семей уездік қазақ соты жиналысының мүшесі және Земск банкі төрағасының орынбасары қызметін атқарады.<ref name="alash.semeylib.kz">{{Cite web |url=https://alash.semeylib.kz/?page_id=1227 |title=Электронды Кітапхана — Молдабайұлы Әнияр |lang=kk |website=alash.semeylib.kz }}</ref> === Саяси қызметі === Алаш ұлт-азаттық қозғалысы жылдары Әлихан Бөкейханның басшылығымен «Алаш» партиясының Семей облыстық комитеті құрылған кезінде Әнияр Молдабаев бір ауыздан оның қазынашысы болып бекиді. Партияның мүшелік жарнасын жинау, жалпы партиялық қаржы мәселесі мен кейін Алаш ұлттық автономиясы мен үкіметінің жүйелі жұмыс атқаруын, қаржылық мәселелердің дұрыс шешіліп отырылуын реттеген, қазіргі тілмен айтқанда Қаржы министрі қызметін атқарды.<ref name="abai.kz">{{Cite web |url=https://abai.kz/post/48764 |title=Алаш Үкіметінің Қазынашысы |lang=kk |website=abai.kz }}</ref> == Мұражай == 1997 жылы қыркүйекте М.О.Әуезовтың туғанына 100-жыл толуына орай осы Әнияр Молдабаевтың мемориалды үйінде “Алаш арыстары және Мұхтар Әуэзов” мұражай экспозициясы ашылды.<ref name="alash.semeylib.kz" /> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Алаш қозғалысы мүшелері]] e8dss4g772s3owta16h3l6aribq9tnj Мендоса (провинция) 0 748847 3404157 3403569 2024-11-23T18:46:25Z Kasymov 10777 3404157 wikitext text/x-wiki {{Әкімшілік бірлік |Қазақша атауы = Мендоса |Шынайы атауы = |Суреті = |Сурет атауы = |Елтаңба = Escudo de Mendoza.svg |Ту = Flag of Mendoza Province, Provinces of Argentina.svg |Елтаңбаның ені = |Тудың ені = |Елтаңбаның аты = |Тудың аты = |Ел = Аргентина |lat_dir = S |lat_deg = 32 |lat_min = 53 |lat_sec = 25 |lon_dir = W |lon_deg = 68 |lon_min = 50 |lon_sec = 50 |region = |type = |деңгей = |CoordScale = |Әнұраны = |Статусы = Провинция |Кіреді = |Әкімшілік құрылыстың түрі = |Кіреді1 = |Әкімшілік құрылыстың түрі1 = |Кіреді2 = |Әкімшілік құрылыстың түрі2 = |Енеді = |Төменгі әкімшілік құрылыстың түрі = |Астанасы = |Астана түрі = [[Мендоса (қала)|Мендоса]] |Ірі қаласы = |Ірі қалалары = |Құрылды = |Таратылған уақыты = |Басшысы = |Басшының түрі = |Басшысы2 = |Басшының түрі2 = |ЖІӨ = |ЖІӨ жылы = |Жан басына шаққанда ЖІӨ = |ЖІӨ бойынша орны = |Жан басына шаққанда ЖІӨ орны = |Тілі = |Тілдері = |Тұрғыны = 1 738 929 |Санақ жылы = 2010 |Пайызы = |Халық саны бойынша орны = |Тығыздығы = |Тығыздығы бойынша орны = |Ұлттық құрамы = |Конфессиялық құрамы = |Жер аумағы = |Жер аумағының пайызы = |Жер аумағы бойынша орны = |Максималды биіктігі = |Орташа биіктігі = |Минималды биіктігі = |Карта = Mendoza in Argentina.svg |Карта ені = |Әкімшілік бірліктің картасы = |Әкімшілік бірлік картасының ені = |Уақыт белдеуі = [[UTC−3:00|UTC-3]] |Аббревиатура = |ISO = AR-M |Сандық идентификаторы = |Идентификатор түрі = |Сандық идентификаторы2 = |Идентификатор түрі2 = |Сандық идентификаторы3 = |Идентификатор түрі3 = |FIPS = |Телефон коды = |Пошта индекстері = |Интернет-үйшігі = |Автомобиль коды = |Сайты = |Сайт тілі = |Commons санаты = Mendoza |Кірістірме = |Түсініктемелер = }} '''Мендоса провинциясы''' ({{lang-es|Mendoza}}) — [[Аргентина|Аргентинадағы]] батысында орналасқан провинция. Сан-Хуан, Сан-Луис, Ла-Пампа, Рио-Негро және Неукен провинцияларымен шектеседі. == Тарихы == 1550 жылы испандар жаулап алды. 1561 жылы чилилік генерал-капитан Педро де Мендоса аймақты игеруге кірісті. Оның атымен провинция аталып кетті. Алғашында Мендоса Чилиғе қарайтын жолдағы стратегиялық маңызды пункт ретінде қаралды. Шаруашылық негізінен мал шаруашылығы болды. Кейінірек жүзім шаруашылығы дамыды, бұл провинцияның болашақ дамуына айтарлықтай әсер етті. Аргентина тәуелсіздігін алғаннан кейін Мендоса Аргентина құрамына кірді. Бұл кезеңде провинцияның экономикасы мен әкімшілік жүйесі қалыптасты. Анды таулары арқылы Чилимен сауда байланыстары дамыды. XIX ғасырдың екінші жартысы және XX ғасыр: XIX ғасырдың екінші жартысынан бастап Мендосада темір жол салынып, инфрақұрылым дамыды. Шарап өндірісі тез дамып, провинцияның негізгі экономикалық саласына айналды. == Табиғаты == Провинция Анды тауларының шығыс бөлігінде орналасқан, таулы жерлер мен табиғаттың әсемдігімен көз тартады. Таулы аудандарда туризм, серуендеу, альпинизм сияқты белсенді демалыс түрлері дамыған. Дүние жүзіндегі ең биік таулардың бірі - Аконкагуа тауы Мендоса провинциясында орналасқан. Альпинистер үшін танымал орын.Провинцияның бір бөлігі шөлді жерлерден тұрады, олардың өзгеше экожүйесі мен флорасы бар. == Климаты == Таулардың биіктігіне байланысты провинцияда климаттың айырмашылығы байқалады. Төменгі жазықтарда құрғақ, жылы климат, ал таулы аймақтарда суық және ылғалды климат болады. Бұл аймақтарда ыстық, құрғақ жаз және салқын, құрғақ қыс болады. Күндізгі температура жазда 30°C-тан асып кетуі мүмкін, ал қыста 0°C-тан төмен түсуі мүмкін. Жауын-шашын өте аз, көбінесе жаңбыр түрінде болады. Таулы аймақтарда (Анды таулары) биіктік артқан сайын температура төмендейді, жауын-шашын мөлшері артады. Жоғарғы биіктікте қар жауады, жыл бойы қар жамылғысы болады. Климат өте суық және желді болуы мүмкін. == Әкімшілік бөлінісі == {| class="wikitable" ! colspan="9" |Департаментері |- |№ !Атауы !Халқы (2010) !Территория, км² !Орталығы |- |<center>1</center> |<center>Годой-Крус</center> |<center>191903</center> |<center>75</center> |<center>Годой-Крус</center> |- |<center>2</center> |<center>Гуаймальен</center> |<center>283803</center> |<center>164</center> |<center>Вилья-Нуэва</center> |- |<center>3</center> |<center>Мендоса (Капиталь)</center> |<center>115041</center> |<center>54</center> |<center>Мендоса</center> |- |<center>4</center> |<center>Лавалье</center> |<center>36738</center> |<center>10212</center> |<center>Вилья-Тулумайя</center> |- |<center>5</center> |<center>Ла-Пас</center> |<center>10012</center> |<center>7105</center> |<center>Ла-Пас</center> |- |<center>6</center> |<center>Лас-Эрас</center> |<center>203666</center> |<center>8955</center> |<center>Лас-Эрас</center> |- |<center>7</center> |<center>Лухан-де-Куйо</center> |<center>119888</center> |<center>4847</center> |<center>Лухан-де-Куйо</center> |- |<center>8</center> |<center>Майпу</center> |<center>172332</center> |<center>617</center> |<center>Майпу</center> |- |<center>9</center> |<center>Маларгуэ</center> |<center>27660</center> |<center>41317</center> |<center>Маларгуэ</center> |- |<center>10</center> |<center>Ривадавия</center> |<center>56373</center> |<center>2141</center> |<center>Ривадавия</center> |- |<center>11</center> |<center>Сан-Карлос</center> |<center>32631</center> |<center>11578</center> |<center>Вилья-Сан-Карлос</center> |- |<center>12</center> |<center>Сан-Мартин</center> |<center>118220</center> |<center>1504</center> |<center>Сан-Мартин</center> |- |<center>13</center> |<center>Сан-Рафаэль</center> |<center>188018</center> |<center>31235</center> |<center>Сан-Рафаэль</center> |- |<center>14</center> |<center>Санта-Роса</center> |<center>16374</center> |<center>8510</center> |<center>Санта-Роса</center> |- |<center>15</center> |<center>Тунуян</center> |<center>49458</center> |<center>3317</center> |<center>Тунуян</center> |- |<center>16</center> |<center>Тупунгато</center> |<center>32524</center> |<center>2485</center> |<center>Тупунгато</center> |- |<center>17</center> |<center>Хенераль-Альвеар</center> |<center>46429</center> |<center>14448</center> |<center>Хенераль-Альвеар</center> |- |<center>18</center> |<center>Хунин</center> |<center>37859</center> |<center>263</center> |<center>Хунин</center> |} == Сілтемелер == {{commonscat-inline||Mendoza}} * [http://www.mendoza.gov.ar/ Ресми сайт] {{ref-es}} * [http://www.turismo.mendoza.gov.ar Туризм және мәдениет министрлігі] {{ref-es}} * [https://web.archive.org/web/20090616040954/http://www.uncu.edu.ar/contenido/index.php Universidad Nacional de Cuyo] {{ref-es}} * [http://www.argentour.com/mapas/mendozamap.html Карта] * [https://web.archive.org/web/20110221233159/http:// [[Санат:Аргентина провинциялары]] k9oo1go9wujnpp7yc389syw98y3atf3 Ривадавия (қала) 0 748850 3404095 3403849 2024-11-23T13:38:36Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3404095 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = Қала |қазақша атауы = Ривадавия |шынайы атауы = |сурет = |сурет атауы = |жағдайы = |ел = Аргентина |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir = S|lat_deg = 24|lat_min =11 |lat_sec = 0 |lon_dir = W|lon_deg = 62|lon_min = 53|lon_sec = 0 |CoordAddon = |CoordScale = |аймақ түрі = |аймағы = |кестедегі аймақ = |аудан түрі = |ауданы = |кестедегі аудан = |қауым округі түрі = |қауым округі = |кестедегі қауым округі = |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = |биiктiктiң түрi = 206 |орталығының биiктігі = |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 8108<ref>http://www.iargentina.com.ar/provincias/salta/imagenes/mapa-salta.jpg</ref> |санақ жылы = 2001 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = −3:00 |DST = |телефон коды = +54 387 |пошта индексі = |пошта индекстері = |автомобиль коды = |идентификатор түрі = |сандық идентификаторы = |ортаққордағы санаты = Rivadavia, Salta |сайты = |сайт тілі = }} '''Ривадавия''' ({{lang-es|Rivadavia}}) — [[Аргентина]]ның Салта провинциясы, Ривадавия департаментіндегі қала. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://www.indec.gov.ar/ National Institute of Statistics and Censuses] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070406222046/http://www.indec.gov.ar/ |date=2007-04-06 }} {{бастама}} [[Санат:Аргентина қалалары]] k3hyp3if8xitz0bufv8khk849rhke0w Галле (кратер) 0 748878 3404160 3403748 2024-11-23T18:48:09Z Kasymov 10777 3404160 wikitext text/x-wiki {{Кратер |Атауы = Галле |Төл атауы = |Сурет = Happy-face1.jpg |Сурет тақырыбы = 1999 жылы [[Mars Global Surveyor]] түсірген фото |Биіктігі = |Ұзындығы = |Ені = |Диаметрі = 223,53 |Ауданы = |Көлемі = |Түрі = |Ең төмен нүктесі = |Орташа тереңдігі = |Эпоним = Иоганн Готфрид Галле |Қабылдаған жылы = |Координаттары = 50.63/S/31/W |CoordScale = |Ел = |Аймақ = |Аспан денесі = Марс |Ортаққордағы санаты =Galle (Martian crater) |Позициялық карта = |Позициялық карта 1 = }} '''Галле''' — [[Марс]]тағы кратер, [[Аргир жазықтығы]]на шығыс жақтан жанасады. Кратерге неміс астрономы [[Иоганн Готтфрид Галле]]дің есімі берілді.<ref>[https://planetarynames.wr.usgs.gov/Feature/2080 Gazetteer of Planetary Nomenclature]</ref> Сыртқы көрінісі үшін оны кейде '''бақытты бет кратері''' деп те атайды. Алғаш рет оны суретке [[Viking 1]] аппараты түсірді. <gallery mode="packed" heights=180> Galle crater 576A64 576A66.jpg|Viking 1 фотоларының мозаикасы ESP 046684 1280molaclosergalle.jpg|Аргир жазықтығы және Галле кратері </gallery> == Тағы қараңыз == * [[Галле (Ай кратері)]] * [[Кидония (Марс)]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Марс кратерлері]] mnvtznsapjlsscoo9a4zflwe8n5mb2c Хиросима 0 748880 3404164 3403773 2024-11-23T18:50:39Z Kasymov 10777 3404164 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қараша 2024}} {{Елді мекен|қазақша атауы=Хиросима|Ел=Жапония|сурет=Hiroshima montage2.jpg|елтаңба=Emblem of Hiroshima, Hiroshima.svg|ту=Flag of Hiroshima, Hiroshima.svg|санақ жылы=2016|құрылған уақыты=1589|тұрғыны=1 202 000|тығыздығы=1308,91|сайты=https://www.city.hiroshima.lg.jp/|елкарта=Жапония}}'''Хироси́ма'''''<ref>{{Словарь собственных имён русского языка|и=Хироси́ма}}</ref>,'' ресми '''Хиро́сима'''<ref>{{Книга:Суперанская. Словарь географических названий|128|2}}</ref><ref>{{СГНЗС|410|Хиро́сима}}</ref> ([[Жапон тілі|жапон.]] 広島市 ''Хиросима-си'') — жапон қаласы, Хонсю аралының оңтүстік-батысында орналасқан Тюгоку аймағының ең ірі қаласы. Хиросима [[Үкіметтің жарлықтары бойынша белгіленген қалалар|Жапонияның мемлекеттік маңызы бар қалаларының тізімінде]]. Әлемде бірінші болып [[Хиросима мен Нагасакиге атом бомбаларын тасталуы|ядролық бомбалауға ұшыраған]] қала ретінде белгілі. АҚШ Қарулы күштері 1945 жылғы 6 тамызда [[Екінші дүниежүзілік соғыс|Екінші дүниежүзілік соғыстың]] соңында бұл қалада ядролық жарылыс өткізді. == География == Қала Ішкі Жапон теңізінің жағалауындағы Хиросима жазығында орналасқан. Батыста қала Хацукаити қаласымен, солтүстік-батысында Акиота қаласымен, солтүстігінде Китахиросимамен, солтүстік — шығысында Акитаката қаласымен, шығысында Хигаширосимамен, оңтүстік — шығысында Футю, Кайта, Кумано, Сака және Куре қалаларымен шектеседі. Хиросиманың оңтүстігінде Ішкі Жапон теңізі орналасқан. Ауданы – 905,41 км²[9], халық саны — 1 185 097 адам (2014)[10], халық тығыздығы — 1308,91 адам/км². == Климаты == Хиросима ылғалды [[Субтропиктер|субтропикалық климаттық белдеуге]] жатады. Қыста қар аз және салыстырмалы түрде күн жылы, ал жазы ыстық, ылғалды, жаңбыр мен [[Тропиктік циклон|тропикалық циклондар]] көп. === Хиросиманы бомбалау === 1945 жылы 26 шілде күні [[Потсдам декларациясы|Потсдам декларациясының]] ультиматумы қойылды, Жапония оның шартын орындаудан бас тартты. Сондықтан 1945 жылғы 6 тамызда жергілікті уақыт бойынша сағат 08:15-те, Пол Тиббетс пен бомбардир том Фереби басқарған американдық B-29 "Enola Gay" бомбалаушысы [[Хиросима мен Нагасакиге атом бомбаларын тасталуы|Хиросимаға]] "Балақай" ("Little Boy") деп аталатын алғашқы атом бомбасын тастады. Қаланың едәуір бөлігі қирады, жарылыс кезінде 70 мың адам қаза тапты, тағы 60 мың адам радиациялық ауру, күйік пен жарақаттан қайтыс болды<ref>{{Cite web|title=Анатолий Поморцев «США повторят Хиросиму»|url=http://www.rbcdaily.ru/2007/08/06/focus/286225|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070722085840/http://www.rbcdaily.ru/2007/08/06/focus/286225|archivedate=2007-07-22}} [http://www.rbcdaily.ru/ РБК Daily] {{Wayback|url=http://www.rbcdaily.ru/|date=20080116031717}} 6 августа 2007 года</ref>. == Мәдениет == === Білім және ғылым === 2007 жылғы мамыр айда Хиросимада 13 университет, 5 колледж, 48 жоғары мектеп, 76 орта мектеп, 146 бастауыш мектеп, 119 балабақша, 41 кәсіптік мектеп және 20 арнайы мектеп жұмыс істеді. [[Сурет:三瀧寺本堂_-_panoramio.jpg|link=Файл:三瀧寺本堂_-_panoramio.jpg|150x150 нүкте]] Митаки – будда ғибадатханасы, немесе "үш ағаш" ғибадатханасы деп аталады. 809 жылы митаки тауының етегінде ормандар мен үш сарқырамамен қоршалған. Ғибадатхана Каннон құдайына арналған. Әдемі сакуралар мен үйеңкілермен танымал. [[Сурет:20100722_Hiroshima_Shukkeien_4273.jpg|link=Файл:20100722_Hiroshima_Shukkeien_4273.jpg|150x150 нүкте]] Сюккэйэн – жапон бағы. 1620 жылы Асано сарайының жанында самурай Уеда Соко құрған. 1940 жылы Асано әулеті оны Хиросима префектурасына сыйға тартты. Бақ қаланы бомбалау кезінде толығымен қирап, 1951 жылы қалпына келтірілді. Бақшаға жыл сайын шамамен 300 000 адам келеді. == Бауырлас қалалар == ; <nowiki>Ел ішінде:</nowiki> : * {{Ту|Жапония}} [[Нагасаки]], [[Жапония|Япония]] ; <nowiki>Шетелде:</nowiki> : * {{Ту|АҚШ}} [[Гонолулу]], [[Америка Құрама Штаттары|США]] (1959) * {{Ту|Германия}} [[Ганновер]], [[Германия]] (1983) * {{Ту|Қытай}} [[Чунцин]], [[Қытай|Китай]] (1986) * {{Ту|Оңтүстік Корея}} [[Тэгу]], [[Корея Республикасы|Республика Корея]] (1997) * {{Ту|Канада}} [[Монреаль]], [[Канада]] (1998) 2022 жылы Хиросима [[Ресейдің Украинаға басып кіруі|Ресейдің Украинаға басып кіруіне]] байланысты 1972 жылдан бері келе жатқан [[Волгоград|Волгоградпен]] бауырластығынан бас тартты <ref>{{Cite web|author=Эдуард Пальгунов|title=Город Хиросима приостановил побратимские связи с Волгоградом|url=https://www.volgograd.kp.ru/online/news/4679035/|publisher=[[Комсомольская правда]] — Волгоград|date=2022-03-24|accessdate=2022-03-25|archivedate=2022-03-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220324151551/https://www.volgograd.kp.ru/online/news/4679035/}}</ref>. === Сілтемелер === {{Дереккөздер}} 3yqu7r8edkk1az9llb08ikmpdm28inc 3404467 3404164 2024-11-24T09:12:45Z Daniyal.aidarov5 119690 3404467 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен|қазақша атауы=Хиросима|Ел=Жапония|сурет=Hiroshima montage2.jpg|елтаңба=Emblem of Hiroshima, Hiroshima.svg|ту=Flag of Hiroshima, Hiroshima.svg|санақ жылы=2016|құрылған уақыты=1589|тұрғыны=1 202 000|тығыздығы=1308,91|сайты=https://www.city.hiroshima.lg.jp/|елкарта=Жапония}}'''Хиросима''' ([[Жапон тілі|жапон.]] 広島市 ''Хиросима-си'') — жапон қаласы, Хонсю аралының оңтүстік-батысында орналасқан Тюгоку аймағының ең ірі қаласы. Хиросима [[Үкіметтің жарлықтары бойынша белгіленген қалалар|Жапонияның мемлекеттік маңызы бар қалаларының тізімінде]] бар. Әлемде [[Хиросима мен Нагасакиге атом бомбаларын тасталуы|ядролық бомбалауға ұшыраған]] бірінші қала ретінде белгілі. [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] Қарулы күштері 1945 жылғы 6 тамызда [[Екінші дүниежүзілік соғыс|Екінші дүниежүзілік соғыстың]] соңында бұл қалада ядролық жарылыс өткізді. == География == Қала Ішкі Жапон теңізінің жағалауындағы Хиросима жазығында орналасқан. Батыста қала Хацукаити қаласымен, солтүстік-батысында Акиота қаласымен, солтүстігінде Китахиросимамен, солтүстік — шығысында Акитаката қаласымен, шығысында Хигаширосимамен, оңтүстік — шығысында Футю, Кайта, Кумано, Сака және Куре қалаларымен шектеседі. Хиросиманың оңтүстігінде Ішкі Жапон теңізі орналасқан. Ауданы – 905,41 км², халық саны — 1 185 097 адам (2014), халық тығыздығы — 1308,91 адам/км². == Климаты == Хиросима ылғалды [[Субтропиктер|субтропикалық климаттық белдеуге]] жатады. Қыста қар аз және салыстырмалы түрде күн жылы, ал жазы ыстық, ылғалды, жаңбыр мен [[Тропиктік циклон|тропикалық циклондар]] көп. === Хиросиманы бомбалау === 1945 жылы 26 шілде күні [[Потсдам декларациясы|Потсдам декларациясының]] ультиматумы қойылды, Жапония оның шартын орындаудан бас тартты. Сондықтан 1945 жылғы 6 тамызда жергілікті уақыт бойынша сағат 08:15-те, Пол Тиббетс пен бомбардир том Фереби басқарған американдық B-29 "Enola Gay" бомбалаушысы [[Хиросима мен Нагасакиге атом бомбаларын тасталуы|Хиросимаға]] "Балақай" ("Little Boy") деп аталатын алғашқы атом бомбасын тастады. Қаланың едәуір бөлігі қирады, жарылыс кезінде 70 мың адам қаза тапты, тағы 60 мың адам радиациялық ауру, күйік пен жарақаттан қайтыс болды<ref>{{Cite web|title=Анатолий Поморцев «США повторят Хиросиму»|url=http://www.rbcdaily.ru/2007/08/06/focus/286225|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070722085840/http://www.rbcdaily.ru/2007/08/06/focus/286225|archivedate=2007-07-22}} [http://www.rbcdaily.ru/ РБК Daily] {{Wayback|url=http://www.rbcdaily.ru/|date=20080116031717}} 6 августа 2007 года</ref>. == Мәдениет == === Білім және ғылым === 2007 жылғы мамыр айда Хиросимада 13 университет, 5 колледж, 48 жоғары мектеп, 76 орта мектеп, 146 бастауыш мектеп, 119 балабақша, 41 кәсіптік мектеп және 20 арнайы мектеп жұмыс істеді. [[Сурет:三瀧寺本堂_-_panoramio.jpg|link=Файл:三瀧寺本堂_-_panoramio.jpg|150x150 нүкте]] Митаки – будда ғибадатханасы, немесе "үш ағаш" ғибадатханасы деп аталады. 809 жылы митаки тауының етегінде ормандар мен үш сарқырамамен қоршалған. Ғибадатхана Каннон құдайына арналған. Әдемі сакуралар мен үйеңкілермен танымал. [[Сурет:20100722_Hiroshima_Shukkeien_4273.jpg|link=Файл:20100722_Hiroshima_Shukkeien_4273.jpg|150x150 нүкте]] Сюккэйэн – жапон бағы. 1620 жылы Асано сарайының жанында самурай Уеда Соко құрған. 1940 жылы Асано әулеті оны Хиросима префектурасына сыйға тартты. Бақ қаланы бомбалау кезінде толығымен қирап, 1951 жылы қалпына келтірілді. Бақшаға жыл сайын шамамен 300 000 адам келеді. == Бауырлас қалалар == ; <nowiki>Ел ішінде:</nowiki> ; {{Ту|Жапония}} [[Нагасаки]], [[Жапония|Япония]] ; <nowiki>Шетелде:</nowiki> * {{Ту|АҚШ}} Гонолулу, [[Америка Құрама Штаттары|США]] (1959) * {{Ту|Германия}} [[Ганновер]], [[Германия]] (1983) * {{Ту|Қытай}} Чунцин, [[Қытай|Китай]] (1986) * {{Ту|Оңтүстік Корея}} [[Тэгу]], [[Корея Республикасы|Республика Корея]] (1997) * {{Ту|Канада}} [[Монреаль]], [[Канада]] (1998) 2022 жылы Хиросима [[Ресейдің Украинаға басып кіруі|Ресейдің Украинаға басып кіруіне]] байланысты 1972 жылдан бері келе жатқан [[Волгоград|Волгоградпен]] бауырластығынан бас тартты <ref>{{Cite web|author=Эдуард Пальгунов|title=Город Хиросима приостановил побратимские связи с Волгоградом|url=https://www.volgograd.kp.ru/online/news/4679035/|publisher=[[Комсомольская правда]] — Волгоград|date=2022-03-24|accessdate=2022-03-25|archivedate=2022-03-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220324151551/https://www.volgograd.kp.ru/online/news/4679035/}}</ref>. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} 1gi7ukkdwldaxl6yoa22rsuchis87ub 3404468 3404467 2024-11-24T09:21:11Z Daniyal.aidarov5 119690 3404468 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен|қазақша атауы=Хиросима|Ел=Жапония|сурет=Hiroshima montage2.jpg|елтаңба=Emblem of Hiroshima, Hiroshima.svg|ту=Flag of Hiroshima, Hiroshima.svg|санақ жылы=2016|құрылған уақыты=1589|тұрғыны=1 202 000|тығыздығы=1308,91|сайты=https://www.city.hiroshima.lg.jp/|елкарта=Жапония}}'''Хиросима''' ([[Жапон тілі|жапон.]] 広島市 ''Хиросима-си'') — жапон қаласы, Хонсю аралының оңтүстік-батысында орналасқан Тюгоку аймағының ең ірі қаласы. Хиросима [[Үкіметтің жарлықтары бойынша белгіленген қалалар|Жапонияның мемлекеттік маңызы бар қалаларының тізімінде]] бар. Әлемде [[Хиросима мен Нагасакиге атом бомбаларын тасталуы|ядролық бомбалауға ұшыраған]] бірінші қала ретінде белгілі. [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] Қарулы күштері 1945 жылғы 6 тамызда [[Екінші дүниежүзілік соғыс|Екінші дүниежүзілік соғыстың]] соңында бұл қалада ядролық жарылыс өткізді. Хиросима экономикасы екінші мен үшінші сектордағы өнеркәсіпке негізделген. Мұнда [[Mazda]] корпорациясының штаб-пәтері мен негізгі зауыттары орналасқан. Оған қоса, туристік орындардың бастысы – Бейбітшілік Мемориалы, бұл мемориал [[ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандарының тізімдері|ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандарының тізіміне]] енген. Основой экономики Хиросимы являются предприятия вторичного и третичного сектора. В городе расположена штаб-квартира и основные заводы японской корпорации Мазда. Среди главных туристических достопримечательностей — Мемориал мира, зачисленный в список Всемирного наследия ЮНЕСКО, а также Хиросимский замок и японский сад Сюккэйэн. == Этимология == Қала атауының этимологиясы ғалымдар арасында тау тудырып жатыр. Басында "Хиросима" сөзімен Ридзе қамалы аталса, басқалар бұл атау екі даймё иероглифтерінің қосындысынан пайда болды дейді. Оэ-но ''Хиро''мото (大江広元) мен Фуку''сима''-но Мотонага (福島元長). Басқаша деректер бойынша, хира (平) деген "жазық", ал сима иероглифі "арал" дегенді білдіреді. == География == Қала Ішкі Жапон теңізінің жағалауындағы Хиросима жазығында орналасқан. Батыста қала Хацукаити қаласымен, солтүстік-батысында Акиота қаласымен, солтүстігінде Китахиросимамен, солтүстік — шығысында Акитаката қаласымен, шығысында Хигаширосимамен, оңтүстік — шығысында Футю, Кайта, Кумано, Сака және Куре қалаларымен шектеседі. Хиросиманың оңтүстігінде Ішкі Жапон теңізі орналасқан. Ауданы – 905,41 км², халық саны — 1 185 097 адам (2014), халық тығыздығы — 1308,91 адам/км². == Климаты == Хиросима ылғалды [[Субтропиктер|субтропикалық климаттық белдеуге]] жатады. Қыста қар аз және салыстырмалы түрде күн жылы, ал жазы ыстық, ылғалды, жаңбыр мен [[Тропиктік циклон|тропикалық циклондар]] көп. === Хиросиманы бомбалау === 1945 жылы 26 шілде күні [[Потсдам декларациясы|Потсдам декларациясының]] ультиматумы қойылды, Жапония оның шартын орындаудан бас тартты. Сондықтан 1945 жылғы 6 тамызда жергілікті уақыт бойынша сағат 08:15-те, Пол Тиббетс пен бомбардир том Фереби басқарған американдық B-29 "Enola Gay" бомбалаушысы [[Хиросима мен Нагасакиге атом бомбаларын тасталуы|Хиросимаға]] "Балақай" ("Little Boy") деп аталатын алғашқы атом бомбасын тастады. Қаланың едәуір бөлігі қирады, жарылыс кезінде 70 мың адам қаза тапты, тағы 60 мың адам радиациялық ауру, күйік пен жарақаттан қайтыс болды<ref>{{Cite web|title=Анатолий Поморцев «США повторят Хиросиму»|url=http://www.rbcdaily.ru/2007/08/06/focus/286225|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070722085840/http://www.rbcdaily.ru/2007/08/06/focus/286225|archivedate=2007-07-22}} [http://www.rbcdaily.ru/ РБК Daily] {{Wayback|url=http://www.rbcdaily.ru/|date=20080116031717}} 6 августа 2007 года</ref>. == Мәдениет == === Білім және ғылым === 2007 жылғы мамыр айда Хиросимада 13 университет, 5 колледж, 48 жоғары мектеп, 76 орта мектеп, 146 бастауыш мектеп, 119 балабақша, 41 кәсіптік мектеп және 20 арнайы мектеп жұмыс істеді. [[Сурет:三瀧寺本堂_-_panoramio.jpg|link=Файл:三瀧寺本堂_-_panoramio.jpg|150x150 нүкте]] Митаки – будда ғибадатханасы, немесе "үш ағаш" ғибадатханасы деп аталады. 809 жылы митаки тауының етегінде ормандар мен үш сарқырамамен қоршалған. Ғибадатхана Каннон құдайына арналған. Әдемі сакуралар мен үйеңкілермен танымал. [[Сурет:20100722_Hiroshima_Shukkeien_4273.jpg|link=Файл:20100722_Hiroshima_Shukkeien_4273.jpg|150x150 нүкте]] Сюккэйэн – жапон бағы. 1620 жылы Асано сарайының жанында самурай Уеда Соко құрған. 1940 жылы Асано әулеті оны Хиросима префектурасына сыйға тартты. Бақ қаланы бомбалау кезінде толығымен қирап, 1951 жылы қалпына келтірілді. Бақшаға жыл сайын шамамен 300 000 адам келеді. == Бауырлас қалалар == ; <nowiki>Ел ішінде:</nowiki> ; {{Ту|Жапония}} [[Нагасаки]], [[Жапония|Япония]] ; <nowiki>Шетелде:</nowiki> * {{Ту|АҚШ}} Гонолулу, [[Америка Құрама Штаттары|США]] (1959) * {{Ту|Германия}} [[Ганновер]], [[Германия]] (1983) * {{Ту|Қытай}} Чунцин, [[Қытай|Китай]] (1986) * {{Ту|Оңтүстік Корея}} [[Тэгу]], [[Корея Республикасы|Республика Корея]] (1997) * {{Ту|Канада}} [[Монреаль]], [[Канада]] (1998) 2022 жылы Хиросима [[Ресейдің Украинаға басып кіруі|Ресейдің Украинаға басып кіруіне]] байланысты 1972 жылдан бері келе жатқан [[Волгоград|Волгоградпен]] бауырластығынан бас тартты <ref>{{Cite web|author=Эдуард Пальгунов|title=Город Хиросима приостановил побратимские связи с Волгоградом|url=https://www.volgograd.kp.ru/online/news/4679035/|publisher=[[Комсомольская правда]] — Волгоград|date=2022-03-24|accessdate=2022-03-25|archivedate=2022-03-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220324151551/https://www.volgograd.kp.ru/online/news/4679035/}}</ref>. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} 36wn1yz5ffy1wnc6hn3bax63ifsndgk 3404469 3404468 2024-11-24T09:21:32Z Daniyal.aidarov5 119690 /* Мәдениет */ 3404469 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен|қазақша атауы=Хиросима|Ел=Жапония|сурет=Hiroshima montage2.jpg|елтаңба=Emblem of Hiroshima, Hiroshima.svg|ту=Flag of Hiroshima, Hiroshima.svg|санақ жылы=2016|құрылған уақыты=1589|тұрғыны=1 202 000|тығыздығы=1308,91|сайты=https://www.city.hiroshima.lg.jp/|елкарта=Жапония}}'''Хиросима''' ([[Жапон тілі|жапон.]] 広島市 ''Хиросима-си'') — жапон қаласы, Хонсю аралының оңтүстік-батысында орналасқан Тюгоку аймағының ең ірі қаласы. Хиросима [[Үкіметтің жарлықтары бойынша белгіленген қалалар|Жапонияның мемлекеттік маңызы бар қалаларының тізімінде]] бар. Әлемде [[Хиросима мен Нагасакиге атом бомбаларын тасталуы|ядролық бомбалауға ұшыраған]] бірінші қала ретінде белгілі. [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] Қарулы күштері 1945 жылғы 6 тамызда [[Екінші дүниежүзілік соғыс|Екінші дүниежүзілік соғыстың]] соңында бұл қалада ядролық жарылыс өткізді. Хиросима экономикасы екінші мен үшінші сектордағы өнеркәсіпке негізделген. Мұнда [[Mazda]] корпорациясының штаб-пәтері мен негізгі зауыттары орналасқан. Оған қоса, туристік орындардың бастысы – Бейбітшілік Мемориалы, бұл мемориал [[ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандарының тізімдері|ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандарының тізіміне]] енген. Основой экономики Хиросимы являются предприятия вторичного и третичного сектора. В городе расположена штаб-квартира и основные заводы японской корпорации Мазда. Среди главных туристических достопримечательностей — Мемориал мира, зачисленный в список Всемирного наследия ЮНЕСКО, а также Хиросимский замок и японский сад Сюккэйэн. == Этимология == Қала атауының этимологиясы ғалымдар арасында тау тудырып жатыр. Басында "Хиросима" сөзімен Ридзе қамалы аталса, басқалар бұл атау екі даймё иероглифтерінің қосындысынан пайда болды дейді. Оэ-но ''Хиро''мото (大江広元) мен Фуку''сима''-но Мотонага (福島元長). Басқаша деректер бойынша, хира (平) деген "жазық", ал сима иероглифі "арал" дегенді білдіреді. == География == Қала Ішкі Жапон теңізінің жағалауындағы Хиросима жазығында орналасқан. Батыста қала Хацукаити қаласымен, солтүстік-батысында Акиота қаласымен, солтүстігінде Китахиросимамен, солтүстік — шығысында Акитаката қаласымен, шығысында Хигаширосимамен, оңтүстік — шығысында Футю, Кайта, Кумано, Сака және Куре қалаларымен шектеседі. Хиросиманың оңтүстігінде Ішкі Жапон теңізі орналасқан. Ауданы – 905,41 км², халық саны — 1 185 097 адам (2014), халық тығыздығы — 1308,91 адам/км². == Климаты == Хиросима ылғалды [[Субтропиктер|субтропикалық климаттық белдеуге]] жатады. Қыста қар аз және салыстырмалы түрде күн жылы, ал жазы ыстық, ылғалды, жаңбыр мен [[Тропиктік циклон|тропикалық циклондар]] көп. === Хиросиманы бомбалау === 1945 жылы 26 шілде күні [[Потсдам декларациясы|Потсдам декларациясының]] ультиматумы қойылды, Жапония оның шартын орындаудан бас тартты. Сондықтан 1945 жылғы 6 тамызда жергілікті уақыт бойынша сағат 08:15-те, Пол Тиббетс пен бомбардир том Фереби басқарған американдық B-29 "Enola Gay" бомбалаушысы [[Хиросима мен Нагасакиге атом бомбаларын тасталуы|Хиросимаға]] "Балақай" ("Little Boy") деп аталатын алғашқы атом бомбасын тастады. Қаланың едәуір бөлігі қирады, жарылыс кезінде 70 мың адам қаза тапты, тағы 60 мың адам радиациялық ауру, күйік пен жарақаттан қайтыс болды<ref>{{Cite web|title=Анатолий Поморцев «США повторят Хиросиму»|url=http://www.rbcdaily.ru/2007/08/06/focus/286225|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070722085840/http://www.rbcdaily.ru/2007/08/06/focus/286225|archivedate=2007-07-22}} [http://www.rbcdaily.ru/ РБК Daily] {{Wayback|url=http://www.rbcdaily.ru/|date=20080116031717}} 6 августа 2007 года</ref>. == Мәдениет == === Білім және ғылым === 2007 жылғы мамыр айда Хиросимада 13 университет, 5 колледж, 48 жоғары мектеп, 76 орта мектеп, 146 бастауыш мектеп, 119 балабақша, 41 кәсіптік мектеп және 20 арнайы мектеп жұмыс істеді. === Туристік орындары === [[Сурет:三瀧寺本堂_-_panoramio.jpg|link=Файл:三瀧寺本堂_-_panoramio.jpg|150x150 нүкте]] Митаки – будда ғибадатханасы, немесе "үш ағаш" ғибадатханасы деп аталады. 809 жылы митаки тауының етегінде ормандар мен үш сарқырамамен қоршалған. Ғибадатхана Каннон құдайына арналған. Әдемі сакуралар мен үйеңкілермен танымал. [[Сурет:20100722_Hiroshima_Shukkeien_4273.jpg|link=Файл:20100722_Hiroshima_Shukkeien_4273.jpg|150x150 нүкте]] Сюккэйэн – жапон бағы. 1620 жылы Асано сарайының жанында самурай Уеда Соко құрған. 1940 жылы Асано әулеті оны Хиросима префектурасына сыйға тартты. Бақ қаланы бомбалау кезінде толығымен қирап, 1951 жылы қалпына келтірілді. Бақшаға жыл сайын шамамен 300 000 адам келеді. == Бауырлас қалалар == ; <nowiki>Ел ішінде:</nowiki> ; {{Ту|Жапония}} [[Нагасаки]], [[Жапония|Япония]] ; <nowiki>Шетелде:</nowiki> * {{Ту|АҚШ}} Гонолулу, [[Америка Құрама Штаттары|США]] (1959) * {{Ту|Германия}} [[Ганновер]], [[Германия]] (1983) * {{Ту|Қытай}} Чунцин, [[Қытай|Китай]] (1986) * {{Ту|Оңтүстік Корея}} [[Тэгу]], [[Корея Республикасы|Республика Корея]] (1997) * {{Ту|Канада}} [[Монреаль]], [[Канада]] (1998) 2022 жылы Хиросима [[Ресейдің Украинаға басып кіруі|Ресейдің Украинаға басып кіруіне]] байланысты 1972 жылдан бері келе жатқан [[Волгоград|Волгоградпен]] бауырластығынан бас тартты <ref>{{Cite web|author=Эдуард Пальгунов|title=Город Хиросима приостановил побратимские связи с Волгоградом|url=https://www.volgograd.kp.ru/online/news/4679035/|publisher=[[Комсомольская правда]] — Волгоград|date=2022-03-24|accessdate=2022-03-25|archivedate=2022-03-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220324151551/https://www.volgograd.kp.ru/online/news/4679035/}}</ref>. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} t8zv7x5l8o66qez2p6x5qlluiaegovn 3404471 3404469 2024-11-24T09:26:33Z Daniyal.aidarov5 119690 3404471 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен|қазақша атауы=Хиросима|Ел=Жапония|сурет=Hiroshima montage2.jpg|елтаңба=Emblem of Hiroshima, Hiroshima.svg|ту=Flag of Hiroshima, Hiroshima.svg|санақ жылы=2016|құрылған уақыты=1589|тұрғыны=1 202 000|тығыздығы=1308,91|сайты=https://www.city.hiroshima.lg.jp/|уақыт белдеуі=+9|ел=Жапония|жер аумағы=905,41 км²|әкімшілік бірлік түрі=Әкімшілік орталық|ауданы=Хиросима|аудан түрі=Префектура|басшының түрi=Мэр|басшысы=Кадзуми Мацуи|телефон коды=+81 82|пошта индексі=730-8586}}'''Хиросима''' ([[Жапон тілі|жапон.]] 広島市 ''Хиросима-си'') — жапон қаласы, Хонсю аралының оңтүстік-батысында орналасқан Тюгоку аймағының ең ірі қаласы. Хиросима [[Үкіметтің жарлықтары бойынша белгіленген қалалар|Жапонияның мемлекеттік маңызы бар қалаларының тізімінде]] бар. Әлемде [[Хиросима мен Нагасакиге атом бомбаларын тасталуы|ядролық бомбалауға ұшыраған]] бірінші қала ретінде белгілі. [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] Қарулы күштері 1945 жылғы 6 тамызда [[Екінші дүниежүзілік соғыс|Екінші дүниежүзілік соғыстың]] соңында бұл қалада ядролық жарылыс өткізді. Хиросима экономикасы екінші мен үшінші сектордағы өнеркәсіпке негізделген. Мұнда [[Mazda]] корпорациясының штаб-пәтері мен негізгі зауыттары орналасқан. Оған қоса, туристік орындардың бастысы – Бейбітшілік Мемориалы, бұл мемориал [[ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандарының тізімдері|ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандарының тізіміне]] енген. Основой экономики Хиросимы являются предприятия вторичного и третичного сектора. В городе расположена штаб-квартира и основные заводы японской корпорации Мазда. Среди главных туристических достопримечательностей — Мемориал мира, зачисленный в список Всемирного наследия ЮНЕСКО, а также Хиросимский замок и японский сад Сюккэйэн. == Этимология == Қала атауының этимологиясы ғалымдар арасында тау тудырып жатыр. Басында "Хиросима" сөзімен Ридзе қамалы аталса, басқалар бұл атау екі даймё иероглифтерінің қосындысынан пайда болды дейді. Оэ-но ''Хиро''мото (大江広元) мен Фуку''сима''-но Мотонага (福島元長). Басқаша деректер бойынша, хира (平) деген "жазық", ал сима иероглифі "арал" дегенді білдіреді. == География == Қала Ішкі Жапон теңізінің жағалауындағы Хиросима жазығында орналасқан. Батыста қала Хацукаити қаласымен, солтүстік-батысында Акиота қаласымен, солтүстігінде Китахиросимамен, солтүстік — шығысында Акитаката қаласымен, шығысында Хигаширосимамен, оңтүстік — шығысында Футю, Кайта, Кумано, Сака және Куре қалаларымен шектеседі. Хиросиманың оңтүстігінде Ішкі Жапон теңізі орналасқан. Ауданы – 905,41 км², халық саны — 1 185 097 адам (2014), халық тығыздығы — 1308,91 адам/км². == Климаты == Хиросима ылғалды [[Субтропиктер|субтропикалық климаттық белдеуге]] жатады. Қыста қар аз және салыстырмалы түрде күн жылы, ал жазы ыстық, ылғалды, жаңбыр мен [[Тропиктік циклон|тропикалық циклондар]] көп. === Хиросиманы бомбалау === 1945 жылы 26 шілде күні [[Потсдам декларациясы|Потсдам декларациясының]] ультиматумы қойылды, Жапония оның шартын орындаудан бас тартты. Сондықтан 1945 жылғы 6 тамызда жергілікті уақыт бойынша сағат 08:15-те, Пол Тиббетс пен бомбардир том Фереби басқарған американдық B-29 "Enola Gay" бомбалаушысы [[Хиросима мен Нагасакиге атом бомбаларын тасталуы|Хиросимаға]] "Балақай" ("Little Boy") деп аталатын алғашқы атом бомбасын тастады. Қаланың едәуір бөлігі қирады, жарылыс кезінде 70 мың адам қаза тапты, тағы 60 мың адам радиациялық ауру, күйік пен жарақаттан қайтыс болды<ref>{{Cite web|title=Анатолий Поморцев «США повторят Хиросиму»|url=http://www.rbcdaily.ru/2007/08/06/focus/286225|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070722085840/http://www.rbcdaily.ru/2007/08/06/focus/286225|archivedate=2007-07-22}} [http://www.rbcdaily.ru/ РБК Daily] {{Wayback|url=http://www.rbcdaily.ru/|date=20080116031717}} 6 августа 2007 года</ref>. == Мәдениет == === Білім және ғылым === 2007 жылғы мамыр айда Хиросимада 13 университет, 5 колледж, 48 жоғары мектеп, 76 орта мектеп, 146 бастауыш мектеп, 119 балабақша, 41 кәсіптік мектеп және 20 арнайы мектеп жұмыс істеді. === Туристік орындары === [[Сурет:三瀧寺本堂_-_panoramio.jpg|link=Файл:三瀧寺本堂_-_panoramio.jpg|150x150 нүкте]] Митаки – будда ғибадатханасы, немесе "үш ағаш" ғибадатханасы деп аталады. 809 жылы митаки тауының етегінде ормандар мен үш сарқырамамен қоршалған. Ғибадатхана Каннон құдайына арналған. Әдемі сакуралар мен үйеңкілермен танымал. [[Сурет:20100722_Hiroshima_Shukkeien_4273.jpg|link=Файл:20100722_Hiroshima_Shukkeien_4273.jpg|150x150 нүкте]] Сюккэйэн – жапон бағы. 1620 жылы Асано сарайының жанында самурай Уеда Соко құрған. 1940 жылы Асано әулеті оны Хиросима префектурасына сыйға тартты. Бақ қаланы бомбалау кезінде толығымен қирап, 1951 жылы қалпына келтірілді. Бақшаға жыл сайын шамамен 300 000 адам келеді. == Бауырлас қалалар == ; <nowiki>Ел ішінде:</nowiki> ; {{Ту|Жапония}} [[Нагасаки]], [[Жапония|Япония]] ; <nowiki>Шетелде:</nowiki> * {{Ту|АҚШ}} Гонолулу, [[Америка Құрама Штаттары|США]] (1959) * {{Ту|Германия}} [[Ганновер]], [[Германия]] (1983) * {{Ту|Қытай}} Чунцин, [[Қытай|Китай]] (1986) * {{Ту|Оңтүстік Корея}} [[Тэгу]], [[Корея Республикасы|Республика Корея]] (1997) * {{Ту|Канада}} [[Монреаль]], [[Канада]] (1998) 2022 жылы Хиросима [[Ресейдің Украинаға басып кіруі|Ресейдің Украинаға басып кіруіне]] байланысты 1972 жылдан бері келе жатқан [[Волгоград|Волгоградпен]] бауырластығынан бас тартты <ref>{{Cite web|author=Эдуард Пальгунов|title=Город Хиросима приостановил побратимские связи с Волгоградом|url=https://www.volgograd.kp.ru/online/news/4679035/|publisher=[[Комсомольская правда]] — Волгоград|date=2022-03-24|accessdate=2022-03-25|archivedate=2022-03-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220324151551/https://www.volgograd.kp.ru/online/news/4679035/}}</ref>. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} 2w4ozx4ix4582cpww7cacql6reeqlol Драйден (кратер) 0 748884 3404177 3403814 2024-11-23T19:00:16Z Kasymov 10777 3404177 wikitext text/x-wiki {{Кратер |Атауы = Драйден |Төл атауы = la/Dryden |Сурет = Normal dryden-lo-large.jpg |Сурет тақырыбы = |Диаметрі = 54.5 |Ең төмен нүктесі = 2361 |Эпоним = [[Хью Драйден]] |Координаттары = 33.21/S/156.15/W |Аспан денесі = Ай |Ортаққордағы санаты = Dryden (lunar crater) }} '''Драйден''' — [[Ай (серік)|Айдың]] теріс жағындағы [[Метеориттік кратер|кратер]], одан анағұрлым ірі [[Аполлон (кратер)|Аполлон кратерінің]] ішкі аймағында орналасқан. Осы нысанға америкалық ғалым, [[НАСА]] бастығының орынбасары [[Хью Драйден]]нің есімі берілді. Кратердің бұл атауын [[Халықаралық астрономиялық одақ]] 1970 жылы бекіткен.<ref>[https://planetarynames.wr.usgs.gov/Feature/1644 Gazetteer of Planetary Nomenclature]</ref> Кратердің диаметр — 54 шақырым, ең терең жері — 2361 метр. Батыс жағында оған [[Оппенгеймер (кратер)|Оппенгеймер кратері]] жақын орналасқан. [[Сурет:Apollo craters.jpg|500px|мини|солға|Аполлон кратерінің суреті]] == Тағы қараңыз == * [[Айдағы кратерлердің тізімі]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ай кратерлері]] p3drp3yi7ggmpq1wjz64o10as6vapqo Ким Кардашян 0 748888 3404174 3403863 2024-11-23T18:57:08Z Kasymov 10777 «[[Санат:Алтын таңқурай сыйлығының иегерлері|Алтын таңқурай сыйлығының иегерлері]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404174 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қараша 2024}}{{Тұлға|Есімі=Ким Кардашян|Шынайы есімі={{lang-en|Kim Kardashian}}|Сурет=Kim Kardashian West 2014.jpg|Толық есімі={{lang-en|Kimberly Noel Kardashian}}|Туған күні=21.10.1980|Туған жері={{туғанжері|Лос Анжелес|Лос Анжелесте}}, [[Калифорния]], [[АҚШ]]|Азаматтығы={{Байрақ|АҚШ}}|Білімі={{iw|en|Marymount High School}}|Әкесі=[[Роберт Кардашян]]|Анасы=[[Крис Дженнер]]|Жұбайы=1. Дэймон Томас<br>''({{comment|үйл.|үйленді}} 2000—2004 {{comment|ажыр.|ажырасқан}}) ''<br>2. [[Крис Хамфрис]] <br>''({{comment|үйл.|үйленді}} 2011—2013 {{comment|ажыр.|ажырасқан}}) <br>3. [[Канье Уэст]] <br>''({{comment|үйл.|үйленді}} 2014—2021 {{comment|ажыр.|ажырасқан}}) ''|Балалары=''1-некеден ''<br> '''қыздары '''<br>Норт (2013 ж.т.),<br> Чикаго (2018 ж.т.),<br> '''ұлдары '''<br> Сейнт (2015 ж.т.) пен<br> Псалом (2019 ж.т.) Уэсттер|Отбасы=[[Кардашян отбасы]]|Марапаттары=Екінші рөлдегі ең нашар актриса үшін “Алтын таңқурай” сыйлығы|Қолтаңбасы=Kim Kardashian signature.svg|Сайты=[https://skknbykim.com/ skknbykim]|Commons=Kim Kardashian|Блогы=[https://youtube.com/@kimkardashian?si=Lh_N2wQ4qNIS_bRd ютубта]<br>[https://www.instagram.com/kimkardashian?igsh=MTA2djcyYmJ0bjV2OA== инстаграмда]}}'''Ким Кардашян''' ({{lang-en|Kim Kardashian}}; [[21 қазан]] [[1980 жыл|1980]], [[Нью-Йорк]]) — американдық сәнқой, қоғам қайраткері және миллиардер. == Өмірбаяны == 1980 жылы 21 қазанда [[Лос Анжелес|Лос Анжелесте]] [[Армения|армениялық]] [[Роберт Кардашян]] мен [[Шотландия|шотландтық]] және [[Голландтар|голландиялық]] [[Крис Дженнер|Крис Дженнердің]] отбасында дүниеге келді. [[Лос Анжелес|Лос Анжелестетегі]] барлық қыздарға арналған Рим-католиктік мектебі болып табылатын Marymount орта мектебінде оқыды. 1994 жылы әкесі [[Роберт Кардашян]] Кимге кіндік әке болып келетін футболшы [[О. Дж. Симпсон|О. Дж. Симпсонның]] сот процесіне қатысты. Жасөспірім кезінде [[Никол Ричи]] мен [[Пэрис Хилтон|Пэрис Хилтонның]] жақын дос болып, солар арқыды алғаш рет БАҚ назарына түсті. 16 жасында өз көлігін бөлшекке бөліп тастап, оған әкесі жаңа көлік сатып алып беруге жаңа көліктің шығындарын өзі өтейтінін айтқаннан кейін барып келісті. Сөйтіп, Ким [[Калифорния|Калифорниядағы]] [[Энсино|Энсино қаласындағы]] киім дүкенінде алғаш жұмысын бастады. == Мансабы == === 2003–2006 === 2003 жылы [[Ray J]]-дің қарындасы әнші әрі актриса R&B Брэндидің стилисті болып жұмыс істеді. 2004 жылы R&B Брэнди мен [[Ray J]]-дің анасы Соня Норвуд Кардашянға өзінің American Express картасымен бір ғана төлем жасауға рұқсат етті. Нәтижесінде, Кардашян мен оның тәтелері $ 120 000-ға жуық төлем жасап, Кардашянды жұмыстан шығарып жіберді. Соня Норвуд Кардашян ағайындылардың үстінен қызының өтініші бойынша қылмыстық із қозғамады, бірақ Кардашян ағайындыларға айып тақты. Бұдан кейін Кардашян Соня Норвудтан кешіріи сұрап, қарызды жабатынын уәде етті. Алайда қарыз сол күйі жабылмады. 2008 жылы Норвуд Кардашянды сотқа берді, бірақ Кардашян барлық кінәні мойындамады. 2009 жылы екі жақ бейбіт шешімге келді. 2006 жылы Кардашян өзінің жан досы [[Пэрис Хилтон|Пэрис Хилтонның]] стилисті болды. Ол досымен бірге {{Iw|The Simple Life}} шоуына түсіп, кештер мен мерекелерде суретке бірге түсті. === 2007–2010 === 2007 жылы ақпанда Кардашянның [[Ray J]]-мен жыныстық қатынасқа түскен 2003 жылғы видеосы ғаламторға тарап кетіп, бүкіл елдің көңілін аудартты. Кардашян “Vivid Entertainment” студиясын “Ким Кардашян, жұлдыз” атты есептік жазбамен видеоны таратып жібергені үшін сотқа берді. 3 айдан кейін ол арызды қайтып алып, “Vivid” студиясына видеоның көшірмесін салуға рұқсат беріп, $ 5 млн келісті. БАҚ-тың көбісі Кардашян мен оның [[Кардашян отбасы|отбасын]] алда жарық көретін шоуды жарнамалау мақсатында жыныстық қатынасқа түскен видеоны салғаны үшін сынға алды. 2007 жылы қазанда {{Iw|Keeping Up with the Kardashians}} отбасылық хикасына [[Кардашян отбасы]] түсті. {{Iw|Playboy}} журналының 2007 жылғы басылымында Кардашян жалаңаш денемен суретке түсті. [[Санат:Алтын таңқурай сыйлығының иегерлері]] eohot3cnr588w4rivvsk8jw5ls3lv17 3404175 3404174 2024-11-23T18:57:23Z Kasymov 10777 «[[Санат:Кардашяндар|Кардашяндар]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404175 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қараша 2024}}{{Тұлға|Есімі=Ким Кардашян|Шынайы есімі={{lang-en|Kim Kardashian}}|Сурет=Kim Kardashian West 2014.jpg|Толық есімі={{lang-en|Kimberly Noel Kardashian}}|Туған күні=21.10.1980|Туған жері={{туғанжері|Лос Анжелес|Лос Анжелесте}}, [[Калифорния]], [[АҚШ]]|Азаматтығы={{Байрақ|АҚШ}}|Білімі={{iw|en|Marymount High School}}|Әкесі=[[Роберт Кардашян]]|Анасы=[[Крис Дженнер]]|Жұбайы=1. Дэймон Томас<br>''({{comment|үйл.|үйленді}} 2000—2004 {{comment|ажыр.|ажырасқан}}) ''<br>2. [[Крис Хамфрис]] <br>''({{comment|үйл.|үйленді}} 2011—2013 {{comment|ажыр.|ажырасқан}}) <br>3. [[Канье Уэст]] <br>''({{comment|үйл.|үйленді}} 2014—2021 {{comment|ажыр.|ажырасқан}}) ''|Балалары=''1-некеден ''<br> '''қыздары '''<br>Норт (2013 ж.т.),<br> Чикаго (2018 ж.т.),<br> '''ұлдары '''<br> Сейнт (2015 ж.т.) пен<br> Псалом (2019 ж.т.) Уэсттер|Отбасы=[[Кардашян отбасы]]|Марапаттары=Екінші рөлдегі ең нашар актриса үшін “Алтын таңқурай” сыйлығы|Қолтаңбасы=Kim Kardashian signature.svg|Сайты=[https://skknbykim.com/ skknbykim]|Commons=Kim Kardashian|Блогы=[https://youtube.com/@kimkardashian?si=Lh_N2wQ4qNIS_bRd ютубта]<br>[https://www.instagram.com/kimkardashian?igsh=MTA2djcyYmJ0bjV2OA== инстаграмда]}}'''Ким Кардашян''' ({{lang-en|Kim Kardashian}}; [[21 қазан]] [[1980 жыл|1980]], [[Нью-Йорк]]) — американдық сәнқой, қоғам қайраткері және миллиардер. == Өмірбаяны == 1980 жылы 21 қазанда [[Лос Анжелес|Лос Анжелесте]] [[Армения|армениялық]] [[Роберт Кардашян]] мен [[Шотландия|шотландтық]] және [[Голландтар|голландиялық]] [[Крис Дженнер|Крис Дженнердің]] отбасында дүниеге келді. [[Лос Анжелес|Лос Анжелестетегі]] барлық қыздарға арналған Рим-католиктік мектебі болып табылатын Marymount орта мектебінде оқыды. 1994 жылы әкесі [[Роберт Кардашян]] Кимге кіндік әке болып келетін футболшы [[О. Дж. Симпсон|О. Дж. Симпсонның]] сот процесіне қатысты. Жасөспірім кезінде [[Никол Ричи]] мен [[Пэрис Хилтон|Пэрис Хилтонның]] жақын дос болып, солар арқыды алғаш рет БАҚ назарына түсті. 16 жасында өз көлігін бөлшекке бөліп тастап, оған әкесі жаңа көлік сатып алып беруге жаңа көліктің шығындарын өзі өтейтінін айтқаннан кейін барып келісті. Сөйтіп, Ким [[Калифорния|Калифорниядағы]] [[Энсино|Энсино қаласындағы]] киім дүкенінде алғаш жұмысын бастады. == Мансабы == === 2003–2006 === 2003 жылы [[Ray J]]-дің қарындасы әнші әрі актриса R&B Брэндидің стилисті болып жұмыс істеді. 2004 жылы R&B Брэнди мен [[Ray J]]-дің анасы Соня Норвуд Кардашянға өзінің American Express картасымен бір ғана төлем жасауға рұқсат етті. Нәтижесінде, Кардашян мен оның тәтелері $ 120 000-ға жуық төлем жасап, Кардашянды жұмыстан шығарып жіберді. Соня Норвуд Кардашян ағайындылардың үстінен қызының өтініші бойынша қылмыстық із қозғамады, бірақ Кардашян ағайындыларға айып тақты. Бұдан кейін Кардашян Соня Норвудтан кешіріи сұрап, қарызды жабатынын уәде етті. Алайда қарыз сол күйі жабылмады. 2008 жылы Норвуд Кардашянды сотқа берді, бірақ Кардашян барлық кінәні мойындамады. 2009 жылы екі жақ бейбіт шешімге келді. 2006 жылы Кардашян өзінің жан досы [[Пэрис Хилтон|Пэрис Хилтонның]] стилисті болды. Ол досымен бірге {{Iw|The Simple Life}} шоуына түсіп, кештер мен мерекелерде суретке бірге түсті. === 2007–2010 === 2007 жылы ақпанда Кардашянның [[Ray J]]-мен жыныстық қатынасқа түскен 2003 жылғы видеосы ғаламторға тарап кетіп, бүкіл елдің көңілін аудартты. Кардашян “Vivid Entertainment” студиясын “Ким Кардашян, жұлдыз” атты есептік жазбамен видеоны таратып жібергені үшін сотқа берді. 3 айдан кейін ол арызды қайтып алып, “Vivid” студиясына видеоның көшірмесін салуға рұқсат беріп, $ 5 млн келісті. БАҚ-тың көбісі Кардашян мен оның [[Кардашян отбасы|отбасын]] алда жарық көретін шоуды жарнамалау мақсатында жыныстық қатынасқа түскен видеоны салғаны үшін сынға алды. 2007 жылы қазанда {{Iw|Keeping Up with the Kardashians}} отбасылық хикасына [[Кардашян отбасы]] түсті. {{Iw|Playboy}} журналының 2007 жылғы басылымында Кардашян жалаңаш денемен суретке түсті. [[Санат:Алтын таңқурай сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Кардашяндар]] j28ap4wdyujvqm5i2hcv2ye9hmjp5a0 3404176 3404175 2024-11-23T18:57:52Z Kasymov 10777 3404176 wikitext text/x-wiki {{Тұлға|Есімі=Ким Кардашян|Шынайы есімі={{lang-en|Kim Kardashian}}|Сурет=Kim Kardashian West 2014.jpg|Толық есімі={{lang-en|Kimberly Noel Kardashian}}|Туған күні=21.10.1980|Туған жері={{туғанжері|Лос Анжелес|Лос Анжелесте}}, [[Калифорния]], [[АҚШ]]|Азаматтығы={{Байрақ|АҚШ}}|Білімі={{iw|en|Marymount High School}}|Әкесі=[[Роберт Кардашян]]|Анасы=[[Крис Дженнер]]|Жұбайы=1. Дэймон Томас<br>''({{comment|үйл.|үйленді}} 2000—2004 {{comment|ажыр.|ажырасқан}}) ''<br>2. [[Крис Хамфрис]] <br>''({{comment|үйл.|үйленді}} 2011—2013 {{comment|ажыр.|ажырасқан}}) <br>3. [[Канье Уэст]] <br>''({{comment|үйл.|үйленді}} 2014—2021 {{comment|ажыр.|ажырасқан}}) ''|Балалары=''1-некеден ''<br> '''қыздары '''<br>Норт (2013 ж.т.),<br> Чикаго (2018 ж.т.),<br> '''ұлдары '''<br> Сейнт (2015 ж.т.) пен<br> Псалом (2019 ж.т.) Уэсттер|Отбасы=[[Кардашян отбасы]]|Марапаттары=Екінші рөлдегі ең нашар актриса үшін “Алтын таңқурай” сыйлығы|Қолтаңбасы=Kim Kardashian signature.svg|Сайты=[https://skknbykim.com/ skknbykim]|Commons=Kim Kardashian|Блогы=[https://youtube.com/@kimkardashian?si=Lh_N2wQ4qNIS_bRd ютубта]<br>[https://www.instagram.com/kimkardashian?igsh=MTA2djcyYmJ0bjV2OA== инстаграмда]}} '''Ким Кардашян''' ({{lang-en|Kim Kardashian}}; [[21 қазан]] [[1980 жыл|1980]], [[Лос Анжелес]]) — американдық сәнқой, қоғам қайраткері және миллиардер. == Өмірбаяны == 1980 жылы 21 қазанда [[Лос Анжелес|Лос Анжелесте]] [[Армения|армениялық]] [[Роберт Кардашян]] мен [[Шотландия|шотландтық]] және [[Голландтар|голландиялық]] [[Крис Дженнер|Крис Дженнердің]] отбасында дүниеге келді. [[Лос Анжелес|Лос Анжелестетегі]] барлық қыздарға арналған Рим-католиктік мектебі болып табылатын Marymount орта мектебінде оқыды. 1994 жылы әкесі [[Роберт Кардашян]] Кимге кіндік әке болып келетін футболшы [[О. Дж. Симпсон|О. Дж. Симпсонның]] сот процесіне қатысты. Жасөспірім кезінде [[Никол Ричи]] мен [[Пэрис Хилтон|Пэрис Хилтонның]] жақын дос болып, солар арқыды алғаш рет БАҚ назарына түсті. 16 жасында өз көлігін бөлшекке бөліп тастап, оған әкесі жаңа көлік сатып алып беруге жаңа көліктің шығындарын өзі өтейтінін айтқаннан кейін барып келісті. Сөйтіп, Ким [[Калифорния|Калифорниядағы]] [[Энсино|Энсино қаласындағы]] киім дүкенінде алғаш жұмысын бастады. == Мансабы == === 2003–2006 === 2003 жылы [[Ray J]]-дің қарындасы әнші әрі актриса R&B Брэндидің стилисті болып жұмыс істеді. 2004 жылы R&B Брэнди мен [[Ray J]]-дің анасы Соня Норвуд Кардашянға өзінің American Express картасымен бір ғана төлем жасауға рұқсат етті. Нәтижесінде, Кардашян мен оның тәтелері $ 120 000-ға жуық төлем жасап, Кардашянды жұмыстан шығарып жіберді. Соня Норвуд Кардашян ағайындылардың үстінен қызының өтініші бойынша қылмыстық із қозғамады, бірақ Кардашян ағайындыларға айып тақты. Бұдан кейін Кардашян Соня Норвудтан кешіріи сұрап, қарызды жабатынын уәде етті. Алайда қарыз сол күйі жабылмады. 2008 жылы Норвуд Кардашянды сотқа берді, бірақ Кардашян барлық кінәні мойындамады. 2009 жылы екі жақ бейбіт шешімге келді. 2006 жылы Кардашян өзінің жан досы [[Пэрис Хилтон|Пэрис Хилтонның]] стилисті болды. Ол досымен бірге {{Iw|The Simple Life}} шоуына түсіп, кештер мен мерекелерде суретке бірге түсті. === 2007–2010 === 2007 жылы ақпанда Кардашянның [[Ray J]]-мен жыныстық қатынасқа түскен 2003 жылғы видеосы ғаламторға тарап кетіп, бүкіл елдің көңілін аудартты. Кардашян “Vivid Entertainment” студиясын “Ким Кардашян, жұлдыз” атты есептік жазбамен видеоны таратып жібергені үшін сотқа берді. 3 айдан кейін ол арызды қайтып алып, “Vivid” студиясына видеоның көшірмесін салуға рұқсат беріп, $ 5 млн келісті. БАҚ-тың көбісі Кардашян мен оның [[Кардашян отбасы|отбасын]] алда жарық көретін шоуды жарнамалау мақсатында жыныстық қатынасқа түскен видеоны салғаны үшін сынға алды. 2007 жылы қазанда {{Iw|Keeping Up with the Kardashians}} отбасылық хикасына [[Кардашян отбасы]] түсті. {{Iw|Playboy}} журналының 2007 жылғы басылымында Кардашян жалаңаш денемен суретке түсті. [[Санат:Алтын таңқурай сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Кардашяндар]] 09u8leyzhw9gyg63nv3x1nvgaa642m2 Халықаралық қылмыстық сот 0 748890 3404212 3403906 2024-11-23T19:48:51Z Ismukhammed 4565 3404212 wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = Infobox/doc |bodystyle = |title = Халықаралық қылмыстық сот<br />{{lang-fr|'''Cour Pénale Internationale'''}}</sub><br />{{lang-en|International Criminal Court}}<br> {{lang-ar|المحكمة الجنائية الدولية}}<br>{{lang-ru|Международный уголовный суд}}<br>{{lang-es|Corte Penal Internacional}} |titlestyle = background:#B0C4DE; color:white |image = [[Сурет:International_Criminal_Court_logo.svg|150px]] |caption = Сот эмблемасы |imagestyle = |captionstyle = |headerstyle = background:#B0C4DE; color:white |labelstyle = background:#ADD8E6; |datastyle = |header1 = Жалпы мәлімет |label2 = Түрі |data2 = [[Халықаралық сот органдары|халықаралық сот органы]] |label3 = [[Сот инстанциясы|Инстанциясы]] |data3 = жоғарғы сот инстанциясы |label4 = Құрылған күні |data4 = [[1998 жыл]]ғы [[17 шілде]] (Рим статутына қол қойылған күн)<br />[[2002 жыл]]ғы [[1 шілде]] (күшіне енген күн) |label5 = Іс жүргізу тіл(дер)і |data5 = [[Ағылшын тілі|ағылшын]], [[Француз тілі|француз]] |label6 = Құрамы |data6 = судьяларды қатысушы мемлекеттер ассамблеясы сайлайды |label7 = Құзыретті |data7 = Рим статуты негізінде |label8 = Мүшелердің қызмет ету мерзімі |data8 = 10 жыл |label9 = Мүшелер саны |data9 = 18 (сан көбейтілуі мүмкін) |header10 = Басшылығы |label11 = Төрағасы |data11 = {{Ту|Жапония}} Томоко Аканэ |label12 = Қызметке тағайындалған күні |data12 = 11.03.2024<ref>{{Cite web |url=https://www.icc-cpi.int/news/new-icc-presidency-elected-2024-2027 |title=New ICC Presidency elected for 2024-2027 |access-date=2024-03-11 |archive-date=2024-04-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240401065110/https://www.icc-cpi.int/news/new-icc-presidency-elected-2024-2027 |url-status=live }}</ref> |header13 = Отырыс залы |label14 = Орналасуы |data14 = {{Ту|Нидерланд}} [[Гаага]], [[Нидерланд]] |label15 = Сайты |data15 = https://www.icc-cpi.int/ }} '''Халықаралық қылмыстық сот (ХҚС)''' — тұрақты қызмет ететін алғашқы құқықтық институт, оның құзыретіне [[геноцид]], [[әскери қылмыс]]тар және [[адамзатқа қарсы қылмыстар]] үшін жауапты тұлғаларды қудалау кіреді. [[1998 жыл]]ы қабылданған [[Халықаралық қылмыстық соттың Рим статуты|Рим статутына]] негізделген. [[2002 жыл]]дың шілде айынан бастап жұмыс істейді. Басқа халықаралық және аралас қылмыстық соттардан айырмашылығы, ХҚС — тұрақты қызмет ететін мекеме. Оның құзыретіне Рим статутының күшіне енуінен кейін жасалған қылмыстар кіреді. Сот [[Гаага]] қаласында орналасқан, бірақ сот отырыстары қажет болған жағдайда кез келген жерде өтуі мүмкін. Халықаралық қылмыстық сотты [[БҰҰ-ның халықаралық соты|БҰҰ-ның Халықаралық соты]]мен шатастырмау керек, өйткені ол да Гаагада орналасқан, бірақ оның құзыреті басқа. ХҚС [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]]-ның ресми құрылымдарына кірмейді, бірақ [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің]] ұсынысымен істер қозғауы мүмкін. ==Тарихы== Халықаралық қоғамдастық тұрақты қызмет ететін халықаралық қылмыстық сотты құруды көптен бері көздеді, бірақ түрлі келіспеушіліктердің себебінен бұл мәселе ұзақ уақыт бойы кейінге қалдырылды. Халықаралық қылмыстық сотты құру идеясы алғаш рет 1919 жылы [[Париж бітім конференциясы|Париж бейбіт конференциясы]] кезінде [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]]тан кейін саяси көшбасшылар тарапынан ұсынылған болатын. Бұл мәселе 1937 жылы [[Женева]]да [[Ұлттар Лигасы]] ұйымдастырған конференцияда қайта көтеріліп, [[халықаралық терроризм]] актілерін қарастыру үшін тұрақты халықаралық сот құруды көздейтін алғашқы [[конвенция]]ға қол қойылды. Конвенцияға 13 мемлекет қол қойды, бірақ оны ешкім [[Мақұлдау|мақұлдамады]], сондықтан ол күшіне енген жоқ<ref>Dempsey, Gary T. (16 July 1998). «[http://Reasonable%20Doubt:%20The%20Case%20Against%20the%20Proposed%20International%20Criminal%20Court Reasonable Doubt: The Case Against the Proposed International Criminal Court]»</ref>. 1948 жылы [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы|БҰҰ Бас Ассамблеясы]]ның [[резолюция]]сында арнайы заңды орган құру қажеттігін атап өтті, ол геноцид және басқа да ауыр қылмыстар үшін жауапты тұлғаларды тұрақты негізде қудалайтын еді. Бұл мәселе бойынша жұмыс Халықаралық құқық комиссиясына тапсырылып, ол мұндай органның құрылуы халықаралық құқық тұрғысынан мүмкін әрі қажетті екенін анықтады, алайда кейіннен Бас Ассамблея жұмысын жалғастырмады, себебі агрессия ұғымын анықтауда келісімге келмеді. XX ғасырдың ортасында [[Екінші дүниежүзілік соғыс]]тан кейін халықаралық қоғамдастық геноцид, адамзатқа қарсы қылмыстар және әскери қылмыстар ұғымдарын анықтап, олар бойынша халықаралық құжаттар қабылдады. [[Нюрнберг процесі|Нюрнберг]] және [[Токио трибуналы|Токио]]дағы сот процестері Екінші дүниежүзілік соғыстағы әскери қылмыстар мен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін жауапты тұлғаларға қатысты халықаралық қылмыстық құқықтың қалыптасуына үлкен әсер етті. Кейін [[Дүниежүзілік саясаттағы күштер балансы|биполярлы әлем]] мен [[қырғи қабақ соғысы]]ның күшеюі жағдайында халықаралық қылмыстық сот құру мәселесі көтерілген жоқ. Тек 1980-1990 жылдары суық соғыс аяқталғаннан кейін бұл мәселе қайта назарға алынды. Алдымен 1989 жылы [[Тринидад және Тобаго]] үкіметі БҰҰ Бас Ассамблеясына халықаралық қылмыстық соттың жұмысын қайта бастауды өтініп хат жолдады, ол қылмыстармен қатар есірткі заттарын заңсыз айналымға салу мәселелерін де қарастыруы тиіс еді. 1991 жылы бұрынғы [[Югославия соғыстары|Югославияда қанды азаматтық соғыс]] басталып, 1994 жылы Руандада геноцид орын алды. БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі бұл оқиғаларға жауап ретінде [[ad hoc]] трибуналдарын ([[Бұрынғы Югославия бойынша Халықаралық трибунал|БЮХТ]] және [[Руанда бойынша халықаралық трибунал|РХТ]]) құрды. Бірақ бұл трибуналдар тек белгілі бір уақыт пен конфликт шеңберінде жасалған қылмыстарды қарастыруға арналған еді. Сол кезде халықаралық қоғамдастық тұрақты және тәуелсіз қылмыстық сот құру қажет деген жалпы келісімге келді. 1998 жылы БҰҰ қарауында [[Рим]]де барлық мемлекеттердің қатысуымен дипломатиялық конференция өткізілді, оның қорытындысы бойынша 17 шілде 1998 жылы 120 мемлекет [[Халықаралық қылмыстық соттың Рим статуты|Рим статутына]] қол қойып, оны халықаралық қылмыстық сотты құру үшін заңды негіз ретінде қабылдады. 21 мемлекет дауыс беруден бас тартты. Рим статутын қабылдаған 7 ел: [[Қытай]], [[Ирак]], [[Израиль]], [[Ливия]], [[Қатар]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Йемен]]. Халықаралық қылмыстық сот (ХҚС) — мемлекеттер арасындағы келісім бойынша құрылған бірінші тұрақты халықаралық қылмыстық әділет органы, оның басты мақсаты — халықаралық қоғамдастықты алаңдатқан ең ауыр қылмыстарды жасаған тұлғалардың жазасыз қалуына жол бермеу. ХҚС тәуелсіз халықаралық ұйым ретінде әрекет етеді және БҰҰ құрылымына кірмейді. Ол [[Нидерланд]]тың Гаага қаласында орналасқан. Соттың шығындарын оның мүше мемлекеттері қаржылай қамтамасыз етеді, сондай-ақ халықаралық ұйымдар, үкіметтер, жеке тұлғалар, корпорациялар мен басқа да субъектілердің ерікті қаржыландыруы мүмкін<ref>{{Cite web |url=http://www.un.org/ru/law/icc/overview.shtml |title=Международный уголовный суд: Исторический обзор. сайт ООН. |accessdate=30 червня 2015 |archive-date=6 желтоқсан 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121206070017/http://www.un.org/ru/law/icc/overview.shtml }}</ref>. Рим статуты 2002 жылғы 1 шілдеде 60 мемлекет тарапынан ратификацияланғаннан кейін күшіне енді. ==Қатысушы мемлекеттер== [[Сурет:ICC member states.svg|thumb|400px|{{Легенда|#00aa00|ХҚС-ке қатысушы мемлекеттер}} {{Легенда|#eeee00|Рим статутына қол қойып, бірақ ратификацияламаған мемлекеттер}} {{legend|Orange|Қол қойып, кейін қолын кері қайтарған мемлекеттер}} {{Легенда|purple|ХҚС-ке бұрын қатысқан мемлекеттер}} {{Легенда|#ff1111|Рим статутына қол қоймаған және қосылмаған мемлекеттер}}]] Мемлекеттер Рим статутын [[Мақұлдау|ратификациялағаннан]] кейін Халықаралық қылмыстық сотқа (ХҚС) қатысушы болып саналады, ал олардың азаматтары немесе олардың аумағында жасалған қылмыстар соттың юрисдикциясына жатады. 2013 жылдың сәуіріндегі жағдай бойынша Рим статутын әлем бойынша 123 мемлекет ратификациялаған ([[Палестина]] оны 2015 жылдың 2 қаңтарында ратификациялады). [[Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше мемлекеттер|БҰҰ-ға мүше 193 мемлекеттің]] ішінде 121 мемлекет оны ратификациялаған ([[Кук аралдары]] БҰҰ мүшесі емес), 31 мемлекет қол қойған, бірақ ратификацияламаған, ал 41 мемлекет мүлде қол қоймаған. Рим статутын ратификациялаған қатысушы мемлекеттер келесі аймақтық топтарға бөлінеді: * [[Африка|Африка елдері]]; * [[Азия|Азия елдері]], оның ішінде [[Тынық мұхит]]ы аймағындағы елдер; * [[Шығыс Еуропа]] елдері; * [[Латын Америкасы]] және [[Вест-Индия|Кариб бассейні]] елдері; * [[Батыс Еуропа]] және басқа мемлекеттер. * [[Посткеңестік кеңістік|Кеңестен кейінгі кеңістіктегі]] елдер арасынан Рим статутына [[Эстония]], [[Латвия]], [[Литва]], [[Молдова]], [[Грузия]], Тәжікстан, [[Армения]] және [[Украина]] қол қойып, ратификациялаған. [[Өзбекстан]] мен [[Қырғызстан]] қол қойған, бірақ ратификацияламаған. [[Беларусь]], [[Әзербайжан|Әзірбайжан]], [[Қазақстан]] және [[Түрікменстан]] қол қоймаған. [[Ресей]] ратификацияланбаған қолын кері қайтарып алған. 2013 жылдың сәуіріндегі жағдай бойынша МКС-ке қатысушы 34 мемлекет Африка елдеріне, 19 мемлекет Азия елдеріне, 18 мемлекет Шығыс Еуропа елдеріне, 27 мемлекет Латын Америкасы және Кариб бассейні елдеріне, ал 25 мемлекет Батыс Еуропа және басқа мемлекеттерге жатады<ref>{{cite web|url = http://www.icc-cpi.int/en_menus/asp/states%20parties/Pages/the%20states%20parties%20to%20the%20rome%20statute.aspx|title = ICC: The States Parties to the Rome Statute|lang = en|accessdate = 2013-04-03|archiveurl = https://www.webcitation.org/6FwmGqGmC?url=http://www.icc-cpi.int/en_menus/asp/states%20parties/Pages/the%20states%20parties%20to%20the%20rome%20statute.aspx|archivedate = 2013-04-17|deadlink = yes}}</ref>. ===Қатысушы мемлекеттер Ассамблеясы=== Қатысушы мемлекеттер Ассамблеясы Сот Президиумы, Прокурор мен Хатшылықтың әкімшілік қызметін бақылауды жүзеге асыру, сондай-ақ ХҚС қызметіне байланысты ұйымдастыру мәселелерін шешу үшін құрылады. Әрбір қатысушы мемлекет бір дауысқа ие, Ассамблеяның барлық шешімдері қатысушылар арасында [[консенсус]]қа қол жеткізу арқылы қабылданады, егер консенсусқа қол жеткізілмесе, мәселе дауысқа салынады. Ассамблеяны төраға мен екі тең төраға басқарады, олар үш жылдық мерзімге қатысушылардың дауыс беруі арқылы сайланады. Ассамблеяның сессиялары жыл сайын кезектесіп [[Нью-Йорк]]та немесе [[Гаага]]да өткізіледі, сондай-ақ жағдайларға байланысты арнайы сессиялар өткізілуі мүмкін. Сессиялар бақылаушы мемлекеттер мен үкіметтік емес ұйымдар үшін ашық<ref name=article112>Article 112 of the [https://legal.un.org/icc/statute/99_corr/cstatute.htm Rome Statute] {{Wayback|url=https://legal.un.org/icc/statute/99_corr/cstatute.htm |date=20200711080436 }}. Retrieved 18 October 2013.</ref><ref>Amnesty International, 11 November 2007. ''[https://www.amnesty.org/en/international-justice/issues/international-criminal-court/assembly-states-parties Assembly of States Parties of the International Criminal Court] {{Wayback|url=https://www.amnesty.org/en/international-justice/issues/international-criminal-court/assembly-states-parties |date=20140811084858 }}''. Retrieved 2 January 2008.</ref>. Ассамблея судьялар мен прокурорларды сайлайды, Соттың бюджеті мен сот өндірісі тәртібі мен дәлелдеме ережелерін қабылдайды, сондай-ақ Сот органдарының бақылау өкілеттіктерін жүзеге асырады. Римдік статут Ассамблеяға судьяларды немесе прокурорларды қызметінен босатуға мүмкіндік береді, егер олар ауыр қылмыс жасаса немесе өз міндеттерін орындауда айтарлықтай бұзушылықтарға жол берсе және Статут талаптарына сәйкес функцияларын орындауға қабілетсіз болса<ref name=article46>Article 46 of the [https://legal.un.org/icc/statute/99_corr/cstatute.htm Rome Statute] {{Wayback|url=https://legal.un.org/icc/statute/99_corr/cstatute.htm |date=20200711080436 }}. Retrieved 18 October 2013.</ref>. Қатысушы мемлекеттер Соттың сот функцияларына араласа алмайды<ref name=iccnow-asp>Coalition for the International Criminal Court. [http://www.iccnow.org/?mod=asp ''Assembly of States Parties''] {{Wayback|url=http://www.iccnow.org/?mod=asp |date=20071212164725 }}. Retrieved 2 January 2008.</ref>. ===Қатысудан бас тартқан мемлекеттер=== Бірқатар елдер мемлекеттің егемендігін шектейтін және сотқа шексіз кең өкілеттіктер беретін ХҚС-тың идеясына түбегейлі қарсы. Олардың ішінде [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Қытай]], [[Үндістан]], [[Израиль]] және [[Иран]] бар. ХҚС қызметіне қарсы ең белсенді қарсылас — АҚШ. АҚШ үкіметі 2000 жылы Римдік статутты қол қойғанымен, 2002 жылы өз қолын қайтарып алды. Алғашында [[Билл Клинтон]], құжатты қол қою кезінде, АҚШ Рим статутын ратификациялауды, оны толыққанды тексермейінше және Халықаралық қылмыстық соттың жұмысымен таныспағанша, көздемейтінін айтты<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/1095580.stm|title=Clinton's statement on war crimes court|work=BBC News|lang=en|accessdate=2013-04-04|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FwmOeeEq?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/1095580.stm|archivedate=2013-04-17|deadlink=no}}</ref>. Кейіннен [[Джордж Уокер Буш|кіші Буштың]] әкімшілігі өз әскерилерін қорғау үшін Рим статутынан толық бас тартып, оны АҚШ-тың ұлттық мүдделері мен егемендігіне қарсы деп атады. Сонымен қатар, 2002 жылы [[Америкалық әскери қызметшілерді қорғау туралы заң|америкалық әскери қызметкерлерді қорғау]] туралы арнайы заң қабылданды, ол ХҚС ордеріне сәйкес кез келген америкалық азаматты немесе АҚШ-тың одақтастарының азаматтарын қамаудан босатуға әскери күш қолдануға рұқсат берді<ref>{{cite web|url=http://www.hrights.ru/text/b16/Chapter26.htm|title=Новая атака США на Международный уголовный суд|date=2002|work=[[Human Rights Watch]]|accessdate=2013-04-04|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924031536/http://www.hrights.ru/text/b16/Chapter26.htm|archivedate=2015-09-24}}</ref>. АҚШ сонымен қатар бірқатар елдермен екіжақты келісімдер жасады, онда оларды күдікті америкалық азаматтарды ХҚС-қа бермеуге міндеттеді, ал бұл келісімдердің бұзылуы жағдайында АҚШ оларға әскери көмек пен басқа да қолдауды тоқтататынын ескерткен<ref>{{cite web|url=http://index.org.ru/othproj/crimcrt/icc-020708-1.html|title=Начало противостояния. США и Международный уголовный суд. Обзор за май 2002 г.|work=Журнал «Индекс»|accessdate=2013-04-04|deadlink=no|archive-date=2014-12-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20141210232112/http://index.org.ru/othproj/crimcrt/icc-020708-1.html}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.iccnow.org/documents/CICCFS_BIAstatusCurrent.pdf|title=Status of US Bilateral Immunity Acts|date=2006|work=Coalition for the International Criminal Court|format=PDF|lang=en|accessdate=2013-04-04|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FwmQXZTq?url=http://www.iccnow.org/documents/CICCFS_BIAstatusCurrent.pdf|archivedate=2013-04-17|deadlink=no}}</ref>. [[Ресей|Ресей Федерациясы]] Рим статутына 2000 жылғы 13 қыркүйекте қол қойды, алайда оны ратификацияламады және осылайша Халықаралық қылмыстық соттың қатысушы мемлекеті болмады. Дегенмен, Ресей МҚС-пен ынтымақтастық жасады және оның жұмысына бақылаушы ретінде қатысты. 2016 жылы Ресей [[Қырым аннексиясы]]н оккупация деп танығаннан кейін ХҚС-тан шықты<ref name="ukr">[https://www.bbc.com/russian/news-60598274 Международный суд в Гааге начал расследование действий России на Украине] {{Wayback|url=https://www.bbc.com/russian/news-60598274 |date=20220319152541 }}, BBC, 3.03.2022</ref>. ==Халықаралық қылмыстық соттың қызметі== Сотқа кем дегенде 139 елден айыптаулар түскен, бірақ қазіргі уақытта соттың прокуроры Африкада орын алған тек сегіз жағдай бойынша тергеу жүргізуде: [[Конго Демократиялық Республикасы]]нда, [[Уганда]]да, [[Орталық Африка Республикасы]]нда; [[Судан]]ның [[Дарфур (аймақ)|Дарфур]] аймағында, [[Кения]], [[Ливия]], [[Кот-д'Ивуар]] және [[Мали]]<ref>{{cite web|url=http://www.icc-cpi.int/en_menus/icc/situations%20and%20cases/Pages/situations%20and%20cases.aspx|title=ICC: Situations and cases|lang=en|accessdate=2013-04-03|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FwmTEpMM?url=http://www.icc-cpi.int/en_menus/icc/situations%20and%20cases/Pages/situations%20and%20cases.aspx|archivedate=2013-04-17|deadlink=no}}</ref> елдерінде. Олардың төртеуін өздері мүдделі мемлекеттер сотқа тапсырған (Уганда, Конго Демократиялық Республикасы, Орталық Африка Республикасы және Мали), екеуі [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік кеңесі]] тарапынан тапсырылды (Дарфур және Ливия), ал екеуі прокурордың бастамасымен қозғалды (Кения және Кот-д'Ивуар). 