ವಿಕಿಪೀಡಿಯ knwiki https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%96%E0%B3%8D%E0%B2%AF_%E0%B2%AA%E0%B3%81%E0%B2%9F MediaWiki 1.43.0-wmf.26 first-letter ಮೀಡಿಯ ವಿಶೇಷ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಸದಸ್ಯ ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಚಿತ್ರ ಚಿತ್ರ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಮೀಡಿಯವಿಕಿ ಮೀಡಿಯವಿಕಿ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಟೆಂಪ್ಲೇಟು ಟೆಂಪ್ಲೇಟು ಚರ್ಚೆಪುಟ ಸಹಾಯ ಸಹಾಯ ಚರ್ಚೆಪುಟ ವರ್ಗ ವರ್ಗ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು ಚರ್ಚೆಪುಟ ಕರಡು ಕರಡು ಚರ್ಚೆಪುಟ TimedText TimedText talk ಮಾಡ್ಯೂಲ್ ಮಾಡ್ಯೂಲ್ ಚರ್ಚೆಪುಟ 0 1738 1247824 1243846 2024-10-16T07:40:53Z 2401:4900:3306:8E53:AC8A:B2D2:EE1D:C766 1247824 wikitext text/x-wiki '''ಪಂಪ''' (ಕ್ರಿ.ಶ. (902-955 CE) ''ಕನ್ನಡದ ಆದಿ ಮಹಾಕವಿ'' ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾದವನು. <ref>{{Cite web |url=http://www.kannadakavi.com/kavikoota/1halekannada/pampa.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2020-03-26 |archive-date=2022-10-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221009171350/http://www.kannadakavi.com/kavikoota/1halekannada/pampa.htm |url-status=dead }}</ref> ಇಮ್ಮಡಿ ಅರಿಕೇಸರಿಯ ಆಸ್ಥಾನದ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದ ಪಂಪನು, ಗದ್ಯ ಮತ್ತು ಪದ್ಯ ಸೇರಿದ “[[ಚಂಪೂ]]” ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಆದಿಕವಿ ಎಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆದ ಪಂಪನು ಕನ್ನಡದ ರತ್ನತ್ರಯರಲ್ಲಿ (ಪಂಪ, ಪೊನ್ನ ಮತ್ತು ರನ್ನ) ಒಬ್ಬನು. ಪಂಪನನ್ನು ಯುಗ ಪ್ರವರ್ತಕನೆಂದು ಕನ್ನಡಿಗರು ಗೌರವಿಸಿ ಅವನ ಕಾಲವನ್ನು ‘ಪಂಪಯುಗ’ ವೆಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. "ಆದಿಪುರಾಣ ಮತ್ತು ವಿಕ್ರಮಾರ್ಜುನ ವಿಜಯ" ಇವೆರಡೂ, ಪಂಪನ ಎರಡು ಮೇರು ಕೃತಿಗಳು. ==ಹಿನ್ನೆಲೆ== *ಪಂಪನು [[ಗದಗ]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅಣ್ಣಿಗೇರಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದನು. ಇವನ ತಂದೆ ಭೀಮಪ್ಪಯ್ಯ ಮತ್ತು ತಾಯಿ ಅಬ್ಬಣಬ್ಬೆ. ಕ್ರಿ.ಶ.ಸುಮಾರು ೯೦೨ ರಿಂದ [[೯೫೫]]ರ ವರೆಗೆ ಆಳಿದ ವೇಮುಲವಾಡ ಚಾಲುಕ್ಯ ವಂಶದ ಅರಸ ಇಮ್ಮಡಿ ಅರಿಕೇಸರಿಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿದ್ದ. *ಪಂಪನ ಪೂರ್ವಜರು [[ವೆಂಗಿನಾಡು|ವೆಂಗಿ]] ಮಂಡಲದವರು. ವೆಂಗಿಮಂಡಲವು [[ಕೃಷ್ಣಾ]] ಮತ್ತು [[ಗೋದಾವರಿ]] ನದಿಗಳ ನಡುವೆ ಇದ್ದ ಪ್ರದೇಶ. ಇದು ಇಂದಿನ ತೆಲಂಗಾಣ ರಾಜ್ಯದ ಕರೀಂ ನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ವೇಮುಲವಾಡ ಎಂಬ ಊರು.<ref>ಪಂಪ, ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ೧೯೫೭</ref> ಇದರಲ್ಲಿದ್ದ ಏಳು ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ವೆಂಗಿಪಳು ಎಂಬುದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಗ್ರಹಾರ. ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಜಮದಗ್ನಿ ಪಂಚಾರ್ಷೇಯ ಪ್ರವರದ ಶ್ರೀವತ್ಸ ಗೋತ್ರಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವನು ಪಂಪ. *ಮಾಧವ ಸೋಮಯಾಜಿ ಎಂಬಾತನನ್ನು ಪಂಪನ ಮನೆತನದ ಹಿರಿಯನೆಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈತ ಪಂಪನ ಮುತ್ತಜ್ಜನ ತಂದೆ. ಮಾಧವ ಸೋಮಯಾಜಿಯ ಮಗ ಅಭಿಮಾನ ಚಂದ್ರ. ಈತ ಈಗಿನ ಗುಂಟೂರು ಸಮೀಪದ ಗುಂಡಿಕಾಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ [[ನಿಡುಗುಂದಿ]] ಎಂಬ ಅಗ್ರಹಾರದಲ್ಲಿದ್ದ. ಈತ ಪಂಪನ ಮುತ್ತಜ್ಜ. *ಅಭಿಮಾನ ಚಂದ್ರನ ಮಗ ಕೊಮರಯ್ಯ. ಈತನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಕುಟುಂಬದವರು [[ಬನವಾಸಿ]], ಅಂದರೆ [[ಕರ್ನಾಟಕ]]ದ [[ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ]]/ಧಾರವಾಡ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಬಂದರು. ಕೊಮರಯ್ಯ ಪಂಪನ ಅಜ್ಜ. ಇವನ ಮಗ ಭೀಮಪಯ್ಯ. ಭೀಮಪಯ್ಯನ ಹೆಂಡತಿ ಅಣ್ಣಿಗೇರಿಯ ಜೋಯಿಸ ಸಿಂಘನ ಮೊಮ್ಮಗಳು. ಪಂಪ ಇವರ ಮಗ. ಜಿನವಲ್ಲಭ ಪಂಪನ ತಮ್ಮ. *ಪಂಪನ ತಂದೆ ಭೀಮಪ್ಪಯ್ಯ [[ಯಜ್ಞ]]ಯಾಗಾದಿಗಳಲ್ಲಿನ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ [[ಜೈನ]] ಮತವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದನು. ದೇವೇಂದ್ರಮುನಿ ಎಂಬಾತ ಪಂಪನ ಗುರು. ==ಜೀವನ== *ಪಂಪನು(ಪಂಪ ಅವರ ನಿಜವಾದ ಹೆಸರು ಜಯಂತ) ದೇಶೀ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗ ಇವುಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದನು. [[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಸಾಹಿತ್ಯದಂತಿರುವುದು ‘ಮಾರ್ಗ’, ಅಚ್ಚಕನ್ನಡದ ಶೈಲಿಯು ’ದೇಶೀ’ ಎನಿಸಿತ್ತು. ತನ್ನ ಕೃತಿಗಳ ರಚನೆಯ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಪಂಪ ಅರಿಕೇಸರಿಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿದ್ದ. ಪಂಪ ಅರಿಕೇಸರಿಯ ಯೋಧನಾಗಿ ಅಥವಾ ದಂಡನಾಯಕನಾಗಿದ್ದ ಎಂಬ ಮಾತು ಇದೆ. ಖಡ್ಗವನ್ನು ಹಿಡಿದು ಪರಾಕ್ರಮಿಯಾಗಿ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಬಲ್ಲ ಪಂಪನು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಿಡಿತ ಉಳ್ಳವನು, ಪ್ರೀತಿಯಿದ್ದವನು. ತನ್ನ ದೇಶಪ್ರೇಮವನ್ನು, “ಆರಂಕುಶವಿಟ್ಟೊಡಂ ನೆನವುದೆನ್ನ ಮನಂ ಬನವಾಸಿ ದೇಶಮಂ” ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿ ಪಂಪ ತನ್ನ ತಾಯ್ನಾಡನ್ನು ಹೊಗಳಿದ್ದಾನೆ. *ಪಂಪನು ಪುಲಿಗೆರೆಯ 'ತಿರುಳ್ ಗನ್ನಡ'ದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ ರಚಿಸಿದ್ದೇನೆ ಎಂದಿದ್ದಾನೆ. ಪಂಪನು ಆದಿಪುರಾಣವನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ. ೯೪೧-೪೨ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ. ಇದು ಗುಣಸೇನಾಚಾರ್ಯನ ಪೂರ್ವಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಬಂದಿರುವ ಪ್ರಥಮ ಜೈನ ತೀರ್ಥಂಕರ ವೃಷಭನಾಥನ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಪಂಪನು ಆದಿಪುರಾಣವನ್ನು ಮೂರು ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿರುವೆನೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. *ಪಂಪನ ಇನ್ನೊಂದು ಕೃತಿ 'ವಿಕ್ರಮಾರ್ಜುನ ವಿಜಯ'ವು ಮಹಾಭಾರತದ ಕಥೆಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ವ್ಯಾಸರ ಮಹಾಭಾರತ ಕತೆಯನ್ನು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ, ದೇಶೀಯ ಗುಣಗಳನ್ನು ಮೇಳವಿಸಿ ಬರೆದ ಮೊದಲ ಕೃತಿ. ವ್ಯಾಸ ಮುನೀಂದ್ರರುಂದ್ರ ವಚನಾಮೃತವಾರ್ದಿಯನೀಸುವೆಂ ಕವಿ ವ್ಯಾಸನೆಂಬ ಗರ್ವಮೆನಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ವಿನಯದಿಂದ ನುಡಿದಿದ್ದಾನೆ. ತನಗೆ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದ್ದ ಅರಿಕೇಸರಿಯನ್ನು ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿ, ಅವನನ್ನೇ ಕಥಾನಾಯಕನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಪಂಪನು ವಿಕ್ರಮಾರ್ಜುನ ವಿಜಯವನ್ನು ಆರು ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಬರೆದನಂತೆ. ಇದು ೧೪ ಆಶ್ವಾಸಗಳನ್ನು, ೧೬೦೯ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. *ಪಂಪ ತನ್ನ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿರುವ ವಿಚಾರಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಅವನ ತಮ್ಮ ಕೂರ್ಕ್ಯಾಲ ಎಂಬ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನೆಡಿಸಿದ ಶಾಸನದಿಂದ ಈ ವಿವರಗಳು ತಿಳಿದು ಬಂದಿವೆ. *ಪಂಪನನ್ನು "ಪಸರಿಪ ಕನ್ನಡಕ್ಕೊಡೆಯನೊರ್ವನೆ ಸತ್ಕವಿ ಪಂಪನಾವಗಂ" ಎಂದು ಪುಣ್ಯಾಸ್ರವದ ಕವಿ ನಾಗರಾಜನೆಂಬುವನ ನುಡಿ ಕನ್ನಡ ಕವಿಗಳು ಪಂಪನಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಕಾವ್ಯ ಗೌರವದ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ವಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಮುಂದುವರೆದು “ಏಂ ಕಲಿಯೋ, ಸತ್ಕವಿಯೋ? ಕವಿತಾಗುಣಾರ್ಣಭವಂ” ಎಂದು ಕೂಡ ಪಂಪನನ್ನು ಹೊಗಳಿದ್ದಾರೆ. *ಪಂಪ ಬರೆದ ಎರಡು ಕೃತಿಗಳು ಹಳಗನ್ನಡದ ಕಾವ್ಯ ರಚನೆಯ ಮೇಲೆ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿದವು. ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸಗಳನ್ನು ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮಾದರಿಯೊಂದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದವು. 'ಹಿತಮಿತ ಮೃದುವಚನ' ಎಂದು ಪಂಪ ತನ್ನ ಭಾಷೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕವಿ ತನ್ನ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದ ಆಶಯಗಳು, ಬಳಸಿದ ರೂಪಕಗಳು ಆಧುನಿಕ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೂ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿವೆ. *ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕುವೆಂಪು]] ಅವರು ಪಂಪನ ಎರಡು ಕಾವ್ಯಗಳ ಆಶಯವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಅನ್ವೇಷಿಸಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ==ಕೃತಿಗಳು== *[[ಆದಿಪುರಾಣ]]<ref>https://www.kendasampige.com/ಈ-ಭೋಗದ-ಜಗತ್ತೇ-ಬೇರೆ-ಆದಿಪುರ/</ref> *[[ವಿಕ್ರಮಾರ್ಜುನ ವಿಜಯ]] no poems *ಪಂಪ ಭಾರತ == ಬನವಾಸಿ ವರ್ಣನೆಯ ಪದ್ಯ == ಪಂಪನ ಭಾರತಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಬನವಾಸಿಯ ವರ್ಣನೆಯನ್ನು ನೀಡುವು ಪದ್ಯಗಳು : ಸೊಗಯಿಸಿ ಬಂದ ಮಾಮರನೆ ತಳ್ತೆಲೆವಳ್ಳಿಯೆ ಪೂತ ಜಾತಿ ಸಂ- :ಪಗೆಯೆ ಕುಕಿಲ್ವ ಕೋಗಿಲೆಯೆ ಪಾಡುವ ತುಂಬಿಯೆ ನಲ್ಲರೊಳ್ಮೊಗಂ| :ನಗೆಮೊಗದೊಳ್ ಪಳಂಚಲೆಯೆ ಕೂಡುವ ನಲ್ಲರೆ ನೋೞ್ಪೊಡಾವ ಬೆ- :ಟ್ಟುಗಳೊಳಮಾವ ನಂದನವನಂಗಳೊಳಂ ಬನವಾಸಿ ದೇಶದೊಳ್|| ೨೮ ([[ಚಂಪಕ ಮಾಲಾವೃತ್ತ|ಚಂಪಕಮಾಲೆ]]) ಗದ್ಯ ಭಾಗ : ಬನವಾಸಿ ದೇಶದ ಯಾವ ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಉದ್ಯಾನವನಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನೋಡುವುದಾದರೆ ಸೊಗಸಾಗಿ ಫಲ ಬಿಟ್ಟಿರುವ ಮಾವಿನ ಮರಗಳೇ; ದಟ್ಟವಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಂಡಿರುವ ವಿಳ್ಳೆಯದೆಲೆಯ ಬಳ್ಳಿಗಳೇ, ಹೂವನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿರುವ ಜಾಜಿ ಮತ್ತು ಸಂಪಗೆ ಗಿಡಗಳೇ; ಸುಸ್ವರವಾಗಿ ಧ್ವನಿಮಾಡುವ ಕೋಗಿಲೆ, ಝೇಂಕರಿಸುವ ದುಂಬಿಗಳೇ, ಪ್ರೇಯಸಿಯರ ಒಳ್ಳೆಯ ಮುಖಗಳೇ, ನಗುಮುಖದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಕೂಡುವ ನಲ್ಲರೇ. : ಚಾಗದ ಭೋಗದಕ್ಕರದ ಗೇಯದ ಗೊಟ್ಟಿಯಲಂಪಿನಿಂಪುಗ- :ಳ್ಗಾಗರವಾದ ಮಾನಸರೆ ಮಾನಸರಂತವರಾಗಿ ಪುಟ್ಟಲೇ-| :ನಾಗಿಯುಮೇನೊ ತೀರ್ದಪುದೆ ತೀರದೊಡಂ ಮಱಿದುಂಬಿಯಾಗಿ ಮೇಣ್ :ಕೋಗಿಲೆಯಾಗಿ ಪುಟ್ಟುವುದು ನಂದನದೊಳ್ ವನವಾಸಿ ದೇಶದೊಳ್|| ೨೯ ([[ಉತ್ಪಲ ಮಾಲಾ ವೃತ್ತ|ಉತ್ಪಲಮಾಲೆ]]) ಗದ್ಯಭಾಗ : ಆ ಬನವಾಸಿ ದೇಶದಲ್ಲಿ ತ್ಯಾಗ, ಭೋಗ, ವಿದ್ಯೆ, ಸಂಗೀತ-ಗೋಷ್ಠಿಗಳ ಸಂತೋಷ ಸೌಖ್ಯಕ್ಕೆ ಅನರಾಗಿರುವ ಮನುಷ್ಯರೇ ಮನುಷ್ಯರು. ಅಂತಹ ಅದೃಷ್ಟಶಾಲಿಗಳಾದ ಮನುಷ್ಯರಾಗಿ ಹುಟ್ಟಲು ಏನಾದರೂ ತಾನೇ ಸಾಧ್ಯವೇ? ಹಾಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದರೂ ಆ ಬನವಾಸಿ ದೇಶದ ನಂದನವನಗಳಲ್ಲಿ ಮರಿದುಂಬಿಯಾಗಿಯೋ ಅಥವಾ ಕೋಗಿಲೆಯಾಗಿಯೋ ಹುಟ್ಟಬೇಕು. :ತೆಂಕಣ ಗಾಳಿ ಸೋಂಕಿದೊಡಮೊಳ್ನುಡಿಗೇಳ್ದೊಡಮಿಂಪನಾಳ್ದ ಗೇ- :ಯಂ ಕಿವಿವೊಕ್ಕೊಡಂ ಬಿರಿದ ಮಲ್ಲಿಗೆಗಂಡೊಡಮಾದ ಕೆಂದಲಂ-| :ಪಂಗೆಡೆಗೊಂಡೊಡಂ ಮಧುಮಹೋತ್ಸವಮಾದೊಡಮೇನನೆಂಬೆನಾ- :ರಂಕುಸವಿಟ್ಟೊಡಂ ನೆನೆವುದೆನ್ನ ಮನಂ ವನವಾಸಿ ದೇಶಮಂ|| ೩೦ ([[ಉತ್ಪಲ ಮಾಲಾ ವೃತ್ತ|ಉತ್ಪಲಮಾಲೆ]]) ಗದ್ಯಭಾಗ - ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕಿನ ತಂಪಾದ ಗಾಳಿಯ ಸ್ಪರ್ಶವಾದರೂ ಒಳ್ಳೆಯ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿದರೂ ಇಂಪಾದ ಗಾನವು ಕಿವಿಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರೂ ಅರಳಿದ ಮಲ್ಲಿಗೆಯ ಹೂವನ್ನು ಕಂಡರೂ ನಿದ್ರಾಮುದ್ರಿತವಾದ ರತಿಸೌಖ್ಯಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರವಾದರೂ ವಸಂತೋತ್ಸವ ಪ್ರಾಪ್ತವಾದರೂ ಏನು ಹೇಳಲಿ ಯಾರು (ಬೇಡವೆಂದು ತಡೆದು) ಅಂಕುಶದಿಂದ ತಿವಿದರೂ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸು ಬನವಾಸಿ ದೇಶವನ್ನು ನೆನೆಯುತ್ತದೆ.<ref>ಪಂಪಭಾರತ : ಗದ್ಯಾನುವಾದ - ಚತುರ್ದಶಾಶ್ವಾಸಂ ಪದ್ಯ ೪೩-೫೨</ref> '''ಗದ್ಯಾನುವಾದ''' <ref>name="ಪಂಪಭಾರತ : ಗದ್ಯಾನುವಾದ - ಚತುರ್ಥಾಶ್ವಾಸಂ">{{cite web | url=https://kannadadeevige-literature.blogspot.com/2016/03/blog-post_28.html | title=ಪಂಪಭಾರತ : ಗದ್ಯಾನುವಾದ - ಚತುರ್ಥಾಶ್ವಾಸಂ}}</ref> ==ಹೊರಗಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳು== {{wikisource|ಪಂಪ:ಕವಿ-ಕೃತಿ ಪರಿಚಯ|ಪಂಪ}} *[https://www.prajavani.net/ityadi/pravasa/pampa-house-561408.html ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅಣ್ಣಿಗೇರಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪಂಪನಮನೆ/ ವಂಶದವರ ಮನೆ- ಮತ್ತು ಸ್ಮಾರಕ] *[http://www.ourkarnataka.com/Articles/literature/pampa.htm ನಮ್ಮ ಕರ್ನಾಟಕ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಪಂಪ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120716181723/http://www.ourkarnataka.com/Articles/literature/pampa.htm |date=2012-07-16 }} (ಇದು ಕೆಟ್ಟಿದೆ) *[https://kn.wikisource.org/s/53s ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಪಂಪ] ==ಉಲ್ಲೇಖ== [[ವರ್ಗ:ಕವಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಹಳಗನ್ನಡ ಕವಿಗಳು]] gfb1wpx5t0m219ipmsjgd2avs7l6lwo 0 1849 1247827 1242135 2024-10-16T08:29:01Z 106.219.29.111 ಬಹುಪಾಲು ಸಮಯವನ್ನು ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಶಹಾಜಿ ಅವರು ಜೀಜಾಬಾಯಿಯ ಲಗ್ನವಾಗಿದ್ದರು. ಇವರ ಮಗನಾಗಿ ಶಿವಾಜಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಪುಣೆಯ ಸಮೀಪದ ಶಿವನೇರಿ ದುರ್ಗದಲ್ಲಿ. ಬೆಂಗಳೂರನ್ನು ಜಹಗೀರಾಗಿ ಪಡೆದು ಅದನ್ನು ಮುಖ್ಯ ಸೇನಾನೆಲೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ದ್ವಿತೀಯ ಪತ್ನಿ ಸುಧಾಬಾಯಿಯೊಡನೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಲ್ಲಿ ಶಹಾಜಿ ಜಾಗೀರುದಾರರಾಗಿದ್ದರೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜರಂತೆಯೇ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮದೇ ಆದ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಠಂಕಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೋಟೆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಗೌರಿ ಮಹಲ್ ಎಂಬ ಸುಸಜ್ಜಿತ ಮನೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಿುಸಿದ್ದರು. ನಂದಿಬೆಟ್ಟ ಆಗಲೇ ಶಹಾಜಿ ಬೇಸಿಗೆ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಶಿವಾಜಿಯ ಮೊದಲ ಮಗ ಸಂಬಾಜಿ ಕೋಲಾ 1247827 wikitext text/x-wiki {{infobox ದೊರೆ | name = ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು | title = ರಾಜ/ಅಧಿಪತಿ | image =[[File:Shivaji Rijksmuseum.jpg|thumb|ಮರಾಠ ರಾಜ ಶಿವಾಜಿಯ ತೈಲಚಿತ್ರ]] | reign = ಕ್ರಿ.