2006 жылы сот нақты істерді қарауды бастады. 2006 жылы 17 наурызда Конго Демократиялық Республикасының азаматтығы бар [[Томас Лубангу Дьило]] қамауға алынды. Ол [[Конго патриоттары одағы]]ның жетекшісі болған және [[Итури конфликті]]не қатысқан. Ол 15 жасқа дейінгі балаларды әскери қызметке шақыру және оларды әскери әрекеттерге қатыстыру бойынша айыпталған. Соттың басталуы 2007 жылдың қаңтарына жоспарланған болатын, бірақ процедуралық себептермен екі рет кейінге шегерілді. Сот 2009 жылдың 26 қаңтарында басталды, ал 2012 жылдың 14 наурызында Лубанга айыпты деп танылды. Бұл ХҚС үшін алғашқы айыптау үкімі болды<ref>{{Cite web |url=http://ru.euronews.com/2012/03/14/congolese-warlord-found-guilty-in-icc-s-first-ruling/ |title=Томас Лубанга признан виновным в вербовке детей |access-date=2012-03-15 |archive-date=2012-03-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120315103340/http://ru.euronews.com/2012/03/14/congolese-warlord-found-guilty-in-icc-s-first-ruling/ |deadlink=no }}</ref>. Сондай-ақ, прокурор Угандадағы қарулы топтың бес мүшесіне қатысты тұтқындау бұйрықтарын шығарды. Оларды мыңдаған баланы ұрлап, олардың қатарында әскери қызметке алу, үй қызметшілері немесе жыныстық құл ретінде пайдалану бойынша айыптады. 2008 жылдың 21 шілдесінде Халықаралық қылмыстық сот Судан президенті [[Омар әл-Башир]]ді [[Дарфур қақтығысы]] бойынша [[геноцид]] айыбымен тұтқындау бұйрығын шығарды. Осылайша, әл-Башир халықаралық сотта айыпталған алғашқы қызметтегі мемлекет басшысы болды<ref>{{cite web|url=https://gzt.ru/world/2008/07/14/165434.html|title=Международный трибунал требует арестовать президента Судана|publisher=«Газета»|date=2008-07-14|accessdate=2008-08-21|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090313004434/https://gzt.ru/world/2008/07/14/165434.html|archivedate=2009-03-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://vz.ru/politics/2008/7/18/188101.html|title=Судный день Судана|publisher=«Взгляд» газетасы|date=2008-07-18|accessdate=2008-08-21|deadlink=no|archive-date=2008-07-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080725091318/http://www.vz.ru/politics/2008/7/18/188101.html}}</ref>. 2011 жылдың 27 маусымында [[Ливия]]ның басшысы [[Муаммар Каддафи]], оның ұлы [[Саиф әл-Ислам]] және Ливия барлау қызметінің басшысы [[Абдұлла әл-Сенусси]]ге қарсы қылмыстық әрекеттер үшін тұтқындау бұйрықтары шығарылды. ХҚС прокуроры [[Луис Морено Окампо]] 2011 жылдың мамырында Ливиядағы наразылық білдірушілердің «саяси түрде» өлтірілуіне байланысты тұтқындау бұйрықтарын шығару сұрауын жасады. 2013 жылдың 4 наурызында [[Кениядағы саяси дағдарыс (2007—2008)|Кенияда болған жағдай]] бойынша айыпталған [[Ухуру Кениата]] Кения президенті болып сайланды<ref>{{cite web|url=http://www.itar-tass.com/c1/670982.html|title=Вице-премьер Кении Ухуру Кениата победил на президентских выборах, набрав более 50 процентов голосов|date=2013-03-09|publisher=ИТАР-ТАСС|accessdate=2013-04-06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FwmTrEad?url=http://www.itar-tass.com/c1/670982.html|archivedate=2013-04-17|deadlink=no}}</ref>. 2019 жылдың 12 сәуірінде ХҚС [[Ауғанстан соғысы (2001—2021)|Ауғанстандағы АҚШ әскери қызметкерлерінің ісін]] тергеуден бас тартты<ref>Мелтон М. [https://www.golos-ameriki.ru/a/icc-declines-us-investigation/4873627.html Международный уголовный суд не будет расследовать действия американских военных в Афганистане] {{Wayback|url=https://www.golos-ameriki.ru/a/icc-declines-us-investigation/4873627.html |date=20190412235918 }} // Америка дауысы, 04.12.2019</ref>. 2023 жылдың 17 наурызында ХҚС Ресей президенті [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]ді және баланы қорғау жөніндегі уәкіл [[Мария Львова-Белова]]ны [[Украина]]ның балаларын заңсыз депортациялау айыбы бойынша тұтқындау бұйрығын шығарды<ref name="ордер на арест">{{cite web|url=https://meduza.io/news/2023/03/17/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-vladimira-putina|title=Международный уголовный суд в Гааге выдал ордер на арест Владимира Путина|date=2023-03-17|publisher=Meduza|access-date=2023-03-17|archive-date=2023-03-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20230317153306/https://meduza.io/news/2023/03/17/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-vladimira-putina|deadlink=no}}</ref>. 2024 жылғы 20 мамырда Халықаралық қылмыстық сот Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]] мен Израиль қорғаныс министрі [[Йоав Галант]]ы [[Палестина]] аумағында ([[Газа секторы]]нда) 2023 жылдың 7 қазанынан кейін адамзатқа қарсы қылмыстар жасағаны үшін тұтқындау ордерлерін шығару процесін бастады<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/statement-icc-prosecutor-karim-aa-khan-kc-applications-arrest-warrants-situation-state Statement of ICC Prosecutor Karim A.A. Khan KC: Applications for arrest warrants in the situation in the State of Palestine]</ref>. 2024 жылғы 21 қарашада Халықаралық қылмыстық соттың I Алдын ала тергеу палатасы ({{lang-en|ICC Pre-Trial Chamber I}}) [[Палестина|Палестина Мемлекеті]] туралы іс бойынша Рим статутының 18 және 19-баптарына сәйкес екі шешім қабылдады. Сот Израиль премьер-министрі Беньямин Нетаньяху мен бұрынғы қорғаныс министрі Йоав Галанты тұтқындау ордерлерін шығарды. Сот хабарламасында Нетаньяхуға «2023 жылдың 8 қазанынан 2024 жылдың 20 мамырына дейін жасалған әскери қылмыстар мен адамзатқа қарсы қылмыстар» бойынша айып тағылатыны атап өтілген<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/situation-state-palestine-icc-pre-trial-chamber-i-rejects-state-israels-challenges Situation in the State of Palestine: ICC Pre-Trial Chamber I rejects the State of Israel’s challenges to jurisdiction and issues warrants of arrest for Benjamin Netanyahu and Yoav Gallant. // Press Release: 21 November 2024]</ref><ref>[https://nv.ua/ukr/world/geopolitics/mus-vydal-order-na-arest-netanyahu-iz-za-sobytiy-v-sektore-gaza-50468291.html МКС видав ордер на арешт Нетаньягу через події в Секторі Гази. 21.11.2024, 14:06]</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:2002 жылы құрылған ұйымдар]] [[Санат:Халықаралық қылмыстық сот]] [[Санат:Сот ісі]] [[Санат:Гаагадағы ұйымдар]] [[Санат:БҰҰ мамандандырылған мекемелері]] 832sp2ixvspjlba639989p9v39p17o6 3404231 3404212 2024-11-23T21:06:53Z Ismukhammed 4565 /* Тарихы */ 3404231 wikitext text/x-wiki {{Infobox |name = Infobox/doc |bodystyle = |title = Халықаралық қылмыстық сот<br />{{lang-fr|'''Cour Pénale Internationale'''}}</sub><br />{{lang-en|International Criminal Court}}<br> {{lang-ar|المحكمة الجنائية الدولية}}<br>{{lang-ru|Международный уголовный суд}}<br>{{lang-es|Corte Penal Internacional}} |titlestyle = background:#B0C4DE; color:white |image = [[Сурет:International_Criminal_Court_logo.svg|150px]] |caption = Сот эмблемасы |imagestyle = |captionstyle = |headerstyle = background:#B0C4DE; color:white |labelstyle = background:#ADD8E6; |datastyle = |header1 = Жалпы мәлімет |label2 = Түрі |data2 = [[Халықаралық сот органдары|халықаралық сот органы]] |label3 = [[Сот инстанциясы|Инстанциясы]] |data3 = жоғарғы сот инстанциясы |label4 = Құрылған күні |data4 = [[1998 жыл]]ғы [[17 шілде]] (Рим статутына қол қойылған күн)<br />[[2002 жыл]]ғы [[1 шілде]] (күшіне енген күн) |label5 = Іс жүргізу тіл(дер)і |data5 = [[Ағылшын тілі|ағылшын]], [[Француз тілі|француз]] |label6 = Құрамы |data6 = судьяларды қатысушы мемлекеттер ассамблеясы сайлайды |label7 = Құзыретті |data7 = Рим статуты негізінде |label8 = Мүшелердің қызмет ету мерзімі |data8 = 10 жыл |label9 = Мүшелер саны |data9 = 18 (сан көбейтілуі мүмкін) |header10 = Басшылығы |label11 = Төрағасы |data11 = {{Ту|Жапония}} Томоко Аканэ |label12 = Қызметке тағайындалған күні |data12 = 11.03.2024<ref>{{Cite web |url=https://www.icc-cpi.int/news/new-icc-presidency-elected-2024-2027 |title=New ICC Presidency elected for 2024-2027 |access-date=2024-03-11 |archive-date=2024-04-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240401065110/https://www.icc-cpi.int/news/new-icc-presidency-elected-2024-2027 |url-status=live }}</ref> |header13 = Отырыс залы |label14 = Орналасуы |data14 = {{Ту|Нидерланд}} [[Гаага]], [[Нидерланд]] |label15 = Сайты |data15 = https://www.icc-cpi.int/ }} '''Халықаралық қылмыстық сот (ХҚС)''' — тұрақты қызмет ететін алғашқы құқықтық институт, оның құзыретіне [[геноцид]], [[әскери қылмыс]]тар және [[адамзатқа қарсы қылмыстар]] үшін жауапты тұлғаларды қудалау кіреді. [[1998 жыл]]ы қабылданған [[Халықаралық қылмыстық соттың Рим статуты|Рим статутына]] негізделген. [[2002 жыл]]дың шілде айынан бастап жұмыс істейді. Басқа халықаралық және аралас қылмыстық соттардан айырмашылығы, ХҚС — тұрақты қызмет ететін мекеме. Оның құзыретіне Рим статутының күшіне енуінен кейін жасалған қылмыстар кіреді. Сот [[Гаага]] қаласында орналасқан, бірақ сот отырыстары қажет болған жағдайда кез келген жерде өтуі мүмкін. Халықаралық қылмыстық сотты [[БҰҰ-ның халықаралық соты|БҰҰ-ның Халықаралық соты]]мен шатастырмау керек, өйткені ол да Гаагада орналасқан, бірақ оның құзыреті басқа. ХҚС [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]]-ның ресми құрылымдарына кірмейді, бірақ [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің]] ұсынысымен істер қозғауы мүмкін. ==Тарихы== Халықаралық қоғамдастық тұрақты қызмет ететін халықаралық қылмыстық сотты құруды көптен бері көздеді, бірақ түрлі келіспеушіліктердің себебінен бұл мәселе ұзақ уақыт бойы кейінге қалдырылды. Халықаралық қылмыстық сотты құру идеясы алғаш рет 1919 жылы [[Париж бітім конференциясы|Париж бейбіт конференциясы]] кезінде [[Бірінші дүниежүзілік соғыс]]тан кейін саяси көшбасшылар тарапынан ұсынылған болатын. Бұл мәселе 1937 жылы [[Женева]]да [[Ұлттар Лигасы]] ұйымдастырған конференцияда қайта көтеріліп, [[халықаралық терроризм]] актілерін қарастыру үшін тұрақты халықаралық сот құруды көздейтін алғашқы [[конвенция]]ға қол қойылды. Конвенцияға 13 мемлекет қол қойды, бірақ оны ешкім [[Мақұлдау|мақұлдамады]], сондықтан ол күшіне енген жоқ<ref>Dempsey, Gary T. (16 July 1998). «[http://Reasonable%20Doubt:%20The%20Case%20Against%20the%20Proposed%20International%20Criminal%20Court Reasonable Doubt: The Case Against the Proposed International Criminal Court]»</ref>. 1948 жылы [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы|БҰҰ Бас Ассамблеясы]]ның [[резолюция]]сында арнайы заңды орган құру қажеттігін атап өтті, ол геноцид және басқа да ауыр қылмыстар үшін жауапты тұлғаларды тұрақты негізде қудалайтын еді. Бұл мәселе бойынша жұмыс Халықаралық құқық комиссиясына тапсырылып, ол мұндай органның құрылуы халықаралық құқық тұрғысынан мүмкін әрі қажетті екенін анықтады, алайда кейіннен Бас Ассамблея жұмысын жалғастырмады, себебі агрессия ұғымын анықтауда келісімге келмеді. XX ғасырдың ортасында [[Екінші дүниежүзілік соғыс]]тан кейін халықаралық қоғамдастық геноцид, адамзатқа қарсы қылмыстар және әскери қылмыстар ұғымдарын анықтап, олар бойынша халықаралық құжаттар қабылдады. [[Нюрнберг процесі|Нюрнберг]] және [[Токио трибуналы|Токио]]дағы сот процестері Екінші дүниежүзілік соғыстағы әскери қылмыстар мен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін жауапты тұлғаларға қатысты халықаралық қылмыстық құқықтың қалыптасуына үлкен әсер етті. Кейін [[Дүниежүзілік саясаттағы күштер балансы|биполярлы әлем]] мен [[қырғи қабақ соғысы]]ның күшеюі жағдайында халықаралық қылмыстық сот құру мәселесі көтерілген жоқ. Тек 1980-1990 жылдары суық соғыс аяқталғаннан кейін бұл мәселе қайта назарға алынды. Алдымен 1989 жылы [[Тринидад және Тобаго]] үкіметі БҰҰ Бас Ассамблеясына халықаралық қылмыстық соттың жұмысын қайта бастауды өтініп хат жолдады, ол қылмыстармен қатар есірткі заттарын заңсыз айналымға салу мәселелерін де қарастыруы тиіс еді. 1991 жылы бұрынғы [[Югославия соғыстары|Югославияда қанды азаматтық соғыс]] басталып, 1994 жылы Руандада геноцид орын алды. БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі бұл оқиғаларға жауап ретінде [[ad hoc]] трибуналдарын ([[Бұрынғы Югославия бойынша Халықаралық трибунал|БЮХТ]] және [[Руанда бойынша халықаралық трибунал|РХТ]]) құрды. Бірақ бұл трибуналдар тек белгілі бір уақыт пен конфликт шеңберінде жасалған қылмыстарды қарастыруға арналған еді. Сол кезде халықаралық қоғамдастық тұрақты және тәуелсіз қылмыстық сот құру қажет деген жалпы келісімге келді. 1998 жылы БҰҰ қарауында [[Рим]]де барлық мемлекеттердің қатысуымен дипломатиялық конференция өткізілді, оның қорытындысы бойынша 17 шілде 1998 жылы 120 мемлекет [[Рим статуты|Рим статутына]] қол қойып, оны халықаралық қылмыстық сотты құру үшін заңды негіз ретінде қабылдады. 21 мемлекет дауыс беруден бас тартты. Рим статутын қабылдаған 7 ел: [[Қытай]], [[Ирак]], [[Израиль]], [[Ливия]], [[Қатар]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Йемен]]. Халықаралық қылмыстық сот (ХҚС) — мемлекеттер арасындағы келісім бойынша құрылған бірінші тұрақты халықаралық қылмыстық әділет органы, оның басты мақсаты — халықаралық қоғамдастықты алаңдатқан ең ауыр қылмыстарды жасаған тұлғалардың жазасыз қалуына жол бермеу. ХҚС тәуелсіз халықаралық ұйым ретінде әрекет етеді және БҰҰ құрылымына кірмейді. Ол [[Нидерланд]]тың Гаага қаласында орналасқан. Соттың шығындарын оның мүше мемлекеттері қаржылай қамтамасыз етеді, сондай-ақ халықаралық ұйымдар, үкіметтер, жеке тұлғалар, корпорациялар мен басқа да субъектілердің ерікті қаржыландыруы мүмкін<ref>{{Cite web |url=http://www.un.org/ru/law/icc/overview.shtml |title=Международный уголовный суд: Исторический обзор. сайт ООН. |accessdate=30 червня 2015 |archive-date=6 желтоқсан 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121206070017/http://www.un.org/ru/law/icc/overview.shtml }}</ref>. Рим статуты 2002 жылғы 1 шілдеде 60 мемлекет тарапынан ратификацияланғаннан кейін күшіне енді. ==Қатысушы мемлекеттер== [[Сурет:ICC member states.svg|thumb|400px|{{Легенда|#00aa00|ХҚС-ке қатысушы мемлекеттер}} {{Легенда|#eeee00|Рим статутына қол қойып, бірақ ратификацияламаған мемлекеттер}} {{legend|Orange|Қол қойып, кейін қолын кері қайтарған мемлекеттер}} {{Легенда|purple|ХҚС-ке бұрын қатысқан мемлекеттер}} {{Легенда|#ff1111|Рим статутына қол қоймаған және қосылмаған мемлекеттер}}]] Мемлекеттер Рим статутын [[Мақұлдау|ратификациялағаннан]] кейін Халықаралық қылмыстық сотқа (ХҚС) қатысушы болып саналады, ал олардың азаматтары немесе олардың аумағында жасалған қылмыстар соттың юрисдикциясына жатады. 2013 жылдың сәуіріндегі жағдай бойынша Рим статутын әлем бойынша 123 мемлекет ратификациялаған ([[Палестина]] оны 2015 жылдың 2 қаңтарында ратификациялады). [[Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше мемлекеттер|БҰҰ-ға мүше 193 мемлекеттің]] ішінде 121 мемлекет оны ратификациялаған ([[Кук аралдары]] БҰҰ мүшесі емес), 31 мемлекет қол қойған, бірақ ратификацияламаған, ал 41 мемлекет мүлде қол қоймаған. Рим статутын ратификациялаған қатысушы мемлекеттер келесі аймақтық топтарға бөлінеді: * [[Африка|Африка елдері]]; * [[Азия|Азия елдері]], оның ішінде [[Тынық мұхит]]ы аймағындағы елдер; * [[Шығыс Еуропа]] елдері; * [[Латын Америкасы]] және [[Вест-Индия|Кариб бассейні]] елдері; * [[Батыс Еуропа]] және басқа мемлекеттер. * [[Посткеңестік кеңістік|Кеңестен кейінгі кеңістіктегі]] елдер арасынан Рим статутына [[Эстония]], [[Латвия]], [[Литва]], [[Молдова]], [[Грузия]], Тәжікстан, [[Армения]] және [[Украина]] қол қойып, ратификациялаған. [[Өзбекстан]] мен [[Қырғызстан]] қол қойған, бірақ ратификацияламаған. [[Беларусь]], [[Әзербайжан|Әзірбайжан]], [[Қазақстан]] және [[Түрікменстан]] қол қоймаған. [[Ресей]] ратификацияланбаған қолын кері қайтарып алған. 2013 жылдың сәуіріндегі жағдай бойынша МКС-ке қатысушы 34 мемлекет Африка елдеріне, 19 мемлекет Азия елдеріне, 18 мемлекет Шығыс Еуропа елдеріне, 27 мемлекет Латын Америкасы және Кариб бассейні елдеріне, ал 25 мемлекет Батыс Еуропа және басқа мемлекеттерге жатады<ref>{{cite web|url = http://www.icc-cpi.int/en_menus/asp/states%20parties/Pages/the%20states%20parties%20to%20the%20rome%20statute.aspx|title = ICC: The States Parties to the Rome Statute|lang = en|accessdate = 2013-04-03|archiveurl = https://www.webcitation.org/6FwmGqGmC?url=http://www.icc-cpi.int/en_menus/asp/states%20parties/Pages/the%20states%20parties%20to%20the%20rome%20statute.aspx|archivedate = 2013-04-17|deadlink = yes}}</ref>. ===Қатысушы мемлекеттер Ассамблеясы=== Қатысушы мемлекеттер Ассамблеясы Сот Президиумы, Прокурор мен Хатшылықтың әкімшілік қызметін бақылауды жүзеге асыру, сондай-ақ ХҚС қызметіне байланысты ұйымдастыру мәселелерін шешу үшін құрылады. Әрбір қатысушы мемлекет бір дауысқа ие, Ассамблеяның барлық шешімдері қатысушылар арасында [[консенсус]]қа қол жеткізу арқылы қабылданады, егер консенсусқа қол жеткізілмесе, мәселе дауысқа салынады. Ассамблеяны төраға мен екі тең төраға басқарады, олар үш жылдық мерзімге қатысушылардың дауыс беруі арқылы сайланады. Ассамблеяның сессиялары жыл сайын кезектесіп [[Нью-Йорк]]та немесе [[Гаага]]да өткізіледі, сондай-ақ жағдайларға байланысты арнайы сессиялар өткізілуі мүмкін. Сессиялар бақылаушы мемлекеттер мен үкіметтік емес ұйымдар үшін ашық<ref name=article112>Article 112 of the [https://legal.un.org/icc/statute/99_corr/cstatute.htm Rome Statute] {{Wayback|url=https://legal.un.org/icc/statute/99_corr/cstatute.htm |date=20200711080436 }}. Retrieved 18 October 2013.</ref><ref>Amnesty International, 11 November 2007. ''[https://www.amnesty.org/en/international-justice/issues/international-criminal-court/assembly-states-parties Assembly of States Parties of the International Criminal Court] {{Wayback|url=https://www.amnesty.org/en/international-justice/issues/international-criminal-court/assembly-states-parties |date=20140811084858 }}''. Retrieved 2 January 2008.</ref>. Ассамблея судьялар мен прокурорларды сайлайды, Соттың бюджеті мен сот өндірісі тәртібі мен дәлелдеме ережелерін қабылдайды, сондай-ақ Сот органдарының бақылау өкілеттіктерін жүзеге асырады. Римдік статут Ассамблеяға судьяларды немесе прокурорларды қызметінен босатуға мүмкіндік береді, егер олар ауыр қылмыс жасаса немесе өз міндеттерін орындауда айтарлықтай бұзушылықтарға жол берсе және Статут талаптарына сәйкес функцияларын орындауға қабілетсіз болса<ref name=article46>Article 46 of the [https://legal.un.org/icc/statute/99_corr/cstatute.htm Rome Statute] {{Wayback|url=https://legal.un.org/icc/statute/99_corr/cstatute.htm |date=20200711080436 }}. Retrieved 18 October 2013.</ref>. Қатысушы мемлекеттер Соттың сот функцияларына араласа алмайды<ref name=iccnow-asp>Coalition for the International Criminal Court. [http://www.iccnow.org/?mod=asp ''Assembly of States Parties''] {{Wayback|url=http://www.iccnow.org/?mod=asp |date=20071212164725 }}. Retrieved 2 January 2008.</ref>. ===Қатысудан бас тартқан мемлекеттер=== Бірқатар елдер мемлекеттің егемендігін шектейтін және сотқа шексіз кең өкілеттіктер беретін ХҚС-тың идеясына түбегейлі қарсы. Олардың ішінде [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Қытай]], [[Үндістан]], [[Израиль]] және [[Иран]] бар. ХҚС қызметіне қарсы ең белсенді қарсылас — АҚШ. АҚШ үкіметі 2000 жылы Римдік статутты қол қойғанымен, 2002 жылы өз қолын қайтарып алды. Алғашында [[Билл Клинтон]], құжатты қол қою кезінде, АҚШ Рим статутын ратификациялауды, оны толыққанды тексермейінше және Халықаралық қылмыстық соттың жұмысымен таныспағанша, көздемейтінін айтты<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/1095580.stm|title=Clinton's statement on war crimes court|work=BBC News|lang=en|accessdate=2013-04-04|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FwmOeeEq?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/1095580.stm|archivedate=2013-04-17|deadlink=no}}</ref>. Кейіннен [[Джордж Уокер Буш|кіші Буштың]] әкімшілігі өз әскерилерін қорғау үшін Рим статутынан толық бас тартып, оны АҚШ-тың ұлттық мүдделері мен егемендігіне қарсы деп атады. Сонымен қатар, 2002 жылы [[Америкалық әскери қызметшілерді қорғау туралы заң|америкалық әскери қызметкерлерді қорғау]] туралы арнайы заң қабылданды, ол ХҚС ордеріне сәйкес кез келген америкалық азаматты немесе АҚШ-тың одақтастарының азаматтарын қамаудан босатуға әскери күш қолдануға рұқсат берді<ref>{{cite web|url=http://www.hrights.ru/text/b16/Chapter26.htm|title=Новая атака США на Международный уголовный суд|date=2002|work=[[Human Rights Watch]]|accessdate=2013-04-04|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924031536/http://www.hrights.ru/text/b16/Chapter26.htm|archivedate=2015-09-24}}</ref>. АҚШ сонымен қатар бірқатар елдермен екіжақты келісімдер жасады, онда оларды күдікті америкалық азаматтарды ХҚС-қа бермеуге міндеттеді, ал бұл келісімдердің бұзылуы жағдайында АҚШ оларға әскери көмек пен басқа да қолдауды тоқтататынын ескерткен<ref>{{cite web|url=http://index.org.ru/othproj/crimcrt/icc-020708-1.html|title=Начало противостояния. США и Международный уголовный суд. Обзор за май 2002 г.|work=Журнал «Индекс»|accessdate=2013-04-04|deadlink=no|archive-date=2014-12-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20141210232112/http://index.org.ru/othproj/crimcrt/icc-020708-1.html}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.iccnow.org/documents/CICCFS_BIAstatusCurrent.pdf|title=Status of US Bilateral Immunity Acts|date=2006|work=Coalition for the International Criminal Court|format=PDF|lang=en|accessdate=2013-04-04|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FwmQXZTq?url=http://www.iccnow.org/documents/CICCFS_BIAstatusCurrent.pdf|archivedate=2013-04-17|deadlink=no}}</ref>. [[Ресей|Ресей Федерациясы]] Рим статутына 2000 жылғы 13 қыркүйекте қол қойды, алайда оны ратификацияламады және осылайша Халықаралық қылмыстық соттың қатысушы мемлекеті болмады. Дегенмен, Ресей МҚС-пен ынтымақтастық жасады және оның жұмысына бақылаушы ретінде қатысты. 2016 жылы Ресей [[Қырым аннексиясы]]н оккупация деп танығаннан кейін ХҚС-тан шықты<ref name="ukr">[https://www.bbc.com/russian/news-60598274 Международный суд в Гааге начал расследование действий России на Украине] {{Wayback|url=https://www.bbc.com/russian/news-60598274 |date=20220319152541 }}, BBC, 3.03.2022</ref>. ==Халықаралық қылмыстық соттың қызметі== Сотқа кем дегенде 139 елден айыптаулар түскен, бірақ қазіргі уақытта соттың прокуроры Африкада орын алған тек сегіз жағдай бойынша тергеу жүргізуде: [[Конго Демократиялық Республикасы]]нда, [[Уганда]]да, [[Орталық Африка Республикасы]]нда; [[Судан]]ның [[Дарфур (аймақ)|Дарфур]] аймағында, [[Кения]], [[Ливия]], [[Кот-д'Ивуар]] және [[Мали]]<ref>{{cite web|url=http://www.icc-cpi.int/en_menus/icc/situations%20and%20cases/Pages/situations%20and%20cases.aspx|title=ICC: Situations and cases|lang=en|accessdate=2013-04-03|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FwmTEpMM?url=http://www.icc-cpi.int/en_menus/icc/situations%20and%20cases/Pages/situations%20and%20cases.aspx|archivedate=2013-04-17|deadlink=no}}</ref> елдерінде. Олардың төртеуін өздері мүдделі мемлекеттер сотқа тапсырған (Уганда, Конго Демократиялық Республикасы, Орталық Африка Республикасы және Мали), екеуі [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік кеңесі]] тарапынан тапсырылды (Дарфур және Ливия), ал екеуі прокурордың бастамасымен қозғалды (Кения және Кот-д'Ивуар). 2006 жылы сот нақты істерді қарауды бастады. 2006 жылы 17 наурызда Конго Демократиялық Республикасының азаматтығы бар [[Томас Лубангу Дьило]] қамауға алынды. Ол [[Конго патриоттары одағы]]ның жетекшісі болған және [[Итури конфликті]]не қатысқан. Ол 15 жасқа дейінгі балаларды әскери қызметке шақыру және оларды әскери әрекеттерге қатыстыру бойынша айыпталған. Соттың басталуы 2007 жылдың қаңтарына жоспарланған болатын, бірақ процедуралық себептермен екі рет кейінге шегерілді. Сот 2009 жылдың 26 қаңтарында басталды, ал 2012 жылдың 14 наурызында Лубанга айыпты деп танылды. Бұл ХҚС үшін алғашқы айыптау үкімі болды<ref>{{Cite web |url=http://ru.euronews.com/2012/03/14/congolese-warlord-found-guilty-in-icc-s-first-ruling/ |title=Томас Лубанга признан виновным в вербовке детей |access-date=2012-03-15 |archive-date=2012-03-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120315103340/http://ru.euronews.com/2012/03/14/congolese-warlord-found-guilty-in-icc-s-first-ruling/ |deadlink=no }}</ref>. Сондай-ақ, прокурор Угандадағы қарулы топтың бес мүшесіне қатысты тұтқындау бұйрықтарын шығарды. Оларды мыңдаған баланы ұрлап, олардың қатарында әскери қызметке алу, үй қызметшілері немесе жыныстық құл ретінде пайдалану бойынша айыптады. 2008 жылдың 21 шілдесінде Халықаралық қылмыстық сот Судан президенті [[Омар әл-Башир]]ді [[Дарфур қақтығысы]] бойынша [[геноцид]] айыбымен тұтқындау бұйрығын шығарды. Осылайша, әл-Башир халықаралық сотта айыпталған алғашқы қызметтегі мемлекет басшысы болды<ref>{{cite web|url=https://gzt.ru/world/2008/07/14/165434.html|title=Международный трибунал требует арестовать президента Судана|publisher=«Газета»|date=2008-07-14|accessdate=2008-08-21|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090313004434/https://gzt.ru/world/2008/07/14/165434.html|archivedate=2009-03-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://vz.ru/politics/2008/7/18/188101.html|title=Судный день Судана|publisher=«Взгляд» газетасы|date=2008-07-18|accessdate=2008-08-21|deadlink=no|archive-date=2008-07-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20080725091318/http://www.vz.ru/politics/2008/7/18/188101.html}}</ref>. 2011 жылдың 27 маусымында [[Ливия]]ның басшысы [[Муаммар Каддафи]], оның ұлы [[Саиф әл-Ислам]] және Ливия барлау қызметінің басшысы [[Абдұлла әл-Сенусси]]ге қарсы қылмыстық әрекеттер үшін тұтқындау бұйрықтары шығарылды. ХҚС прокуроры [[Луис Морено Окампо]] 2011 жылдың мамырында Ливиядағы наразылық білдірушілердің «саяси түрде» өлтірілуіне байланысты тұтқындау бұйрықтарын шығару сұрауын жасады. 2013 жылдың 4 наурызында [[Кениядағы саяси дағдарыс (2007—2008)|Кенияда болған жағдай]] бойынша айыпталған [[Ухуру Кениата]] Кения президенті болып сайланды<ref>{{cite web|url=http://www.itar-tass.com/c1/670982.html|title=Вице-премьер Кении Ухуру Кениата победил на президентских выборах, набрав более 50 процентов голосов|date=2013-03-09|publisher=ИТАР-ТАСС|accessdate=2013-04-06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FwmTrEad?url=http://www.itar-tass.com/c1/670982.html|archivedate=2013-04-17|deadlink=no}}</ref>. 2019 жылдың 12 сәуірінде ХҚС [[Ауғанстан соғысы (2001—2021)|Ауғанстандағы АҚШ әскери қызметкерлерінің ісін]] тергеуден бас тартты<ref>Мелтон М. [https://www.golos-ameriki.ru/a/icc-declines-us-investigation/4873627.html Международный уголовный суд не будет расследовать действия американских военных в Афганистане] {{Wayback|url=https://www.golos-ameriki.ru/a/icc-declines-us-investigation/4873627.html |date=20190412235918 }} // Америка дауысы, 04.12.2019</ref>. 2023 жылдың 17 наурызында ХҚС Ресей президенті [[Владимир Владимирович Путин|Владимир Путин]]ді және баланы қорғау жөніндегі уәкіл [[Мария Львова-Белова]]ны [[Украина]]ның балаларын заңсыз депортациялау айыбы бойынша тұтқындау бұйрығын шығарды<ref name="ордер на арест">{{cite web|url=https://meduza.io/news/2023/03/17/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-vladimira-putina|title=Международный уголовный суд в Гааге выдал ордер на арест Владимира Путина|date=2023-03-17|publisher=Meduza|access-date=2023-03-17|archive-date=2023-03-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20230317153306/https://meduza.io/news/2023/03/17/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-vladimira-putina|deadlink=no}}</ref>. 2024 жылғы 20 мамырда Халықаралық қылмыстық сот Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]] мен Израиль қорғаныс министрі [[Йоав Галант]]ы [[Палестина]] аумағында ([[Газа секторы]]нда) 2023 жылдың 7 қазанынан кейін адамзатқа қарсы қылмыстар жасағаны үшін тұтқындау ордерлерін шығару процесін бастады<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/statement-icc-prosecutor-karim-aa-khan-kc-applications-arrest-warrants-situation-state Statement of ICC Prosecutor Karim A.A. Khan KC: Applications for arrest warrants in the situation in the State of Palestine]</ref>. 2024 жылғы 21 қарашада Халықаралық қылмыстық соттың I Алдын ала тергеу палатасы ({{lang-en|ICC Pre-Trial Chamber I}}) [[Палестина|Палестина Мемлекеті]] туралы іс бойынша Рим статутының 18 және 19-баптарына сәйкес екі шешім қабылдады. Сот Израиль премьер-министрі Беньямин Нетаньяху мен бұрынғы қорғаныс министрі Йоав Галанты тұтқындау ордерлерін шығарды. Сот хабарламасында Нетаньяхуға «2023 жылдың 8 қазанынан 2024 жылдың 20 мамырына дейін жасалған әскери қылмыстар мен адамзатқа қарсы қылмыстар» бойынша айып тағылатыны атап өтілген<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/situation-state-palestine-icc-pre-trial-chamber-i-rejects-state-israels-challenges Situation in the State of Palestine: ICC Pre-Trial Chamber I rejects the State of Israel’s challenges to jurisdiction and issues warrants of arrest for Benjamin Netanyahu and Yoav Gallant. // Press Release: 21 November 2024]</ref><ref>[https://nv.ua/ukr/world/geopolitics/mus-vydal-order-na-arest-netanyahu-iz-za-sobytiy-v-sektore-gaza-50468291.html МКС видав ордер на арешт Нетаньягу через події в Секторі Гази. 21.11.2024, 14:06]</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:2002 жылы құрылған ұйымдар]] [[Санат:Халықаралық қылмыстық сот]] [[Санат:Сот ісі]] [[Санат:Гаагадағы ұйымдар]] [[Санат:БҰҰ мамандандырылған мекемелері]] na9sf0wf76y6s56qzyvdxjjncd4j3x2 Беньямин Нетаньяху 0 748898 3404102 3403962 2024-11-23T14:03:09Z Ismukhammed 4565 3404102 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = E1E1FF | Қазақша есімі = Беньямин Нетаньяху | Шынайы есімі = {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ}} | Суреті = Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg | Атауы = Нетаньяху 2023 жылы | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = Израиль премьер-министрі | Лақап аты = | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = [[2022 жыл]]дың [[29 желтоқсан]]ынан | Басқаруын аяқтады = | Басқарған кезеңі = | Президент = [[Ицхак Герцог]] | Ізашары = [[Яир Лапид]] | Ізбасары = | Басқара бастады_2 = 31 наурыз 2009 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 маусым 2021 | Президент_2 = [[Шимон Перес]]<br />[[Реувен Ривлин]] | Ізашары_2 = [[Эхуд Ольмерт]] | Ізбасары_2 = [[Нафтали Беннет]] | Басқара бастады_3 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_3 = 6 шілде 1999 | Президент_3 = [[Эзер Вейцман]] | Ізашары_3 = [[Шимон Перес]] | Ізбасары_3 = [[Эхуд Барак]] | Титулы_4 = Израильдің Әділет министрі | Басқара бастады_4 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_4 = 4 қыркүйек 1996 | Діні = [[Яһудилік|Иудаизм]] | Азаматтығы = | Туған күні = 21.10.1949 | Туған жері = {{Ту|Израиль}} [[Тель-Авив]] | Туған кездегі есімі = | Әкесі = Бенцион Нетаньяху (1910—2012) | Анасы = Циля Нетаньяху (Сегаль) | Жұбайы = 1) Мириам (Мики) Вейцман (впоследствии Харан)<br />2) Флор Кейтс<br />3) Сара Бен-Арци | Балалары = '''қызы:''' Ноа (бірінші некеден)<br />'''ұлдары:''' Яир мен Авнер (үшінші некеден) | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = [[Ликуд]] | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = [[Массачусетс технологиялық институты]]<br />[[Гарвард университеті]] | Ғылыми дәрежесі = жаратылыстану ғылымдарының магистрі (1977) | Марапаттары = | Қолтаңбасы = Benjamin_Netanyahu_Signature.svg | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Беньямин (Биби) Нетаньяху''' ({{IPAc-en|ˌ|n|ɛ|t|ən|ˈ|j|ɑː|h|uː}}; {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ|Binyāmīn Nētanyāhū}}) — [[Израиль]] саясаткері, 2022 жылдан бері Израиль премьер-министрі, сонымен қатар 1996-1999 және 2009-2021 жылдарда осы лауазымда қызмет атқарған. [[Ликуд]] партиясының төрағасы. Нетаньяху Израиль тарихындағы ең ұзақ уақыт қызмет атқарған премьер-министр болып табылады, ол осы лауазымда жалпы 16 жылдан астам уақыт бойы қалған. Израиль мемлекеті құрылғалы бері туған алғашқы премьер-министр болып табылады<ref>{{cite web |author=Rob Picheta, |date=29 December 2022 |title=Benjamin Netanyahu sworn in as leader of Israel's likely most right-wing government ever |url=https://www.cnn.com/2022/12/29/middleeast/israel-benjamin-netanyahu-swearing-in-intl/index.html |accessdate =29 December 2022 |ish=CNN |lang=en}}</ref><ref>{{cite web |author=Aron Heller |title=Netanyahu makes history as Israel's longest-serving leader |url=https://www.apnews.com/a8a9d3c598954ca6803710e375117156 |date=17 July 2019 | publisher =[[Associated Press]] | accessdate =17 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news |last=Williams |first=Dan |date=18 July 2019 |title=Bruised but driven, Netanyahu becomes Israel's longest-serving PM |publisher=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-netanyahu/bruised-but-driven-netanyahu-becomes-israels-longest-serving-pm-idUSKCN1UD1GV |access-date=18 July 2019}}</ref><ref>{{cite web |author=Judy Dempsey |date=[[3 мамыр]] 2012 |url=http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=48021 |title=The Enduring Influence of Benjamin Netanyahuʻs Father |publisher=Carnegie Europe}}</ref><ref name="Sayeret Matkal is 50 years old">Amir Buhbut, [http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/560/122.html „Sayeret Matkal is 50 years old“], NRG Maariv</ref><ref name="ginsburg1">Mitch Ginsburg (25 қазан 2012) [http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#! „Saving Sergeant Netanyahu“], The Times of Israel</ref><ref>{{cite news |first=Gil|last=Hoffman|title= Kadima wins, but rightist bloc biggest |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |newspaper=The Jerusalem Post |date=[[10 ақпан]] 2009 |accessdate=[[17 маусым]] 2012}}</ref><ref name=swornh>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israelʻs prime minister |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |newspaper=Haaretz |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013}}</ref><ref name=swornr>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |first=Jeffrey |last=Heller |url=https://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |publisher=Reuters |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013 |seperator= |archivedate=2015-09-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |access-date=2018-05-18 |archive-date=2015-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 }}</ref>. [[Тель-Авив]]те еврей отбасында дүниеге келген. [[Иерусалим]] мен [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-тың [[Филадельфия]] қаласында өскен. 1967 жылы Израиль қорғаныс күштеріне қызметке шақырылды<ref name="David Remnick">{{cite magazine |url=http://www.newyorker.com/online/blogs/newsdesk/2013/01/bibis-blues.html|title=Bibiʻs Blues|author=David Remnic |date=[[23 қаңтар]] 2013|sarlavha=The New Yorker}}</ref>. [[Сайерет Маткаль]] арнайы күштерінде бөлімше командирі болды және бірнеше миссияларға қатысты. Капитан атағына ие болды. [[Массачусетс технологиялық институты]]н бітіргеннен кейін Нетаньяху [[Boston Consulting Group]] компаниясында экономикалық кеңесші болды. 1978 жылы Израильге оралып, Антитеррор институтын құрды. 1984-1988 жылдар аралығында Израильдің БҰҰ-дағы тұрақты өкілі болды. 1993 жылы Ликуд партиясының төрағасы болып сайланып, оппозиция жетекшісі болды. 1996 жылғы сайлауда Шимон Пересті жеңіп, Израиль премьер-министрі болды. Нетаньяху мен Ликуд 1999 жылғы сайлауда [[Эхуд Барак]]тың «Біріккен Израиль» одағына жеңіліп қалды. Нетаньяху жеке секторға кіріп, саясаттан толық бас тартуды таңдады. Кейін саясатқа қайта оралып, [[Ариэль Шарон]]ның премьер-министрлігі кезінде сыртқы істер министрі және кейіннен қаржы министрі қызметтерін атқарды. Израиль экономикасында айтарлықтай өсуге әкелген реформаларды бастады. Газа аймағын бөлшектеу жоспарына байланысты келіспеушіліктер себебінен отставкаға кетті<ref>{{cite news |date=24 October 2004 |title=Netanyahu Gets Tough to Transform Israel's Economy |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2004/10/24/world/middleeast/netanyahu-gets-tough-to-transform-israels-economy.html |access-date=4 January 2023}}</ref><ref>{{cite book |last=Mitchell |first=Thomas G. |title=Likud Leaders |date=2015 |publisher=McFarland |isbn=978-0-7864-9713-3 |location=Jefferson, North Carolina |page=186}}</ref>. 2024 жылдың 21 қарашасында [[Гаага]]дағы [[Халықаралық қылмыстық сот]] Биньямин Нетаньяхудың 2023 жылдың 8 қазанынан 2024 жылдың 20 мамырына дейін [[Газа секторы]]нда жасалған әскери қылмыстар мен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін күдіктеліп, тұтқындау туралы жарлық шығарды<ref>{{Cite web|url=https://meduza.io/news/2024/11/21/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-premiera-izrailya-binyamina-netaniyagu-i-ministra-oborony-yoava-galanta|title=Международный уголовный суд выдал ордер на арест премьера Израиля Биньямина Нетаниягу и бывшего министра обороны Йоава Галанта|lang=ru|website=Meduza|access-date=2024-11-21}}</ref>. Нетаньяху 2005 жылдың желтоқсанында [[Ариэль Шарон]] отставкаға кеткеннен кейін Ликуд партиясының басшылығына қайтты<ref name="xinh">{{Cite news |date=20 December 2005 |title=Netanyahu elected as Likud party chairman |publisher=Xinhua News Agency |url=http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |url-status=dead |access-date=27 July 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060227183818/http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |archive-date=27 February 2006}}</ref>. 2006-2009 жылдар аралығында оппозиция жетекшісі болды<ref>{{Cite news |last=Hoffman |first=Gil |date=10 February 2009 |title=Kadima wins, but rightist bloc biggest |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |access-date=17 June 2012}}</ref>. 2009 жылғы сайлаудан кейін Нетаньяху басқа оңшыл партиялармен коалициялық үкімет құрып, екінші рет премьер-министр қызметіне кірісті<ref name="swornh2">{{Cite news |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israel's prime minister |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |access-date=10 March 2013}}</ref><ref name="swornr2">{{Cite news |last=Heller |first=Jeffrey |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |publisher=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |url-status=live |access-date=10 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |archive-date=24 September 2015}}</ref>. 2013 және 2015 жылғы сайлауларда Ликудты жеңіске жеткізді<ref>{{Cite news |last=Tobin |first=Amir |last2=Birnbaum |first2=Ben |date=20 March 2015 |title='Is This Ship Sinking?' Inside the Collapse of the Campaign Against Netanyahu |url=http://www.newyorker.com/news/news-desk/how-israels-left-lost-to-netanyahu |publisher=The New Yorker |location=New York City}}</ref>. 2019-2020 жылдардағы кезекті үш сайлаудан кейін саяси тұрақсыздық орын алып, үкімет құрылған жоқ. Нетаньяху мен [[Бенни Ганц]] арасында коалиция туралы келісімге келу арқылы тұрақсыздық шешілді<ref>{{Cite web |title=Rivlin hands over mandate, begs MKs to prevent third election |url=https://www.jpost.com/Israel-News/Rivlin-Edelstein-beg-MKs-to-prevent-third-election-608584 |publisher=The Jerusalem Post |lang=en |sana=21 November 2019 | accessdate =21 November 2019 |author=Gil Hoffman}}</ref><ref>{{Cite news |last=Eglash |first=Ruth |date=17 May 2020 |title=After three elections and political deadlock, Israel finally swears in new government |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/after-three-elections-and-political-deadlock-israel-finally-swears-in-new-government/2020/05/17/ba25e752-9807-11ea-87a3-22d324235636_story.html |access-date=20 May 2020}}</ref>. Коалиция 2020 жылдың желтоқсанында ротация жүзеге асырылмай жатып тарады, ал 2021 жылдың наурызында жаңа сайлау өткізілді. Өзінің соңғы үкіметінде Нетаньяху Израильдің [[Коронавирустық инфекция Covid-19|COVID-19 пандемиясы]]на қарсы күресі мен 2021 жылғы Израиль-Палестина дағдарысына жауап операциясын басқарды. 2021 жылдың маусымында [[Нафтали Беннет]] үкіметі құрылғаннан кейін, премьер-министр қызметінен шеттетіліп, үшінші рет оппозиция жетекшісі болды. Нетаньяху 2022 жылғы сайлаудан кейін [[Оңшылдар|оңшыл]] партиялармен коалиция құрып, қайтадан премьер-министр лауазымына оралды. Нетаньяху мен оның үкіметі коалициядағы серіктестерімен бірге кең ауқымды сот реформасын жүргізді. Сот-құқықтық реформаларға қарсы қозғалыс теріс пікірмен қарсы алынды, сот-құқықтық реформаларға қарсы наразы топтар бірнеше ай бойы бүкіл ел бойынша жаппай наразылық акцияларын өткізді. 2023 жылғы 7 қазанда Израиль [[Хамас|ХАМАС]] тарапынан шабуылға ұшырады, бұл 2023 жылғы [[Израиль-Хамас соғысы|Израиль-ХАМАС соғысы]]н тудырды. Израиль үкіметі бұл шабуылға дайын болмағаны үшін Нетаньяху оппозиция тарапынан сынға алынды<ref>{{Cite news |title=Israel-Gaza conflict: Unthinkable security lapse on Netanyahu's watch |work=The Times |url=https://www.thetimes.co.uk/article/unthinkable-security-lapse-netanyahu-watch-analysis-israel-palestine-hamas-wxf5dd97f}}</ref><ref>{{Cite news |title=Israelis question Prime Minister Benjamin Netanyahu on 'colossal failure' on security establishment |work=The Telegraph Online |url=https://www.telegraphindia.com/india/israelis-question-prime-minister-benjamin-netanyahu-on-colossal-failure-on-security-establishment/cid/1972740}}</ref><ref>{{Cite news |title=Netanyahu may end up the highest-ranking casualty of this attack |work=The Australian |url=https://www.theaustralian.com.au/commentary/shocking-failure-of-israeli-security-a-blow-to-netanyahu/news-story/ba924d39fea487b748b9614e205fa365}}</ref>. ==Балаллық шағы мен әскери қызметі== Нетаньяху 1949 жылы [[Тел-Авив]]те туған<ref>{{Cite web |url=https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx |title=Benjamin Netanyahu |qaralgan sana=16 June 2021 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs | archiveurl=https://web.archive.org/web/20130606071740/https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx | archivedate=6 June 2013}}</ref><ref>{{Cite news |date=13 June 2021 |title=Benjamin Netanyahu, Israel's unseated long-term leader |language=en-GB |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=16 June 2021}}</ref>. Оның анасы Цила Сегал (1912–2000), [[Осман империясы]]ның құрамындағы [[Иерусалим округі]]ндегі [[Петах-Тиква]] қаласында туған. Әкесі Бенсион Нетаньяху (1910–2012), [[Варшава]]да туған. Испания еврейлерінің алтын дәуірін зерттеу саласында тарихшы болған. Нетаньяхудың әке жағынан атасы Натан Милейковский [[раввин]] және [[Сионизм|сионшы]] жазушы болған. Нетаньяхудың әкесі [[Палестина]]ға күштеп көшірілген кезде тегін «Милейковскийден» «Құдай берген» деген мағынаны білдіретін «Нетаньяху» деп өзгерткен. Оның отбасы негізінен [[Ашкеназдар|ашкеназ]] болғанымен, [[ДНҚ]] тесті оның [[сефард]] ата-бабалары бар екенін анықтағанын айтты. Нетаньяху отбасы үш баланың екіншісі болды. Құддус қаласында өскен және білім алған. Генриетта Сзолд бастауыш мектебінде оқыған. Оның 6-сынып мұғалімі Рут Рубенштейн «Нетаньяху өте сыпайы, тәртіпті, ізетті және белсенді болғанын» айтқан<ref name="JPost responsible">{{Cite news |last=Lidman, Melanie |date=28 August 2012 |title=PM was 'responsible' sixth-grader, evaluation shows |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/NationalNews/Article.aspx?id=282840 |access-date=30 August 2012}}</ref>. 1956-1958 жылдарда және 1963 жылдан 1967 жылға дейін оның отбасы [[Америка Құрама Штаттары]]ның [[Пенсильвания]] штатындағы [[Челтнем Тауншип]] қаласында тұрған<ref name="ynetnews.com">{{Cite news |date=10 February 2012 |title=Prime Minister Benjamin Netanyahu |publisher=Ynetnews |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4187902,00.html |access-date=9 March 2013}}</ref>. Әкесі Дропси колледжінде дәріс берген<ref name="Moyer">{{Cite news |last=Moyer |first=Justin |date=3 March 2015 |title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He's from Philadelphia |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |url-status=live |access-date=5 March 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |archive-date=2 April 2015}}</ref>. Бенжамин Челтнем орта мектебін бітірген. Мектепте пікірсайыс клубы, шахмат клубы және футбол клубында белсенді қатысқан. Ол және оның ағасы Йонатан осы аймақта кездескен үстірт өмір салтынан, жастардың қарсы әрекеттерінен, отбасы қатысқан Филадельфиядағы [[еврейлер]] [[синагога]]сындағы [[Либерализм|либералдық]] реформа ортасынан наразылық білдірген. Нетаньяху 1967 жылы орта мектепті бітірген<ref>{{Cite web |url=https://www.newarab.com/features/netanyahus-my-story-eyes-staunch-ideologue |title=Netanyahu's 'My Story': In the eyes of a staunch ideologue |date=30 November 2022}}</ref>. Сол жылы Израильге қайтып келіп, қорғаныс күштеріне қызметке кіріп, бес жыл бойы елдің қарулы күштерінің «Сайерет Маткаль» арнайы әскери бөлімшесінде сарбаз ретінде қызмет еткен. 1967-1970 жылдардағы Израиль мен араб еледері арасындағы соғыстарға қатысқан<ref>{{Cite news |title=Right-wing Jewish Nationalism Created Netanyahu. Then Netanyahu Became Its Master |work=Haaretz |url=https://www.haaretz.com/opinion/2018-04-27/ty-article-opinion/.premium/how-netanyahu-went-from-creature-to-master-of-jewish-nationalism/0000017f-dedb-d3ff-a7ff-fffb09560000}}</ref>. Израиль әскерлері [[Иордания]]ға басып кірген. 1968 жылы наурыз айында өткен Қараме шайқасында [[Палестинаны азат ету ұйымы]]ның жетекшісі [[Ясир Арафатт]]ы қолға түсіру үшін барған әскерлер ауыр шабуылдарға ұшыраған. Нетаньяху әскери бөлімдердің бірінде командир болған және бірнеше рет шайқастарда жараланған<ref name="ginsburg12">{{Cite news |last=Ginsburg |first=Mitch |date=25 October 2012 |title=Saving Sergeant Netanyahu |work=The Times of Israel |url=http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#!}}</ref>. 1968 жылы Израильдің [[Ливан]]ға басып кіруінде және 1972 жылы мамыр айында палестиналық террористердің кепілдікке алған [[«Изотоп» операциясы|Сабена 571 рейсін азат ету операциясында]] иығынан оқ тиіп жараланған<ref>{{Cite news |date=14 May 2020 |title=Israel's Benjamin Netanyahu: Commando turned PM |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=24 July 2020}}</ref><ref>{{Cite news |last=Melman |first=Yossi |date=18 November 2010 |title=More than six decades on, Israel memorializes late commander of British Army's Jewish Unit |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/more-than-six-decades-on-israel-memorializes-late-commander-of-british-army-s-jewish-unit-1.325308 |access-date=17 March 2013}}</ref>. 1972 жылы әскери қызметтен босатылып, «Сайерет Маткаль» резервінде қалған. Кейінірек АҚШ-қа оқу үшін кеткен. 1973 жылы қазан айында [[Қиямет соғысы]]на қатысу үшін Израильге қайтып келген<ref name="ball">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. [[Суэц каналы]] бойында [[Мысыр]] күштеріне қарсы арнайы әскери операцияға қатысқан. Операцияның егжей-тегжейлері бүгінге дейін құпия болып қалуда<ref>{{Cite news |date=13 September 2013 |script-title=he:40 שנה לאחור: היכן היו אז, המנהיגים של היום? |language=he |trans-title=40 years ago: where were the leaders of today? |publisher=[[Walla!]] |url=https://news.walla.co.il/item/2677526}}</ref>. 1972 жылы аяғында АҚШ-қа қайтып келіп, [[Массачусетс технологиялық институты]]нда (MIT) архитектура бойынша білім алған<ref>Cathy Hartley, David Lea, Paul Cossali, Annamarie Rowe, ''Survey of Arab-Israeli Relations'' (Taylor & Francis, 2004), p. 522</ref>. Бен Нитай деген атымен 1975 жылдың ақпан айында архитектура бойынша [[Бакалавр дәрежесі|бакалавр]] дәрежесін<ref name="MITDegrees">{{Cite web |url=http://web.mit.edu/registrar/stats/degrees/index.html |title=Enrollment Statistics |publisher=MIT Office of the Registrar | accessdate =17 October 2012}}</ref><ref>{{Cite news |date=15 May 2011 |title=The MIT 150: 150 Ideas, Inventions, and Innovators that Helped Shape Our World |work=The Boston Globe |url=http://www.boston.com/news/education/higher/specials/mit150/mitlist/?page=full |access-date=8 August 2011}}</ref>, ал 1976 жылы маусым айында [[Магистратура|магистрлік]] дәрежесін алған<ref name="ball2">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. Бір мезгілде саясаттану ғылымдары бойынша [[докторантура]]да оқыған, бірақ Энтеббе шабуылы кезінде ағасының қазасы себепті оқуын тоқтатқан<ref>{{Cite news |date=20 February 2009 |title=Profile: Benjamin Netanyahu |publisher=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2393677.stm |access-date=9 March 2013}}</ref>. Нетаньяху 1976 жылдан 1978 жылға дейін [[Бостон]] қаласындағы Boston Consulting Group компаниясында экономикалық кеңесші болып жұмыс істеген. Компанияда [[Митт Ромни]]мен бірге жұмыс істеп, тұрақты достық қарым-қатынастар орнатқан. Ромни Нетаньяхуды сол уақытта «анық көзқарасы бар мықты тұлға» деп сипаттап, «бір-бірін өте жақсы түсінетіндерін» айтқан<ref name="Barbaro">{{Cite news |last=Barbaro |first=Michael |date=7 April 2012 |title=A Friendship Dating From 1976 Resonates in 2012 |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2012/04/08/us/politics/mitt-romney-and-benjamin-netanyahu-are-old-friends.html?_r=1&ref=politics&pagewanted=all |access-date=7 April 2012}}</ref>. ==Жеке өмірі== [[Иврит тілі|Иврит]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] еркін меңгерген<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|title=Is mother-tongue English now a prerequisite for prime minister? -analysis|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230321103633/https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|url-status=live}}</ref>. ===Отбасысы мен қарым-қатынастары=== Бірінші әйелі – 1974 жылдан бастап Мириам Вейцман. Ол [[Израиль Қорғаныс әскері]]нде қызмет еткен, [[химик]], [[Иерусалимдегі Еврей университеті|Еврей университеті]]нде оқыған. Жұптың 1978 жылы Ноа есімді қызы дүниеге келген<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/133763|title="Photo Essay: Netanyahu's Grandson Named"|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20230922132435/https://www.israelnationalnews.com/news/133763|url-status=live}}</ref>. Екінші әйелі – 1981 жылдан бастап Флер Кейтс. Оның әкесі еврей болған, ал анасы еврей емес. Сондықтан Кейтс Нетаньяхумен некеге тұрмас бұрын [[Гиюр|иудаизмді қабылдаған]]. Нетаньяхумен бірге Израильге көшкеннен кейін бірнеше жылдан соң, 1988 жылы, ажырасуға өтініш берген<ref>{{Cite web|url=https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|title=Star of Zion|lang=en-US|first=Condé|last=Nast|website=Vanity Fair|date=1996-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230829022234/https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|archive-date=2023-08-29|access-date=2023-09-22|url-status=live}}</ref>. Үшінші және қазіргі әйелі – 1991 жылдан бастап Сара Бен-Арка Нетаньяху. Ол [[психология]] магистрі<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|title=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|lang=he|website=www.gov.il|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230921095243/https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|url-status=live}}</ref>. Жұптың екі ұлы бар: Яир (1991 жылы туған; [[Израиль Қорғаныс әскері|ЦАХАЛ]]-да қызмет еткен)<ref>{{Cite web|url=https://en.globes.co.il/en/article--1000637256|title=Benjamin Netanyahu's son gets new IDF PR job - Globes|lang=en|website=en.globes.co.il|date=2011-04-10|access-date=2023-09-22}}</ref> және Авнер (1994 жылы туған)<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|title=Netanyahu Jr. wins National Bible Quiz|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230421154653/https://www.jpost.com///israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|url-status=live}}</ref>. Нетаньяхудың бірінші некесінен туған қызы Ноа Дэниел Ротқа тұрмысқа шыққан. Олар 2009 жылы Шмуэль есімді ұлды, 2011 жылы Давид есімді екінші ұлды<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/146648|title="Netanyahu Grandson Born – Inside Israel".|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427064307/https://www.israelnationalnews.com/news/146648|url-status=live}}</ref>, ал 2016 жылы Ноа есімді қызды қарсы алды<ref>{{Cite web|url=https://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|title=Netanyahu Becomes a Zaide for the Third Time {{!}} Matzav.com|lang=en-US|last=editor|date=2016-02-17|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230227212055/http://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|url-status=live}}</ref>. ===Діни көзқарастары=== Бала кезі мен жастық шағында Биньямин Нетаньяху АҚШ-та ата-анасымен бірге тұрған кезде [[Филадельфия]]дағы [[реформистік иудаизм]]нің [[синагога]]сына (URJ бірлестігі) барған<ref>{{Cite news|title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He’s from Philadelphia|first=Justin Wm|last=Moyer|url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|website=Washington Post|id=0190-8286|date=2021-10-25|access-date=2024-03-28|lang=en-US|archive-date=2015-04-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|url-status=live}}</ref>. Кейінірек, [[Нью-Йорк]]те [[Израиль]]дің [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]]-дағы елшісі болып қызмет еткенде, ортодоксалды-заманауи «Парк-Ист» синагогасына барып жүрген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Премьер-министр ретінде ол 2016 жылы Израильдің реформаланған қауымдастығының мүшелеріне жасалған шабуылдарға қарсы шығып: «Израиль – барлық еврейлердің үйі, және біздің күшіміз – бірлігімізде» деп мәлімдеген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Нетаньяху көбіне [[Секуляризация |зайырлы өмір салтымен]] танымал<ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|title=Netanyahu, who mainstreamed Israel’s radicals, now the last obstacle to their agenda|lang=en|website=[[The Times of Israel]]|date=2022|quote=Netanyahu is a secular Jew, whose Jewish identity is not expressed in the rigorous observance of the Orthodox and the Haredim.|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20240516235446/https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|url-status=live}}</ref>, бірақ Израильдегі қалыптасқан тәжірибе бойынша иудаизм дәстүрлерін (соның ішінде [[шаббат]]ты) көпшілік алдында бұзудан аулақ жүреді<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|title=Covering Netanyahu in New York on Shabbat? That’s no job for a Jewish boy|lang=en|author=Raphael Ahren|website=[[The Times of Israel]]|date=2012-09-30|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|url-status=live}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:21 қазанда туғандар]] [[Санат:1949 жылы туғандар]] [[Санат:Тель-Авивте туғандар]] [[Санат:Израиль премьер-министрлері]] bm8eok8jjwdh6z8qmq8wwyergdyqslx 3404103 3404102 2024-11-23T14:04:07Z Ismukhammed 4565 3404103 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = E1E1FF | Қазақша есімі = Беньямин Нетаньяху | Шынайы есімі = {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ}} | Суреті = Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg | Атауы = Нетаньяху 2023 жылы | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = Израиль премьер-министрі | Лақап аты = | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = [[2022 жыл]]дың [[29 желтоқсан]]ынан | Басқаруын аяқтады = | Басқарған кезеңі = | Президент = [[Ицхак Герцог]] | Ізашары = [[Яир Лапид]] | Ізбасары = | Басқара бастады_2 = 31 наурыз 2009 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 маусым 2021 | Президент_2 = [[Шимон Перес]]<br />[[Реувен Ривлин]] | Ізашары_2 = [[Эхуд Ольмерт]] | Ізбасары_2 = [[Нафтали Беннет]] | Басқара бастады_3 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_3 = 6 шілде 1999 | Президент_3 = [[Эзер Вейцман]] | Ізашары_3 = [[Шимон Перес]] | Ізбасары_3 = [[Эхуд Барак]] | Титулы_4 = Израильдің Әділет министрі | Басқара бастады_4 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_4 = 4 қыркүйек 1996 | Діні = [[Яһудилік|Иудаизм]] | Азаматтығы = | Туған күні = 21.10.1949 | Туған жері = {{Ту|Израиль}} [[Тель-Авив]] | Туған кездегі есімі = | Әкесі = Бенцион Нетаньяху (1910—2012) | Анасы = Циля Нетаньяху (Сегаль) | Жұбайы = 1) Мириам (Мики) Вейцман (впоследствии Харан)<br />2) Флор Кейтс<br />3) Сара Бен-Арци | Балалары = '''қызы:''' Ноа (бірінші некеден)<br />'''ұлдары:''' Яир мен Авнер (үшінші некеден) | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = [[Ликуд]] | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = [[Массачусетс технологиялық институты]]<br />[[Гарвард университеті]] | Ғылыми дәрежесі = жаратылыстану ғылымдарының магистрі (1977) | Марапаттары = | Қолтаңбасы = Benjamin_Netanyahu_Signature.svg | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Беньямин (Биби) Нетаньяху''' ({{IPAc-en|ˌ|n|ɛ|t|ən|ˈ|j|ɑː|h|uː}}; {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ|Binyāmīn Nētanyāhū}}) — [[Израиль]] саясаткері, 2022 жылдан бері Израиль премьер-министрі, сонымен қатар 1996-1999 және 2009-2021 жылдарда осы лауазымда қызмет атқарған. [[Ликуд]] партиясының төрағасы. Нетаньяху Израиль тарихындағы ең ұзақ уақыт қызмет атқарған премьер-министр болып табылады, ол осы лауазымда жалпы 16 жылдан астам уақыт бойы қалған. Израиль мемлекеті құрылғалы бері туған алғашқы премьер-министр болып табылады<ref>{{cite web |author=Rob Picheta, |date=29 December 2022 |title=Benjamin Netanyahu sworn in as leader of Israel's likely most right-wing government ever |url=https://www.cnn.com/2022/12/29/middleeast/israel-benjamin-netanyahu-swearing-in-intl/index.html |accessdate =29 December 2022 |ish=CNN |lang=en}}</ref><ref>{{cite web |author=Aron Heller |title=Netanyahu makes history as Israel's longest-serving leader |url=https://www.apnews.com/a8a9d3c598954ca6803710e375117156 |date=17 July 2019 | publisher =[[Associated Press]] | accessdate =17 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news |last=Williams |first=Dan |date=18 July 2019 |title=Bruised but driven, Netanyahu becomes Israel's longest-serving PM |publisher=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-netanyahu/bruised-but-driven-netanyahu-becomes-israels-longest-serving-pm-idUSKCN1UD1GV |access-date=18 July 2019}}</ref><ref>{{cite web |author=Judy Dempsey |date=[[3 мамыр]] 2012 |url=http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=48021 |title=The Enduring Influence of Benjamin Netanyahuʻs Father |publisher=Carnegie Europe}}</ref><ref name="Sayeret Matkal is 50 years old">Amir Buhbut, [http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/560/122.html „Sayeret Matkal is 50 years old“], NRG Maariv</ref><ref name="ginsburg1">Mitch Ginsburg (25 қазан 2012) [http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#! „Saving Sergeant Netanyahu“], The Times of Israel</ref><ref>{{cite news |first=Gil|last=Hoffman|title= Kadima wins, but rightist bloc biggest |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |newspaper=The Jerusalem Post |date=[[10 ақпан]] 2009 |accessdate=[[17 маусым]] 2012}}</ref><ref name=swornh>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israelʻs prime minister |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |newspaper=Haaretz |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013}}</ref><ref name=swornr>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |first=Jeffrey |last=Heller |url=https://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |publisher=Reuters |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013 |seperator= |archivedate=2015-09-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |access-date=2018-05-18 |archive-date=2015-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 }}</ref>. [[Тель-Авив]]те еврей отбасында дүниеге келген. [[Иерусалим]] мен [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-тың [[Филадельфия]] қаласында өскен. 1967 жылы Израиль қорғаныс күштеріне қызметке шақырылды<ref name="David Remnick">{{cite magazine |url=http://www.newyorker.com/online/blogs/newsdesk/2013/01/bibis-blues.html|title=Bibiʻs Blues|author=David Remnic |date=[[23 қаңтар]] 2013|sarlavha=The New Yorker}}</ref>. [[Сайерет Маткаль]] арнайы күштерінде бөлімше командирі болды және бірнеше миссияларға қатысты. Капитан атағына ие болды. [[Массачусетс технологиялық институты]]н бітіргеннен кейін Нетаньяху [[Boston Consulting Group]] компаниясында экономикалық кеңесші болды. 1978 жылы Израильге оралып, Антитеррор институтын құрды. 1984-1988 жылдар аралығында Израильдің БҰҰ-дағы тұрақты өкілі болды. 1993 жылы Ликуд партиясының төрағасы болып сайланып, оппозиция жетекшісі болды. 1996 жылғы сайлауда Шимон Пересті жеңіп, Израиль премьер-министрі болды. Нетаньяху мен Ликуд 1999 жылғы сайлауда [[Эхуд Барак]]тың «Біріккен Израиль» одағына жеңіліп қалды. Нетаньяху жеке секторға кіріп, саясаттан толық бас тартуды таңдады. Кейін саясатқа қайта оралып, [[Ариэль Шарон]]ның премьер-министрлігі кезінде сыртқы істер министрі және кейіннен қаржы министрі қызметтерін атқарды. Израиль экономикасында айтарлықтай өсуге әкелген реформаларды бастады. Газа аймағын бөлшектеу жоспарына байланысты келіспеушіліктер себебінен отставкаға кетті<ref>{{cite news |date=24 October 2004 |title=Netanyahu Gets Tough to Transform Israel's Economy |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2004/10/24/world/middleeast/netanyahu-gets-tough-to-transform-israels-economy.html |access-date=4 January 2023}}</ref><ref>{{cite book |last=Mitchell |first=Thomas G. |title=Likud Leaders |date=2015 |publisher=McFarland |isbn=978-0-7864-9713-3 |location=Jefferson, North Carolina |page=186}}</ref>. 2024 жылдың 21 қарашасында [[Гаага]]дағы [[Халықаралық қылмыстық сот]] Биньямин Нетаньяхудың 2023 жылдың 8 қазанынан 2024 жылдың 20 мамырына дейін [[Газа секторы]]нда жасалған әскери қылмыстар мен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін күдіктеліп, тұтқындау туралы жарлық шығарды<ref>{{Cite web|url=https://meduza.io/news/2024/11/21/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-premiera-izrailya-binyamina-netaniyagu-i-ministra-oborony-yoava-galanta|title=Международный уголовный суд выдал ордер на арест премьера Израиля Биньямина Нетаниягу и бывшего министра обороны Йоава Галанта|lang=ru|website=Meduza|access-date=2024-11-21}}</ref>. Нетаньяху 2005 жылдың желтоқсанында [[Ариэль Шарон]] отставкаға кеткеннен кейін Ликуд партиясының басшылығына қайтты<ref name="xinh">{{Cite news |date=20 December 2005 |title=Netanyahu elected as Likud party chairman |publisher=Xinhua News Agency |url=http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |url-status=dead |access-date=27 July 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060227183818/http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |archive-date=27 February 2006}}</ref>. 2006-2009 жылдар аралығында оппозиция жетекшісі болды<ref>{{Cite news |last=Hoffman |first=Gil |date=10 February 2009 |title=Kadima wins, but rightist bloc biggest |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |access-date=17 June 2012}}</ref>. 2009 жылғы сайлаудан кейін Нетаньяху басқа оңшыл партиялармен коалициялық үкімет құрып, екінші рет премьер-министр қызметіне кірісті<ref name="swornh2">{{Cite news |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israel's prime minister |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |access-date=10 March 2013}}</ref><ref name="swornr2">{{Cite news |last=Heller |first=Jeffrey |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |publisher=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |url-status=live |access-date=10 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |archive-date=24 September 2015}}</ref>. 2013 және 2015 жылғы сайлауларда Ликудты жеңіске жеткізді<ref>{{Cite news |last=Tobin |first=Amir |last2=Birnbaum |first2=Ben |date=20 March 2015 |title='Is This Ship Sinking?' Inside the Collapse of the Campaign Against Netanyahu |url=http://www.newyorker.com/news/news-desk/how-israels-left-lost-to-netanyahu |publisher=The New Yorker |location=New York City}}</ref>. 2019-2020 жылдардағы кезекті үш сайлаудан кейін саяси тұрақсыздық орын алып, үкімет құрылған жоқ. Нетаньяху мен [[Бенни Ганц]] арасында коалиция туралы келісімге келу арқылы тұрақсыздық шешілді<ref>{{Cite web |title=Rivlin hands over mandate, begs MKs to prevent third election |url=https://www.jpost.com/Israel-News/Rivlin-Edelstein-beg-MKs-to-prevent-third-election-608584 |publisher=The Jerusalem Post |lang=en |sana=21 November 2019 | accessdate =21 November 2019 |author=Gil Hoffman}}</ref><ref>{{Cite news |last=Eglash |first=Ruth |date=17 May 2020 |title=After three elections and political deadlock, Israel finally swears in new government |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/after-three-elections-and-political-deadlock-israel-finally-swears-in-new-government/2020/05/17/ba25e752-9807-11ea-87a3-22d324235636_story.html |access-date=20 May 2020}}</ref>. Коалиция 2020 жылдың желтоқсанында ротация жүзеге асырылмай жатып тарады, ал 2021 жылдың наурызында жаңа сайлау өткізілді. Өзінің соңғы үкіметінде Нетаньяху Израильдің [[Коронавирустық инфекция Covid-19|COVID-19 пандемиясы]]на қарсы күресі мен 2021 жылғы Израиль-Палестина дағдарысына жауап операциясын басқарды. 2021 жылдың маусымында [[Нафтали Беннет]] үкіметі құрылғаннан кейін, премьер-министр қызметінен шеттетіліп, үшінші рет оппозиция жетекшісі болды. Нетаньяху 2022 жылғы сайлаудан кейін [[Оңшылдар|оңшыл]] партиялармен коалиция құрып, қайтадан премьер-министр лауазымына оралды. Нетаньяху мен оның үкіметі коалициядағы серіктестерімен бірге кең ауқымды сот реформасын жүргізді. Сот-құқықтық реформаларға қарсы қозғалыс теріс пікірмен қарсы алынды, сот-құқықтық реформаларға қарсы наразы топтар бірнеше ай бойы бүкіл ел бойынша жаппай наразылық акцияларын өткізді. 2023 жылғы 7 қазанда Израиль [[Хамас|ХАМАС]] тарапынан шабуылға ұшырады, бұл 2023 жылғы [[Израиль−Хамас соғысы|Израиль-ХАМАС соғысы]]н тудырды. Израиль үкіметі бұл шабуылға дайын болмағаны үшін Нетаньяху оппозиция тарапынан сынға алынды<ref>{{Cite news |title=Israel-Gaza conflict: Unthinkable security lapse on Netanyahu's watch |work=The Times |url=https://www.thetimes.co.uk/article/unthinkable-security-lapse-netanyahu-watch-analysis-israel-palestine-hamas-wxf5dd97f}}</ref><ref>{{Cite news |title=Israelis question Prime Minister Benjamin Netanyahu on 'colossal failure' on security establishment |work=The Telegraph Online |url=https://www.telegraphindia.com/india/israelis-question-prime-minister-benjamin-netanyahu-on-colossal-failure-on-security-establishment/cid/1972740}}</ref><ref>{{Cite news |title=Netanyahu may end up the highest-ranking casualty of this attack |work=The Australian |url=https://www.theaustralian.com.au/commentary/shocking-failure-of-israeli-security-a-blow-to-netanyahu/news-story/ba924d39fea487b748b9614e205fa365}}</ref>. ==Балаллық шағы мен әскери қызметі== Нетаньяху 1949 жылы [[Тел-Авив]]те туған<ref>{{Cite web |url=https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx |title=Benjamin Netanyahu |qaralgan sana=16 June 2021 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs | archiveurl=https://web.archive.org/web/20130606071740/https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx | archivedate=6 June 2013}}</ref><ref>{{Cite news |date=13 June 2021 |title=Benjamin Netanyahu, Israel's unseated long-term leader |language=en-GB |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=16 June 2021}}</ref>. Оның анасы Цила Сегал (1912–2000), [[Осман империясы]]ның құрамындағы [[Иерусалим округі]]ндегі [[Петах-Тиква]] қаласында туған. Әкесі Бенсион Нетаньяху (1910–2012), [[Варшава]]да туған. Испания еврейлерінің алтын дәуірін зерттеу саласында тарихшы болған. Нетаньяхудың әке жағынан атасы Натан Милейковский [[раввин]] және [[Сионизм|сионшы]] жазушы болған. Нетаньяхудың әкесі [[Палестина]]ға күштеп көшірілген кезде тегін «Милейковскийден» «Құдай берген» деген мағынаны білдіретін «Нетаньяху» деп өзгерткен. Оның отбасы негізінен [[Ашкеназдар|ашкеназ]] болғанымен, [[ДНҚ]] тесті оның [[сефард]] ата-бабалары бар екенін анықтағанын айтты. Нетаньяху отбасы үш баланың екіншісі болды. Құддус қаласында өскен және білім алған. Генриетта Сзолд бастауыш мектебінде оқыған. Оның 6-сынып мұғалімі Рут Рубенштейн «Нетаньяху өте сыпайы, тәртіпті, ізетті және белсенді болғанын» айтқан<ref name="JPost responsible">{{Cite news |last=Lidman, Melanie |date=28 August 2012 |title=PM was 'responsible' sixth-grader, evaluation shows |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/NationalNews/Article.aspx?id=282840 |access-date=30 August 2012}}</ref>. 1956-1958 жылдарда және 1963 жылдан 1967 жылға дейін оның отбасы [[Америка Құрама Штаттары]]ның [[Пенсильвания]] штатындағы [[Челтнем Тауншип]] қаласында тұрған<ref name="ynetnews.com">{{Cite news |date=10 February 2012 |title=Prime Minister Benjamin Netanyahu |publisher=Ynetnews |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4187902,00.html |access-date=9 March 2013}}</ref>. Әкесі Дропси колледжінде дәріс берген<ref name="Moyer">{{Cite news |last=Moyer |first=Justin |date=3 March 2015 |title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He's from Philadelphia |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |url-status=live |access-date=5 March 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |archive-date=2 April 2015}}</ref>. Бенжамин Челтнем орта мектебін бітірген. Мектепте пікірсайыс клубы, шахмат клубы және футбол клубында белсенді қатысқан. Ол және оның ағасы Йонатан осы аймақта кездескен үстірт өмір салтынан, жастардың қарсы әрекеттерінен, отбасы қатысқан Филадельфиядағы [[еврейлер]] [[синагога]]сындағы [[Либерализм|либералдық]] реформа ортасынан наразылық білдірген. Нетаньяху 1967 жылы орта мектепті бітірген<ref>{{Cite web |url=https://www.newarab.com/features/netanyahus-my-story-eyes-staunch-ideologue |title=Netanyahu's 'My Story': In the eyes of a staunch ideologue |date=30 November 2022}}</ref>. Сол жылы Израильге қайтып келіп, қорғаныс күштеріне қызметке кіріп, бес жыл бойы елдің қарулы күштерінің «Сайерет Маткаль» арнайы әскери бөлімшесінде сарбаз ретінде қызмет еткен. 1967-1970 жылдардағы Израиль мен араб еледері арасындағы соғыстарға қатысқан<ref>{{Cite news |title=Right-wing Jewish Nationalism Created Netanyahu. Then Netanyahu Became Its Master |work=Haaretz |url=https://www.haaretz.com/opinion/2018-04-27/ty-article-opinion/.premium/how-netanyahu-went-from-creature-to-master-of-jewish-nationalism/0000017f-dedb-d3ff-a7ff-fffb09560000}}</ref>. Израиль әскерлері [[Иордания]]ға басып кірген. 1968 жылы наурыз айында өткен Қараме шайқасында [[Палестинаны азат ету ұйымы]]ның жетекшісі [[Ясир Арафатт]]ы қолға түсіру үшін барған әскерлер ауыр шабуылдарға ұшыраған. Нетаньяху әскери бөлімдердің бірінде командир болған және бірнеше рет шайқастарда жараланған<ref name="ginsburg12">{{Cite news |last=Ginsburg |first=Mitch |date=25 October 2012 |title=Saving Sergeant Netanyahu |work=The Times of Israel |url=http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#!}}</ref>. 1968 жылы Израильдің [[Ливан]]ға басып кіруінде және 1972 жылы мамыр айында палестиналық террористердің кепілдікке алған [[«Изотоп» операциясы|Сабена 571 рейсін азат ету операциясында]] иығынан оқ тиіп жараланған<ref>{{Cite news |date=14 May 2020 |title=Israel's Benjamin Netanyahu: Commando turned PM |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=24 July 2020}}</ref><ref>{{Cite news |last=Melman |first=Yossi |date=18 November 2010 |title=More than six decades on, Israel memorializes late commander of British Army's Jewish Unit |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/more-than-six-decades-on-israel-memorializes-late-commander-of-british-army-s-jewish-unit-1.325308 |access-date=17 March 2013}}</ref>. 1972 жылы әскери қызметтен босатылып, «Сайерет Маткаль» резервінде қалған. Кейінірек АҚШ-қа оқу үшін кеткен. 1973 жылы қазан айында [[Қиямет соғысы]]на қатысу үшін Израильге қайтып келген<ref name="ball">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. [[Суэц каналы]] бойында [[Мысыр]] күштеріне қарсы арнайы әскери операцияға қатысқан. Операцияның егжей-тегжейлері бүгінге дейін құпия болып қалуда<ref>{{Cite news |date=13 September 2013 |script-title=he:40 שנה לאחור: היכן היו אז, המנהיגים של היום? |language=he |trans-title=40 years ago: where were the leaders of today? |publisher=[[Walla!]] |url=https://news.walla.co.il/item/2677526}}</ref>. 1972 жылы аяғында АҚШ-қа қайтып келіп, [[Массачусетс технологиялық институты]]нда (MIT) архитектура бойынша білім алған<ref>Cathy Hartley, David Lea, Paul Cossali, Annamarie Rowe, ''Survey of Arab-Israeli Relations'' (Taylor & Francis, 2004), p. 522</ref>. Бен Нитай деген атымен 1975 жылдың ақпан айында архитектура бойынша [[Бакалавр дәрежесі|бакалавр]] дәрежесін<ref name="MITDegrees">{{Cite web |url=http://web.mit.edu/registrar/stats/degrees/index.html |title=Enrollment Statistics |publisher=MIT Office of the Registrar | accessdate =17 October 2012}}</ref><ref>{{Cite news |date=15 May 2011 |title=The MIT 150: 150 Ideas, Inventions, and Innovators that Helped Shape Our World |work=The Boston Globe |url=http://www.boston.com/news/education/higher/specials/mit150/mitlist/?page=full |access-date=8 August 2011}}</ref>, ал 1976 жылы маусым айында [[Магистратура|магистрлік]] дәрежесін алған<ref name="ball2">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. Бір мезгілде саясаттану ғылымдары бойынша [[докторантура]]да оқыған, бірақ Энтеббе шабуылы кезінде ағасының қазасы себепті оқуын тоқтатқан<ref>{{Cite news |date=20 February 2009 |title=Profile: Benjamin Netanyahu |publisher=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2393677.stm |access-date=9 March 2013}}</ref>. Нетаньяху 1976 жылдан 1978 жылға дейін [[Бостон]] қаласындағы Boston Consulting Group компаниясында экономикалық кеңесші болып жұмыс істеген. Компанияда [[Митт Ромни]]мен бірге жұмыс істеп, тұрақты достық қарым-қатынастар орнатқан. Ромни Нетаньяхуды сол уақытта «анық көзқарасы бар мықты тұлға» деп сипаттап, «бір-бірін өте жақсы түсінетіндерін» айтқан<ref name="Barbaro">{{Cite news |last=Barbaro |first=Michael |date=7 April 2012 |title=A Friendship Dating From 1976 Resonates in 2012 |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2012/04/08/us/politics/mitt-romney-and-benjamin-netanyahu-are-old-friends.html?_r=1&ref=politics&pagewanted=all |access-date=7 April 2012}}</ref>. ==Жеке өмірі== [[Иврит тілі|Иврит]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] еркін меңгерген<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|title=Is mother-tongue English now a prerequisite for prime minister? -analysis|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230321103633/https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|url-status=live}}</ref>. ===Отбасысы мен қарым-қатынастары=== Бірінші әйелі – 1974 жылдан бастап Мириам Вейцман. Ол [[Израиль Қорғаныс әскері]]нде қызмет еткен, [[химик]], [[Иерусалимдегі Еврей университеті|Еврей университеті]]нде оқыған. Жұптың 1978 жылы Ноа есімді қызы дүниеге келген<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/133763|title="Photo Essay: Netanyahu's Grandson Named"|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20230922132435/https://www.israelnationalnews.com/news/133763|url-status=live}}</ref>. Екінші әйелі – 1981 жылдан бастап Флер Кейтс. Оның әкесі еврей болған, ал анасы еврей емес. Сондықтан Кейтс Нетаньяхумен некеге тұрмас бұрын [[Гиюр|иудаизмді қабылдаған]]. Нетаньяхумен бірге Израильге көшкеннен кейін бірнеше жылдан соң, 1988 жылы, ажырасуға өтініш берген<ref>{{Cite web|url=https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|title=Star of Zion|lang=en-US|first=Condé|last=Nast|website=Vanity Fair|date=1996-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230829022234/https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|archive-date=2023-08-29|access-date=2023-09-22|url-status=live}}</ref>. Үшінші және қазіргі әйелі – 1991 жылдан бастап Сара Бен-Арка Нетаньяху. Ол [[психология]] магистрі<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|title=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|lang=he|website=www.gov.il|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230921095243/https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|url-status=live}}</ref>. Жұптың екі ұлы бар: Яир (1991 жылы туған; [[Израиль Қорғаныс әскері|ЦАХАЛ]]-да қызмет еткен)<ref>{{Cite web|url=https://en.globes.co.il/en/article--1000637256|title=Benjamin Netanyahu's son gets new IDF PR job - Globes|lang=en|website=en.globes.co.il|date=2011-04-10|access-date=2023-09-22}}</ref> және Авнер (1994 жылы туған)<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|title=Netanyahu Jr. wins National Bible Quiz|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230421154653/https://www.jpost.com///israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|url-status=live}}</ref>. Нетаньяхудың бірінші некесінен туған қызы Ноа Дэниел Ротқа тұрмысқа шыққан. Олар 2009 жылы Шмуэль есімді ұлды, 2011 жылы Давид есімді екінші ұлды<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/146648|title="Netanyahu Grandson Born – Inside Israel".|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427064307/https://www.israelnationalnews.com/news/146648|url-status=live}}</ref>, ал 2016 жылы Ноа есімді қызды қарсы алды<ref>{{Cite web|url=https://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|title=Netanyahu Becomes a Zaide for the Third Time {{!}} Matzav.com|lang=en-US|last=editor|date=2016-02-17|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230227212055/http://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|url-status=live}}</ref>. ===Діни көзқарастары=== Бала кезі мен жастық шағында Биньямин Нетаньяху АҚШ-та ата-анасымен бірге тұрған кезде [[Филадельфия]]дағы [[реформистік иудаизм]]нің [[синагога]]сына (URJ бірлестігі) барған<ref>{{Cite news|title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He’s from Philadelphia|first=Justin Wm|last=Moyer|url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|website=Washington Post|id=0190-8286|date=2021-10-25|access-date=2024-03-28|lang=en-US|archive-date=2015-04-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|url-status=live}}</ref>. Кейінірек, [[Нью-Йорк]]те [[Израиль]]дің [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]]-дағы елшісі болып қызмет еткенде, ортодоксалды-заманауи «Парк-Ист» синагогасына барып жүрген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Премьер-министр ретінде ол 2016 жылы Израильдің реформаланған қауымдастығының мүшелеріне жасалған шабуылдарға қарсы шығып: «Израиль – барлық еврейлердің үйі, және біздің күшіміз – бірлігімізде» деп мәлімдеген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Нетаньяху көбіне [[Секуляризация |зайырлы өмір салтымен]] танымал<ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|title=Netanyahu, who mainstreamed Israel’s radicals, now the last obstacle to their agenda|lang=en|website=[[The Times of Israel]]|date=2022|quote=Netanyahu is a secular Jew, whose Jewish identity is not expressed in the rigorous observance of the Orthodox and the Haredim.|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20240516235446/https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|url-status=live}}</ref>, бірақ Израильдегі қалыптасқан тәжірибе бойынша иудаизм дәстүрлерін (соның ішінде [[шаббат]]ты) көпшілік алдында бұзудан аулақ жүреді<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|title=Covering Netanyahu in New York on Shabbat? That’s no job for a Jewish boy|lang=en|author=Raphael Ahren|website=[[The Times of Israel]]|date=2012-09-30|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|url-status=live}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:21 қазанда туғандар]] [[Санат:1949 жылы туғандар]] [[Санат:Тель-Авивте туғандар]] [[Санат:Израиль премьер-министрлері]] ma6i6uwo94ghmmp2xw5mnnh4ghfc6sz 3404170 3404103 2024-11-23T18:55:35Z Kasymov 10777 «[[Санат:21 қазанда туғандар|21 қазанда туғандар]]» деген санатты аластады ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404170 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = E1E1FF | Қазақша есімі = Беньямин Нетаньяху | Шынайы есімі = {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ}} | Суреті = Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg | Атауы = Нетаньяху 2023 жылы | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = Израиль премьер-министрі | Лақап аты = | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = [[2022 жыл]]дың [[29 желтоқсан]]ынан | Басқаруын аяқтады = | Басқарған кезеңі = | Президент = [[Ицхак Герцог]] | Ізашары = [[Яир Лапид]] | Ізбасары = | Басқара бастады_2 = 31 наурыз 2009 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 маусым 2021 | Президент_2 = [[Шимон Перес]]<br />[[Реувен Ривлин]] | Ізашары_2 = [[Эхуд Ольмерт]] | Ізбасары_2 = [[Нафтали Беннет]] | Басқара бастады_3 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_3 = 6 шілде 1999 | Президент_3 = [[Эзер Вейцман]] | Ізашары_3 = [[Шимон Перес]] | Ізбасары_3 = [[Эхуд Барак]] | Титулы_4 = Израильдің Әділет министрі | Басқара бастады_4 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_4 = 4 қыркүйек 1996 | Діні = [[Яһудилік|Иудаизм]] | Азаматтығы = | Туған күні = 21.10.1949 | Туған жері = {{Ту|Израиль}} [[Тель-Авив]] | Туған кездегі есімі = | Әкесі = Бенцион Нетаньяху (1910—2012) | Анасы = Циля Нетаньяху (Сегаль) | Жұбайы = 1) Мириам (Мики) Вейцман (впоследствии Харан)<br />2) Флор Кейтс<br />3) Сара Бен-Арци | Балалары = '''қызы:''' Ноа (бірінші некеден)<br />'''ұлдары:''' Яир мен Авнер (үшінші некеден) | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = [[Ликуд]] | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = [[Массачусетс технологиялық институты]]<br />[[Гарвард университеті]] | Ғылыми дәрежесі = жаратылыстану ғылымдарының магистрі (1977) | Марапаттары = | Қолтаңбасы = Benjamin_Netanyahu_Signature.svg | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Беньямин (Биби) Нетаньяху''' ({{IPAc-en|ˌ|n|ɛ|t|ən|ˈ|j|ɑː|h|uː}}; {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ|Binyāmīn Nētanyāhū}}) — [[Израиль]] саясаткері, 2022 жылдан бері Израиль премьер-министрі, сонымен қатар 1996-1999 және 2009-2021 жылдарда осы лауазымда қызмет атқарған. [[Ликуд]] партиясының төрағасы. Нетаньяху Израиль тарихындағы ең ұзақ уақыт қызмет атқарған премьер-министр болып табылады, ол осы лауазымда жалпы 16 жылдан астам уақыт бойы қалған. Израиль мемлекеті құрылғалы бері туған алғашқы премьер-министр болып табылады<ref>{{cite web |author=Rob Picheta, |date=29 December 2022 |title=Benjamin Netanyahu sworn in as leader of Israel's likely most right-wing government ever |url=https://www.cnn.com/2022/12/29/middleeast/israel-benjamin-netanyahu-swearing-in-intl/index.html |accessdate =29 December 2022 |ish=CNN |lang=en}}</ref><ref>{{cite web |author=Aron Heller |title=Netanyahu makes history as Israel's longest-serving leader |url=https://www.apnews.com/a8a9d3c598954ca6803710e375117156 |date=17 July 2019 | publisher =[[Associated Press]] | accessdate =17 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news |last=Williams |first=Dan |date=18 July 2019 |title=Bruised but driven, Netanyahu becomes Israel's longest-serving PM |publisher=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-netanyahu/bruised-but-driven-netanyahu-becomes-israels-longest-serving-pm-idUSKCN1UD1GV |access-date=18 July 2019}}</ref><ref>{{cite web |author=Judy Dempsey |date=[[3 мамыр]] 2012 |url=http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=48021 |title=The Enduring Influence of Benjamin Netanyahuʻs Father |publisher=Carnegie Europe}}</ref><ref name="Sayeret Matkal is 50 years old">Amir Buhbut, [http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/560/122.html „Sayeret Matkal is 50 years old“], NRG Maariv</ref><ref name="ginsburg1">Mitch Ginsburg (25 қазан 2012) [http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#! „Saving Sergeant Netanyahu“], The Times of Israel</ref><ref>{{cite news |first=Gil|last=Hoffman|title= Kadima wins, but rightist bloc biggest |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |newspaper=The Jerusalem Post |date=[[10 ақпан]] 2009 |accessdate=[[17 маусым]] 2012}}</ref><ref name=swornh>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israelʻs prime minister |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |newspaper=Haaretz |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013}}</ref><ref name=swornr>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |first=Jeffrey |last=Heller |url=https://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |publisher=Reuters |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013 |seperator= |archivedate=2015-09-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |access-date=2018-05-18 |archive-date=2015-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 }}</ref>. [[Тель-Авив]]те еврей отбасында дүниеге келген. [[Иерусалим]] мен [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-тың [[Филадельфия]] қаласында өскен. 1967 жылы Израиль қорғаныс күштеріне қызметке шақырылды<ref name="David Remnick">{{cite magazine |url=http://www.newyorker.com/online/blogs/newsdesk/2013/01/bibis-blues.html|title=Bibiʻs Blues|author=David Remnic |date=[[23 қаңтар]] 2013|sarlavha=The New Yorker}}</ref>. [[Сайерет Маткаль]] арнайы күштерінде бөлімше командирі болды және бірнеше миссияларға қатысты. Капитан атағына ие болды. [[Массачусетс технологиялық институты]]н бітіргеннен кейін Нетаньяху [[Boston Consulting Group]] компаниясында экономикалық кеңесші болды. 1978 жылы Израильге оралып, Антитеррор институтын құрды. 1984-1988 жылдар аралығында Израильдің БҰҰ-дағы тұрақты өкілі болды. 1993 жылы Ликуд партиясының төрағасы болып сайланып, оппозиция жетекшісі болды. 1996 жылғы сайлауда Шимон Пересті жеңіп, Израиль премьер-министрі болды. Нетаньяху мен Ликуд 1999 жылғы сайлауда [[Эхуд Барак]]тың «Біріккен Израиль» одағына жеңіліп қалды. Нетаньяху жеке секторға кіріп, саясаттан толық бас тартуды таңдады. Кейін саясатқа қайта оралып, [[Ариэль Шарон]]ның премьер-министрлігі кезінде сыртқы істер министрі және кейіннен қаржы министрі қызметтерін атқарды. Израиль экономикасында айтарлықтай өсуге әкелген реформаларды бастады. Газа аймағын бөлшектеу жоспарына байланысты келіспеушіліктер себебінен отставкаға кетті<ref>{{cite news |date=24 October 2004 |title=Netanyahu Gets Tough to Transform Israel's Economy |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2004/10/24/world/middleeast/netanyahu-gets-tough-to-transform-israels-economy.html |access-date=4 January 2023}}</ref><ref>{{cite book |last=Mitchell |first=Thomas G. |title=Likud Leaders |date=2015 |publisher=McFarland |isbn=978-0-7864-9713-3 |location=Jefferson, North Carolina |page=186}}</ref>. 2024 жылдың 21 қарашасында [[Гаага]]дағы [[Халықаралық қылмыстық сот]] Биньямин Нетаньяхудың 2023 жылдың 8 қазанынан 2024 жылдың 20 мамырына дейін [[Газа секторы]]нда жасалған әскери қылмыстар мен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін күдіктеліп, тұтқындау туралы жарлық шығарды<ref>{{Cite web|url=https://meduza.io/news/2024/11/21/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-premiera-izrailya-binyamina-netaniyagu-i-ministra-oborony-yoava-galanta|title=Международный уголовный суд выдал ордер на арест премьера Израиля Биньямина Нетаниягу и бывшего министра обороны Йоава Галанта|lang=ru|website=Meduza|access-date=2024-11-21}}</ref>. Нетаньяху 2005 жылдың желтоқсанында [[Ариэль Шарон]] отставкаға кеткеннен кейін Ликуд партиясының басшылығына қайтты<ref name="xinh">{{Cite news |date=20 December 2005 |title=Netanyahu elected as Likud party chairman |publisher=Xinhua News Agency |url=http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |url-status=dead |access-date=27 July 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060227183818/http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |archive-date=27 February 2006}}</ref>. 2006-2009 жылдар аралығында оппозиция жетекшісі болды<ref>{{Cite news |last=Hoffman |first=Gil |date=10 February 2009 |title=Kadima wins, but rightist bloc biggest |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |access-date=17 June 2012}}</ref>. 2009 жылғы сайлаудан кейін Нетаньяху басқа оңшыл партиялармен коалициялық үкімет құрып, екінші рет премьер-министр қызметіне кірісті<ref name="swornh2">{{Cite news |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israel's prime minister |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |access-date=10 March 2013}}</ref><ref name="swornr2">{{Cite news |last=Heller |first=Jeffrey |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |publisher=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |url-status=live |access-date=10 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |archive-date=24 September 2015}}</ref>. 2013 және 2015 жылғы сайлауларда Ликудты жеңіске жеткізді<ref>{{Cite news |last=Tobin |first=Amir |last2=Birnbaum |first2=Ben |date=20 March 2015 |title='Is This Ship Sinking?' Inside the Collapse of the Campaign Against Netanyahu |url=http://www.newyorker.com/news/news-desk/how-israels-left-lost-to-netanyahu |publisher=The New Yorker |location=New York City}}</ref>. 2019-2020 жылдардағы кезекті үш сайлаудан кейін саяси тұрақсыздық орын алып, үкімет құрылған жоқ. Нетаньяху мен [[Бенни Ганц]] арасында коалиция туралы келісімге келу арқылы тұрақсыздық шешілді<ref>{{Cite web |title=Rivlin hands over mandate, begs MKs to prevent third election |url=https://www.jpost.com/Israel-News/Rivlin-Edelstein-beg-MKs-to-prevent-third-election-608584 |publisher=The Jerusalem Post |lang=en |sana=21 November 2019 | accessdate =21 November 2019 |author=Gil Hoffman}}</ref><ref>{{Cite news |last=Eglash |first=Ruth |date=17 May 2020 |title=After three elections and political deadlock, Israel finally swears in new government |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/after-three-elections-and-political-deadlock-israel-finally-swears-in-new-government/2020/05/17/ba25e752-9807-11ea-87a3-22d324235636_story.html |access-date=20 May 2020}}</ref>. Коалиция 2020 жылдың желтоқсанында ротация жүзеге асырылмай жатып тарады, ал 2021 жылдың наурызында жаңа сайлау өткізілді. Өзінің соңғы үкіметінде Нетаньяху Израильдің [[Коронавирустық инфекция Covid-19|COVID-19 пандемиясы]]на қарсы күресі мен 2021 жылғы Израиль-Палестина дағдарысына жауап операциясын басқарды. 2021 жылдың маусымында [[Нафтали Беннет]] үкіметі құрылғаннан кейін, премьер-министр қызметінен шеттетіліп, үшінші рет оппозиция жетекшісі болды. Нетаньяху 2022 жылғы сайлаудан кейін [[Оңшылдар|оңшыл]] партиялармен коалиция құрып, қайтадан премьер-министр лауазымына оралды. Нетаньяху мен оның үкіметі коалициядағы серіктестерімен бірге кең ауқымды сот реформасын жүргізді. Сот-құқықтық реформаларға қарсы қозғалыс теріс пікірмен қарсы алынды, сот-құқықтық реформаларға қарсы наразы топтар бірнеше ай бойы бүкіл ел бойынша жаппай наразылық акцияларын өткізді. 2023 жылғы 7 қазанда Израиль [[Хамас|ХАМАС]] тарапынан шабуылға ұшырады, бұл 2023 жылғы [[Израиль−Хамас соғысы|Израиль-ХАМАС соғысы]]н тудырды. Израиль үкіметі бұл шабуылға дайын болмағаны үшін Нетаньяху оппозиция тарапынан сынға алынды<ref>{{Cite news |title=Israel-Gaza conflict: Unthinkable security lapse on Netanyahu's watch |work=The Times |url=https://www.thetimes.co.uk/article/unthinkable-security-lapse-netanyahu-watch-analysis-israel-palestine-hamas-wxf5dd97f}}</ref><ref>{{Cite news |title=Israelis question Prime Minister Benjamin Netanyahu on 'colossal failure' on security establishment |work=The Telegraph Online |url=https://www.telegraphindia.com/india/israelis-question-prime-minister-benjamin-netanyahu-on-colossal-failure-on-security-establishment/cid/1972740}}</ref><ref>{{Cite news |title=Netanyahu may end up the highest-ranking casualty of this attack |work=The Australian |url=https://www.theaustralian.com.au/commentary/shocking-failure-of-israeli-security-a-blow-to-netanyahu/news-story/ba924d39fea487b748b9614e205fa365}}</ref>. ==Балаллық шағы мен әскери қызметі== Нетаньяху 1949 жылы [[Тел-Авив]]те туған<ref>{{Cite web |url=https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx |title=Benjamin Netanyahu |qaralgan sana=16 June 2021 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs | archiveurl=https://web.archive.org/web/20130606071740/https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx | archivedate=6 June 2013}}</ref><ref>{{Cite news |date=13 June 2021 |title=Benjamin Netanyahu, Israel's unseated long-term leader |language=en-GB |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=16 June 2021}}</ref>. Оның анасы Цила Сегал (1912–2000), [[Осман империясы]]ның құрамындағы [[Иерусалим округі]]ндегі [[Петах-Тиква]] қаласында туған. Әкесі Бенсион Нетаньяху (1910–2012), [[Варшава]]да туған. Испания еврейлерінің алтын дәуірін зерттеу саласында тарихшы болған. Нетаньяхудың әке жағынан атасы Натан Милейковский [[раввин]] және [[Сионизм|сионшы]] жазушы болған. Нетаньяхудың әкесі [[Палестина]]ға күштеп көшірілген кезде тегін «Милейковскийден» «Құдай берген» деген мағынаны білдіретін «Нетаньяху» деп өзгерткен. Оның отбасы негізінен [[Ашкеназдар|ашкеназ]] болғанымен, [[ДНҚ]] тесті оның [[сефард]] ата-бабалары бар екенін анықтағанын айтты. Нетаньяху отбасы үш баланың екіншісі болды. Құддус қаласында өскен және білім алған. Генриетта Сзолд бастауыш мектебінде оқыған. Оның 6-сынып мұғалімі Рут Рубенштейн «Нетаньяху өте сыпайы, тәртіпті, ізетті және белсенді болғанын» айтқан<ref name="JPost responsible">{{Cite news |last=Lidman, Melanie |date=28 August 2012 |title=PM was 'responsible' sixth-grader, evaluation shows |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/NationalNews/Article.aspx?id=282840 |access-date=30 August 2012}}</ref>. 1956-1958 жылдарда және 1963 жылдан 1967 жылға дейін оның отбасы [[Америка Құрама Штаттары]]ның [[Пенсильвания]] штатындағы [[Челтнем Тауншип]] қаласында тұрған<ref name="ynetnews.com">{{Cite news |date=10 February 2012 |title=Prime Minister Benjamin Netanyahu |publisher=Ynetnews |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4187902,00.html |access-date=9 March 2013}}</ref>. Әкесі Дропси колледжінде дәріс берген<ref name="Moyer">{{Cite news |last=Moyer |first=Justin |date=3 March 2015 |title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He's from Philadelphia |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |url-status=live |access-date=5 March 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |archive-date=2 April 2015}}</ref>. Бенжамин Челтнем орта мектебін бітірген. Мектепте пікірсайыс клубы, шахмат клубы және футбол клубында белсенді қатысқан. Ол және оның ағасы Йонатан осы аймақта кездескен үстірт өмір салтынан, жастардың қарсы әрекеттерінен, отбасы қатысқан Филадельфиядағы [[еврейлер]] [[синагога]]сындағы [[Либерализм|либералдық]] реформа ортасынан наразылық білдірген. Нетаньяху 1967 жылы орта мектепті бітірген<ref>{{Cite web |url=https://www.newarab.com/features/netanyahus-my-story-eyes-staunch-ideologue |title=Netanyahu's 'My Story': In the eyes of a staunch ideologue |date=30 November 2022}}</ref>. Сол жылы Израильге қайтып келіп, қорғаныс күштеріне қызметке кіріп, бес жыл бойы елдің қарулы күштерінің «Сайерет Маткаль» арнайы әскери бөлімшесінде сарбаз ретінде қызмет еткен. 1967-1970 жылдардағы Израиль мен араб еледері арасындағы соғыстарға қатысқан<ref>{{Cite news |title=Right-wing Jewish Nationalism Created Netanyahu. Then Netanyahu Became Its Master |work=Haaretz |url=https://www.haaretz.com/opinion/2018-04-27/ty-article-opinion/.premium/how-netanyahu-went-from-creature-to-master-of-jewish-nationalism/0000017f-dedb-d3ff-a7ff-fffb09560000}}</ref>. Израиль әскерлері [[Иордания]]ға басып кірген. 1968 жылы наурыз айында өткен Қараме шайқасында [[Палестинаны азат ету ұйымы]]ның жетекшісі [[Ясир Арафатт]]ы қолға түсіру үшін барған әскерлер ауыр шабуылдарға ұшыраған. Нетаньяху әскери бөлімдердің бірінде командир болған және бірнеше рет шайқастарда жараланған<ref name="ginsburg12">{{Cite news |last=Ginsburg |first=Mitch |date=25 October 2012 |title=Saving Sergeant Netanyahu |work=The Times of Israel |url=http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#!}}</ref>. 1968 жылы Израильдің [[Ливан]]ға басып кіруінде және 1972 жылы мамыр айында палестиналық террористердің кепілдікке алған [[«Изотоп» операциясы|Сабена 571 рейсін азат ету операциясында]] иығынан оқ тиіп жараланған<ref>{{Cite news |date=14 May 2020 |title=Israel's Benjamin Netanyahu: Commando turned PM |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=24 July 2020}}</ref><ref>{{Cite news |last=Melman |first=Yossi |date=18 November 2010 |title=More than six decades on, Israel memorializes late commander of British Army's Jewish Unit |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/more-than-six-decades-on-israel-memorializes-late-commander-of-british-army-s-jewish-unit-1.325308 |access-date=17 March 2013}}</ref>. 1972 жылы әскери қызметтен босатылып, «Сайерет Маткаль» резервінде қалған. Кейінірек АҚШ-қа оқу үшін кеткен. 1973 жылы қазан айында [[Қиямет соғысы]]на қатысу үшін Израильге қайтып келген<ref name="ball">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. [[Суэц каналы]] бойында [[Мысыр]] күштеріне қарсы арнайы әскери операцияға қатысқан. Операцияның егжей-тегжейлері бүгінге дейін құпия болып қалуда<ref>{{Cite news |date=13 September 2013 |script-title=he:40 שנה לאחור: היכן היו אז, המנהיגים של היום? |language=he |trans-title=40 years ago: where were the leaders of today? |publisher=[[Walla!]] |url=https://news.walla.co.il/item/2677526}}</ref>. 1972 жылы аяғында АҚШ-қа қайтып келіп, [[Массачусетс технологиялық институты]]нда (MIT) архитектура бойынша білім алған<ref>Cathy Hartley, David Lea, Paul Cossali, Annamarie Rowe, ''Survey of Arab-Israeli Relations'' (Taylor & Francis, 2004), p. 522</ref>. Бен Нитай деген атымен 1975 жылдың ақпан айында архитектура бойынша [[Бакалавр дәрежесі|бакалавр]] дәрежесін<ref name="MITDegrees">{{Cite web |url=http://web.mit.edu/registrar/stats/degrees/index.html |title=Enrollment Statistics |publisher=MIT Office of the Registrar | accessdate =17 October 2012}}</ref><ref>{{Cite news |date=15 May 2011 |title=The MIT 150: 150 Ideas, Inventions, and Innovators that Helped Shape Our World |work=The Boston Globe |url=http://www.boston.com/news/education/higher/specials/mit150/mitlist/?page=full |access-date=8 August 2011}}</ref>, ал 1976 жылы маусым айында [[Магистратура|магистрлік]] дәрежесін алған<ref name="ball2">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. Бір мезгілде саясаттану ғылымдары бойынша [[докторантура]]да оқыған, бірақ Энтеббе шабуылы кезінде ағасының қазасы себепті оқуын тоқтатқан<ref>{{Cite news |date=20 February 2009 |title=Profile: Benjamin Netanyahu |publisher=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2393677.stm |access-date=9 March 2013}}</ref>. Нетаньяху 1976 жылдан 1978 жылға дейін [[Бостон]] қаласындағы Boston Consulting Group компаниясында экономикалық кеңесші болып жұмыс істеген. Компанияда [[Митт Ромни]]мен бірге жұмыс істеп, тұрақты достық қарым-қатынастар орнатқан. Ромни Нетаньяхуды сол уақытта «анық көзқарасы бар мықты тұлға» деп сипаттап, «бір-бірін өте жақсы түсінетіндерін» айтқан<ref name="Barbaro">{{Cite news |last=Barbaro |first=Michael |date=7 April 2012 |title=A Friendship Dating From 1976 Resonates in 2012 |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2012/04/08/us/politics/mitt-romney-and-benjamin-netanyahu-are-old-friends.html?_r=1&ref=politics&pagewanted=all |access-date=7 April 2012}}</ref>. ==Жеке өмірі== [[Иврит тілі|Иврит]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] еркін меңгерген<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|title=Is mother-tongue English now a prerequisite for prime minister? -analysis|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230321103633/https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|url-status=live}}</ref>. ===Отбасысы мен қарым-қатынастары=== Бірінші әйелі – 1974 жылдан бастап Мириам Вейцман. Ол [[Израиль Қорғаныс әскері]]нде қызмет еткен, [[химик]], [[Иерусалимдегі Еврей университеті|Еврей университеті]]нде оқыған. Жұптың 1978 жылы Ноа есімді қызы дүниеге келген<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/133763|title="Photo Essay: Netanyahu's Grandson Named"|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20230922132435/https://www.israelnationalnews.com/news/133763|url-status=live}}</ref>. Екінші әйелі – 1981 жылдан бастап Флер Кейтс. Оның әкесі еврей болған, ал анасы еврей емес. Сондықтан Кейтс Нетаньяхумен некеге тұрмас бұрын [[Гиюр|иудаизмді қабылдаған]]. Нетаньяхумен бірге Израильге көшкеннен кейін бірнеше жылдан соң, 1988 жылы, ажырасуға өтініш берген<ref>{{Cite web|url=https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|title=Star of Zion|lang=en-US|first=Condé|last=Nast|website=Vanity Fair|date=1996-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230829022234/https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|archive-date=2023-08-29|access-date=2023-09-22|url-status=live}}</ref>. Үшінші және қазіргі әйелі – 1991 жылдан бастап Сара Бен-Арка Нетаньяху. Ол [[психология]] магистрі<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|title=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|lang=he|website=www.gov.il|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230921095243/https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|url-status=live}}</ref>. Жұптың екі ұлы бар: Яир (1991 жылы туған; [[Израиль Қорғаныс әскері|ЦАХАЛ]]-да қызмет еткен)<ref>{{Cite web|url=https://en.globes.co.il/en/article--1000637256|title=Benjamin Netanyahu's son gets new IDF PR job - Globes|lang=en|website=en.globes.co.il|date=2011-04-10|access-date=2023-09-22}}</ref> және Авнер (1994 жылы туған)<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|title=Netanyahu Jr. wins National Bible Quiz|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230421154653/https://www.jpost.com///israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|url-status=live}}</ref>. Нетаньяхудың бірінші некесінен туған қызы Ноа Дэниел Ротқа тұрмысқа шыққан. Олар 2009 жылы Шмуэль есімді ұлды, 2011 жылы Давид есімді екінші ұлды<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/146648|title="Netanyahu Grandson Born – Inside Israel".|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427064307/https://www.israelnationalnews.com/news/146648|url-status=live}}</ref>, ал 2016 жылы Ноа есімді қызды қарсы алды<ref>{{Cite web|url=https://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|title=Netanyahu Becomes a Zaide for the Third Time {{!}} Matzav.com|lang=en-US|last=editor|date=2016-02-17|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230227212055/http://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|url-status=live}}</ref>. ===Діни көзқарастары=== Бала кезі мен жастық шағында Биньямин Нетаньяху АҚШ-та ата-анасымен бірге тұрған кезде [[Филадельфия]]дағы [[реформистік иудаизм]]нің [[синагога]]сына (URJ бірлестігі) барған<ref>{{Cite news|title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He’s from Philadelphia|first=Justin Wm|last=Moyer|url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|website=Washington Post|id=0190-8286|date=2021-10-25|access-date=2024-03-28|lang=en-US|archive-date=2015-04-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|url-status=live}}</ref>. Кейінірек, [[Нью-Йорк]]те [[Израиль]]дің [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]]-дағы елшісі болып қызмет еткенде, ортодоксалды-заманауи «Парк-Ист» синагогасына барып жүрген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Премьер-министр ретінде ол 2016 жылы Израильдің реформаланған қауымдастығының мүшелеріне жасалған шабуылдарға қарсы шығып: «Израиль – барлық еврейлердің үйі, және біздің күшіміз – бірлігімізде» деп мәлімдеген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Нетаньяху көбіне [[Секуляризация |зайырлы өмір салтымен]] танымал<ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|title=Netanyahu, who mainstreamed Israel’s radicals, now the last obstacle to their agenda|lang=en|website=[[The Times of Israel]]|date=2022|quote=Netanyahu is a secular Jew, whose Jewish identity is not expressed in the rigorous observance of the Orthodox and the Haredim.|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20240516235446/https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|url-status=live}}</ref>, бірақ Израильдегі қалыптасқан тәжірибе бойынша иудаизм дәстүрлерін (соның ішінде [[шаббат]]ты) көпшілік алдында бұзудан аулақ жүреді<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|title=Covering Netanyahu in New York on Shabbat? That’s no job for a Jewish boy|lang=en|author=Raphael Ahren|website=[[The Times of Israel]]|date=2012-09-30|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|url-status=live}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:1949 жылы туғандар]] [[Санат:Тель-Авивте туғандар]] [[Санат:Израиль премьер-министрлері]] ex1b4gw1hvoz5jogjklngtws1wvzdkf 3404171 3404170 2024-11-23T18:55:43Z Kasymov 10777 «[[Санат:1949 жылы туғандар|1949 жылы туғандар]]» деген санатты аластады ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404171 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = E1E1FF | Қазақша есімі = Беньямин Нетаньяху | Шынайы есімі = {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ}} | Суреті = Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg | Атауы = Нетаньяху 2023 жылы | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = Израиль премьер-министрі | Лақап аты = | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = [[2022 жыл]]дың [[29 желтоқсан]]ынан | Басқаруын аяқтады = | Басқарған кезеңі = | Президент = [[Ицхак Герцог]] | Ізашары = [[Яир Лапид]] | Ізбасары = | Басқара бастады_2 = 31 наурыз 2009 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 маусым 2021 | Президент_2 = [[Шимон Перес]]<br />[[Реувен Ривлин]] | Ізашары_2 = [[Эхуд Ольмерт]] | Ізбасары_2 = [[Нафтали Беннет]] | Басқара бастады_3 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_3 = 6 шілде 1999 | Президент_3 = [[Эзер Вейцман]] | Ізашары_3 = [[Шимон Перес]] | Ізбасары_3 = [[Эхуд Барак]] | Титулы_4 = Израильдің Әділет министрі | Басқара бастады_4 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_4 = 4 қыркүйек 1996 | Діні = [[Яһудилік|Иудаизм]] | Азаматтығы = | Туған күні = 21.10.1949 | Туған жері = {{Ту|Израиль}} [[Тель-Авив]] | Туған кездегі есімі = | Әкесі = Бенцион Нетаньяху (1910—2012) | Анасы = Циля Нетаньяху (Сегаль) | Жұбайы = 1) Мириам (Мики) Вейцман (впоследствии Харан)<br />2) Флор Кейтс<br />3) Сара Бен-Арци | Балалары = '''қызы:''' Ноа (бірінші некеден)<br />'''ұлдары:''' Яир мен Авнер (үшінші некеден) | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = [[Ликуд]] | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = [[Массачусетс технологиялық институты]]<br />[[Гарвард университеті]] | Ғылыми дәрежесі = жаратылыстану ғылымдарының магистрі (1977) | Марапаттары = | Қолтаңбасы = Benjamin_Netanyahu_Signature.svg | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Беньямин (Биби) Нетаньяху''' ({{IPAc-en|ˌ|n|ɛ|t|ən|ˈ|j|ɑː|h|uː}}; {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ|Binyāmīn Nētanyāhū}}) — [[Израиль]] саясаткері, 2022 жылдан бері Израиль премьер-министрі, сонымен қатар 1996-1999 және 2009-2021 жылдарда осы лауазымда қызмет атқарған. [[Ликуд]] партиясының төрағасы. Нетаньяху Израиль тарихындағы ең ұзақ уақыт қызмет атқарған премьер-министр болып табылады, ол осы лауазымда жалпы 16 жылдан астам уақыт бойы қалған. Израиль мемлекеті құрылғалы бері туған алғашқы премьер-министр болып табылады<ref>{{cite web |author=Rob Picheta, |date=29 December 2022 |title=Benjamin Netanyahu sworn in as leader of Israel's likely most right-wing government ever |url=https://www.cnn.com/2022/12/29/middleeast/israel-benjamin-netanyahu-swearing-in-intl/index.html |accessdate =29 December 2022 |ish=CNN |lang=en}}</ref><ref>{{cite web |author=Aron Heller |title=Netanyahu makes history as Israel's longest-serving leader |url=https://www.apnews.com/a8a9d3c598954ca6803710e375117156 |date=17 July 2019 | publisher =[[Associated Press]] | accessdate =17 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news |last=Williams |first=Dan |date=18 July 2019 |title=Bruised but driven, Netanyahu becomes Israel's longest-serving PM |publisher=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-netanyahu/bruised-but-driven-netanyahu-becomes-israels-longest-serving-pm-idUSKCN1UD1GV |access-date=18 July 2019}}</ref><ref>{{cite web |author=Judy Dempsey |date=[[3 мамыр]] 2012 |url=http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=48021 |title=The Enduring Influence of Benjamin Netanyahuʻs Father |publisher=Carnegie Europe}}</ref><ref name="Sayeret Matkal is 50 years old">Amir Buhbut, [http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/560/122.html „Sayeret Matkal is 50 years old“], NRG Maariv</ref><ref name="ginsburg1">Mitch Ginsburg (25 қазан 2012) [http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#! „Saving Sergeant Netanyahu“], The Times of Israel</ref><ref>{{cite news |first=Gil|last=Hoffman|title= Kadima wins, but rightist bloc biggest |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |newspaper=The Jerusalem Post |date=[[10 ақпан]] 2009 |accessdate=[[17 маусым]] 2012}}</ref><ref name=swornh>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israelʻs prime minister |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |newspaper=Haaretz |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013}}</ref><ref name=swornr>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |first=Jeffrey |last=Heller |url=https://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |publisher=Reuters |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013 |seperator= |archivedate=2015-09-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |access-date=2018-05-18 |archive-date=2015-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 }}</ref>. [[Тель-Авив]]те еврей отбасында дүниеге келген. [[Иерусалим]] мен [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-тың [[Филадельфия]] қаласында өскен. 1967 жылы Израиль қорғаныс күштеріне қызметке шақырылды<ref name="David Remnick">{{cite magazine |url=http://www.newyorker.com/online/blogs/newsdesk/2013/01/bibis-blues.html|title=Bibiʻs Blues|author=David Remnic |date=[[23 қаңтар]] 2013|sarlavha=The New Yorker}}</ref>. [[Сайерет Маткаль]] арнайы күштерінде бөлімше командирі болды және бірнеше миссияларға қатысты. Капитан атағына ие болды. [[Массачусетс технологиялық институты]]н бітіргеннен кейін Нетаньяху [[Boston Consulting Group]] компаниясында экономикалық кеңесші болды. 1978 жылы Израильге оралып, Антитеррор институтын құрды. 1984-1988 жылдар аралығында Израильдің БҰҰ-дағы тұрақты өкілі болды. 1993 жылы Ликуд партиясының төрағасы болып сайланып, оппозиция жетекшісі болды. 1996 жылғы сайлауда Шимон Пересті жеңіп, Израиль премьер-министрі болды. Нетаньяху мен Ликуд 1999 жылғы сайлауда [[Эхуд Барак]]тың «Біріккен Израиль» одағына жеңіліп қалды. Нетаньяху жеке секторға кіріп, саясаттан толық бас тартуды таңдады. Кейін саясатқа қайта оралып, [[Ариэль Шарон]]ның премьер-министрлігі кезінде сыртқы істер министрі және кейіннен қаржы министрі қызметтерін атқарды. Израиль экономикасында айтарлықтай өсуге әкелген реформаларды бастады. Газа аймағын бөлшектеу жоспарына байланысты келіспеушіліктер себебінен отставкаға кетті<ref>{{cite news |date=24 October 2004 |title=Netanyahu Gets Tough to Transform Israel's Economy |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2004/10/24/world/middleeast/netanyahu-gets-tough-to-transform-israels-economy.html |access-date=4 January 2023}}</ref><ref>{{cite book |last=Mitchell |first=Thomas G. |title=Likud Leaders |date=2015 |publisher=McFarland |isbn=978-0-7864-9713-3 |location=Jefferson, North Carolina |page=186}}</ref>. 2024 жылдың 21 қарашасында [[Гаага]]дағы [[Халықаралық қылмыстық сот]] Биньямин Нетаньяхудың 2023 жылдың 8 қазанынан 2024 жылдың 20 мамырына дейін [[Газа секторы]]нда жасалған әскери қылмыстар мен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін күдіктеліп, тұтқындау туралы жарлық шығарды<ref>{{Cite web|url=https://meduza.io/news/2024/11/21/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-premiera-izrailya-binyamina-netaniyagu-i-ministra-oborony-yoava-galanta|title=Международный уголовный суд выдал ордер на арест премьера Израиля Биньямина Нетаниягу и бывшего министра обороны Йоава Галанта|lang=ru|website=Meduza|access-date=2024-11-21}}</ref>. Нетаньяху 2005 жылдың желтоқсанында [[Ариэль Шарон]] отставкаға кеткеннен кейін Ликуд партиясының басшылығына қайтты<ref name="xinh">{{Cite news |date=20 December 2005 |title=Netanyahu elected as Likud party chairman |publisher=Xinhua News Agency |url=http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |url-status=dead |access-date=27 July 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060227183818/http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |archive-date=27 February 2006}}</ref>. 2006-2009 жылдар аралығында оппозиция жетекшісі болды<ref>{{Cite news |last=Hoffman |first=Gil |date=10 February 2009 |title=Kadima wins, but rightist bloc biggest |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |access-date=17 June 2012}}</ref>. 2009 жылғы сайлаудан кейін Нетаньяху басқа оңшыл партиялармен коалициялық үкімет құрып, екінші рет премьер-министр қызметіне кірісті<ref name="swornh2">{{Cite news |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israel's prime minister |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |access-date=10 March 2013}}</ref><ref name="swornr2">{{Cite news |last=Heller |first=Jeffrey |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |publisher=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |url-status=live |access-date=10 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |archive-date=24 September 2015}}</ref>. 2013 және 2015 жылғы сайлауларда Ликудты жеңіске жеткізді<ref>{{Cite news |last=Tobin |first=Amir |last2=Birnbaum |first2=Ben |date=20 March 2015 |title='Is This Ship Sinking?' Inside the Collapse of the Campaign Against Netanyahu |url=http://www.newyorker.com/news/news-desk/how-israels-left-lost-to-netanyahu |publisher=The New Yorker |location=New York City}}</ref>. 2019-2020 жылдардағы кезекті үш сайлаудан кейін саяси тұрақсыздық орын алып, үкімет құрылған жоқ. Нетаньяху мен [[Бенни Ганц]] арасында коалиция туралы келісімге келу арқылы тұрақсыздық шешілді<ref>{{Cite web |title=Rivlin hands over mandate, begs MKs to prevent third election |url=https://www.jpost.com/Israel-News/Rivlin-Edelstein-beg-MKs-to-prevent-third-election-608584 |publisher=The Jerusalem Post |lang=en |sana=21 November 2019 | accessdate =21 November 2019 |author=Gil Hoffman}}</ref><ref>{{Cite news |last=Eglash |first=Ruth |date=17 May 2020 |title=After three elections and political deadlock, Israel finally swears in new government |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/after-three-elections-and-political-deadlock-israel-finally-swears-in-new-government/2020/05/17/ba25e752-9807-11ea-87a3-22d324235636_story.html |access-date=20 May 2020}}</ref>. Коалиция 2020 жылдың желтоқсанында ротация жүзеге асырылмай жатып тарады, ал 2021 жылдың наурызында жаңа сайлау өткізілді. Өзінің соңғы үкіметінде Нетаньяху Израильдің [[Коронавирустық инфекция Covid-19|COVID-19 пандемиясы]]на қарсы күресі мен 2021 жылғы Израиль-Палестина дағдарысына жауап операциясын басқарды. 2021 жылдың маусымында [[Нафтали Беннет]] үкіметі құрылғаннан кейін, премьер-министр қызметінен шеттетіліп, үшінші рет оппозиция жетекшісі болды. Нетаньяху 2022 жылғы сайлаудан кейін [[Оңшылдар|оңшыл]] партиялармен коалиция құрып, қайтадан премьер-министр лауазымына оралды. Нетаньяху мен оның үкіметі коалициядағы серіктестерімен бірге кең ауқымды сот реформасын жүргізді. Сот-құқықтық реформаларға қарсы қозғалыс теріс пікірмен қарсы алынды, сот-құқықтық реформаларға қарсы наразы топтар бірнеше ай бойы бүкіл ел бойынша жаппай наразылық акцияларын өткізді. 2023 жылғы 7 қазанда Израиль [[Хамас|ХАМАС]] тарапынан шабуылға ұшырады, бұл 2023 жылғы [[Израиль−Хамас соғысы|Израиль-ХАМАС соғысы]]н тудырды. Израиль үкіметі бұл шабуылға дайын болмағаны үшін Нетаньяху оппозиция тарапынан сынға алынды<ref>{{Cite news |title=Israel-Gaza conflict: Unthinkable security lapse on Netanyahu's watch |work=The Times |url=https://www.thetimes.co.uk/article/unthinkable-security-lapse-netanyahu-watch-analysis-israel-palestine-hamas-wxf5dd97f}}</ref><ref>{{Cite news |title=Israelis question Prime Minister Benjamin Netanyahu on 'colossal failure' on security establishment |work=The Telegraph Online |url=https://www.telegraphindia.com/india/israelis-question-prime-minister-benjamin-netanyahu-on-colossal-failure-on-security-establishment/cid/1972740}}</ref><ref>{{Cite news |title=Netanyahu may end up the highest-ranking casualty of this attack |work=The Australian |url=https://www.theaustralian.com.au/commentary/shocking-failure-of-israeli-security-a-blow-to-netanyahu/news-story/ba924d39fea487b748b9614e205fa365}}</ref>. ==Балаллық шағы мен әскери қызметі== Нетаньяху 1949 жылы [[Тел-Авив]]те туған<ref>{{Cite web |url=https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx |title=Benjamin Netanyahu |qaralgan sana=16 June 2021 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs | archiveurl=https://web.archive.org/web/20130606071740/https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx | archivedate=6 June 2013}}</ref><ref>{{Cite news |date=13 June 2021 |title=Benjamin Netanyahu, Israel's unseated long-term leader |language=en-GB |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=16 June 2021}}</ref>. Оның анасы Цила Сегал (1912–2000), [[Осман империясы]]ның құрамындағы [[Иерусалим округі]]ндегі [[Петах-Тиква]] қаласында туған. Әкесі Бенсион Нетаньяху (1910–2012), [[Варшава]]да туған. Испания еврейлерінің алтын дәуірін зерттеу саласында тарихшы болған. Нетаньяхудың әке жағынан атасы Натан Милейковский [[раввин]] және [[Сионизм|сионшы]] жазушы болған. Нетаньяхудың әкесі [[Палестина]]ға күштеп көшірілген кезде тегін «Милейковскийден» «Құдай берген» деген мағынаны білдіретін «Нетаньяху» деп өзгерткен. Оның отбасы негізінен [[Ашкеназдар|ашкеназ]] болғанымен, [[ДНҚ]] тесті оның [[сефард]] ата-бабалары бар екенін анықтағанын айтты. Нетаньяху отбасы үш баланың екіншісі болды. Құддус қаласында өскен және білім алған. Генриетта Сзолд бастауыш мектебінде оқыған. Оның 6-сынып мұғалімі Рут Рубенштейн «Нетаньяху өте сыпайы, тәртіпті, ізетті және белсенді болғанын» айтқан<ref name="JPost responsible">{{Cite news |last=Lidman, Melanie |date=28 August 2012 |title=PM was 'responsible' sixth-grader, evaluation shows |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/NationalNews/Article.aspx?id=282840 |access-date=30 August 2012}}</ref>. 1956-1958 жылдарда және 1963 жылдан 1967 жылға дейін оның отбасы [[Америка Құрама Штаттары]]ның [[Пенсильвания]] штатындағы [[Челтнем Тауншип]] қаласында тұрған<ref name="ynetnews.com">{{Cite news |date=10 February 2012 |title=Prime Minister Benjamin Netanyahu |publisher=Ynetnews |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4187902,00.html |access-date=9 March 2013}}</ref>. Әкесі Дропси колледжінде дәріс берген<ref name="Moyer">{{Cite news |last=Moyer |first=Justin |date=3 March 2015 |title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He's from Philadelphia |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |url-status=live |access-date=5 March 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |archive-date=2 April 2015}}</ref>. Бенжамин Челтнем орта мектебін бітірген. Мектепте пікірсайыс клубы, шахмат клубы және футбол клубында белсенді қатысқан. Ол және оның ағасы Йонатан осы аймақта кездескен үстірт өмір салтынан, жастардың қарсы әрекеттерінен, отбасы қатысқан Филадельфиядағы [[еврейлер]] [[синагога]]сындағы [[Либерализм|либералдық]] реформа ортасынан наразылық білдірген. Нетаньяху 1967 жылы орта мектепті бітірген<ref>{{Cite web |url=https://www.newarab.com/features/netanyahus-my-story-eyes-staunch-ideologue |title=Netanyahu's 'My Story': In the eyes of a staunch ideologue |date=30 November 2022}}</ref>. Сол жылы Израильге қайтып келіп, қорғаныс күштеріне қызметке кіріп, бес жыл бойы елдің қарулы күштерінің «Сайерет Маткаль» арнайы әскери бөлімшесінде сарбаз ретінде қызмет еткен. 1967-1970 жылдардағы Израиль мен араб еледері арасындағы соғыстарға қатысқан<ref>{{Cite news |title=Right-wing Jewish Nationalism Created Netanyahu. Then Netanyahu Became Its Master |work=Haaretz |url=https://www.haaretz.com/opinion/2018-04-27/ty-article-opinion/.premium/how-netanyahu-went-from-creature-to-master-of-jewish-nationalism/0000017f-dedb-d3ff-a7ff-fffb09560000}}</ref>. Израиль әскерлері [[Иордания]]ға басып кірген. 1968 жылы наурыз айында өткен Қараме шайқасында [[Палестинаны азат ету ұйымы]]ның жетекшісі [[Ясир Арафатт]]ы қолға түсіру үшін барған әскерлер ауыр шабуылдарға ұшыраған. Нетаньяху әскери бөлімдердің бірінде командир болған және бірнеше рет шайқастарда жараланған<ref name="ginsburg12">{{Cite news |last=Ginsburg |first=Mitch |date=25 October 2012 |title=Saving Sergeant Netanyahu |work=The Times of Israel |url=http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#!}}</ref>. 1968 жылы Израильдің [[Ливан]]ға басып кіруінде және 1972 жылы мамыр айында палестиналық террористердің кепілдікке алған [[«Изотоп» операциясы|Сабена 571 рейсін азат ету операциясында]] иығынан оқ тиіп жараланған<ref>{{Cite news |date=14 May 2020 |title=Israel's Benjamin Netanyahu: Commando turned PM |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=24 July 2020}}</ref><ref>{{Cite news |last=Melman |first=Yossi |date=18 November 2010 |title=More than six decades on, Israel memorializes late commander of British Army's Jewish Unit |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/more-than-six-decades-on-israel-memorializes-late-commander-of-british-army-s-jewish-unit-1.325308 |access-date=17 March 2013}}</ref>. 1972 жылы әскери қызметтен босатылып, «Сайерет Маткаль» резервінде қалған. Кейінірек АҚШ-қа оқу үшін кеткен. 1973 жылы қазан айында [[Қиямет соғысы]]на қатысу үшін Израильге қайтып келген<ref name="ball">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. [[Суэц каналы]] бойында [[Мысыр]] күштеріне қарсы арнайы әскери операцияға қатысқан. Операцияның егжей-тегжейлері бүгінге дейін құпия болып қалуда<ref>{{Cite news |date=13 September 2013 |script-title=he:40 שנה לאחור: היכן היו אז, המנהיגים של היום? |language=he |trans-title=40 years ago: where were the leaders of today? |publisher=[[Walla!]] |url=https://news.walla.co.il/item/2677526}}</ref>. 1972 жылы аяғында АҚШ-қа қайтып келіп, [[Массачусетс технологиялық институты]]нда (MIT) архитектура бойынша білім алған<ref>Cathy Hartley, David Lea, Paul Cossali, Annamarie Rowe, ''Survey of Arab-Israeli Relations'' (Taylor & Francis, 2004), p. 522</ref>. Бен Нитай деген атымен 1975 жылдың ақпан айында архитектура бойынша [[Бакалавр дәрежесі|бакалавр]] дәрежесін<ref name="MITDegrees">{{Cite web |url=http://web.mit.edu/registrar/stats/degrees/index.html |title=Enrollment Statistics |publisher=MIT Office of the Registrar | accessdate =17 October 2012}}</ref><ref>{{Cite news |date=15 May 2011 |title=The MIT 150: 150 Ideas, Inventions, and Innovators that Helped Shape Our World |work=The Boston Globe |url=http://www.boston.com/news/education/higher/specials/mit150/mitlist/?page=full |access-date=8 August 2011}}</ref>, ал 1976 жылы маусым айында [[Магистратура|магистрлік]] дәрежесін алған<ref name="ball2">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. Бір мезгілде саясаттану ғылымдары бойынша [[докторантура]]да оқыған, бірақ Энтеббе шабуылы кезінде ағасының қазасы себепті оқуын тоқтатқан<ref>{{Cite news |date=20 February 2009 |title=Profile: Benjamin Netanyahu |publisher=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2393677.stm |access-date=9 March 2013}}</ref>. Нетаньяху 1976 жылдан 1978 жылға дейін [[Бостон]] қаласындағы Boston Consulting Group компаниясында экономикалық кеңесші болып жұмыс істеген. Компанияда [[Митт Ромни]]мен бірге жұмыс істеп, тұрақты достық қарым-қатынастар орнатқан. Ромни Нетаньяхуды сол уақытта «анық көзқарасы бар мықты тұлға» деп сипаттап, «бір-бірін өте жақсы түсінетіндерін» айтқан<ref name="Barbaro">{{Cite news |last=Barbaro |first=Michael |date=7 April 2012 |title=A Friendship Dating From 1976 Resonates in 2012 |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2012/04/08/us/politics/mitt-romney-and-benjamin-netanyahu-are-old-friends.html?_r=1&ref=politics&pagewanted=all |access-date=7 April 2012}}</ref>. ==Жеке өмірі== [[Иврит тілі|Иврит]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] еркін меңгерген<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|title=Is mother-tongue English now a prerequisite for prime minister? -analysis|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230321103633/https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|url-status=live}}</ref>. ===Отбасысы мен қарым-қатынастары=== Бірінші әйелі – 1974 жылдан бастап Мириам Вейцман. Ол [[Израиль Қорғаныс әскері]]нде қызмет еткен, [[химик]], [[Иерусалимдегі Еврей университеті|Еврей университеті]]нде оқыған. Жұптың 1978 жылы Ноа есімді қызы дүниеге келген<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/133763|title="Photo Essay: Netanyahu's Grandson Named"|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20230922132435/https://www.israelnationalnews.com/news/133763|url-status=live}}</ref>. Екінші әйелі – 1981 жылдан бастап Флер Кейтс. Оның әкесі еврей болған, ал анасы еврей емес. Сондықтан Кейтс Нетаньяхумен некеге тұрмас бұрын [[Гиюр|иудаизмді қабылдаған]]. Нетаньяхумен бірге Израильге көшкеннен кейін бірнеше жылдан соң, 1988 жылы, ажырасуға өтініш берген<ref>{{Cite web|url=https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|title=Star of Zion|lang=en-US|first=Condé|last=Nast|website=Vanity Fair|date=1996-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230829022234/https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|archive-date=2023-08-29|access-date=2023-09-22|url-status=live}}</ref>. Үшінші және қазіргі әйелі – 1991 жылдан бастап Сара Бен-Арка Нетаньяху. Ол [[психология]] магистрі<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|title=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|lang=he|website=www.gov.il|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230921095243/https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|url-status=live}}</ref>. Жұптың екі ұлы бар: Яир (1991 жылы туған; [[Израиль Қорғаныс әскері|ЦАХАЛ]]-да қызмет еткен)<ref>{{Cite web|url=https://en.globes.co.il/en/article--1000637256|title=Benjamin Netanyahu's son gets new IDF PR job - Globes|lang=en|website=en.globes.co.il|date=2011-04-10|access-date=2023-09-22}}</ref> және Авнер (1994 жылы туған)<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|title=Netanyahu Jr. wins National Bible Quiz|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230421154653/https://www.jpost.com///israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|url-status=live}}</ref>. Нетаньяхудың бірінші некесінен туған қызы Ноа Дэниел Ротқа тұрмысқа шыққан. Олар 2009 жылы Шмуэль есімді ұлды, 2011 жылы Давид есімді екінші ұлды<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/146648|title="Netanyahu Grandson Born – Inside Israel".|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427064307/https://www.israelnationalnews.com/news/146648|url-status=live}}</ref>, ал 2016 жылы Ноа есімді қызды қарсы алды<ref>{{Cite web|url=https://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|title=Netanyahu Becomes a Zaide for the Third Time {{!}} Matzav.com|lang=en-US|last=editor|date=2016-02-17|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230227212055/http://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|url-status=live}}</ref>. ===Діни көзқарастары=== Бала кезі мен жастық шағында Биньямин Нетаньяху АҚШ-та ата-анасымен бірге тұрған кезде [[Филадельфия]]дағы [[реформистік иудаизм]]нің [[синагога]]сына (URJ бірлестігі) барған<ref>{{Cite news|title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He’s from Philadelphia|first=Justin Wm|last=Moyer|url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|website=Washington Post|id=0190-8286|date=2021-10-25|access-date=2024-03-28|lang=en-US|archive-date=2015-04-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|url-status=live}}</ref>. Кейінірек, [[Нью-Йорк]]те [[Израиль]]дің [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]]-дағы елшісі болып қызмет еткенде, ортодоксалды-заманауи «Парк-Ист» синагогасына барып жүрген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Премьер-министр ретінде ол 2016 жылы Израильдің реформаланған қауымдастығының мүшелеріне жасалған шабуылдарға қарсы шығып: «Израиль – барлық еврейлердің үйі, және біздің күшіміз – бірлігімізде» деп мәлімдеген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Нетаньяху көбіне [[Секуляризация |зайырлы өмір салтымен]] танымал<ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|title=Netanyahu, who mainstreamed Israel’s radicals, now the last obstacle to their agenda|lang=en|website=[[The Times of Israel]]|date=2022|quote=Netanyahu is a secular Jew, whose Jewish identity is not expressed in the rigorous observance of the Orthodox and the Haredim.|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20240516235446/https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|url-status=live}}</ref>, бірақ Израильдегі қалыптасқан тәжірибе бойынша иудаизм дәстүрлерін (соның ішінде [[шаббат]]ты) көпшілік алдында бұзудан аулақ жүреді<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|title=Covering Netanyahu in New York on Shabbat? That’s no job for a Jewish boy|lang=en|author=Raphael Ahren|website=[[The Times of Israel]]|date=2012-09-30|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|url-status=live}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Тель-Авивте туғандар]] [[Санат:Израиль премьер-министрлері]] c28tq6eujf7354fdx2pbak9kz2t4fgo 3404214 3404171 2024-11-23T19:50:11Z Ismukhammed 4565 3404214 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = E1E1FF | Қазақша есімі = Беньямин Нетаньяху | Шынайы есімі = {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ}} | Суреті = Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg | Атауы = Нетаньяху 2023 жылы | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = Израиль премьер-министрі | Лақап аты = | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = [[2022 жыл]]дың [[29 желтоқсан]]ынан | Басқаруын аяқтады = | Басқарған кезеңі = | Президент = [[Ицхак Герцог]] | Ізашары = [[Яир Лапид]] | Ізбасары = | Басқара бастады_2 = 31 наурыз 2009 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 маусым 2021 | Президент_2 = [[Шимон Перес]]<br />[[Реувен Ривлин]] | Ізашары_2 = [[Эхуд Ольмерт]] | Ізбасары_2 = [[Нафтали Беннет]] | Басқара бастады_3 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_3 = 6 шілде 1999 | Президент_3 = [[Эзер Вейцман]] | Ізашары_3 = [[Шимон Перес]] | Ізбасары_3 = [[Эхуд Барак]] | Титулы_4 = Израильдің Әділет министрі | Басқара бастады_4 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_4 = 4 қыркүйек 1996 | Діні = [[Яһудилік|Иудаизм]] | Азаматтығы = | Туған күні = 21.10.1949 | Туған жері = {{Ту|Израиль}} [[Тель-Авив]] | Туған кездегі есімі = | Әкесі = Бенцион Нетаньяху (1910—2012) | Анасы = Циля Нетаньяху (Сегаль) | Жұбайы = 1) Мириам (Мики) Вейцман (впоследствии Харан)<br />2) Флор Кейтс<br />3) Сара Бен-Арци | Балалары = '''қызы:''' Ноа (бірінші некеден)<br />'''ұлдары:''' Яир мен Авнер (үшінші некеден) | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = [[Ликуд]] | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = [[Массачусетс технологиялық институты]]<br />[[Гарвард университеті]] | Ғылыми дәрежесі = жаратылыстану ғылымдарының магистрі (1977) | Марапаттары = | Қолтаңбасы = Benjamin_Netanyahu_Signature.svg | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Беньямин (Биби) Нетаньяху''' ({{IPAc-en|ˌ|n|ɛ|t|ən|ˈ|j|ɑː|h|uː}}; {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ|Binyāmīn Nētanyāhū}}) — [[Израиль]] саясаткері, 2022 жылдан бері Израиль премьер-министрі, сонымен қатар 1996-1999 және 2009-2021 жылдарда осы лауазымда қызмет атқарған. [[Ликуд]] партиясының төрағасы. Нетаньяху Израиль тарихындағы ең ұзақ уақыт қызмет атқарған премьер-министр болып табылады, ол осы лауазымда жалпы 16 жылдан астам уақыт бойы қалған. Израиль мемлекеті құрылғалы бері туған алғашқы премьер-министр болып табылады<ref>{{cite web |author=Rob Picheta, |date=29 December 2022 |title=Benjamin Netanyahu sworn in as leader of Israel's likely most right-wing government ever |url=https://www.cnn.com/2022/12/29/middleeast/israel-benjamin-netanyahu-swearing-in-intl/index.html |accessdate =29 December 2022 |ish=CNN |lang=en}}</ref><ref>{{cite web |author=Aron Heller |title=Netanyahu makes history as Israel's longest-serving leader |url=https://www.apnews.com/a8a9d3c598954ca6803710e375117156 |date=17 July 2019 | publisher =[[Associated Press]] | accessdate =17 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news |last=Williams |first=Dan |date=18 July 2019 |title=Bruised but driven, Netanyahu becomes Israel's longest-serving PM |publisher=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-netanyahu/bruised-but-driven-netanyahu-becomes-israels-longest-serving-pm-idUSKCN1UD1GV |access-date=18 July 2019}}</ref><ref>{{cite web |author=Judy Dempsey |date=[[3 мамыр]] 2012 |url=http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=48021 |title=The Enduring Influence of Benjamin Netanyahuʻs Father |publisher=Carnegie Europe}}</ref><ref name="Sayeret Matkal is 50 years old">Amir Buhbut, [http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/560/122.html „Sayeret Matkal is 50 years old“], NRG Maariv</ref><ref name="ginsburg1">Mitch Ginsburg (25 қазан 2012) [http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#! „Saving Sergeant Netanyahu“], The Times of Israel</ref><ref>{{cite news |first=Gil|last=Hoffman|title= Kadima wins, but rightist bloc biggest |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |newspaper=The Jerusalem Post |date=[[10 ақпан]] 2009 |accessdate=[[17 маусым]] 2012}}</ref><ref name=swornh>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israelʻs prime minister |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |newspaper=Haaretz |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013}}</ref><ref name=swornr>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |first=Jeffrey |last=Heller |url=https://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |publisher=Reuters |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013 |seperator= |archivedate=2015-09-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |access-date=2018-05-18 |archive-date=2015-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 }}</ref>. [[Тель-Авив]]те еврей отбасында дүниеге келген. [[Иерусалим]] мен [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-тың [[Филадельфия]] қаласында өскен. 1967 жылы Израиль қорғаныс күштеріне қызметке шақырылды<ref name="David Remnick">{{cite magazine |url=http://www.newyorker.com/online/blogs/newsdesk/2013/01/bibis-blues.html|title=Bibiʻs Blues|author=David Remnic |date=[[23 қаңтар]] 2013|sarlavha=The New Yorker}}</ref>. [[Сайерет Маткаль]] арнайы күштерінде бөлімше командирі болды және бірнеше миссияларға қатысты. Капитан атағына ие болды. [[Массачусетс технологиялық институты]]н бітіргеннен кейін Нетаньяху [[Boston Consulting Group]] компаниясында экономикалық кеңесші болды. 1978 жылы Израильге оралып, Антитеррор институтын құрды. 1984-1988 жылдар аралығында Израильдің БҰҰ-дағы тұрақты өкілі болды. 1993 жылы Ликуд партиясының төрағасы болып сайланып, оппозиция жетекшісі болды. 