ಶ.೧೬೭೪ - ೧೬೮೦ | coronation = ೬ ಜೂನ್ ೧೬೭೪ | othertitles = ಛತ್ರಪತಿ | full name = ಶಿವಾಜಿರಾಜೆ ಶಹಾಜಿರಾಜೆ ಭೋಸ್ಲೆ | native_lang1 = | native_lang1_name1 = | native_lang2 = | native_lang2_name1 = | native_lang8 = | native_lang8_name1 = | predecessor = | successor = ಛತ್ರಪತಿ [[ಸಂಭಾಜಿ]] ಮಹಾರಾಜ್ ಭೋಸ್ಲೆ | spouse = ಸಯಿಬಾಯಿ | offspring = ಸಂಭಾಜಿ | royal house = | dynasty = [[ಮರಾಠಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]] | royal anthem = | father = ಶಹಾಜಿ ಭೋಂಸ್ಲೆ | mother = ಜೀಜಾಬಾಯಿ | date of birth = ಕ್ರಿ.ಶ.೧೬೨೭ ಅಥವಾ ೧೯ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೬೩೦ | place of birth = ಶಿವನೇರಿದುರ್ಗ, ಶಿವನೇರಿ, ಅಹ್ಮದ್ ನಗರ ಸುಲ್ತಾನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯ (ಈಗ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] ರಾಜ್ಯ, [[ಭಾರತ]]) | date of death = ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೬೮೦ (ತೀರಿದಾಗ ವಯಸ್ಸು ೫೦-೫೩) | place of death = ರಾಯಗಡ ಕೋಟೆ, ರಾಯಗಡ, ಮರಾಠ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ | date of burial = | place of burial = ರಾಯಗಡ }} '''<span lang="Kannada " dir="ltr">ಛತ್ರಪತಿ</span> ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜ''' ಅಥವಾ '''ಶಿವಾಜಿರಾಜೆ ಶಹಾಜಿರಾಜೆ ಭೋಂಸ್ಲೆ''' (ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೯, ೧೬೩೦/ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೯, ೧೬೨೭ - ಏಪ್ರಿಲ್ ೩, ೧೬೮೦) '''ಹಿಂದೂ ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾಪಕರು'''.ಇವರು '''೧೬೩೦'''ರಲ್ಲಿ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] ರಾಜ್ಯದ [[ಪುಣೆ]]ಯ ಹತ್ತಿರವಿರುವ '''ಶಿವನೇರಿ'''ಎಂಬಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು.ಇವರು '''೧೬೭೪''' ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮರಾಠಾ ರಾಜ್ಯವು ೧೮೧೮ರ ವರೆಗೂ ರಾರಾಜಿಸಿತು. ಸ್ವಾಭಿಮಾನಿ ರಾಷ್ಟ್ರನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಹೋರಾಡಿದ ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನವನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸಲು ಬಹುವಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದರು.ಕೊಂಕಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಅನೇಕ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದು ಕ್ರಮೇಣ ಇಡೀ ಪಶ್ಚಿಮಭಾರತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ತಂದರು.ಶಿವಾಜಿಯ ಶೌರ್ಯ, ಸಾಹಸ ರಾಷ್ಟ್ರಭಕ್ತ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ಎಂದೆಂದಿಗೂ ಪ್ರೇರಣಾದಾಯಿ. ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ಹೆಸರು ಭಾರತದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಪಂಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವಂತದ್ದು. [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ ಅಸ್ಮಿತೆ ಶಿವಾಜಿ ಭೋಂಸ್ಲೆ ಅವರ ಕುಟುಂಬದ ತಾಯಿಬೇರು ಕನ್ನಡನಾಡಿನಲ್ಲಿದೆ.ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೂ ಮರಾಠರಿಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಒಡನಾಟ ಆರಂಭವಾಗಿದ್ದು ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲರ್ಧದಲ್ಲಿ.ರಾಜ್ಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯಲ್ಲಿ ಮೊಘಲರಿಗೂ ಬಿಜಾಪುರದ ಆದಿಲ್ ಶಾಹಿಗಳಿಗೂ ಕರಾರು ಏರ್ಪಟ್ಟು(೧೬೩೬) ಕರ್ನಾಟಕದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗ ಹಾಗೂ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸಲು ಹವಣಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.ಇದರಿಂದಾಗಿ ವಿಜಾಪುರದ ಸುಲ್ತಾನರು ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಿಂದ್ದಾಗ್ಗೆ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು.ಇಂತಹ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರಾಠಿ ಸರದಾರರು ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದು ಬಹುತೇಕ ಗೆಲುವುಗಳಿಗೆ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದರು.ಇಂತಹ ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ ಮರಾಠಿ ಸರದಾರರದಲ್ಲಿ ಮಾಲೋಜಿ ಭೋಂಸ್ಲೆಯ ಮಗ ಶಹಾಜಿ ಭೋಂಸ್ಲೆ ಅವರೂ ಒಬ್ಬರು. [[ವಿಜಾಪುರ]]ದ ಅಣತಿಯಂತೆ ಸೈನ್ಯ ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಶಹಾಜಿ ಹಾಗೂ ರಣದುಲ್ಲಾ ಖಾನ್​ರು ಬೆಂಗಳೂರು ಕೆಂಪೇಗೌಡರ ಸೈನ್ಯದೊಡನೆ ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗಿದ್ದು ೧೬೩೮ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ಮಾಹೆಯಲ್ಲಿ.ಜೋರು ಕಾಳಗದ ಬಳಿಕ ಸಂಧಿ ಏರ್ಪಟ್ಟು ಕೆಂಪೇಗೌಡ ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು [[ಮಾಗಡಿ]]ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದಾಗ [[ಬೆಂಗಳೂರು]] ಕೋಟೆ [[ವಿಜಾಪುರ]] ಸುಲ್ತಾನರ ಕೈವಶವಾಯಿತು.ಆಗ ಬೆಂಗಳೂರನ್ನು ಮಹಮ್ಮದ್ ಆದಿಲ್ ಷಾನಿಂದ ಜಹಗೀರು ಪಡೆದರು ಶಹಾಜಿ ಭೋಂಸ್ಲೆ.ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಸತ್ತ ಸ್ಥಳ ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಬೊಮ್ಮಸಮುದ್ರ. ==ಬಾಲ್ಯದ ಶಿವಾಜಿ ಹಾಗೂ ತಾಯಿ == [[File:Shivaji jijamata.JPG|thumb]] ಬಹುಪಾಲು ಸಮಯವನ್ನು ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಶಹಾಜಿ ಅವರು ಜೀಜಾಬಾಯಿಯ ಲಗ್ನವಾಗಿದ್ದರು. ಇವರ ಮಗನಾಗಿ ಶಿವಾಜಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು [[ಪುಣೆ]]ಯ ಸಮೀಪದ ಶಿವನೇರಿ ದುರ್ಗದಲ್ಲಿ. ಬೆಂಗಳೂರನ್ನು ಜಹಗೀರಾಗಿ ಪಡೆದು ಅದನ್ನು ಮುಖ್ಯ ಸೇನಾನೆಲೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ದ್ವಿತೀಯ ಪತ್ನಿ ಸುಧಾಬಾಯಿಯೊಡನೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಲ್ಲಿ ಶಹಾಜಿ ಜಾಗೀರುದಾರರಾಗಿದ್ದರೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜರಂತೆಯೇ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮದೇ ಆದ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಠಂಕಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೋಟೆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಗೌರಿ ಮಹಲ್ ಎಂಬ ಸುಸಜ್ಜಿತ ಮನೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಿುಸಿದ್ದರು. ನಂದಿಬೆಟ್ಟ ಆಗಲೇ ಶಹಾಜಿ ಬೇಸಿಗೆ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಶಿವಾಜಿಯ ಮೊದಲ ಮಗ ಸಂಬಾಜಿ [[ಕೋಲಾರ]]- [[ದೊಡ್ಡಬಳ್ಳಾಪುರ]] ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ==ಯುದ್ಧಕಲೆ== ತನ್ನ ೧೨ನೇ ವಯಸ್ಸಿನವರೆಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲೇ ವಾಸವಿದ್ದ ಶಿವಾಜಿಗೆ ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಕೊಟ್ಟವರು ಅಣ್ಣ ಸಂಬಾಜಿ. ನಂತರ ಶಿವನೇರಿ ದುರ್ಗಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗಿದ ಶಿವಾಜಿಗೆ ಪೂರ್ಣಪ್ರಮಾಣದ ಯುದ್ಧ ಕೌಶಲವನ್ನು ಧಾರೆ ಎರೆದವರು ದಾದಾಜಿ ಕೊಂಡದೇವ. ಕತ್ತಿವರಸೆ,ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ, ಯುದ್ಧಕಲೆಗಳನ್ನು ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಶಿವಾಜಿ ೧೭ನೇ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ತೋರಣದುರ್ಗ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಹೆಜ್ಜೆಗಳನ್ನು ಇಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಎಳೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೇ ತಾಯಿ ಜೀಜಾಬಾಯಿಯಿಂದ ಜೀವನ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದಿದ್ದ ಶಿವಾಜಿ ಸಂತ ರಾಮದಾಸರ ಪರಮಭಕ್ತರಾಗಿದ್ದರು. ಶಹಾಜಿ ಜಾಗೀರು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ದಾದಾಜಿ ಕೊಂಡದೇವ ಅವರಿಂದ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಸೈನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದಿದ್ದ ಶಿವಾಜಿ ಕಾಡುಮೇಡುಗಳಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡಿ ಅನುಭವ ಪಡೆದರು. ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳ ಮಾವಳರೆಂಬ ಗಿರಿಜನರನ್ನು ಕಂಡ ಶಿವಾಜಿ ಅವರ ಧೈರ್ಯ ಸಾಹಸಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಅವರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸೇರಿಸಿ ಬಲವಾದ ಪಡೆ ಕಟ್ಟಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಪ್ರಮುಖ ಮರಾಠ ನಾಯಕರೂ ಇವರೊಡನೆ ಕೈ ಜೋಡಿಸಿದರು. ತಂದೆ ಜಹಗೀರಾದ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲೆ ಅದೇ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸನಿಹವಿದ್ದ ಮರೆಯಲಾಗದ ಮಹಾಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವಾದ ವಿಜಯನಗರವನ್ನು(ಆ ವೇಳೆಗೆ ಪತನವಾಗಿತ್ತು) ಅದರ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಕಂಡು ಬಂದಿದ್ದರು ಯುವಕ ಶಿವಾಜಿ. ==ವಿವಾಹ== ತಾಯಿ ಜೀಜಾಬಾಯಿ ಹಾಗೂ ಗುರು ಕೊಂಡದೇವರೊಂದಿಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದ ಶಿವಾಜಿ ವಿವಾಹ ನೆರವೇರಿದ್ದು ೧೬೪೦-೪೨ರ ಸುಮಾರಿಗೆ. ಆಗ ಬೆಂಗಳೂರು ಕೋಟೆಯೊಳಗೆ ಇದ್ದ ಗೌರಿಮಹಲ್​ನಲ್ಲಿ ಶಿವಾಜಿ ಮೊದಲ ವಿವಾಹ ನಿಂಬಾಳ್ಕರ್ ಮನೆತನದ ಸಾಯಿಬಾಯಿ ಜೊತೆಗೆ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಜರುಗಿತು. ಪರದೇಶಿಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ನಲುಗಿಹೋಗಿದ್ದ ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನವನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವ ಮಹತ್ವದ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಬಂದ ಶಿವಾಜಿ ಮೊದಲಿಗೆ ಕೊಂಕಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಅನೇಕ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಯುದ್ಧಕೌಶಲದಿಂದ ಹಲವಾರು ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜಯ ಸಾಧಿಸಿ ೧೬೭೪ರಲ್ಲಿ ಮರಾಠ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ನಾಂದಿಹಾಡಿದರು. ==ಕಿರೀಟಧಾರಣೆ== [[File:The coronation of Shri Shivaji.jpg|thumb|left|೧೬೭೪ರಲ್ಲಿ ರಾಯಘಡದಲ್ಲಿ ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ಕಿರೀಟಧಾರಣೆ]] ೧೬೭೪ರಲ್ಲಿ ರಾಯಘಡದಲ್ಲಿ ಕಿರೀಟಧಾರಣೆಯ ಬಳಿಕ ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜ್ ಇಡೀ ಪಶ್ಚಿಮಭಾರತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ತಂದರು. ಸ್ವಾಭಿಮಾನಿ ರಾಷ್ಟ್ರನಿರ್ವಣಕ್ಕೆ ಹೋರಾಡಿದ ಶಿವಾಜಿ ೧೬೮೦ಲ್ಲಿ ಕಾಲವಾದರೂ ಅವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮರಾಠರಾಜ್ಯ ೧೮೧೮ರವರೆಗೆ ಉಜ್ವಲವಾಗಿ ಬೆಳಗಿತು. {{Unref}} ==ಗುರುಕಾಣಿಕೆ== ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಶಿವಾಜಿ ಪೂರ್ವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಭಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ತಾಯಿ ಜೀಜಾಮಾತೆಯು ಶಿವಾಜಿಗೆ ಸಣ್ಣ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೂ ನಾಮಜಪವನ್ನು ಮಾಡಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ಒಬ್ಬ ರಾಜನಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಎಲ್ಲ ಯುದ್ಧಕಲೆಗಳನ್ನೂ ಜೀಜಾಮಾತೆಯು ಶಿವಾಜಿಗೆ ಕಲಿಸಿದ್ದಳು. ಜೀಜಾಮಾತೆ ಮತ್ತು ಗುರು ರಾಮದಾಸ ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಶಿವಾಜಿಯು ಆದರ್ಶ ರಾಜನಾದನು. ಶಿವಾಜಿಯು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಮರಾಠರನ್ನು ಮೊಗಲರ ವಿರುದ್ಧ ಮುನ್ನಡೆಸಿದನು. ಶಿವಾಜಿಯು ಆದರ್ಶ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು. ಶಿವಾಜಿಯು ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಧೈರ್ಯ,ಸಹನೆ ಮುಂತಾದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಗುಣಗಳ ಬಲದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದನು. ==ಮರಣ== ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು 1680 ಏಪ್ರಿಲ್ 03 ರಂದು ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು. [[File:RaigadFort1.jpg|thumb|250x250px|ರಾಯಘಡ ಕೋಟೆ]] [[File:Shivaji-Maharajs-Samadhi-in-Raigad.jpg|thumb|250x250px|ರಾಯಗಡ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿರುವ ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ಸಮಾಧಿ]]{{Ref improve}} [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪ್ರಮುಖರು]] [[ವರ್ಗ:ರಾಜರು]] crvgmx7dnym6mbj36yisvgvbx26t58l 1247830 1247827 2024-10-16T10:23:18Z Pavanaja 5 Reverted edit by [[Special:Contributions/106.219.29.111|106.219.29.111]] ([[User talk:106.219.29.111|talk]]) to last revision by [[User:2409:408C:8E0B:878C:0:0:E30A:5801|2409:408C:8E0B:878C:0:0:E30A:5801]] 1242135 wikitext text/x-wiki {{infobox ದೊರೆ | name = ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು | title = ರಾಜ/ಅಧಿಪತಿ | image =[[File:Shivaji Rijksmuseum.jpg|thumb|ಮರಾಠ ರಾಜ ಶಿವಾಜಿಯ ತೈಲಚಿತ್ರ]] | reign = ಕ್ರಿ.