1996 жылғы сайлауда Шимон Пересті жеңіп, Израиль премьер-министрі болды. Нетаньяху мен Ликуд 1999 жылғы сайлауда [[Эхуд Барак]]тың «Біріккен Израиль» одағына жеңіліп қалды. Нетаньяху жеке секторға кіріп, саясаттан толық бас тартуды таңдады. Кейін саясатқа қайта оралып, [[Ариэль Шарон]]ның премьер-министрлігі кезінде сыртқы істер министрі және кейіннен қаржы министрі қызметтерін атқарды. Израиль экономикасында айтарлықтай өсуге әкелген реформаларды бастады. Газа аймағын бөлшектеу жоспарына байланысты келіспеушіліктер себебінен отставкаға кетті<ref>{{cite news |date=24 October 2004 |title=Netanyahu Gets Tough to Transform Israel's Economy |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2004/10/24/world/middleeast/netanyahu-gets-tough-to-transform-israels-economy.html |access-date=4 January 2023}}</ref><ref>{{cite book |last=Mitchell |first=Thomas G. |title=Likud Leaders |date=2015 |publisher=McFarland |isbn=978-0-7864-9713-3 |location=Jefferson, North Carolina |page=186}}</ref>. 2024 жылдың 21 қарашасында [[Гаага]]дағы [[Халықаралық қылмыстық сот]] Биньямин Нетаньяхудың 2023 жылдың 8 қазанынан 2024 жылдың 20 мамырына дейін [[Газа секторы]]нда жасалған [[әскери қылмыс]]тар мен [[адамзатқа қарсы қылмыстар]] үшін күдіктеліп, тұтқындау туралы жарлық шығарды<ref>{{Cite web|url=https://meduza.io/news/2024/11/21/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-premiera-izrailya-binyamina-netaniyagu-i-ministra-oborony-yoava-galanta|title=Международный уголовный суд выдал ордер на арест премьера Израиля Биньямина Нетаниягу и бывшего министра обороны Йоава Галанта|lang=ru|website=Meduza|access-date=2024-11-21}}</ref>. Нетаньяху 2005 жылдың желтоқсанында [[Ариэль Шарон]] отставкаға кеткеннен кейін Ликуд партиясының басшылығына қайтты<ref name="xinh">{{Cite news |date=20 December 2005 |title=Netanyahu elected as Likud party chairman |publisher=Xinhua News Agency |url=http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |url-status=dead |access-date=27 July 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060227183818/http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |archive-date=27 February 2006}}</ref>. 2006-2009 жылдар аралығында оппозиция жетекшісі болды<ref>{{Cite news |last=Hoffman |first=Gil |date=10 February 2009 |title=Kadima wins, but rightist bloc biggest |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |access-date=17 June 2012}}</ref>. 2009 жылғы сайлаудан кейін Нетаньяху басқа оңшыл партиялармен коалициялық үкімет құрып, екінші рет премьер-министр қызметіне кірісті<ref name="swornh2">{{Cite news |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israel's prime minister |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |access-date=10 March 2013}}</ref><ref name="swornr2">{{Cite news |last=Heller |first=Jeffrey |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |publisher=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |url-status=live |access-date=10 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |archive-date=24 September 2015}}</ref>. 2013 және 2015 жылғы сайлауларда Ликудты жеңіске жеткізді<ref>{{Cite news |last=Tobin |first=Amir |last2=Birnbaum |first2=Ben |date=20 March 2015 |title='Is This Ship Sinking?' Inside the Collapse of the Campaign Against Netanyahu |url=http://www.newyorker.com/news/news-desk/how-israels-left-lost-to-netanyahu |publisher=The New Yorker |location=New York City}}</ref>. 2019-2020 жылдардағы кезекті үш сайлаудан кейін саяси тұрақсыздық орын алып, үкімет құрылған жоқ. Нетаньяху мен [[Бенни Ганц]] арасында коалиция туралы келісімге келу арқылы тұрақсыздық шешілді<ref>{{Cite web |title=Rivlin hands over mandate, begs MKs to prevent third election |url=https://www.jpost.com/Israel-News/Rivlin-Edelstein-beg-MKs-to-prevent-third-election-608584 |publisher=The Jerusalem Post |lang=en |sana=21 November 2019 | accessdate =21 November 2019 |author=Gil Hoffman}}</ref><ref>{{Cite news |last=Eglash |first=Ruth |date=17 May 2020 |title=After three elections and political deadlock, Israel finally swears in new government |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/after-three-elections-and-political-deadlock-israel-finally-swears-in-new-government/2020/05/17/ba25e752-9807-11ea-87a3-22d324235636_story.html |access-date=20 May 2020}}</ref>. Коалиция 2020 жылдың желтоқсанында ротация жүзеге асырылмай жатып тарады, ал 2021 жылдың наурызында жаңа сайлау өткізілді. Өзінің соңғы үкіметінде Нетаньяху Израильдің [[Коронавирустық инфекция Covid-19|COVID-19 пандемиясы]]на қарсы күресі мен 2021 жылғы Израиль-Палестина дағдарысына жауап операциясын басқарды. 2021 жылдың маусымында [[Нафтали Беннет]] үкіметі құрылғаннан кейін, премьер-министр қызметінен шеттетіліп, үшінші рет оппозиция жетекшісі болды. Нетаньяху 2022 жылғы сайлаудан кейін [[Оңшылдар|оңшыл]] партиялармен коалиция құрып, қайтадан премьер-министр лауазымына оралды. Нетаньяху мен оның үкіметі коалициядағы серіктестерімен бірге кең ауқымды сот реформасын жүргізді. Сот-құқықтық реформаларға қарсы қозғалыс теріс пікірмен қарсы алынды, сот-құқықтық реформаларға қарсы наразы топтар бірнеше ай бойы бүкіл ел бойынша жаппай наразылық акцияларын өткізді. 2023 жылғы 7 қазанда Израиль [[Хамас|ХАМАС]] тарапынан шабуылға ұшырады, бұл 2023 жылғы [[Израиль−Хамас соғысы|Израиль-ХАМАС соғысы]]н тудырды. Израиль үкіметі бұл шабуылға дайын болмағаны үшін Нетаньяху оппозиция тарапынан сынға алынды<ref>{{Cite news |title=Israel-Gaza conflict: Unthinkable security lapse on Netanyahu's watch |work=The Times |url=https://www.thetimes.co.uk/article/unthinkable-security-lapse-netanyahu-watch-analysis-israel-palestine-hamas-wxf5dd97f}}</ref><ref>{{Cite news |title=Israelis question Prime Minister Benjamin Netanyahu on 'colossal failure' on security establishment |work=The Telegraph Online |url=https://www.telegraphindia.com/india/israelis-question-prime-minister-benjamin-netanyahu-on-colossal-failure-on-security-establishment/cid/1972740}}</ref><ref>{{Cite news |title=Netanyahu may end up the highest-ranking casualty of this attack |work=The Australian |url=https://www.theaustralian.com.au/commentary/shocking-failure-of-israeli-security-a-blow-to-netanyahu/news-story/ba924d39fea487b748b9614e205fa365}}</ref>. ==Балаллық шағы мен әскери қызметі== Нетаньяху 1949 жылы [[Тел-Авив]]те туған<ref>{{Cite web |url=https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx |title=Benjamin Netanyahu |qaralgan sana=16 June 2021 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs | archiveurl=https://web.archive.org/web/20130606071740/https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx | archivedate=6 June 2013}}</ref><ref>{{Cite news |date=13 June 2021 |title=Benjamin Netanyahu, Israel's unseated long-term leader |language=en-GB |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=16 June 2021}}</ref>. Оның анасы Цила Сегал (1912–2000), [[Осман империясы]]ның құрамындағы [[Иерусалим округі]]ндегі [[Петах-Тиква]] қаласында туған. Әкесі Бенсион Нетаньяху (1910–2012), [[Варшава]]да туған. Испания еврейлерінің алтын дәуірін зерттеу саласында тарихшы болған. Нетаньяхудың әке жағынан атасы Натан Милейковский [[раввин]] және [[Сионизм|сионшы]] жазушы болған. Нетаньяхудың әкесі [[Палестина]]ға күштеп көшірілген кезде тегін «Милейковскийден» «Құдай берген» деген мағынаны білдіретін «Нетаньяху» деп өзгерткен. Оның отбасы негізінен [[Ашкеназдар|ашкеназ]] болғанымен, [[ДНҚ]] тесті оның [[сефард]] ата-бабалары бар екенін анықтағанын айтты. Нетаньяху отбасы үш баланың екіншісі болды. Құддус қаласында өскен және білім алған. Генриетта Сзолд бастауыш мектебінде оқыған. Оның 6-сынып мұғалімі Рут Рубенштейн «Нетаньяху өте сыпайы, тәртіпті, ізетті және белсенді болғанын» айтқан<ref name="JPost responsible">{{Cite news |last=Lidman, Melanie |date=28 August 2012 |title=PM was 'responsible' sixth-grader, evaluation shows |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/NationalNews/Article.aspx?id=282840 |access-date=30 August 2012}}</ref>. 1956-1958 жылдарда және 1963 жылдан 1967 жылға дейін оның отбасы [[Америка Құрама Штаттары]]ның [[Пенсильвания]] штатындағы [[Челтнем Тауншип]] қаласында тұрған<ref name="ynetnews.com">{{Cite news |date=10 February 2012 |title=Prime Minister Benjamin Netanyahu |publisher=Ynetnews |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4187902,00.html |access-date=9 March 2013}}</ref>. Әкесі Дропси колледжінде дәріс берген<ref name="Moyer">{{Cite news |last=Moyer |first=Justin |date=3 March 2015 |title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He's from Philadelphia |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |url-status=live |access-date=5 March 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |archive-date=2 April 2015}}</ref>. Бенжамин Челтнем орта мектебін бітірген. Мектепте пікірсайыс клубы, шахмат клубы және футбол клубында белсенді қатысқан. Ол және оның ағасы Йонатан осы аймақта кездескен үстірт өмір салтынан, жастардың қарсы әрекеттерінен, отбасы қатысқан Филадельфиядағы [[еврейлер]] [[синагога]]сындағы [[Либерализм|либералдық]] реформа ортасынан наразылық білдірген. Нетаньяху 1967 жылы орта мектепті бітірген<ref>{{Cite web |url=https://www.newarab.com/features/netanyahus-my-story-eyes-staunch-ideologue |title=Netanyahu's 'My Story': In the eyes of a staunch ideologue |date=30 November 2022}}</ref>. Сол жылы Израильге қайтып келіп, қорғаныс күштеріне қызметке кіріп, бес жыл бойы елдің қарулы күштерінің «Сайерет Маткаль» арнайы әскери бөлімшесінде сарбаз ретінде қызмет еткен. 1967-1970 жылдардағы Израиль мен араб еледері арасындағы соғыстарға қатысқан<ref>{{Cite news |title=Right-wing Jewish Nationalism Created Netanyahu. Then Netanyahu Became Its Master |work=Haaretz |url=https://www.haaretz.com/opinion/2018-04-27/ty-article-opinion/.premium/how-netanyahu-went-from-creature-to-master-of-jewish-nationalism/0000017f-dedb-d3ff-a7ff-fffb09560000}}</ref>. Израиль әскерлері [[Иордания]]ға басып кірген. 1968 жылы наурыз айында өткен Қараме шайқасында [[Палестинаны азат ету ұйымы]]ның жетекшісі [[Ясир Арафатт]]ы қолға түсіру үшін барған әскерлер ауыр шабуылдарға ұшыраған. Нетаньяху әскери бөлімдердің бірінде командир болған және бірнеше рет шайқастарда жараланған<ref name="ginsburg12">{{Cite news |last=Ginsburg |first=Mitch |date=25 October 2012 |title=Saving Sergeant Netanyahu |work=The Times of Israel |url=http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#!}}</ref>. 1968 жылы Израильдің [[Ливан]]ға басып кіруінде және 1972 жылы мамыр айында палестиналық террористердің кепілдікке алған [[«Изотоп» операциясы|Сабена 571 рейсін азат ету операциясында]] иығынан оқ тиіп жараланған<ref>{{Cite news |date=14 May 2020 |title=Israel's Benjamin Netanyahu: Commando turned PM |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=24 July 2020}}</ref><ref>{{Cite news |last=Melman |first=Yossi |date=18 November 2010 |title=More than six decades on, Israel memorializes late commander of British Army's Jewish Unit |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/more-than-six-decades-on-israel-memorializes-late-commander-of-british-army-s-jewish-unit-1.325308 |access-date=17 March 2013}}</ref>. 1972 жылы әскери қызметтен босатылып, «Сайерет Маткаль» резервінде қалған. Кейінірек АҚШ-қа оқу үшін кеткен. 1973 жылы қазан айында [[Қиямет соғысы]]на қатысу үшін Израильге қайтып келген<ref name="ball">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. [[Суэц каналы]] бойында [[Мысыр]] күштеріне қарсы арнайы әскери операцияға қатысқан. Операцияның егжей-тегжейлері бүгінге дейін құпия болып қалуда<ref>{{Cite news |date=13 September 2013 |script-title=he:40 שנה לאחור: היכן היו אז, המנהיגים של היום? |language=he |trans-title=40 years ago: where were the leaders of today? |publisher=[[Walla!]] |url=https://news.walla.co.il/item/2677526}}</ref>. 1972 жылы аяғында АҚШ-қа қайтып келіп, [[Массачусетс технологиялық институты]]нда (MIT) архитектура бойынша білім алған<ref>Cathy Hartley, David Lea, Paul Cossali, Annamarie Rowe, ''Survey of Arab-Israeli Relations'' (Taylor & Francis, 2004), p. 522</ref>. Бен Нитай деген атымен 1975 жылдың ақпан айында архитектура бойынша [[Бакалавр дәрежесі|бакалавр]] дәрежесін<ref name="MITDegrees">{{Cite web |url=http://web.mit.edu/registrar/stats/degrees/index.html |title=Enrollment Statistics |publisher=MIT Office of the Registrar | accessdate =17 October 2012}}</ref><ref>{{Cite news |date=15 May 2011 |title=The MIT 150: 150 Ideas, Inventions, and Innovators that Helped Shape Our World |work=The Boston Globe |url=http://www.boston.com/news/education/higher/specials/mit150/mitlist/?page=full |access-date=8 August 2011}}</ref>, ал 1976 жылы маусым айында [[Магистратура|магистрлік]] дәрежесін алған<ref name="ball2">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. Бір мезгілде саясаттану ғылымдары бойынша [[докторантура]]да оқыған, бірақ Энтеббе шабуылы кезінде ағасының қазасы себепті оқуын тоқтатқан<ref>{{Cite news |date=20 February 2009 |title=Profile: Benjamin Netanyahu |publisher=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2393677.stm |access-date=9 March 2013}}</ref>. Нетаньяху 1976 жылдан 1978 жылға дейін [[Бостон]] қаласындағы Boston Consulting Group компаниясында экономикалық кеңесші болып жұмыс істеген. Компанияда [[Митт Ромни]]мен бірге жұмыс істеп, тұрақты достық қарым-қатынастар орнатқан. Ромни Нетаньяхуды сол уақытта «анық көзқарасы бар мықты тұлға» деп сипаттап, «бір-бірін өте жақсы түсінетіндерін» айтқан<ref name="Barbaro">{{Cite news |last=Barbaro |first=Michael |date=7 April 2012 |title=A Friendship Dating From 1976 Resonates in 2012 |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2012/04/08/us/politics/mitt-romney-and-benjamin-netanyahu-are-old-friends.html?_r=1&ref=politics&pagewanted=all |access-date=7 April 2012}}</ref>. ==Жеке өмірі== [[Иврит тілі|Иврит]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] еркін меңгерген<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|title=Is mother-tongue English now a prerequisite for prime minister? -analysis|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230321103633/https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|url-status=live}}</ref>. ===Отбасысы мен қарым-қатынастары=== Бірінші әйелі – 1974 жылдан бастап Мириам Вейцман. Ол [[Израиль Қорғаныс әскері]]нде қызмет еткен, [[химик]], [[Иерусалимдегі Еврей университеті|Еврей университеті]]нде оқыған. Жұптың 1978 жылы Ноа есімді қызы дүниеге келген<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/133763|title="Photo Essay: Netanyahu's Grandson Named"|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20230922132435/https://www.israelnationalnews.com/news/133763|url-status=live}}</ref>. Екінші әйелі – 1981 жылдан бастап Флер Кейтс. Оның әкесі еврей болған, ал анасы еврей емес. Сондықтан Кейтс Нетаньяхумен некеге тұрмас бұрын [[Гиюр|иудаизмді қабылдаған]]. Нетаньяхумен бірге Израильге көшкеннен кейін бірнеше жылдан соң, 1988 жылы, ажырасуға өтініш берген<ref>{{Cite web|url=https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|title=Star of Zion|lang=en-US|first=Condé|last=Nast|website=Vanity Fair|date=1996-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230829022234/https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|archive-date=2023-08-29|access-date=2023-09-22|url-status=live}}</ref>. Үшінші және қазіргі әйелі – 1991 жылдан бастап Сара Бен-Арка Нетаньяху. Ол [[психология]] магистрі<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|title=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|lang=he|website=www.gov.il|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230921095243/https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|url-status=live}}</ref>. Жұптың екі ұлы бар: Яир (1991 жылы туған; [[Израиль Қорғаныс әскері|ЦАХАЛ]]-да қызмет еткен)<ref>{{Cite web|url=https://en.globes.co.il/en/article--1000637256|title=Benjamin Netanyahu's son gets new IDF PR job - Globes|lang=en|website=en.globes.co.il|date=2011-04-10|access-date=2023-09-22}}</ref> және Авнер (1994 жылы туған)<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|title=Netanyahu Jr. wins National Bible Quiz|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230421154653/https://www.jpost.com///israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|url-status=live}}</ref>. Нетаньяхудың бірінші некесінен туған қызы Ноа Дэниел Ротқа тұрмысқа шыққан. Олар 2009 жылы Шмуэль есімді ұлды, 2011 жылы Давид есімді екінші ұлды<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/146648|title="Netanyahu Grandson Born – Inside Israel".|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427064307/https://www.israelnationalnews.com/news/146648|url-status=live}}</ref>, ал 2016 жылы Ноа есімді қызды қарсы алды<ref>{{Cite web|url=https://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|title=Netanyahu Becomes a Zaide for the Third Time {{!}} Matzav.com|lang=en-US|last=editor|date=2016-02-17|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230227212055/http://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|url-status=live}}</ref>. ===Діни көзқарастары=== Бала кезі мен жастық шағында Биньямин Нетаньяху АҚШ-та ата-анасымен бірге тұрған кезде [[Филадельфия]]дағы [[реформистік иудаизм]]нің [[синагога]]сына (URJ бірлестігі) барған<ref>{{Cite news|title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He’s from Philadelphia|first=Justin Wm|last=Moyer|url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|website=Washington Post|id=0190-8286|date=2021-10-25|access-date=2024-03-28|lang=en-US|archive-date=2015-04-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|url-status=live}}</ref>. Кейінірек, [[Нью-Йорк]]те [[Израиль]]дің [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]]-дағы елшісі болып қызмет еткенде, ортодоксалды-заманауи «Парк-Ист» синагогасына барып жүрген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Премьер-министр ретінде ол 2016 жылы Израильдің реформаланған қауымдастығының мүшелеріне жасалған шабуылдарға қарсы шығып: «Израиль – барлық еврейлердің үйі, және біздің күшіміз – бірлігімізде» деп мәлімдеген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Нетаньяху көбіне [[Секуляризация |зайырлы өмір салтымен]] танымал<ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|title=Netanyahu, who mainstreamed Israel’s radicals, now the last obstacle to their agenda|lang=en|website=[[The Times of Israel]]|date=2022|quote=Netanyahu is a secular Jew, whose Jewish identity is not expressed in the rigorous observance of the Orthodox and the Haredim.|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20240516235446/https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|url-status=live}}</ref>, бірақ Израильдегі қалыптасқан тәжірибе бойынша иудаизм дәстүрлерін (соның ішінде [[шаббат]]ты) көпшілік алдында бұзудан аулақ жүреді<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|title=Covering Netanyahu in New York on Shabbat? That’s no job for a Jewish boy|lang=en|author=Raphael Ahren|website=[[The Times of Israel]]|date=2012-09-30|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|url-status=live}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Тель-Авивте туғандар]] [[Санат:Израиль премьер-министрлері]] jesm498h6pzuxg07oi0v93y1swhfo51 3404215 3404214 2024-11-23T19:51:00Z Ismukhammed 4565 3404215 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = E1E1FF | Қазақша есімі = Беньямин Нетаньяху | Шынайы есімі = {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ}} | Суреті = Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg | Атауы = Нетаньяху 2023 жылы | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = Израиль премьер-министрі | Лақап аты = | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = [[2022 жыл]]дың [[29 желтоқсан]]ынан | Басқаруын аяқтады = | Басқарған кезеңі = | Президент = [[Ицхак Герцог]] | Ізашары = [[Яир Лапид]] | Ізбасары = | Басқара бастады_2 = 31 наурыз 2009 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 маусым 2021 | Президент_2 = [[Шимон Перес]]<br />[[Реувен Ривлин]] | Ізашары_2 = [[Эхуд Ольмерт]] | Ізбасары_2 = [[Нафтали Беннет]] | Басқара бастады_3 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_3 = 6 шілде 1999 | Президент_3 = [[Эзер Вейцман]] | Ізашары_3 = [[Шимон Перес]] | Ізбасары_3 = [[Эхуд Барак]] | Титулы_4 = Израильдің Әділет министрі | Басқара бастады_4 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_4 = 4 қыркүйек 1996 | Діні = [[Яһудилік|Иудаизм]] | Азаматтығы = | Туған күні = 21.10.1949 | Туған жері = {{Ту|Израиль}} [[Тель-Авив]] | Туған кездегі есімі = | Әкесі = Бенцион Нетаньяху (1910—2012) | Анасы = Циля Нетаньяху (Сегаль) | Жұбайы = 1) Мириам (Мики) Вейцман (впоследствии Харан)<br />2) Флор Кейтс<br />3) Сара Бен-Арци | Балалары = '''қызы:''' Ноа (бірінші некеден)<br />'''ұлдары:''' Яир мен Авнер (үшінші некеден) | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = [[Ликуд]] | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = [[Массачусетс технологиялық институты]]<br />[[Гарвард университеті]] | Ғылыми дәрежесі = жаратылыстану ғылымдарының магистрі (1977) | Марапаттары = | Қолтаңбасы = Benjamin_Netanyahu_Signature.svg | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Беньямин (Биби) Нетаньяху''' ({{IPAc-en|ˌ|n|ɛ|t|ən|ˈ|j|ɑː|h|uː}}; {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ|Binyāmīn Nētanyāhū}}) — [[Израиль]] саясаткері, 2022 жылдан бері Израиль премьер-министрі, сонымен қатар 1996-1999 және 2009-2021 жылдарда осы лауазымда қызмет атқарған. [[Ликуд]] партиясының төрағасы. Нетаньяху Израиль тарихындағы ең ұзақ уақыт қызмет атқарған премьер-министр болып табылады, ол осы лауазымда жалпы 16 жылдан астам уақыт бойы қалған. Израиль мемлекеті құрылғалы бері туған алғашқы премьер-министр болып табылады<ref>{{cite web |author=Rob Picheta, |date=29 December 2022 |title=Benjamin Netanyahu sworn in as leader of Israel's likely most right-wing government ever |url=https://www.cnn.com/2022/12/29/middleeast/israel-benjamin-netanyahu-swearing-in-intl/index.html |accessdate =29 December 2022 |ish=CNN |lang=en}}</ref><ref>{{cite web |author=Aron Heller |title=Netanyahu makes history as Israel's longest-serving leader |url=https://www.apnews.com/a8a9d3c598954ca6803710e375117156 |date=17 July 2019 | publisher =[[Associated Press]] | accessdate =17 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news |last=Williams |first=Dan |date=18 July 2019 |title=Bruised but driven, Netanyahu becomes Israel's longest-serving PM |publisher=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-netanyahu/bruised-but-driven-netanyahu-becomes-israels-longest-serving-pm-idUSKCN1UD1GV |access-date=18 July 2019}}</ref><ref>{{cite web |author=Judy Dempsey |date=[[3 мамыр]] 2012 |url=http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=48021 |title=The Enduring Influence of Benjamin Netanyahuʻs Father |publisher=Carnegie Europe}}</ref><ref name="Sayeret Matkal is 50 years old">Amir Buhbut, [http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/560/122.html „Sayeret Matkal is 50 years old“], NRG Maariv</ref><ref name="ginsburg1">Mitch Ginsburg (25 қазан 2012) [http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#! „Saving Sergeant Netanyahu“], The Times of Israel</ref><ref>{{cite news |first=Gil|last=Hoffman|title= Kadima wins, but rightist bloc biggest |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |newspaper=The Jerusalem Post |date=[[10 ақпан]] 2009 |accessdate=[[17 маусым]] 2012}}</ref><ref name=swornh>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israelʻs prime minister |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |newspaper=Haaretz |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013}}</ref><ref name=swornr>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |first=Jeffrey |last=Heller |url=https://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |publisher=Reuters |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013 |seperator= |archivedate=2015-09-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |access-date=2018-05-18 |archive-date=2015-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 }}</ref>. [[Тель-Авив]]те еврей отбасында дүниеге келген. [[Иерусалим]] мен [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-тың [[Филадельфия]] қаласында өскен. 1967 жылы Израиль қорғаныс күштеріне қызметке шақырылды<ref name="David Remnick">{{cite magazine |url=http://www.newyorker.com/online/blogs/newsdesk/2013/01/bibis-blues.html|title=Bibiʻs Blues|author=David Remnic |date=[[23 қаңтар]] 2013|sarlavha=The New Yorker}}</ref>. [[Сайерет Маткаль]] арнайы күштерінде бөлімше командирі болды және бірнеше миссияларға қатысты. Капитан атағына ие болды. [[Массачусетс технологиялық институты]]н бітіргеннен кейін Нетаньяху [[Boston Consulting Group]] компаниясында экономикалық кеңесші болды. 1978 жылы Израильге оралып, Антитеррор институтын құрды. 1984-1988 жылдар аралығында Израильдің БҰҰ-дағы тұрақты өкілі болды. 1993 жылы Ликуд партиясының төрағасы болып сайланып, оппозиция жетекшісі болды. 1996 жылғы сайлауда Шимон Пересті жеңіп, Израиль премьер-министрі болды. Нетаньяху мен Ликуд 1999 жылғы сайлауда [[Эхуд Барак]]тың «Біріккен Израиль» одағына жеңіліп қалды. Нетаньяху жеке секторға кіріп, саясаттан толық бас тартуды таңдады. Кейін саясатқа қайта оралып, [[Ариэль Шарон]]ның премьер-министрлігі кезінде сыртқы істер министрі және кейіннен қаржы министрі қызметтерін атқарды. Израиль экономикасында айтарлықтай өсуге әкелген реформаларды бастады. Газа аймағын бөлшектеу жоспарына байланысты келіспеушіліктер себебінен отставкаға кетті<ref>{{cite news |date=24 October 2004 |title=Netanyahu Gets Tough to Transform Israel's Economy |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2004/10/24/world/middleeast/netanyahu-gets-tough-to-transform-israels-economy.html |access-date=4 January 2023}}</ref><ref>{{cite book |last=Mitchell |first=Thomas G. |title=Likud Leaders |date=2015 |publisher=McFarland |isbn=978-0-7864-9713-3 |location=Jefferson, North Carolina |page=186}}</ref>. 2024 жылдың 21 қарашасында [[Гаага]]дағы [[Халықаралық қылмыстық сот]] Биньямин Нетаньяхудың 2023 жылдың 8 қазанынан 2024 жылдың 20 мамырына дейін [[Газа секторы]]нда жасалған [[әскери қылмыс]]тар мен [[адамзатқа қарсы қылмыстар]] үшін күдіктеліп, [[Халықаралық қылмыстық соттың Израильдік тұлғаларға қатысты қамауға алу ордерлері|қамауға алу туралы жарлық шығарды]]<ref>{{Cite web|url=https://meduza.io/news/2024/11/21/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-premiera-izrailya-binyamina-netaniyagu-i-ministra-oborony-yoava-galanta|title=Международный уголовный суд выдал ордер на арест премьера Израиля Биньямина Нетаниягу и бывшего министра обороны Йоава Галанта|lang=ru|website=Meduza|access-date=2024-11-21}}</ref>. Нетаньяху 2005 жылдың желтоқсанында [[Ариэль Шарон]] отставкаға кеткеннен кейін Ликуд партиясының басшылығына қайтты<ref name="xinh">{{Cite news |date=20 December 2005 |title=Netanyahu elected as Likud party chairman |publisher=Xinhua News Agency |url=http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |url-status=dead |access-date=27 July 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060227183818/http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |archive-date=27 February 2006}}</ref>. 2006-2009 жылдар аралығында оппозиция жетекшісі болды<ref>{{Cite news |last=Hoffman |first=Gil |date=10 February 2009 |title=Kadima wins, but rightist bloc biggest |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |access-date=17 June 2012}}</ref>. 2009 жылғы сайлаудан кейін Нетаньяху басқа оңшыл партиялармен коалициялық үкімет құрып, екінші рет премьер-министр қызметіне кірісті<ref name="swornh2">{{Cite news |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israel's prime minister |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |access-date=10 March 2013}}</ref><ref name="swornr2">{{Cite news |last=Heller |first=Jeffrey |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |publisher=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |url-status=live |access-date=10 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |archive-date=24 September 2015}}</ref>. 2013 және 2015 жылғы сайлауларда Ликудты жеңіске жеткізді<ref>{{Cite news |last=Tobin |first=Amir |last2=Birnbaum |first2=Ben |date=20 March 2015 |title='Is This Ship Sinking?' Inside the Collapse of the Campaign Against Netanyahu |url=http://www.newyorker.com/news/news-desk/how-israels-left-lost-to-netanyahu |publisher=The New Yorker |location=New York City}}</ref>. 2019-2020 жылдардағы кезекті үш сайлаудан кейін саяси тұрақсыздық орын алып, үкімет құрылған жоқ. Нетаньяху мен [[Бенни Ганц]] арасында коалиция туралы келісімге келу арқылы тұрақсыздық шешілді<ref>{{Cite web |title=Rivlin hands over mandate, begs MKs to prevent third election |url=https://www.jpost.com/Israel-News/Rivlin-Edelstein-beg-MKs-to-prevent-third-election-608584 |publisher=The Jerusalem Post |lang=en |sana=21 November 2019 | accessdate =21 November 2019 |author=Gil Hoffman}}</ref><ref>{{Cite news |last=Eglash |first=Ruth |date=17 May 2020 |title=After three elections and political deadlock, Israel finally swears in new government |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/after-three-elections-and-political-deadlock-israel-finally-swears-in-new-government/2020/05/17/ba25e752-9807-11ea-87a3-22d324235636_story.html |access-date=20 May 2020}}</ref>. Коалиция 2020 жылдың желтоқсанында ротация жүзеге асырылмай жатып тарады, ал 2021 жылдың наурызында жаңа сайлау өткізілді. Өзінің соңғы үкіметінде Нетаньяху Израильдің [[Коронавирустық инфекция Covid-19|COVID-19 пандемиясы]]на қарсы күресі мен 2021 жылғы Израиль-Палестина дағдарысына жауап операциясын басқарды. 2021 жылдың маусымында [[Нафтали Беннет]] үкіметі құрылғаннан кейін, премьер-министр қызметінен шеттетіліп, үшінші рет оппозиция жетекшісі болды. Нетаньяху 2022 жылғы сайлаудан кейін [[Оңшылдар|оңшыл]] партиялармен коалиция құрып, қайтадан премьер-министр лауазымына оралды. Нетаньяху мен оның үкіметі коалициядағы серіктестерімен бірге кең ауқымды сот реформасын жүргізді. Сот-құқықтық реформаларға қарсы қозғалыс теріс пікірмен қарсы алынды, сот-құқықтық реформаларға қарсы наразы топтар бірнеше ай бойы бүкіл ел бойынша жаппай наразылық акцияларын өткізді. 2023 жылғы 7 қазанда Израиль [[Хамас|ХАМАС]] тарапынан шабуылға ұшырады, бұл 2023 жылғы [[Израиль−Хамас соғысы|Израиль-ХАМАС соғысы]]н тудырды. Израиль үкіметі бұл шабуылға дайын болмағаны үшін Нетаньяху оппозиция тарапынан сынға алынды<ref>{{Cite news |title=Israel-Gaza conflict: Unthinkable security lapse on Netanyahu's watch |work=The Times |url=https://www.thetimes.co.uk/article/unthinkable-security-lapse-netanyahu-watch-analysis-israel-palestine-hamas-wxf5dd97f}}</ref><ref>{{Cite news |title=Israelis question Prime Minister Benjamin Netanyahu on 'colossal failure' on security establishment |work=The Telegraph Online |url=https://www.telegraphindia.com/india/israelis-question-prime-minister-benjamin-netanyahu-on-colossal-failure-on-security-establishment/cid/1972740}}</ref><ref>{{Cite news |title=Netanyahu may end up the highest-ranking casualty of this attack |work=The Australian |url=https://www.theaustralian.com.au/commentary/shocking-failure-of-israeli-security-a-blow-to-netanyahu/news-story/ba924d39fea487b748b9614e205fa365}}</ref>. ==Балаллық шағы мен әскери қызметі== Нетаньяху 1949 жылы [[Тел-Авив]]те туған<ref>{{Cite web |url=https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx |title=Benjamin Netanyahu |qaralgan sana=16 June 2021 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs | archiveurl=https://web.archive.org/web/20130606071740/https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx | archivedate=6 June 2013}}</ref><ref>{{Cite news |date=13 June 2021 |title=Benjamin Netanyahu, Israel's unseated long-term leader |language=en-GB |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=16 June 2021}}</ref>. Оның анасы Цила Сегал (1912–2000), [[Осман империясы]]ның құрамындағы [[Иерусалим округі]]ндегі [[Петах-Тиква]] қаласында туған. Әкесі Бенсион Нетаньяху (1910–2012), [[Варшава]]да туған. Испания еврейлерінің алтын дәуірін зерттеу саласында тарихшы болған. Нетаньяхудың әке жағынан атасы Натан Милейковский [[раввин]] және [[Сионизм|сионшы]] жазушы болған. Нетаньяхудың әкесі [[Палестина]]ға күштеп көшірілген кезде тегін «Милейковскийден» «Құдай берген» деген мағынаны білдіретін «Нетаньяху» деп өзгерткен. Оның отбасы негізінен [[Ашкеназдар|ашкеназ]] болғанымен, [[ДНҚ]] тесті оның [[сефард]] ата-бабалары бар екенін анықтағанын айтты. Нетаньяху отбасы үш баланың екіншісі болды. Құддус қаласында өскен және білім алған. Генриетта Сзолд бастауыш мектебінде оқыған. Оның 6-сынып мұғалімі Рут Рубенштейн «Нетаньяху өте сыпайы, тәртіпті, ізетті және белсенді болғанын» айтқан<ref name="JPost responsible">{{Cite news |last=Lidman, Melanie |date=28 August 2012 |title=PM was 'responsible' sixth-grader, evaluation shows |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/NationalNews/Article.aspx?id=282840 |access-date=30 August 2012}}</ref>. 1956-1958 жылдарда және 1963 жылдан 1967 жылға дейін оның отбасы [[Америка Құрама Штаттары]]ның [[Пенсильвания]] штатындағы [[Челтнем Тауншип]] қаласында тұрған<ref name="ynetnews.com">{{Cite news |date=10 February 2012 |title=Prime Minister Benjamin Netanyahu |publisher=Ynetnews |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4187902,00.html |access-date=9 March 2013}}</ref>. Әкесі Дропси колледжінде дәріс берген<ref name="Moyer">{{Cite news |last=Moyer |first=Justin |date=3 March 2015 |title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He's from Philadelphia |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |url-status=live |access-date=5 March 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |archive-date=2 April 2015}}</ref>. Бенжамин Челтнем орта мектебін бітірген. Мектепте пікірсайыс клубы, шахмат клубы және футбол клубында белсенді қатысқан. Ол және оның ағасы Йонатан осы аймақта кездескен үстірт өмір салтынан, жастардың қарсы әрекеттерінен, отбасы қатысқан Филадельфиядағы [[еврейлер]] [[синагога]]сындағы [[Либерализм|либералдық]] реформа ортасынан наразылық білдірген. Нетаньяху 1967 жылы орта мектепті бітірген<ref>{{Cite web |url=https://www.newarab.com/features/netanyahus-my-story-eyes-staunch-ideologue |title=Netanyahu's 'My Story': In the eyes of a staunch ideologue |date=30 November 2022}}</ref>. Сол жылы Израильге қайтып келіп, қорғаныс күштеріне қызметке кіріп, бес жыл бойы елдің қарулы күштерінің «Сайерет Маткаль» арнайы әскери бөлімшесінде сарбаз ретінде қызмет еткен. 1967-1970 жылдардағы Израиль мен араб еледері арасындағы соғыстарға қатысқан<ref>{{Cite news |title=Right-wing Jewish Nationalism Created Netanyahu. Then Netanyahu Became Its Master |work=Haaretz |url=https://www.haaretz.com/opinion/2018-04-27/ty-article-opinion/.premium/how-netanyahu-went-from-creature-to-master-of-jewish-nationalism/0000017f-dedb-d3ff-a7ff-fffb09560000}}</ref>. Израиль әскерлері [[Иордания]]ға басып кірген. 1968 жылы наурыз айында өткен Қараме шайқасында [[Палестинаны азат ету ұйымы]]ның жетекшісі [[Ясир Арафатт]]ы қолға түсіру үшін барған әскерлер ауыр шабуылдарға ұшыраған. Нетаньяху әскери бөлімдердің бірінде командир болған және бірнеше рет шайқастарда жараланған<ref name="ginsburg12">{{Cite news |last=Ginsburg |first=Mitch |date=25 October 2012 |title=Saving Sergeant Netanyahu |work=The Times of Israel |url=http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#!}}</ref>. 1968 жылы Израильдің [[Ливан]]ға басып кіруінде және 1972 жылы мамыр айында палестиналық террористердің кепілдікке алған [[«Изотоп» операциясы|Сабена 571 рейсін азат ету операциясында]] иығынан оқ тиіп жараланған<ref>{{Cite news |date=14 May 2020 |title=Israel's Benjamin Netanyahu: Commando turned PM |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=24 July 2020}}</ref><ref>{{Cite news |last=Melman |first=Yossi |date=18 November 2010 |title=More than six decades on, Israel memorializes late commander of British Army's Jewish Unit |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/more-than-six-decades-on-israel-memorializes-late-commander-of-british-army-s-jewish-unit-1.325308 |access-date=17 March 2013}}</ref>. 1972 жылы әскери қызметтен босатылып, «Сайерет Маткаль» резервінде қалған. Кейінірек АҚШ-қа оқу үшін кеткен. 1973 жылы қазан айында [[Қиямет соғысы]]на қатысу үшін Израильге қайтып келген<ref name="ball">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. [[Суэц каналы]] бойында [[Мысыр]] күштеріне қарсы арнайы әскери операцияға қатысқан. Операцияның егжей-тегжейлері бүгінге дейін құпия болып қалуда<ref>{{Cite news |date=13 September 2013 |script-title=he:40 שנה לאחור: היכן היו אז, המנהיגים של היום? |language=he |trans-title=40 years ago: where were the leaders of today? |publisher=[[Walla!]] |url=https://news.walla.co.il/item/2677526}}</ref>. 1972 жылы аяғында АҚШ-қа қайтып келіп, [[Массачусетс технологиялық институты]]нда (MIT) архитектура бойынша білім алған<ref>Cathy Hartley, David Lea, Paul Cossali, Annamarie Rowe, ''Survey of Arab-Israeli Relations'' (Taylor & Francis, 2004), p. 522</ref>. Бен Нитай деген атымен 1975 жылдың ақпан айында архитектура бойынша [[Бакалавр дәрежесі|бакалавр]] дәрежесін<ref name="MITDegrees">{{Cite web |url=http://web.mit.edu/registrar/stats/degrees/index.html |title=Enrollment Statistics |publisher=MIT Office of the Registrar | accessdate =17 October 2012}}</ref><ref>{{Cite news |date=15 May 2011 |title=The MIT 150: 150 Ideas, Inventions, and Innovators that Helped Shape Our World |work=The Boston Globe |url=http://www.boston.com/news/education/higher/specials/mit150/mitlist/?page=full |access-date=8 August 2011}}</ref>, ал 1976 жылы маусым айында [[Магистратура|магистрлік]] дәрежесін алған<ref name="ball2">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. Бір мезгілде саясаттану ғылымдары бойынша [[докторантура]]да оқыған, бірақ Энтеббе шабуылы кезінде ағасының қазасы себепті оқуын тоқтатқан<ref>{{Cite news |date=20 February 2009 |title=Profile: Benjamin Netanyahu |publisher=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2393677.stm |access-date=9 March 2013}}</ref>. Нетаньяху 1976 жылдан 1978 жылға дейін [[Бостон]] қаласындағы Boston Consulting Group компаниясында экономикалық кеңесші болып жұмыс істеген. Компанияда [[Митт Ромни]]мен бірге жұмыс істеп, тұрақты достық қарым-қатынастар орнатқан. Ромни Нетаньяхуды сол уақытта «анық көзқарасы бар мықты тұлға» деп сипаттап, «бір-бірін өте жақсы түсінетіндерін» айтқан<ref name="Barbaro">{{Cite news |last=Barbaro |first=Michael |date=7 April 2012 |title=A Friendship Dating From 1976 Resonates in 2012 |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2012/04/08/us/politics/mitt-romney-and-benjamin-netanyahu-are-old-friends.html?_r=1&ref=politics&pagewanted=all |access-date=7 April 2012}}</ref>. ==Жеке өмірі== [[Иврит тілі|Иврит]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] еркін меңгерген<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|title=Is mother-tongue English now a prerequisite for prime minister? -analysis|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230321103633/https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|url-status=live}}</ref>. ===Отбасысы мен қарым-қатынастары=== Бірінші әйелі – 1974 жылдан бастап Мириам Вейцман. Ол [[Израиль Қорғаныс әскері]]нде қызмет еткен, [[химик]], [[Иерусалимдегі Еврей университеті|Еврей университеті]]нде оқыған. Жұптың 1978 жылы Ноа есімді қызы дүниеге келген<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/133763|title="Photo Essay: Netanyahu's Grandson Named"|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20230922132435/https://www.israelnationalnews.com/news/133763|url-status=live}}</ref>. Екінші әйелі – 1981 жылдан бастап Флер Кейтс. Оның әкесі еврей болған, ал анасы еврей емес. Сондықтан Кейтс Нетаньяхумен некеге тұрмас бұрын [[Гиюр|иудаизмді қабылдаған]]. Нетаньяхумен бірге Израильге көшкеннен кейін бірнеше жылдан соң, 1988 жылы, ажырасуға өтініш берген<ref>{{Cite web|url=https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|title=Star of Zion|lang=en-US|first=Condé|last=Nast|website=Vanity Fair|date=1996-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230829022234/https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|archive-date=2023-08-29|access-date=2023-09-22|url-status=live}}</ref>. Үшінші және қазіргі әйелі – 1991 жылдан бастап Сара Бен-Арка Нетаньяху. Ол [[психология]] магистрі<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|title=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|lang=he|website=www.gov.il|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230921095243/https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|url-status=live}}</ref>. Жұптың екі ұлы бар: Яир (1991 жылы туған; [[Израиль Қорғаныс әскері|ЦАХАЛ]]-да қызмет еткен)<ref>{{Cite web|url=https://en.globes.co.il/en/article--1000637256|title=Benjamin Netanyahu's son gets new IDF PR job - Globes|lang=en|website=en.globes.co.il|date=2011-04-10|access-date=2023-09-22}}</ref> және Авнер (1994 жылы туған)<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|title=Netanyahu Jr. wins National Bible Quiz|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230421154653/https://www.jpost.com///israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|url-status=live}}</ref>. Нетаньяхудың бірінші некесінен туған қызы Ноа Дэниел Ротқа тұрмысқа шыққан. Олар 2009 жылы Шмуэль есімді ұлды, 2011 жылы Давид есімді екінші ұлды<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/146648|title="Netanyahu Grandson Born – Inside Israel".|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427064307/https://www.israelnationalnews.com/news/146648|url-status=live}}</ref>, ал 2016 жылы Ноа есімді қызды қарсы алды<ref>{{Cite web|url=https://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|title=Netanyahu Becomes a Zaide for the Third Time {{!}} Matzav.com|lang=en-US|last=editor|date=2016-02-17|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230227212055/http://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|url-status=live}}</ref>. ===Діни көзқарастары=== Бала кезі мен жастық шағында Биньямин Нетаньяху АҚШ-та ата-анасымен бірге тұрған кезде [[Филадельфия]]дағы [[реформистік иудаизм]]нің [[синагога]]сына (URJ бірлестігі) барған<ref>{{Cite news|title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He’s from Philadelphia|first=Justin Wm|last=Moyer|url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|website=Washington Post|id=0190-8286|date=2021-10-25|access-date=2024-03-28|lang=en-US|archive-date=2015-04-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|url-status=live}}</ref>. Кейінірек, [[Нью-Йорк]]те [[Израиль]]дің [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]]-дағы елшісі болып қызмет еткенде, ортодоксалды-заманауи «Парк-Ист» синагогасына барып жүрген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Премьер-министр ретінде ол 2016 жылы Израильдің реформаланған қауымдастығының мүшелеріне жасалған шабуылдарға қарсы шығып: «Израиль – барлық еврейлердің үйі, және біздің күшіміз – бірлігімізде» деп мәлімдеген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Нетаньяху көбіне [[Секуляризация |зайырлы өмір салтымен]] танымал<ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|title=Netanyahu, who mainstreamed Israel’s radicals, now the last obstacle to their agenda|lang=en|website=[[The Times of Israel]]|date=2022|quote=Netanyahu is a secular Jew, whose Jewish identity is not expressed in the rigorous observance of the Orthodox and the Haredim.|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20240516235446/https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|url-status=live}}</ref>, бірақ Израильдегі қалыптасқан тәжірибе бойынша иудаизм дәстүрлерін (соның ішінде [[шаббат]]ты) көпшілік алдында бұзудан аулақ жүреді<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|title=Covering Netanyahu in New York on Shabbat? That’s no job for a Jewish boy|lang=en|author=Raphael Ahren|website=[[The Times of Israel]]|date=2012-09-30|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|url-status=live}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Тель-Авивте туғандар]] [[Санат:Израиль премьер-министрлері]] tsjwne4mnpqzg5nsek0hbvafn6oi9p5 3404216 3404215 2024-11-23T19:51:35Z Ismukhammed 4565 3404216 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = E1E1FF | Қазақша есімі = Беньямин Нетаньяху | Шынайы есімі = {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ}} | Суреті = Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg | Атауы = Нетаньяху 2023 жылы | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = Израиль премьер-министрі | Лақап аты = | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = [[2022 жыл]]дың [[29 желтоқсан]]ынан | Басқаруын аяқтады = | Басқарған кезеңі = | Президент = [[Ицхак Герцог]] | Ізашары = [[Яир Лапид]] | Ізбасары = | Басқара бастады_2 = 31 наурыз 2009 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 маусым 2021 | Президент_2 = [[Шимон Перес]]<br />[[Реувен Ривлин]] | Ізашары_2 = [[Эхуд Ольмерт]] | Ізбасары_2 = [[Нафтали Беннет]] | Басқара бастады_3 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_3 = 6 шілде 1999 | Президент_3 = [[Эзер Вейцман]] | Ізашары_3 = [[Шимон Перес]] | Ізбасары_3 = [[Эхуд Барак]] | Титулы_4 = Израильдің Әділет министрі | Басқара бастады_4 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_4 = 4 қыркүйек 1996 | Діні = [[Яһудилік|Иудаизм]] | Азаматтығы = | Туған күні = 21.10.1949 | Туған жері = {{Ту|Израиль}} [[Тель-Авив]] | Туған кездегі есімі = | Әкесі = Бенцион Нетаньяху (1910—2012) | Анасы = Циля Нетаньяху (Сегаль) | Жұбайы = 1) Мириам (Мики) Вейцман (впоследствии Харан)<br />2) Флор Кейтс<br />3) Сара Бен-Арци | Балалары = '''қызы:''' Ноа (бірінші некеден)<br />'''ұлдары:''' Яир мен Авнер (үшінші некеден) | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = [[Ликуд]] | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = [[Массачусетс технологиялық институты]]<br />[[Гарвард университеті]] | Ғылыми дәрежесі = жаратылыстану ғылымдарының магистрі (1977) | Марапаттары = | Қолтаңбасы = Benjamin_Netanyahu_Signature.svg | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Беньямин (Биби) Нетаньяху''' ({{IPAc-en|ˌ|n|ɛ|t|ən|ˈ|j|ɑː|h|uː}}; {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ|Binyāmīn Nētanyāhū}}) — [[Израиль]] саясаткері, 2022 жылдан бері Израиль премьер-министрі, сонымен қатар 1996-1999 және 2009-2021 жылдарда осы лауазымда қызмет атқарған. [[Ликуд]] партиясының төрағасы. Нетаньяху Израиль тарихындағы ең ұзақ уақыт қызмет атқарған премьер-министр болып табылады, ол осы лауазымда жалпы 16 жылдан астам уақыт бойы қалған. Израиль мемлекеті құрылғалы бері туған алғашқы премьер-министр болып табылады<ref>{{cite web |author=Rob Picheta, |date=29 December 2022 |title=Benjamin Netanyahu sworn in as leader of Israel's likely most right-wing government ever |url=https://www.cnn.com/2022/12/29/middleeast/israel-benjamin-netanyahu-swearing-in-intl/index.html |accessdate =29 December 2022 |ish=CNN |lang=en}}</ref><ref>{{cite web |author=Aron Heller |title=Netanyahu makes history as Israel's longest-serving leader |url=https://www.apnews.com/a8a9d3c598954ca6803710e375117156 |date=17 July 2019 | publisher =[[Associated Press]] | accessdate =17 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news |last=Williams |first=Dan |date=18 July 2019 |title=Bruised but driven, Netanyahu becomes Israel's longest-serving PM |publisher=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-netanyahu/bruised-but-driven-netanyahu-becomes-israels-longest-serving-pm-idUSKCN1UD1GV |access-date=18 July 2019}}</ref><ref>{{cite web |author=Judy Dempsey |date=[[3 мамыр]] 2012 |url=http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=48021 |title=The Enduring Influence of Benjamin Netanyahuʻs Father |publisher=Carnegie Europe}}</ref><ref name="Sayeret Matkal is 50 years old">Amir Buhbut, [http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/560/122.html „Sayeret Matkal is 50 years old“], NRG Maariv</ref><ref name="ginsburg1">Mitch Ginsburg (25 қазан 2012) [http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#! „Saving Sergeant Netanyahu“], The Times of Israel</ref><ref>{{cite news |first=Gil|last=Hoffman|title= Kadima wins, but rightist bloc biggest |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |newspaper=The Jerusalem Post |date=[[10 ақпан]] 2009 |accessdate=[[17 маусым]] 2012}}</ref><ref name=swornh>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israelʻs prime minister |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |newspaper=Haaretz |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013}}</ref><ref name=swornr>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |first=Jeffrey |last=Heller |url=https://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |publisher=Reuters |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013 |seperator= |archivedate=2015-09-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |access-date=2018-05-18 |archive-date=2015-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 }}</ref>. [[Тель-Авив]]те еврей отбасында дүниеге келген. [[Иерусалим]] мен [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-тың [[Филадельфия]] қаласында өскен. 1967 жылы Израиль қорғаныс күштеріне қызметке шақырылды<ref name="David Remnick">{{cite magazine |url=http://www.newyorker.com/online/blogs/newsdesk/2013/01/bibis-blues.html|title=Bibiʻs Blues|author=David Remnic |date=[[23 қаңтар]] 2013|sarlavha=The New Yorker}}</ref>. [[Сайерет Маткаль]] арнайы күштерінде бөлімше командирі болды және бірнеше миссияларға қатысты. Капитан атағына ие болды. [[Массачусетс технологиялық институты]]н бітіргеннен кейін Нетаньяху [[Boston Consulting Group]] компаниясында экономикалық кеңесші болды. 1978 жылы Израильге оралып, Антитеррор институтын құрды. 1984-1988 жылдар аралығында Израильдің БҰҰ-дағы тұрақты өкілі болды. 1993 жылы Ликуд партиясының төрағасы болып сайланып, оппозиция жетекшісі болды. 1996 жылғы сайлауда Шимон Пересті жеңіп, Израиль премьер-министрі болды. Нетаньяху мен Ликуд 1999 жылғы сайлауда [[Эхуд Барак]]тың «Біріккен Израиль» одағына жеңіліп қалды. Нетаньяху жеке секторға кіріп, саясаттан толық бас тартуды таңдады. Кейін саясатқа қайта оралып, [[Ариэль Шарон]]ның премьер-министрлігі кезінде сыртқы істер министрі және кейіннен қаржы министрі қызметтерін атқарды. Израиль экономикасында айтарлықтай өсуге әкелген реформаларды бастады. Газа аймағын бөлшектеу жоспарына байланысты келіспеушіліктер себебінен отставкаға кетті<ref>{{cite news |date=24 October 2004 |title=Netanyahu Gets Tough to Transform Israel's Economy |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2004/10/24/world/middleeast/netanyahu-gets-tough-to-transform-israels-economy.html |access-date=4 January 2023}}</ref><ref>{{cite book |last=Mitchell |first=Thomas G. |title=Likud Leaders |date=2015 |publisher=McFarland |isbn=978-0-7864-9713-3 |location=Jefferson, North Carolina |page=186}}</ref>. Нетаньяху 2005 жылдың желтоқсанында [[Ариэль Шарон]] отставкаға кеткеннен кейін Ликуд партиясының басшылығына қайтты<ref name="xinh">{{Cite news |date=20 December 2005 |title=Netanyahu elected as Likud party chairman |publisher=Xinhua News Agency |url=http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |url-status=dead |access-date=27 July 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060227183818/http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |archive-date=27 February 2006}}</ref>. 2006-2009 жылдар аралығында оппозиция жетекшісі болды<ref>{{Cite news |last=Hoffman |first=Gil |date=10 February 2009 |title=Kadima wins, but rightist bloc biggest |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |access-date=17 June 2012}}</ref>. 2009 жылғы сайлаудан кейін Нетаньяху басқа оңшыл партиялармен коалициялық үкімет құрып, екінші рет премьер-министр қызметіне кірісті<ref name="swornh2">{{Cite news |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israel's prime minister |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |access-date=10 March 2013}}</ref><ref name="swornr2">{{Cite news |last=Heller |first=Jeffrey |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |publisher=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |url-status=live |access-date=10 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |archive-date=24 September 2015}}</ref>. 2013 және 2015 жылғы сайлауларда Ликудты жеңіске жеткізді<ref>{{Cite news |last=Tobin |first=Amir |last2=Birnbaum |first2=Ben |date=20 March 2015 |title='Is This Ship Sinking?' Inside the Collapse of the Campaign Against Netanyahu |url=http://www.newyorker.com/news/news-desk/how-israels-left-lost-to-netanyahu |publisher=The New Yorker |location=New York City}}</ref>. 2019-2020 жылдардағы кезекті үш сайлаудан кейін саяси тұрақсыздық орын алып, үкімет құрылған жоқ. Нетаньяху мен [[Бенни Ганц]] арасында коалиция туралы келісімге келу арқылы тұрақсыздық шешілді<ref>{{Cite web |title=Rivlin hands over mandate, begs MKs to prevent third election |url=https://www.jpost.com/Israel-News/Rivlin-Edelstein-beg-MKs-to-prevent-third-election-608584 |publisher=The Jerusalem Post |lang=en |sana=21 November 2019 | accessdate =21 November 2019 |author=Gil Hoffman}}</ref><ref>{{Cite news |last=Eglash |first=Ruth |date=17 May 2020 |title=After three elections and political deadlock, Israel finally swears in new government |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/after-three-elections-and-political-deadlock-israel-finally-swears-in-new-government/2020/05/17/ba25e752-9807-11ea-87a3-22d324235636_story.html |access-date=20 May 2020}}</ref>. Коалиция 2020 жылдың желтоқсанында ротация жүзеге асырылмай жатып тарады, ал 2021 жылдың наурызында жаңа сайлау өткізілді. Өзінің соңғы үкіметінде Нетаньяху Израильдің [[Коронавирустық инфекция Covid-19|COVID-19 пандемиясы]]на қарсы күресі мен 2021 жылғы Израиль-Палестина дағдарысына жауап операциясын басқарды. 2021 жылдың маусымында [[Нафтали Беннет]] үкіметі құрылғаннан кейін, премьер-министр қызметінен шеттетіліп, үшінші рет оппозиция жетекшісі болды. Нетаньяху 2022 жылғы сайлаудан кейін [[Оңшылдар|оңшыл]] партиялармен коалиция құрып, қайтадан премьер-министр лауазымына оралды. Нетаньяху мен оның үкіметі коалициядағы серіктестерімен бірге кең ауқымды сот реформасын жүргізді. Сот-құқықтық реформаларға қарсы қозғалыс теріс пікірмен қарсы алынды, сот-құқықтық реформаларға қарсы наразы топтар бірнеше ай бойы бүкіл ел бойынша жаппай наразылық акцияларын өткізді. 2023 жылғы 7 қазанда Израиль [[Хамас|ХАМАС]] тарапынан шабуылға ұшырады, бұл 2023 жылғы [[Израиль−Хамас соғысы|Израиль-ХАМАС соғысы]]н тудырды. Израиль үкіметі бұл шабуылға дайын болмағаны үшін Нетаньяху оппозиция тарапынан сынға алынды<ref>{{Cite news |title=Israel-Gaza conflict: Unthinkable security lapse on Netanyahu's watch |work=The Times |url=https://www.thetimes.co.uk/article/unthinkable-security-lapse-netanyahu-watch-analysis-israel-palestine-hamas-wxf5dd97f}}</ref><ref>{{Cite news |title=Israelis question Prime Minister Benjamin Netanyahu on 'colossal failure' on security establishment |work=The Telegraph Online |url=https://www.telegraphindia.com/india/israelis-question-prime-minister-benjamin-netanyahu-on-colossal-failure-on-security-establishment/cid/1972740}}</ref><ref>{{Cite news |title=Netanyahu may end up the highest-ranking casualty of this attack |work=The Australian |url=https://www.theaustralian.com.au/commentary/shocking-failure-of-israeli-security-a-blow-to-netanyahu/news-story/ba924d39fea487b748b9614e205fa365}}</ref>. 2024 жылдың 21 қарашасында [[Гаага]]дағы [[Халықаралық қылмыстық сот]] Биньямин Нетаньяхудың 2023 жылдың 8 қазанынан 2024 жылдың 20 мамырына дейін [[Газа секторы]]нда жасалған [[әскери қылмыс]]тар мен [[адамзатқа қарсы қылмыстар]] үшін күдіктеліп, [[Халықаралық қылмыстық соттың Израильдік тұлғаларға қатысты қамауға алу ордерлері|қамауға алу туралы жарлық шығарды]]<ref>{{Cite web|url=https://meduza.io/news/2024/11/21/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-premiera-izrailya-binyamina-netaniyagu-i-ministra-oborony-yoava-galanta|title=Международный уголовный суд выдал ордер на арест премьера Израиля Биньямина Нетаниягу и бывшего министра обороны Йоава Галанта|lang=ru|website=Meduza|access-date=2024-11-21}}</ref>. ==Балаллық шағы мен әскери қызметі== Нетаньяху 1949 жылы [[Тел-Авив]]те туған<ref>{{Cite web |url=https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx |title=Benjamin Netanyahu |qaralgan sana=16 June 2021 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs | archiveurl=https://web.archive.org/web/20130606071740/https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx | archivedate=6 June 2013}}</ref><ref>{{Cite news |date=13 June 2021 |title=Benjamin Netanyahu, Israel's unseated long-term leader |language=en-GB |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=16 June 2021}}</ref>. Оның анасы Цила Сегал (1912–2000), [[Осман империясы]]ның құрамындағы [[Иерусалим округі]]ндегі [[Петах-Тиква]] қаласында туған. Әкесі Бенсион Нетаньяху (1910–2012), [[Варшава]]да туған. Испания еврейлерінің алтын дәуірін зерттеу саласында тарихшы болған. Нетаньяхудың әке жағынан атасы Натан Милейковский [[раввин]] және [[Сионизм|сионшы]] жазушы болған. Нетаньяхудың әкесі [[Палестина]]ға күштеп көшірілген кезде тегін «Милейковскийден» «Құдай берген» деген мағынаны білдіретін «Нетаньяху» деп өзгерткен. Оның отбасы негізінен [[Ашкеназдар|ашкеназ]] болғанымен, [[ДНҚ]] тесті оның [[сефард]] ата-бабалары бар екенін анықтағанын айтты. Нетаньяху отбасы үш баланың екіншісі болды. Құддус қаласында өскен және білім алған. Генриетта Сзолд бастауыш мектебінде оқыған. Оның 6-сынып мұғалімі Рут Рубенштейн «Нетаньяху өте сыпайы, тәртіпті, ізетті және белсенді болғанын» айтқан<ref name="JPost responsible">{{Cite news |last=Lidman, Melanie |date=28 August 2012 |title=PM was 'responsible' sixth-grader, evaluation shows |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/NationalNews/Article.aspx?id=282840 |access-date=30 August 2012}}</ref>. 1956-1958 жылдарда және 1963 жылдан 1967 жылға дейін оның отбасы [[Америка Құрама Штаттары]]ның [[Пенсильвания]] штатындағы [[Челтнем Тауншип]] қаласында тұрған<ref name="ynetnews.com">{{Cite news |date=10 February 2012 |title=Prime Minister Benjamin Netanyahu |publisher=Ynetnews |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4187902,00.html |access-date=9 March 2013}}</ref>. Әкесі Дропси колледжінде дәріс берген<ref name="Moyer">{{Cite news |last=Moyer |first=Justin |date=3 March 2015 |title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He's from Philadelphia |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |url-status=live |access-date=5 March 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |archive-date=2 April 2015}}</ref>. Бенжамин Челтнем орта мектебін бітірген. Мектепте пікірсайыс клубы, шахмат клубы және футбол клубында белсенді қатысқан. Ол және оның ағасы Йонатан осы аймақта кездескен үстірт өмір салтынан, жастардың қарсы әрекеттерінен, отбасы қатысқан Филадельфиядағы [[еврейлер]] [[синагога]]сындағы [[Либерализм|либералдық]] реформа ортасынан наразылық білдірген. Нетаньяху 1967 жылы орта мектепті бітірген<ref>{{Cite web |url=https://www.newarab.com/features/netanyahus-my-story-eyes-staunch-ideologue |title=Netanyahu's 'My Story': In the eyes of a staunch ideologue |date=30 November 2022}}</ref>. Сол жылы Израильге қайтып келіп, қорғаныс күштеріне қызметке кіріп, бес жыл бойы елдің қарулы күштерінің «Сайерет Маткаль» арнайы әскери бөлімшесінде сарбаз ретінде қызмет еткен. 1967-1970 жылдардағы Израиль мен араб еледері арасындағы соғыстарға қатысқан<ref>{{Cite news |title=Right-wing Jewish Nationalism Created Netanyahu. Then Netanyahu Became Its Master |work=Haaretz |url=https://www.haaretz.com/opinion/2018-04-27/ty-article-opinion/.premium/how-netanyahu-went-from-creature-to-master-of-jewish-nationalism/0000017f-dedb-d3ff-a7ff-fffb09560000}}</ref>. Израиль әскерлері [[Иордания]]ға басып кірген. 1968 жылы наурыз айында өткен Қараме шайқасында [[Палестинаны азат ету ұйымы]]ның жетекшісі [[Ясир Арафатт]]ы қолға түсіру үшін барған әскерлер ауыр шабуылдарға ұшыраған. Нетаньяху әскери бөлімдердің бірінде командир болған және бірнеше рет шайқастарда жараланған<ref name="ginsburg12">{{Cite news |last=Ginsburg |first=Mitch |date=25 October 2012 |title=Saving Sergeant Netanyahu |work=The Times of Israel |url=http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#!}}</ref>. 1968 жылы Израильдің [[Ливан]]ға басып кіруінде және 1972 жылы мамыр айында палестиналық террористердің кепілдікке алған [[«Изотоп» операциясы|Сабена 571 рейсін азат ету операциясында]] иығынан оқ тиіп жараланған<ref>{{Cite news |date=14 May 2020 |title=Israel's Benjamin Netanyahu: Commando turned PM |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=24 July 2020}}</ref><ref>{{Cite news |last=Melman |first=Yossi |date=18 November 2010 |title=More than six decades on, Israel memorializes late commander of British Army's Jewish Unit |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/more-than-six-decades-on-israel-memorializes-late-commander-of-british-army-s-jewish-unit-1.325308 |access-date=17 March 2013}}</ref>. 1972 жылы әскери қызметтен босатылып, «Сайерет Маткаль» резервінде қалған. Кейінірек АҚШ-қа оқу үшін кеткен. 1973 жылы қазан айында [[Қиямет соғысы]]на қатысу үшін Израильге қайтып келген<ref name="ball">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. [[Суэц каналы]] бойында [[Мысыр]] күштеріне қарсы арнайы әскери операцияға қатысқан. Операцияның егжей-тегжейлері бүгінге дейін құпия болып қалуда<ref>{{Cite news |date=13 September 2013 |script-title=he:40 שנה לאחור: היכן היו אז, המנהיגים של היום? |language=he |trans-title=40 years ago: where were the leaders of today? |publisher=[[Walla!]] |url=https://news.walla.co.il/item/2677526}}</ref>. 1972 жылы аяғында АҚШ-қа қайтып келіп, [[Массачусетс технологиялық институты]]нда (MIT) архитектура бойынша білім алған<ref>Cathy Hartley, David Lea, Paul Cossali, Annamarie Rowe, ''Survey of Arab-Israeli Relations'' (Taylor & Francis, 2004), p. 522</ref>. Бен Нитай деген атымен 1975 жылдың ақпан айында архитектура бойынша [[Бакалавр дәрежесі|бакалавр]] дәрежесін<ref name="MITDegrees">{{Cite web |url=http://web.mit.edu/registrar/stats/degrees/index.html |title=Enrollment Statistics |publisher=MIT Office of the Registrar | accessdate =17 October 2012}}</ref><ref>{{Cite news |date=15 May 2011 |title=The MIT 150: 150 Ideas, Inventions, and Innovators that Helped Shape Our World |work=The Boston Globe |url=http://www.boston.com/news/education/higher/specials/mit150/mitlist/?page=full |access-date=8 August 2011}}</ref>, ал 1976 жылы маусым айында [[Магистратура|магистрлік]] дәрежесін алған<ref name="ball2">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. Бір мезгілде саясаттану ғылымдары бойынша [[докторантура]]да оқыған, бірақ Энтеббе шабуылы кезінде ағасының қазасы себепті оқуын тоқтатқан<ref>{{Cite news |date=20 February 2009 |title=Profile: Benjamin Netanyahu |publisher=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2393677.stm |access-date=9 March 2013}}</ref>. Нетаньяху 1976 жылдан 1978 жылға дейін [[Бостон]] қаласындағы Boston Consulting Group компаниясында экономикалық кеңесші болып жұмыс істеген. Компанияда [[Митт Ромни]]мен бірге жұмыс істеп, тұрақты достық қарым-қатынастар орнатқан. Ромни Нетаньяхуды сол уақытта «анық көзқарасы бар мықты тұлға» деп сипаттап, «бір-бірін өте жақсы түсінетіндерін» айтқан<ref name="Barbaro">{{Cite news |last=Barbaro |first=Michael |date=7 April 2012 |title=A Friendship Dating From 1976 Resonates in 2012 |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2012/04/08/us/politics/mitt-romney-and-benjamin-netanyahu-are-old-friends.html?_r=1&ref=politics&pagewanted=all |access-date=7 April 2012}}</ref>. ==Жеке өмірі== [[Иврит тілі|Иврит]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] еркін меңгерген<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|title=Is mother-tongue English now a prerequisite for prime minister? -analysis|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230321103633/https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|url-status=live}}</ref>. ===Отбасысы мен қарым-қатынастары=== Бірінші әйелі – 1974 жылдан бастап Мириам Вейцман. Ол [[Израиль Қорғаныс әскері]]нде қызмет еткен, [[химик]], [[Иерусалимдегі Еврей университеті|Еврей университеті]]нде оқыған. Жұптың 1978 жылы Ноа есімді қызы дүниеге келген<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/133763|title="Photo Essay: Netanyahu's Grandson Named"|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20230922132435/https://www.israelnationalnews.com/news/133763|url-status=live}}</ref>. Екінші әйелі – 1981 жылдан бастап Флер Кейтс. Оның әкесі еврей болған, ал анасы еврей емес. Сондықтан Кейтс Нетаньяхумен некеге тұрмас бұрын [[Гиюр|иудаизмді қабылдаған]]. Нетаньяхумен бірге Израильге көшкеннен кейін бірнеше жылдан соң, 1988 жылы, ажырасуға өтініш берген<ref>{{Cite web|url=https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|title=Star of Zion|lang=en-US|first=Condé|last=Nast|website=Vanity Fair|date=1996-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230829022234/https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|archive-date=2023-08-29|access-date=2023-09-22|url-status=live}}</ref>. Үшінші және қазіргі әйелі – 1991 жылдан бастап Сара Бен-Арка Нетаньяху. Ол [[психология]] магистрі<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|title=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|lang=he|website=www.gov.il|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230921095243/https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|url-status=live}}</ref>. Жұптың екі ұлы бар: Яир (1991 жылы туған; [[Израиль Қорғаныс әскері|ЦАХАЛ]]-да қызмет еткен)<ref>{{Cite web|url=https://en.globes.co.il/en/article--1000637256|title=Benjamin Netanyahu's son gets new IDF PR job - Globes|lang=en|website=en.globes.co.il|date=2011-04-10|access-date=2023-09-22}}</ref> және Авнер (1994 жылы туған)<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|title=Netanyahu Jr. wins National Bible Quiz|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230421154653/https://www.jpost.com///israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|url-status=live}}</ref>. Нетаньяхудың бірінші некесінен туған қызы Ноа Дэниел Ротқа тұрмысқа шыққан. Олар 2009 жылы Шмуэль есімді ұлды, 2011 жылы Давид есімді екінші ұлды<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/146648|title="Netanyahu Grandson Born – Inside Israel".|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427064307/https://www.israelnationalnews.com/news/146648|url-status=live}}</ref>, ал 2016 жылы Ноа есімді қызды қарсы алды<ref>{{Cite web|url=https://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|title=Netanyahu Becomes a Zaide for the Third Time {{!}} Matzav.com|lang=en-US|last=editor|date=2016-02-17|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230227212055/http://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|url-status=live}}</ref>. ===Діни көзқарастары=== Бала кезі мен жастық шағында Биньямин Нетаньяху АҚШ-та ата-анасымен бірге тұрған кезде [[Филадельфия]]дағы [[реформистік иудаизм]]нің [[синагога]]сына (URJ бірлестігі) барған<ref>{{Cite news|title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He’s from Philadelphia|first=Justin Wm|last=Moyer|url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|website=Washington Post|id=0190-8286|date=2021-10-25|access-date=2024-03-28|lang=en-US|archive-date=2015-04-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|url-status=live}}</ref>. Кейінірек, [[Нью-Йорк]]те [[Израиль]]дің [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]]-дағы елшісі болып қызмет еткенде, ортодоксалды-заманауи «Парк-Ист» синагогасына барып жүрген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Премьер-министр ретінде ол 2016 жылы Израильдің реформаланған қауымдастығының мүшелеріне жасалған шабуылдарға қарсы шығып: «Израиль – барлық еврейлердің үйі, және біздің күшіміз – бірлігімізде» деп мәлімдеген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Нетаньяху көбіне [[Секуляризация |зайырлы өмір салтымен]] танымал<ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|title=Netanyahu, who mainstreamed Israel’s radicals, now the last obstacle to their agenda|lang=en|website=[[The Times of Israel]]|date=2022|quote=Netanyahu is a secular Jew, whose Jewish identity is not expressed in the rigorous observance of the Orthodox and the Haredim.|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20240516235446/https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|url-status=live}}</ref>, бірақ Израильдегі қалыптасқан тәжірибе бойынша иудаизм дәстүрлерін (соның ішінде [[шаббат]]ты) көпшілік алдында бұзудан аулақ жүреді<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|title=Covering Netanyahu in New York on Shabbat? That’s no job for a Jewish boy|lang=en|author=Raphael Ahren|website=[[The Times of Israel]]|date=2012-09-30|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|url-status=live}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Тель-Авивте туғандар]] [[Санат:Израиль премьер-министрлері]] gya8pxsak5pkcss9vzun559rb1uwr5t 3404223 3404216 2024-11-23T20:19:25Z Ismukhammed 4565 3404223 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = E1E1FF | Қазақша есімі = Беньямин Нетаньяху | Шынайы есімі = {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ}} | Суреті = Benjamin Netanyahu, February 2023.jpg | Атауы = Нетаньяху 2023 жылы | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = Израиль премьер-министрі | Лақап аты = | Ту = | Ту2 = | Басқара бастады = [[2022 жыл]]дың [[29 желтоқсан]]ынан | Басқаруын аяқтады = | Басқарған кезеңі = | Президент = [[Ицхак Герцог]] | Ізашары = [[Яир Лапид]] | Ізбасары = | Басқара бастады_2 = 31 наурыз 2009 | Басқаруын аяқтады_2 = 13 маусым 2021 | Президент_2 = [[Шимон Перес]]<br />[[Реувен Ривлин]] | Ізашары_2 = [[Эхуд Ольмерт]] | Ізбасары_2 = [[Нафтали Беннет]] | Басқара бастады_3 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_3 = 6 шілде 1999 | Президент_3 = [[Эзер Вейцман]] | Ізашары_3 = [[Шимон Перес]] | Ізбасары_3 = [[Эхуд Барак]] | Титулы_4 = Израильдің Әділет министрі | Басқара бастады_4 = 18 маусым 1996 | Басқаруын аяқтады_4 = 4 қыркүйек 1996 | Діні = [[Яһудилік|Иудаизм]] | Азаматтығы = | Туған күні = 21.10.1949 | Туған жері = {{Ту|Израиль}} [[Тель-Авив]] | Туған кездегі есімі = | Әкесі = Бенцион Нетаньяху (1910—2012) | Анасы = Циля Нетаньяху (Сегаль) | Жұбайы = 1) Мириам (Мики) Вейцман (впоследствии Харан)<br />2) Флор Кейтс<br />3) Сара Бен-Арци | Балалары = '''қызы:''' Ноа (бірінші некеден)<br />'''ұлдары:''' Яир мен Авнер (үшінші некеден) | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = [[Ликуд]] | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = [[Массачусетс технологиялық институты]]<br />[[Гарвард университеті]] | Ғылыми дәрежесі = жаратылыстану ғылымдарының магистрі (1977) | Марапаттары = | Қолтаңбасы = Benjamin_Netanyahu_Signature.svg | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Беньямин (Биби) Нетаньяху''' ({{IPAc-en|ˌ|n|ɛ|t|ən|ˈ|j|ɑː|h|uː}}; {{Lang-he|בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ|Binyāmīn Nētanyāhū}}) — [[Израиль]] саясаткері, 2022 жылдан бері Израиль премьер-министрі, сонымен қатар 1996-1999 және 2009-2021 жылдарда осы лауазымда қызмет атқарған. [[Ликуд]] партиясының төрағасы. Нетаньяху Израиль тарихындағы ең ұзақ уақыт қызмет атқарған премьер-министр болып табылады, ол осы лауазымда жалпы 16 жылдан астам уақыт бойы қалған. Израиль мемлекеті құрылғалы бері туған алғашқы премьер-министр болып табылады<ref>{{cite web |author=Rob Picheta, |date=29 December 2022 |title=Benjamin Netanyahu sworn in as leader of Israel's likely most right-wing government ever |url=https://www.cnn.com/2022/12/29/middleeast/israel-benjamin-netanyahu-swearing-in-intl/index.html |accessdate =29 December 2022 |ish=CNN |lang=en}}</ref><ref>{{cite web |author=Aron Heller |title=Netanyahu makes history as Israel's longest-serving leader |url=https://www.apnews.com/a8a9d3c598954ca6803710e375117156 |date=17 July 2019 | publisher =[[Associated Press]] | accessdate =17 July 2019}}</ref><ref>{{Cite news |last=Williams |first=Dan |date=18 July 2019 |title=Bruised but driven, Netanyahu becomes Israel's longest-serving PM |publisher=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-netanyahu/bruised-but-driven-netanyahu-becomes-israels-longest-serving-pm-idUSKCN1UD1GV |access-date=18 July 2019}}</ref><ref>{{cite web |author=Judy Dempsey |date=[[3 мамыр]] 2012 |url=http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=48021 |title=The Enduring Influence of Benjamin Netanyahuʻs Father |publisher=Carnegie Europe}}</ref><ref name="Sayeret Matkal is 50 years old">Amir Buhbut, [http://www.nrg.co.il/online/1/ART1/560/122.html „Sayeret Matkal is 50 years old“], NRG Maariv</ref><ref name="ginsburg1">Mitch Ginsburg (25 қазан 2012) [http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#! „Saving Sergeant Netanyahu“], The Times of Israel</ref><ref>{{cite news |first=Gil|last=Hoffman|title= Kadima wins, but rightist bloc biggest |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |newspaper=The Jerusalem Post |date=[[10 ақпан]] 2009 |accessdate=[[17 маусым]] 2012}}</ref><ref name=swornh>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israelʻs prime minister |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |newspaper=Haaretz |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013}}</ref><ref name=swornr>{{cite news |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |first=Jeffrey |last=Heller |url=https://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |publisher=Reuters |date=[[31 наурыз]] 2009 |accessdate=[[10 наурыз]] 2013 |seperator= |archivedate=2015-09-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |access-date=2018-05-18 |archive-date=2015-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 }}</ref>. [[Тель-Авив]]те еврей отбасында дүниеге келген. [[Иерусалим]] мен [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-тың [[Филадельфия]] қаласында өскен. 1967 жылы Израиль қорғаныс күштеріне қызметке шақырылды<ref name="David Remnick">{{cite magazine |url=http://www.newyorker.com/online/blogs/newsdesk/2013/01/bibis-blues.html|title=Bibiʻs Blues|author=David Remnic |date=[[23 қаңтар]] 2013|sarlavha=The New Yorker}}</ref>. [[Сайерет Маткаль]] арнайы күштерінде бөлімше командирі болды және бірнеше миссияларға қатысты. Капитан атағына ие болды. [[Массачусетс технологиялық институты]]н бітіргеннен кейін Нетаньяху [[Boston Consulting Group]] компаниясында экономикалық кеңесші болды. 1978 жылы Израильге оралып, Антитеррор институтын құрды. 1984-1988 жылдар аралығында Израильдің БҰҰ-дағы тұрақты өкілі болды. 1993 жылы Ликуд партиясының төрағасы болып сайланып, оппозиция жетекшісі болды. 1996 жылғы сайлауда Шимон Пересті жеңіп, Израиль премьер-министрі болды. Нетаньяху мен Ликуд 1999 жылғы сайлауда [[Эхуд Барак]]тың «Біріккен Израиль» одағына жеңіліп қалды. Нетаньяху жеке секторға кіріп, саясаттан толық бас тартуды таңдады. Кейін саясатқа қайта оралып, [[Ариэль Шарон]]ның премьер-министрлігі кезінде сыртқы істер министрі және кейіннен қаржы министрі қызметтерін атқарды. Израиль экономикасында айтарлықтай өсуге әкелген реформаларды бастады. Газа аймағын бөлшектеу жоспарына байланысты келіспеушіліктер себебінен отставкаға кетті<ref>{{cite news |date=24 October 2004 |title=Netanyahu Gets Tough to Transform Israel's Economy |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2004/10/24/world/middleeast/netanyahu-gets-tough-to-transform-israels-economy.html |access-date=4 January 2023}}</ref><ref>{{cite book |last=Mitchell |first=Thomas G. |title=Likud Leaders |date=2015 |publisher=McFarland |isbn=978-0-7864-9713-3 |location=Jefferson, North Carolina |page=186}}</ref>. Нетаньяху 2005 жылдың желтоқсанында [[Ариэль Шарон]] отставкаға кеткеннен кейін Ликуд партиясының басшылығына қайтты<ref name="xinh">{{Cite news |date=20 December 2005 |title=Netanyahu elected as Likud party chairman |publisher=Xinhua News Agency |url=http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |url-status=dead |access-date=27 July 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060227183818/http://news.xinhuanet.com/english/2005-12/20/content_3944753.htm |archive-date=27 February 2006}}</ref>. 2006-2009 жылдар аралығында оппозиция жетекшісі болды<ref>{{Cite news |last=Hoffman |first=Gil |date=10 February 2009 |title=Kadima wins, but rightist bloc biggest |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=132385 |access-date=17 June 2012}}</ref>. 2009 жылғы сайлаудан кейін Нетаньяху басқа оңшыл партиялармен коалициялық үкімет құрып, екінші рет премьер-министр қызметіне кірісті<ref name="swornh2">{{Cite news |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israel's prime minister |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/news/netanyahu-sworn-in-as-israel-s-prime-minister-1.273265 |access-date=10 March 2013}}</ref><ref name="swornr2">{{Cite news |last=Heller |first=Jeffrey |date=31 March 2009 |title=Netanyahu sworn in as Israeli prime minister |publisher=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |url-status=live |access-date=10 March 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924141329/http://www.reuters.com/article/2009/03/31/us-israel-idUSTRE52U4VH20090331 |archive-date=24 September 2015}}</ref>. 2013 және 2015 жылғы сайлауларда Ликудты жеңіске жеткізді<ref>{{Cite news |last=Tobin |first=Amir |last2=Birnbaum |first2=Ben |date=20 March 2015 |title='Is This Ship Sinking?' Inside the Collapse of the Campaign Against Netanyahu |url=http://www.newyorker.com/news/news-desk/how-israels-left-lost-to-netanyahu |publisher=The New Yorker |location=New York City}}</ref>. 2019-2020 жылдардағы кезекті үш сайлаудан кейін саяси тұрақсыздық орын алып, үкімет құрылған жоқ. Нетаньяху мен [[Бенни Ганц]] арасында коалиция туралы келісімге келу арқылы тұрақсыздық шешілді<ref>{{Cite web |title=Rivlin hands over mandate, begs MKs to prevent third election |url=https://www.jpost.com/Israel-News/Rivlin-Edelstein-beg-MKs-to-prevent-third-election-608584 |publisher=The Jerusalem Post |lang=en |sana=21 November 2019 | accessdate =21 November 2019 |author=Gil Hoffman}}</ref><ref>{{Cite news |last=Eglash |first=Ruth |date=17 May 2020 |title=After three elections and political deadlock, Israel finally swears in new government |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/after-three-elections-and-political-deadlock-israel-finally-swears-in-new-government/2020/05/17/ba25e752-9807-11ea-87a3-22d324235636_story.html |access-date=20 May 2020}}</ref>. Коалиция 2020 жылдың желтоқсанында ротация жүзеге асырылмай жатып тарады, ал 2021 жылдың наурызында жаңа сайлау өткізілді. Өзінің соңғы үкіметінде Нетаньяху Израильдің [[Коронавирустық инфекция Covid-19|COVID-19 пандемиясы]]на қарсы күресі мен 2021 жылғы Израиль-Палестина дағдарысына жауап операциясын басқарды. 2021 жылдың маусымында [[Нафтали Беннет]] үкіметі құрылғаннан кейін, премьер-министр қызметінен шеттетіліп, үшінші рет оппозиция жетекшісі болды. Нетаньяху 2022 жылғы сайлаудан кейін [[Оңшылдар|оңшыл]] партиялармен коалиция құрып, қайтадан премьер-министр лауазымына оралды. Нетаньяху мен оның үкіметі коалициядағы серіктестерімен бірге кең ауқымды сот реформасын жүргізді. Сот-құқықтық реформаларға қарсы қозғалыс теріс пікірмен қарсы алынды, сот-құқықтық реформаларға қарсы наразы топтар бірнеше ай бойы бүкіл ел бойынша жаппай наразылық акцияларын өткізді. 2023 жылғы 7 қазанда Израиль [[Хамас|ХАМАС]] тарапынан шабуылға ұшырады, бұл 2023 жылғы [[Израиль−Хамас соғысы|Израиль-ХАМАС соғысы]]н тудырды. Израиль үкіметі бұл шабуылға дайын болмағаны үшін Нетаньяху оппозиция тарапынан сынға алынды<ref>{{Cite news |title=Israel-Gaza conflict: Unthinkable security lapse on Netanyahu's watch |work=The Times |url=https://www.thetimes.co.uk/article/unthinkable-security-lapse-netanyahu-watch-analysis-israel-palestine-hamas-wxf5dd97f}}</ref><ref>{{Cite news |title=Israelis question Prime Minister Benjamin Netanyahu on 'colossal failure' on security establishment |work=The Telegraph Online |url=https://www.telegraphindia.com/india/israelis-question-prime-minister-benjamin-netanyahu-on-colossal-failure-on-security-establishment/cid/1972740}}</ref><ref>{{Cite news |title=Netanyahu may end up the highest-ranking casualty of this attack |work=The Australian |url=https://www.theaustralian.com.au/commentary/shocking-failure-of-israeli-security-a-blow-to-netanyahu/news-story/ba924d39fea487b748b9614e205fa365}}</ref>. 2024 жылдың 21 қарашасында [[Гаага]]дағы [[Халықаралық қылмыстық сот]] Биньямин Нетаньяхудың 2023 жылдың 8 қазанынан 2024 жылдың 20 мамырына дейін [[Газа секторы]]нда жасалған [[әскери қылмыс]]тар мен [[адамзатқа қарсы қылмыстар]] үшін күдіктеліп, [[Халықаралық қылмыстық соттың Израиль тұлғаларын қамауға алу ордерлері|қамауға алу туралы жарлық шығарды]]<ref>{{Cite web|url=https://meduza.io/news/2024/11/21/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-premiera-izrailya-binyamina-netaniyagu-i-ministra-oborony-yoava-galanta|title=Международный уголовный суд выдал ордер на арест премьера Израиля Биньямина Нетаниягу и бывшего министра обороны Йоава Галанта|lang=ru|website=Meduza|access-date=2024-11-21}}</ref>. ==Балаллық шағы мен әскери қызметі== Нетаньяху 1949 жылы [[Тел-Авив]]те туған<ref>{{Cite web |url=https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx |title=Benjamin Netanyahu |qaralgan sana=16 June 2021 |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs | archiveurl=https://web.archive.org/web/20130606071740/https://www.mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/state/pages/benjamin%20netanyahu.aspx | archivedate=6 June 2013}}</ref><ref>{{Cite news |date=13 June 2021 |title=Benjamin Netanyahu, Israel's unseated long-term leader |language=en-GB |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=16 June 2021}}</ref>. Оның анасы Цила Сегал (1912–2000), [[Осман империясы]]ның құрамындағы [[Иерусалим округі]]ндегі [[Петах-Тиква]] қаласында туған. Әкесі Бенсион Нетаньяху (1910–2012), [[Варшава]]да туған. Испания еврейлерінің алтын дәуірін зерттеу саласында тарихшы болған. Нетаньяхудың әке жағынан атасы Натан Милейковский [[раввин]] және [[Сионизм|сионшы]] жазушы болған. Нетаньяхудың әкесі [[Палестина]]ға күштеп көшірілген кезде тегін «Милейковскийден» «Құдай берген» деген мағынаны білдіретін «Нетаньяху» деп өзгерткен. Оның отбасы негізінен [[Ашкеназдар|ашкеназ]] болғанымен, [[ДНҚ]] тесті оның [[сефард]] ата-бабалары бар екенін анықтағанын айтты. Нетаньяху отбасы үш баланың екіншісі болды. Құддус қаласында өскен және білім алған. Генриетта Сзолд бастауыш мектебінде оқыған. Оның 6-сынып мұғалімі Рут Рубенштейн «Нетаньяху өте сыпайы, тәртіпті, ізетті және белсенді болғанын» айтқан<ref name="JPost responsible">{{Cite news |last=Lidman, Melanie |date=28 August 2012 |title=PM was 'responsible' sixth-grader, evaluation shows |work=The Jerusalem Post |url=http://www.jpost.com/NationalNews/Article.aspx?id=282840 |access-date=30 August 2012}}</ref>. 1956-1958 жылдарда және 1963 жылдан 1967 жылға дейін оның отбасы [[Америка Құрама Штаттары]]ның [[Пенсильвания]] штатындағы [[Челтнем Тауншип]] қаласында тұрған<ref name="ynetnews.com">{{Cite news |date=10 February 2012 |title=Prime Minister Benjamin Netanyahu |publisher=Ynetnews |url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4187902,00.html |access-date=9 March 2013}}</ref>. Әкесі Дропси колледжінде дәріс берген<ref name="Moyer">{{Cite news |last=Moyer |first=Justin |date=3 March 2015 |title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He's from Philadelphia |work=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |url-status=live |access-date=5 March 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/ |archive-date=2 April 2015}}</ref>. Бенжамин Челтнем орта мектебін бітірген. Мектепте пікірсайыс клубы, шахмат клубы және футбол клубында белсенді қатысқан. Ол және оның ағасы Йонатан осы аймақта кездескен үстірт өмір салтынан, жастардың қарсы әрекеттерінен, отбасы қатысқан Филадельфиядағы [[еврейлер]] [[синагога]]сындағы [[Либерализм|либералдық]] реформа ортасынан наразылық білдірген. Нетаньяху 1967 жылы орта мектепті бітірген<ref>{{Cite web |url=https://www.newarab.com/features/netanyahus-my-story-eyes-staunch-ideologue |title=Netanyahu's 'My Story': In the eyes of a staunch ideologue |date=30 November 2022}}</ref>. Сол жылы Израильге қайтып келіп, қорғаныс күштеріне қызметке кіріп, бес жыл бойы елдің қарулы күштерінің «Сайерет Маткаль» арнайы әскери бөлімшесінде сарбаз ретінде қызмет еткен. 1967-1970 жылдардағы Израиль мен араб еледері арасындағы соғыстарға қатысқан<ref>{{Cite news |title=Right-wing Jewish Nationalism Created Netanyahu. Then Netanyahu Became Its Master |work=Haaretz |url=https://www.haaretz.com/opinion/2018-04-27/ty-article-opinion/.premium/how-netanyahu-went-from-creature-to-master-of-jewish-nationalism/0000017f-dedb-d3ff-a7ff-fffb09560000}}</ref>. Израиль әскерлері [[Иордания]]ға басып кірген. 1968 жылы наурыз айында өткен Қараме шайқасында [[Палестинаны азат ету ұйымы]]ның жетекшісі [[Ясир Арафатт]]ы қолға түсіру үшін барған әскерлер ауыр шабуылдарға ұшыраған. Нетаньяху әскери бөлімдердің бірінде командир болған және бірнеше рет шайқастарда жараланған<ref name="ginsburg12">{{Cite news |last=Ginsburg |first=Mitch |date=25 October 2012 |title=Saving Sergeant Netanyahu |work=The Times of Israel |url=http://www.timesofisrael.com/saving-sergeant-netanyahu/#!}}</ref>. 1968 жылы Израильдің [[Ливан]]ға басып кіруінде және 1972 жылы мамыр айында палестиналық террористердің кепілдікке алған [[«Изотоп» операциясы|Сабена 571 рейсін азат ету операциясында]] иығынан оқ тиіп жараланған<ref>{{Cite news |date=14 May 2020 |title=Israel's Benjamin Netanyahu: Commando turned PM |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-18008697 |access-date=24 July 2020}}</ref><ref>{{Cite news |last=Melman |first=Yossi |date=18 November 2010 |title=More than six decades on, Israel memorializes late commander of British Army's Jewish Unit |work=Haaretz |url=http://www.haaretz.com/print-edition/features/more-than-six-decades-on-israel-memorializes-late-commander-of-british-army-s-jewish-unit-1.325308 |access-date=17 March 2013}}</ref>. 1972 жылы әскери қызметтен босатылып, «Сайерет Маткаль» резервінде қалған. Кейінірек АҚШ-қа оқу үшін кеткен. 1973 жылы қазан айында [[Қиямет соғысы]]на қатысу үшін Израильге қайтып келген<ref name="ball">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. [[Суэц каналы]] бойында [[Мысыр]] күштеріне қарсы арнайы әскери операцияға қатысқан. Операцияның егжей-тегжейлері бүгінге дейін құпия болып қалуда<ref>{{Cite news |date=13 September 2013 |script-title=he:40 שנה לאחור: היכן היו אז, המנהיגים של היום? |language=he |trans-title=40 years ago: where were the leaders of today? |publisher=[[Walla!]] |url=https://news.walla.co.il/item/2677526}}</ref>. 1972 жылы аяғында АҚШ-қа қайтып келіп, [[Массачусетс технологиялық институты]]нда (MIT) архитектура бойынша білім алған<ref>Cathy Hartley, David Lea, Paul Cossali, Annamarie Rowe, ''Survey of Arab-Israeli Relations'' (Taylor & Francis, 2004), p. 522</ref>. Бен Нитай деген атымен 1975 жылдың ақпан айында архитектура бойынша [[Бакалавр дәрежесі|бакалавр]] дәрежесін<ref name="MITDegrees">{{Cite web |url=http://web.mit.edu/registrar/stats/degrees/index.html |title=Enrollment Statistics |publisher=MIT Office of the Registrar | accessdate =17 October 2012}}</ref><ref>{{Cite news |date=15 May 2011 |title=The MIT 150: 150 Ideas, Inventions, and Innovators that Helped Shape Our World |work=The Boston Globe |url=http://www.boston.com/news/education/higher/specials/mit150/mitlist/?page=full |access-date=8 August 2011}}</ref>, ал 1976 жылы маусым айында [[Магистратура|магистрлік]] дәрежесін алған<ref name="ball2">{{Cite news |last=Ball |first=Charles H. |date=5 June 1996 |title=Professor recalls Netanyahu's intense studies in three fields |publisher=MIT Tech Talk |url=http://web.mit.edu/newsoffice/1996/netanyahu-0605.html |access-date=17 March 2013}}</ref>. Бір мезгілде саясаттану ғылымдары бойынша [[докторантура]]да оқыған, бірақ Энтеббе шабуылы кезінде ағасының қазасы себепті оқуын тоқтатқан<ref>{{Cite news |date=20 February 2009 |title=Profile: Benjamin Netanyahu |publisher=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2393677.stm |access-date=9 March 2013}}</ref>. Нетаньяху 1976 жылдан 1978 жылға дейін [[Бостон]] қаласындағы Boston Consulting Group компаниясында экономикалық кеңесші болып жұмыс істеген. Компанияда [[Митт Ромни]]мен бірге жұмыс істеп, тұрақты достық қарым-қатынастар орнатқан. Ромни Нетаньяхуды сол уақытта «анық көзқарасы бар мықты тұлға» деп сипаттап, «бір-бірін өте жақсы түсінетіндерін» айтқан<ref name="Barbaro">{{Cite news |last=Barbaro |first=Michael |date=7 April 2012 |title=A Friendship Dating From 1976 Resonates in 2012 |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2012/04/08/us/politics/mitt-romney-and-benjamin-netanyahu-are-old-friends.html?_r=1&ref=politics&pagewanted=all |access-date=7 April 2012}}</ref>. ==Жеке өмірі== [[Иврит тілі|Иврит]] және [[Ағылшын тілі|ағылшын тілдерін]] еркін меңгерген<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|title=Is mother-tongue English now a prerequisite for prime minister? -analysis|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-03-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230321103633/https://www.jpost.com/israel-news/politics-and-diplomacy/is-mother-tongue-english-now-a-prerequisite-for-prime-minister-analysis-671359|url-status=live}}</ref>. ===Отбасысы мен қарым-қатынастары=== Бірінші әйелі – 1974 жылдан бастап Мириам Вейцман. Ол [[Израиль Қорғаныс әскері]]нде қызмет еткен, [[химик]], [[Иерусалимдегі Еврей университеті|Еврей университеті]]нде оқыған. Жұптың 1978 жылы Ноа есімді қызы дүниеге келген<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/133763|title="Photo Essay: Netanyahu's Grandson Named"|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20230922132435/https://www.israelnationalnews.com/news/133763|url-status=live}}</ref>. Екінші әйелі – 1981 жылдан бастап Флер Кейтс. Оның әкесі еврей болған, ал анасы еврей емес. Сондықтан Кейтс Нетаньяхумен некеге тұрмас бұрын [[Гиюр|иудаизмді қабылдаған]]. Нетаньяхумен бірге Израильге көшкеннен кейін бірнеше жылдан соң, 1988 жылы, ажырасуға өтініш берген<ref>{{Cite web|url=https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|title=Star of Zion|lang=en-US|first=Condé|last=Nast|website=Vanity Fair|date=1996-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20230829022234/https://www.vanityfair.com/news/1996/06/benjamin-netanyahu|archive-date=2023-08-29|access-date=2023-09-22|url-status=live}}</ref>. Үшінші және қазіргі әйелі – 1991 жылдан бастап Сара Бен-Арка Нетаньяху. Ол [[психология]] магистрі<ref>{{Cite web|url=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|title=https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|lang=he|website=www.gov.il|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230921095243/https://www.gov.il/en/departments/prime_ministers_office/govil-landing-page|url-status=live}}</ref>. Жұптың екі ұлы бар: Яир (1991 жылы туған; [[Израиль Қорғаныс әскері|ЦАХАЛ]]-да қызмет еткен)<ref>{{Cite web|url=https://en.globes.co.il/en/article--1000637256|title=Benjamin Netanyahu's son gets new IDF PR job - Globes|lang=en|website=en.globes.co.il|date=2011-04-10|access-date=2023-09-22}}</ref> және Авнер (1994 жылы туған)<ref>{{Cite web|url=https://www.jpost.com/israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|title=Netanyahu Jr. wins National Bible Quiz|lang=en-US|website=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20230421154653/https://www.jpost.com///israel/netanyahu-jr-wins-national-bible-quiz|url-status=live}}</ref>. Нетаньяхудың бірінші некесінен туған қызы Ноа Дэниел Ротқа тұрмысқа шыққан. Олар 2009 жылы Шмуэль есімді ұлды, 2011 жылы Давид есімді екінші ұлды<ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/news/146648|title="Netanyahu Grandson Born – Inside Israel".|website=www.israelnationalnews.com|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230427064307/https://www.israelnationalnews.com/news/146648|url-status=live}}</ref>, ал 2016 жылы Ноа есімді қызды қарсы алды<ref>{{Cite web|url=https://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|title=Netanyahu Becomes a Zaide for the Third Time {{!}} Matzav.com|lang=en-US|last=editor|date=2016-02-17|access-date=2023-09-22|archive-date=2023-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20230227212055/http://matzav.com/netanyahu-becomes-a-zaide-for-the-third-time/|url-status=live}}</ref>. ===Діни көзқарастары=== Бала кезі мен жастық шағында Биньямин Нетаньяху АҚШ-та ата-анасымен бірге тұрған кезде [[Филадельфия]]дағы [[реформистік иудаизм]]нің [[синагога]]сына (URJ бірлестігі) барған<ref>{{Cite news|title=Why Benjamin Netanyahu is so tough: He’s from Philadelphia|first=Justin Wm|last=Moyer|url=https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|website=Washington Post|id=0190-8286|date=2021-10-25|access-date=2024-03-28|lang=en-US|archive-date=2015-04-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402200554/http://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2015/03/03/why-benjamin-netanyahu-is-so-tough-hes-from-philadelphia/|url-status=live}}</ref>. Кейінірек, [[Нью-Йорк]]те [[Израиль]]дің [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]]-дағы елшісі болып қызмет еткенде, ортодоксалды-заманауи «Парк-Ист» синагогасына барып жүрген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Премьер-министр ретінде ол 2016 жылы Израильдің реформаланған қауымдастығының мүшелеріне жасалған шабуылдарға қарсы шығып: «Израиль – барлық еврейлердің үйі, және біздің күшіміз – бірлігімізде» деп мәлімдеген<ref>{{Cite web|url=https://www.7kanal.co.il/news/183595|title=Биньямин Нетаньяху обнимает реформистов?|lang=ru|author=Йоссеф Йак|website=[[Седьмой канал (Израиль)|7 канал]]|date=2016-03-24|access-date=2024-04-27|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.7kanal.co.il/news/183595|url-status=live}}</ref>. Нетаньяху көбіне [[Секуляризация |зайырлы өмір салтымен]] танымал<ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|title=Netanyahu, who mainstreamed Israel’s radicals, now the last obstacle to their agenda|lang=en|website=[[The Times of Israel]]|date=2022|quote=Netanyahu is a secular Jew, whose Jewish identity is not expressed in the rigorous observance of the Orthodox and the Haredim.|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20240516235446/https://www.timesofisrael.com/netanyahu-who-mainstreamed-israels-radicals-now-the-last-obstacle-to-their-agenda/|url-status=live}}</ref>, бірақ Израильдегі қалыптасқан тәжірибе бойынша иудаизм дәстүрлерін (соның ішінде [[шаббат]]ты) көпшілік алдында бұзудан аулақ жүреді<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|title=Covering Netanyahu in New York on Shabbat? That’s no job for a Jewish boy|lang=en|author=Raphael Ahren|website=[[The Times of Israel]]|date=2012-09-30|access-date=2024-07-06|archive-date=2024-04-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20240427214341/https://www.timesofisrael.com/covering-netanyahu-in-new-york-on-shabbat-thats-no-job-for-a-jewish-boy/|url-status=live}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Тель-Авивте туғандар]] [[Санат:Израиль премьер-министрлері]] ggcqge6yxk1fxb544ydlr870ztkzdxc Халықаралық қылмыстық соттың Израиль тұлғаларын қамауға алу ордерлері 0 748900 3404213 3403961 2024-11-23T19:49:23Z Ismukhammed 4565 /* Айыптаулардың мәні */ 3404213 wikitext text/x-wiki {{Multiple image | perrow = 3 | total_width = 400 | image1 = Benjamin Netanyahu, February 2023 (cropped).jpg | image2 = Yoav Galant 1 (cropped).jpg | image3 = | image4 = | footer = [[Беньямин Нетаньяху]] (сол жақта) және [[Йоав Галант]] (оң жақта), екеуіне де ХҚС тарапынан қамауға алу туралы ордер шығарылған. | image5 = }} 2024 жылдың 20 мамырында [[Гаага]]дағы [[Халықаралық қылмыстық сот]]тың (ХҚС) бас прокуроры [[Карим Хан]] [[Израиль премьер-министрі]] [[Беньямин Нетаньяху]]ға, Израиль қорғаныс министрі [[Йоав Галант]]қа және [[палестина]]лық исламшыл [[Хамас|ХАМАС]] қарулы ұйымының үш жетекшісіне: [[Яһия Синвар]]ға, [[Мұхаммед Дейф]]ке және [[Ысмайыл Хания]]ға қамауға алу ордерін шығаруды сұрады. 2024 жылдың 21 қарашасында ХҚС Израильдің қазіргі премьер-министрі Биньямин Нетаньяхуға және 2024 жылдың 5 қарашасында қызметінен босатылған бұрынғы қорғаныс министрі Йоав Галантқа қамауға алу ордерін шығарды<ref>{{cite web|url=https://meduza.io/news/2024/11/21/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-premiera-izrailya-binyamina-netaniyagu-i-ministra-oborony-yoava-galanta|title=Международный уголовный суд выдал ордер на арест премьера Израиля Биньямина Нетаниягу и бывшего министра обороны Йоава Галанта|lang=ru|date=2024-11-21|publisher=Meduza}}</ref>. Ордер ХАМАС-тың әскери қанатының бас қолбасшысы Мұхаммед Дейфке де шығарылды. Алайда, Израиль армиясының хабарлауынша, Дейф 2024 жылдың шілде айында Израильдің әуе соққысы кезінде қаза тапқан<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/22463179|title=МУС выдал ордер на арест главы военного крыла ХАМАС Мухаммеда ад-Дейфа|lang=ru|website=TACC|access-date=2024-11-21}}</ref>. ==Айыптаулардың мәні== Халықаралық қылмыстық соттың (ХҚС) бас прокуроры Карим Хан ХАМАС жетекшілерін [[әскери қылмыс]]тар мен [[адамзатқа қарсы қылмыстар]] үшін жауапты деп айыптады. Оларға 2023 жылдың 7 қазанында ХАМАС жасақтарының Израильге басып кіруі кезінде жасалған адам өлтіру, тұтқынға алу, жыныстық зорлық-зомбылық актілері және азаптау оқиғалары жүктелген<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/prokuror-mus-zaprosil-order-na-arest-netanahu-i-liderov-hamas/a-69132149|title=Прокурор МУС запросил ордер на арест Нетаньяху и глав ХАМАС – DW – 20.05.2024|website=dw.com|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. Карим Хан бұл қылмыстардың ХАМАС пен палестиналық басқа да қарулы топтардың Израильдің бейбіт тұрғындарына бағытталған кең көлемді және жүйелі шабуылдарының бөлігі болғанын атап өтті<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/prokuror-mus-zaprosil-order-na-arest-netanahu-i-liderov-hamas/a-69132149|title=Прокурор МУС запросил ордер на арест Нетаньяху и глав ХАМАС – DW – 20.05.2024|website=dw.com|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху мен қорғаныс министрі Йоав Галант та әскери қылмыстар мен адамзатқа қарсы қылмыстар жасағаны үшін айыпталды. Бұл қылмыстар, бас прокурордың айтуынша, 2023 жылдың қазан айында ХАМАС тобы [[2023 жылғы ХАМАС-тың Израильге басып кіруі|Израильге шабуыл жасағаннан]] кейін басталған соғыс кезінде Израиль күштерінің палестиналық аумақтарда жасаған әрекеттеріне байланысты болған<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/prokuror-mus-zaprosil-order-na-arest-netanahu-i-liderov-hamas/a-69132149|title=Прокурор МУС запросил ордер на арест Нетаньяху и глав ХАМАС – DW – 20.05.2024|website=dw.com|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. Бас прокурор Израиль басшылығын аштықты [[Қарулы қақтығыстар құқығы|соғыс құралы]] ретінде пайдалану және бейбіт тұрғындарға әдейі шабуыл жасау сияқты [[әскери қылмыс]]тарға қатысы бар деп айыптады<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/prokuror-mus-zaprosil-order-na-arest-netanahu-i-liderov-hamas/a-69132149|title=Прокурор МУС запросил ордер на арест Нетаньяху и глав ХАМАС – DW – 20.05.2024|website=dw.com|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. ==Халықаралық реакция== ХАМАС пен Израиль жетекшілеріне қарсы ордер сұратуға байланысты Ханның әрекеті әлемде үлкен [[резонанс]] тудырды. Батыс елдерінің көптеген басшылары Халықаралық қылмыстық сот (ХҚС) бас прокурорының іс-әрекетін айыптады. Израиль басшылығына ордер беру туралы ұсынысты [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Ұлыбритания]], [[Чехия]], [[Италия]] және [[Германия]] қатаң сынға алды<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/frg-i-ssa-prizvali-mus-ne-uravnivat-netanahu-s-liderami-hamas/a-69135110|title=ФРГ и США призвали не уравнивать Нетаньяху с лидерами ХАМАС|lang=ru|website=[[Deutsche Welle]]|access-date=2024-05-22}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.politico.eu/article/uk-rishi-sunak-slams-icc-arrest-warrant-for-benjamin-netanyahu-no-moral-equivalance/|title=UK’s Sunak slams ICC arrest warrant for Netanyahu|lang=en|website=[[Politico]]|date=2024-05-21|access-date=2024-05-22}}</ref>. Алайда, [[Франция]], [[Бельгия]] және [[Ирландия]] сияқты кейбір елдер ХҚС прокурорын қолдайтын ұстаным білдірді<ref>{{Cite web|url=https://ru.euronews.com/2024/05/21/icc-arrest-warrant-rea|title=Запрос в МУС об ордере на арест Нетаньяху: реакция в мире|date=2024-05-21|website=euronews|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/articles/cjr4gvydxeno|title=No 10 indicates Benjamin Netanyahu faces arrest if he enters UK|website=www.bbc.com|language=en-GB|access-date=2024-11-22}}</ref>. Израиль билігі ХҚС айыптарын өткір сынға алды<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/izrail-rezko-raskritikoval-zapros-v-mus-ordera-na-arest-netanahu/a-69133658|title=Израиль критикует запрос в МУС ордера на арест Нетаньяху – DW – 20.05.2024|website=dw.com|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. Премьер-министр Беньямин Нетаньяху ХҚС прокурорын демократиялық мемлекеттердің террористік ұйымдар мен басқыншылардан қорғану құқығын жоққа шығарып, [[антисемитизм]]ге жол берді деп айыптады. Ол бұл жағдай Израильдің ХАМАС-ты жою мақсатына әсер етпейтінін мәлімдеді. [[Израиль Сыртқы істер министрлігі]] бұл әрекетті "мәңгі есте қаларлық тарихи масқара" деп атады<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/russian/articles/c166d012rz1o|title=Прокурор Международного уголовного суда запросил ордер на арест Нетаньяху и лидеров ХАМАС|date=2024-05-20|website=BBC News Русская служба|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. ХАМАС та ХҚС прокурорының бастамасын айыптап, "Халықаралық қылмыстық соттың прокуроры палестиналық қарсыласу көшбасшыларын жәбірленушілермен қылмыскерлерге теңестірмек болғанын қатаң түрде айыптаймыз" деп мәлімдеді. CNN мәліметінше, бұл ХҚС-тың АҚШ-тың жақын одақтасы саналатын мемлекеттің басшысын алғаш рет қудалау процесін бастауы болып отыр<ref>{{Cite web|url=https://www.trtrussian.com/novosti/mus-zaprosil-order-na-arest-netanyahu-18164404|title=МУС запросил ордер на арест Нетаньяху|last=https://www.trtrussian.com/novosti/mus-zaprosil-order-na-arest-netanyahu-18164404|website=МУС запросил ордер на арест Нетаньяху|language=ru-RU|access-date=2024-07-21}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Халықаралық қылмыстық сот]] [[Санат:Беньямин Нетаньяху]] [[Санат:ХАМАС]] 52woete4xv9ec5j3uh7h5hlmag5x8lf 3404220 3404213 2024-11-23T20:17:50Z Ismukhammed 4565 Ismukhammed [[Халықаралық қылмыстық соттың Израильдік тұлғаларға қатысты қамауға алу ордерлері]] бетін [[Халықаралық қылмыстық соттың Израиль тұлғаларын қамауға алу ордерлері]] бетіне жылжытты: Қате жазылған тақырып 3404213 wikitext text/x-wiki {{Multiple image | perrow = 3 | total_width = 400 | image1 = Benjamin Netanyahu, February 2023 (cropped).jpg | image2 = Yoav Galant 1 (cropped).jpg | image3 = | image4 = | footer = [[Беньямин Нетаньяху]] (сол жақта) және [[Йоав Галант]] (оң жақта), екеуіне де ХҚС тарапынан қамауға алу туралы ордер шығарылған. | image5 = }} 2024 жылдың 20 мамырында [[Гаага]]дағы [[Халықаралық қылмыстық сот]]тың (ХҚС) бас прокуроры [[Карим Хан]] [[Израиль премьер-министрі]] [[Беньямин Нетаньяху]]ға, Израиль қорғаныс министрі [[Йоав Галант]]қа және [[палестина]]лық исламшыл [[Хамас|ХАМАС]] қарулы ұйымының үш жетекшісіне: [[Яһия Синвар]]ға, [[Мұхаммед Дейф]]ке және [[Ысмайыл Хания]]ға қамауға алу ордерін шығаруды сұрады. 2024 жылдың 21 қарашасында ХҚС Израильдің қазіргі премьер-министрі Биньямин Нетаньяхуға және 2024 жылдың 5 қарашасында қызметінен босатылған бұрынғы қорғаныс министрі Йоав Галантқа қамауға алу ордерін шығарды<ref>{{cite web|url=https://meduza.io/news/2024/11/21/mezhdunarodnyy-ugolovnyy-sud-vydal-order-na-arest-premiera-izrailya-binyamina-netaniyagu-i-ministra-oborony-yoava-galanta|title=Международный уголовный суд выдал ордер на арест премьера Израиля Биньямина Нетаниягу и бывшего министра обороны Йоава Галанта|lang=ru|date=2024-11-21|publisher=Meduza}}</ref>. Ордер ХАМАС-тың әскери қанатының бас қолбасшысы Мұхаммед Дейфке де шығарылды. Алайда, Израиль армиясының хабарлауынша, Дейф 2024 жылдың шілде айында Израильдің әуе соққысы кезінде қаза тапқан<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/22463179|title=МУС выдал ордер на арест главы военного крыла ХАМАС Мухаммеда ад-Дейфа|lang=ru|website=TACC|access-date=2024-11-21}}</ref>. ==Айыптаулардың мәні== Халықаралық қылмыстық соттың (ХҚС) бас прокуроры Карим Хан ХАМАС жетекшілерін [[әскери қылмыс]]тар мен [[адамзатқа қарсы қылмыстар]] үшін жауапты деп айыптады. Оларға 2023 жылдың 7 қазанында ХАМАС жасақтарының Израильге басып кіруі кезінде жасалған адам өлтіру, тұтқынға алу, жыныстық зорлық-зомбылық актілері және азаптау оқиғалары жүктелген<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/prokuror-mus-zaprosil-order-na-arest-netanahu-i-liderov-hamas/a-69132149|title=Прокурор МУС запросил ордер на арест Нетаньяху и глав ХАМАС – DW – 20.05.2024|website=dw.com|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. Карим Хан бұл қылмыстардың ХАМАС пен палестиналық басқа да қарулы топтардың Израильдің бейбіт тұрғындарына бағытталған кең көлемді және жүйелі шабуылдарының бөлігі болғанын атап өтті<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/prokuror-mus-zaprosil-order-na-arest-netanahu-i-liderov-hamas/a-69132149|title=Прокурор МУС запросил ордер на арест Нетаньяху и глав ХАМАС – DW – 20.05.2024|website=dw.com|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху мен қорғаныс министрі Йоав Галант та әскери қылмыстар мен адамзатқа қарсы қылмыстар жасағаны үшін айыпталды. Бұл қылмыстар, бас прокурордың айтуынша, 2023 жылдың қазан айында ХАМАС тобы [[2023 жылғы ХАМАС-тың Израильге басып кіруі|Израильге шабуыл жасағаннан]] кейін басталған соғыс кезінде Израиль күштерінің палестиналық аумақтарда жасаған әрекеттеріне байланысты болған<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/prokuror-mus-zaprosil-order-na-arest-netanahu-i-liderov-hamas/a-69132149|title=Прокурор МУС запросил ордер на арест Нетаньяху и глав ХАМАС – DW – 20.05.2024|website=dw.com|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. Бас прокурор Израиль басшылығын аштықты [[Қарулы қақтығыстар құқығы|соғыс құралы]] ретінде пайдалану және бейбіт тұрғындарға әдейі шабуыл жасау сияқты [[әскери қылмыс]]тарға қатысы бар деп айыптады<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/prokuror-mus-zaprosil-order-na-arest-netanahu-i-liderov-hamas/a-69132149|title=Прокурор МУС запросил ордер на арест Нетаньяху и глав ХАМАС – DW – 20.05.2024|website=dw.com|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. ==Халықаралық реакция== ХАМАС пен Израиль жетекшілеріне қарсы ордер сұратуға байланысты Ханның әрекеті әлемде үлкен [[резонанс]] тудырды. Батыс елдерінің көптеген басшылары Халықаралық қылмыстық сот (ХҚС) бас прокурорының іс-әрекетін айыптады. Израиль басшылығына ордер беру туралы ұсынысты [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Ұлыбритания]], [[Чехия]], [[Италия]] және [[Германия]] қатаң сынға алды<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/frg-i-ssa-prizvali-mus-ne-uravnivat-netanahu-s-liderami-hamas/a-69135110|title=ФРГ и США призвали не уравнивать Нетаньяху с лидерами ХАМАС|lang=ru|website=[[Deutsche Welle]]|access-date=2024-05-22}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.politico.eu/article/uk-rishi-sunak-slams-icc-arrest-warrant-for-benjamin-netanyahu-no-moral-equivalance/|title=UK’s Sunak slams ICC arrest warrant for Netanyahu|lang=en|website=[[Politico]]|date=2024-05-21|access-date=2024-05-22}}</ref>. Алайда, [[Франция]], [[Бельгия]] және [[Ирландия]] сияқты кейбір елдер ХҚС прокурорын қолдайтын ұстаным білдірді<ref>{{Cite web|url=https://ru.euronews.com/2024/05/21/icc-arrest-warrant-rea|title=Запрос в МУС об ордере на арест Нетаньяху: реакция в мире|date=2024-05-21|website=euronews|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/articles/cjr4gvydxeno|title=No 10 indicates Benjamin Netanyahu faces arrest if he enters UK|website=www.bbc.com|language=en-GB|access-date=2024-11-22}}</ref>. Израиль билігі ХҚС айыптарын өткір сынға алды<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/izrail-rezko-raskritikoval-zapros-v-mus-ordera-na-arest-netanahu/a-69133658|title=Израиль критикует запрос в МУС ордера на арест Нетаньяху – DW – 20.05.2024|website=dw.com|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. Премьер-министр Беньямин Нетаньяху ХҚС прокурорын демократиялық мемлекеттердің террористік ұйымдар мен басқыншылардан қорғану құқығын жоққа шығарып, [[антисемитизм]]ге жол берді деп айыптады. Ол бұл жағдай Израильдің ХАМАС-ты жою мақсатына әсер етпейтінін мәлімдеді. [[Израиль Сыртқы істер министрлігі]] бұл әрекетті "мәңгі есте қаларлық тарихи масқара" деп атады<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/russian/articles/c166d012rz1o|title=Прокурор Международного уголовного суда запросил ордер на арест Нетаньяху и лидеров ХАМАС|date=2024-05-20|website=BBC News Русская служба|language=ru|access-date=2024-07-21}}</ref>. ХАМАС та ХҚС прокурорының бастамасын айыптап, "Халықаралық қылмыстық соттың прокуроры палестиналық қарсыласу көшбасшыларын жәбірленушілермен қылмыскерлерге теңестірмек болғанын қатаң түрде айыптаймыз" деп мәлімдеді. CNN мәліметінше, бұл ХҚС-тың АҚШ-тың жақын одақтасы саналатын мемлекеттің басшысын алғаш рет қудалау процесін бастауы болып отыр<ref>{{Cite web|url=https://www.trtrussian.com/novosti/mus-zaprosil-order-na-arest-netanyahu-18164404|title=МУС запросил ордер на арест Нетаньяху|last=https://www.trtrussian.com/novosti/mus-zaprosil-order-na-arest-netanyahu-18164404|website=МУС запросил ордер на арест Нетаньяху|language=ru-RU|access-date=2024-07-21}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Халықаралық қылмыстық сот]] [[Санат:Беньямин Нетаньяху]] [[Санат:ХАМАС]] 52woete4xv9ec5j3uh7h5hlmag5x8lf Винам 0 748913 3404173 3404043 2024-11-23T18:56:36Z Kasymov 10777 3404173 wikitext text/x-wiki {{Шығанақ|Атауы=Винам|Төл атауы=en/Winam Gulf/en2/Kavirondo Gulf, Nyanza Gulf|Сурет=WinamGulf.jpg|Сурет тақырыбы=Ндере аралынан шығанақ көрінісі|Координаттары=-0.2/34.6|Ел=Кения|Аймақ=Ньянза|Өзінен жоғары акватория=Виктория көлі}} '''Винам''' ({{lang-en|Winam Gulf}}, Кавирондо, {{lang-en2|Kavirondo Gulf, Nyanza Gulf}}) — [[Шығыс Африка|Шығыс Африкадағы]] Виктория көлінің солтүстік-шығыс бөлігіндегі Кенияның шығанағы. [[Ньянза]] провинциясында орналасқан. Виктория көлімен ені 3 миль (5 км) тар Русинга арнасы (''Rusinga Channel'') арқылы жалғасады, Русинга аралын материктен бөледі. Винам шығанағының оңтүстік жағалауында Хома тауы бар кең Хома түбегі орналасқан.<ref name="hap">{{cite web |author = |lang = en |url = http://www.hapakenya.com/20-kenyan-mountains-visit-outdoor-experience/ |deadlink = yes |title = 20 Kenyan mountains you should visit for an awesome outdoor experience — № 3 |access-date = 2015-01-24 |archive-url = https://web.archive.org/web/20150128132305/http://www.hapakenya.com/20-kenyan-mountains-visit-outdoor-experience/ |archive-date = 2015-01-28}}</ref> Шығанақтың солтүстік-шығыс жағалауында Кенияның үшінші үлкен қаласы Кисуму порты орналасқан. Шығанақтың ені 16 миль (25 км) және ұзындығы 40 миль (64 км). Шығанақтың бір бөлігі көптеген шығанақтар болып табылады, олардың ішінде: Ньякач шығанағы, оған Ахеро, Рури (''Ruri Bay'') шығанағы және Ламбве арқылы ағатын Ньяндо өзені (''Nyando River'') құяды. Шығанақтың жағасында Кенду шығанағында Кенду шығанағы, Хома шығанағында Хома шығанағы және Асембо шығанағында Асембо бар. Шығанақта үлкен Русинга, Мабоко және Ндере аралдары және көптеген кішігірім аралдар бар. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Кения су нысандары]] [[Санат:Ньянза]] [[Санат:Виктория көлі]] [[Санат:Африка шығанақтары]] jisit13a62jump2zndluggtaf7oed5g Жанар Сейітахметқызы Айтжан 0 748917 3404078 3404074 2024-11-23T12:09:30Z Шайнүсіп 161753 3404078 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қараша 2024}} {{Мемлекеттік қайраткер|вице-президент=|діні=|партиясы=|Есімі=Жанар Сейітахметқызы Айтжан|Титулы=[[Қазақстан]]ның [[дүниежүзілік сауда ұйымы]]ндағы тұрақты өкілі|Ту=World Trade Organization (logo and wordmark).svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=6 қазан 2022|Басқаруын аяқтады=16 мамыр 2024|Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Әсет Арманұлы Ерғалиев|Әсет Ерғалиев]]|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Титулы_2=[[Қазақстан]]ның [[Женева]]дағы [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесі]] және басқа да халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілі|Ту_2=Flag of the United Nations.svg|Басқара бастады_2=4 қыркүйек 2019|Басқаруын аяқтады_2=27 қаңтар 2022|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізбасары_2=[[Ерлан Алтынбайұлы Әлімбаев|Ерлан Әлімбаев]]|Ізашары_2=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Титулы_3=[[Қазақстан]]ның [[Лихтенштейн]], [[Ватикан]], [[Родос]] және [[Мальта]]дағы елшісі|Ту_3=Flag of Liechtenstein.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқаруын аяқтады_3=4 қыркүйек 2019|Басқара бастады_3=22 ақпан 2017|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br> [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_3=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ізбасары_3=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ту2_4=Flag of Kazakhstan.svg|Ту_4=Flag of Switzerland (Pantone).svg|Титулы_4=[[Қазақстан]]ның [[Швейцария]]дағы елшісі|Президент_4=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_4=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ізбасары_4=[[Әлібек Әсетұлы Бақаев|Әлібек Бақаев]]|Титулы_5=[[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|Қазақстан экономикалық даму және сауда министрі]]|Ту2_5=Flag of Kazakhstan.svg|Басқаруын аяқтады_5=8 сәуір 2011|Басқара бастады_5=12 наурыз 2010|Премьер_5=[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]|Президент_5=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_5=[[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Әсет Исекешев]]|Ізбасары_5=[[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]]|Білімі=1. [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] (1988)<br>2. Біріккен Вена институты (1997)<br>3. [[Гарвард университеті]] (2003)|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}} →<br> {{Байрақ|Қазақстан}}|Туған жері={{туғанжері|Жуантөбе|Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)}}, [[Созақ ауданы]], [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Жұбайы=Марат Кеңесбайұлы Қожахметов (1962 туған)|Балалары=2|Туған күні=9.5.1965|Марапаттары={{Қатар |{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}} |{{Парасат ордені}} |{{Құрмет ордені}}}}|Анасы=Орынша Жұматайқызы Жұматаева (1943 туған)|Ту_5=Emblem of Kazakhstan 3d.svg}} '''Жанар Сейітахметқызы Айтжан''' ([[9 мамыр]] [[1965 жыл|1965]], [[Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жуантөбе]], [[Созақ ауданы]], [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]]) – қазақстандық мемлекеттік қайраткер, дипломат, елші, [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|экономикалық даму және сауда министрі]] (2010–2011). == Өмірбаяны == 1965 жылы 9 мамырда [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]] (қазіргі [[Түркістан облысы]]), [[Созақ ауданы]], [[Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жуантөбе ауылында]] дүниеге келді.<ref>{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1202286924|title=АЙТЖАН (АЙТЖАНОВА) Жанар Сейдахметовна|lang=ru|work=centrasia|accessdate=2024-11-23}}</ref> === Білімі === 1982 жылы [[Алматы|Алматыдағы]] № 12 мектепті алтын медальмен, 1988 жылы [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университетінің]] тарих бөлімін (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]), 1997 жылы экономика және қаржы бағдарламасы бойынша Біріккен Вена институтын, 2003 жылы [[Гарвард университеті|Гарвард университетінің]] бөлімі [[Джон Ф. Кеннеди атындағы басқару мектебі|Джон Ф. Кеннеди атындағы басқару мектебін]] мемлекеттік басқару магистрі дәрежесімен аяқтады. === Мансабы === * 1989–1990 – [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]) мен [[Мәскеу мемлекеттік университеті|Мәскеу мемлекеттік университетінің]] зерттеуші-тәжірбиешісі; * 1991–1992 – [[Прага|Прагадағы]] [[Карлов университеті|Карлов]] пен [[Орталық Еуропа университеті|Орталық Еуропа университеттерінің]] тәжірбиешісі; * 1993–1996 – [[Қазақстан|Қазақстандағы]] [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесінің]] бағдарламалар үйлестірушісі; * 1997–1999 – [[Моңғолия|Моңғолиядағы]] экономика және мемлекеттік басқару саласындағы [[Біріккен Ұлттар ұйымының даму бағдарламасы|БҰҰ даму бағдарламасының]] жетекшісі; * 1999–2002 – [[Нью-Йорк|Нью-Йорктегі]] [[Біріккен Ұлттар ұйымының даму бағдарламасы|БҰҰ даму бағдарламасы]] Еуропа және ТМД елдері бойынша аймақтық кеңсесінің Орталық Азия бөлімінің бағдарлама менеджері; * 2003–2010 – [[Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігі|Қазақстан индустрия және сауда министрінің]] орынбасары; * 2005–2016 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы|дүниежүзілік сауда ұйымына]] кіруі жөніндегі келіссөздердегі арнайы өкілі; * 2010–2016 – [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|Қазақстан экономикалық даму және сауда министрі]] (қазіргі [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|сауда және интеграция министрлігі]]);<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30969355|title=Жанар Айтжанова назначена министром по делам экономической интеграции|date=2011-04-16|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2016–2019 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Швейцария|Швейцариядағы]] елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/32055698|title=Назначена Чрезвычайный и Полномочный Посол РК в Швейцарии|date=2016-05-12|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2017–2019 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Лихтенштейн]], [[Ватикан]], [[Родос]] және [[Мальта|Мальтадағы]] елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/33517086|title=Назначены послы Республики Казахстан в ряде стран|date=2017-02-22|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2019–2022 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Женева|Женевадағы]] [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесі]] және басқа да халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілі;<ref>{{Cite web|url=https://kapital.kz/amp/naznacheniya/80979/zhanar-aytzhan-stala-postoyannym-predstavitelem-kazakhstana-pri-oon.html|title=Жанар Айтжан стала постоянным представителем Казахстана при ООН|date=2019-09-04|lang=ru|work=kapital|accessdate=2024-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nur.kz/politics/appointments/1953223-zhanar-aytzhan-osvobozhdena-ot-dolzhnosti-predstavitelya-kazahstana-pri-otdelenii-oon/|title=Жанар Айтжан освобождена от должности постпреда Казахстана при отделении ООН Читайте больше|date=2022-01-27|lang=ru|work=nur|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2022–2024 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы|дүниежүзілік сауда ұйымындағы]] тұрақты өкілі.<ref>{{Cite web|url=https://www.inform.kz/amp/zhanar-aytzhan-naznachena-postpredom-kazahstana-pri-vto-i-mezhdunarodnyh-ekonomicheskih-organizaciyah_a3987583|title=Жанар Айтжан назначена постпредом Казахстана при ВТО и международных экономических организациях|date=2022-10-06|lang=ru|work=inform|accessdate=2024-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-zhanar-seydakmetkyzy-aytzhan-duniezhuzilik-sauda-uyymy-men-halykaralyk-ekonomikalyk-uyymdar-1645511|title=Мемлекет басшысының Жарлығымен Жанар Сейдақметқызы Айтжан Дүниежүзілік сауда ұйымы мен халықаралық экономикалық ұйымдар жанындағы Қазақстан Республикасының Тұрақты өкілі лауазымынан босатылды|date=2024-05-16|lang=kz|work=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президент]]інің ресми сайты|accessdate=2024-11-23}}</ref> == Жеке өмірі == Тұрмыста, жұбайы Марат Кеңесбайұлы Қожахметов (1962 туған). 2 баласы бар.<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30100210|title=Айтжан Жанар Сейдакметкызы|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> Анасы Орынша Жұматайқызы Жұматаева (1943 туған) – [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университетінің]] (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]) физика факультетінде әдіскер болып жұмыс істеді.<ref>{{Cite web|url=https://av.kaznu.kz/ru/25131/|title=АЙТЖАНОВА ЖАНАР СЕЙДАХМЕТОВНА|lang=ru|work=АССОЦИАЦИЯ ВЫПУСКНИКОВ, Казахский Национальный Университет имени аль-Фараби|accessdate=2024-11-23}}</ref> == Марапаттары == * [[Парасат ордені]]; * [[Құрмет ордені]]; * [[Ерен еңбегі үшін медалі]]; * 1-дәрежелі Еуразиялық экономикалық одақты құруға қосқан үлесі үшін медалі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Парасат орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан қаржыгерлері]] [[Санат:Құрмет орденінің (Қазақстан) иегерлері]] [[Санат:Ерен еңбегі үшін медалінің (Қазақстан) иегерлері]] [[Санат:Қазақстанның Швейцариядағы елшілері]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] mhttuznsi7ppc32n0r36mxupmqkr71k 3404166 3404078 2024-11-23T18:51:21Z Kasymov 10777 3404166 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|вице-президент=|діні=|партиясы=|Есімі=Жанар Сейітахметқызы Айтжан|Титулы=[[Қазақстан]]ның [[дүниежүзілік сауда ұйымы]]ндағы тұрақты өкілі|Ту=World Trade Organization (logo and wordmark).svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=6 қазан 2022|Басқаруын аяқтады=16 мамыр 2024|Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Әсет Арманұлы Ерғалиев|Әсет Ерғалиев]]|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Титулы_2=[[Қазақстан]]ның [[Женева]]дағы [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесі]] және басқа да халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілі|Ту_2=Flag of the United Nations.svg|Басқара бастады_2=4 қыркүйек 2019|Басқаруын аяқтады_2=27 қаңтар 2022|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізбасары_2=[[Ерлан Алтынбайұлы Әлімбаев|Ерлан Әлімбаев]]|Ізашары_2=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Титулы_3=[[Қазақстан]]ның [[Лихтенштейн]], [[Ватикан]], [[Родос]] және [[Мальта]]дағы елшісі|Ту_3=Flag of Liechtenstein.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқаруын аяқтады_3=4 қыркүйек 2019|Басқара бастады_3=22 ақпан 2017|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br> [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_3=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ізбасары_3=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ту2_4=Flag of Kazakhstan.svg|Ту_4=Flag of Switzerland (Pantone).svg|Титулы_4=[[Қазақстан]]ның [[Швейцария]]дағы елшісі|Президент_4=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_4=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ізбасары_4=[[Әлібек Әсетұлы Бақаев|Әлібек Бақаев]]|Титулы_5=[[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|Қазақстан экономикалық даму және сауда министрі]]|Ту2_5=Flag of Kazakhstan.svg|Басқаруын аяқтады_5=8 сәуір 2011|Басқара бастады_5=12 наурыз 2010|Премьер_5=[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]|Президент_5=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_5=[[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Әсет Исекешев]]|Ізбасары_5=[[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]]|Білімі=1. [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] (1988)<br>2. Біріккен Вена институты (1997)<br>3. [[Гарвард университеті]] (2003)|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}} →<br> {{Байрақ|Қазақстан}}|Туған жері={{туғанжері|Жуантөбе|Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)}}, [[Созақ ауданы]], [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Жұбайы=Марат Кеңесбайұлы Қожахметов (1962 туған)|Балалары=2|Туған күні=9.5.1965|Марапаттары={{Қатар |{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}} |{{Парасат ордені}} |{{Құрмет ордені}}}}|Анасы=Орынша Жұматайқызы Жұматаева (1943 туған)|Ту_5=Emblem of Kazakhstan 3d.svg}} '''Жанар Сейітахметқызы Айтжан''' ([[9 мамыр]] [[1965 жыл|1965]], [[Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жуантөбе]], [[Созақ ауданы]], [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]]) – қазақстандық мемлекеттік қайраткер, дипломат, елші, [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|экономикалық даму және сауда министрі]] (2010–2011). == Өмірбаяны == 1965 жылы 9 мамырда [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]] (қазіргі [[Түркістан облысы]]), [[Созақ ауданы]], [[Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жуантөбе ауылында]] дүниеге келді.<ref>{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1202286924|title=АЙТЖАН (АЙТЖАНОВА) Жанар Сейдахметовна|lang=ru|work=centrasia|accessdate=2024-11-23}}</ref> === Білімі === 1982 жылы [[Алматы|Алматыдағы]] № 12 мектепті алтын медальмен, 1988 жылы [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университетінің]] тарих бөлімін (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]), 1997 жылы экономика және қаржы бағдарламасы бойынша Біріккен Вена институтын, 2003 жылы [[Гарвард университеті|Гарвард университетінің]] бөлімі [[Джон Ф. Кеннеди атындағы басқару мектебі|Джон Ф. Кеннеди атындағы басқару мектебін]] мемлекеттік басқару магистрі дәрежесімен аяқтады. === Мансабы === * 1989–1990 – [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]) мен [[Мәскеу мемлекеттік университеті|Мәскеу мемлекеттік университетінің]] зерттеуші-тәжірбиешісі; * 1991–1992 – [[Прага|Прагадағы]] [[Карлов университеті|Карлов]] пен [[Орталық Еуропа университеті|Орталық Еуропа университеттерінің]] тәжірбиешісі; * 1993–1996 – [[Қазақстан|Қазақстандағы]] [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесінің]] бағдарламалар үйлестірушісі; * 1997–1999 – [[Моңғолия|Моңғолиядағы]] экономика және мемлекеттік басқару саласындағы [[Біріккен Ұлттар ұйымының даму бағдарламасы|БҰҰ даму бағдарламасының]] жетекшісі; * 1999–2002 – [[Нью-Йорк|Нью-Йорктегі]] [[Біріккен Ұлттар ұйымының даму бағдарламасы|БҰҰ даму бағдарламасы]] Еуропа және ТМД елдері бойынша аймақтық кеңсесінің Орталық Азия бөлімінің бағдарлама менеджері; * 2003–2010 – [[Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігі|Қазақстан индустрия және сауда министрінің]] орынбасары; * 2005–2016 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы|дүниежүзілік сауда ұйымына]] кіруі жөніндегі келіссөздердегі арнайы өкілі; * 2010–2016 – [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|Қазақстан экономикалық даму және сауда министрі]] (қазіргі [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|сауда және интеграция министрлігі]]);<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30969355|title=Жанар Айтжанова назначена министром по делам экономической интеграции|date=2011-04-16|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2016–2019 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Швейцария|Швейцариядағы]] елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/32055698|title=Назначена Чрезвычайный и Полномочный Посол РК в Швейцарии|date=2016-05-12|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2017–2019 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Лихтенштейн]], [[Ватикан]], [[Родос]] және [[Мальта|Мальтадағы]] елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/33517086|title=Назначены послы Республики Казахстан в ряде стран|date=2017-02-22|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2019–2022 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Женева|Женевадағы]] [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесі]] және басқа да халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілі;<ref>{{Cite web|url=https://kapital.kz/amp/naznacheniya/80979/zhanar-aytzhan-stala-postoyannym-predstavitelem-kazakhstana-pri-oon.html|title=Жанар Айтжан стала постоянным представителем Казахстана при ООН|date=2019-09-04|lang=ru|work=kapital|accessdate=2024-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nur.kz/politics/appointments/1953223-zhanar-aytzhan-osvobozhdena-ot-dolzhnosti-predstavitelya-kazahstana-pri-otdelenii-oon/|title=Жанар Айтжан освобождена от должности постпреда Казахстана при отделении ООН Читайте больше|date=2022-01-27|lang=ru|work=nur|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2022–2024 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы|дүниежүзілік сауда ұйымындағы]] тұрақты өкілі.<ref>{{Cite web|url=https://www.inform.kz/amp/zhanar-aytzhan-naznachena-postpredom-kazahstana-pri-vto-i-mezhdunarodnyh-ekonomicheskih-organizaciyah_a3987583|title=Жанар Айтжан назначена постпредом Казахстана при ВТО и международных экономических организациях|date=2022-10-06|lang=ru|work=inform|accessdate=2024-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-zhanar-seydakmetkyzy-aytzhan-duniezhuzilik-sauda-uyymy-men-halykaralyk-ekonomikalyk-uyymdar-1645511|title=Мемлекет басшысының Жарлығымен Жанар Сейдақметқызы Айтжан Дүниежүзілік сауда ұйымы мен халықаралық экономикалық ұйымдар жанындағы Қазақстан Республикасының Тұрақты өкілі лауазымынан босатылды|date=2024-05-16|lang=kz|work=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президент]]інің ресми сайты|accessdate=2024-11-23}}</ref> == Жеке өмірі == Тұрмыста, жұбайы Марат Кеңесбайұлы Қожахметов (1962 туған). 2 баласы бар.<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30100210|title=Айтжан Жанар Сейдакметкызы|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> Анасы Орынша Жұматайқызы Жұматаева (1943 туған) – [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университетінің]] (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]) физика факультетінде әдіскер болып жұмыс істеді.<ref>{{Cite web|url=https://av.kaznu.kz/ru/25131/|title=АЙТЖАНОВА ЖАНАР СЕЙДАХМЕТОВНА|lang=ru|work=АССОЦИАЦИЯ ВЫПУСКНИКОВ, Казахский Национальный Университет имени аль-Фараби|accessdate=2024-11-23}}</ref> == Марапаттары == * [[Парасат ордені]]; * [[Құрмет ордені]]; * [[Ерен еңбегі үшін медалі]]; * 1-дәрежелі Еуразиялық экономикалық одақты құруға қосқан үлесі үшін медалі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан қаржыгерлері]] [[Санат:Құрмет орденінің (Қазақстан) иегерлері]] [[Санат:Ерен еңбегі үшін медалінің (Қазақстан) иегерлері]] [[Санат:Қазақстанның Швейцариядағы елшілері]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] 8gini583pjmxr93aasgk6ms7qym31bz 3404167 3404166 2024-11-23T18:52:38Z Kasymov 10777 −[[Санат:Ерен еңбегі үшін медалінің (Қазақстан) иегерлері]]; −[[Санат:Құрмет орденінің (Қазақстан) иегерлері]] ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404167 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|вице-президент=|діні=|партиясы=|Есімі=Жанар Сейітахметқызы Айтжан|Титулы=[[Қазақстан]]ның [[дүниежүзілік сауда ұйымы]]ндағы тұрақты өкілі|Ту=World Trade Organization (logo and wordmark).svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=6 қазан 2022|Басқаруын аяқтады=16 мамыр 2024|Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Әсет Арманұлы Ерғалиев|Әсет Ерғалиев]]|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Титулы_2=[[Қазақстан]]ның [[Женева]]дағы [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесі]] және басқа да халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілі|Ту_2=Flag of the United Nations.svg|Басқара бастады_2=4 қыркүйек 2019|Басқаруын аяқтады_2=27 қаңтар 2022|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізбасары_2=[[Ерлан Алтынбайұлы Әлімбаев|Ерлан Әлімбаев]]|Ізашары_2=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Титулы_3=[[Қазақстан]]ның [[Лихтенштейн]], [[Ватикан]], [[Родос]] және [[Мальта]]дағы елшісі|Ту_3=Flag of Liechtenstein.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқаруын аяқтады_3=4 қыркүйек 2019|Басқара бастады_3=22 ақпан 2017|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br> [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_3=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ізбасары_3=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ту2_4=Flag of Kazakhstan.svg|Ту_4=Flag of Switzerland (Pantone).svg|Титулы_4=[[Қазақстан]]ның [[Швейцария]]дағы елшісі|Президент_4=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_4=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ізбасары_4=[[Әлібек Әсетұлы Бақаев|Әлібек Бақаев]]|Титулы_5=[[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|Қазақстан экономикалық даму және сауда министрі]]|Ту2_5=Flag of Kazakhstan.svg|Басқаруын аяқтады_5=8 сәуір 2011|Басқара бастады_5=12 наурыз 2010|Премьер_5=[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]|Президент_5=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_5=[[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Әсет Исекешев]]|Ізбасары_5=[[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]]|Білімі=1. [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] (1988)<br>2. Біріккен Вена институты (1997)<br>3. [[Гарвард университеті]] (2003)|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}} →<br> {{Байрақ|Қазақстан}}|Туған жері=Жуантөбе, {{Туған жері|Созақ ауданы|Созақ ауданында}}, [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Жұбайы=Марат Кеңесбайұлы Қожахметов (1962 туған)|Балалары=2|Туған күні=9.5.1965|Марапаттары={{Қатар |{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}} |{{Парасат ордені}} |{{Құрмет ордені}}}}|Анасы=Орынша Жұматайқызы Жұматаева (1943 туған)|Ту_5=Emblem of Kazakhstan 3d.svg}} '''Жанар Сейітахметқызы Айтжан''' ([[9 мамыр]] [[1965 жыл|1965]], [[Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жуантөбе]], [[Созақ ауданы]], [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]]) – қазақстандық мемлекеттік қайраткер, дипломат, елші, [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|экономикалық даму және сауда министрі]] (2010–2011). == Өмірбаяны == 1965 жылы 9 мамырда [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]] (қазіргі [[Түркістан облысы]]), [[Созақ ауданы]], [[Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жуантөбе ауылында]] дүниеге келді.