ಶ.೧೬೭೪ - ೧೬೮೦ | coronation = ೬ ಜೂನ್ ೧೬೭೪ | othertitles = ಛತ್ರಪತಿ | full name = ಶಿವಾಜಿರಾಜೆ ಶಹಾಜಿರಾಜೆ ಭೋಸ್ಲೆ | native_lang1 = | native_lang1_name1 = | native_lang2 = | native_lang2_name1 = | native_lang8 = | native_lang8_name1 = | predecessor = | successor = ಛತ್ರಪತಿ [[ಸಂಭಾಜಿ]] ಮಹಾರಾಜ್ ಭೋಸ್ಲೆ | spouse = ಸಯಿಬಾಯಿ | offspring = ಸಂಭಾಜಿ | royal house = | dynasty = [[ಮರಾಠಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]] | royal anthem = | father = ಶಹಾಜಿ ಭೋಂಸ್ಲೆ | mother = ಜೀಜಾಬಾಯಿ | date of birth = ಕ್ರಿ.ಶ.೧೬೨೭ ಅಥವಾ ೧೯ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೬೩೦ | place of birth = ಶಿವನೇರಿದುರ್ಗ, ಶಿವನೇರಿ, ಅಹ್ಮದ್ ನಗರ ಸುಲ್ತಾನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯ (ಈಗ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] ರಾಜ್ಯ, [[ಭಾರತ]]) | date of death = ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೬೮೦ (ತೀರಿದಾಗ ವಯಸ್ಸು ೫೦-೫೩) | place of death = ರಾಯಗಡ ಕೋಟೆ, ರಾಯಗಡ, ಮರಾಠ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ | date of burial = | place of burial = ರಾಯಗಡ }} '''<span lang="Kannada " dir="ltr">ಛತ್ರಪತಿ</span> ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜ''' ಅಥವಾ '''ಶಿವಾಜಿರಾಜೆ ಶಹಾಜಿರಾಜೆ ಭೋಂಸ್ಲೆ''' (ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೯, ೧೬೩೦/ಫೆಬ್ರುವರಿ ೧೯, ೧೬೨೭ - ಏಪ್ರಿಲ್ ೩, ೧೬೮೦) '''ಹಿಂದೂ ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾಪಕರು'''.ಇವರು '''೧೬೩೦'''ರಲ್ಲಿ [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] ರಾಜ್ಯದ [[ಪುಣೆ]]ಯ ಹತ್ತಿರವಿರುವ '''ಶಿವನೇರಿ'''ಎಂಬಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು.ಇವರು '''೧೬೭೪''' ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮರಾಠಾ ರಾಜ್ಯವು ೧೮೧೮ರ ವರೆಗೂ ರಾರಾಜಿಸಿತು. ಸ್ವಾಭಿಮಾನಿ ರಾಷ್ಟ್ರನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಹೋರಾಡಿದ ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನವನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸಲು ಬಹುವಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದರು.ಕೊಂಕಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಅನೇಕ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದು ಕ್ರಮೇಣ ಇಡೀ ಪಶ್ಚಿಮಭಾರತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ತಂದರು.ಶಿವಾಜಿಯ ಶೌರ್ಯ, ಸಾಹಸ ರಾಷ್ಟ್ರಭಕ್ತ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ಎಂದೆಂದಿಗೂ ಪ್ರೇರಣಾದಾಯಿ. ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ಹೆಸರು ಭಾರತದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಪಂಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವಂತದ್ದು. [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ ಅಸ್ಮಿತೆ ಶಿವಾಜಿ ಭೋಂಸ್ಲೆ ಅವರ ಕುಟುಂಬದ ತಾಯಿಬೇರು ಕನ್ನಡನಾಡಿನಲ್ಲಿದೆ.ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೂ ಮರಾಠರಿಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಒಡನಾಟ ಆರಂಭವಾಗಿದ್ದು ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲರ್ಧದಲ್ಲಿ.ರಾಜ್ಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯಲ್ಲಿ ಮೊಘಲರಿಗೂ ಬಿಜಾಪುರದ ಆದಿಲ್ ಶಾಹಿಗಳಿಗೂ ಕರಾರು ಏರ್ಪಟ್ಟು(೧೬೩೬) ಕರ್ನಾಟಕದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗ ಹಾಗೂ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸಲು ಹವಣಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.ಇದರಿಂದಾಗಿ ವಿಜಾಪುರದ ಸುಲ್ತಾನರು ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಿಂದ್ದಾಗ್ಗೆ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು.ಇಂತಹ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರಾಠಿ ಸರದಾರರು ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದು ಬಹುತೇಕ ಗೆಲುವುಗಳಿಗೆ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದರು.ಇಂತಹ ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ ಮರಾಠಿ ಸರದಾರರದಲ್ಲಿ ಮಾಲೋಜಿ ಭೋಂಸ್ಲೆಯ ಮಗ ಶಹಾಜಿ ಭೋಂಸ್ಲೆ ಅವರೂ ಒಬ್ಬರು. [[ವಿಜಾಪುರ]]ದ ಅಣತಿಯಂತೆ ಸೈನ್ಯ ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಶಹಾಜಿ ಹಾಗೂ ರಣದುಲ್ಲಾ ಖಾನ್​ರು ಬೆಂಗಳೂರು ಕೆಂಪೇಗೌಡರ ಸೈನ್ಯದೊಡನೆ ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗಿದ್ದು ೧೬೩೮ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ಮಾಹೆಯಲ್ಲಿ.ಜೋರು ಕಾಳಗದ ಬಳಿಕ ಸಂಧಿ ಏರ್ಪಟ್ಟು ಕೆಂಪೇಗೌಡ ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು [[ಮಾಗಡಿ]]ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದಾಗ [[ಬೆಂಗಳೂರು]] ಕೋಟೆ [[ವಿಜಾಪುರ]] ಸುಲ್ತಾನರ ಕೈವಶವಾಯಿತು.ಆಗ ಬೆಂಗಳೂರನ್ನು ಮಹಮ್ಮದ್ ಆದಿಲ್ ಷಾನಿಂದ ಜಹಗೀರು ಪಡೆದರು ಶಹಾಜಿ ಭೋಂಸ್ಲೆ.ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಸತ್ತ ಸ್ಥಳ ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಬೊಮ್ಮಸಮುದ್ರ. ==ಬಾಲ್ಯ== [[File:Shivaji jijamata.JPG|thumb|ಬಾಲ್ಯದ ಶಿವಾಜಿ ಹಾಗೂ ತಾಯಿ ಜೀಜಾಬಾಯಿ]] ಬಹುಪಾಲು ಸಮಯವನ್ನು ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಶಹಾಜಿ ಅವರು ಜೀಜಾಬಾಯಿಯ ಲಗ್ನವಾಗಿದ್ದರು. ಇವರ ಮಗನಾಗಿ ಶಿವಾಜಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು [[ಪುಣೆ]]ಯ ಸಮೀಪದ ಶಿವನೇರಿ ದುರ್ಗದಲ್ಲಿ. ಬೆಂಗಳೂರನ್ನು ಜಹಗೀರಾಗಿ ಪಡೆದು ಅದನ್ನು ಮುಖ್ಯ ಸೇನಾನೆಲೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ದ್ವಿತೀಯ ಪತ್ನಿ ಸುಧಾಬಾಯಿಯೊಡನೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಲ್ಲಿ ಶಹಾಜಿ ಜಾಗೀರುದಾರರಾಗಿದ್ದರೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜರಂತೆಯೇ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮದೇ ಆದ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಠಂಕಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೋಟೆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಗೌರಿ ಮಹಲ್ ಎಂಬ ಸುಸಜ್ಜಿತ ಮನೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಿುಸಿದ್ದರು. ನಂದಿಬೆಟ್ಟ ಆಗಲೇ ಶಹಾಜಿ ಬೇಸಿಗೆ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಶಿವಾಜಿಯ ಮೊದಲ ಮಗ ಸಂಬಾಜಿ [[ಕೋಲಾರ]]- [[ದೊಡ್ಡಬಳ್ಳಾಪುರ]] ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ==ಯುದ್ಧಕಲೆ== ತನ್ನ ೧೨ನೇ ವಯಸ್ಸಿನವರೆಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲೇ ವಾಸವಿದ್ದ ಶಿವಾಜಿಗೆ ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಕೊಟ್ಟವರು ಅಣ್ಣ ಸಂಬಾಜಿ. ನಂತರ ಶಿವನೇರಿ ದುರ್ಗಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗಿದ ಶಿವಾಜಿಗೆ ಪೂರ್ಣಪ್ರಮಾಣದ ಯುದ್ಧ ಕೌಶಲವನ್ನು ಧಾರೆ ಎರೆದವರು ದಾದಾಜಿ ಕೊಂಡದೇವ. ಕತ್ತಿವರಸೆ,ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ, ಯುದ್ಧಕಲೆಗಳನ್ನು ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಶಿವಾಜಿ ೧೭ನೇ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ತೋರಣದುರ್ಗ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಹೆಜ್ಜೆಗಳನ್ನು ಇಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಎಳೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೇ ತಾಯಿ ಜೀಜಾಬಾಯಿಯಿಂದ ಜೀವನ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದಿದ್ದ ಶಿವಾಜಿ ಸಂತ ರಾಮದಾಸರ ಪರಮಭಕ್ತರಾಗಿದ್ದರು. ಶಹಾಜಿ ಜಾಗೀರು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ದಾದಾಜಿ ಕೊಂಡದೇವ ಅವರಿಂದ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಸೈನಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದಿದ್ದ ಶಿವಾಜಿ ಕಾಡುಮೇಡುಗಳಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡಿ ಅನುಭವ ಪಡೆದರು. ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳ ಮಾವಳರೆಂಬ ಗಿರಿಜನರನ್ನು ಕಂಡ ಶಿವಾಜಿ ಅವರ ಧೈರ್ಯ ಸಾಹಸಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಅವರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸೇರಿಸಿ ಬಲವಾದ ಪಡೆ ಕಟ್ಟಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಪ್ರಮುಖ ಮರಾಠ ನಾಯಕರೂ ಇವರೊಡನೆ ಕೈ ಜೋಡಿಸಿದರು. ತಂದೆ ಜಹಗೀರಾದ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲೆ ಅದೇ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸನಿಹವಿದ್ದ ಮರೆಯಲಾಗದ ಮಹಾಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವಾದ ವಿಜಯನಗರವನ್ನು(ಆ ವೇಳೆಗೆ ಪತನವಾಗಿತ್ತು) ಅದರ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಕಂಡು ಬಂದಿದ್ದರು ಯುವಕ ಶಿವಾಜಿ. ==ವಿವಾಹ== ತಾಯಿ ಜೀಜಾಬಾಯಿ ಹಾಗೂ ಗುರು ಕೊಂಡದೇವರೊಂದಿಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದ ಶಿವಾಜಿ ವಿವಾಹ ನೆರವೇರಿದ್ದು ೧೬೪೦-೪೨ರ ಸುಮಾರಿಗೆ. ಆಗ ಬೆಂಗಳೂರು ಕೋಟೆಯೊಳಗೆ ಇದ್ದ ಗೌರಿಮಹಲ್​ನಲ್ಲಿ ಶಿವಾಜಿ ಮೊದಲ ವಿವಾಹ ನಿಂಬಾಳ್ಕರ್ ಮನೆತನದ ಸಾಯಿಬಾಯಿ ಜೊತೆಗೆ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಜರುಗಿತು. ಪರದೇಶಿಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ನಲುಗಿಹೋಗಿದ್ದ ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನವನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವ ಮಹತ್ವದ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಬಂದ ಶಿವಾಜಿ ಮೊದಲಿಗೆ ಕೊಂಕಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಅನೇಕ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಯುದ್ಧಕೌಶಲದಿಂದ ಹಲವಾರು ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜಯ ಸಾಧಿಸಿ ೧೬೭೪ರಲ್ಲಿ ಮರಾಠ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ನಾಂದಿಹಾಡಿದರು. ==ಕಿರೀಟಧಾರಣೆ== [[File:The coronation of Shri Shivaji.jpg|thumb|left|೧೬೭೪ರಲ್ಲಿ ರಾಯಘಡದಲ್ಲಿ ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ಕಿರೀಟಧಾರಣೆ]] ೧೬೭೪ರಲ್ಲಿ ರಾಯಘಡದಲ್ಲಿ ಕಿರೀಟಧಾರಣೆಯ ಬಳಿಕ ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜ್ ಇಡೀ ಪಶ್ಚಿಮಭಾರತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ತಂದರು. ಸ್ವಾಭಿಮಾನಿ ರಾಷ್ಟ್ರನಿರ್ವಣಕ್ಕೆ ಹೋರಾಡಿದ ಶಿವಾಜಿ ೧೬೮೦ಲ್ಲಿ ಕಾಲವಾದರೂ ಅವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮರಾಠರಾಜ್ಯ ೧೮೧೮ರವರೆಗೆ ಉಜ್ವಲವಾಗಿ ಬೆಳಗಿತು. {{Unref}} ==ಗುರುಕಾಣಿಕೆ== ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಶಿವಾಜಿ ಪೂರ್ವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಭಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ತಾಯಿ ಜೀಜಾಮಾತೆಯು ಶಿವಾಜಿಗೆ ಸಣ್ಣ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೂ ನಾಮಜಪವನ್ನು ಮಾಡಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ಒಬ್ಬ ರಾಜನಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಎಲ್ಲ ಯುದ್ಧಕಲೆಗಳನ್ನೂ ಜೀಜಾಮಾತೆಯು ಶಿವಾಜಿಗೆ ಕಲಿಸಿದ್ದಳು. ಜೀಜಾಮಾತೆ ಮತ್ತು ಗುರು ರಾಮದಾಸ ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಶಿವಾಜಿಯು ಆದರ್ಶ ರಾಜನಾದನು. ಶಿವಾಜಿಯು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಮರಾಠರನ್ನು ಮೊಗಲರ ವಿರುದ್ಧ ಮುನ್ನಡೆಸಿದನು. ಶಿವಾಜಿಯು ಆದರ್ಶ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು. ಶಿವಾಜಿಯು ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಧೈರ್ಯ,ಸಹನೆ ಮುಂತಾದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಗುಣಗಳ ಬಲದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದನು. ==ಮರಣ== ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು 1680 ಏಪ್ರಿಲ್ 03 ರಂದು ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು. [[File:RaigadFort1.jpg|thumb|250x250px|ರಾಯಘಡ ಕೋಟೆ]] [[File:Shivaji-Maharajs-Samadhi-in-Raigad.jpg|thumb|250x250px|ರಾಯಗಡ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿರುವ ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ಸಮಾಧಿ]]{{Ref improve}} [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪ್ರಮುಖರು]] [[ವರ್ಗ:ರಾಜರು]] qvxeelssl3muvegybqeu5kd5qcpvawi 0 7342 1247804 1234383 2024-10-16T01:49:21Z 2409:408C:8EC0:E964:C12E:2958:A586:B18 1247804 wikitext text/x-wiki {{merge from|ಹವಾಮಾನ}} [[ಸಮುದ್ರ|ಸಾಗರ]] ಅಥವಾ ಇನ್ನಿತರ ಜಲರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಚಲನೆಯುಂಟಾದಾಗ ಜನಿಸುವ ಸಾಗರದ ತರಂಗಗಳ ಸರಣಿಗೆ '''ಸುನಾಮಿ''' (ತ್ಸುನಾಮಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಭೂಕಂಪ]]<ref>https://www.britannica.com/science/earthquake-geology</ref>, [[ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ]]<ref>http://www.ifrc.org/en/what-we-do/disaster-management/about-disasters/definition-of-hazard/volcanic-eruptions/</ref>, [[ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ|ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದ]] ಬೃಹತ್ ಗಾತ್ರದ ವಸ್ತುವಿನ ಅಪ್ಪಳಿಕೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಪಡೆದಿವೆ. ಸುನಾಮಿಯು, ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಾರದಷ್ಟು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕರವಾದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಕೋಪದವರೆಗೂ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಬಲ್ಲುದಾಗಿದೆ. ತ್ಸುನಾಮಿ ಎಂಬ ಪದ ಮೂಲತಃ [[ಜಪಾನಿ ಭಾಷೆ|ಜಪಾನಿ ಭಾಷೆಯಿಂದ]] ಬಂದದ್ದು. ಇಲ್ಲಿ "ತ್ಸು"(津) ಅಂದರೆ "ಬಂದರು" ಹಾಗು "ನಾಮಿ"( 波) ಎಂದರೆ "ಅಲೆ". ಜಪಾನಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿ ಪದವನ್ನು ಏಕವಚನ ಹಾಗೂ ಬಹುವಚನದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ [[ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡ ಬಹುವಚನವಾಗಿ]] "ಸುನಾಮಿಗಳು" ಎಂದೂ [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್|ಇಂಗ್ಲಿಷಿನಲ್ಲಿ]] "tsunamis" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸುನಾಮಿಯು ಸಾಗರದ ತೀರಾ ಒಳ-ಮೇಲ್ಮೈನಲ್ಲಿ ಘಟಿಸುವಂತಹದಲ್ಲ; ಇದು ಅತಿ ದೂರದಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಚಿಕ್ಕ ವಿಸ್ತಾರವುಳ್ಳ (ಅಲೆಗಳ ಎತ್ತರ) ಹಾಗೂ ತೀರ ಉದ್ದವಾದ ತರಂಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ (ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ ನೂರಾರು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಉದ್ದವುಳ್ಳದಾಗಿರುತ್ತದೆ). ಇದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ ಇದನ್ನು ಯಾರೂ ಗಮನಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಸುನಾಮಿಯನ್ನು [[ದೈತ್ಯ ಅಲೆಗಳು]] ಎಂದೂ ಸಂಬೋಧಿಸುವುದುಂಟು, ಕಾರಣ ಇದರ ಅತೀವ ಉಬ್ಬರ - ಇಳಿತಗಳು. ಈ ದೈತ್ಯ ಅಲೆಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ ಸೂರ್ಯ ಚಂದ್ರರ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣ ಸೆಳೆತದಿಂದಾಗಿ ಉಂಟಾಗುವ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಉಬ್ಬರ - ಇಳಿತಗಳು. ಆದರೆ ಇದನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಅಲ್ಲಗಳೆಯುತ್ತಾರೆ. == ಕಾರಣಗಳು == ಸಮುದ್ರದ ಕೆಳಪದರಿನಲ್ಲಿ ಏಕಾಏಕಿ ಉಂಟಾಗುವ ವಿಕೃತೀಕರಣ ಅಲ್ಲಿರುವ ನೀರನ್ನು ನೇರವಾಗಿ(ಲಂಬವಾಗಿ) ಹೊರಚೆಲ್ಲುತ್ತದೆ, ಇದೇ ಸುನಾಮಿಗೆ ಕಾರಣ. ಮಹಾಸಮುದ್ರಗಳಡಿಯ [[ಭೂಮಿಯ ಹೊರ ಪದರು|ಭೂಮಿಯ ಹೊರ ಪದರಿನಲ್ಲಿ]] ಹಲವೆಡೆ ಬಿರುಕುಗಳಿದ್ದು (ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ: ಪ್ಲೇಟ್ ಬೌಂಡರಿ), ಭಾಗಗಳಾಗಿ ಬೇರ್ಪಡೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಭಾಗಗಳು ಸ್ಥಾನ ಪಲ್ಲಟಗೊಳ್ಳುವುದು ಈ ವಿಕೃತಿಗೆ ಕಾರಣ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಈ ಭಾಗಗಳು ಒಂದರಮೇಲೊಂದು ಜರುಗಿದರೆ ಸುನಾಮಿಗೆ ಎಡೆಗೊಡುವ ಪ್ರಮೇಯ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ಸಮುದ್ರದ ಕೆಳಗಿನ ಪದರು ಖಂಡಗಳ ಪದರಿನಡಿಗೆ ಹೊಕ್ಕಾಗ, ಖಂಡದ ಪದರಿನ ಅಂಚನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಒಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಕ್ರಮೇಣ, ಈ ಅಂಚಿನ ಮೇಲೆ ಬಹಳ ಒತ್ತಡ ಉಂಟಾಗಿ ಅದು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಮಗುಚುತ್ತದೆ. ಇದರ ರಭಸಕ್ಕೆ ಉಂಟಾಗುವ ಅಲೆಗಳು ಹೊರಪದರಿನಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಿ ಸಮುದ್ರದಡಿಯ ಭೂಕಂಪವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಮುದ್ರದಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಂಟಾಗುವ ಭೂಕುಸಿತಗಳು, ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳ ಉದ್ಭವಗಳು ಮತ್ತು ಹಳೆ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ಕುಸಿತಗಳು ಕೂಡ ಮೇಲಿರುವ ನೀರನ್ನು ತಲ್ಲಣಗೊಳಿಸಿ ಸುನಾಮಿಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಬಹುದು. ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಹೊರದೂಡಲ್ಪಟ್ಟ ಜಲರಾಶಿಯು ,ತನ್ನ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವಾಗ ಅಲೆಗಳು ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಇವು ಕೊಳದೊಳಗಿನ ಸಣ್ಣ ಅಲೆಗಳಂತೆ ಸಾಗರದುದ್ದಕ್ಕೂ ಹರಡುತ್ತವೆ. ಸುನಾಮಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಂದ ಬೇರೆಯಾಗಿ,[[೧೯೫೦|೧೯೫೦ರಲ್ಲಿ]] ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಸುನಾಮಿಗಳಿವೆ ಹಾಗೂ ಅವು ಭೂಕುಸಿತ,ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಯ ಸ್ಫೋಟನ ಮತ್ತು ತೀವ್ರತರ ಘಟನೆಗಳಿಂದ ಸಂಭವಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು.ನೀರಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತಿದ್ದ ಭಗ್ನಾವಶೇಷಗಳ ಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಭಗ್ನಾವಶೇಷಗಳು ನೀರಿಗೆ ವರ್ಗಾವಣೆಗೊಂಡ ತಕ್ಷಣ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ,ಇಂತಹ ಘಟನೆಗಳು ನೀರಿನ ಪರಿಮಾಣವನ್ನು ವೇಗವಾಗಿ ಸ್ಥಾನಪಲ್ಲಟಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.ಈ ವಿಕೃತೀಕರಣಗಳಿಂದ ಉಂಟಾದ ಸುನಾಮಿಗಳು,ಕೆಲವು ಭೂಕಂಪಗಳಿಂದ ಸಾಗರದಗಲಕ್ಕೂ ಹರಡುವ ಸುನಾಮಿಗಳಂತಲ್ಲದೆ,ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಗ ಚದುರಿ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದವು ಹಾಗೂ ಸಮುದ್ರದ ಕೆಲ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಧಕ್ಕೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಣ,ಬಹುದೂರದ ಕಡಲತೀರಕ್ಕೆ ಹರಡುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆ ಇತ್ತು.ಅದರೆ ಈ ಘಟನೆಗಳು ಸುಮಾರು ದೊಡ್ಡವಾದ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಘಾತಕಾರಿ ಅಲೆ(local shock waves)ಗಳನ್ನು[[(solitions)]] ಹುಟ್ಟು ಹಾಕಬಲ್ಲವು.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಲಿಟುಯ ಕೊಲ್ಲಿ([[Lituya Bay]])ಯ ಶಿರೋಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಭೂಕುಸಿತ ಅಂದಾಜು ೫೦-೧೫೦ ಮೀ.ನಷ್ಟು ನೀರಿನ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು ಹಾಗೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಪರ್ವತಗಳ ೫೨೪ ಮೀ.ನಷ್ಟುಎತ್ತರ ತಲುಪಿತು.ಒಟ್ಟಾರೆ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ದೊಡ್ಡ ಭೂಕುಸಿತ ಸಾಗರದಗಲಕ್ಕೂ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಬಲ್ಲ ಒಂದು ದೈತ್ಯ ಸುನಾಮಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬಲ್ಲುದು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೇ. ಗಮನವಿಟ್ಟುಓದಿಕೊಳ್ಳಿ Practice. and furfect.man == ಲಕ್ಷಣಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:The_Great_Wave_off_Kanagawa.jpg|thumb|right|300px|There is a common misconception that tsunamis behave like wind-driven waves or swells (with air behind them, as in this celebrated 19th century [[ukiyo-e|woodcut]] by [[Katsushika Hokusai|Hokusai]]). In fact, a tsunami is better understood as a new and suddenly higher sea level, which manifests as a shelf or shelves of water. The leading edge of a tsunami superficially resembles a breaking wave but behaves differently: the rapid rise in sea level, combined with the weight and pressure of the ocean behind it, has far greater force.]] ಆಗಾಗ್ಗೆ "ಉಬ್ಬರದ ಅಲೆಗಳು" ಎಂದೇ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಡುವ ಸುನಾಮಿ "ಸ್ವಲ್ಪ ದೊಡ್ಡದಾದ ಒಂದು ಸಾಧಾರಣ ಅಲೆ" ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಹೊಂದುವುದಿಲ್ಲ.ತದ್ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಅದು ಕೊನೆಯೇಇಲ್ಲದೆ, ಒಂದರ ಹಿಂದೊಂದು ಯಾವುದೇ ಅಡೆ ತಡೆ ಇಲ್ಲದೆ ನುಗ್ಗುತ್ತಿರುವ ತರಂಗವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.ಹೆಚ್ಚಿನಂಶ ಹಾನಿಯುಂಟಾಗಿರುವುದು,ಮೊದಲಿನ ಅಲೆಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ನುಗ್ಗಿ ಬರುವ ಅಪಾರ ಪ್ರಮಾಣದ ಜಲರಾಶಿಯಿಂದ ಹಾಗೂ ಸಮುದ್ರದ ನೀರಿನ ಎತ್ತರ ವೇಗವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿ,ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಕರಾವಳಿಯನ್ನು ಅಪ್ಪಳಿಸುವುದರಿಂದ.ಕೇವಲ ನೀರಿನ ಭಾರವೊಂದೇ ಸಾಕು,ತನ್ನ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಧೂಳೀಪಟ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ,ಅನೇಕ ಸಲ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ತಳಪಾಯದವರೆಗೂ ಕುಗ್ಗಿಸಿ, ಬಯಲುಭೂಮಿಯ ಒಳಗಿನ ಕಲ್ಲುಬಂಡೆಗಳು ಕಾಣುವವರೆಗೂ ಉಜ್ಜಿಬಿಡುವುದಕ್ಕೆ.ಸುನಾಮಿಯ ಅಬ್ಬರ ತಗ್ಗುವ ಮೊದಲು ಹಡಗು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಲ್ಲುಬಂಡೆಗಳಂತಹ ಬೃಹತ್ ವಸ್ತುಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಒಳಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮೈಲಿಗಟ್ಟಳೆ ಎಳೆದೊಯ್ಯಬಹುದು. == ಸುನಾಮಿ ಅಲೆ == ಸಮುದ್ರದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಆಳಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಮೂರು ರೀತಿಯಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು : * ಆಳ ನೀರು * ಅಂತರ್ವರ್ತಿ ನೀರು * ಮೇಲಿನ (ಆಳವಲ್ಲದ ನೀರು) ಸುನಾಮಿಯು ೪೦೦೦ ಮೀಟರ್ ಆಳದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದರೂ, ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಮೇಲಿನ (ಆಳವಲ್ಲದ) ನೀರಿನ ಅಲೆಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಯು ಆಳವಲ್ಲದ ನೀರಿನ ಹತ್ತಿರ ಬರುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಅವುಗಳ ತರಂಗಾಂತರ ಶೀಘ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ನೀರಿನ ರಾಶಿ ದೊಡ್ಡ ಮಕುಟವಾಗಿ ದಡಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಳಿಸುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ "shoaling" ಎಂದು ಕರೆಯುವರು. == ಬರಲಿರುವ ಸುನಾಮಿಯ ಮುನ್ಸೂಚನೆಗಳು == [http://www.pmel.noaa.gov/tsunami/PNG/Upng/Davies020411/]: * ಭೂಕಂಪನ ಉಂಟಾಗಬಹುದು * ಬಹಳಷ್ಟು ಅನಿಲ ಗುಳ್ಳೆಗಳು ನೀರಿನ ಮೇಲೆ ಕಾಣಬಹುದು * ಅಲೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ನೀರು ಬಹಳ ಉಷ್ಣವಾಗಿರಬಹುದು * ನೀರು ಕೊಳೆತ ಮೊಟ್ಟೆಗಳ ವಾಸನೆ ಪಡೆಯಬಹುದು ([[ಹೈಡ್ರೋಜನ್ ಸಲ್ಫೈಡ್]]) ಅಥವಾ [[ಪೆಟ್ರೋಲ್]] ಅಥವಾ [[ಎಣ್ಣೆ|ಎಣ್ಣೆಯ]] ವಾಸನೆಯನ್ನೂ ಪಡೆಯಬಹುದು * ನೀರು ಚರ್ಮವನ್ನು ಚುಚ್ಚಬಹುದು * ಕಿವಿ ಗಡಚಿಕ್ಕುವ ಗುಡುಗಿನ ಶಬ್ದ ಕೇಳಬಹುದು, ನಂತರ ** ಜೆಟ್ ವಿಮಾನದಂತಹ ಸದ್ದು ** ಅಥವಾ [[ಹೆಲಿಕಾಪ್ಟರ್]] ನಂತಹ ಸದ್ದು ** ಅಥವಾ ಸಿಳ್ಳೆ ಹೊಡೆದಂತಹ ಶಬ್ದ * ಸಮುದ್ರವು ಬಹಳಷ್ಟು ಹಿಂದೆ ಸರಿಯಬಹುದು * ದಿಗಂತದಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ದೀಪದ ಬೆಳಕು ಕಾಣಬಹುದು == ಸುನಾಮಿ ಪದದ ಉತ್ಪತ್ತಿ == "ಸುನಾಮಿ" ಎಂಬ ಪದವು [[ಜಪಾನಿ]] ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ "ಬಂದರು ಅಲೆ" ಎಂಬ ಅರ್ಥ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಏಕೆಂದರೆ ಸುನಾಮಿಗಳು ಒಳಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಬಹಳಷ್ಟು ಸಲ ಜಪಾನಿ ಮೀನುಗಾರರು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಮೀನು ಹಿಡಿಯಲು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು, ಹಾಗೂ ಸಂಜೆ ವೇಳೆ ತಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿಗೆ ಬಂದರೆ ಹಳ್ಳಿಯು ಸುನಾಮಿಯ ಹೊಡೆತಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕು ನಿರ್ನಾಮವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. == ಎಚ್ಚರಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆ == {| align=right |- | [[ಚಿತ್ರ:Tsunamihazardzonesign.jpg|right|thumb|"Tsunami Hazard Zone" sign at the [[University of California, Santa Barbara]]]] |- | [[ಚಿತ್ರ:Tsunami wall.jpg|right|thumb|Tsunami wall at [[Tsu]]-shi, Japan]] |} ಸುನಾಮಿಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಕರಾರುವಾಕ್ಕಾಗಿ ಭವಿಷ್ಯ ನುಡಿಯಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ,ಆದರೆ ಸದ್ಯದಲ್ಲೇ ಸಂಭವಿಸುವ ಸುನಾಮಿಯ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆಯ ಸೂಚನೆಗಳಿವೆ ಹಾಗೂ ಸುನಾಮಿಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಹಾನಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಅನೇಕ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಮೊದಲ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ.ಅನೇಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಅಪಾಯವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿ,ನೀರು ಸಮೀಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಮುನ್ನವೇ ಎತ್ತರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುತ್ತವೆ.ಯುರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಅಂತಹ ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ದಾಖಲಿತವಾಗಿರುವುದು ಲಿಸ್ಬನ್ ಕಂಪನ.ಇಂತಹುದೇ ಘಟನೆ [[ಶ್ರೀಲಂಕ|ಶ್ರೀಲಂಕದಲ್ಲೂ]] [[೨೦೦೪|೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ]] ಸಂಭವಿಸಿದ [[ಹಿಂದೂಮಹಾಸಾಗರದ ಭೂಕಂಪ]] ದಲ್ಲಿ ನಡೆದಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.(''[http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/4381395.stm]'')ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಸುನಾಮಿ ದಡಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಳಿಸುವ ನಿಮಿಷ ಅಥವಾ ಘಂಟೆಗಳ ಮುಂಚೆ ಭೂಕಂಪನದ ಶಬ್ದವೇಗ(subsonic-ಶಬ್ದವೇಗಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ)ವನ್ನು ([[Rayleigh waves]])ಗ್ರಹಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆಯೆಂದು ಕೆಲವು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಊಹಿಸುತ್ತಾರೆ.(Kenneally, [http://www.slate.com/id/2111608]''). ಸುನಾಮಿಯನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವುದು ಅಸಾಧ್ಯವಾದರೂ,ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ, ಸುನಾಮಿ-ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚಿರುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೀರದಲ್ಲುಂಟಾಗುವ ಹಾನಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಕೆಲವು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.ಜಪಾನ್,ಜನದಟ್ಟಣೆಯಿರುವ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶದುದ್ದಕ್ಕೂ ೪.೫ ಮೀ.(೧೩.೫ ಅಡಿ)ಎತ್ತರದ ಸುನಾಮಿ ತಡೆಗೋಡೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದೆ.ಇತರ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಸುನಾಮಿಗೆ ಪ್ರವಾಹದ್ವಾರಗಳು,ಕಾಲುವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ,ನೀರು ಇವುಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಿದು ಹೋಗುವಂತೆಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.ಹೇಗಾದರೂ,ಅನೇಕ ಸಲ ಸುನಾಮಿಗಳು ಈ ಅಡೆತಡೆಗಳಿಗಿಂತ ಎತ್ತರವಾಗಿರುವುದರಿಂದ,ಇವುಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಹ.ಉದಾಹರಣೆಗೆ,[[ಜುಲೈ ೧೨,೧೯೯೩]] ರಲ್ಲಿ [[ಹೊಕ್ಕೈದೊ]] ದ್ವೀಪಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಳಿಸಿದ ಸುನಾಮಿ ೩೦ ಮೀ(೧೦೦ ಅಡಿ)ಎತ್ತರದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು,ಅಂದರೆ ೧೦ ಮಹಡಿ ಕಟ್ಟಡದ ಎತ್ತರದಷ್ಟು. ಅಯೋನೆ(Aonae)ಬಂದರು ಪಟ್ಟಣದ ಸುತ್ತಲೂ ಇದ್ದ ಸುನಾಮಿ ತಡೆಗೋಡೆಯನ್ನು ಅಲೆಗಳು ಕೊಚ್ಚಿ ಹಾಕಿದ್ದಲ್ಲದೆ, ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದ ಎಲ್ಲಾ ಮರ-ಜೋಡಣೆಯ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ನಿರ್ನಾಮಮಾಡಿದವು.ಆ ತಡೆಗೋಡೆ ಸುನಾಮಿಯ ಎತ್ತರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿ, ವೇಗವನ್ನು ನಿಧಾನಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕವಾದರೂ,ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿನಾಶವನ್ನಾಗಲಿ ಹಾಗೂ ಜೀವಹಾನಿಯನ್ನಾಗಲಿ ತಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಸಹಕಾರಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ. == ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿಗಳು == ಸುನಾಮಿಗಳು ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಪದೇ ಪದೇ ಸಂಭವಿಸುತ್ತಿರುವುದಾದರೂ ಸಹ ,ಅವು ಜಾಗತಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿವೆ.ಬೃಹತ್ ಜಲರಾಶಿಯಿರುವೆಡೆ,ಒಳಪ್ರದೇಶದ ನೀರಿನ ಹರವಿನಲ್ಲಿ(ಸರೋವರಗಳಲ್ಲಿ)ಸುನಾಮಿಗಳು ಭೂಕುಸಿತಗಳಿಂದ ಸಂಭವಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ.ಕೆಲವು ವಿನಾಶಕಾರಿಯಲ್ಲದ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಉಪಕರಣಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಬಹುದಾದ,ತೀರಾ ಸಣ್ಣ ಸುನಾಮಿಗಳು,ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಭೂಕಂಪ ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಂಘಟನೆಗಳಿಂದಲೇ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಸಂಭವಿಸುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. === ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೫ ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳು === ೬೫ ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ [[ಉಲ್ಕೆಯೊಂದು]] ಭೂಮಿಗೆ ಅಪ್ಪಳಿಸಿತು. ಈ ಘಾತದ ಪರಿಣಾಮವೆ [[Chicxulub Crater|ಚಿಕ್‍ಖುಲುಬ್]] ಹೆಸರಿನ ಬೃಹದ್ಗಾತ್ರದ ಗುಂಡಿ. ಈ ಸುಮಾರಿಗೆ ಜರುಗಿದ [[Cretaceous-Tertiary extinction event|ಸರೀಸೃಪಗಳಾದಿಯಾಗಿ ಅನೇಕ ಜೀವಜಾತಿಗಳ ಸಂತತಿನಾಶಕ್ಕೆ]] ಈ ಘಟನೆಯೆ ಕಾರಣವಿರಬಹುದು. ಉಲ್ಕೆ ಭೂಮಿಗೆ ಅಪ್ಪಳಿಸಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ೧ [[ಕಿಲೋಮೀಟರು|ಕಿ.ಮೀ]] ಎತ್ತರದ ಸುನಾಮಿ ಉಂಟಾದದ್ದರ ಬಗ್ಗೆ ಖಚಿತ ಆಧಾರಗಳಿವೆ. === ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ ೧೫೦೦ === ೩೫೦೦ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಏಜಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿನ [[Thera eruption|ಥೆರ ದ್ವೀಪ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಯಾಗಿ ಸಿಡಿದು]] [[Minoan civilization|ಮಿನೋಸಿನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ]] ನಾಶಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ಸ್ಫೋಟ ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದ ೬೦೦ ಅಡಿಗಳ ಎತ್ತರದ ಹಿರಿಯಲೆ ಭೂಮಧ್ಯ ಸಮುದ್ರದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಹರಡಿತ್ತು. ಯಹೂದ್ಯರ ಮತಗ್ರಂಥವಾದ [[Torah|ತೋರಾ]]ದಲ್ಲಿ ಈ ತ್ಸುನಾಮಿಯ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆಯೆಂದು ಕೆಲವರ ಅಂಬೋಣ. ಯಹೂದ್ಯರ ಮತಪ್ರವರ್ತಕನಾದ ಮೋಸೆಸ್ ತನ್ನ ಜನರನ್ನು ದಾಸ್ಯದಿಂದ ಬಿಡಿಸಿಕೊಂಡು ನೆಲೆಯನ್ನು ಅರಸಿ ಈಜಿಪ್ಟಿನಿಂದ ಹೊರಡುತ್ತಾನೆ. ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ಸಮುದ್ರವನ್ನು ದಾಟ ಬೇಕಾಗಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಆ ವೇಳೆಗೆ ಮೋಸೆಸ್‍ಗೆ ಹೋಗಲು ಅನುಮತಿಯಿತ್ತ ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಫೆರೋ ಮನಸ್ಸು ಬದಲಾಯಿಸಿ ತನ್ನ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನು ಕರೆತರುವಂತೆ ಅಟ್ಟುತ್ತಾನೆ. ದೇವರ ದಯೆಯಿಂದ ಸಮುದ್ರದ ನೀರು ಇಂಗಿ ಮೋಸೆಸ್‍ನ ಪರಿವಾರ ದಾಟುವುದಕ್ಕೆ ದಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಸೈನಿಕರು ದಾಟುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ನೀರು ಮತ್ತೆ ಏರಿ ಸೈನ್ಯ ಮುಳುಗುತ್ತದೆ. ನೀರಿನ ಮಟ್ಟ ಹಾಗೆ ಇಳಿದು ಏರುವುದಕ್ಕೆ ತ್ಸುನಾಮಿಯೆ ಕಾರಣವೆಂದೂ, ಅದು ಥೆರ ಸ್ಫೋಟದ ತ್ಸುನಾಮಿಯೆ ಇರಬೇಕೆಂದು ವಾದಿಸುವವರಿದ್ದಾರೆ. ಮೊಸೆಸ್‍ನ ಕಥೆ ಹೇಗಾದರಾಗಲಿ, ಥೆರ ಸ್ಫೋಟದಿಂದ ತ್ಸುನಾಮಿಯಾದದ್ದಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಆಧಾರಗಳಿವೆ. === ೧೬೦೭ - ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಕಾಲುವೆ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ವೇಲ್ಸ್ === [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]] ಹಾಗು [[ವೇಲ್ಸ್]] ನಡುವಿರುವ [[Bristol Channel floods, 1607|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಕಡಲ್ಗಾಲುವೆಯಲ್ಲಿ ೧೬೦೭ರಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ನೆರೆ]] ತ್ಸುನಾಮಿಯಿಂದ ಆದದ್ದು ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಬಂತು. === ೧೭೦೦ - ವ್ಯಾಂಕೂವರ್ ದ್ವೀಪ, ಕೆನಡ === === ೧೭೫೫ - ಲಿಸ್ಬನ್, ಪೋರ್ಚುಗಲ್ === === ೧೮೮೩ - ಕ್ರಕಟೋವ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ಸ್ಫೋಟ === === [[ಹ್ಯಾಲಿಫ್ಯಾಕ್ಸ್ ಸ್ಫೋಟ]] ಮತ್ತು ಸುನಾಮಿ === === ೧೯೨೯ - ನವಶೋದಿತಭೂಭಾಗ(Newfoundland) ಸುನಾಮಿ === === ೧೯೪೬ - ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಸುನಾಮಿ === === ೧೯೬೦ - ಚಿಲಿಯ ಸುನಾಮಿ === === ೧೯೬೩ - ವಜೋಂಟ್ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಅನಾಹುತ === === ೧೯೬೪ - ಶುಭ ಶುಕ್ರವಾರದ(Good Friday) ಸುನಾಮಿ === === ೧೯೭೬ - ಮೋರೋ ಖಾರಿ ಸುನಾಮಿ(Moro Gulf) === === ೧೯೭೯ - ಟುಮ್ಯಾಕೋ ಸುನಾಮಿ(Tumaco) === === ೧೯೯೩ - ಒಕುಶಿರಿ ಸುನಾಮಿ(Okushiri) === === ೨೦೦೪ - ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ(Indian Ocean) ಸುನಾಮಿ === [[ಚಿತ್ರ:2004_Indonesia_Tsunami_100px.gif|framed|100px|Animation of the 2004 Indonesian Tsunami from [http://www.pmel.noaa.gov/tsunami NOAA/PMEL Tsunami Research Program]]] <div style="float:left;width:220px;"> [[ಚಿತ್ರ:Tsunami Sumatra before.jpg|thumb|left|NASA - Sumatra's coastline before the Tsunami]] [[ಚಿತ್ರ:Tsunami Sumatra after.jpg|thumb|left|NASA - Sumatra's coastline after the Tsunami]] </div> ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ [[ಭೂಕಂಪ|ಭೂಕಂಪವು]] ಬಲು ತೀವ್ರತರದ್ದಾಗಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೬ ರಂದು [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ|ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ]] ಮಾರಕ ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಗಳನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು. ಈ ಸುನಾಮಿಗೆ [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದ]] ಹಲವು ದೇಶಗಳ ಒಟ್ಟು ೨೩೦೦೦೦ ಜನರು ಬಲಿಯಾದರು. ಈ ಸುನಾಮಿಯು ಇದುವರೆಗಿನ ಅತಿ ಘಾತಕ ಸುನಾಮಿಯಾಗಿ ಹೆಸರಾಯಿತು. ಭೂಕಂಪದ ಕೇಂದ್ರಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ನಿಕಟವಾಗಿದ್ದ [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]],[[ಥೈಲಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ಮಲೇಷ್ಯಾ]] ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಾವಿರಾರು ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದ [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]], [[ಭಾರತ]], [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]], [[ಮಾಲ್ಡೀವ್ಸ್]], [[ಕೆನ್ಯಾ]], [[ಸೋಮಾಲಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಟಾಂಜಾನಿಯಾ|ಟಾಂಜಾನಿಯಾಗಳಿಗೆ]] ಕೂಡ ಈ ಸುನಾಮಿಯ ಅಲೆಗಳು ಅಪ್ಪಳಿಸಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರಾಣಹಾನಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದುವು. ಹಿಂದೂಮಹಾಸಗರದಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡುವಂತಹ ಯಾವುದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದುದು ಈ ದುರಂತದ ಪ್ರಮಾಣ ಹೆಚ್ಚಾಗುವಲ್ಲಿ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ೨೦೦೪ರ ಸುನಾಮಿಯ ನಂತರ ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಅಣಿಗೊಳಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಸಾಗಿವೆ. ಇಲ್ಫ಼್ಲಿ ಲ್ಫ಼್ಲಿ ಅಆಕೈ === ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಇನ್ನಿತರ ಸುನಾಮಿಗಳು === {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- bgcolor="#efefef" ! colspan=7 style="border-right:0px;";| Tsunamis in South Asia <br /> (Source: Amateur Seismic Centre, India)[http://asc-india.org/menu/waves.htm] |- bgcolor="#efefef" | '''ದಿನಾಂಕ''' | '''ಸ್ಥಳ''' |- | [[೧೫೨೪]] || [[ದಾಭೋಲ್]] ಹತ್ತಿರ, [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] |- | [[೦೨ ಏಪ್ರಿಲ್]] [[೧೭೬೨]] || ಅರಕಾನ್ ದಡ, [[ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್]] |- | [[೧೬ ಜೂನ್]] [[೧೮೧೯]] || ಕಚ್ಛದ ರಣ, [[ಗುಜರಾತ್]], [[ಭಾರತ]] |- | [[೩೧ ಅಕ್ಟೋಬರ್]] [[೧೮೪೭]] || ಗ್ರೇಟ್ [[ನಿಕೋಬಾರ್]] ದ್ವೀಪ, ಭಾರತ |- | [[೩೧ ಡಿಸೆಂಬರ್]] [[೧೮೮೧]] || [[ಕಾರ್ ನಿಕೋಬಾರ್]] ದ್ವೀಪ, ಭಾರತ |- | [[೨೬ ಆಗಸ್ಟ್]] [[೧೮೮೩]] || [[ಕ್ರಕಟೋವ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ]] |- | [[೨೮ ನವೆಂಬರ್]] [[೧೯೪೫]] || ಮೇಕ್ರನ್ ದಂಡೆ, [[ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ]] |- | [[೨೬ ಡಿಸೆಂಬರ್]] [[೨೦೦೪]] || ಬಂದ ಅಚೆ, [[ಇಂಡೊನೀಶಿಯ]]; [[ತಮಿಳು ನಾಡು]] (ಭಾರತ), [[ಕೇರಳ]] (ಭಾರತ), [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ]] (ಭಾರತ), [[ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್]] ದ್ವೀಪ ಸಮೂಹ (ಭಾರತ); [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]]; [[ಥಾಯ್ ಲ್ಯಾಂಡ್]]; [[ಮಲೇಷ್ಯಾ]]; [[ಮಾಲ್ಡೀವ್ಸ್]]; [[ಸೊಮಾಲಿಯಾ]]; [[ಕೀನ್ಯಾ]]; [[ತಾಂಜಾನಿಯಾ]] |} === ಇನ್ನಿತರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸುನಾಮಿಗಳು === ಇನ್ನಿತರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸುನಾಮಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕೆಳಗೆ ಕಾಣಿಸಿದವುಗಳೂ ಸೇರಿವೆ: * ''ಸುಮಾರು'' ಕ್ರಿ.