<ref>{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1202286924|title=АЙТЖАН (АЙТЖАНОВА) Жанар Сейдахметовна|lang=ru|work=centrasia|accessdate=2024-11-23}}</ref> === Білімі === 1982 жылы [[Алматы|Алматыдағы]] № 12 мектепті алтын медальмен, 1988 жылы [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университетінің]] тарих бөлімін (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]), 1997 жылы экономика және қаржы бағдарламасы бойынша Біріккен Вена институтын, 2003 жылы [[Гарвард университеті|Гарвард университетінің]] бөлімі [[Джон Ф. Кеннеди атындағы басқару мектебі|Джон Ф. Кеннеди атындағы басқару мектебін]] мемлекеттік басқару магистрі дәрежесімен аяқтады. === Мансабы === * 1989–1990 – [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]) мен [[Мәскеу мемлекеттік университеті|Мәскеу мемлекеттік университетінің]] зерттеуші-тәжірбиешісі; * 1991–1992 – [[Прага|Прагадағы]] [[Карлов университеті|Карлов]] пен [[Орталық Еуропа университеті|Орталық Еуропа университеттерінің]] тәжірбиешісі; * 1993–1996 – [[Қазақстан|Қазақстандағы]] [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесінің]] бағдарламалар үйлестірушісі; * 1997–1999 – [[Моңғолия|Моңғолиядағы]] экономика және мемлекеттік басқару саласындағы [[Біріккен Ұлттар ұйымының даму бағдарламасы|БҰҰ даму бағдарламасының]] жетекшісі; * 1999–2002 – [[Нью-Йорк|Нью-Йорктегі]] [[Біріккен Ұлттар ұйымының даму бағдарламасы|БҰҰ даму бағдарламасы]] Еуропа және ТМД елдері бойынша аймақтық кеңсесінің Орталық Азия бөлімінің бағдарлама менеджері; * 2003–2010 – [[Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігі|Қазақстан индустрия және сауда министрінің]] орынбасары; * 2005–2016 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы|дүниежүзілік сауда ұйымына]] кіруі жөніндегі келіссөздердегі арнайы өкілі; * 2010–2016 – [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|Қазақстан экономикалық даму және сауда министрі]] (қазіргі [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|сауда және интеграция министрлігі]]);<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30969355|title=Жанар Айтжанова назначена министром по делам экономической интеграции|date=2011-04-16|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2016–2019 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Швейцария|Швейцариядағы]] елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/32055698|title=Назначена Чрезвычайный и Полномочный Посол РК в Швейцарии|date=2016-05-12|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2017–2019 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Лихтенштейн]], [[Ватикан]], [[Родос]] және [[Мальта|Мальтадағы]] елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/33517086|title=Назначены послы Республики Казахстан в ряде стран|date=2017-02-22|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2019–2022 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Женева|Женевадағы]] [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесі]] және басқа да халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілі;<ref>{{Cite web|url=https://kapital.kz/amp/naznacheniya/80979/zhanar-aytzhan-stala-postoyannym-predstavitelem-kazakhstana-pri-oon.html|title=Жанар Айтжан стала постоянным представителем Казахстана при ООН|date=2019-09-04|lang=ru|work=kapital|accessdate=2024-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nur.kz/politics/appointments/1953223-zhanar-aytzhan-osvobozhdena-ot-dolzhnosti-predstavitelya-kazahstana-pri-otdelenii-oon/|title=Жанар Айтжан освобождена от должности постпреда Казахстана при отделении ООН Читайте больше|date=2022-01-27|lang=ru|work=nur|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2022–2024 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы|дүниежүзілік сауда ұйымындағы]] тұрақты өкілі.<ref>{{Cite web|url=https://www.inform.kz/amp/zhanar-aytzhan-naznachena-postpredom-kazahstana-pri-vto-i-mezhdunarodnyh-ekonomicheskih-organizaciyah_a3987583|title=Жанар Айтжан назначена постпредом Казахстана при ВТО и международных экономических организациях|date=2022-10-06|lang=ru|work=inform|accessdate=2024-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-zhanar-seydakmetkyzy-aytzhan-duniezhuzilik-sauda-uyymy-men-halykaralyk-ekonomikalyk-uyymdar-1645511|title=Мемлекет басшысының Жарлығымен Жанар Сейдақметқызы Айтжан Дүниежүзілік сауда ұйымы мен халықаралық экономикалық ұйымдар жанындағы Қазақстан Республикасының Тұрақты өкілі лауазымынан босатылды|date=2024-05-16|lang=kz|work=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президент]]інің ресми сайты|accessdate=2024-11-23}}</ref> == Жеке өмірі == Тұрмыста, жұбайы Марат Кеңесбайұлы Қожахметов (1962 туған). 2 баласы бар.<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30100210|title=Айтжан Жанар Сейдакметкызы|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> Анасы Орынша Жұматайқызы Жұматаева (1943 туған) – [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университетінің]] (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]) физика факультетінде әдіскер болып жұмыс істеді.<ref>{{Cite web|url=https://av.kaznu.kz/ru/25131/|title=АЙТЖАНОВА ЖАНАР СЕЙДАХМЕТОВНА|lang=ru|work=АССОЦИАЦИЯ ВЫПУСКНИКОВ, Казахский Национальный Университет имени аль-Фараби|accessdate=2024-11-23}}</ref> == Марапаттары == * [[Парасат ордені]]; * [[Құрмет ордені]]; * [[Ерен еңбегі үшін медалі]]; * 1-дәрежелі Еуразиялық экономикалық одақты құруға қосқан үлесі үшін медалі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан қаржыгерлері]] [[Санат:Қазақстанның Швейцариядағы елшілері]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] aecnn194al6b81dtd8n4voup4cjpp0e 3404168 3404167 2024-11-23T18:53:16Z Kasymov 10777 /* Дереккөздер */ 3404168 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|вице-президент=|діні=|партиясы=|Есімі=Жанар Сейітахметқызы Айтжан|Титулы=[[Қазақстан]]ның [[дүниежүзілік сауда ұйымы]]ндағы тұрақты өкілі|Ту=World Trade Organization (logo and wordmark).svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=6 қазан 2022|Басқаруын аяқтады=16 мамыр 2024|Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Әсет Арманұлы Ерғалиев|Әсет Ерғалиев]]|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Титулы_2=[[Қазақстан]]ның [[Женева]]дағы [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесі]] және басқа да халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілі|Ту_2=Flag of the United Nations.svg|Басқара бастады_2=4 қыркүйек 2019|Басқаруын аяқтады_2=27 қаңтар 2022|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізбасары_2=[[Ерлан Алтынбайұлы Әлімбаев|Ерлан Әлімбаев]]|Ізашары_2=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Титулы_3=[[Қазақстан]]ның [[Лихтенштейн]], [[Ватикан]], [[Родос]] және [[Мальта]]дағы елшісі|Ту_3=Flag of Liechtenstein.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқаруын аяқтады_3=4 қыркүйек 2019|Басқара бастады_3=22 ақпан 2017|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br> [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_3=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ізбасары_3=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ту2_4=Flag of Kazakhstan.svg|Ту_4=Flag of Switzerland (Pantone).svg|Титулы_4=[[Қазақстан]]ның [[Швейцария]]дағы елшісі|Президент_4=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_4=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ізбасары_4=[[Әлібек Әсетұлы Бақаев|Әлібек Бақаев]]|Титулы_5=[[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|Қазақстан экономикалық даму және сауда министрі]]|Ту2_5=Flag of Kazakhstan.svg|Басқаруын аяқтады_5=8 сәуір 2011|Басқара бастады_5=12 наурыз 2010|Премьер_5=[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]|Президент_5=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_5=[[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Әсет Исекешев]]|Ізбасары_5=[[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]]|Білімі=1. [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] (1988)<br>2. Біріккен Вена институты (1997)<br>3. [[Гарвард университеті]] (2003)|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}} →<br> {{Байрақ|Қазақстан}}|Туған жері=Жуантөбе, {{Туған жері|Созақ ауданы|Созақ ауданында}}, [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Жұбайы=Марат Кеңесбайұлы Қожахметов (1962 туған)|Балалары=2|Туған күні=9.5.1965|Марапаттары={{Қатар |{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}} |{{Парасат ордені}} |{{Құрмет ордені}}}}|Анасы=Орынша Жұматайқызы Жұматаева (1943 туған)|Ту_5=Emblem of Kazakhstan 3d.svg}} '''Жанар Сейітахметқызы Айтжан''' ([[9 мамыр]] [[1965 жыл|1965]], [[Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жуантөбе]], [[Созақ ауданы]], [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]]) – қазақстандық мемлекеттік қайраткер, дипломат, елші, [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|экономикалық даму және сауда министрі]] (2010–2011). == Өмірбаяны == 1965 жылы 9 мамырда [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]] (қазіргі [[Түркістан облысы]]), [[Созақ ауданы]], [[Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жуантөбе ауылында]] дүниеге келді.<ref>{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1202286924|title=АЙТЖАН (АЙТЖАНОВА) Жанар Сейдахметовна|lang=ru|work=centrasia|accessdate=2024-11-23}}</ref> === Білімі === 1982 жылы [[Алматы|Алматыдағы]] № 12 мектепті алтын медальмен, 1988 жылы [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университетінің]] тарих бөлімін (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]), 1997 жылы экономика және қаржы бағдарламасы бойынша Біріккен Вена институтын, 2003 жылы [[Гарвард университеті|Гарвард университетінің]] бөлімі [[Джон Ф. Кеннеди атындағы басқару мектебі|Джон Ф. Кеннеди атындағы басқару мектебін]] мемлекеттік басқару магистрі дәрежесімен аяқтады. === Мансабы === * 1989–1990 – [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]) мен [[Мәскеу мемлекеттік университеті|Мәскеу мемлекеттік университетінің]] зерттеуші-тәжірбиешісі; * 1991–1992 – [[Прага|Прагадағы]] [[Карлов университеті|Карлов]] пен [[Орталық Еуропа университеті|Орталық Еуропа университеттерінің]] тәжірбиешісі; * 1993–1996 – [[Қазақстан|Қазақстандағы]] [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесінің]] бағдарламалар үйлестірушісі; * 1997–1999 – [[Моңғолия|Моңғолиядағы]] экономика және мемлекеттік басқару саласындағы [[Біріккен Ұлттар ұйымының даму бағдарламасы|БҰҰ даму бағдарламасының]] жетекшісі; * 1999–2002 – [[Нью-Йорк|Нью-Йорктегі]] [[Біріккен Ұлттар ұйымының даму бағдарламасы|БҰҰ даму бағдарламасы]] Еуропа және ТМД елдері бойынша аймақтық кеңсесінің Орталық Азия бөлімінің бағдарлама менеджері; * 2003–2010 – [[Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігі|Қазақстан индустрия және сауда министрінің]] орынбасары; * 2005–2016 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы|дүниежүзілік сауда ұйымына]] кіруі жөніндегі келіссөздердегі арнайы өкілі; * 2010–2016 – [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|Қазақстан экономикалық даму және сауда министрі]] (қазіргі [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|сауда және интеграция министрлігі]]);<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30969355|title=Жанар Айтжанова назначена министром по делам экономической интеграции|date=2011-04-16|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2016–2019 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Швейцария|Швейцариядағы]] елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/32055698|title=Назначена Чрезвычайный и Полномочный Посол РК в Швейцарии|date=2016-05-12|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2017–2019 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Лихтенштейн]], [[Ватикан]], [[Родос]] және [[Мальта|Мальтадағы]] елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/33517086|title=Назначены послы Республики Казахстан в ряде стран|date=2017-02-22|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2019–2022 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Женева|Женевадағы]] [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесі]] және басқа да халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілі;<ref>{{Cite web|url=https://kapital.kz/amp/naznacheniya/80979/zhanar-aytzhan-stala-postoyannym-predstavitelem-kazakhstana-pri-oon.html|title=Жанар Айтжан стала постоянным представителем Казахстана при ООН|date=2019-09-04|lang=ru|work=kapital|accessdate=2024-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nur.kz/politics/appointments/1953223-zhanar-aytzhan-osvobozhdena-ot-dolzhnosti-predstavitelya-kazahstana-pri-otdelenii-oon/|title=Жанар Айтжан освобождена от должности постпреда Казахстана при отделении ООН Читайте больше|date=2022-01-27|lang=ru|work=nur|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2022–2024 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы|дүниежүзілік сауда ұйымындағы]] тұрақты өкілі.<ref>{{Cite web|url=https://www.inform.kz/amp/zhanar-aytzhan-naznachena-postpredom-kazahstana-pri-vto-i-mezhdunarodnyh-ekonomicheskih-organizaciyah_a3987583|title=Жанар Айтжан назначена постпредом Казахстана при ВТО и международных экономических организациях|date=2022-10-06|lang=ru|work=inform|accessdate=2024-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-zhanar-seydakmetkyzy-aytzhan-duniezhuzilik-sauda-uyymy-men-halykaralyk-ekonomikalyk-uyymdar-1645511|title=Мемлекет басшысының Жарлығымен Жанар Сейдақметқызы Айтжан Дүниежүзілік сауда ұйымы мен халықаралық экономикалық ұйымдар жанындағы Қазақстан Республикасының Тұрақты өкілі лауазымынан босатылды|date=2024-05-16|lang=kz|work=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президент]]інің ресми сайты|accessdate=2024-11-23}}</ref> == Жеке өмірі == Тұрмыста, жұбайы Марат Кеңесбайұлы Қожахметов (1962 туған). 2 баласы бар.<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30100210|title=Айтжан Жанар Сейдакметкызы|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> Анасы Орынша Жұматайқызы Жұматаева (1943 туған) – [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университетінің]] (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]) физика факультетінде әдіскер болып жұмыс істеді.<ref>{{Cite web|url=https://av.kaznu.kz/ru/25131/|title=АЙТЖАНОВА ЖАНАР СЕЙДАХМЕТОВНА|lang=ru|work=АССОЦИАЦИЯ ВЫПУСКНИКОВ, Казахский Национальный Университет имени аль-Фараби|accessdate=2024-11-23}}</ref> == Марапаттары == * [[Парасат ордені]]; * [[Құрмет ордені]]; * [[Ерен еңбегі үшін медалі]]; * 1-дәрежелі Еуразиялық экономикалық одақты құруға қосқан үлесі үшін медалі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Серік Ахметовтың министрлер кабинеті}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} [[Санат:Қазақстан қаржыгерлері]] [[Санат:Қазақстанның Швейцариядағы елшілері]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] rqze712ecvznvw42wth8v0tcy738u02 3404169 3404168 2024-11-23T18:53:42Z Kasymov 10777 «[[Санат:Қазақстан экономика министрлері|Қазақстан экономика министрлері]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404169 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер|вице-президент=|діні=|партиясы=|Есімі=Жанар Сейітахметқызы Айтжан|Титулы=[[Қазақстан]]ның [[дүниежүзілік сауда ұйымы]]ндағы тұрақты өкілі|Ту=World Trade Organization (logo and wordmark).svg|Ту2=Flag of Kazakhstan.svg|Басқара бастады=6 қазан 2022|Басқаруын аяқтады=16 мамыр 2024|Президент=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары=[[Әсет Арманұлы Ерғалиев|Әсет Ерғалиев]]|Ту2_2=Flag of Kazakhstan.svg|Титулы_2=[[Қазақстан]]ның [[Женева]]дағы [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесі]] және басқа да халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілі|Ту_2=Flag of the United Nations.svg|Басқара бастады_2=4 қыркүйек 2019|Басқаруын аяқтады_2=27 қаңтар 2022|Президент_2=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізбасары_2=[[Ерлан Алтынбайұлы Әлімбаев|Ерлан Әлімбаев]]|Ізашары_2=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Титулы_3=[[Қазақстан]]ның [[Лихтенштейн]], [[Ватикан]], [[Родос]] және [[Мальта]]дағы елшісі|Ту_3=Flag of Liechtenstein.svg|Ту2_3=Flag of Kazakhstan.svg|Басқаруын аяқтады_3=4 қыркүйек 2019|Басқара бастады_3=22 ақпан 2017|Президент_3=[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br> [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_3=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ізбасары_3=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ту2_4=Flag of Kazakhstan.svg|Ту_4=Flag of Switzerland (Pantone).svg|Титулы_4=[[Қазақстан]]ның [[Швейцария]]дағы елшісі|Президент_4=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_4=[[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]]|Ізбасары_4=[[Әлібек Әсетұлы Бақаев|Әлібек Бақаев]]|Титулы_5=[[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|Қазақстан экономикалық даму және сауда министрі]]|Ту2_5=Flag of Kazakhstan.svg|Басқаруын аяқтады_5=8 сәуір 2011|Басқара бастады_5=12 наурыз 2010|Премьер_5=[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]]|Президент_5=[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]|Ізашары_5=[[Әсет Өрентайұлы Исекешев|Әсет Исекешев]]|Ізбасары_5=[[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]]|Білімі=1. [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] (1988)<br>2. Біріккен Вена институты (1997)<br>3. [[Гарвард университеті]] (2003)|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}} →<br> {{Байрақ|Қазақстан}}|Туған жері=Жуантөбе, {{Туған жері|Созақ ауданы|Созақ ауданында}}, [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Жұбайы=Марат Кеңесбайұлы Қожахметов (1962 туған)|Балалары=2|Туған күні=9.5.1965|Марапаттары={{Қатар |{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}} |{{Парасат ордені}} |{{Құрмет ордені}}}}|Анасы=Орынша Жұматайқызы Жұматаева (1943 туған)|Ту_5=Emblem of Kazakhstan 3d.svg}} '''Жанар Сейітахметқызы Айтжан''' ([[9 мамыр]] [[1965 жыл|1965]], [[Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жуантөбе]], [[Созақ ауданы]], [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]]) – қазақстандық мемлекеттік қайраткер, дипломат, елші, [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|экономикалық даму және сауда министрі]] (2010–2011). == Өмірбаяны == 1965 жылы 9 мамырда [[Түркістан облысы|Шымкент облысы]] (қазіргі [[Түркістан облысы]]), [[Созақ ауданы]], [[Жуантөбе ауылдық округі (Түркістан облысы)|Жуантөбе ауылында]] дүниеге келді.<ref>{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1202286924|title=АЙТЖАН (АЙТЖАНОВА) Жанар Сейдахметовна|lang=ru|work=centrasia|accessdate=2024-11-23}}</ref> === Білімі === 1982 жылы [[Алматы|Алматыдағы]] № 12 мектепті алтын медальмен, 1988 жылы [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университетінің]] тарих бөлімін (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]), 1997 жылы экономика және қаржы бағдарламасы бойынша Біріккен Вена институтын, 2003 жылы [[Гарвард университеті|Гарвард университетінің]] бөлімі [[Джон Ф. Кеннеди атындағы басқару мектебі|Джон Ф. Кеннеди атындағы басқару мектебін]] мемлекеттік басқару магистрі дәрежесімен аяқтады. === Мансабы === * 1989–1990 – [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университеті]] (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]) мен [[Мәскеу мемлекеттік университеті|Мәскеу мемлекеттік университетінің]] зерттеуші-тәжірбиешісі; * 1991–1992 – [[Прага|Прагадағы]] [[Карлов университеті|Карлов]] пен [[Орталық Еуропа университеті|Орталық Еуропа университеттерінің]] тәжірбиешісі; * 1993–1996 – [[Қазақстан|Қазақстандағы]] [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесінің]] бағдарламалар үйлестірушісі; * 1997–1999 – [[Моңғолия|Моңғолиядағы]] экономика және мемлекеттік басқару саласындағы [[Біріккен Ұлттар ұйымының даму бағдарламасы|БҰҰ даму бағдарламасының]] жетекшісі; * 1999–2002 – [[Нью-Йорк|Нью-Йорктегі]] [[Біріккен Ұлттар ұйымының даму бағдарламасы|БҰҰ даму бағдарламасы]] Еуропа және ТМД елдері бойынша аймақтық кеңсесінің Орталық Азия бөлімінің бағдарлама менеджері; * 2003–2010 – [[Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігі|Қазақстан индустрия және сауда министрінің]] орынбасары; * 2005–2016 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы|дүниежүзілік сауда ұйымына]] кіруі жөніндегі келіссөздердегі арнайы өкілі; * 2010–2016 – [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|Қазақстан экономикалық даму және сауда министрі]] (қазіргі [[Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі|сауда және интеграция министрлігі]]);<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30969355|title=Жанар Айтжанова назначена министром по делам экономической интеграции|date=2011-04-16|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2016–2019 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Швейцария|Швейцариядағы]] елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/32055698|title=Назначена Чрезвычайный и Полномочный Посол РК в Швейцарии|date=2016-05-12|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2017–2019 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Лихтенштейн]], [[Ватикан]], [[Родос]] және [[Мальта|Мальтадағы]] елшісі;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/33517086|title=Назначены послы Республики Казахстан в ряде стран|date=2017-02-22|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2019–2022 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Женева|Женевадағы]] [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ кеңсесі]] және басқа да халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілі;<ref>{{Cite web|url=https://kapital.kz/amp/naznacheniya/80979/zhanar-aytzhan-stala-postoyannym-predstavitelem-kazakhstana-pri-oon.html|title=Жанар Айтжан стала постоянным представителем Казахстана при ООН|date=2019-09-04|lang=ru|work=kapital|accessdate=2024-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nur.kz/politics/appointments/1953223-zhanar-aytzhan-osvobozhdena-ot-dolzhnosti-predstavitelya-kazahstana-pri-otdelenii-oon/|title=Жанар Айтжан освобождена от должности постпреда Казахстана при отделении ООН Читайте больше|date=2022-01-27|lang=ru|work=nur|accessdate=2024-11-23}}</ref> * 2022–2024 – [[Қазақстан|Қазақстанның]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы|дүниежүзілік сауда ұйымындағы]] тұрақты өкілі.<ref>{{Cite web|url=https://www.inform.kz/amp/zhanar-aytzhan-naznachena-postpredom-kazahstana-pri-vto-i-mezhdunarodnyh-ekonomicheskih-organizaciyah_a3987583|title=Жанар Айтжан назначена постпредом Казахстана при ВТО и международных экономических организациях|date=2022-10-06|lang=ru|work=inform|accessdate=2024-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-zhanar-seydakmetkyzy-aytzhan-duniezhuzilik-sauda-uyymy-men-halykaralyk-ekonomikalyk-uyymdar-1645511|title=Мемлекет басшысының Жарлығымен Жанар Сейдақметқызы Айтжан Дүниежүзілік сауда ұйымы мен халықаралық экономикалық ұйымдар жанындағы Қазақстан Республикасының Тұрақты өкілі лауазымынан босатылды|date=2024-05-16|lang=kz|work=[[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президент]]інің ресми сайты|accessdate=2024-11-23}}</ref> == Жеке өмірі == Тұрмыста, жұбайы Марат Кеңесбайұлы Қожахметов (1962 туған). 2 баласы бар.<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30100210|title=Айтжан Жанар Сейдакметкызы|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-23}}</ref> Анасы Орынша Жұматайқызы Жұматаева (1943 туған) – [[Қазақ ұлттық университеті|Қазақ мемлекеттік университетінің]] (қазіргі [[Қазақ ұлттық университеті]]) физика факультетінде әдіскер болып жұмыс істеді.<ref>{{Cite web|url=https://av.kaznu.kz/ru/25131/|title=АЙТЖАНОВА ЖАНАР СЕЙДАХМЕТОВНА|lang=ru|work=АССОЦИАЦИЯ ВЫПУСКНИКОВ, Казахский Национальный Университет имени аль-Фараби|accessdate=2024-11-23}}</ref> == Марапаттары == * [[Парасат ордені]]; * [[Құрмет ордені]]; * [[Ерен еңбегі үшін медалі]]; * 1-дәрежелі Еуразиялық экономикалық одақты құруға қосқан үлесі үшін медалі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Серік Ахметовтың министрлер кабинеті}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} [[Санат:Қазақстан қаржыгерлері]] [[Санат:Қазақстанның Швейцариядағы елшілері]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан экономика министрлері]] 4m5p82b5o3bkz1zkm62jqf5vmbkzx6d Қатысушы талқылауы:OZGUR003 3 748918 3404082 2024-11-23T12:52:37Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404082 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=OZGUR003}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 17:52, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) qrf0mcire8cvrpg2kvw5zihknd54d9x Қатысушы талқылауы:Andries 3 748919 3404087 2024-11-23T13:29:42Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404087 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Andries}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 18:29, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) duq2y457iolfzhybnfhqaxz8kql7byw Қатысушы талқылауы:Asdon17 3 748920 3404088 2024-11-23T13:30:16Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404088 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Asdon17}} -- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 18:30, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) q5amu6v7ztb8rtnktc22q8r9yp10kti Қатысушы талқылауы:Акмарал Кишубаева 3 748921 3404114 2024-11-23T16:09:38Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404114 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Акмарал Кишубаева}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|<span style="text-shadow:gray 4px 4px 3px;"><font face="AR Cena" color="black"><b>Fани</b></font></span>]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 21:09, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) dpqd118sxux0c6oflzosysob9cmct3j Қатысушы талқылауы:Shavtara 3 748922 3404120 2024-11-23T16:51:35Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404120 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Shavtara}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 21:51, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) isjw8gtk0lfyeuyfxkj9g44epy6flu2 Қатысушы талқылауы:D9xv 3 748923 3404121 2024-11-23T17:06:04Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404121 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=D9xv}} -- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 22:06, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) 8rzkcr8p4em6hkhtuj5jx1x2dibfehi Қатысушы талқылауы:Egrltv 3 748924 3404122 2024-11-23T17:10:35Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404122 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Egrltv}} -- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 22:10, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) ihlo449s7qd3f01jrm4uv2pmua05vbp Қатысушы талқылауы:Серікбаев Парахат 3 748925 3404125 2024-11-23T17:14:05Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404125 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Серікбаев Парахат}} -- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 22:14, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) 3pkm5qhfpwbuor46g33stm95x6syhav Қатысушы талқылауы:Sverchok25 3 748926 3404136 2024-11-23T18:19:36Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404136 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Sverchok25}} -- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 23:19, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) nh3ilwhkkxllvej0jpivk37ltysjowp Қатысушы талқылауы:Adema abdygslieva 3 748927 3404140 2024-11-23T18:29:02Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404140 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Adema abdygslieva}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 23:29, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) 93748yf8iam3a06y1lehbs0g9v7xw1d Қатысушы талқылауы:Aibeking 3 748928 3404141 2024-11-23T18:29:03Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404141 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Aibeking}} -- [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылауы]]) 23:29, 2024 ж. қарашаның 23 (+05) n8dtw11cwj9jf2qvmujveynese6dhl3 Жанар Сейдахметқызы Айтжанова 0 748929 3404165 2024-11-23T18:51:03Z Kasymov 10777 «[[Жанар Сейітахметқызы Айтжан]]» дегенге [[Уикипедия:Айдатқыштар|бағыттады]] 3404165 wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Жанар Сейітахметқызы Айтжан]] l98aw1vwwpfzmiei5ty96e395gf9z56 Үлгі:ПозКарта Ай 10 748930 3404179 2024-11-23T19:01:56Z Kasymov 10777 Жаңа бетте: {{#switch:{{{1}}} |name = Ай | top = 90 | bottom = -90 | left = -180 | right = 180 | image = Moonmap from clementine data.png }}<noinclude>{{ПозКарта/Инфо|Планеталар}} [[Санат:Үлгілер:Позициялық карталар:Планеталар|Ай]] </noinclude> 3404179 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{1}}} |name = Ай | top = 90 | bottom = -90 | left = -180 | right = 180 | image = Moonmap from clementine data.png }}<noinclude>{{ПозКарта/Инфо|Планеталар}} [[Санат:Үлгілер:Позициялық карталар:Планеталар|Ай]] </noinclude> 3y5nljchlfm1cpqywlkdj7fi346xt9q 3404180 3404179 2024-11-23T19:02:41Z Kasymov 10777 3404180 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{1}}} |name = Ай (серік) | top = 90 | bottom = -90 | left = -180 | right = 180 | image = Moonmap from clementine data.png }}<noinclude>{{ПозКарта/Инфо|Планеталар}} [[Санат:Үлгілер:Позициялық карталар:Планеталар|Ай]] </noinclude> 28a8qe4nh7wpbt5zwg9tp30v49lzxpd Адамзатқа қарсы қылмыстар 0 748931 3404199 2024-11-23T19:35:59Z Ismukhammed 4565 Жаңа бетте: '''Адамзатқа қарсы қылмыстар'''<ref>[http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml Конвенция о неприменимости срока давности к военным преступлениям и преступлениям против человечества] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml |date=20130201205427 }} Русский текст Кон... 3404199 wikitext text/x-wiki '''Адамзатқа қарсы қылмыстар'''<ref>[http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml Конвенция о неприменимости срока давности к военным преступлениям и преступлениям против человечества] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml |date=20130201205427 }} Русский текст Конвенции на сайте [[ООН]]</ref><ref>{{Cite web|url=https://doi.org/10.1093/jicj/mqy059|title=Crimes Against ‘Humaneness’? The Russian Interpretation of Crimes Against Humanity|lang=en|author=V. Tochilovsky|website=Oxford Academic, Journal of International Criminal Justice|date=6 (5), 2018|publisher=Oxford Academic}}</ref> немесе '''адамгершілікке қарсы қылмыстар''' ({{lang-en|crimes against humanity}}) – қазіргі [[халықаралық құқық]]та өмірге қарсы жасалатын, жаппай сипатқа ие қылмыстар санаты. Адамзатқа қарсы қылмыстардың қолданыстағы анықтамасы [[Халықаралық қылмыстық сот]]тың [[Рим статуты]]нда белгіленген<ref>{{Cite web |url=http://legislationline.org/ru/documents/action/popup/id/14734 |title=Римский статут Международного уголовного суда, ст. 7 «Преступления против человечности» |access-date=2013-03-14 |archive-date=2014-08-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140830201116/http://legislationline.org/ru/documents/action/popup/id/14734 |deadlink=no }}</ref>. ==Терминнің пайда болуы== «Адамгершілікке қарсы қылмыстар» термині алғаш рет 1915 жылғы 24 мамырда [[Антанта|Антанта елдерінің]] [[армяндар геноциді]]не арналған бірлескен декларациясында қолданылған деп есептеледі. Бұл декларацияда [[Осман империясы]]ның әрекеттері «адамгершілікке және өркениетке қарсы қылмыстар» деп сипатталған<ref>{{Cite web |url=http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.160/current_category.7/affirmation_detail.html |title=France, Great Britain and Russia Joint Declaration. May 24, 1915 |access-date=2009-08-06 |archive-date=2016-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160414183759/http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.160/current_category.7/affirmation_detail.html |deadlink=no }}</ref>. ==Халықаралық әскери трибуналдың Жарғысындағы анықтама== Халықаралық әскери трибуналдың Жарғысы [[антигитлерлік коалиция|Гитлерге қарсы коалиция]] елдерінің өкілдерімен 1945 жылғы 8 тамызда [[Лондон]]да қабылданды. Жарғының 6-бабында трибунал юрисдикциясына жататын қылмыстар анықталған: бейбітшілікке қарсы қылмыстар (a), әскери қылмыстар (b) және адамзатқа қарсы қылмыстар (c). Атап айтқанда: {{cquote |Бейбіт тұрғындарға соғысқа дейін немесе соғыс кезінде жасалған өлтіру, қырып-жою, құлдыққа салу, жер аудару және басқа да қатыгездік әрекеттер, сондай-ақ саяси, нәсілдік немесе діни себептермен қудалау – мұның барлығы Трибунал юрисдикциясына жататын кез келген қылмысты жүзеге асыру мақсатында немесе онымен байланысты жасалған жағдайда, бұл әрекеттер жасалған елдің ішкі заңнамасын бұзды ма, жоқ па, маңызды емес. |author= Халықаралық әскери трибунал Жарғысының [http://ww2.kulichki.ru/ustav_tribunal.htm 6-бабы }} [[Нюрнберг процесі]]нде айыпталғандардың ішінен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін 16 адам кінәлі деп танылды: [[Мартин Борман|Борман]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/12.htm |title=Мартин Борманға үкім. II том, 1105—1107 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2009-05-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090514072528/http://nurnbergprozes.narod.ru/022/12.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Герман Вильгельм Геринг|Геринг]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Герман Герингке үкім. II том, 1045—1048 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Фриц Заукель|Заукель]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Фриц Заукельге үкім. II том, 1086—1088 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Артур Зейсс-Инкварт|Зейсс-Инкварт]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Артур Зейсс-Инквартке үкім. II том, 1094—1096 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альфред Йодль|Йодль]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альфред Йодльге үкім. II том, 1088—1091 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Эрнст Кальтенбруннер|Кальтенбруннер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Эрнст Кальтенбруннерге үкім. II том, 1057—1059 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вильгельм Кейтель|Кейтель]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вильгельм Кейтельге үкім. II том, 1054—1057 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Константин фон Нейрат|Нейрат]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Константину фон Нейратке үкім. II том, 1100—1102 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Иоахим фон Риббентроп|Риббентроп]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Иоахим фон Риббентропке үкім. II том, 1050—1053 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альфред Розенберг|Розенберг]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альфред Розенбергке үкім. II том, 1059—1062 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Ганс Франк|Франк]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Ганс Франкке үкім. II том, 1062—1064 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вильгельм Фрик|Фрик]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вильгельм Фрикке үкім. II том, 1064—1067 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вальтер Функ|Функ]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вальтер Функке үкім. II том, 1070—1072 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Бальдур фон Ширах|фон Ширах]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Бальдур фон Ширахке үкім. II том, 1083—1086 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альберт Шпеер|Шпеер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альберт Шпеерге үкім. II том, 1096—1100 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref> және [[Юлиус Штрейхер|Штрейхер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Юлиус Штрейхерге үкім. II том, 1067—1070 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>. Халықаралық келісімдерге сәйкес, әскери қылмыстар мен адамгершілікке қарсы қылмыстарға ескіру мерзімі қолданылмайды. ==Рим статутындағы адамгершілікке қарсы қылмыстардың анықтамасы== Халықаралық қылмыстық сотты құрған Рим статуты 2002 жылғы 1 шілдеде күшіне енді. Ол Сот юрисдикциясына жататын төрт санаттағы қылмыстарды қамтиды: [[геноцид]], [[әскери қылмыс]]тар, [[Агрессия (саясат)|агрессия]] және адамгершілікке қарсы қылмыстар. Соңғысы келесідей анықталады: Кез келген азаматтық тұлғаларға қарсы кең ауқымды немесе жүйелі шабуыл аясында, бұл шабуыл саналы түрде жасалған жағдайда төмендегі әрекеттердің кез келгені адамгершілікке қарсы қылмыс деп саналады: а) [[өлтіру]]; b) қырып-жою; с) [[Құлдық|құлдыққа салу]]; d) халықты күшпен көшіру немесе [[Депортация|жер аудару]]; e) халықаралық құқықтың негізгі нормаларын бұза отырып, түрмеге қамау немесе еркіндіктен айыру; f) [[азаптау]]; g) [[зорлау]], [[жыныстық құлдық]], [[жезөкшелік]]ке мәжбүрлеу, мәжбүрлі жүктілік, [[мәжбүрлі стерилизация]] немесе осыған ұқсас басқа да ауыр жыныстық зорлық түрлері; h) кез келген топты немесе қауымдастықты саяси, нәсілдік, ұлттық, этникалық, мәдени, діни немесе гендерлік себептермен, сондай-ақ халықаралық құқыққа сәйкес тыйым салынған басқа да негіздермен қудалау; i) [[зорлықпен жоғалу]]; j) [[апартеид]] қылмысы; k) ауыр дене жарақатын, күшті азапты, психикалық немесе физикалық денсаулыққа айтарлықтай зиян келтіретін басқа да адамгершілікке жат әрекеттер. ==Басқа халықаралық сот органдары== [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің]] қарарлары негізінде халықаралық гуманитарлық құқықты бұзу жағдайларын қарау үшін [[Руанда жөніндегі Халықаралық трибунал]] және [[бұрынғы Югославия жөніндегі Халықаралық трибунал]] құрылды. Бұл трибуналдардың әрқайсысының жарғылары адамгершілікке қарсы қылмыстарды қарауды көздейді<ref>[http://www.un.org/ru/law/ictr/charter.shtml Статья 3] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/law/ictr/charter.shtml |date=20160715050933 }} Устава Международного трибунала по Руанде</ref><ref>[http://www.un.org/ru/law/icty/charter.shtml Статья 5] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/law/icty/charter.shtml |date=20131225103444 }} Устава Международного трибунала по бывшей Югославии</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Адамзатқа қарсы қылмыстар|*]] [[Санат:Адам құқықтарының бұзылуы]] oztznwcmetzzqe48w8qb879yrx55lva 3404200 3404199 2024-11-23T19:37:29Z Ismukhammed 4565 /* Халықаралық әскери трибуналдың Жарғысындағы анықтама */ 3404200 wikitext text/x-wiki '''Адамзатқа қарсы қылмыстар'''<ref>[http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml Конвенция о неприменимости срока давности к военным преступлениям и преступлениям против человечества] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml |date=20130201205427 }} Русский текст Конвенции на сайте [[ООН]]</ref><ref>{{Cite web|url=https://doi.org/10.1093/jicj/mqy059|title=Crimes Against ‘Humaneness’? The Russian Interpretation of Crimes Against Humanity|lang=en|author=V. Tochilovsky|website=Oxford Academic, Journal of International Criminal Justice|date=6 (5), 2018|publisher=Oxford Academic}}</ref> немесе '''адамгершілікке қарсы қылмыстар''' ({{lang-en|crimes against humanity}}) – қазіргі [[халықаралық құқық]]та өмірге қарсы жасалатын, жаппай сипатқа ие қылмыстар санаты. Адамзатқа қарсы қылмыстардың қолданыстағы анықтамасы [[Халықаралық қылмыстық сот]]тың [[Рим статуты]]нда белгіленген<ref>{{Cite web |url=http://legislationline.org/ru/documents/action/popup/id/14734 |title=Римский статут Международного уголовного суда, ст. 7 «Преступления против человечности» |access-date=2013-03-14 |archive-date=2014-08-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140830201116/http://legislationline.org/ru/documents/action/popup/id/14734 |deadlink=no }}</ref>. ==Терминнің пайда болуы== «Адамгершілікке қарсы қылмыстар» термині алғаш рет 1915 жылғы 24 мамырда [[Антанта|Антанта елдерінің]] [[армяндар геноциді]]не арналған бірлескен декларациясында қолданылған деп есептеледі. Бұл декларацияда [[Осман империясы]]ның әрекеттері «адамгершілікке және өркениетке қарсы қылмыстар» деп сипатталған<ref>{{Cite web |url=http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.160/current_category.7/affirmation_detail.html |title=France, Great Britain and Russia Joint Declaration. May 24, 1915 |access-date=2009-08-06 |archive-date=2016-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160414183759/http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.160/current_category.7/affirmation_detail.html |deadlink=no }}</ref>. ==Халықаралық әскери трибуналдың Жарғысындағы анықтама== Халықаралық әскери трибуналдың Жарғысы [[антигитлерлік коалиция|Гитлерге қарсы коалиция]] елдерінің өкілдерімен 1945 жылғы 8 тамызда [[Лондон]]да қабылданды. Жарғының 6-бабында трибунал юрисдикциясына жататын қылмыстар анықталған: бейбітшілікке қарсы қылмыстар (a), әскери қылмыстар (b) және адамзатқа қарсы қылмыстар (c). Атап айтқанда: {{cquote |Бейбіт тұрғындарға соғысқа дейін немесе соғыс кезінде жасалған өлтіру, қырып-жою, құлдыққа салу, жер аудару және басқа да қатыгездік әрекеттер, сондай-ақ саяси, нәсілдік немесе діни себептермен қудалау – мұның барлығы Трибунал юрисдикциясына жататын кез келген қылмысты жүзеге асыру мақсатында немесе онымен байланысты жасалған жағдайда, бұл әрекеттер жасалған елдің ішкі заңнамасын бұзды ма, жоқ па, маңызды емес. |author= Халықаралық әскери трибунал Жарғысының [http://ww2.kulichki.ru/ustav_tribunal.htm 6-бабы] }} [[Нюрнберг процесі]]нде айыпталғандардың ішінен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін 16 адам кінәлі деп танылды: [[Мартин Борман|Борман]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/12.htm |title=Мартин Борманға үкім. II том, 1105—1107 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2009-05-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090514072528/http://nurnbergprozes.narod.ru/022/12.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Герман Вильгельм Геринг|Геринг]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Герман Герингке үкім. II том, 1045—1048 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Фриц Заукель|Заукель]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Фриц Заукельге үкім. II том, 1086—1088 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Артур Зейсс-Инкварт|Зейсс-Инкварт]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Артур Зейсс-Инквартке үкім. II том, 1094—1096 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альфред Йодль|Йодль]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альфред Йодльге үкім. II том, 1088—1091 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Эрнст Кальтенбруннер|Кальтенбруннер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Эрнст Кальтенбруннерге үкім. II том, 1057—1059 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вильгельм Кейтель|Кейтель]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вильгельм Кейтельге үкім. II том, 1054—1057 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Константин фон Нейрат|Нейрат]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Константину фон Нейратке үкім. II том, 1100—1102 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Иоахим фон Риббентроп|Риббентроп]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Иоахим фон Риббентропке үкім. II том, 1050—1053 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альфред Розенберг|Розенберг]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альфред Розенбергке үкім. II том, 1059—1062 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Ганс Франк|Франк]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Ганс Франкке үкім. II том, 1062—1064 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вильгельм Фрик|Фрик]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вильгельм Фрикке үкім. II том, 1064—1067 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вальтер Функ|Функ]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вальтер Функке үкім. II том, 1070—1072 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Бальдур фон Ширах|фон Ширах]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Бальдур фон Ширахке үкім. II том, 1083—1086 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альберт Шпеер|Шпеер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альберт Шпеерге үкім. II том, 1096—1100 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref> және [[Юлиус Штрейхер|Штрейхер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Юлиус Штрейхерге үкім. II том, 1067—1070 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>. Халықаралық келісімдерге сәйкес, әскери қылмыстар мен адамгершілікке қарсы қылмыстарға ескіру мерзімі қолданылмайды. ==Рим статутындағы адамгершілікке қарсы қылмыстардың анықтамасы== Халықаралық қылмыстық сотты құрған Рим статуты 2002 жылғы 1 шілдеде күшіне енді. Ол Сот юрисдикциясына жататын төрт санаттағы қылмыстарды қамтиды: [[геноцид]], [[әскери қылмыс]]тар, [[Агрессия (саясат)|агрессия]] және адамгершілікке қарсы қылмыстар. Соңғысы келесідей анықталады: Кез келген азаматтық тұлғаларға қарсы кең ауқымды немесе жүйелі шабуыл аясында, бұл шабуыл саналы түрде жасалған жағдайда төмендегі әрекеттердің кез келгені адамгершілікке қарсы қылмыс деп саналады: а) [[өлтіру]]; b) қырып-жою; с) [[Құлдық|құлдыққа салу]]; d) халықты күшпен көшіру немесе [[Депортация|жер аудару]]; e) халықаралық құқықтың негізгі нормаларын бұза отырып, түрмеге қамау немесе еркіндіктен айыру; f) [[азаптау]]; g) [[зорлау]], [[жыныстық құлдық]], [[жезөкшелік]]ке мәжбүрлеу, мәжбүрлі жүктілік, [[мәжбүрлі стерилизация]] немесе осыған ұқсас басқа да ауыр жыныстық зорлық түрлері; h) кез келген топты немесе қауымдастықты саяси, нәсілдік, ұлттық, этникалық, мәдени, діни немесе гендерлік себептермен, сондай-ақ халықаралық құқыққа сәйкес тыйым салынған басқа да негіздермен қудалау; i) [[зорлықпен жоғалу]]; j) [[апартеид]] қылмысы; k) ауыр дене жарақатын, күшті азапты, психикалық немесе физикалық денсаулыққа айтарлықтай зиян келтіретін басқа да адамгершілікке жат әрекеттер. ==Басқа халықаралық сот органдары== [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің]] қарарлары негізінде халықаралық гуманитарлық құқықты бұзу жағдайларын қарау үшін [[Руанда жөніндегі Халықаралық трибунал]] және [[бұрынғы Югославия жөніндегі Халықаралық трибунал]] құрылды. Бұл трибуналдардың әрқайсысының жарғылары адамгершілікке қарсы қылмыстарды қарауды көздейді<ref>[http://www.un.org/ru/law/ictr/charter.shtml Статья 3] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/law/ictr/charter.shtml |date=20160715050933 }} Устава Международного трибунала по Руанде</ref><ref>[http://www.un.org/ru/law/icty/charter.shtml Статья 5] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/law/icty/charter.shtml |date=20131225103444 }} Устава Международного трибунала по бывшей Югославии</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Адамзатқа қарсы қылмыстар|*]] [[Санат:Адам құқықтарының бұзылуы]] lo30xokfsogpvd5t2ck2vr8z9ortbyh 3404207 3404200 2024-11-23T19:47:13Z Ismukhammed 4565 /* Рим статутындағы адамгершілікке қарсы қылмыстардың анықтамасы */ 3404207 wikitext text/x-wiki '''Адамзатқа қарсы қылмыстар'''<ref>[http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml Конвенция о неприменимости срока давности к военным преступлениям и преступлениям против человечества] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml |date=20130201205427 }} Русский текст Конвенции на сайте [[ООН]]</ref><ref>{{Cite web|url=https://doi.org/10.1093/jicj/mqy059|title=Crimes Against ‘Humaneness’? The Russian Interpretation of Crimes Against Humanity|lang=en|author=V. Tochilovsky|website=Oxford Academic, Journal of International Criminal Justice|date=6 (5), 2018|publisher=Oxford Academic}}</ref> немесе '''адамгершілікке қарсы қылмыстар''' ({{lang-en|crimes against humanity}}) – қазіргі [[халықаралық құқық]]та өмірге қарсы жасалатын, жаппай сипатқа ие қылмыстар санаты. Адамзатқа қарсы қылмыстардың қолданыстағы анықтамасы [[Халықаралық қылмыстық сот]]тың [[Рим статуты]]нда белгіленген<ref>{{Cite web |url=http://legislationline.org/ru/documents/action/popup/id/14734 |title=Римский статут Международного уголовного суда, ст. 7 «Преступления против человечности» |access-date=2013-03-14 |archive-date=2014-08-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140830201116/http://legislationline.org/ru/documents/action/popup/id/14734 |deadlink=no }}</ref>. ==Терминнің пайда болуы== «Адамгершілікке қарсы қылмыстар» термині алғаш рет 1915 жылғы 24 мамырда [[Антанта|Антанта елдерінің]] [[армяндар геноциді]]не арналған бірлескен декларациясында қолданылған деп есептеледі. Бұл декларацияда [[Осман империясы]]ның әрекеттері «адамгершілікке және өркениетке қарсы қылмыстар» деп сипатталған<ref>{{Cite web |url=http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.160/current_category.7/affirmation_detail.html |title=France, Great Britain and Russia Joint Declaration. May 24, 1915 |access-date=2009-08-06 |archive-date=2016-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160414183759/http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.160/current_category.7/affirmation_detail.html |deadlink=no }}</ref>. ==Халықаралық әскери трибуналдың Жарғысындағы анықтама== Халықаралық әскери трибуналдың Жарғысы [[антигитлерлік коалиция|Гитлерге қарсы коалиция]] елдерінің өкілдерімен 1945 жылғы 8 тамызда [[Лондон]]да қабылданды. Жарғының 6-бабында трибунал юрисдикциясына жататын қылмыстар анықталған: бейбітшілікке қарсы қылмыстар (a), әскери қылмыстар (b) және адамзатқа қарсы қылмыстар (c). Атап айтқанда: {{cquote |Бейбіт тұрғындарға соғысқа дейін немесе соғыс кезінде жасалған өлтіру, қырып-жою, құлдыққа салу, жер аудару және басқа да қатыгездік әрекеттер, сондай-ақ саяси, нәсілдік немесе діни себептермен қудалау – мұның барлығы Трибунал юрисдикциясына жататын кез келген қылмысты жүзеге асыру мақсатында немесе онымен байланысты жасалған жағдайда, бұл әрекеттер жасалған елдің ішкі заңнамасын бұзды ма, жоқ па, маңызды емес. |author= Халықаралық әскери трибунал Жарғысының [http://ww2.kulichki.ru/ustav_tribunal.htm 6-бабы] }} [[Нюрнберг процесі]]нде айыпталғандардың ішінен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін 16 адам кінәлі деп танылды: [[Мартин Борман|Борман]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/12.htm |title=Мартин Борманға үкім. II том, 1105—1107 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2009-05-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090514072528/http://nurnbergprozes.narod.ru/022/12.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Герман Вильгельм Геринг|Геринг]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Герман Герингке үкім. II том, 1045—1048 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Фриц Заукель|Заукель]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Фриц Заукельге үкім. II том, 1086—1088 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Артур Зейсс-Инкварт|Зейсс-Инкварт]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Артур Зейсс-Инквартке үкім. II том, 1094—1096 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альфред Йодль|Йодль]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альфред Йодльге үкім. II том, 1088—1091 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Эрнст Кальтенбруннер|Кальтенбруннер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Эрнст Кальтенбруннерге үкім. II том, 1057—1059 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вильгельм Кейтель|Кейтель]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вильгельм Кейтельге үкім. II том, 1054—1057 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Константин фон Нейрат|Нейрат]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Константину фон Нейратке үкім. II том, 1100—1102 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Иоахим фон Риббентроп|Риббентроп]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Иоахим фон Риббентропке үкім. II том, 1050—1053 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альфред Розенберг|Розенберг]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альфред Розенбергке үкім. II том, 1059—1062 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Ганс Франк|Франк]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Ганс Франкке үкім. II том, 1062—1064 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вильгельм Фрик|Фрик]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вильгельм Фрикке үкім. II том, 1064—1067 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вальтер Функ|Функ]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вальтер Функке үкім. II том, 1070—1072 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Бальдур фон Ширах|фон Ширах]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Бальдур фон Ширахке үкім. II том, 1083—1086 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альберт Шпеер|Шпеер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альберт Шпеерге үкім. II том, 1096—1100 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref> және [[Юлиус Штрейхер|Штрейхер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Юлиус Штрейхерге үкім. II том, 1067—1070 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>. Халықаралық келісімдерге сәйкес, әскери қылмыстар мен адамгершілікке қарсы қылмыстарға ескіру мерзімі қолданылмайды. ==Рим статутындағы адамгершілікке қарсы қылмыстардың анықтамасы== Халықаралық қылмыстық сотты құрған Рим статуты 2002 жылғы 1 шілдеде күшіне енді. Ол Сот юрисдикциясына жататын төрт санаттағы қылмыстарды қамтиды: [[геноцид]], [[әскери қылмыс]]тар, [[Агрессия (саясат)|агрессия]] және адамгершілікке қарсы қылмыстар. Соңғысы келесідей анықталады: * а) [[өлтіру]]; * b) қырып-жою; * с) [[Құлдық|құлдыққа салу]]; * d) халықты күшпен көшіру немесе [[Депортация|жер аудару]]; * e) халықаралық құқықтың негізгі нормаларын бұза отырып, түрмеге қамау немесе еркіндіктен айыру; * f) [[азаптау]]; * g) [[зорлау]], [[жыныстық құлдық]], [[жезөкшелік]]ке мәжбүрлеу, мәжбүрлі жүктілік, [[мәжбүрлі стерилизация]] немесе осыған ұқсас басқа да ауыр жыныстық зорлық түрлері; * h) кез келген топты немесе қауымдастықты саяси, нәсілдік, ұлттық, этникалық, мәдени, діни немесе гендерлік себептермен, сондай-ақ халықаралық құқыққа сәйкес тыйым салынған басқа да негіздермен қудалау; * i) [[зорлықпен жоғалу]]; * j) [[апартеид]] қылмысы; * k) ауыр дене жарақатын, күшті азапты, психикалық немесе физикалық денсаулыққа айтарлықтай зиян келтіретін басқа да адамгершілікке жат әрекеттер. ==Басқа халықаралық сот органдары== [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің]] қарарлары негізінде халықаралық гуманитарлық құқықты бұзу жағдайларын қарау үшін [[Руанда жөніндегі Халықаралық трибунал]] және [[бұрынғы Югославия жөніндегі Халықаралық трибунал]] құрылды. Бұл трибуналдардың әрқайсысының жарғылары адамгершілікке қарсы қылмыстарды қарауды көздейді<ref>[http://www.un.org/ru/law/ictr/charter.shtml Статья 3] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/law/ictr/charter.shtml |date=20160715050933 }} Устава Международного трибунала по Руанде</ref><ref>[http://www.un.org/ru/law/icty/charter.shtml Статья 5] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/law/icty/charter.shtml |date=20131225103444 }} Устава Международного трибунала по бывшей Югославии</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Адамзатқа қарсы қылмыстар|*]] [[Санат:Адам құқықтарының бұзылуы]] tarwlbtkxpqk0uq9ndts5d3ezetw7l4 3404209 3404207 2024-11-23T19:47:57Z Ismukhammed 4565 3404209 wikitext text/x-wiki '''Адамзатқа қарсы қылмыстар'''<ref>[http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml Конвенция о неприменимости срока давности к военным преступлениям и преступлениям против человечества] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/warcrimes_limit.shtml |date=20130201205427 }} Русский текст Конвенции на сайте [[ООН]]</ref> немесе '''адамгершілікке қарсы қылмыстар'''<ref>{{Cite web|url=https://doi.org/10.1093/jicj/mqy059|title=Crimes Against ‘Humaneness’? The Russian Interpretation of Crimes Against Humanity|lang=en|author=V. Tochilovsky|website=Oxford Academic, Journal of International Criminal Justice|date=6 (5), 2018|publisher=Oxford Academic}}</ref> ({{lang-en|crimes against humanity}}) – қазіргі [[халықаралық құқық]]та өмірге қарсы жасалатын, жаппай сипатқа ие қылмыстар санаты. Адамзатқа қарсы қылмыстардың қолданыстағы анықтамасы [[Халықаралық қылмыстық сот]]тың [[Рим статуты]]нда белгіленген<ref>{{Cite web |url=http://legislationline.org/ru/documents/action/popup/id/14734 |title=Римский статут Международного уголовного суда, ст. 7 «Преступления против человечности» |access-date=2013-03-14 |archive-date=2014-08-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140830201116/http://legislationline.org/ru/documents/action/popup/id/14734 |deadlink=no }}</ref>. ==Терминнің пайда болуы== «Адамгершілікке қарсы қылмыстар» термині алғаш рет 1915 жылғы 24 мамырда [[Антанта|Антанта елдерінің]] [[армяндар геноциді]]не арналған бірлескен декларациясында қолданылған деп есептеледі. Бұл декларацияда [[Осман империясы]]ның әрекеттері «адамгершілікке және өркениетке қарсы қылмыстар» деп сипатталған<ref>{{Cite web |url=http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.160/current_category.7/affirmation_detail.html |title=France, Great Britain and Russia Joint Declaration. May 24, 1915 |access-date=2009-08-06 |archive-date=2016-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160414183759/http://www.armenian-genocide.org/Affirmation.160/current_category.7/affirmation_detail.html |deadlink=no }}</ref>. ==Халықаралық әскери трибуналдың Жарғысындағы анықтама== Халықаралық әскери трибуналдың Жарғысы [[антигитлерлік коалиция|Гитлерге қарсы коалиция]] елдерінің өкілдерімен 1945 жылғы 8 тамызда [[Лондон]]да қабылданды. Жарғының 6-бабында трибунал юрисдикциясына жататын қылмыстар анықталған: бейбітшілікке қарсы қылмыстар (a), әскери қылмыстар (b) және адамзатқа қарсы қылмыстар (c). Атап айтқанда: {{cquote |Бейбіт тұрғындарға соғысқа дейін немесе соғыс кезінде жасалған өлтіру, қырып-жою, құлдыққа салу, жер аудару және басқа да қатыгездік әрекеттер, сондай-ақ саяси, нәсілдік немесе діни себептермен қудалау – мұның барлығы Трибунал юрисдикциясына жататын кез келген қылмысты жүзеге асыру мақсатында немесе онымен байланысты жасалған жағдайда, бұл әрекеттер жасалған елдің ішкі заңнамасын бұзды ма, жоқ па, маңызды емес. |author= Халықаралық әскери трибунал Жарғысының [http://ww2.kulichki.ru/ustav_tribunal.htm 6-бабы] }} [[Нюрнберг процесі]]нде айыпталғандардың ішінен адамзатқа қарсы қылмыстар үшін 16 адам кінәлі деп танылды: [[Мартин Борман|Борман]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/12.htm |title=Мартин Борманға үкім. II том, 1105—1107 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2009-05-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090514072528/http://nurnbergprozes.narod.ru/022/12.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Герман Вильгельм Геринг|Геринг]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Герман Герингке үкім. II том, 1045—1048 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Фриц Заукель|Заукель]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Фриц Заукельге үкім. II том, 1086—1088 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Артур Зейсс-Инкварт|Зейсс-Инкварт]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Артур Зейсс-Инквартке үкім. II том, 1094—1096 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альфред Йодль|Йодль]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альфред Йодльге үкім. II том, 1088—1091 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Эрнст Кальтенбруннер|Кальтенбруннер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Эрнст Кальтенбруннерге үкім. II том, 1057—1059 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вильгельм Кейтель|Кейтель]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вильгельм Кейтельге үкім. II том, 1054—1057 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Константин фон Нейрат|Нейрат]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Константину фон Нейратке үкім. II том, 1100—1102 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Иоахим фон Риббентроп|Риббентроп]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Иоахим фон Риббентропке үкім. II том, 1050—1053 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альфред Розенберг|Розенберг]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альфред Розенбергке үкім. II том, 1059—1062 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Ганс Франк|Франк]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Ганс Франкке үкім. II том, 1062—1064 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вильгельм Фрик|Фрик]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вильгельм Фрикке үкім. II том, 1064—1067 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Вальтер Функ|Функ]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Вальтер Функке үкім. II том, 1070—1072 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Бальдур фон Ширах|фон Ширах]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Бальдур фон Ширахке үкім. II том, 1083—1086 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>, [[Альберт Шпеер|Шпеер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Альберт Шпеерге үкім. II том, 1096—1100 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref> және [[Юлиус Штрейхер|Штрейхер]]<ref>{{Cite web |url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |title=Юлиус Штрейхерге үкім. II том, 1067—1070 бб. |access-date=2009-08-05 |archive-date=2011-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/615405YQJ?url=http://nurnbergprozes.narod.ru/022/11.htm |deadlink=no }}</ref>. Халықаралық келісімдерге сәйкес, әскери қылмыстар мен адамгершілікке қарсы қылмыстарға ескіру мерзімі қолданылмайды. ==Рим статутындағы адамгершілікке қарсы қылмыстардың анықтамасы== Халықаралық қылмыстық сотты құрған Рим статуты 2002 жылғы 1 шілдеде күшіне енді. Ол Сот юрисдикциясына жататын төрт санаттағы қылмыстарды қамтиды: [[геноцид]], [[әскери қылмыс]]тар, [[Агрессия (саясат)|агрессия]] және адамгершілікке қарсы қылмыстар. Соңғысы келесідей анықталады: * а) [[өлтіру]]; * b) қырып-жою; * с) [[Құлдық|құлдыққа салу]]; * d) халықты күшпен көшіру немесе [[Депортация|жер аудару]]; * e) халықаралық құқықтың негізгі нормаларын бұза отырып, түрмеге қамау немесе еркіндіктен айыру; * f) [[азаптау]]; * g) [[зорлау]], [[жыныстық құлдық]], [[жезөкшелік]]ке мәжбүрлеу, мәжбүрлі жүктілік, [[мәжбүрлі стерилизация]] немесе осыған ұқсас басқа да ауыр жыныстық зорлық түрлері; * h) кез келген топты немесе қауымдастықты саяси, нәсілдік, ұлттық, этникалық, мәдени, діни немесе гендерлік себептермен, сондай-ақ халықаралық құқыққа сәйкес тыйым салынған басқа да негіздермен қудалау; * i) [[зорлықпен жоғалу]]; * j) [[апартеид]] қылмысы; * k) ауыр дене жарақатын, күшті азапты, психикалық немесе физикалық денсаулыққа айтарлықтай зиян келтіретін басқа да адамгершілікке жат әрекеттер. ==Басқа халықаралық сот органдары== [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің]] қарарлары негізінде халықаралық гуманитарлық құқықты бұзу жағдайларын қарау үшін [[Руанда жөніндегі Халықаралық трибунал]] және [[бұрынғы Югославия жөніндегі Халықаралық трибунал]] құрылды. Бұл трибуналдардың әрқайсысының жарғылары адамгершілікке қарсы қылмыстарды қарауды көздейді<ref>[http://www.un.org/ru/law/ictr/charter.shtml Статья 3] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/law/ictr/charter.shtml |date=20160715050933 }} Устава Международного трибунала по Руанде</ref><ref>[http://www.un.org/ru/law/icty/charter.shtml Статья 5] {{Wayback|url=http://www.un.org/ru/law/icty/charter.shtml |date=20131225103444 }} Устава Международного трибунала по бывшей Югославии</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Адамзатқа қарсы қылмыстар|*]] [[Санат:Адам құқықтарының бұзылуы]] bcrdjsjb83sbvxeualclpchx8ibq4d2 Қатысушы талқылауы:Mexicano1217 3 748933 3404217 2024-11-23T19:52:15Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404217 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Mexicano1217}} -- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 00:52, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) omptcbcnse15361nqkw348z3hlpcdk9 Йоав Галант 0 748934 3404218 2024-11-23T20:15:15Z Ismukhammed 4565 Жаңа бетте: {{Мемлекеттік қайраткер | түс = | Қазақша есімі = Йоав Галант | Шынайы есімі = ({{lang-he|יוֹאָב גָּלַנְטְ‎}}) | Суреті = Yoav_Galant_1.jpg | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = Израиль Қорғаныс министрі | Ту = | Ту2 =... 3404218 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = | Қазақша есімі = Йоав Галант | Шынайы есімі = ({{lang-he|יוֹאָב גָּלַנְטְ‎}}) | Суреті = Yoav_Galant_1.jpg | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = Израиль Қорғаныс министрі | Ту = | Ту2 = | Реті = | Басқара бастады = 29 желтоқсан 2022 | Басқаруын аяқтады = 5 қараша 2024 | Ізашары = [[Бени Ганц]] | Ізбасары = [[Исраэль Кац]] | Туған күні = 8.11.1958 | Туған жері = [[Яффа]], Тель-Авив, [[Израиль]] | Партиясы = [[Кулану]], [[Ликуд]] | Білімі = [[Хайфа университеті]] | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Йоав Галант''' ({{lang-he|יוֹאָב גָּלַנְטְ‎}}, [[1958 жыл]]ғы [[8 қараша]]да туған) — [[Израиль]] саясаткері. Израиль қорғаныс армиясының Оңтүстік қолбасшылығын басқарған бұрынғы қолбасшы. [[Әскери қылмыс]]кер. 2015 жылы қаңтарда саясатқа қадам басып, «[[Кулану]]» партиясына қосылды. [[Кнессет]]ке сайланған соң құрылыс министрі қызметіне тағайындалды. 2018 жылдың соңында «[[Ликуд]]» партиясына қосылып, Израильдің алия және интеграция министрі, білім министрі, құрылыс министрі және қорғаныс министрі (12.2022 — 11.2024) болды. ==Өмірбаяны== Йоав Галант [[Яффа]]да [[Поляктар|поляк]] [[еврей]] иммигранттары отбасында дүниеге келген. Оның анасы Фрума, [[Польша]] тумасы, 1947 жылы «[[Экзодус (кеме)|Экзодус]]» кемесіне мінген жолаушылардың бірі болды. Бұл кеме еврей босқындарын, [[Холокост]]ты бастан өткергендерді, [[Палестина]]ға жеткізген еді<ref>{{Cite news|url=https://www.jpost.com/israel-news/first-israeli-monument-to-exodus-inaugurated-in-haifa-500112|title=First Israeli monument to 'Exodus' inaugurated in Haifa|newspaper=[[The Jerusalem Post]]|access-date=4 грудня 2021}} {{ref-en}}</ref>. 2022 жылдың соңынан 2024 жылдың қарашасына дейін Израильдің қорғаныс министрі қызметін атқарды. [[2023 жыл]]ғы [[26 наурыз]]да Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]] оның сот реформасын сынағаны үшін Галантты министрліктен босату туралы шешім қабылдады<ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/breaking-news/article-735399|title=Defense Minister Gallant calls to stop judicial reform legislation|work=The Jerusalem Post|first=Yonah|last=Jeremy Bob|date=25 березня 2023|access-date=26 березня 2023}} {{ref-en}}</ref><ref>{{Cite news |title=Netanyahu Fires Defense Minister Gallant for Calling to Stop Judicial Overhaul |language= |work=[[Га-Арец]]|url=https://www.haaretz.com/israel-news/2023-03-26/ty-article-live/.premium/senior-likud-members-hint-at-opposing-judicial-overhaul/00000187-1c81-d4ca-afff-1d89ee5b0000 |access-date=26 березня 2023}} {{ref-en}}</ref>. 2024 жылғы 5 қарашада Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]] Йоав Ғалантты қорғаныс министрі лауазымынан босатты<ref>[https://www.jpost.com/breaking-news/article-827716 Netanyahu fires Gallant amid US elections as Israel braces for Iran attack. By Еliav Breuer, Tovah Lazaroff. NOV 5, 2024 20:00]</ref><ref>[https://bukvy.org/premyer-izrayilyu-zvilnyv-ministra-oborony-galanta/ Прем'єр Ізраїлю звільнив міністра оборони Галанта. 06.11.2024, 00:07]</ref>, оның орнына Израиль Сыртқы істер министрі [[Исраэль Кац]]ты тағайындалды<ref>{{Cite web|url=https://www.rbc.ua/rus/news/netanyagu-zvilniv-ministra-oboroni-izrayilyu-1730831394.html|title=Нетаньягу звільнив міністра оборони Ізраїлю через "відсутність довіри": хто його замінить|website=РБК-Украина|language=uk|access-date=2024-11-10}}</ref>. ==Әскери қылмыстары== 2024 жылғы 20 мамырда [[Халықаралық қылмыстық сот]]тың прокуроры 2023 жылғы 7 қазаннан кейін [[Палестина]] аумағында ([[Газа секторы]]нда) [[адамзатқа қарсы қылмыстар]] жасағаны үшін Йоав Галант пен [[Беньямин Нетаньяху]]ға қарсы қамауға алу бұйрықтарын шығаруды талап етті<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/statement-icc-prosecutor-karim-aa-khan-kc-applications-arrest-warrants-situation-state Statement of ICC Prosecutor Karim A.A. Khan KC: Applications for arrest warrants in the situation in the State of Palestine]</ref>. 