ಪೂ.೫೦೦: [[ಪೂಂಪುಹಾರ್]],[[ತಮಿಳು ನಾಡು]],[[ಭಾರತ]],[[ಮಾಲ್ಡೀವ್ಸ್]] * 1541: ಬ್ರೆಜಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ ವಸಾಹತನ್ನು ಅಪ್ಪಳಿಸಿದ ಸುನಾಮಿ. ಪ್ರಾಣಹಾನಿಯ ಬಗ್ಗೆ ದಾಖಲೆಗಳು ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸಾವೊ ವಿಸೆಂಟ್ ಪಟ್ಟಣವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶವಾಯಿತು. * [[ಜನವರಿ 20]], [[1606]] /1607: ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಕಡಲ್ಗಾಲುವೆಗುಂಟ ಸಂಭವಿಸಿದ ದುರಂತದಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಜನ ಮರಣಿಸಿದರು. ಗ್ರಾಮಗಳು ಮತ್ತು ಮನೆಗಳು ಕೊಚ್ಚಿಹೋದುವು. ಈ ಜಲಪ್ರಳಯಕ್ಕೆ ಸುನಾಮಿಯು ಅಂಶಿಕ ಕಾರಣವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ([http://www.severnsolutions.co.uk/twblog/archive/2005/01/06/greatflood1606 ''discussion''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060722035347/http://www.severnsolutions.co.uk/twblog/archive/2005/01/06/greatflood1606 |date=2006-07-22 }}). * [[ಜನವರಿ 26]], [[1700]]: ಕ್ಯಾಸ್ಕಾಡಿಯಾ ಭೂಕಂಪವು ಶಾಂತಸಾಗರದ ವಾಯವ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ಸುನಾಮಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. * ೧೮೯೬ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಸನ್ರಿಕು ಕರಾವಳಿಯುದ್ದಕ್ಕೆ ೨೦ ಮೀಟರ್ ( ೭ ಮಹಡಿ) ಎತ್ತರದ ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಗಳೆದ್ದು ಅನೇಕ ಗ್ರಾಮಗಳು ನಾಮಾವಶೇಷವಾದುವು. ಈ ದುರಂತದಲ್ಲಿ ೨೬೦೦೦ ಮಂದಿ ಪ್ರಾಣ ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. * 1946ರಲ್ಲಿ ಅಲಾಯ್ಷಿಯನ್ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಭೂಕಂಪವು ಹವಾಯ್ ದ್ವೀಪಗಳೆಡೆಗೆ ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಗಳನ್ನು ರವಾನಿಸಿ ಅಲ್ಲಿ ೧೫೯ ಮಂದಿಯ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. * [[ಮೇ 26]], [[1983]]: ಪಶ್ಚಿಮ ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿಯೊಂದಕ್ಕೆ 104 ಜನ ಬಲಿಯಾದರು. * [[ಜುಲೈ 17]], [[1998]]: ಪಾಪುವ ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿಯೊಂದು ಸುಮಾರು ೨೨೦೦ ಜನರನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == * Dudley, Walter C. & Lee, Min (1988: 1st edition) ''Tsunami!'' ISBN 0-8248-1125-9 [http://www.tsunami.org/references.htm#Books link] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070313052437/http://www.tsunami.org/references.htm#Books |date=2007-03-13 }} * Kenneally, Christine (December 30, 2004). "Surviving the Tsunami". ''Slate''. [http://www.slate.com/id/2111608/ link] * Macey, Richard (January 1, 2005). "The Big Bang that Triggered A Tragedy", ''[[The Sydney Morning Herald]]'', p 11 - quoting Dr Mark Leonard, seismologist at Geoscience Australia. * Lambourne, Helen (March 27, 2005). "Tsunami: Anatomy of a disaster". ''[[BBC News]]''. [http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/4381395.stm link] * abelard.org. ''tsunamis: tsunamis travel fast but not at infinite speed''. Website, retrieved March 29, 2005. [http://www.abelard.org/briefings/tsunami.php link] * [https://web.archive.org/web/20031119073837/http://www.bbc.co.uk/religion/programmes/moses/evidence/redsea.shtml What about the famous image of a great canyon of water? Could this have any basis in reality?] == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == {{commonscat|Tsunami}} === Articles and websites === * [http://www.colegiosaofrancisco.com.br/tsumani/0001.php Tsunami Information] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060614190543/http://www.colegiosaofrancisco.com.br/tsumani/0001.php |date=2006-06-14 }} — Information on tsunamis in Portuguese. * [http://www.whoi.edu/institutes/coi/viewTopic.do?o=read&amp;id=281 Tsunami Information from the Coastal Ocean Institute] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120922012059/http://www.whoi.edu/institutes/coi/viewTopic.do?o=read&id=281 |date=2012-09-22 }}, [[Woods Hole Oceanographic Institution]] * [http://www.tsunami.ws Tsunami Forums] * [http://www.pbs.org/nova/tsunami/ NOVA: Wave That Shook The World] — Site and special report shot within days of the 2004 Indian Ocean tsunami. * [http://fohn.net/biggest-tsunami/ Biggest Tsunami Countdown] — Description of the five largest historical tsunamis. * [http://www.tsunami.noaa.gov/ NOAA Tsunami] — General description of tsunamis and the United States agency NOAA's role in [http://www.tsunami.noaa.gov/research_modeling.html Tsunami hazard assessment] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060822060324/http://www.tsunami.noaa.gov/research_modeling.html |date=2006-08-22 }}, [http://www.tsunami.noaa.gov/prepare.html preparedness] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060822060138/http://www.tsunami.noaa.gov/prepare.html |date=2006-08-22 }}, [http://www.tsunami.noaa.gov/education.html education] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060803102225/http://www.tsunami.noaa.gov/education.html |date=2006-08-03 }}, [http://www.tsunami.noaa.gov/warnings_forecasts.html forecasts & warnings] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110418221600/http://www.tsunami.noaa.gov/warnings_forecasts.html |date=2011-04-18 }}, [http://www.tsunami.noaa.gov/responding.html response] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060822060336/http://www.tsunami.noaa.gov/responding.html |date=2006-08-22 }} and [http://www.tsunami.noaa.gov/research_modeling.html research] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060822060324/http://www.tsunami.noaa.gov/research_modeling.html |date=2006-08-22 }}. * [http://ifmaxp1.ifm.uni-hamburg.de/tsunami.shtml Can HF Radar detect Tsunamis?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110719103302/http://ifmaxp1.ifm.uni-hamburg.de/tsunami.shtml |date=2011-07-19 }} — University of Hamburg HF-Radar. * [http://topics.developmentgateway.org/special/tsunami Development Gateway Tsunami Special] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060726041533/http://topics.developmentgateway.org/special/tsunami |date=2006-07-26 }} * [http://www.highergroundproject.org.uk The Higher Ground Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210301193000/http://www.highergroundproject.org.uk/ |date=2021-03-01 }} — Stories of children who survived the tsunami. * [http://www.geohazards.no/ The International Centre for Geohazards (ICG)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080302114513/http://www.geohazards.no/ |date=2008-03-02 }} * [http://www.prh.noaa.gov/itic/library/about_tsu/faqs.html ITIC tsunami FAQ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050907110902/http://www.prh.noaa.gov/itic/library/about_tsu/faqs.html |date=2005-09-07 }} * [http://www.pmel.noaa.gov/tsunami/ NOAA PMEL Tsunami Research Program] (United States) * [http://pubs.usgs.gov/circ/c1187/ USGS: Surviving a tsunami] (United States) * [http://ioc.unesco.org/itsu/ ITSU] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050515085303/http://ioc.unesco.org/itsu/ |date=2005-05-15 }} — Coordination Group for the Pacific Tsunami Warning System. * [http://www.tsunami.org/ Pacific Tsunami Museum] * [http://walrus.wr.usgs.gov/tsunami/ Tsunamis and Earthquakes] * [http://tsunami.gov/ Tsunami Centers] — United States National Weather Service. * [http://www.sthjournal.org/ ''Science of Tsunami Hazards'' journal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060207141615/http://www.sthjournal.org/ |date=2006-02-07 }} * [http://www.geohazards.no/ The International Centre for Geohazards (ICG)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080302114513/http://www.geohazards.no/ |date=2008-03-02 }} * [http://www.penmachine.com/techie/learn_about_tsunamis_2005-01.html The Indian Ocean tsunami and what it tells us about tsunamis in general.] * [http://www.tsunamiterror.info Tsunami: Magnitude of Terror] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200212093540/http://www.tsunamiterror.info/ |date=2020-02-12 }} * [http://www.cln.org/themes/tsunamis.html General Tsunami Resources]{{Dead link|date=ಫೆಬ್ರವರಿ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.projectshum.org/NaturalDisasters/tsunami.html Natural Disasters - Tsunami] — Great research site for kids. * [http://www.envirtech.org/envirtech_tsunameter.htm Envirtech Tsunami Warning System] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060813005747/http://www.envirtech.org/envirtech_tsunameter.htm |date=2006-08-13 }} — Based on seabed seismics and sea level gauges. * [http://www.indianoceandisasterrelief.co.uk Indian Ocean Disaster Relief] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171002005225/https://indianoceandisasterrelief.co.uk/ |date=2017-10-02 }} * [http://www.benfieldhrc.org/tsunamis/mega_tsunami_more.htm Benfield Hazard Research - Mega Tsunamis - Cumbre Vieja volcano on the Canary Island of La Palma Risk] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060626013552/http://www.benfieldhrc.org/tsunamis/mega_tsunami_more.htm |date=2006-06-26 }} * [http://geology.com/articles/tsunami-geology.shtml What Causes a Tsunami?] === Images and video === {{See also|2004 Indian Ocean earthquake#Images and video|l1=Images and video, 2004 Indian Ocean earthquake}} * [http://www.asiantsunamivideos.com/ Large Collection of Amateur Tsunami Videos with Thunbnail Images and Detailed Descriptions] * [https://archive.org/movies/movieslisting-browse.php?collection=opensource_movies&cat=tsunami 5 Amateur Camcorder Video Streams] of the December 26, 2004 tsunami that hit Sri Lanka, Thailand and Indonesia. * [http://www.digitalglobe.com/tsunami_gallery.html 2004 Asian Tsunami Satellite Images (Before and After)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050103013221/http://digitalglobe.com/tsunami_gallery.html |date=2005-01-03 }} * [http://www.crisp.nus.edu.sg/tsunami/tsunami.html Satellite Images of Tsunami Affected Areas] High resolution satellite images showing the effects of the 2004 tsunami on the affected areas in Indonesia, Thailand and Nicobar island of India. * [http://www.geophys.washington.edu/tsunami/general/physics/runup.html Computer-generated animation of a tsunami] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050105020059/http://www.geophys.washington.edu/tsunami/general/physics/runup.html |date=2005-01-05 }} * [http://www.geophys.washington.edu/tsunami/general/physics/characteristics.html Animation of 1960 tsunami originating outside coast of Chile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060716012051/http://www.geophys.washington.edu/tsunami/general/physics/characteristics.html |date=2006-07-16 }} * [http://www.riveroflife.be/tsunami/index.html The Survivors - A moving travelogue full of stunning images along the tsunami ravaged South-Western Coast of India] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110315024204/http://www.riveroflife.be/tsunami/index.html |date=2011-03-15 }} Tsunamis are Dangerous- A site for about tsunamis for everyone * [http://www.forskning.no/Artikler/2006/juni/1149444923.73 Origin of a Tsunami - animation showing how the shifting of continental plates in the Indian Ocean created the catastrophe of December 26th 2004.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110514180926/http://www.forskning.no/Artikler/2006/juni/1149444923.73 |date=2011-05-14 }} * [http://archives.cbc.ca/IDD-1-75-1561/science_technology/earthquakes_and_tsunamis/ CBC Digital Archives – Canada's Earthquakes and Tsunamis] [[ವರ್ಗ:ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಕೋಪಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಜಲಸಮೂಹಗಳು]] iz7ybna7am4rjwvy6gp618oxdg92n15 1247821 1247804 2024-10-16T06:36:20Z Pavanaja 5 Reverted edit by [[Special:Contributions/2409:408C:8EC0:E964:C12E:2958:A586:B18|2409:408C:8EC0:E964:C12E:2958:A586:B18]] ([[User talk:2409:408C:8EC0:E964:C12E:2958:A586:B18|talk]]) to last revision by [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] 1234383 wikitext text/x-wiki {{merge from|ಹವಾಮಾನ}} [[ಚಿತ್ರ:2004 Indian Ocean earthquake Maldives tsunami wave.jpg|thumb|250px|[[ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೬]], [[೨೦೦೪|೨೦೦೪ರಂದು]] [[ಮಾಲ್ಡೀವ್ಸ್]] ದೇಶದ ಮಾಲೇ ನಗರದಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಗಳ ಅಬ್ಬರ.]] [[ಸಮುದ್ರ|ಸಾಗರ]] ಅಥವಾ ಇನ್ನಿತರ ಜಲರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದ ಚಲನೆಯುಂಟಾದಾಗ ಜನಿಸುವ ಸಾಗರದ ತರಂಗಗಳ ಸರಣಿಗೆ '''ಸುನಾಮಿ''' (ತ್ಸುನಾಮಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಭೂಕಂಪ]]<ref>https://www.britannica.com/science/earthquake-geology</ref>, [[ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ]]<ref>http://www.ifrc.org/en/what-we-do/disaster-management/about-disasters/definition-of-hazard/volcanic-eruptions/</ref>, [[ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ|ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದ]] ಬೃಹತ್ ಗಾತ್ರದ ವಸ್ತುವಿನ ಅಪ್ಪಳಿಕೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಪಡೆದಿವೆ. ಸುನಾಮಿಯು, ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಾರದಷ್ಟು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕರವಾದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಕೋಪದವರೆಗೂ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಬಲ್ಲುದಾಗಿದೆ. ತ್ಸುನಾಮಿ ಎಂಬ ಪದ ಮೂಲತಃ [[ಜಪಾನಿ ಭಾಷೆ|ಜಪಾನಿ ಭಾಷೆಯಿಂದ]] ಬಂದದ್ದು. ಇಲ್ಲಿ "ತ್ಸು"(津) ಅಂದರೆ "ಬಂದರು" ಹಾಗು "ನಾಮಿ"( 波) ಎಂದರೆ "ಅಲೆ". ಜಪಾನಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿ ಪದವನ್ನು ಏಕವಚನ ಹಾಗೂ ಬಹುವಚನದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ [[ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ]] ಬಹುವಚನವಾಗಿ "ಸುನಾಮಿಗಳು" ಎಂದೂ [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್|ಇಂಗ್ಲಿಷಿನಲ್ಲಿ]] "tsunamis" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸುನಾಮಿಯು ಸಾಗರದ ತೀರಾ ಒಳ-ಮೇಲ್ಮೈನಲ್ಲಿ ಘಟಿಸುವಂತಹದಲ್ಲ; ಇದು ಅತಿ ದೂರದಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಚಿಕ್ಕ ವಿಸ್ತಾರವುಳ್ಳ (ಅಲೆಗಳ ಎತ್ತರ) ಹಾಗೂ ತೀರ ಉದ್ದವಾದ ತರಂಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ (ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ ನೂರಾರು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಉದ್ದವುಳ್ಳದಾಗಿರುತ್ತದೆ). ಇದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ ಇದನ್ನು ಯಾರೂ ಗಮನಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಸುನಾಮಿಯನ್ನು [[ದೈತ್ಯ ಅಲೆಗಳು]] ಎಂದೂ ಸಂಬೋಧಿಸುವುದುಂಟು, ಕಾರಣ ಇದರ ಅತೀವ ಉಬ್ಬರ - ಇಳಿತಗಳು. ಈ ದೈತ್ಯ ಅಲೆಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ ಸೂರ್ಯ ಚಂದ್ರರ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣ ಸೆಳೆತದಿಂದಾಗಿ ಉಂಟಾಗುವ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಉಬ್ಬರ - ಇಳಿತಗಳು. ಆದರೆ ಇದನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಅಲ್ಲಗಳೆಯುತ್ತಾರೆ. == ಕಾರಣಗಳು == [[File:2004-tsunami.jpg|thumb|2004-ತ್ಸುನಾಮಿ]] ಸಮುದ್ರದ ಕೆಳಪದರಿನಲ್ಲಿ ಏಕಾಏಕಿ ಉಂಟಾಗುವ ವಿಕೃತೀಕರಣ ಅಲ್ಲಿರುವ ನೀರನ್ನು ನೇರವಾಗಿ(ಲಂಬವಾಗಿ) ಹೊರಚೆಲ್ಲುತ್ತದೆ, ಇದೇ ಸುನಾಮಿಗೆ ಕಾರಣ. ಮಹಾಸಮುದ್ರಗಳಡಿಯ [[ಭೂಮಿಯ ಹೊರ ಪದರು|ಭೂಮಿಯ ಹೊರ ಪದರಿನಲ್ಲಿ]] ಹಲವೆಡೆ ಬಿರುಕುಗಳಿದ್ದು (ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ: ಪ್ಲೇಟ್ ಬೌಂಡರಿ), ಭಾಗಗಳಾಗಿ ಬೇರ್ಪಡೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಭಾಗಗಳು ಸ್ಥಾನ ಪಲ್ಲಟಗೊಳ್ಳುವುದು ಈ ವಿಕೃತಿಗೆ ಕಾರಣ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಈ ಭಾಗಗಳು ಒಂದರಮೇಲೊಂದು ಜರುಗಿದರೆ ಸುನಾಮಿಗೆ ಎಡೆಗೊಡುವ ಪ್ರಮೇಯ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ಸಮುದ್ರದ ಕೆಳಗಿನ ಪದರು ಖಂಡಗಳ ಪದರಿನಡಿಗೆ ಹೊಕ್ಕಾಗ, ಖಂಡದ ಪದರಿನ ಅಂಚನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಒಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಕ್ರಮೇಣ, ಈ ಅಂಚಿನ ಮೇಲೆ ಬಹಳ ಒತ್ತಡ ಉಂಟಾಗಿ ಅದು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಮಗುಚುತ್ತದೆ. ಇದರ ರಭಸಕ್ಕೆ ಉಂಟಾಗುವ ಅಲೆಗಳು ಹೊರಪದರಿನಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಿ ಸಮುದ್ರದಡಿಯ ಭೂಕಂಪವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಮುದ್ರದಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಂಟಾಗುವ ಭೂಕುಸಿತಗಳು, ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳ ಉದ್ಭವಗಳು ಮತ್ತು ಹಳೆ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ಕುಸಿತಗಳು ಕೂಡ ಮೇಲಿರುವ ನೀರನ್ನು ತಲ್ಲಣಗೊಳಿಸಿ ಸುನಾಮಿಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಬಹುದು. ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಹೊರದೂಡಲ್ಪಟ್ಟ ಜಲರಾಶಿಯು ,ತನ್ನ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವಾಗ ಅಲೆಗಳು ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಇವು ಕೊಳದೊಳಗಿನ ಸಣ್ಣ ಅಲೆಗಳಂತೆ ಸಾಗರದುದ್ದಕ್ಕೂ ಹರಡುತ್ತವೆ. ಸುನಾಮಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಂದ ಬೇರೆಯಾಗಿ,[[೧೯೫೦|೧೯೫೦ರಲ್ಲಿ]] ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಸುನಾಮಿಗಳಿವೆ ಹಾಗೂ ಅವು ಭೂಕುಸಿತ,ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಯ ಸ್ಫೋಟನ ಮತ್ತು ತೀವ್ರತರ ಘಟನೆಗಳಿಂದ ಸಂಭವಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು.ನೀರಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತಿದ್ದ ಭಗ್ನಾವಶೇಷಗಳ ಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಭಗ್ನಾವಶೇಷಗಳು ನೀರಿಗೆ ವರ್ಗಾವಣೆಗೊಂಡ ತಕ್ಷಣ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ,ಇಂತಹ ಘಟನೆಗಳು ನೀರಿನ ಪರಿಮಾಣವನ್ನು ವೇಗವಾಗಿ ಸ್ಥಾನಪಲ್ಲಟಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.ಈ ವಿಕೃತೀಕರಣಗಳಿಂದ ಉಂಟಾದ ಸುನಾಮಿಗಳು,ಕೆಲವು ಭೂಕಂಪಗಳಿಂದ ಸಾಗರದಗಲಕ್ಕೂ ಹರಡುವ ಸುನಾಮಿಗಳಂತಲ್ಲದೆ,ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಗ ಚದುರಿ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದವು ಹಾಗೂ ಸಮುದ್ರದ ಕೆಲ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಧಕ್ಕೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಣ,ಬಹುದೂರದ ಕಡಲತೀರಕ್ಕೆ ಹರಡುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆ ಇತ್ತು.ಅದರೆ ಈ ಘಟನೆಗಳು ಸುಮಾರು ದೊಡ್ಡವಾದ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಘಾತಕಾರಿ ಅಲೆ(local shock waves)ಗಳನ್ನು[[(solitions)]] ಹುಟ್ಟು ಹಾಕಬಲ್ಲವು.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಲಿಟುಯ ಕೊಲ್ಲಿ([[Lituya Bay]])ಯ ಶಿರೋಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಭೂಕುಸಿತ ಅಂದಾಜು ೫೦-೧೫೦ ಮೀ.ನಷ್ಟು ನೀರಿನ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು ಹಾಗೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಪರ್ವತಗಳ ೫೨೪ ಮೀ.ನಷ್ಟುಎತ್ತರ ತಲುಪಿತು.ಒಟ್ಟಾರೆ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ದೊಡ್ಡ ಭೂಕುಸಿತ ಸಾಗರದಗಲಕ್ಕೂ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಬಲ್ಲ ಒಂದು ದೈತ್ಯ ಸುನಾಮಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬಲ್ಲುದು. == ಲಕ್ಷಣಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:The_Great_Wave_off_Kanagawa.jpg|thumb|right|300px|There is a common misconception that tsunamis behave like wind-driven waves or swells (with air behind them, as in this celebrated 19th century [[ukiyo-e|woodcut]] by [[Katsushika Hokusai|Hokusai]]). In fact, a tsunami is better understood as a new and suddenly higher sea level, which manifests as a shelf or shelves of water. The leading edge of a tsunami superficially resembles a breaking wave but behaves differently: the rapid rise in sea level, combined with the weight and pressure of the ocean behind it, has far greater force.]] ಆಗಾಗ್ಗೆ "ಉಬ್ಬರದ ಅಲೆಗಳು" ಎಂದೇ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಡುವ ಸುನಾಮಿ "ಸ್ವಲ್ಪ ದೊಡ್ಡದಾದ ಒಂದು ಸಾಧಾರಣ ಅಲೆ" ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಹೊಂದುವುದಿಲ್ಲ.ತದ್ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಅದು ಕೊನೆಯೇಇಲ್ಲದೆ, ಒಂದರ ಹಿಂದೊಂದು ಯಾವುದೇ ಅಡೆ ತಡೆ ಇಲ್ಲದೆ ನುಗ್ಗುತ್ತಿರುವ ತರಂಗವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.ಹೆಚ್ಚಿನಂಶ ಹಾನಿಯುಂಟಾಗಿರುವುದು,ಮೊದಲಿನ ಅಲೆಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ನುಗ್ಗಿ ಬರುವ ಅಪಾರ ಪ್ರಮಾಣದ ಜಲರಾಶಿಯಿಂದ ಹಾಗೂ ಸಮುದ್ರದ ನೀರಿನ ಎತ್ತರ ವೇಗವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿ,ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಕರಾವಳಿಯನ್ನು ಅಪ್ಪಳಿಸುವುದರಿಂದ.ಕೇವಲ ನೀರಿನ ಭಾರವೊಂದೇ ಸಾಕು,ತನ್ನ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಧೂಳೀಪಟ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ,ಅನೇಕ ಸಲ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ತಳಪಾಯದವರೆಗೂ ಕುಗ್ಗಿಸಿ, ಬಯಲುಭೂಮಿಯ ಒಳಗಿನ ಕಲ್ಲುಬಂಡೆಗಳು ಕಾಣುವವರೆಗೂ ಉಜ್ಜಿಬಿಡುವುದಕ್ಕೆ.