2024 жылғы 21 қарашада Халықаралық қылмыстық соттың алдын ала сот ісін қарау палатасы ({{lang-en|ICC Pre-Trial Chamber I}}) Палестина мемлекетінде болған жағдайға қатысты Израиль мемлекетінің [[Рим статуты]]ның 18 және 19-баптарына сәйкес көтерген шағымын мойындамай, бір ауыздан екі шешім қабылдады. Сот Израиль премьер-министрі Беньямин Нетаньяху мен бұрынғы қорғаныс министрі Йоав Галантқа қарсы [[Халықаралық қылмыстық соттың Израильдік тұлғаларға қатысты қамауға алу ордерлері|қамауға алу бұйрығын шығарды]]<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/situation-state-palestine-icc-pre-trial-chamber-i-rejects-state-israels-challenges Situation in the State of Palestine: ICC Pre-Trial Chamber I rejects the State of Israel’s challenges to jurisdiction and issues warrants of arrest for Benjamin Netanyahu and Yoav Gallant. // Press Release: 21 November 2024]</ref><ref>[https://nv.ua/ukr/world/geopolitics/mus-vydal-order-na-arest-netanyahu-iz-za-sobytiy-v-sektore-gaza-50468291.html МКС видав ордер на арешт Нетаньягу через події в Секторі Гази. 21.11.2024, 14:06]</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Халықаралық қылмыстық сотпен іздеуде болғандар]] 11phohxwsfwq5thna9iqv5uhh725z1e 3404219 3404218 2024-11-23T20:16:54Z Ismukhammed 4565 /* Өмірбаяны */ 3404219 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = | Қазақша есімі = Йоав Галант | Шынайы есімі = ({{lang-he|יוֹאָב גָּלַנְטְ‎}}) | Суреті = Yoav_Galant_1.jpg | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = Израиль Қорғаныс министрі | Ту = | Ту2 = | Реті = | Басқара бастады = 29 желтоқсан 2022 | Басқаруын аяқтады = 5 қараша 2024 | Ізашары = [[Бени Ганц]] | Ізбасары = [[Исраэль Кац]] | Туған күні = 8.11.1958 | Туған жері = [[Яффа]], Тель-Авив, [[Израиль]] | Партиясы = [[Кулану]], [[Ликуд]] | Білімі = [[Хайфа университеті]] | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Йоав Галант''' ({{lang-he|יוֹאָב גָּלַנְטְ‎}}, [[1958 жыл]]ғы [[8 қараша]]да туған) — [[Израиль]] саясаткері. Израиль қорғаныс армиясының Оңтүстік қолбасшылығын басқарған бұрынғы қолбасшы. [[Әскери қылмыс]]кер. 2015 жылы қаңтарда саясатқа қадам басып, «[[Кулану]]» партиясына қосылды. [[Кнессет]]ке сайланған соң құрылыс министрі қызметіне тағайындалды. 2018 жылдың соңында «[[Ликуд]]» партиясына қосылып, Израильдің алия және интеграция министрі, білім министрі, құрылыс министрі және қорғаныс министрі (12.2022 — 11.2024) болды. ==Өмірбаяны== Йоав Галант [[Яффа]]да [[Поляктар|поляк]] [[еврей]] иммигранттары отбасында дүниеге келген. Оның анасы Фрума, [[Польша]] тумасы, 1947 жылы «[[Экзодус (кеме)|Экзодус]]» кемесіне мінген жолаушылардың бірі болды. Бұл кеме еврей босқындарын, [[Холокост]]ты бастан өткергендерді, [[Палестина]]ға жеткізген еді<ref>{{Cite news|url=https://www.jpost.com/israel-news/first-israeli-monument-to-exodus-inaugurated-in-haifa-500112|title=First Israeli monument to 'Exodus' inaugurated in Haifa|newspaper=[[The Jerusalem Post]]|access-date=4 грудня 2021}} {{ref-en}}</ref>. 2022 жылдың соңынан 2024 жылдың қарашасына дейін Израильдің қорғаныс министрі қызметін атқарды. [[2023 жыл]]ғы [[26 наурыз]]да Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]] оның сот реформасын сынағаны үшін Галантты министрліктен босату туралы шешім қабылдады<ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/breaking-news/article-735399|title=Defense Minister Gallant calls to stop judicial reform legislation|work=The Jerusalem Post|first=Yonah|last=Jeremy Bob|date=25 березня 2023|access-date=26 березня 2023}} {{ref-en}}</ref><ref>{{Cite news |title=Netanyahu Fires Defense Minister Gallant for Calling to Stop Judicial Overhaul |language= |work=[[Га-Арец]]|url=https://www.haaretz.com/israel-news/2023-03-26/ty-article-live/.premium/senior-likud-members-hint-at-opposing-judicial-overhaul/00000187-1c81-d4ca-afff-1d89ee5b0000 |access-date=26 березня 2023}} {{ref-en}}</ref>. 2024 жылғы 5 қарашада Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]] Йоав Галантты қорғаныс министрі лауазымынан босатты<ref>[https://www.jpost.com/breaking-news/article-827716 Netanyahu fires Gallant amid US elections as Israel braces for Iran attack. By Еliav Breuer, Tovah Lazaroff. NOV 5, 2024 20:00]</ref><ref>[https://bukvy.org/premyer-izrayilyu-zvilnyv-ministra-oborony-galanta/ Прем'єр Ізраїлю звільнив міністра оборони Галанта. 06.11.2024, 00:07]</ref>, оның орнына Израиль Сыртқы істер министрі [[Исраэль Кац]]ты тағайындалды<ref>{{Cite web|url=https://www.rbc.ua/rus/news/netanyagu-zvilniv-ministra-oboroni-izrayilyu-1730831394.html|title=Нетаньягу звільнив міністра оборони Ізраїлю через "відсутність довіри": хто його замінить|website=РБК-Украина|language=uk|access-date=2024-11-10}}</ref>. ==Әскери қылмыстары== 2024 жылғы 20 мамырда [[Халықаралық қылмыстық сот]]тың прокуроры 2023 жылғы 7 қазаннан кейін [[Палестина]] аумағында ([[Газа секторы]]нда) [[адамзатқа қарсы қылмыстар]] жасағаны үшін Йоав Галант пен [[Беньямин Нетаньяху]]ға қарсы қамауға алу бұйрықтарын шығаруды талап етті<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/statement-icc-prosecutor-karim-aa-khan-kc-applications-arrest-warrants-situation-state Statement of ICC Prosecutor Karim A.A. Khan KC: Applications for arrest warrants in the situation in the State of Palestine]</ref>. 2024 жылғы 21 қарашада Халықаралық қылмыстық соттың алдын ала сот ісін қарау палатасы ({{lang-en|ICC Pre-Trial Chamber I}}) Палестина мемлекетінде болған жағдайға қатысты Израиль мемлекетінің [[Рим статуты]]ның 18 және 19-баптарына сәйкес көтерген шағымын мойындамай, бір ауыздан екі шешім қабылдады. Сот Израиль премьер-министрі Беньямин Нетаньяху мен бұрынғы қорғаныс министрі Йоав Галантқа қарсы [[Халықаралық қылмыстық соттың Израильдік тұлғаларға қатысты қамауға алу ордерлері|қамауға алу бұйрығын шығарды]]<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/situation-state-palestine-icc-pre-trial-chamber-i-rejects-state-israels-challenges Situation in the State of Palestine: ICC Pre-Trial Chamber I rejects the State of Israel’s challenges to jurisdiction and issues warrants of arrest for Benjamin Netanyahu and Yoav Gallant. // Press Release: 21 November 2024]</ref><ref>[https://nv.ua/ukr/world/geopolitics/mus-vydal-order-na-arest-netanyahu-iz-za-sobytiy-v-sektore-gaza-50468291.html МКС видав ордер на арешт Нетаньягу через події в Секторі Гази. 21.11.2024, 14:06]</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Халықаралық қылмыстық сотпен іздеуде болғандар]] t4p08l1qqjrphgfinqjine1u4mzz0ay 3404224 3404219 2024-11-23T20:20:13Z Ismukhammed 4565 3404224 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = | Қазақша есімі = Йоав Галант | Шынайы есімі = ({{lang-he|יוֹאָב גָּלַנְטְ‎}}) | Суреті = Yoav_Galant_1.jpg | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = Израиль Қорғаныс министрі | Ту = | Ту2 = | Реті = | Басқара бастады = 29 желтоқсан 2022 | Басқаруын аяқтады = 5 қараша 2024 | Ізашары = [[Бени Ганц]] | Ізбасары = [[Исраэль Кац]] | Туған күні = 8.11.1958 | Туған жері = [[Яффа]], Тель-Авив, [[Израиль]] | Партиясы = [[Кулану]], [[Ликуд]] | Білімі = [[Хайфа университеті]] | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Йоав Галант''' ({{lang-he|יוֹאָב גָּלַנְטְ‎}}, [[1958 жыл]]ғы [[8 қараша]]да туған) — [[Израиль]] саясаткері. Израиль қорғаныс армиясының Оңтүстік қолбасшылығын басқарған бұрынғы қолбасшы. [[Әскери қылмыс]]кер. 2015 жылы қаңтарда саясатқа қадам басып, «[[Кулану]]» партиясына қосылды. [[Кнессет]]ке сайланған соң құрылыс министрі қызметіне тағайындалды. 2018 жылдың соңында «[[Ликуд]]» партиясына қосылып, Израильдің алия және интеграция министрі, білім министрі, құрылыс министрі және қорғаныс министрі (12.2022 — 11.2024) болды. ==Өмірбаяны== Йоав Галант [[Яффа]]да [[Поляктар|поляк]] [[Еврейлер|еврей]] иммигранттары отбасында дүниеге келген. Оның анасы Фрума, [[Польша]] тумасы, 1947 жылы «[[Экзодус (кеме)|Экзодус]]» кемесіне мінген жолаушылардың бірі болды. Бұл кеме еврей босқындарын, [[Холокост]]ты бастан өткергендерді, [[Палестина]]ға жеткізген еді<ref>{{Cite news|url=https://www.jpost.com/israel-news/first-israeli-monument-to-exodus-inaugurated-in-haifa-500112|title=First Israeli monument to 'Exodus' inaugurated in Haifa|newspaper=[[The Jerusalem Post]]|access-date=4 грудня 2021}} {{ref-en}}</ref>. 2022 жылдың соңынан 2024 жылдың қарашасына дейін Израильдің қорғаныс министрі қызметін атқарды. [[2023 жыл]]ғы [[26 наурыз]]да Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]] оның сот реформасын сынағаны үшін Галантты министрліктен босату туралы шешім қабылдады<ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/breaking-news/article-735399|title=Defense Minister Gallant calls to stop judicial reform legislation|work=The Jerusalem Post|first=Yonah|last=Jeremy Bob|date=25 березня 2023|access-date=26 березня 2023}} {{ref-en}}</ref><ref>{{Cite news |title=Netanyahu Fires Defense Minister Gallant for Calling to Stop Judicial Overhaul |language= |work=[[Га-Арец]]|url=https://www.haaretz.com/israel-news/2023-03-26/ty-article-live/.premium/senior-likud-members-hint-at-opposing-judicial-overhaul/00000187-1c81-d4ca-afff-1d89ee5b0000 |access-date=26 березня 2023}} {{ref-en}}</ref>. 2024 жылғы 5 қарашада Израиль премьер-министрі [[Беньямин Нетаньяху]] Йоав Галантты қорғаныс министрі лауазымынан босатты<ref>[https://www.jpost.com/breaking-news/article-827716 Netanyahu fires Gallant amid US elections as Israel braces for Iran attack. By Еliav Breuer, Tovah Lazaroff. NOV 5, 2024 20:00]</ref><ref>[https://bukvy.org/premyer-izrayilyu-zvilnyv-ministra-oborony-galanta/ Прем'єр Ізраїлю звільнив міністра оборони Галанта. 06.11.2024, 00:07]</ref>, оның орнына Израиль Сыртқы істер министрі [[Исраэль Кац]]ты тағайындалды<ref>{{Cite web|url=https://www.rbc.ua/rus/news/netanyagu-zvilniv-ministra-oboroni-izrayilyu-1730831394.html|title=Нетаньягу звільнив міністра оборони Ізраїлю через "відсутність довіри": хто його замінить|website=РБК-Украина|language=uk|access-date=2024-11-10}}</ref>. ==Әскери қылмыстары== 2024 жылғы 20 мамырда [[Халықаралық қылмыстық сот]]тың прокуроры 2023 жылғы 7 қазаннан кейін [[Палестина]] аумағында ([[Газа секторы]]нда) [[адамзатқа қарсы қылмыстар]] жасағаны үшін Йоав Галант пен [[Беньямин Нетаньяху]]ға қарсы қамауға алу бұйрықтарын шығаруды талап етті<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/statement-icc-prosecutor-karim-aa-khan-kc-applications-arrest-warrants-situation-state Statement of ICC Prosecutor Karim A.A. Khan KC: Applications for arrest warrants in the situation in the State of Palestine]</ref>. 2024 жылғы 21 қарашада Халықаралық қылмыстық соттың алдын ала сот ісін қарау палатасы ({{lang-en|ICC Pre-Trial Chamber I}}) Палестина мемлекетінде болған жағдайға қатысты Израиль мемлекетінің [[Рим статуты]]ның 18 және 19-баптарына сәйкес көтерген шағымын мойындамай, бір ауыздан екі шешім қабылдады. Сот Израиль премьер-министрі Беньямин Нетаньяху мен бұрынғы қорғаныс министрі Йоав Галантқа қарсы [[Халықаралық қылмыстық соттың Израиль тұлғаларын қамауға алу ордерлері|қамауға алу бұйрығын шығарды]]<ref>[https://www.icc-cpi.int/news/situation-state-palestine-icc-pre-trial-chamber-i-rejects-state-israels-challenges Situation in the State of Palestine: ICC Pre-Trial Chamber I rejects the State of Israel’s challenges to jurisdiction and issues warrants of arrest for Benjamin Netanyahu and Yoav Gallant. // Press Release: 21 November 2024]</ref><ref>[https://nv.ua/ukr/world/geopolitics/mus-vydal-order-na-arest-netanyahu-iz-za-sobytiy-v-sektore-gaza-50468291.html МКС видав ордер на арешт Нетаньягу через події в Секторі Гази. 21.11.2024, 14:06]</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Халықаралық қылмыстық сотпен іздеуде болғандар]] enhcwbjrlxv45vs2kv4hhqs3go9du6t Халықаралық қылмыстық соттың Израильдік тұлғаларға қатысты қамауға алу ордерлері 0 748935 3404221 2024-11-23T20:17:50Z Ismukhammed 4565 Ismukhammed [[Халықаралық қылмыстық соттың Израильдік тұлғаларға қатысты қамауға алу ордерлері]] бетін [[Халықаралық қылмыстық соттың Израиль тұлғаларын қамауға алу ордерлері]] бетіне жылжытты: Қате жазылған тақырып 3404221 wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Халықаралық қылмыстық соттың Израиль тұлғаларын қамауға алу ордерлері]] 5dgmxhkh514dkkdehdbet2ywxf409l4 Рим статуты 0 748936 3404226 2024-11-23T20:57:59Z Ismukhammed 4565 Жаңа бетте: Сурет:ICC member states.svg|thumb|400px|{{Легенда|#00aa00|ХҚС-ке қатысушы мемлекеттер}} {{Легенда|#eeee00|Рим статутына қол қойып, бірақ ратификацияламаған мемлекеттер}} {{legend|Orange|Қол қойып, кейін қолын кері қайтарған мемлекеттер}} {{Легенда|purple|ХҚС-ке бұрын қатысқан мемлекеттер}} {{Ле... 3404226 wikitext text/x-wiki [[Сурет:ICC member states.svg|thumb|400px|{{Легенда|#00aa00|ХҚС-ке қатысушы мемлекеттер}} {{Легенда|#eeee00|Рим статутына қол қойып, бірақ ратификацияламаған мемлекеттер}} {{legend|Orange|Қол қойып, кейін қолын кері қайтарған мемлекеттер}} {{Легенда|purple|ХҚС-ке бұрын қатысқан мемлекеттер}} {{Легенда|#ff1111|Рим статутына қол қоймаған және қосылмаған мемлекеттер}}]] '''Халықаралық хылмыстық соттың Рим статуты''' — [[Халықаралық келiсiмдер|халықаралық келісім]], Халықаралық хылмыстық соттың құрылуын белгілеген құжат. Ол 1998 жылы 17 шілдеде [[Рим]]де өткен дипломатиялық конференцияда қабылданып<ref>{{cite web|url=http://www.asil.org/insights/insigh23.htm|title=Results of the Rome Conference for an International Criminal Court|lang=en|author=Scharf, Michael P.|work=ASIL Insights|date=1998-08|publisher={{iw|Америка Халықаралық құқық қоғамы|The American Society of International Law|en|The American Society of International Law}}|archiveurl=https://www.webcitation.org/66vwT8sl2?url=http://www.asil.org/insights/insigh23.htm|archivedate=2012-04-15|accessdate=2011-05-25|deadlink=no}}</ref>, 2002 жылы 1 шілдеде күшіне енді<ref/><ref>{{cite web |url = http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en |title = United Nations Treaty Database entry regarding the Rome Statute of the International Criminal Court |date = 2013-12-09 |work = United Nations Treaty Database |publisher = [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] |accessdate = 2013-12-10 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/66vwTeFSu?url=http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY |archivedate = 2012-04-15 |deadlink = no }}</ref>. Статут соттың функцияларын, заңды құзыретін және құрылымын айқындайды. 2023 жылдың наурыз айындағы жағдай бойынша, келісімге 137 мемлекет қол қойған, бірақ 124 мемлекет оны [[Мақұлдау|ратификациялаған]]. 2002 жылғы 6 мамырда [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], Рим статутына қол қойғанымен, ресми түрде өз қолдауын кері қайтарып, келісімді ратификациялауға ниет білдірмегенін мәлімдеді<ref> {{cite web|url=http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en|access-date=2010-10-19|title=UN Treaties: Chapter XVIII – Penal Matters – item 10. Rome Statute of the International Criminal Court|archive-url=https://web.archive.org/web/20110604143602/http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en|archive-date=2011-06-04|url-status=live|df=mdy-all}}</ref>. ==Құзыреті=== Рим статутына сәйкес, Халықаралық қылмыстық соттың [[Заңды құзырет|құзыреті]] (юрисдикциясы) халықаралық қауымдастықтың алаңдаушылығын тудыратын ең ауыр қылмыстармен шектеледі. Осылайша, сот [[геноцид]], [[адамзатқа қарсы қылмыстар]], [[әскери қылмыс]]тар, [[Агрессия (саясат)|агрессия]] сияқты қылмыстарға қатысты құзыретіне ие. Қандай да бір мемлекет Статутқа қосылғанда, ол соттың осы қылмыстарға қатысты құзыретін қабылдайды. Алайда, Статуттың 25-бабына сәйкес, сот жеке тұлғаларға қатысты құзыретке ие (мемлекеттерге қатысты емес)<ref>{{Мақала|сілтеме=https://www.icrc.org/ru/download/file/30008/icc_factsheet.pdf|тақырыбы=Статут Международного уголовного суда|басылымы=Консультативная служба по международному гуманитарному праву|баспасы=[[Халықаралық Қызыл Крест комитеті]]|archivedate=2023-03-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230318115428/https://www.icrc.org/ru/download/file/30008/icc_factsheet.pdf}}</ref>. Соттың ішкі құзыретіне қатысты артықшылық құқығы жоқ (соттың құзыреті тек қосымша сипатта болады)<ref name=":0">{{Мақала|сілтеме=https://slovar-gumanitarnogo-prava.org/content/article/4/mezhdunarodnyi-ugolovnyi-sud-mus/|тақырыбы=Халықаралық қылмыстық сот|баспасы=Гуманитарлық құқықтың практикалық сөздігі|archivedate=2023-03-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230318115424/https://slovar-gumanitarnogo-prava.org/content/article/4/mezhdunarodnyi-ugolovnyi-sud-mus/}}</ref> және Статут күшіне енгенге дейін жасалған қылмыстарға қатысты құзыреті жоқ (құқық бұзушы Статут күшіне енгенге дейін жасаған әрекеті үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылмайды). Егер мемлекет Статут күшіне енгеннен кейін оған қосылса, соттың құзыреті тек Статут күшіне енгеннен кейін жасалған қылмыстарға қатысты болады. Мемлекет арнайы мәлімдеме арқылы соттың құзыретін мойындай алады. Рим статутта сотқа тергеу бастау туралы өтініш беру құқығы бар қатысушы мемлекет (14-бап), [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік кеңесі]] (13-бап), сондай-ақ прокурордың өз бастамасымен (15-бап) ұсыныс жасауы мүмкін деп көрсетілген. Мемлекет немесе прокурор өтініш білдірген жағдайда, сот өзінің құзыретін тек сол мемлекеттің аумағында қылмыс жасалған немесе қылмыскер сол мемлекеттің азаматы болып табылатын жағдайда ғана жүзеге асыра алады. Бұл шектеуді тек БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің тікелей өтініші алып тастай алады. Сондай-ақ, егер мемлекет Статутқа қол қойған немесе ратификацияламаған болса, бірақ қылмыс жасады деп айыпталған тұлға оның азаматы болса немесе қылмыс оның аумағында жасалған болса, онда ол соттың құзыретін бұл қылмысқа қатысты мойындай алады. ==Тарихы== 1990-жылдары жұмыс істеген [[халықаралық трибунал]]дар ([[Бұрынғы Югославия жөніндегі Халықаралық трибунал]] мен [[Руанда жөніндегі Халықаралық трибунал]]дар) халықаралық қауымдастыққа геноцид, әскери қылмыстар және адамзатқа қарсы қылмыстармен байланысты істерді шешу үшін тәуелсіз және тұрақты [[сот]] құру қажеттілігін көрсетті. 1998 жылы маусымда [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы|БҰҰ Бас Ассамблеясы]] «халықаралық қылмыстық сот құру туралы [[конвенция]]ны аяқтап, қабылдау» конференциясын ұйымдастырды. 1998 жылы 17 шілдеде дауыс беру арқылы Рим статуы қабылданды, онда 120 мемлекет «қолдайды», 7 — «қарсы» және 21 мемлекет «қалыс» қалды. Статуттың күшіне енуі үшін кемінде 60 мемлекет тарапынан ратификациялануы қажет болды. Бұл кедергі 2002 жылы 11 сәуірде жойылды. Келісім 2002 жылдың 1 шілдесінде күшіне енді. 2010 жылы Рим статутына екі түзету мәтіні қабылданды<ref>{{Cite web|url=http://msal.ru/common/upload/icctc2012rus_aggression_russian.pdf|title=Резолюция RC/Res.6|author=Московский государственный юридический университет имени О.Е. Кутафина (МГЮА)|website=msal.ru|access-date=2021-05-08|archive-date=2021-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210510142839/http://msal.ru/common/upload/icctc2012rus_aggression_russian.pdf|deadlink=no}}</ref>. ==Ратификация== 2024 жылғы жағдай бойынша 137 мемлекет келісімге қол қойған, оның 124-і оны ратификациялаған<ref>{{Cite web|url=https://en.armradio.am/2023/10/03/armenian-parlisment-ratifies-the-rome-statute|title=Armenian Parliament ratifies the Rome Statute|lang=en|author=Ghazanchyan, Siranush|website=en.armradio.am|publisher=[[Армения Қоғамдық радиосы|Public Radio of Armenia]]|access-date=2023-10-03|archive-date=2023-10-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20231007041957/https://en.armradio.am/2023/10/03/armenian-parlisment-ratifies-the-rome-statute/|deadlink=no}}</ref>, соның ішінде 33-і [[Африка]] елдері, 20-ы [[Азия-Тынық мұхит аймағы]] елдері, 18-і [[Шығыс Еуропа]] елдері, 28-і [[Латын Америка]]сы мен [[Вест-Индия|Кариб теңізі]] елдері және 25-і [[Батыс Еуропа]] мен басқа аймақтардан<ref>{{Cite web|url=https://asp.icc-cpi.int/states-parties|title=The States Parties to the Rome Statute {{!}} International Criminal Court|website=asp.icc-cpi.int|access-date=2023-03-18|archive-date=2023-03-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20230318012507/https://asp.icc-cpi.int/states-parties|deadlink=no}}</ref>. [[Бурунди]] мен [[Филиппиндер]] осы Статутқа мүше болған, бірақ 2017 жылғы 27 қазан мен 2019 жылғы 17 наурызда тиісті түрде шыққан<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.icc-cpi.int/news/situation-philippines-icc-pre-trial-chamber-i-authorises-opening-investigation|title=Situation in the Philippines: ICC Pre-Trial Chamber I authorises the opening of an investigation|website=International Criminal Court|access-date=2023-03-18|archive-date=2023-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20230320182715/https://www.icc-cpi.int/news/situation-philippines-icc-pre-trial-chamber-i-authorises-opening-investigation|deadlink=no}}</ref>. 2023 жылғы 14 қазанда [[Армения|Армения Республикасының]] президенті [[Ваагн Хачатурян]] 1998 жылғы 17 шілдеде қол қойылған Халықаралық қылмыстық соттың Рим статутын ратификациялау туралы мәлімдеме жасады. Бұл туралы мемлекет басшысының баспасөз қызметі хабарлады<ref>{{Cite web|url=https://www.president.am/hy/signed-laws/item/2023/10/13/President-Vahagn-Khachaturyan-signed-law/|title=Նախագահ Վահագն Խաչատուրյանը ստորագրել է օրենք - Ստորագրված օրենքներ - Փաստաթղթեր - Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ|lang=hy|website=www.president.am|access-date=2023-10-15|archive-date=2023-10-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20231014205108/https://www.president.am/hy/signed-laws/item/2023/10/13/President-Vahagn-Khachaturyan-signed-law/|deadlink=no}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Халықаралық келісімдер]] [[Санат:Геноцид]] [[Санат:Адамзатқа қарсы қылмыстар]] [[Санат:Әскери қылмыстар]] [[Санат:Халықаралық қылмыстық құқық]] bcyuannoe2m3spnrjig5w221xwjm26j 3404227 3404226 2024-11-23T20:59:47Z Ismukhammed 4565 3404227 wikitext text/x-wiki [[Сурет:ICC member states.svg|thumb|400px|{{Легенда|#00aa00|ХҚС-ке қатысушы мемлекеттер}} {{Легенда|#eeee00|Рим статутына қол қойып, бірақ ратификацияламаған мемлекеттер}} {{legend|Orange|Қол қойып, кейін қолын кері қайтарған мемлекеттер}} {{Легенда|purple|ХҚС-ке бұрын қатысқан мемлекеттер}} {{Легенда|#ff1111|Рим статутына қол қоймаған және қосылмаған мемлекеттер}}]] '''Халықаралық хылмыстық соттың Рим статуты''' — [[Халықаралық келiсiмдер|халықаралық келісім]], Халықаралық хылмыстық соттың құрылуын белгілеген құжат. Ол 1998 жылы 17 шілдеде [[Рим]]де өткен дипломатиялық конференцияда қабылданып<ref>{{cite web|url=http://www.asil.org/insights/insigh23.htm|title=Results of the Rome Conference for an International Criminal Court|lang=en|author=Scharf, Michael P.|work=ASIL Insights|date=1998-08|publisher={{iw|Америка Халықаралық құқық қоғамы|The American Society of International Law|en|The American Society of International Law}}|archiveurl=https://www.webcitation.org/66vwT8sl2?url=http://www.asil.org/insights/insigh23.htm|archivedate=2012-04-15|accessdate=2011-05-25|deadlink=no}}</ref>, 2002 жылы 1 шілдеде күшіне енді<ref>{{cite web |url = http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en |title = United Nations Treaty Database entry regarding the Rome Statute of the International Criminal Court |date = 2013-12-09 |work = United Nations Treaty Database |publisher = [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] |accessdate = 2013-12-10 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/66vwTeFSu?url=http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY |archivedate = 2012-04-15 |deadlink = no }}</ref>. Статут соттың функцияларын, заңды құзыретін және құрылымын айқындайды. 2023 жылдың наурыз айындағы жағдай бойынша, келісімге 137 мемлекет қол қойған, бірақ 124 мемлекет оны [[Мақұлдау|ратификациялаған]]. 2002 жылғы 6 мамырда [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], Рим статутына қол қойғанымен, ресми түрде өз қолдауын кері қайтарып, келісімді ратификациялауға ниет білдірмегенін мәлімдеді<ref> {{cite web|url=http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en|access-date=2010-10-19|title=UN Treaties: Chapter XVIII – Penal Matters – item 10. Rome Statute of the International Criminal Court|archive-url=https://web.archive.org/web/20110604143602/http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en|archive-date=2011-06-04|url-status=live|df=mdy-all}}</ref>. ==Құзыреті=== Рим статутына сәйкес, Халықаралық қылмыстық соттың [[Заңды құзырет|құзыреті]] (юрисдикциясы) халықаралық қауымдастықтың алаңдаушылығын тудыратын ең ауыр қылмыстармен шектеледі. Осылайша, сот [[геноцид]], [[адамзатқа қарсы қылмыстар]], [[әскери қылмыс]]тар, [[Агрессия (саясат)|агрессия]] сияқты қылмыстарға қатысты құзыретіне ие. Қандай да бір мемлекет Статутқа қосылғанда, ол соттың осы қылмыстарға қатысты құзыретін қабылдайды. Алайда, Статуттың 25-бабына сәйкес, сот жеке тұлғаларға қатысты құзыретке ие (мемлекеттерге қатысты емес)<ref>{{Мақала|сілтеме=https://www.icrc.org/ru/download/file/30008/icc_factsheet.pdf|тақырыбы=Статут Международного уголовного суда|басылымы=Консультативная служба по международному гуманитарному праву|баспасы=[[Халықаралық Қызыл Крест комитеті]]|archivedate=2023-03-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230318115428/https://www.icrc.org/ru/download/file/30008/icc_factsheet.pdf}}</ref>. Соттың ішкі құзыретіне қатысты артықшылық құқығы жоқ (соттың құзыреті тек қосымша сипатта болады)<ref name=":0">{{Мақала|сілтеме=https://slovar-gumanitarnogo-prava.org/content/article/4/mezhdunarodnyi-ugolovnyi-sud-mus/|тақырыбы=Халықаралық қылмыстық сот|баспасы=Гуманитарлық құқықтың практикалық сөздігі|archivedate=2023-03-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230318115424/https://slovar-gumanitarnogo-prava.org/content/article/4/mezhdunarodnyi-ugolovnyi-sud-mus/}}</ref> және Статут күшіне енгенге дейін жасалған қылмыстарға қатысты құзыреті жоқ (құқық бұзушы Статут күшіне енгенге дейін жасаған әрекеті үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылмайды). Егер мемлекет Статут күшіне енгеннен кейін оған қосылса, соттың құзыреті тек Статут күшіне енгеннен кейін жасалған қылмыстарға қатысты болады. Мемлекет арнайы мәлімдеме арқылы соттың құзыретін мойындай алады. Рим статутта сотқа тергеу бастау туралы өтініш беру құқығы бар қатысушы мемлекет (14-бап), [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік кеңесі]] (13-бап), сондай-ақ прокурордың өз бастамасымен (15-бап) ұсыныс жасауы мүмкін деп көрсетілген. Мемлекет немесе прокурор өтініш білдірген жағдайда, сот өзінің құзыретін тек сол мемлекеттің аумағында қылмыс жасалған немесе қылмыскер сол мемлекеттің азаматы болып табылатын жағдайда ғана жүзеге асыра алады. Бұл шектеуді тек БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің тікелей өтініші алып тастай алады. Сондай-ақ, егер мемлекет Статутқа қол қойған немесе ратификацияламаған болса, бірақ қылмыс жасады деп айыпталған тұлға оның азаматы болса немесе қылмыс оның аумағында жасалған болса, онда ол соттың құзыретін бұл қылмысқа қатысты мойындай алады. ==Тарихы== 1990-жылдары жұмыс істеген [[халықаралық трибунал]]дар ([[Бұрынғы Югославия жөніндегі Халықаралық трибунал]] мен [[Руанда жөніндегі Халықаралық трибунал]]дар) халықаралық қауымдастыққа геноцид, әскери қылмыстар және адамзатқа қарсы қылмыстармен байланысты істерді шешу үшін тәуелсіз және тұрақты [[сот]] құру қажеттілігін көрсетті. 1998 жылы маусымда [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы|БҰҰ Бас Ассамблеясы]] «халықаралық қылмыстық сот құру туралы [[конвенция]]ны аяқтап, қабылдау» конференциясын ұйымдастырды. 1998 жылы 17 шілдеде дауыс беру арқылы Рим статуы қабылданды, онда 120 мемлекет «қолдайды», 7 — «қарсы» және 21 мемлекет «қалыс» қалды. Статуттың күшіне енуі үшін кемінде 60 мемлекет тарапынан ратификациялануы қажет болды. Бұл кедергі 2002 жылы 11 сәуірде жойылды. Келісім 2002 жылдың 1 шілдесінде күшіне енді. 2010 жылы Рим статутына екі түзету мәтіні қабылданды<ref>{{Cite web|url=http://msal.ru/common/upload/icctc2012rus_aggression_russian.pdf|title=Резолюция RC/Res.6|author=Московский государственный юридический университет имени О.Е. Кутафина (МГЮА)|website=msal.ru|access-date=2021-05-08|archive-date=2021-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210510142839/http://msal.ru/common/upload/icctc2012rus_aggression_russian.pdf|deadlink=no}}</ref>. ==Ратификация== 2024 жылғы жағдай бойынша 137 мемлекет келісімге қол қойған, оның 124-і оны ратификациялаған<ref>{{Cite web|url=https://en.armradio.am/2023/10/03/armenian-parlisment-ratifies-the-rome-statute|title=Armenian Parliament ratifies the Rome Statute|lang=en|author=Ghazanchyan, Siranush|website=en.armradio.am|publisher=[[Армения Қоғамдық радиосы|Public Radio of Armenia]]|access-date=2023-10-03|archive-date=2023-10-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20231007041957/https://en.armradio.am/2023/10/03/armenian-parlisment-ratifies-the-rome-statute/|deadlink=no}}</ref>, соның ішінде 33-і [[Африка]] елдері, 20-ы [[Азия-Тынық мұхит аймағы]] елдері, 18-і [[Шығыс Еуропа]] елдері, 28-і [[Латын Америка]]сы мен [[Вест-Индия|Кариб теңізі]] елдері және 25-і [[Батыс Еуропа]] мен басқа аймақтардан<ref>{{Cite web|url=https://asp.icc-cpi.int/states-parties|title=The States Parties to the Rome Statute {{!}} International Criminal Court|website=asp.icc-cpi.int|access-date=2023-03-18|archive-date=2023-03-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20230318012507/https://asp.icc-cpi.int/states-parties|deadlink=no}}</ref>. [[Бурунди]] мен [[Филиппиндер]] осы Статутқа мүше болған, бірақ 2017 жылғы 27 қазан мен 2019 жылғы 17 наурызда тиісті түрде шыққан<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.icc-cpi.int/news/situation-philippines-icc-pre-trial-chamber-i-authorises-opening-investigation|title=Situation in the Philippines: ICC Pre-Trial Chamber I authorises the opening of an investigation|website=International Criminal Court|access-date=2023-03-18|archive-date=2023-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20230320182715/https://www.icc-cpi.int/news/situation-philippines-icc-pre-trial-chamber-i-authorises-opening-investigation|deadlink=no}}</ref>. 2023 жылғы 14 қазанда [[Армения|Армения Республикасының]] президенті [[Ваагн Хачатурян]] 1998 жылғы 17 шілдеде қол қойылған Халықаралық қылмыстық соттың Рим статутын ратификациялау туралы мәлімдеме жасады. Бұл туралы мемлекет басшысының баспасөз қызметі хабарлады<ref>{{Cite web|url=https://www.president.am/hy/signed-laws/item/2023/10/13/President-Vahagn-Khachaturyan-signed-law/|title=Նախագահ Վահագն Խաչատուրյանը ստորագրել է օրենք - Ստորագրված օրենքներ - Փաստաթղթեր - Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ|lang=hy|website=www.president.am|access-date=2023-10-15|archive-date=2023-10-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20231014205108/https://www.president.am/hy/signed-laws/item/2023/10/13/President-Vahagn-Khachaturyan-signed-law/|deadlink=no}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Халықаралық келісімдер]] [[Санат:Геноцид]] [[Санат:Адамзатқа қарсы қылмыстар]] [[Санат:Әскери қылмыстар]] [[Санат:Халықаралық қылмыстық құқық]] qm365vyb6ai9ljh3i10jy5cmwvst6x5 3404228 3404227 2024-11-23T21:01:45Z Ismukhammed 4565 /* Ратификация */ 3404228 wikitext text/x-wiki [[Сурет:ICC member states.svg|thumb|400px|{{Легенда|#00aa00|ХҚС-ке қатысушы мемлекеттер}} {{Легенда|#eeee00|Рим статутына қол қойып, бірақ ратификацияламаған мемлекеттер}} {{legend|Orange|Қол қойып, кейін қолын кері қайтарған мемлекеттер}} {{Легенда|purple|ХҚС-ке бұрын қатысқан мемлекеттер}} {{Легенда|#ff1111|Рим статутына қол қоймаған және қосылмаған мемлекеттер}}]] '''Халықаралық хылмыстық соттың Рим статуты''' — [[Халықаралық келiсiмдер|халықаралық келісім]], Халықаралық хылмыстық соттың құрылуын белгілеген құжат. Ол 1998 жылы 17 шілдеде [[Рим]]де өткен дипломатиялық конференцияда қабылданып<ref>{{cite web|url=http://www.asil.org/insights/insigh23.htm|title=Results of the Rome Conference for an International Criminal Court|lang=en|author=Scharf, Michael P.|work=ASIL Insights|date=1998-08|publisher={{iw|Америка Халықаралық құқық қоғамы|The American Society of International Law|en|The American Society of International Law}}|archiveurl=https://www.webcitation.org/66vwT8sl2?url=http://www.asil.org/insights/insigh23.htm|archivedate=2012-04-15|accessdate=2011-05-25|deadlink=no}}</ref>, 2002 жылы 1 шілдеде күшіне енді<ref>{{cite web |url = http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en |title = United Nations Treaty Database entry regarding the Rome Statute of the International Criminal Court |date = 2013-12-09 |work = United Nations Treaty Database |publisher = [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] |accessdate = 2013-12-10 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/66vwTeFSu?url=http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY |archivedate = 2012-04-15 |deadlink = no }}</ref>. Статут соттың функцияларын, заңды құзыретін және құрылымын айқындайды. 2023 жылдың наурыз айындағы жағдай бойынша, келісімге 137 мемлекет қол қойған, бірақ 124 мемлекет оны [[Мақұлдау|ратификациялаған]]. 2002 жылғы 6 мамырда [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], Рим статутына қол қойғанымен, ресми түрде өз қолдауын кері қайтарып, келісімді ратификациялауға ниет білдірмегенін мәлімдеді<ref> {{cite web|url=http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en|access-date=2010-10-19|title=UN Treaties: Chapter XVIII – Penal Matters – item 10. Rome Statute of the International Criminal Court|archive-url=https://web.archive.org/web/20110604143602/http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en|archive-date=2011-06-04|url-status=live|df=mdy-all}}</ref>. ==Құзыреті=== Рим статутына сәйкес, Халықаралық қылмыстық соттың [[Заңды құзырет|құзыреті]] (юрисдикциясы) халықаралық қауымдастықтың алаңдаушылығын тудыратын ең ауыр қылмыстармен шектеледі. Осылайша, сот [[геноцид]], [[адамзатқа қарсы қылмыстар]], [[әскери қылмыс]]тар, [[Агрессия (саясат)|агрессия]] сияқты қылмыстарға қатысты құзыретіне ие. Қандай да бір мемлекет Статутқа қосылғанда, ол соттың осы қылмыстарға қатысты құзыретін қабылдайды. Алайда, Статуттың 25-бабына сәйкес, сот жеке тұлғаларға қатысты құзыретке ие (мемлекеттерге қатысты емес)<ref>{{Мақала|сілтеме=https://www.icrc.org/ru/download/file/30008/icc_factsheet.pdf|тақырыбы=Статут Международного уголовного суда|басылымы=Консультативная служба по международному гуманитарному праву|баспасы=[[Халықаралық Қызыл Крест комитеті]]|archivedate=2023-03-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230318115428/https://www.icrc.org/ru/download/file/30008/icc_factsheet.pdf}}</ref>. Соттың ішкі құзыретіне қатысты артықшылық құқығы жоқ (соттың құзыреті тек қосымша сипатта болады)<ref name=":0">{{Мақала|сілтеме=https://slovar-gumanitarnogo-prava.org/content/article/4/mezhdunarodnyi-ugolovnyi-sud-mus/|тақырыбы=Халықаралық қылмыстық сот|баспасы=Гуманитарлық құқықтың практикалық сөздігі|archivedate=2023-03-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230318115424/https://slovar-gumanitarnogo-prava.org/content/article/4/mezhdunarodnyi-ugolovnyi-sud-mus/}}</ref> және Статут күшіне енгенге дейін жасалған қылмыстарға қатысты құзыреті жоқ (құқық бұзушы Статут күшіне енгенге дейін жасаған әрекеті үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылмайды). Егер мемлекет Статут күшіне енгеннен кейін оған қосылса, соттың құзыреті тек Статут күшіне енгеннен кейін жасалған қылмыстарға қатысты болады. Мемлекет арнайы мәлімдеме арқылы соттың құзыретін мойындай алады. Рим статутта сотқа тергеу бастау туралы өтініш беру құқығы бар қатысушы мемлекет (14-бап), [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік кеңесі]] (13-бап), сондай-ақ прокурордың өз бастамасымен (15-бап) ұсыныс жасауы мүмкін деп көрсетілген. Мемлекет немесе прокурор өтініш білдірген жағдайда, сот өзінің құзыретін тек сол мемлекеттің аумағында қылмыс жасалған немесе қылмыскер сол мемлекеттің азаматы болып табылатын жағдайда ғана жүзеге асыра алады. Бұл шектеуді тек БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің тікелей өтініші алып тастай алады. Сондай-ақ, егер мемлекет Статутқа қол қойған немесе ратификацияламаған болса, бірақ қылмыс жасады деп айыпталған тұлға оның азаматы болса немесе қылмыс оның аумағында жасалған болса, онда ол соттың құзыретін бұл қылмысқа қатысты мойындай алады. ==Тарихы== 1990-жылдары жұмыс істеген [[халықаралық трибунал]]дар ([[Бұрынғы Югославия жөніндегі Халықаралық трибунал]] мен [[Руанда жөніндегі Халықаралық трибунал]]дар) халықаралық қауымдастыққа геноцид, әскери қылмыстар және адамзатқа қарсы қылмыстармен байланысты істерді шешу үшін тәуелсіз және тұрақты [[сот]] құру қажеттілігін көрсетті. 1998 жылы маусымда [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы|БҰҰ Бас Ассамблеясы]] «халықаралық қылмыстық сот құру туралы [[конвенция]]ны аяқтап, қабылдау» конференциясын ұйымдастырды. 1998 жылы 17 шілдеде дауыс беру арқылы Рим статуы қабылданды, онда 120 мемлекет «қолдайды», 7 — «қарсы» және 21 мемлекет «қалыс» қалды. Статуттың күшіне енуі үшін кемінде 60 мемлекет тарапынан ратификациялануы қажет болды. Бұл кедергі 2002 жылы 11 сәуірде жойылды. Келісім 2002 жылдың 1 шілдесінде күшіне енді. 2010 жылы Рим статутына екі түзету мәтіні қабылданды<ref>{{Cite web|url=http://msal.ru/common/upload/icctc2012rus_aggression_russian.pdf|title=Резолюция RC/Res.6|author=Московский государственный юридический университет имени О.Е. Кутафина (МГЮА)|website=msal.ru|access-date=2021-05-08|archive-date=2021-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210510142839/http://msal.ru/common/upload/icctc2012rus_aggression_russian.pdf|deadlink=no}}</ref>. ==Ратификация== 2024 жылғы жағдай бойынша 137 мемлекет келісімге қол қойған, оның 124-і оны ратификациялаған<ref>{{Cite web|url=https://en.armradio.am/2023/10/03/armenian-parlisment-ratifies-the-rome-statute|title=Armenian Parliament ratifies the Rome Statute|lang=en|author=Ghazanchyan, Siranush|website=en.armradio.am|publisher=[[Армения Қоғамдық радиосы|Public Radio of Armenia]]|access-date=2023-10-03|archive-date=2023-10-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20231007041957/https://en.armradio.am/2023/10/03/armenian-parlisment-ratifies-the-rome-statute/|deadlink=no}}</ref>, соның ішінде 33-і [[Африка]] елдері, 20-ы [[Азия-Тынық мұхит аймағы]] елдері, 18-і [[Шығыс Еуропа]] елдері, 28-і [[Латын Америка]]сы мен [[Вест-Индия|Кариб теңізі]] елдері және 25-і [[Батыс Еуропа]] мен басқа аймақтардан<ref>{{Cite web|url=https://asp.icc-cpi.int/states-parties|title=The States Parties to the Rome Statute {{!}} International Criminal Court|website=asp.icc-cpi.int|access-date=2023-03-18|archive-date=2023-03-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20230318012507/https://asp.icc-cpi.int/states-parties|deadlink=no}}</ref>. [[Бурунди]] мен [[Филиппин]] осы Статутқа мүше болған, бірақ 2017 жылғы 27 қазан мен 2019 жылғы 17 наурызда тиісті түрде шыққан<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.icc-cpi.int/news/situation-philippines-icc-pre-trial-chamber-i-authorises-opening-investigation|title=Situation in the Philippines: ICC Pre-Trial Chamber I authorises the opening of an investigation|website=International Criminal Court|access-date=2023-03-18|archive-date=2023-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20230320182715/https://www.icc-cpi.int/news/situation-philippines-icc-pre-trial-chamber-i-authorises-opening-investigation|deadlink=no}}</ref>. 2023 жылғы 14 қазанда [[Армения|Армения Республикасының]] президенті [[Ваагн Хачатурян]] 1998 жылғы 17 шілдеде қол қойылған Халықаралық қылмыстық соттың Рим статутын ратификациялау туралы мәлімдеме жасады. Бұл туралы мемлекет басшысының баспасөз қызметі хабарлады<ref>{{Cite web|url=https://www.president.am/hy/signed-laws/item/2023/10/13/President-Vahagn-Khachaturyan-signed-law/|title=Նախագահ Վահագն Խաչատուրյանը ստորագրել է օրենք - Ստորագրված օրենքներ - Փաստաթղթեր - Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ|lang=hy|website=www.president.am|access-date=2023-10-15|archive-date=2023-10-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20231014205108/https://www.president.am/hy/signed-laws/item/2023/10/13/President-Vahagn-Khachaturyan-signed-law/|deadlink=no}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Халықаралық келісімдер]] [[Санат:Геноцид]] [[Санат:Адамзатқа қарсы қылмыстар]] [[Санат:Әскери қылмыстар]] [[Санат:Халықаралық қылмыстық құқық]] qhq39a92zykd2l0fb9gjlqb5yknqg5d 3404229 3404228 2024-11-23T21:03:18Z Ismukhammed 4565 /* Құзыреті= */ 3404229 wikitext text/x-wiki [[Сурет:ICC member states.svg|thumb|400px|{{Легенда|#00aa00|ХҚС-ке қатысушы мемлекеттер}} {{Легенда|#eeee00|Рим статутына қол қойып, бірақ ратификацияламаған мемлекеттер}} {{legend|Orange|Қол қойып, кейін қолын кері қайтарған мемлекеттер}} {{Легенда|purple|ХҚС-ке бұрын қатысқан мемлекеттер}} {{Легенда|#ff1111|Рим статутына қол қоймаған және қосылмаған мемлекеттер}}]] '''Халықаралық хылмыстық соттың Рим статуты''' — [[Халықаралық келiсiмдер|халықаралық келісім]], Халықаралық хылмыстық соттың құрылуын белгілеген құжат. Ол 1998 жылы 17 шілдеде [[Рим]]де өткен дипломатиялық конференцияда қабылданып<ref>{{cite web|url=http://www.asil.org/insights/insigh23.htm|title=Results of the Rome Conference for an International Criminal Court|lang=en|author=Scharf, Michael P.|work=ASIL Insights|date=1998-08|publisher={{iw|Америка Халықаралық құқық қоғамы|The American Society of International Law|en|The American Society of International Law}}|archiveurl=https://www.webcitation.org/66vwT8sl2?url=http://www.asil.org/insights/insigh23.htm|archivedate=2012-04-15|accessdate=2011-05-25|deadlink=no}}</ref>, 2002 жылы 1 шілдеде күшіне енді<ref>{{cite web |url = http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en |title = United Nations Treaty Database entry regarding the Rome Statute of the International Criminal Court |date = 2013-12-09 |work = United Nations Treaty Database |publisher = [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] |accessdate = 2013-12-10 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/66vwTeFSu?url=http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY |archivedate = 2012-04-15 |deadlink = no }}</ref>. Статут соттың функцияларын, заңды құзыретін және құрылымын айқындайды. 2023 жылдың наурыз айындағы жағдай бойынша, келісімге 137 мемлекет қол қойған, бірақ 124 мемлекет оны [[Мақұлдау|ратификациялаған]]. 2002 жылғы 6 мамырда [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], Рим статутына қол қойғанымен, ресми түрде өз қолдауын кері қайтарып, келісімді ратификациялауға ниет білдірмегенін мәлімдеді<ref> {{cite web|url=http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en|access-date=2010-10-19|title=UN Treaties: Chapter XVIII – Penal Matters – item 10. Rome Statute of the International Criminal Court|archive-url=https://web.archive.org/web/20110604143602/http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XVIII-10&chapter=18&lang=en|archive-date=2011-06-04|url-status=live|df=mdy-all}}</ref>. ==Құзыреті== Рим статутына сәйкес, Халықаралық қылмыстық соттың [[Заңды құзырет|құзыреті]] (юрисдикциясы) халықаралық қауымдастықтың алаңдаушылығын тудыратын ең ауыр қылмыстармен шектеледі. Осылайша, сот [[геноцид]], [[адамзатқа қарсы қылмыстар]], [[әскери қылмыс]]тар, [[Агрессия (саясат)|агрессия]] сияқты қылмыстарға қатысты құзыретіне ие. Қандай да бір мемлекет Статутқа қосылғанда, ол соттың осы қылмыстарға қатысты құзыретін қабылдайды. Алайда, Статуттың 25-бабына сәйкес, сот жеке тұлғаларға қатысты құзыретке ие (мемлекеттерге қатысты емес)<ref>{{Мақала|сілтеме=https://www.icrc.org/ru/download/file/30008/icc_factsheet.pdf|тақырыбы=Статут Международного уголовного суда|басылымы=Консультативная служба по международному гуманитарному праву|баспасы=[[Халықаралық Қызыл Крест комитеті]]|archivedate=2023-03-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230318115428/https://www.icrc.org/ru/download/file/30008/icc_factsheet.pdf}}</ref>. Соттың ішкі құзыретіне қатысты артықшылық құқығы жоқ (соттың құзыреті тек қосымша сипатта болады)<ref name=":0">{{Мақала|сілтеме=https://slovar-gumanitarnogo-prava.org/content/article/4/mezhdunarodnyi-ugolovnyi-sud-mus/|тақырыбы=Халықаралық қылмыстық сот|баспасы=Гуманитарлық құқықтың практикалық сөздігі|archivedate=2023-03-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230318115424/https://slovar-gumanitarnogo-prava.org/content/article/4/mezhdunarodnyi-ugolovnyi-sud-mus/}}</ref> және Статут күшіне енгенге дейін жасалған қылмыстарға қатысты құзыреті жоқ (құқық бұзушы Статут күшіне енгенге дейін жасаған әрекеті үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылмайды). Егер мемлекет Статут күшіне енгеннен кейін оған қосылса, соттың құзыреті тек Статут күшіне енгеннен кейін жасалған қылмыстарға қатысты болады. Мемлекет арнайы мәлімдеме арқылы соттың құзыретін мойындай алады. Рим статутта сотқа тергеу бастау туралы өтініш беру құқығы бар қатысушы мемлекет (14-бап), [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Қауіпсіздік Кеңесі|БҰҰ Қауіпсіздік кеңесі]] (13-бап), сондай-ақ прокурордың өз бастамасымен (15-бап) ұсыныс жасауы мүмкін деп көрсетілген. Мемлекет немесе прокурор өтініш білдірген жағдайда, сот өзінің құзыретін тек сол мемлекеттің аумағында қылмыс жасалған немесе қылмыскер сол мемлекеттің азаматы болып табылатын жағдайда ғана жүзеге асыра алады. Бұл шектеуді тек БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің тікелей өтініші алып тастай алады. Сондай-ақ, егер мемлекет Статутқа қол қойған немесе ратификацияламаған болса, бірақ қылмыс жасады деп айыпталған тұлға оның азаматы болса немесе қылмыс оның аумағында жасалған болса, онда ол соттың құзыретін бұл қылмысқа қатысты мойындай алады. ==Тарихы== 1990-жылдары жұмыс істеген [[халықаралық трибунал]]дар ([[Бұрынғы Югославия жөніндегі Халықаралық трибунал]] мен [[Руанда жөніндегі Халықаралық трибунал]]дар) халықаралық қауымдастыққа геноцид, әскери қылмыстар және адамзатқа қарсы қылмыстармен байланысты істерді шешу үшін тәуелсіз және тұрақты [[сот]] құру қажеттілігін көрсетті. 1998 жылы маусымда [[Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы|БҰҰ Бас Ассамблеясы]] «халықаралық қылмыстық сот құру туралы [[конвенция]]ны аяқтап, қабылдау» конференциясын ұйымдастырды. 1998 жылы 17 шілдеде дауыс беру арқылы Рим статуы қабылданды, онда 120 мемлекет «қолдайды», 7 — «қарсы» және 21 мемлекет «қалыс» қалды. Статуттың күшіне енуі үшін кемінде 60 мемлекет тарапынан ратификациялануы қажет болды. Бұл кедергі 2002 жылы 11 сәуірде жойылды. Келісім 2002 жылдың 1 шілдесінде күшіне енді. 2010 жылы Рим статутына екі түзету мәтіні қабылданды<ref>{{Cite web|url=http://msal.ru/common/upload/icctc2012rus_aggression_russian.pdf|title=Резолюция RC/Res.6|author=Московский государственный юридический университет имени О.Е. Кутафина (МГЮА)|website=msal.ru|access-date=2021-05-08|archive-date=2021-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20210510142839/http://msal.ru/common/upload/icctc2012rus_aggression_russian.pdf|deadlink=no}}</ref>. ==Ратификация== 2024 жылғы жағдай бойынша 137 мемлекет келісімге қол қойған, оның 124-і оны ратификациялаған<ref>{{Cite web|url=https://en.armradio.am/2023/10/03/armenian-parlisment-ratifies-the-rome-statute|title=Armenian Parliament ratifies the Rome Statute|lang=en|author=Ghazanchyan, Siranush|website=en.armradio.am|publisher=[[Армения Қоғамдық радиосы|Public Radio of Armenia]]|access-date=2023-10-03|archive-date=2023-10-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20231007041957/https://en.armradio.am/2023/10/03/armenian-parlisment-ratifies-the-rome-statute/|deadlink=no}}</ref>, соның ішінде 33-і [[Африка]] елдері, 20-ы [[Азия-Тынық мұхит аймағы]] елдері, 18-і [[Шығыс Еуропа]] елдері, 28-і [[Латын Америка]]сы мен [[Вест-Индия|Кариб теңізі]] елдері және 25-і [[Батыс Еуропа]] мен басқа аймақтардан<ref>{{Cite web|url=https://asp.icc-cpi.int/states-parties|title=The States Parties to the Rome Statute {{!}} International Criminal Court|website=asp.icc-cpi.int|access-date=2023-03-18|archive-date=2023-03-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20230318012507/https://asp.icc-cpi.int/states-parties|deadlink=no}}</ref>. [[Бурунди]] мен [[Филиппин]] осы Статутқа мүше болған, бірақ 2017 жылғы 27 қазан мен 2019 жылғы 17 наурызда тиісті түрде шыққан<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.icc-cpi.int/news/situation-philippines-icc-pre-trial-chamber-i-authorises-opening-investigation|title=Situation in the Philippines: ICC Pre-Trial Chamber I authorises the opening of an investigation|website=International Criminal Court|access-date=2023-03-18|archive-date=2023-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20230320182715/https://www.icc-cpi.int/news/situation-philippines-icc-pre-trial-chamber-i-authorises-opening-investigation|deadlink=no}}</ref>. 2023 жылғы 14 қазанда [[Армения|Армения Республикасының]] президенті [[Ваагн Хачатурян]] 1998 жылғы 17 шілдеде қол қойылған Халықаралық қылмыстық соттың Рим статутын ратификациялау туралы мәлімдеме жасады. Бұл туралы мемлекет басшысының баспасөз қызметі хабарлады<ref>{{Cite web|url=https://www.president.am/hy/signed-laws/item/2023/10/13/President-Vahagn-Khachaturyan-signed-law/|title=Նախագահ Վահագն Խաչատուրյանը ստորագրել է օրենք - Ստորագրված օրենքներ - Փաստաթղթեր - Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ|lang=hy|website=www.president.am|access-date=2023-10-15|archive-date=2023-10-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20231014205108/https://www.president.am/hy/signed-laws/item/2023/10/13/President-Vahagn-Khachaturyan-signed-law/|deadlink=no}}</ref>. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Халықаралық келісімдер]] [[Санат:Геноцид]] [[Санат:Адамзатқа қарсы қылмыстар]] [[Санат:Әскери қылмыстар]] [[Санат:Халықаралық қылмыстық құқық]] 0h29zczuor50wg2t0vcop3jovmfhnyg М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан зерттеу университеті 0 748937 3404235 2024-11-23T21:32:48Z Casserium 68287 Casserium [[М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан зерттеу университеті]] бетін [[Оңтүстік Қазақстан университеті]] бетіне жылжытты: қайта атау (әлі ресми түрде өзгертілмеген) 3404235 wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Оңтүстік Қазақстан университеті]] s3nvdcxpxbb7wddo3es57t4f7h2ls6i Үлгі:Вест-Индия елдері 10 748938 3404286 2024-11-23T21:54:02Z Ismukhammed 4565 Жаңа бетте: {{Image label begin|image=Caribe en blanco 2 + border.png|width={{{width|880}}}|float={{{float|none}}}}} {{Image label small|x=0.255|y=0.045|scale={{{width|880}}}|text='''[[Америка Құрама Штаттары|<big>АҚШ</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.35|y=0.14|scale={{{width|880}}}|angle=44|text='''[[Багам аралдары|<big>Б а г а м а р а л д а р ы</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.32|y=0.19|scale={{{width|880}}}|text='''Ку... 3404286 wikitext text/x-wiki {{Image label begin|image=Caribe en blanco 2 + border.png|width={{{width|880}}}|float={{{float|none}}}}} {{Image label small|x=0.255|y=0.045|scale={{{width|880}}}|text='''[[Америка Құрама Штаттары|<big>АҚШ</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.35|y=0.14|scale={{{width|880}}}|angle=44|text='''[[Багам аралдары|<big>Б а г а м а р а л д а р ы</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.32|y=0.19|scale={{{width|880}}}|text='''[[Куба|<big>К у б а</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.39|y=0.27|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Гуантанамо (әскери база)|Гуантанамо <small>(АҚШ)</small>]]'''''}} {{Image label small|x=0.45|y=0.26|scale={{{width|880}}}|angle=305|text='''→'''}} {{Image label small|x=0.00|y=0.252|scale={{{width|880}}}|angle=305|text='''[[Мексика|<big>М е к с и к а</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.01|y=0.34|scale={{{width|880}}}|text='''[[Белиз]]'''}} {{Image label small|x=0.372|y=0.312|scale={{{width|880}}}|text='''[[Ямайка]]'''}} {{Image label small|x=0.527|y=0.285|scale={{{width|880}}}|text='''[[Гаити|<big>Гаити</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.575|y=0.280|scale={{{width|880}}}|text='''[[Доминикан Республикасы|<big>Доминикан <br/>Республикасы</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.708|y=0.308|scale={{{width|880}}}|text='''[[Пуэрто-Рико|Пуэрто-Рико<br/><small>(АҚШ)</small>]]'''}} {{Image label small|x=0.05|y=0.42|scale={{{width|880}}}|text='''[[Гондурас|<big>Гондурас</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.10|y=0.49|scale={{{width|880}}}|text='''[[Никарагуа|<big>Никарагуа</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.14|y=0.58|scale={{{width|880}}}|angle=44|text='''[[Коста-Рика|<big>Коста-Рика</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.290|y=0.62|scale={{{width|880}}}|text='''[[Панама|<big>П а н а м а</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.43|y=0.62|scale={{{width|880}}}|text='''[[Колумбия|<big>К о л у м б и я</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.68|y=0.61|scale={{{width|880}}}|text='''[[Венесуэла|<big>В е н е с у э л а</big>]]'''}} {{Image label small|x=0.56|y=0.20|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Теркс және Кайкос|Теркс және Кайкос а-ры (Бр.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.08|y=0.25|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Косумель (арал)|Косумель ар. (Мекс.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.245|y=0.24|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Кайман аралдары|Кайман<br/>аралдары<br/>(Бр.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.06|y=0.360|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Ислас-де-ла-Баия|Ислас-де-ла-<br/>Баия а-ры (Гон.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.21|y=0.43|scale={{{width|880}}}|text='''''Мискито а-ры (Ник.)'''''}} {{Image label small|x=0.24|y=0.481|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Сан-Андрес және Провиденсия|Сан-Андрес және Провиденсия а-ры (Кол.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.205|y=0.52|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Маис (аралдар)|Маис а-ры (Ник.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.59|y=0.485|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Аруба|Аруба (Нид.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.63|y=0.525|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Кюрасао|Кюрасао (Нид.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.647|y=0.515|scale={{{width|880}}}|angle=305|text='''→'''}} {{Image label small|x=0.682|y=0.501|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Бонайре|Бонайре (Нид.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.73|y=0.535|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Венесуэланың федералды иеліктері|Венесуэланың федералды<br/>иеліктері]]'''''}} {{Image label small|x=0.79|y=0.255|scale={{{width|880}}}|angle=320|text='''''[[Виргин аралдары (Ұлыбритания)|Виргин а-ры (Бр.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.678|y=0.376|scale={{{width|880}}}|angle=320|text='''''[[Виргин аралдары (АҚШ)|Виргин а-ры (АҚШ)]]'''''}} {{Image label small|x=0.772|y=0.382|scale={{{width|880}}}|angle=320||text='''[[Сент-Китс және Невис|Сент-Китс және Невис]]'''}} {{Image label small|x=0.699|y=0.385|scale={{{width|880}}}|angle=320||text='''[[Бонайре, Синт-Эстатиус және Саба|Синт-Эстатиус және Саба (Нид.)]]'''}} {{Image label small|x=0.845|y=0.280|scale={{{width|880}}}|angle=320|text='''''[[Ангилья|Ангилья (Бр.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.850|y=0.282|scale={{{width|880}}}|angle=320|text='''''[[Сен-Мартен (Франция иелігі)|Сен-Мартен (Фр.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.856|y=0.286|scale={{{width|880}}}|angle=320|text='''''[[Синт-Мартен|Синт-Мартен (Нид.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.862|y=0.292|scale={{{width|880}}}|angle=320|text='''''[[Сен-Бартелеми (теңіздің арғы жағындағы қауымдастық)||Сен-Бартелеми (Фр.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.865|y=0.329|scale={{{width|880}}}|angle=210|text='''→'''}} {{Image label small|x=0.905|y=0.334|scale={{{width|880}}}|text='''[[Антигуа және Барбуда|Антигуа және<br/>Барбуда]]'''}} {{Image label small|x=0.91|y=0.378|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Гваделупа|Гваделупа (Фр.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.918|y=0.403|scale={{{width|880}}}|text='''[[Доминика]]'''}} {{Image label small|x=0.930|y=0.425|scale={{{width|880}}}|text='''''[[Мартиника|Мартиника<br/>(Фр.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.929|y=0.454|scale={{{width|880}}}|text='''[[Сент-Люсия]]'''}} {{Image label small|x=0.943|y=0.487|scale={{{width|880}}}|text='''[[Барбадос]]'''}} {{Image label small|x=0.825|y=0.480|scale={{{width|880}}}|text='''[[Сент-Винсент және Гренадиндер|Сент-Винсент және<br/>Гренадиндер]]'''}} {{Image label small|x=0.907|y=0.517|scale={{{width|880}}}|text='''[[Гренада]]'''}} {{Image label small|x=0.930|y=0.555|scale={{{width|880}}}|text='''[[Тринидад және Тобаго|Тринидад және<br/>Тобаго<br/>]]'''}} {{Image label small|x=0.788|y=0.400|scale={{{width|880}}}|angle=320|text='''''[[Монтсеррат|Монтсеррат (Бр.)]]'''''}} {{Image label small|x=0.07|y=0.07|scale={{{width|880}}}|text=[[Мексика түбегі|<span style="font-style: italic; color: #48A3B5;"><big>Мексика түбегі</big></span>]]}} {{Image label small|x=0.7|y=0.1|scale={{{width|880}}}|text=[[Атлант мұхиты|<span style="font-style: italic; color: #48A3B5;"><big>А Т Л А Н Т<br/><br/><br/>М Ұ Х И Т Ы</big></span>]]}} {{Image label small|x=0.06|y=0.20|scale={{{width|880}}}|angle=51|text=[[Юкатан түбегі|<span style="font-style: italic; color: #48A3B5;">Юкатан түбегі</span>]]}} {{Image label small|x=0.03|y=0.6|scale={{{width|880}}}|text=[[Тынық мұхит|<span style="font-style: italic; color: #48A3B5;"><big>Т Ы Н Ы Қ<br/><br/>М Ұ Х И Т</big></span>]]}} {{Image label end}} <noinclude> [[Санат:Үлгілер:Кариб аймағы]] [[Санат:Үлгілер:Карталар]] </noinclude> l8gc816pchel8hocigli1ru5w3hh674 Вест-Индия 0 748939 3404321 2024-11-23T22:26:16Z Ismukhammed 4565 Жаңа бетте: '''Вест-Индия''' ({{lang-en|West Indies}}, {{lang-nl|West-Indië}} — «батыс Үндістан» немесе «батыс Үндістандар») — [[Кариб теңізі]]ндегі аралдардың тарихи атауы, соның ішінде Кариб аралдары (тізімді қараңыз), [[Багам аралдары]] және [[Мексика шығанағы]] мен [[Атлант мұхиты]]ндағы оларға... 3404321 wikitext text/x-wiki '''Вест-Индия''' ({{lang-en|West Indies}}, {{lang-nl|West-Indië}} — «батыс Үндістан» немесе «батыс Үндістандар») — [[Кариб теңізі]]ндегі аралдардың тарихи атауы, соның ішінде Кариб аралдары (тізімді қараңыз), [[Багам аралдары]] және [[Мексика шығанағы]] мен [[Атлант мұхиты]]ндағы оларға жақын аралдар (оның ішінде кейбір құрлықтық аралдар — құрлық жағалауларына жақын орналасқан). Бұл атау [[Оңтүстік Азия|Оңтүстік]] және [[Оңтүстік-шығыс Азия|Оңтүстік-Шығыс Азиядағы]] елдермен салыстырылатын [[Ост-Индия]]ға («Шығыс Үндістанға») қарсы қойылады. ==Атауы== Вест-Индия атауын алғашқы еуропалық теңізшілер қойған, олар батысқа қарай жүзіп, Үндістанға жеткендерін ойлап қателескен. Осыдан Америка тұрғындарының атауы — [[үндістер]] пайда болды. Кейбір пікірлерге сәйкес, «Вест-Индиялар» деп айту дұрыс, себебі бұл аймақ [[Испания]]ның, [[Португалия]]ның, [[Ұлыбритания]]ның, [[Франция]]ның және басқа еуропалық мемлекеттердің осы аймақтағы иеленген жерлерін қамтиды. Мұндай Вест-Индиялардың кейбіреулері Антил деп аталады: мысалы, ағылшындар «Англияның Вест-Индиясы» деген атауды қолданса, француздар «Француздық Вест-Индия» немесе «Француздық Антилдер» дейді. Бұл термин жаңа құрлықтың жерлерін еуропалық елдер иемдене бастағаннан кейін пайда болды. Осылайша, Вест-Индия және Вест-Индиялар екі түрлі мағынаға ие: бірінші термин аймақты білдірсе, екінші термин саяси-экономикалық (сауда) құрылымдарды білдіреді. Мысалы, 1958 жылы құрылған Британия [[Вест-Индия Федерациясы|Федерациясы]] тек «West Indies» деп аталды, «West India» деп аталған жоқ. ==Географиясы== Вест-Индия орналасқан аймақ [[Оңтүстік Америка|Оңтүстік]] және [[Солтүстік Америка]] арасында, солтүстік ендіктің 10° мен 28° аралығында және батыс бойлықтың 59° мен 85° аралығында, [[Ориноко]] өзенінің сағасынан [[Флорида]] мен [[Юкатан түбегі|Юкатан]] жарты аралдарына дейін созылады. Кеңес Одағының үлкен энциклопедиясы Вест-Индияны Солтүстік Америкаға жатқызса да, [[Куба]], [[Ямайка]], [[Хувентуд]], [[Кайман аралдары]] мен [[Багам аралдары]]нан басқа барлық аралдар Оңтүстік Америка жағалауларына Солтүстік Америкадан қарағанда жақын орналасқан. Вест-Индия бірнеше аралдар тобына бөлінеді: [[Үлкен Антиль аралдары]], [[Кіші Антиль аралдары]] және [[Лукай архипелагы|Багам архипелагы]]. Барлық аралдардың жалпы аумағы 244 890 км² (Үлкен Антиль аралдары — 216 260, Кіші Антиль аралдары — 14 095, Багам аралдары — 14 535). Барлық Антиль аралдары теңіз деңгейінен айтарлықтай жоғары орналасқан. Багам аралдары болса, [[Маржан жарлауыты|маржан жарлауыттарынан]] құралған. Ең биік таулар [[Гаити (арал)|Гаити аралының]] батыс бөлігінде орналасқан ([[Дуарте (тау)|Дуарте]] шыңы, 3087 м), Кубаның шығыс бөлігінде (2375 м) және Ямайканың солтүстік бөлігінде (2341 м); Кіші Антиль аралдарының шығыс жағалаулары жазықтармен жабылған; таулар терең долиналарға қатты төмендейді. Аралдардың көп саны көптеген шығанақтарымен ерекшеленіп, олар ыңғайлы порттар ұсынады. Куба, [[Виргин аралдары|Виргин]] және Багам аралдары үлкен маржан жарлауыттарымен қоршалған, олар теңіз бетіне шығып, [[пальма]]лармен жабылған. Көптеген аралдар (әсіресе Кіші Антиль аралдары) [[жанартау]] шығу тегімен ерекшеленеді. {{Вест-Индия елдері}} {{Div col|3}} * {{Байрақ|Куба}} * {{Байрақ|Доминикан Республикасы}} * {{Байрақ|Гаити}} * {{Байрақ|Ямайка}} * ''{{Байрақ|Пуэрто-Рико}}'' ({{Байрақ|АҚШ}}) * {{Байрақ|Багам аралдары}} * ''{{flagicon|Turks and Caicos Islands}}'' [[Туркс және Кайкос|Теркс және Кайкос]] ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Байрақ|Кайман аралдары}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Ту|АҚШ}}'' [[Навасса]] ({{Байрақ|АҚШ}}) * ''{{Байрақ|Америкалық Вирджин аралдары}}'' * ''{{Байрақ|Британдық Вирджин аралдары}}'' * ''{{Байрақ|Ангилья}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Ту|Франция}}'' [[Сен-Мартен]] ({{Байрақ|Франция}}) * ''{{Ту|Франция}}'' [[Сен-Бартелеми]] ({{Байрақ|Франция}}) * ''{{flagicon|Sint Maarten}}'' [[Синт-Мартен]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{flagicon|Синт-Эстатиус}}'' [[Синт-Эстатиус]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{flagicon|Саба}}'' [[Саба (арал)|Саба]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * {{Байрақ|Сент-Китс және Невис}} * {{Байрақ|Антигуа және Барбуда}} * ''{{Байрақ|Монтсеррат}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Байрақ|Гваделупа}}'' ({{Байрақ|Франция}}) * {{Байрақ|Доминика}} * ''{{Байрақ|Мартиника}}'' ({{Байрақ|Франция}}) * {{Байрақ|Сент-Люсия}} * {{Байрақ|Сент-Винсент және Гренадиндер}} * {{Байрақ|Гренада}} * {{Байрақ|Барбадос}} * {{Байрақ|Тринидад және Тобаго}} * ''{{Байрақ|Бонэйр}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{Байрақ|Кюрасао}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{Байрақ|Аруба}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * {{Байрақ|Венесуэла}} (ішінара) {{Div col|end}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Кариб теңізінің аралдары]] [[Санат:Кариб бассейні елдері]] [[Санат:Вест-Индия]] [[Санат:Америка географиясы]] pqakz8x6p8oxcvypo1pfjxo0ycfpx1t 3404323 3404321 2024-11-23T22:34:22Z Ismukhammed 4565 3404323 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Antillas (orthographic projection).svg|thumb|right|200px|Вест-Индияның картадағы орналасуы]]'''Вест-Индия''' ({{lang-en|West Indies}}, {{lang-nl|West-Indië}} — «батыс Үндістан» немесе «батыс Үндістандар») — [[Кариб теңізі]]ндегі аралдардың тарихи атауы, соның ішінде Кариб аралдары (тізімді қараңыз), [[Багам аралдары]] және [[Мексика шығанағы]] мен [[Атлант мұхиты]]ндағы оларға жақын аралдар (оның ішінде кейбір құрлықтық аралдар — құрлық жағалауларына жақын орналасқан). Бұл атау [[Оңтүстік Азия|Оңтүстік]] және [[Оңтүстік-шығыс Азия|Оңтүстік-Шығыс Азиядағы]] елдермен салыстырылатын [[Ост-Индия]]ға («Шығыс Үндістанға») қарсы қойылады. ==Атауы== Вест-Индия атауын алғашқы еуропалық теңізшілер қойған, олар батысқа қарай жүзіп, Үндістанға жеткендерін ойлап қателескен. Осыдан Америка тұрғындарының атауы — [[үндістер]] пайда болды. Кейбір пікірлерге сәйкес, «Вест-Индиялар» деп айту дұрыс, себебі бұл аймақ [[Испания]]ның, [[Португалия]]ның, [[Ұлыбритания]]ның, [[Франция]]ның және басқа еуропалық мемлекеттердің осы аймақтағы иеленген жерлерін қамтиды. Мұндай Вест-Индиялардың кейбіреулері Антил деп аталады: мысалы, ағылшындар «Англияның Вест-Индиясы» деген атауды қолданса, француздар «Француздық Вест-Индия» немесе «Француздық Антилдер» дейді. Бұл термин жаңа құрлықтың жерлерін еуропалық елдер иемдене бастағаннан кейін пайда болды. Осылайша, Вест-Индия және Вест-Индиялар екі түрлі мағынаға ие: бірінші термин аймақты білдірсе, екінші термин саяси-экономикалық (сауда) құрылымдарды білдіреді. Мысалы, 1958 жылы құрылған Британия [[Вест-Индия Федерациясы|Федерациясы]] тек «West Indies» деп аталды, «West India» деп аталған жоқ. ==Географиясы== Вест-Индия орналасқан аймақ [[Оңтүстік Америка|Оңтүстік]] және [[Солтүстік Америка]] арасында, солтүстік ендіктің 10° мен 28° аралығында және батыс бойлықтың 59° мен 85° аралығында, [[Ориноко]] өзенінің сағасынан [[Флорида]] мен [[Юкатан түбегі|Юкатан]] жарты аралдарына дейін созылады. Кеңес Одағының үлкен энциклопедиясы Вест-Индияны Солтүстік Америкаға жатқызса да, [[Куба]], [[Ямайка]], [[Хувентуд]], [[Кайман аралдары]] мен [[Багам аралдары]]нан басқа барлық аралдар Оңтүстік Америка жағалауларына Солтүстік Америкадан қарағанда жақын орналасқан. Вест-Индия бірнеше аралдар тобына бөлінеді: [[Үлкен Антиль аралдары]], [[Кіші Антиль аралдары]] және [[Лукай архипелагы|Багам архипелагы]]. Барлық аралдардың жалпы аумағы 244 890 км² (Үлкен Антиль аралдары — 216 260, Кіші Антиль аралдары — 14 095, Багам аралдары — 14 535). Барлық Антиль аралдары теңіз деңгейінен айтарлықтай жоғары орналасқан. Багам аралдары болса, [[Маржан жарлауыты|маржан жарлауыттарынан]] құралған. Ең биік таулар [[Гаити (арал)|Гаити аралының]] батыс бөлігінде орналасқан ([[Дуарте (тау)|Дуарте]] шыңы, 3087 м), Кубаның шығыс бөлігінде (2375 м) және Ямайканың солтүстік бөлігінде (2341 м); Кіші Антиль аралдарының шығыс жағалаулары жазықтармен жабылған; таулар терең долиналарға қатты төмендейді. Аралдардың көп саны көптеген шығанақтарымен ерекшеленіп, олар ыңғайлы порттар ұсынады. Куба, [[Виргин аралдары|Виргин]] және Багам аралдары үлкен маржан жарлауыттарымен қоршалған, олар теңіз бетіне шығып, [[пальма]]лармен жабылған. Көптеген аралдар (әсіресе Кіші Антиль аралдары) [[жанартау]] шығу тегімен ерекшеленеді. {{Вест-Индия елдері}} {{Div col|3}} * {{Байрақ|Куба}} * {{Байрақ|Доминикан Республикасы}} * {{Байрақ|Гаити}} * {{Байрақ|Ямайка}} * ''{{Байрақ|Пуэрто-Рико}}'' ({{Байрақ|АҚШ}}) * {{Байрақ|Багам аралдары}} * ''{{flagicon|Turks and Caicos Islands}}'' [[Туркс және Кайкос|Теркс және Кайкос]] ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Байрақ|Кайман аралдары}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Ту|АҚШ}}'' [[Навасса]] ({{Байрақ|АҚШ}}) * ''{{Байрақ|Америкалық Вирджин аралдары}}'' * ''{{Байрақ|Британдық Вирджин аралдары}}'' * ''{{Байрақ|Ангилья}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Ту|Франция}}'' [[Сен-Мартен]] ({{Байрақ|Франция}}) * ''{{Ту|Франция}}'' [[Сен-Бартелеми]] ({{Байрақ|Франция}}) * ''{{flagicon|Sint Maarten}}'' [[Синт-Мартен]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{flagicon|Синт-Эстатиус}}'' [[Синт-Эстатиус]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{flagicon|Саба}}'' [[Саба (арал)|Саба]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * {{Байрақ|Сент-Китс және Невис}} * {{Байрақ|Антигуа және Барбуда}} * ''{{Байрақ|Монтсеррат}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Байрақ|Гваделупа}}'' ({{Байрақ|Франция}}) * {{Байрақ|Доминика}} * ''{{Байрақ|Мартиника}}'' ({{Байрақ|Франция}}) * {{Байрақ|Сент-Люсия}} * {{Байрақ|Сент-Винсент және Гренадиндер}} * {{Байрақ|Гренада}} * {{Байрақ|Барбадос}} * {{Байрақ|Тринидад және Тобаго}} * ''{{Байрақ|Бонэйр}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{Байрақ|Кюрасао}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{Байрақ|Аруба}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * {{Байрақ|Венесуэла}} (ішінара) {{Div col|end}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Кариб теңізінің аралдары]] [[Санат:Кариб бассейні елдері]] [[Санат:Вест-Индия]] [[Санат:Америка географиясы]] 1daklwcx9tgwhj2q1x7zp05iis7zaz1 3404324 3404323 2024-11-23T22:36:10Z Ismukhammed 4565 3404324 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Antillas (orthographic projection).svg|thumb|right|200px|Вест-Индияның картадағы орналасуы]]'''Вест-Индия''' ({{lang-en|West Indies}}, {{lang-nl|West-Indië}} — «батыс Үндістан» немесе «батыс Үндістандар») — [[Кариб теңізі]]ндегі аралдардың тарихи атауы, соның ішінде Кариб аралдары (тізімді қараңыз), [[Багам аралдары]] және [[Мексика шығанағы]] мен [[Атлант мұхиты]]ндағы оларға жақын аралдар (оның ішінде кейбір құрлықтық аралдар — құрлық жағалауларына жақын орналасқан). Бұл атау [[Оңтүстік Азия|Оңтүстік]] және [[Оңтүстік-шығыс Азия|Оңтүстік-Шығыс Азиядағы]] елдермен салыстырылатын [[Ост-Индия]]ға («Шығыс Үндістанға») қарсы қойылады. ==Атауы== Вест-Индия атауын алғашқы еуропалық теңізшілер қойған, олар батысқа қарай жүзіп, Үндістанға жеткендерін ойлап қателескен. Осыдан Америка тұрғындарының атауы — [[үндістер]] пайда болды. Кейбір пікірлерге сәйкес, «Вест-Индиялар» деп айту дұрыс, себебі бұл аймақ [[Испания]]ның, [[Португалия]]ның, [[Ұлыбритания]]ның, [[Франция]]ның және басқа еуропалық мемлекеттердің осы аймақтағы иеленген жерлерін қамтиды. Мұндай Вест-Индиялардың кейбіреулері Антил деп аталады: мысалы, ағылшындар «Англияның Вест-Индиясы» деген атауды қолданса, француздар «Француздық Вест-Индия» немесе «Француздық Антилдер» дейді. Бұл термин жаңа құрлықтың жерлерін еуропалық елдер иемдене бастағаннан кейін пайда болды. Осылайша, Вест-Индия және Вест-Индиялар екі түрлі мағынаға ие: бірінші термин аймақты білдірсе, екінші термин саяси-экономикалық (сауда) құрылымдарды білдіреді. Мысалы, 1958 жылы құрылған Британия [[Вест-Индия Федерациясы|Федерациясы]] тек «West Indies» деп аталды, «West India» деп аталған жоқ. ==Географиясы== Вест-Индия орналасқан аймақ [[Оңтүстік Америка|Оңтүстік]] және [[Солтүстік Америка]] арасында, солтүстік ендіктің 10° мен 28° аралығында және батыс бойлықтың 59° мен 85° аралығында, [[Ориноко]] өзенінің сағасынан [[Флорида]] мен [[Юкатан түбегі|Юкатан]] жарты аралдарына дейін созылады. Кеңес Одағының үлкен энциклопедиясы Вест-Индияны Солтүстік Америкаға жатқызса да, [[Куба]], [[Ямайка]], [[Хувентуд]], [[Кайман аралдары]] мен [[Багам аралдары]]нан басқа барлық аралдар Оңтүстік Америка жағалауларына Солтүстік Америкадан қарағанда жақын орналасқан. Вест-Индия бірнеше аралдар тобына бөлінеді: [[Үлкен Антиль аралдары]], [[Кіші Антиль аралдары]] және [[Лукай архипелагы|Багам архипелагы]]. Барлық аралдардың жалпы аумағы 244 890 км² (Үлкен Антиль аралдары — 216 260, Кіші Антиль аралдары — 14 095, Багам аралдары — 14 535). Барлық Антиль аралдары теңіз деңгейінен айтарлықтай жоғары орналасқан. Багам аралдары болса, [[Маржан жарлауыты|маржан жарлауыттарынан]] құралған. Ең биік таулар [[Гаити (арал)|Гаити аралының]] батыс бөлігінде орналасқан ([[Дуарте (тау)|Дуарте]] шыңы, 3087 м), Кубаның шығыс бөлігінде (2375 м) және Ямайканың солтүстік бөлігінде (2341 м); Кіші Антиль аралдарының шығыс жағалаулары жазықтармен жабылған; таулар терең долиналарға қатты төмендейді. Аралдардың көп саны көптеген шығанақтарымен ерекшеленіп, олар ыңғайлы порттар ұсынады. Куба, [[Виргин аралдары|Виргин]] және Багам аралдары үлкен маржан жарлауыттарымен қоршалған, олар теңіз бетіне шығып, [[пальма]]лармен жабылған. Көптеген аралдар (әсіресе Кіші Антиль аралдары) [[жанартау]] шығу тегімен ерекшеленеді. {{Вест-Индия елдері}} {{Div col|3}} * {{Байрақ|Куба}} * {{Байрақ|Доминикан Республикасы}} * {{Байрақ|Гаити}} * {{Байрақ|Ямайка}} * ''{{Байрақ|Пуэрто-Рико}}'' ({{Байрақ|АҚШ}}) * {{Байрақ|Багам аралдары}} * ''{{flagicon|Turks and Caicos Islands}}'' [[Туркс және Кайкос|Теркс және Кайкос]] ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Байрақ|Кайман аралдары}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Ту|АҚШ}}'' [[Навасса]] ({{Байрақ|АҚШ}}) * ''{{Байрақ|Америкалық Вирджин аралдары}}'' * ''{{Байрақ|Британдық Вирджин аралдары}}'' * ''{{Байрақ|Ангилья}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Ту|Франция}}'' [[Сен-Мартен]] ({{Байрақ|Франция}}) * ''{{Ту|Франция}}'' [[Сен-Бартелеми]] ({{Байрақ|Франция}}) * ''{{flagicon|Sint Maarten}}'' [[Синт-Мартен]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{flagicon|Синт-Эстатиус}}'' [[Синт-Эстатиус]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{flagicon|Саба}}'' [[Саба (арал)|Саба]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * {{Байрақ|Сент-Китс және Невис}} * {{Байрақ|Антигуа және Барбуда}} * ''{{Байрақ|Монтсеррат}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Байрақ|Гваделупа}}'' ({{Байрақ|Франция}}) * {{Байрақ|Доминика}} * ''{{Байрақ|Мартиника}}'' ({{Байрақ|Франция}}) * {{Байрақ|Сент-Люсия}} * {{Байрақ|Сент-Винсент және Гренадиндер}} * {{Байрақ|Гренада}} * {{Байрақ|Барбадос}} * {{Байрақ|Тринидад және Тобаго}} * ''{{Байрақ|Бонэйр}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{Байрақ|Кюрасао}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{Байрақ|Аруба}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * {{Байрақ|Венесуэла}} (ішінара) {{Div col|end}} [[Санат:Кариб теңізінің аралдары]] [[Санат:Кариб бассейні елдері]] [[Санат:Вест-Индия]] [[Санат:Америка географиясы]] b30y6m6zgl6m3o2piuawtaai2d6ogej 3404325 3404324 2024-11-23T22:44:17Z Ismukhammed 4565 3404325 wikitext text/x-wiki {{Архипелаг |Атауы = Вест-Индия |Шынайы атауы = en/West-Indies/nl/West-Indië |Сурет = Antillas (orthographic projection).svg |Сурет тақырыбы = |Координаттары = 19/-74 |CoordScale = |Ел = |Аймақ = |Архипелаг = |Акватория = Атлант мұхиты |Аралдар саны = |Ірі аралы = Куба (арал) |Жалпы ауданы = 244890 |Ең биік нүктесі = 3087 |Халқы = 42000000 |Санақ жылы = 2009 |Позициялық карта = |Позициялық карта 1 = |Ортаққордағы санаты = West-Indies }} '''Вест-Индия''' ({{lang-en|West Indies}}, {{lang-nl|West-Indië}} — «батыс Үндістан» немесе «батыс Үндістандар») — [[Кариб теңізі]]ндегі аралдардың тарихи атауы, соның ішінде Кариб аралдары (тізімді қараңыз), [[Багам аралдары]] және [[Мексика шығанағы]] мен [[Атлант мұхиты]]ндағы оларға жақын аралдар (оның ішінде кейбір құрлықтық аралдар — құрлық жағалауларына жақын орналасқан). Бұл атау [[Оңтүстік Азия|Оңтүстік]] және [[Оңтүстік-шығыс Азия|Оңтүстік-Шығыс Азиядағы]] елдермен салыстырылатын [[Ост-Индия]]ға («Шығыс Үндістанға») қарсы қойылады. ==Атауы== Вест-Индия атауын алғашқы еуропалық теңізшілер қойған, олар батысқа қарай жүзіп, Үндістанға жеткендерін ойлап қателескен. Осыдан Америка тұрғындарының атауы — [[үндістер]] пайда болды. Кейбір пікірлерге сәйкес, «Вест-Индиялар» деп айту дұрыс, себебі бұл аймақ [[Испания]]ның, [[Португалия]]ның, [[Ұлыбритания]]ның, [[Франция]]ның және басқа еуропалық мемлекеттердің осы аймақтағы иеленген жерлерін қамтиды. Мұндай Вест-Индиялардың кейбіреулері Антил деп аталады: мысалы, ағылшындар «Англияның Вест-Индиясы» деген атауды қолданса, француздар «Француздық Вест-Индия» немесе «Француздық Антилдер» дейді. Бұл термин жаңа құрлықтың жерлерін еуропалық елдер иемдене бастағаннан кейін пайда болды. Осылайша, Вест-Индия және Вест-Индиялар екі түрлі мағынаға ие: бірінші термин аймақты білдірсе, екінші термин саяси-экономикалық (сауда) құрылымдарды білдіреді. Мысалы, 1958 жылы құрылған Британия [[Вест-Индия Федерациясы|Федерациясы]] тек «West Indies» деп аталды, «West India» деп аталған жоқ. ==Географиясы== Вест-Индия орналасқан аймақ [[Оңтүстік Америка|Оңтүстік]] және [[Солтүстік Америка]] арасында, солтүстік ендіктің 10° мен 28° аралығында және батыс бойлықтың 59° мен 85° аралығында, [[Ориноко]] өзенінің сағасынан [[Флорида]] мен [[Юкатан түбегі|Юкатан]] жарты аралдарына дейін созылады. Кеңес Одағының үлкен энциклопедиясы Вест-Индияны Солтүстік Америкаға жатқызса да, [[Куба]], [[Ямайка]], [[Хувентуд]], [[Кайман аралдары]] мен [[Багам аралдары]]нан басқа барлық аралдар Оңтүстік Америка жағалауларына Солтүстік Америкадан қарағанда жақын орналасқан. Вест-Индия бірнеше аралдар тобына бөлінеді: [[Үлкен Антиль аралдары]], [[Кіші Антиль аралдары]] және [[Лукай архипелагы|Багам архипелагы]]. Барлық аралдардың жалпы аумағы 244 890 км² (Үлкен Антиль аралдары — 216 260, Кіші Антиль аралдары — 14 095, Багам аралдары — 14 535). Барлық Антиль аралдары теңіз деңгейінен айтарлықтай жоғары орналасқан. Багам аралдары болса, [[Маржан жарлауыты|маржан жарлауыттарынан]] құралған. Ең биік таулар [[Гаити (арал)|Гаити аралының]] батыс бөлігінде орналасқан ([[Дуарте (тау)|Дуарте]] шыңы, 3087 м), Кубаның шығыс бөлігінде (2375 м) және Ямайканың солтүстік бөлігінде (2341 м); Кіші Антиль аралдарының шығыс жағалаулары жазықтармен жабылған; таулар терең долиналарға қатты төмендейді. Аралдардың көп саны көптеген шығанақтарымен ерекшеленіп, олар ыңғайлы порттар ұсынады. Куба, [[Виргин аралдары|Виргин]] және Багам аралдары үлкен маржан жарлауыттарымен қоршалған, олар теңіз бетіне шығып, [[пальма]]лармен жабылған. Көптеген аралдар (әсіресе Кіші Антиль аралдары) [[жанартау]] шығу тегімен ерекшеленеді. {{Вест-Индия елдері}} {{Div col|3}} * {{Байрақ|Куба}} * {{Байрақ|Доминикан Республикасы}} * {{Байрақ|Гаити}} * {{Байрақ|Ямайка}} * ''{{Байрақ|Пуэрто-Рико}}'' ({{Байрақ|АҚШ}}) * {{Байрақ|Багам аралдары}} * ''{{flagicon|Turks and Caicos Islands}}'' [[Туркс және Кайкос|Теркс және Кайкос]] ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Байрақ|Кайман аралдары}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Ту|АҚШ}}'' [[Навасса]] ({{Байрақ|АҚШ}}) * ''{{Байрақ|Америкалық Вирджин аралдары}}'' * ''{{Байрақ|Британдық Вирджин аралдары}}'' * ''{{Байрақ|Ангилья}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Ту|Франция}}'' [[Сен-Мартен]] ({{Байрақ|Франция}}) * ''{{Ту|Франция}}'' [[Сен-Бартелеми]] ({{Байрақ|Франция}}) * ''{{flagicon|Sint Maarten}}'' [[Синт-Мартен]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{flagicon|Синт-Эстатиус}}'' [[Синт-Эстатиус]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{flagicon|Саба}}'' [[Саба (арал)|Саба]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * {{Байрақ|Сент-Китс және Невис}} * {{Байрақ|Антигуа және Барбуда}} * ''{{Байрақ|Монтсеррат}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Байрақ|Гваделупа}}'' ({{Байрақ|Франция}}) * {{Байрақ|Доминика}} * ''{{Байрақ|Мартиника}}'' ({{Байрақ|Франция}}) * {{Байрақ|Сент-Люсия}} * {{Байрақ|Сент-Винсент және Гренадиндер}} * {{Байрақ|Гренада}} * {{Байрақ|Барбадос}} * {{Байрақ|Тринидад және Тобаго}} * ''{{Байрақ|Бонэйр}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{Байрақ|Кюрасао}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{Байрақ|Аруба}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * {{Байрақ|Венесуэла}} (ішінара) {{Div col|end}} [[Санат:Кариб теңізінің аралдары]] [[Санат:Кариб бассейні елдері]] [[Санат:Вест-Индия]] [[Санат:Америка географиясы]] sgxacylh5dyuhjlc57e19ictgy46duf 3404326 3404325 2024-11-23T22:48:34Z Ismukhammed 4565 3404326 wikitext text/x-wiki {{Архипелаг |Атауы = Вест-Индия |Шынайы атауы = en/West-Indies/nl/West-Indië |Сурет = Antillas (orthographic projection).svg |Сурет тақырыбы = |Координаттары = 19/-74 |CoordScale = |Ел = |Аймақ = |Архипелаг = |Акватория = Атлант мұхиты |Аралдар саны = |Ірі аралы = Куба (арал) |Жалпы ауданы = 244890 |Ең биік нүктесі = 3087 |Халқы = 42000000 |Санақ жылы = 2009 |Позициялық карта = |Позициялық карта 1 = |Ортаққордағы санаты = West-Indies }} '''Вест-Индия''' ({{lang-en|West Indies}}, {{lang-nl|West-Indië}} — «батыс Үндістан» немесе «батыс Үндістандар») — [[Кариб теңізі]]ндегі аралдардың тарихи атауы, соның ішінде Кариб аралдары (тізімді қараңыз), [[Багам аралдары]] және [[Мексика шығанағы]] мен [[Атлант мұхиты]]ндағы оларға жақын аралдар (оның ішінде кейбір құрлықтық аралдар — құрлық жағалауларына жақын орналасқан). Бұл атау [[Оңтүстік Азия|Оңтүстік]] және [[Оңтүстік-шығыс Азия|Оңтүстік-Шығыс Азиядағы]] елдермен салыстырылатын [[Ост-Индия]]ға («Шығыс Үндістанға») қарсы қойылады. ==Атауы== Вест-Индия атауын алғашқы еуропалық теңізшілер қойған, олар батысқа қарай жүзіп, Үндістанға жеткендерін ойлап қателескен. Осыдан Америка тұрғындарының атауы — [[үндістер]] пайда болды. Кейбір пікірлерге сәйкес, «Вест-Индиялар» деп айту дұрыс, себебі бұл аймақ [[Испания]]ның, [[Португалия]]ның, [[Ұлыбритания]]ның, [[Франция]]ның және басқа еуропалық мемлекеттердің осы аймақтағы иеленген жерлерін қамтиды. Мұндай Вест-Индиялардың кейбіреулері Антил деп аталады: мысалы, ағылшындар «Англияның Вест-Индиясы» деген атауды қолданса, француздар «Француздық Вест-Индия» немесе «Француздық Антилдер» дейді. Бұл термин жаңа құрлықтың жерлерін еуропалық елдер иемдене бастағаннан кейін пайда болды. Осылайша, Вест-Индия және Вест-Индиялар екі түрлі мағынаға ие: бірінші термин аймақты білдірсе, екінші термин саяси-экономикалық (сауда) құрылымдарды білдіреді. Мысалы, 1958 жылы құрылған Британия [[Вест-Индия Федерациясы|Федерациясы]] тек «West Indies» деп аталды, «West India» деп аталған жоқ. ==Географиясы== Вест-Индия орналасқан аймақ [[Оңтүстік Америка|Оңтүстік]] және [[Солтүстік Америка]] арасында, солтүстік ендіктің 10° мен 28° аралығында және батыс бойлықтың 59° мен 85° аралығында, [[Ориноко]] өзенінің сағасынан [[Флорида]] мен [[Юкатан түбегі|Юкатан]] жарты аралдарына дейін созылады. Кеңес Одағының үлкен энциклопедиясы Вест-Индияны Солтүстік Америкаға жатқызса да, [[Куба]], [[Ямайка]], [[Хувентуд]], [[Кайман аралдары]] мен [[Багам аралдары]]нан басқа барлық аралдар Оңтүстік Америка жағалауларына Солтүстік Америкадан қарағанда жақын орналасқан. Вест-Индия бірнеше аралдар тобына бөлінеді: [[Үлкен Антиль аралдары]], [[Кіші Антиль аралдары]] және [[Лукай архипелагы|Багам архипелагы]]. Барлық аралдардың жалпы аумағы 244 890 км² (Үлкен Антиль аралдары — 216 260, Кіші Антиль аралдары — 14 095, Багам аралдары — 14 535). Барлық Антиль аралдары теңіз деңгейінен айтарлықтай жоғары орналасқан. Багам аралдары болса, [[Маржан жарлауыты|маржан жарлауыттарынан]] құралған. Ең биік таулар [[Гаити (арал)|Гаити аралының]] батыс бөлігінде орналасқан ([[Дуарте (тау)|Дуарте]] шыңы, 3087 м), Кубаның шығыс бөлігінде (2375 м) және Ямайканың солтүстік бөлігінде (2341 м); Кіші Антиль аралдарының шығыс жағалаулары жазықтармен жабылған; таулар терең долиналарға қатты төмендейді. Аралдардың көп саны көптеген шығанақтарымен ерекшеленіп, олар ыңғайлы порттар ұсынады. Куба, [[Виргин аралдары|Виргин]] және Багам аралдары үлкен маржан жарлауыттарымен қоршалған, олар теңіз бетіне шығып, [[пальма]]лармен жабылған. Көптеген аралдар (әсіресе Кіші Антиль аралдары) [[жанартау]] шығу тегімен ерекшеленеді. {{Вест-Индия елдері}} {{Div col|3}} * {{Байрақ|Куба}} * {{Байрақ|Доминикан Республикасы}} * {{Байрақ|Гаити}} * {{Байрақ|Ямайка}} * ''{{Байрақ|Пуэрто-Рико}}'' ({{Байрақ|АҚШ}}) * {{Байрақ|Багам аралдары}} * ''{{flagicon|Turks and Caicos Islands}}'' [[Туркс және Кайкос|Теркс және Кайкос]] ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Байрақ|Кайман аралдары}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Ту|АҚШ}}'' [[Навасса]] ({{Байрақ|АҚШ}}) * ''{{Байрақ|Америкалық Вирджин аралдары}}'' * ''{{Байрақ|Британдық Вирджин аралдары}}'' * ''{{Байрақ|Ангилья}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Ту|Франция}}'' [[Сен-Мартен]] ({{Байрақ|Франция}}) * ''{{Ту|Франция}}'' [[Сен-Бартелеми]] ({{Байрақ|Франция}}) * ''{{flagicon|Sint Maarten}}'' [[Синт-Мартен]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{flagicon|Синт-Эстатиус}}'' [[Синт-Эстатиус]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{flagicon|Саба}}'' [[Саба (арал)|Саба]] ({{Байрақ|Нидерланд}}) * {{Байрақ|Сент-Китс және Невис}} * {{Байрақ|Антигуа және Барбуда}} * ''{{Байрақ|Монтсеррат}}'' ({{Байрақ|Ұлыбритания}}) * ''{{Байрақ|Гваделупа}}'' ({{Байрақ|Франция}}) * {{Байрақ|Доминика}} * ''{{Байрақ|Мартиника}}'' ({{Байрақ|Франция}}) * {{Байрақ|Сент-Люсия}} * {{Байрақ|Сент-Винсент және Гренадиндер}} * {{Байрақ|Гренада}} * {{Байрақ|Барбадос}} * {{Байрақ|Тринидад және Тобаго}} * ''{{Байрақ|Бонэйр}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{Байрақ|Кюрасао}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * ''{{Байрақ|Аруба}}'' ({{Байрақ|Нидерланд}}) * {{Байрақ|Венесуэла}} (ішінара) {{Div col|end}} {{Жер}} [[Санат:Кариб теңізінің аралдары]] [[Санат:Кариб бассейні елдері]] [[Санат:Вест-Индия]] [[Санат:Америка географиясы]] rnragk5yx079020oaqtx7zv8xwhi3i5 Санат:Қазақстанның бұрынғы жоғарғы оқу орындары 14 748940 3404335 2024-11-24T00:02:28Z Casserium 68287 Жаңа бетте: [[Санат:Қазақстан жоғарғы оқу орындары]] 3404335 wikitext text/x-wiki [[Санат:Қазақстан жоғарғы оқу орындары]] bbjex2i3it3pel69d4gzz6b32tepw12 Қатысушы талқылауы:ArtSmir 3 748941 3404354 2024-11-24T00:23:31Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404354 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=ArtSmir}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 05:23, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) lm0ig79dsbtwalapz0fldu0rnp33ow2 Қатысушы талқылауы:Madeliine 11a 3 748942 3404369 2024-11-24T02:43:25Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404369 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Madeliine 11a}} -- [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 07:43, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) f0pxqfwfhgbm92vfigzq3xyzk0b9wgl Қатысушы талқылауы:Spyfast 3 748943 3404372 2024-11-24T04:22:04Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404372 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Spyfast}} -- [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]<sup> <big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big></sup> 09:22, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) ld4ws6ymfl6g1f2nxm7ozv1xg2y8ekn Қатысушы талқылауы:Mononesh Das Bangladesh 3 748944 3404385 2024-11-24T05:31:27Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404385 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Mononesh Das Bangladesh}} -- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 10:31, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) 67bgwhnngv88ppzbbrzulw1tt0i37fc Қатысушы талқылауы:NVL5423 3 748945 3404386 2024-11-24T05:36:48Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404386 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=NVL5423}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 10:36, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) 7r9mq0lyiuankc5bf004e4r9x31r5hq Сурет:С. Мұқанов атындағы СҚ облыстық қазақ музыкалық драма театры.jpg 6 748946 3404389 2024-11-24T05:53:17Z Салиха 17167 {{Еркін сурет | сипаттамасы = С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры | қайнары = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 | жасалған уақыты = 2018 | авторы... 3404389 wikitext text/x-wiki == Түйін == {{Еркін сурет | сипаттамасы = С. Мұқанов атындағы Солтүстік Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театры | қайнары = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 | жасалған уақыты = 2018 | авторы = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 }} == Лицензиялау == {{self|CC-Zero}} l0jvugaxkp5eof7owuru2jxbcpzvxnk Сурет:С. Мұқановтың мұражай үйі (СҚ облысы).jpg 6 748947 3404402 2024-11-24T06:19:58Z Салиха 17167 {{Еркін сурет | сипаттамасы = С. Мұқановтың мұражай үйі (Солтүстік Қазақстан облысы). | қайнары = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 | жасалған уақыты = 2018 | авторы = Қазақстанның... 3404402 wikitext text/x-wiki == Түйін == {{Еркін сурет | сипаттамасы = С. Мұқановтың мұражай үйі (Солтүстік Қазақстан облысы). | қайнары = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 | жасалған уақыты = 2018 | авторы = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 }} == Лицензиялау == {{self|CC-Zero}} nhiotxongnkvlrt9qt4m8u85mxf2lzd Сәбит Мұқановтың мұражай үйі 0 748948 3404404 2024-11-24T06:23:29Z Салиха 17167 Жаңа бетте: {{Ғимарат | ғимараттың аты = Сәбит Мұқановтың мұражай үйі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = С. Мұқановтың мұражай үйі (С... 3404404 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Сәбит Мұқановтың мұражай үйі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = С. Мұқановтың мұражай үйі (СҚ облысы).jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = Қазақстан |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 29|lat_sec = 37 |lon_dir = |lon_deg = 66|lon_min = 38|lon_sec = 08 | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = мәдениет мекемесі | сәулет стилі = қала құрылысы және сәулет | қолданылуы = | орналасуы = Солтүстік Қазақстан облысы | мекен жайы = [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. | қала = | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = [[1959 жыл|1959]] жыл | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = [[1990 жыл|1990]] жыл | жөнделген уақыты = | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Сәбит Мұқановтың мұражай үйі''' – [[Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі|Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізімі]]не енген сәулет өнері ескерткіші. == Орналасқан жері == [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. == Тарихи деректер, қоры == Мұражай-үй бежілі қазақ жазушысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]]тың өмірі мен шығармашылығына арналған. Ескерткіш жалпы ауданы 180 шаршы метр бір қабатты ағаш құрылым болып табылады. Мұражай-үйге іргелес алаң 2472.7 ш. м. құрайды.<br> Музейдің ғимаратын [[1959 жыл|1959]] жылы Сәбит Мұқановтың өзі мен оның немере ағасы Ш. Мұстафин Благовещенка ауылындағы бұрынғы ауыл көпесінің ағаштан салынған үйінен құрастырып, салған.<br> [[1990 жыл|1990]] жылы жазушының мемориалдық мұражайы ашылды, мұражайдың экспозициясы жазушы өмірінің негізгі кезеңдерін көрсетеді және оған қазақ халқының тұрмысы бойынша жалпы экспозиция кіреді. Бөлмелерде жазушының жеке заттары, қолжазбалар мен кітаптар орналастырылған. Қорларда С. Мұқановтың әдеби шығармашылығына қатысты бірегей құжаттар сақталуда.<br> Ғимараттың алдында жазушының мүсіні орнатылған. Жазушының ең танымал шығармалары «Жарық махаббат», «Өмір мектебі», «Балуан Шолақ», «Сырдария», «Дала толқындары», «Ботагөз» және т.б. Драматург ретінде опералары мен либреттосы белгілі «Жеңіс күндері», «Ариана оюы», «Сәкен Сейфуллин» және т.б.<br> Мұражай-үй өңірдің танымал туристік нысандарының бірі.<ref>Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан сәулеті]] [[Санат:Қазақстан мұражайлары]] rk6xz4pv5odigec6qn04fxcgikiks7j 3404405 3404404 2024-11-24T06:24:09Z Салиха 17167 «[[Санат:Солтүстік Қазақстан сәулеті|Солтүстік Қазақстан сәулеті]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті|Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3404405 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Сәбит Мұқановтың мұражай үйі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = С. Мұқановтың мұражай үйі (СҚ облысы).jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = Қазақстан |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 29|lat_sec = 37 |lon_dir = |lon_deg = 66|lon_min = 38|lon_sec = 08 | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = мәдениет мекемесі | сәулет стилі = қала құрылысы және сәулет | қолданылуы = | орналасуы = Солтүстік Қазақстан облысы | мекен жайы = [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. | қала = | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = [[1959 жыл|1959]] жыл | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = [[1990 жыл|1990]] жыл | жөнделген уақыты = | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Сәбит Мұқановтың мұражай үйі''' – [[Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі|Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізімі]]не енген сәулет өнері ескерткіші. == Орналасқан жері == [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. == Тарихи деректер, қоры == Мұражай-үй бежілі қазақ жазушысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]]тың өмірі мен шығармашылығына арналған. Ескерткіш жалпы ауданы 180 шаршы метр бір қабатты ағаш құрылым болып табылады. Мұражай-үйге іргелес алаң 2472.7 ш. м. құрайды.<br> Музейдің ғимаратын [[1959 жыл|1959]] жылы Сәбит Мұқановтың өзі мен оның немере ағасы Ш. Мұстафин Благовещенка ауылындағы бұрынғы ауыл көпесінің ағаштан салынған үйінен құрастырып, салған.<br> [[1990 жыл|1990]] жылы жазушының мемориалдық мұражайы ашылды, мұражайдың экспозициясы жазушы өмірінің негізгі кезеңдерін көрсетеді және оған қазақ халқының тұрмысы бойынша жалпы экспозиция кіреді. Бөлмелерде жазушының жеке заттары, қолжазбалар мен кітаптар орналастырылған. Қорларда С. Мұқановтың әдеби шығармашылығына қатысты бірегей құжаттар сақталуда.<br> Ғимараттың алдында жазушының мүсіні орнатылған. Жазушының ең танымал шығармалары «Жарық махаббат», «Өмір мектебі», «Балуан Шолақ», «Сырдария», «Дала толқындары», «Ботагөз» және т.б. Драматург ретінде опералары мен либреттосы белгілі «Жеңіс күндері», «Ариана оюы», «Сәкен Сейфуллин» және т.б.<br> Мұражай-үй өңірдің танымал туристік нысандарының бірі.<ref>Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]] [[Санат:Қазақстан мұражайлары]] pnkgcn07x86o4einl94x4jhfxax48ah 3404407 3404405 2024-11-24T06:24:46Z Салиха 17167 3404407 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Сәбит Мұқановтың мұражай үйі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = С. Мұқановтың мұражай үйі (СҚ облысы).jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = Қазақстан |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 29|lat_sec = 37 |lon_dir = |lon_deg = 66|lon_min = 38|lon_sec = 08 | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = мәдениет мекемесі | сәулет стилі = қала құрылысы және сәулет | қолданылуы = | орналасуы = Солтүстік Қазақстан облысы | мекен жайы = [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. | қала = | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = [[1959 жыл|1959]] жыл | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = [[1990 жыл|1990]] жыл | жөнделген уақыты = | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Сәбит Мұқановтың мұражай үйі''' – [[Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі|Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізімі]]не енген сәулет өнері ескерткіші. == Орналасқан жері == [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Сәбит (ауыл)|Сәбит]] ауылы. == Тарихи деректер, қоры == Мұражай-үй белгілі қазақ жазушысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]]тың өмірі мен шығармашылығына арналған. Ескерткіш жалпы ауданы 180 шаршы метр бір қабатты ағаш құрылым болып табылады. Мұражай-үйге іргелес алаң 2472.7 ш. м. құрайды.<br> Музейдің ғимаратын [[1959 жыл|1959]] жылы Сәбит Мұқановтың өзі мен оның немере ағасы Ш. Мұстафин Благовещенка ауылындағы бұрынғы ауыл көпесінің ағаштан салынған үйінен құрастырып, салған.<br> [[1990 жыл|1990]] жылы жазушының мемориалдық мұражайы ашылды, мұражайдың экспозициясы жазушы өмірінің негізгі кезеңдерін көрсетеді және оған қазақ халқының тұрмысы бойынша жалпы экспозиция кіреді. Бөлмелерде жазушының жеке заттары, қолжазбалар мен кітаптар орналастырылған. Қорларда С. Мұқановтың әдеби шығармашылығына қатысты бірегей құжаттар сақталуда.<br> Ғимараттың алдында жазушының мүсіні орнатылған. Жазушының ең танымал шығармалары «Жарық махаббат», «Өмір мектебі», «Балуан Шолақ», «Сырдария», «Дала толқындары», «Ботагөз» және т.б. Драматург ретінде опералары мен либреттосы белгілі «Жеңіс күндері», «Ариана оюы», «Сәкен Сейфуллин» және т.б.<br> Мұражай-үй өңірдің танымал туристік нысандарының бірі.<ref>Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]] [[Санат:Қазақстан мұражайлары]] bu1g8x5w3w3a8kh7qc37jyfdwhg86br Сурет:И. Шуховтың мұражай үйі.jpg 6 748949 3404413 2024-11-24T06:41:24Z Салиха 17167 {{Еркін сурет | сипаттамасы = И.П. Шуховтың мұражай үйі (Солтүстік Қазақстан облысы). | қайнары = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 | жасалған уақыты = 2018 | авторы = Қазақстанның... 3404413 wikitext text/x-wiki == Түйін == {{Еркін сурет | сипаттамасы = И.П. Шуховтың мұражай үйі (Солтүстік Қазақстан облысы). | қайнары = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 | жасалған уақыты = 2018 | авторы = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 }} == Лицензиялау == {{self|CC-Zero}} oaq9qwcn24z2fvhri4qyq6bt2hdlh4o Иван Шуховтың мұражай үйі 0 748950 3404414 2024-11-24T06:42:35Z Салиха 17167 Жаңа бетте: {{Ғимарат | ғимараттың аты = Иван Шуховтың мұражай үйі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = И. Шуховтың мұражай үйі.jpg | ені... 3404414 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Иван Шуховтың мұражай үйі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = И. Шуховтың мұражай үйі.jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = Қазақстан |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 29|lat_sec = 37 |lon_dir = |lon_deg = 66|lon_min = 38|lon_sec = 08 | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = мәдениет мекемесі | сәулет стилі = қала құрылысы және сәулет | қолданылуы = | орналасуы = Солтүстік Қазақстан облысы | мекен жайы = [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. | қала = | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = [[1942 жыл|1942]] жыл | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = [[1981 жыл|1981]] жыл | жөнделген уақыты = | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Иван Шуховтың мұражай үйі''' – [[Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі|Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізімі]]не енген сәулет өнері ескерткіші. == Орналасқан жері == [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. == Тарихи деректер, қоры == ҚазССР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, кеңес жазушысы [[Иван Петрович Шухов|И. Шухов]] (1906-1977) атындағы әдеби-мемориалдық мұражайы оның [[1942 жыл|1942]] жылы салынған үйінде [[1981 жыл|1981]] жылы қаланды.<br> Мұражай-үйдің ауданы 117,1 шаршы метр болатын мансардасы бар бір қабатты құрылыс болып табылады. Мұражайдың жалпы экспозициясы төрт залдан тұрады және И. П. Шуховтың әдеби мұрасы, көркем шығармашылығы, мемлекеттік қызметі және өмірлік жолы негізінде құрылған. Бірінші зал [[1752 жыл|1752]] жылы қорғаныс бекінісі және Преснов станицасы ретінде негізделген Пресновка ауылының тарихына арналған. Екінші зал Кеңес өкіметінің қалыптасуы кезіндегі өлкенің тарихын баяндайды. Үшінші залда Ұлы Отан соғысы жылдары көрсетілген. Төртінші зал өлкеде тың және тыңайған жерлерді игеруге арналған.<br> Мұражайда жазушының жұмыс кабинеті қайта жасалынды. Экспонаттардың жалпы саны 3867 бірлікті құрайды, олардың негізінде - фотоматериалдар, газеттер, хаттар, И. П. Шуховтың жеке кітапханасынан алынған кітаптар, жеке заттары бар. Жыл сайын мұражай қызметкерлері жергілікті ақындар мен қоғам қайраткерлерінің қатысуымен Шухов оқуларын өткізеді.<br> [[2006 жыл|2006]] жылы мекен аумағында жазушыға ескерткіш орнатылған. И. П. Шуховтың еңтанымал шығармалары «Табысты жер», жолжазба очерктер «Американың күндері мен түндері», «Югославиялық күнделік», «Туған ел және жат жер» жинақтары, «Преснов жазбалары» топтамалары, оған: «Ашық алаңдағы шөп», «Жылтылдаған сағым», «Котур-Таганың соңғы әні», «Нысананы таңдау», «Қыз бұрымы туралы әңгіме» және т.б. повестері кірді.<ref>Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]] [[Санат:Қазақстан мұражайлары]] cs4ujrd71bsyi9x6bjghjroxpdqtyfu 3404416 3404414 2024-11-24T06:44:39Z Салиха 17167 /* Тарихи деректер, қоры */ 3404416 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Иван Шуховтың мұражай үйі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = И. Шуховтың мұражай үйі.jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = Қазақстан |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 29|lat_sec = 37 |lon_dir = |lon_deg = 66|lon_min = 38|lon_sec = 08 | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = мәдениет мекемесі | сәулет стилі = қала құрылысы және сәулет | қолданылуы = | орналасуы = Солтүстік Қазақстан облысы | мекен жайы = [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. | қала = | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = [[1942 жыл|1942]] жыл | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = [[1981 жыл|1981]] жыл | жөнделген уақыты = | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Иван Шуховтың мұражай үйі''' – [[Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі|Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізімі]]не енген сәулет өнері ескерткіші. == Орналасқан жері == [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. == Тарихи деректер, қоры == ҚазССР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, кеңес жазушысы [[Иван Петрович Шухов|И. Шухов]] (1906-1977) атындағы әдеби-мемориалдық мұражайы оның [[1942 жыл|1942]] жылы салынған үйінде [[1981 жыл|1981]] жылы қаланды.<br> Мұражай-үйдің ауданы 117,1 шаршы метр болатын мансардасы бар бір қабатты құрылыс болып табылады. Мұражайдың жалпы экспозициясы төрт залдан тұрады және И. П. Шуховтың әдеби мұрасы, көркем шығармашылығы, мемлекеттік қызметі және өмірлік жолы негізінде құрылған. Бірінші зал [[1752 жыл|1752]] жылы қорғаныс бекінісі және Преснов станицасы ретінде негізделген Пресновка ауылының тарихына арналған. Екінші зал Кеңес өкіметінің қалыптасуы кезіндегі өлкенің тарихын баяндайды. Үшінші залда Ұлы Отан соғысы жылдары көрсетілген. Төртінші зал өлкеде тың және тыңайған жерлерді игеруге арналған.<br> Мұражайда жазушының жұмыс кабинеті қайта жасалынды. Экспонаттардың жалпы саны 3867 бірлікті құрайды, олардың негізінде - фотоматериалдар, газеттер, хаттар, И. П. Шуховтың жеке кітапханасынан алынған кітаптар, жеке заттары бар. Жыл сайын мұражай қызметкерлері жергілікті ақындар мен қоғам қайраткерлерінің қатысуымен Шухов оқуларын өткізеді.<br> [[2006 жыл|2006]] жылы мекен аумағында жазушыға ескерткіш орнатылған. И. П. Шуховтың ең танымал шығармалары «Табысты жер», жолжазба очерктер «Американың күндері мен түндері», «Югославиялық күнделік», «Туған ел және жат жер» жинақтары, «Преснов жазбалары» топтамалары, оған: «Ашық алаңдағы шөп», «Жылтылдаған сағым», «Котур-Таганың соңғы әні», «Нысананы таңдау», «Қыз бұрымы туралы әңгіме» және т.б. повестері кірді.<ref>Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]] [[Санат:Қазақстан мұражайлары]] 0jzi2tu8l30ymzl3nzqw6cp24fesijx 3404418 3404416 2024-11-24T06:46:04Z Салиха 17167 3404418 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Иван Шуховтың мұражай үйі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = И. Шуховтың мұражай үйі.jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = Қазақстан |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 40|lat_sec = 26 |lon_dir = |lon_deg = 67|lon_min = 08|lon_sec = 13 | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = мәдениет мекемесі | сәулет стилі = қала құрылысы және сәулет | қолданылуы = | орналасуы = Солтүстік Қазақстан облысы | мекен жайы = [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. | қала = | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = [[1942 жыл|1942]] жыл | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = [[1981 жыл|1981]] жыл | жөнделген уақыты = | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Иван Шуховтың мұражай үйі''' – [[Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі|Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізімі]]не енген сәулет өнері ескерткіші. == Орналасқан жері == [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Пресновка (Жамбыл ауданы)|Пресновка]] ауылы. == Тарихи деректер, қоры == ҚазССР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, кеңес жазушысы [[Иван Петрович Шухов|И. Шухов]] (1906-1977) атындағы әдеби-мемориалдық мұражайы оның [[1942 жыл|1942]] жылы салынған үйінде [[1981 жыл|1981]] жылы қаланды.<br> Мұражай-үйдің ауданы 117,1 шаршы метр болатын мансардасы бар бір қабатты құрылыс болып табылады. Мұражайдың жалпы экспозициясы төрт залдан тұрады және И. П. Шуховтың әдеби мұрасы, көркем шығармашылығы, мемлекеттік қызметі және өмірлік жолы негізінде құрылған. Бірінші зал [[1752 жыл|1752]] жылы қорғаныс бекінісі және Преснов станицасы ретінде негізделген Пресновка ауылының тарихына арналған. Екінші зал Кеңес өкіметінің қалыптасуы кезіндегі өлкенің тарихын баяндайды. Үшінші залда Ұлы Отан соғысы жылдары көрсетілген. Төртінші зал өлкеде тың және тыңайған жерлерді игеруге арналған.<br> Мұражайда жазушының жұмыс кабинеті қайта жасалынды. Экспонаттардың жалпы саны 3867 бірлікті құрайды, олардың негізінде - фотоматериалдар, газеттер, хаттар, И. П. Шуховтың жеке кітапханасынан алынған кітаптар, жеке заттары бар. Жыл сайын мұражай қызметкерлері жергілікті ақындар мен қоғам қайраткерлерінің қатысуымен Шухов оқуларын өткізеді.<br> [[2006 жыл|2006]] жылы мекен аумағында жазушыға ескерткіш орнатылған. И. П. Шуховтың ең танымал шығармалары «Табысты жер», жолжазба очерктер «Американың күндері мен түндері», «Югославиялық күнделік», «Туған ел және жат жер» жинақтары, «Преснов жазбалары» топтамалары, оған: «Ашық алаңдағы шөп», «Жылтылдаған сағым», «Котур-Таганың соңғы әні», «Нысананы таңдау», «Қыз бұрымы туралы әңгіме» және т.б. повестері кірді.<ref>Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]] [[Санат:Қазақстан мұражайлары]] m66b3r6ice5lj82dztkte9ptsgys3k8 Сурет:Ғ. Мүсіреповтың мұражай үйі.jpg 6 748951 3404432 2024-11-24T07:05:36Z Салиха 17167 {{Еркін сурет | сипаттамасы = Ғабит Мүсіреповтің мұражай үйі (Солтүстік Қазақстан облысы). | қайнары = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 | жасалған уақыты = 2018 | авторы = Қазақста... 3404432 wikitext text/x-wiki == Түйін == {{Еркін сурет | сипаттамасы = Ғабит Мүсіреповтің мұражай үйі (Солтүстік Қазақстан облысы). | қайнары = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 | жасалған уақыты = 2018 | авторы = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 }} == Лицензиялау == {{self|CC-Zero}} 713byc94pc0rnkgyx5gmiygl2i74q2u Ғабит Мүсіреповтің мұражай үйі 0 748952 3404433 2024-11-24T07:06:12Z Салиха 17167 Жаңа бетте: {{Ғимарат | ғимараттың аты = Ғабит Мүсіреповтің мұражай үйі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = Ғ. Мүсіреповтың мұражай ү... 3404433 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Ғабит Мүсіреповтің мұражай үйі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = Ғ. Мүсіреповтың мұражай үйі.jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = Қазақстан |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 06|lat_sec = 10 |lon_dir = |lon_deg = 66|lon_min = 29|lon_sec = 08 | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = мәдениет мекемесі | сәулет стилі = қала құрылысы және сәулет | қолданылуы = | орналасуы = Солтүстік Қазақстан облысы | мекен жайы = [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. | қала = | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = [[1992 жыл|1992]] жылы | жөнделген уақыты = | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Ғабит Мүсіреповтің мұражай үйі''' – [[Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі|Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізімі]]не енген сәулет өнері ескерткіші. == Орналасқан жері == [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. == Тарихи деректер, қоры == Мұражай Жаңажол ауылының тумасы, белгілі қазақ жазушысы, мемлекеттікжәне қоғам қайраткері, Социалистік Еңбек Ері, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Мүсірепов Ғабит Махмұтұлына]] (1902-1985) арналған.<br> Мемориалдық мұражай [[1992 жыл|1992]] жылы ашылды және жалпы ауданы 278 шаршы метр болатын мансардасы бар бір қабатты құрылыста орналасқан. Экспозициялық ауданы 95,3 ш. м., қалған ауданды қонақүй алып тұр. Мұражай екі залдан тұрады: әдеби-мемориалдық және этнографиялық. Мұражайда 419-ға жуық экспонат сақталуда, оның ішінде жазушының жеке заттары, құжаттары, фотосуреттері, қазақ тұрмысының заттары және т. б. бар. Мұражай келушілермен жұмыстың түрлі түрлерін ұсынады: экскурсиялар, дәрістер, семинарлар, әдеби оқулар және белгілі жазушының шығармашылық жолы туралы көрмелер.<br> Ғабит Мүсіреповтің шығармашылығы Отанға деген үлкен сүйіспеншілікке, қазақ халқын мақтап жырлаумен толы. Автордың ең танымал туындылары «Оянған өлке», «Жат қолында», «Ұлпан» және т.б. болып табылады. Жазушының еңбектері көптеген жоғары мемлекеттік марапаттармен белгіленген.<ref>Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]] [[Санат:Қазақстан мұражайлары]] 4cld18ly35f5v9l51ucbev7ono2q7l9 3404436 3404433 2024-11-24T07:08:35Z Салиха 17167 /* Тарихи деректер, қоры */ 3404436 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Ғабит Мүсіреповтің мұражай үйі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = Ғ. Мүсіреповтың мұражай үйі.jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = Қазақстан |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 06|lat_sec = 10 |lon_dir = |lon_deg = 66|lon_min = 29|lon_sec = 08 | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = мәдениет мекемесі | сәулет стилі = қала құрылысы және сәулет | қолданылуы = | орналасуы = Солтүстік Қазақстан облысы | мекен жайы = [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. | қала = | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = [[1992 жыл|1992]] жылы | жөнделген уақыты = | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Ғабит Мүсіреповтің мұражай үйі''' – [[Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі|Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізімі]]не енген сәулет өнері ескерткіші. == Орналасқан жері == [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]], [[Жаңажол (Жамбыл ауданы)|Жаңажол]] ауылы. == Тарихи деректер, қоры == Мұражай Жаңажол ауылының тумасы, белгілі қазақ жазушысы, мемлекеттік және қоғам қайраткері, Социалистік Еңбек Ері, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты [[Ғабит Махмұтұлы Мүсірепов|Мүсірепов Ғабит Махмұтұлына]] (1902-1985) арналған.<br> Мемориалдық мұражай [[1992 жыл|1992]] жылы ашылды және жалпы ауданы 278 шаршы метр болатын мансардасы бар бір қабатты құрылыста орналасқан. Экспозициялық ауданы 95,3 ш. м., қалған ауданды қонақүй алып тұр. Мұражай екі залдан тұрады: әдеби-мемориалдық және этнографиялық. Мұражайда 419-ға жуық экспонат сақталуда, оның ішінде жазушының жеке заттары, құжаттары, фотосуреттері, қазақ тұрмысының заттары және т. б. бар. Мұражай келушілерге жұмыстың түрлі түрлерін ұсынады: экскурсиялар, дәрістер, семинарлар, әдеби оқулар және белгілі жазушының шығармашылық жолы туралы көрмелер.<br> Ғабит Мүсіреповтің шығармашылығы Отанға деген үлкен сүйіспеншілікке, қазақ халқын мақтап жырлаумен толы. Автордың ең танымал туындылары «Оянған өлке», «Жат қолында», «Ұлпан» және т.б. болып табылады. Жазушының еңбектері көптеген жоғары мемлекеттік марапаттармен белгіленген.<ref>Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]] [[Санат:Қазақстан мұражайлары]] ojgw0vq6okefj9wawt50osklabmhole Сурет:Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі.jpg 6 748953 3404444 2024-11-24T07:29:16Z Салиха 17167 {{Еркін сурет | сипаттамасы = Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі (Петропавл). | қайнары = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 | жасалған уақыты = 2018 | авторы = Қазақстанның тар... 3404444 wikitext text/x-wiki == Түйін == {{Еркін сурет | сипаттамасы = Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі (Петропавл). | қайнары = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 | жасалған уақыты = 2018 | авторы = Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9 }} == Лицензиялау == {{self|CC-Zero}} ceao885s37yhs2b7g5eez5a4m0hfwnk Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі 0 748954 3404449 2024-11-24T07:47:23Z Салиха 17167 Жаңа бетте: {{Ғимарат | ғимараттың аты = Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = Әулие апостолда... 3404449 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі.jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = Қазақстан |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 52|lat_sec = 49 |lon_dir = |lon_deg = 69|lon_min = 06|lon_sec = 39 | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = діни мекеме | сәулет стилі = қала құрылысы және сәулет | қолданылуы = | орналасуы = Солтүстік Қазақстан облысы | мекен жайы = Коминтерн көшесі, 97 | қала = [[Петропавл]] қаласы | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = [[1803 жыл|1803]] жылы | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = [[1812 жыл|1812]] жылы | жөнделген уақыты = [[1947 жыл|1947]], [[1952 жыл|1952]], [[1995 жыл|1995]]-[[1997 жыл|1997]], [[2006 жыл|2006]]-[[2011 жыл|2011]] жылдар | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі''' – [[Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі|Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізімі]]не енген сәулет өнері ескерткіші. == Орналасқан жері == [[Петропавл]] қаласы, Коминтерн көшесі, 97. == Тарихи деректер == Шіркеу қаланың көне сәулет құрылысының бірі болып табылады және төбеде орналасқан. Әуелде ағаш шіркеу іргесі [[1803 жыл|1803]] жылы қаланды. [[1812 жыл|1812]] жылы оны бұзды және жаңа тас үш престолды шіркеу салды: әулие апостолдар Петр мен Павелдің құрметіне салынған бас престол, солтүстігінде – әулие ғажайып жасаушы Николайдың құрметіне және оңтүстігінде – Аса қасиетті Құдай ана құрметіне.<br> Кеңес уақытында шіркеу қатты қаусап, ішінара бұзылды. [[1938 жыл|1938]] жылы храм басылды, ал оның мүлкі тоналды. [[1947 жыл|1947]] жылы шіркеуде діндарлардың күшімен жөндеу жұмыстары жүргізілді. [[1952 жыл|1952]] жылы шіркеутолық қалпына келтірілді.<br> [[1995 жыл|1995]] жылы қоңырауларды қалпына келтіру басталды. Олардың ең үлкенінің салмағы 1200 кг, тілі 60 кг және Нижний Тагилда құйылған, [[1997 жыл|1997]] жылы орнатылды. [[2006 жыл|2006]] жылдан [[2011 жыл|2011]] жылға дейін ғибадатханада күрделі жөндеу жүргізілді. Қазір келушілер қаражатына салынған шойын торы бар тас қоршаулы шіркеу.<br> [[2012 жыл|2012]] жылы Петропавлға [[Алматы]]дан Петр мен Павел апостолдарының қуаттар кемесі жеткізілді. Ғибадатхана қазіргі таңда да жұмыс істеп тұр, қауым мүшелері көптеп келетін үлкен діни мерекелерде аса ауқымды қызмет атқарып келеді.<ref>Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]] [[Санат:Шіркеулер]] 9chih4n76owx72yyln3se6hb2cuvtss 3404450 3404449 2024-11-24T07:51:26Z Салиха 17167 /* Тарихи деректер */ 3404450 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі.jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = Қазақстан |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 52|lat_sec = 49 |lon_dir = |lon_deg = 69|lon_min = 06|lon_sec = 39 | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = діни мекеме | сәулет стилі = қала құрылысы және сәулет | қолданылуы = | орналасуы = Солтүстік Қазақстан облысы | мекен жайы = Коминтерн көшесі, 97 | қала = [[Петропавл]] қаласы | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = [[1803 жыл|1803]] жылы | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = [[1812 жыл|1812]] жылы | жөнделген уақыты = [[1947 жыл|1947]], [[1952 жыл|1952]], [[1995 жыл|1995]]-[[1997 жыл|1997]], [[2006 жыл|2006]]-[[2011 жыл|2011]] жылдар | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Әулие апостолдар Петр мен Павел шіркеуі''' – [[Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі|Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштер тізімі]]не енген сәулет өнері ескерткіші. == Орналасқан жері == [[Петропавл]] қаласы, Коминтерн көшесі, 97. == Тарихи деректер == Шіркеу қаланың көне сәулет құрылысының бірі болып табылады және төбеде орналасқан. Әуелде ағаш шіркеу іргесі [[1803 жыл|1803]] жылы қаланды. [[1812 жыл|1812]] жылы оны бұзды және жаңа тас үш престолды шіркеу салды: әулие апостолдар Петр мен Павелдің құрметіне салынған бас престол, солтүстігінде – әулие ғажайып жасаушы Николайдың құрметіне және оңтүстігінде – Аса қасиетті Құдай ана құрметіне.<br> Кеңес уақытында шіркеу қатты қаусап, ішінара бұзылды. [[1938 жыл|1938]] жылы храм басылды, ал оның мүлкі тоналды. [[1947 жыл|1947]] жылы шіркеуде діндарлардың күшімен жөндеу жұмыстары жүргізілді. [[1952 жыл|1952]] жылы шіркеу толық қалпына келтірілді.<br> [[1995 жыл|1995]] жылы қоңырауларды қалпына келтіру басталды. Олардың ең үлкенінің салмағы 1200 кг, тілі 60 кг және Нижний Тагилда құйылған, [[1997 жыл|1997]] жылы орнатылды. [[2006 жыл|2006]] жылдан [[2011 жыл|2011]] жылға дейін ғибадатханада күрделі жөндеу жүргізілді. Қазір келушілер қаражатына салынған шойын торы бар тас қоршаулы шіркеу.<br> [[2012 жыл|2012]] жылы Петропавлға [[Алматы]]дан Петр мен Павел апостолдарының қуаттар кемесі жеткізілді. Ғибадатхана қазіргі таңда да жұмыс істеп тұр, қауым мүшелері көптеп келетін үлкен діни мерекелерде аса ауқымды қызмет атқарып келеді.<ref>Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Солтүстік Қазақстан облысы сәулеті]] [[Санат:Шіркеулер]] ei5cw0nunqpic3mnfwd935ucsxlqwm0 Қатысушы талқылауы:İbrahim Əli Əlisoy (İbrahim Əlizadə) 3 748955 3404451 2024-11-24T07:51:58Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404451 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=İbrahim Əli Əlisoy (İbrahim Əlizadə)}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 12:51, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) 6g43oc6tj2m5ygn10c64whhhwnyjeiw Қатысушы талқылауы:Nezerbekov 3 748956 3404452 2024-11-24T08:04:00Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404452 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Nezerbekov}} -- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 13:04, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) ljgnfzwhc7ydp96hib541r8xb5q7td8 Қар қызы (Оралхан Бөкей) 0 748957 3404458 2024-11-24T08:20:36Z Зейнеп Молдаш 159006 Оралхан Бөкейдің "Қар қызы" повесі туралы мақала жазылынды. 3404458 wikitext text/x-wiki Оралхан Бөкейдің "Қар қызы" повесі – қазақ әдебиетінде ерекше орын алатын, адам мен табиғат арасындағы терең байланыс туралы терең толғаныс. Бұл шығармада жазушы оқырманды адам жан-дүниесінің күрделілігін түсінуге, табиғаттың құдіретін сезінуге және оның алдында жауапкершілікті сезінуге шақырады.<ref>https://bokey.kz/index.php/kz/o-b-kej-mir-zholy https://abai.kz/post/44128 https://odb-abai.kz/kk/oralhan-b-kej-80-zhyl/</ref> Табиғаттың бейнесі Повестің негізгі ерекшелігі – табиғаттың динамикалық, тірі кейіпкер ретінде суреттелуі. Алып таулар, қалың қар, үскірік аяз – бұл тек фон емес, адамның ішкі сезімдері мен тағдырының бейнесі. Табиғат кейде адамға мейірімді, кейде қатыгез: ол әрі қорғаушы, әрі сынаушы. Әсіресе, қар бейнесі шығарманың негізгі символдарының бірі ретінде көрінеді. Қар – тазалықтың, салқындықтың, кейде тіпті жалғыздықтың белгісі. Адамның ішкі жан-дүниесі Повесте жазушы кейіпкерлердің жан толғанысын, олардың өмір мен өлім, махаббат пен жалғыздық, бақыт пен қайғы сияқты күрделі ұғымдарға деген көзқарасын ашып көрсетеді. Басты кейіпкерлер – табиғат аясында өмір сүретін қарапайым адамдар. Олардың өмірі күнделікті тұрмыстық мәселелер мен табиғаттың қатал жағдайларымен тығыз байланысты. Бірақ олар осы күрделі ортада да өз адамгершілігін, махаббатын және өмірге деген құштарлығын сақтай біледі. Қар қызы образы "Қар қызы" – ерекше және жұмбақ бейне. Ол бір жағынан шынайы адам сияқты, екінші жағынан табиғаттың тылсым күші ретінде көрінеді. Қар қызы – адамның қиялы мен шындық арасындағы нәзік шекара. Бұл образ арқылы жазушы адамдардың табиғатпен байланысын тереңірек сезінуге, олардың арасындағы шексіз үйлесімділік пен қайшылықты түсінуге жол ашады. Повестің идеясы Шығарманың негізгі идеясы – табиғатқа деген құрмет пен оның алдында адамның әлсіздігін мойындау. Адам табиғаттың бір бөлігі болғандықтан, онымен үйлесімді өмір сүре білуі қажет. Сонымен қатар, повесть адамның ішкі еркіндігі мен рухани ізденісіне бағытталған. Оралхан Бөкейдің "Қар қызы" – оқырманды терең ойға жетелейтін туынды. Ол тек адам мен табиғаттың арасындағы қарым-қатынас туралы ғана емес, адамның ішкі әлемінің шексіздігін, оның өзімен және қоршаған ортамен күресін де бейнелейді. Бұл шығарма әр оқырманның жүрегіне табиғатқа деген сүйіспеншілік пен жауапкершілікті ұялататыны сөзсіз. c2i6h6rxgav8namzl80wmmyvk2vv1ph Қатысушы талқылауы:Icon1947 3 748958 3404463 2024-11-24T09:04:29Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404463 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Icon1947}} -- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 14:04, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) 5vxdyp63arkikskuhlft7f5nam5pavg Қатысушы талқылауы:FerencHungaria 3 748959 3404464 2024-11-24T09:08:03Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404464 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=FerencHungaria}} -- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 14:08, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) ko4f1j5z705uquz2uo2vi36k0pgswu6 Қатысушы талқылауы:Crazy Guinea Pig 3 748960 3404473 2024-11-24T09:29:11Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404473 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Crazy Guinea Pig}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 14:29, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) pl3p2b9n39asez28q83c2xll78fpuxc Аманат 0 748961 3404478 2024-11-24T09:44:06Z Ерден Карсыбеков 3744 Ерден Карсыбеков [[Аманат]] бетін [[Адамды кепілге алу]] бетіне жылжытты 3404478 wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Адамды кепілге алу]] t6wyph1maizljmzbaslpk2dfl55t0os Қатысушы талқылауы:মনোনেশ দাস বাংলাদেশ 3 748963 3404481 2024-11-24T09:51:58Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404481 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=মনোনেশ দাস বাংলাদেশ}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 14:51, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) 4xwf0eqse7i0b5qe2bj9fu5qgq2s3r9 Әскери қылмыстар 0 748964 3404484 2024-11-24T09:59:03Z Ерден Карсыбеков 3744 Ерден Карсыбеков [[Әскери қылмыстар]] бетін [[Соғыс заңдары мен дәстүрлерін бұзу]] бетіне жылжытты 3404484 wikitext text/x-wiki #АЙДАУ [[Соғыс заңдары мен дәстүрлерін бұзу]] pme1a7nucjyfrysi87b8wmrkta83zy8 Нұрәлі Рахатұлы Әлиев 0 748965 3404485 2024-11-24T10:02:29Z Шайнүсіп 161753 Created by translating the opening section from the page "[[:ru:Special:Redirect/revision/140048541|Алиев,_Нурали_Рахатович]]" 3404485 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қараша 2024}}{{Кәсіпкер|Компания 1=Транстелеком|Компания 2=Европа плюс Казахстан|Компания 3=[[Нұрбанк]]|Компания 4=|Есімі=Нұрәлі Рахатұлы Әлиев|Туған күні=1.1.1985|Туған жері={{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}} → <br>{{Байрақ|Қазақстан}}|Лауазымы 1=директорлар кеңесінің төрағасы ''(2023—) ''|Лауазымы 2=директорлар кеңесінің төрағасы ''(2007—) ''|Лауазымы 3=директорлар кеңесінің төрағасы ''(2008—2008) ''|Білімі=1. [[Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті|Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті]]<br>2. [[Пеппердин университеті]]<br>3.[[Вена халықаралық университеті]]<br>4. [[Imadec университеті]]|Марапаттары={{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}}|Сайты=[https://snowleopardfoundation.kz/about-founder.htm snowleopardfoundation]|Жұбайы=Аида Берікқызы Әлиева ''(тумысында Имашева; 1984 туған) ''}} '''Нұрәлі Рахатұлы Әлиев''' ([[1 қаңтар]] [[1985 жыл|1985]], [[Алматы]]) — [[Қазақстан|қазақстандық]] [[Табыскер|кәсіпкер]], экономист. [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның тұңғыш президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] жиені. == Өмірбаяны == 1985 жылы 1 қаңтарда [[Алматы|Алматыда]] [[Рахат Мұхтарұлы Әлиев|Рахат Әлиев]] пен [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның тұңғыш президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] қызы [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаеваның]] отбасында дүниеге келді. [[Орта жүз|Орта жүздің]] [[Қоңырат|Қоңырат тайпасы]] [[Жаманбай|Жаманбай руы]] оның ішінде [[Киікші|Киікші бөлімінен]] шыққан. === Білімі === [[Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті|Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университетінің]] экономика бөлімін “экономист”, [[АҚШ]]-тағы {{Iw|Pepperdine University|Пеппердин университетін}}, [[Аустрия|Аустриядағы]] {{Iw|International University Vienna|Вена халықаралық университетін}} және {{Iw|Imadec Executive Education|Имадек университетінің}} халықаралық бизнес мектебін “іскерлік басқару магистрі” дәрежесімен аяқтады. === Мансабы === * 2004—2006 — Қант орталығының президенті; * 2006—2007 — [[Нұрбанк]] директорлар кеңесінің мүшесі, Hit TV музыкалық арнасының президенті; * 2007—2007 — [[Нұрбанк]] төрағасының бірінші орынбасары; * 2008—2008 — [[Нұрбанк]] директорлар кеңесінің төрағасы; * 2008—2009 — [[Қазақстан Даму Банкі|Қазақстан Даму Банкінің]] вице-президенті; * 2009—2013 — [[Қазақстан Даму Банкі|Қазақстан Даму Банкінің]]<nowiki/>басқарушы директоры; * 2013—2014 — Транстелеком басқармасының төрағасы; * 2014—2016 — [[Астана әкімі|Астана әкімінің]] орынбасары; * 2016 — Транстелеком директорлар кеңесінің төрағасы; * 2017 — Қазақстан альпинизм және спорттық альпинизм федерациясының президенті. === Жеке өмірі === 2003 жылы бұрынғы [[Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі|әділет министрі]], [[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|орталық сайлау комиссиясының]] бұрынғы төрағасы [[Берік Мәжитұлы Имашев|Берік Имашевтың]] қызы Аидаға (1984 туған) үйленді. 4 баласы бар: қыздары — Лаура (2003 туған) мен Амира (2010 туған), ұлдары — Алаң (2005 туған) мен Әнуар (2015 туған) Әлиевтер. Анасы [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]] (1963 туған). Әкесі [[Рахат Мұхтарұлы Әлиев|Рахат Әлиев]] (1962—2015). Бауырлары: інісі [[Айсұлтан Рахатұлы Назарбаев|Айсұлтан]] (1990—2020) мен қарындасы Венера (2000 туған). == Қайырымдылық == 2018 жылы [[Алматы|Алматыда]] қар барыстарын құтқаратын және ТМД елдерінде бірінші болып олар мекендеген аумаққа қоныстандыратын халықаралық қор — Snow Leopard Foundation қорын ашты. 2016 жылы қазақстандық және шетелдік оқу орындарына IT мамандықтары бойынша білім беру гранттарын бөлетін, ауылдық жерлерде оқитын оқушылардың ІТ-ге тең қол жеткізуіне жағдай жасайтын және отандық бастамаларды қолдап оларды қаржымен қамтамасыз ететін “ZHANARTU” қорының негізін салды. == Байлығы == “Транстелеком” АҚ, “Капитал Холдинг” пен “Дармен Холдинг” ЖШС мажоритарлық акционері. [[Дубай|Дубайдағы]] “Donatello Hotels and Resorts”, Алматыдағы “Donatello бутик-қонақ үйі”, Алматы мен Астанадағы бірнеше мейрамханалардың иесі. == Марапаттары мен атақтары == * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл медалі]]; * [[КИМЭП|КИМЭП университетінің]] “Қазақстанда ақпараттық жүйелерді дамытуға қосқан үлесі және белсенді көшбасшылық ұстанымы үшін” құрмет грамотасының иегері; * “Іскерлік басқару магистрі” дәрежесі. jgg9277e5wjtsszdvny0za1efno9ni6 3404486 3404485 2024-11-24T10:23:53Z Шайнүсіп 161753 3404486 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=қараша 2024}}{{Кәсіпкер|Компания 1=Транстелеком|Компания 2=Европа плюс Казахстан|Компания 3=[[Нұрбанк]]|Компания 4=|Есімі=Нұрәлі Рахатұлы Әлиев|Туған күні=1.1.1985|Туған жері={{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]]|Азаматтығы={{Байрақ|КСРО}} → <br>{{Байрақ|Қазақстан}}|Лауазымы 1=директорлар кеңесінің төрағасы ''(2023—) ''|Лауазымы 2=директорлар кеңесінің төрағасы ''(2007—) ''|Лауазымы 3=директорлар кеңесінің төрағасы ''(2008—2008) ''|Білімі=1. [[Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті|Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті]]<br>2. [[Пеппердин университеті]]<br>3.[[Вена халықаралық университеті]]<br>4. [[Imadec университеті]]|Марапаттары={{ҚР тәуелсіздігіне 25 жыл медалі}}|Сайты=[https://snowleopardfoundation.kz/about-founder.htm snowleopardfoundation]|Жұбайы=Аида Берікқызы Әлиева ''(тумысында Имашева; 1984 туған) ''}} '''Нұрәлі Рахатұлы Әлиев''' ([[1 қаңтар]] [[1985 жыл|1985]], [[Алматы]]) — [[Қазақстан|қазақстандық]] [[Табыскер|кәсіпкер]], экономист. [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның тұңғыш президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] жиені. == Өмірбаяны == 1985 жылы 1 қаңтарда [[Алматы|Алматыда]] [[Рахат Мұхтарұлы Әлиев|Рахат Әлиев]] пен [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстанның тұңғыш президенті]] [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] қызы [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаеваның]] отбасында дүниеге келді. [[Орта жүз|Орта жүздің]] [[Қоңырат|Қоңырат тайпасы]] [[Жаманбай|Жаманбай руы]] оның ішінде [[Киікші|Киікші бөлімінен]] шыққан. === Білімі === [[Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті|Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университетінің]] экономика бөлімін “экономист”, [[АҚШ]]-тағы {{Iw|Pepperdine University|Пеппердин университетін}}, [[Аустрия|Аустриядағы]] {{Iw|International University Vienna|Вена халықаралық университетін}} және {{Iw|Imadec Executive Education|Имадек университетінің}} халықаралық бизнес мектебін “іскерлік басқару магистрі” дәрежесімен аяқтады. === Мансабы === * 2004—2006 — Қант орталығының президенті; * 2006—2007 — [[Нұрбанк]] директорлар кеңесінің мүшесі, Hit TV музыкалық арнасының президенті; * 2007—2007 — [[Нұрбанк]] төрағасының бірінші орынбасары;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30090563|title=Первым заместителем главы "Нурбанка" назначен Нурали Алиев|date=2007-02-27|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-24}}</ref> * 2008—2008 — [[Нұрбанк]] директорлар кеңесінің төрағасы;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30134925|title=В составе совета директоров Нурбанка произошли изменения|date=2007-10-16|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-24}}</ref> * 2008—2009 — [[Қазақстан Даму Банкі|Қазақстан Даму Банкінің]] вице-президенті;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/30365489|title=Нурали Алиев назначен вице-президентом Банка развития Казахстана|date=2008-12-10|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-24}}</ref> * 2009—2013 — [[Қазақстан Даму Банкі|Қазақстан Даму Банкінің]]<nowiki/>басқарушы директоры; * 2013—2014 — Транстелеком басқармасының төрағасы;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/31479940|title=Нурали Алиев назначен президентом АО «Транстелеком»|date=2013-12-05|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-24}}</ref> * 2014—2016 — [[Астана әкімі|Астана әкімінің]] орынбасары;<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/31641303|title=Ермек Аманшаев и Нурали Алиев назначены заместителями акима Астаны|date=2014-12-20|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-24}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/36394844|title=Первый замакима Астаны исполняет обязанности ушедшего с поста Нурали Алиева|date=2016-03-17|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-24}}</ref> * 2016 — Транстелеком директорлар кеңесінің төрағасы;<ref>{{Cite web|url=https://inbusiness.kz/ru/last/nurali-alieva-pereizbrali-glavoj-sovdira-transtelekoma-na-tri-goda|title=Нурали Алиева переизбрали главой совдира "Транстелекома" на три года|date=2023-08-01|lang=ru|work=inbusiness|accessdate=2024-11-24}}</ref> * 2017 — Қазақстан альпинизм және спорттық альпинизм федерациясының президенті.<ref>{{Cite web|url=https://online.zakon.kz/m/amp/document/35151613|title=Нурали Алиев стал президентом Федерации альпинизма и спортивного скалолазания|date=2017-08-01|lang=ru|work=online.zakon|accessdate=2024-11-24}}</ref> === Жеке өмірі === 2003 жылы бұрынғы [[Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі|әділет министрі]], [[Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы|орталық сайлау комиссиясының]] бұрынғы төрағасы [[Берік Мәжитұлы Имашев|Берік Имашевтың]] қызы Аидаға (1984 туған) үйленді<ref>{{Cite web|url=https://nomad.su/?a=6-200302220023|title=Нурали, старший внук президента страны, женился!|date=2003-02-22|lang=ru|work=nomad.su|accessdate=2024-11-24}}</ref>. 4 баласы бар: қыздары — Лаура (2003 туған) мен Амира (2010 туған), ұлдары — Алаң (2005 туған) мен Әнуар (2015 туған) Әлиевтер.<ref>{{Cite web|url=https://informburo.kz/novosti/u-nursultana-nazarbaeva-rodilsya-chetvyortyy-pravnuk-12280.html|title=У внука Президента Нурали Алиева родился сын|date=2015-09-17|lang=ru|work=informburo|accessdate=2024-11-24}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://nomad.su/?a=6-200510210223|title=У президента Казахстана родился правнук|date=2005-10-21|lang=ru|work=nomad.su|accessdate=2024-11-24}}</ref> Анасы [[Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева|Дариға Назарбаева]] (1963 туған). Әкесі [[Рахат Мұхтарұлы Әлиев|Рахат Әлиев]] (1962—2015). Бауырлары: інісі [[Айсұлтан Рахатұлы Назарбаев|Айсұлтан]] (1990—2020) мен қарындасы Венера (2000 туған). == Қайырымдылық == 2018 жылы [[Алматы|Алматыда]] қар барыстарын құтқаратын және ТМД елдерінде бірінші болып олар мекендеген аумаққа қоныстандыратын халықаралық қор — Snow Leopard Foundation қорын ашты. 2016 жылы қазақстандық және шетелдік оқу орындарына IT мамандықтары бойынша білім беру гранттарын бөлетін, ауылдық жерлерде оқитын оқушылардың ІТ-ге тең қол жеткізуіне жағдай жасайтын және отандық бастамаларды қолдап оларды қаржымен қамтамасыз ететін “ZHANARTU” қорының негізін салды. == Байлығы == “Транстелеком” АҚ, “Капитал Холдинг” пен “Дармен Холдинг” ЖШС мажоритарлық акционері. [[Дубай|Дубайдағы]] “Donatello Hotels and Resorts”, Алматыдағы “Donatello бутик-қонақ үйі”, Алматы мен Астанадағы бірнеше мейрамханалардың иесі. == Марапаттары мен атақтары == * [[Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл медалі]]; * [[КИМЭП|КИМЭП университетінің]] “Қазақстанда ақпараттық жүйелерді дамытуға қосқан үлесі және белсенді көшбасшылық ұстанымы үшін” құрмет грамотасының иегері; * “Іскерлік басқару магистрі” дәрежесі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 25 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан экономистері]] 4dav5g0a9fx6s8dxmdwt4mfkpuwbtaf Шетелдік қарулы қақтығыстарға қатысу 0 748966 3404495 2024-11-24T11:03:19Z Ерден Карсыбеков 3744 Жаңа бетте: [[Сурет:Saber Junction 15 150426-A-QC664-003.jpg|нобай|]] '''Шетелдік қарулы қақтығыстарға қатысу''' — [[бейбітшілік]]ке және адамзат қауіпсіздігіне қарсы [[қылмыс]]. Қазақстан Республикасы азаматының шет мемлекеттің аумағындағы [[қарулы қақтығыс]]қа немесе соғыс қимылдарына жалд... 3404495 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Saber Junction 15 150426-A-QC664-003.jpg|нобай|]] '''Шетелдік қарулы қақтығыстарға қатысу''' — [[бейбітшілік]]ке және адамзат қауіпсіздігіне қарсы [[қылмыс]]. Қазақстан Республикасы азаматының шет мемлекеттің аумағындағы [[қарулы қақтығыс]]қа немесе соғыс қимылдарына жалдамалылық белгілері болмаған кезде қасақана құқыққа сыйымсыз қатысуы – 5 жылдан 9 жылға дейінгі мерзімге [[бас бостандығынан айыру]]ға жазаланады.<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1400000226#z172 Қылмыстық Кодекстің 172-бабы]</ref> == Тағы қараңыз == * [[Қарулы қақтығыстар құқығы]] * [[Жалдамалылық]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{stub:Заң}} {{Қылмыстық Кодекс 2}} [[Санат:Әскери құқық]] [[Санат:Қылмыстық құқық]] 06iio7zbr3oa90zfo5p0k70577w804o Қатысушы талқылауы:Catwar 3 748967 3404496 2024-11-24T11:04:03Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404496 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Catwar}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 16:04, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) kafy2z69p5p0deli4var3ueh9aj55or Сурет:Дамбы ауылы. Махамбет көшесі.jpg 6 748968 3404499 2024-11-24T11:35:39Z Мағыпар 100137 {{Еркін сурет | сипаттамасы = Махамбет көшесі | қайнары = Өзім | жасалған уақыты = 23.11.2024 | авторы = Мағыпар Қуанов }} 3404499 wikitext text/x-wiki == Түйін == {{Еркін сурет | сипаттамасы = Махамбет көшесі | қайнары = Өзім | жасалған уақыты = 23.11.2024 | авторы = Мағыпар Қуанов }} == Лицензиялау == {{self|CC-Zero}} k1qibjmcma6ykot18dbm2sur7psn009 Сурет:Дамбы ауылы. Ғ.Қабышев көшесі.jpg 6 748969 3404506 2024-11-24T11:51:04Z Мағыпар 100137 {{Еркін сурет | сипаттамасы = Ғ.Қабышев көшесі | қайнары = Өзім | жасалған уақыты = 28.09.2023 | авторы = Мағыпар Қуанов }} 3404506 wikitext text/x-wiki == Түйін == {{Еркін сурет | сипаттамасы = Ғ.Қабышев көшесі | қайнары = Өзім | жасалған уақыты = 28.09.2023 | авторы = Мағыпар Қуанов }} == Лицензиялау == {{self|CC-Zero}} e172ah4spcnnqozfcp5ap1wkk5ggua2 Қатысушы талқылауы:BaguetteTraductor 3 748970 3404509 2024-11-24T11:56:07Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3404509 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=BaguetteTraductor}} -- [[Қатысушы:Салиха|Салиха]] ([[Қатысушы талқылауы:Салиха|талқылауы]]) 16:56, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) 0ozrdrji245setdlhjrvpfhdk3kapqb