ಸುನಾಮಿಯ ಅಬ್ಬರ ತಗ್ಗುವ ಮೊದಲು ಹಡಗು ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಲ್ಲುಬಂಡೆಗಳಂತಹ ಬೃಹತ್ ವಸ್ತುಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಒಳಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮೈಲಿಗಟ್ಟಳೆ ಎಳೆದೊಯ್ಯಬಹುದು. == ಸುನಾಮಿ ಅಲೆ == ಸಮುದ್ರದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಆಳಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಮೂರು ರೀತಿಯಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು : * ಆಳ ನೀರು * ಅಂತರ್ವರ್ತಿ ನೀರು * ಮೇಲಿನ (ಆಳವಲ್ಲದ ನೀರು) ಸುನಾಮಿಯು ೪೦೦೦ ಮೀಟರ್ ಆಳದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದರೂ, ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಮೇಲಿನ (ಆಳವಲ್ಲದ) ನೀರಿನ ಅಲೆಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಯು ಆಳವಲ್ಲದ ನೀರಿನ ಹತ್ತಿರ ಬರುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಅವುಗಳ ತರಂಗಾಂತರ ಶೀಘ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ನೀರಿನ ರಾಶಿ ದೊಡ್ಡ ಮಕುಟವಾಗಿ ದಡಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಳಿಸುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ "shoaling" ಎಂದು ಕರೆಯುವರು. == ಬರಲಿರುವ ಸುನಾಮಿಯ ಮುನ್ಸೂಚನೆಗಳು == [http://www.pmel.noaa.gov/tsunami/PNG/Upng/Davies020411/]: * ಭೂಕಂಪನ ಉಂಟಾಗಬಹುದು * ಬಹಳಷ್ಟು ಅನಿಲ ಗುಳ್ಳೆಗಳು ನೀರಿನ ಮೇಲೆ ಕಾಣಬಹುದು * ಅಲೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ನೀರು ಬಹಳ ಉಷ್ಣವಾಗಿರಬಹುದು * ನೀರು ಕೊಳೆತ ಮೊಟ್ಟೆಗಳ ವಾಸನೆ ಪಡೆಯಬಹುದು ([[ಹೈಡ್ರೋಜನ್ ಸಲ್ಫೈಡ್]]) ಅಥವಾ [[ಪೆಟ್ರೋಲ್]] ಅಥವಾ [[ಎಣ್ಣೆ|ಎಣ್ಣೆಯ]] ವಾಸನೆಯನ್ನೂ ಪಡೆಯಬಹುದು * ನೀರು ಚರ್ಮವನ್ನು ಚುಚ್ಚಬಹುದು * ಕಿವಿ ಗಡಚಿಕ್ಕುವ ಗುಡುಗಿನ ಶಬ್ದ ಕೇಳಬಹುದು, ನಂತರ ** ಜೆಟ್ ವಿಮಾನದಂತಹ ಸದ್ದು ** ಅಥವಾ [[ಹೆಲಿಕಾಪ್ಟರ್]] ನಂತಹ ಸದ್ದು ** ಅಥವಾ ಸಿಳ್ಳೆ ಹೊಡೆದಂತಹ ಶಬ್ದ * ಸಮುದ್ರವು ಬಹಳಷ್ಟು ಹಿಂದೆ ಸರಿಯಬಹುದು * ದಿಗಂತದಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ದೀಪದ ಬೆಳಕು ಕಾಣಬಹುದು == ಸುನಾಮಿ ಪದದ ಉತ್ಪತ್ತಿ == "ಸುನಾಮಿ" ಎಂಬ ಪದವು [[ಜಪಾನಿ]] ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ "ಬಂದರು ಅಲೆ" ಎಂಬ ಅರ್ಥ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಏಕೆಂದರೆ ಸುನಾಮಿಗಳು ಒಳಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಬಹಳಷ್ಟು ಸಲ ಜಪಾನಿ ಮೀನುಗಾರರು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಮೀನು ಹಿಡಿಯಲು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು, ಹಾಗೂ ಸಂಜೆ ವೇಳೆ ತಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿಗೆ ಬಂದರೆ ಹಳ್ಳಿಯು ಸುನಾಮಿಯ ಹೊಡೆತಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕು ನಿರ್ನಾಮವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. == ಎಚ್ಚರಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆ == {| align=right |- | [[ಚಿತ್ರ:Tsunamihazardzonesign.jpg|right|thumb|"Tsunami Hazard Zone" sign at the [[University of California, Santa Barbara]]]] |- | [[ಚಿತ್ರ:Tsunami wall.jpg|right|thumb|Tsunami wall at [[Tsu]]-shi, Japan]] |} ಸುನಾಮಿಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಕರಾರುವಾಕ್ಕಾಗಿ ಭವಿಷ್ಯ ನುಡಿಯಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ,ಆದರೆ ಸದ್ಯದಲ್ಲೇ ಸಂಭವಿಸುವ ಸುನಾಮಿಯ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆಯ ಸೂಚನೆಗಳಿವೆ ಹಾಗೂ ಸುನಾಮಿಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಹಾನಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಅನೇಕ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಮೊದಲ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ.ಅನೇಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಅಪಾಯವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿ,ನೀರು ಸಮೀಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಮುನ್ನವೇ ಎತ್ತರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುತ್ತವೆ.ಯುರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಅಂತಹ ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ದಾಖಲಿತವಾಗಿರುವುದು ಲಿಸ್ಬನ್ ಕಂಪನ.ಇಂತಹುದೇ ಘಟನೆ [[ಶ್ರೀಲಂಕ|ಶ್ರೀಲಂಕದಲ್ಲೂ]] [[೨೦೦೪|೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ]] ಸಂಭವಿಸಿದ [[ಹಿಂದೂಮಹಾಸಾಗರದ ಭೂಕಂಪ]] ದಲ್ಲಿ ನಡೆದಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.(''[http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/4381395.stm]'')ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಸುನಾಮಿ ದಡಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಳಿಸುವ ನಿಮಿಷ ಅಥವಾ ಘಂಟೆಗಳ ಮುಂಚೆ ಭೂಕಂಪನದ ಶಬ್ದವೇಗ(subsonic-ಶಬ್ದವೇಗಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ)ವನ್ನು ([[Rayleigh waves]])ಗ್ರಹಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆಯೆಂದು ಕೆಲವು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಊಹಿಸುತ್ತಾರೆ.(Kenneally, [http://www.slate.com/id/2111608]''). ಸುನಾಮಿಯನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವುದು ಅಸಾಧ್ಯವಾದರೂ,ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ, ಸುನಾಮಿ-ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚಿರುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೀರದಲ್ಲುಂಟಾಗುವ ಹಾನಿಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಕೆಲವು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.ಜಪಾನ್,ಜನದಟ್ಟಣೆಯಿರುವ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶದುದ್ದಕ್ಕೂ ೪.೫ ಮೀ.(೧೩.೫ ಅಡಿ)ಎತ್ತರದ ಸುನಾಮಿ ತಡೆಗೋಡೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದೆ.ಇತರ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಸುನಾಮಿಗೆ ಪ್ರವಾಹದ್ವಾರಗಳು,ಕಾಲುವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ,ನೀರು ಇವುಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಿದು ಹೋಗುವಂತೆಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.ಹೇಗಾದರೂ,ಅನೇಕ ಸಲ ಸುನಾಮಿಗಳು ಈ ಅಡೆತಡೆಗಳಿಗಿಂತ ಎತ್ತರವಾಗಿರುವುದರಿಂದ,ಇವುಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಹ.ಉದಾಹರಣೆಗೆ,[[ಜುಲೈ ೧೨,೧೯೯೩]] ರಲ್ಲಿ [[ಹೊಕ್ಕೈದೊ]] ದ್ವೀಪಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಳಿಸಿದ ಸುನಾಮಿ ೩೦ ಮೀ(೧೦೦ ಅಡಿ)ಎತ್ತರದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು,ಅಂದರೆ ೧೦ ಮಹಡಿ ಕಟ್ಟಡದ ಎತ್ತರದಷ್ಟು. ಅಯೋನೆ(Aonae)ಬಂದರು ಪಟ್ಟಣದ ಸುತ್ತಲೂ ಇದ್ದ ಸುನಾಮಿ ತಡೆಗೋಡೆಯನ್ನು ಅಲೆಗಳು ಕೊಚ್ಚಿ ಹಾಕಿದ್ದಲ್ಲದೆ, ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದ ಎಲ್ಲಾ ಮರ-ಜೋಡಣೆಯ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ನಿರ್ನಾಮಮಾಡಿದವು.ಆ ತಡೆಗೋಡೆ ಸುನಾಮಿಯ ಎತ್ತರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿ, ವೇಗವನ್ನು ನಿಧಾನಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕವಾದರೂ,ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿನಾಶವನ್ನಾಗಲಿ ಹಾಗೂ ಜೀವಹಾನಿಯನ್ನಾಗಲಿ ತಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಸಹಕಾರಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ. == ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿಗಳು == ಸುನಾಮಿಗಳು ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಪದೇ ಪದೇ ಸಂಭವಿಸುತ್ತಿರುವುದಾದರೂ ಸಹ ,ಅವು ಜಾಗತಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿವೆ.ಬೃಹತ್ ಜಲರಾಶಿಯಿರುವೆಡೆ,ಒಳಪ್ರದೇಶದ ನೀರಿನ ಹರವಿನಲ್ಲಿ(ಸರೋವರಗಳಲ್ಲಿ)ಸುನಾಮಿಗಳು ಭೂಕುಸಿತಗಳಿಂದ ಸಂಭವಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ.ಕೆಲವು ವಿನಾಶಕಾರಿಯಲ್ಲದ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಉಪಕರಣಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಬಹುದಾದ,ತೀರಾ ಸಣ್ಣ ಸುನಾಮಿಗಳು,ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಭೂಕಂಪ ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಂಘಟನೆಗಳಿಂದಲೇ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಸಂಭವಿಸುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. === ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೫ ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳು === ೬೫ ದಶಲಕ್ಷ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ [[ಉಲ್ಕೆಯೊಂದು]] ಭೂಮಿಗೆ ಅಪ್ಪಳಿಸಿತು. ಈ ಘಾತದ ಪರಿಣಾಮವೆ [[Chicxulub Crater|ಚಿಕ್‍ಖುಲುಬ್]] ಹೆಸರಿನ ಬೃಹದ್ಗಾತ್ರದ ಗುಂಡಿ. ಈ ಸುಮಾರಿಗೆ ಜರುಗಿದ [[Cretaceous-Tertiary extinction event|ಸರೀಸೃಪಗಳಾದಿಯಾಗಿ ಅನೇಕ ಜೀವಜಾತಿಗಳ ಸಂತತಿನಾಶಕ್ಕೆ]] ಈ ಘಟನೆಯೆ ಕಾರಣವಿರಬಹುದು. ಉಲ್ಕೆ ಭೂಮಿಗೆ ಅಪ್ಪಳಿಸಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ೧ [[ಕಿಲೋಮೀಟರು|ಕಿ.ಮೀ]] ಎತ್ತರದ ಸುನಾಮಿ ಉಂಟಾದದ್ದರ ಬಗ್ಗೆ ಖಚಿತ ಆಧಾರಗಳಿವೆ. === ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ ೧೫೦೦ === ೩೫೦೦ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಏಜಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿನ [[Thera eruption|ಥೆರ ದ್ವೀಪ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಯಾಗಿ ಸಿಡಿದು]] [[Minoan civilization|ಮಿನೋಸಿನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ]] ನಾಶಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ಸ್ಫೋಟ ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದ ೬೦೦ ಅಡಿಗಳ ಎತ್ತರದ ಹಿರಿಯಲೆ ಭೂಮಧ್ಯ ಸಮುದ್ರದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಹರಡಿತ್ತು. ಯಹೂದ್ಯರ ಮತಗ್ರಂಥವಾದ [[Torah|ತೋರಾ]]ದಲ್ಲಿ ಈ ತ್ಸುನಾಮಿಯ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆಯೆಂದು ಕೆಲವರ ಅಂಬೋಣ. ಯಹೂದ್ಯರ ಮತಪ್ರವರ್ತಕನಾದ ಮೋಸೆಸ್ ತನ್ನ ಜನರನ್ನು ದಾಸ್ಯದಿಂದ ಬಿಡಿಸಿಕೊಂಡು ನೆಲೆಯನ್ನು ಅರಸಿ ಈಜಿಪ್ಟಿನಿಂದ ಹೊರಡುತ್ತಾನೆ. ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ಸಮುದ್ರವನ್ನು ದಾಟ ಬೇಕಾಗಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಆ ವೇಳೆಗೆ ಮೋಸೆಸ್‍ಗೆ ಹೋಗಲು ಅನುಮತಿಯಿತ್ತ ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಫೆರೋ ಮನಸ್ಸು ಬದಲಾಯಿಸಿ ತನ್ನ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನು ಕರೆತರುವಂತೆ ಅಟ್ಟುತ್ತಾನೆ. ದೇವರ ದಯೆಯಿಂದ ಸಮುದ್ರದ ನೀರು ಇಂಗಿ ಮೋಸೆಸ್‍ನ ಪರಿವಾರ ದಾಟುವುದಕ್ಕೆ ದಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಸೈನಿಕರು ದಾಟುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ನೀರು ಮತ್ತೆ ಏರಿ ಸೈನ್ಯ ಮುಳುಗುತ್ತದೆ. ನೀರಿನ ಮಟ್ಟ ಹಾಗೆ ಇಳಿದು ಏರುವುದಕ್ಕೆ ತ್ಸುನಾಮಿಯೆ ಕಾರಣವೆಂದೂ, ಅದು ಥೆರ ಸ್ಫೋಟದ ತ್ಸುನಾಮಿಯೆ ಇರಬೇಕೆಂದು ವಾದಿಸುವವರಿದ್ದಾರೆ. ಮೊಸೆಸ್‍ನ ಕಥೆ ಹೇಗಾದರಾಗಲಿ, ಥೆರ ಸ್ಫೋಟದಿಂದ ತ್ಸುನಾಮಿಯಾದದ್ದಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಆಧಾರಗಳಿವೆ. === ೧೬೦೭ - ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಕಾಲುವೆ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ವೇಲ್ಸ್ === [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]] ಹಾಗು [[ವೇಲ್ಸ್]] ನಡುವಿರುವ [[Bristol Channel floods, 1607|ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಕಡಲ್ಗಾಲುವೆಯಲ್ಲಿ ೧೬೦೭ರಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ನೆರೆ]] ತ್ಸುನಾಮಿಯಿಂದ ಆದದ್ದು ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಬಂತು. === ೧೭೦೦ - ವ್ಯಾಂಕೂವರ್ ದ್ವೀಪ, ಕೆನಡ === === ೧೭೫೫ - ಲಿಸ್ಬನ್, ಪೋರ್ಚುಗಲ್ === === ೧೮೮೩ - ಕ್ರಕಟೋವ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ಸ್ಫೋಟ === === [[ಹ್ಯಾಲಿಫ್ಯಾಕ್ಸ್ ಸ್ಫೋಟ]] ಮತ್ತು ಸುನಾಮಿ === === ೧೯೨೯ - ನವಶೋದಿತಭೂಭಾಗ(Newfoundland) ಸುನಾಮಿ === === ೧೯೪೬ - ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಸುನಾಮಿ === === ೧೯೬೦ - ಚಿಲಿಯ ಸುನಾಮಿ === === ೧೯೬೩ - ವಜೋಂಟ್ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಅನಾಹುತ === === ೧೯೬೪ - ಶುಭ ಶುಕ್ರವಾರದ(Good Friday) ಸುನಾಮಿ === === ೧೯೭೬ - ಮೋರೋ ಖಾರಿ ಸುನಾಮಿ(Moro Gulf) === === ೧೯೭೯ - ಟುಮ್ಯಾಕೋ ಸುನಾಮಿ(Tumaco) === === ೧೯೯೩ - ಒಕುಶಿರಿ ಸುನಾಮಿ(Okushiri) === === ೨೦೦೪ - ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ(Indian Ocean) ಸುನಾಮಿ === [[ಚಿತ್ರ:2004_Indonesia_Tsunami_100px.gif|framed|100px|Animation of the 2004 Indonesian Tsunami from [http://www.pmel.noaa.gov/tsunami NOAA/PMEL Tsunami Research Program]]] <div style="float:left;width:220px;"> [[ಚಿತ್ರ:Tsunami Sumatra before.jpg|thumb|left|NASA - Sumatra's coastline before the Tsunami]] [[ಚಿತ್ರ:Tsunami Sumatra after.jpg|thumb|left|NASA - Sumatra's coastline after the Tsunami]] </div> ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ [[ಭೂಕಂಪ|ಭೂಕಂಪವು]] ಬಲು ತೀವ್ರತರದ್ದಾಗಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೬ ರಂದು [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ|ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ]] ಮಾರಕ ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಗಳನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು. ಈ ಸುನಾಮಿಗೆ [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದ]] ಹಲವು ದೇಶಗಳ ಒಟ್ಟು ೨೩೦೦೦೦ ಜನರು ಬಲಿಯಾದರು. ಈ ಸುನಾಮಿಯು ಇದುವರೆಗಿನ ಅತಿ ಘಾತಕ ಸುನಾಮಿಯಾಗಿ ಹೆಸರಾಯಿತು. ಭೂಕಂಪದ ಕೇಂದ್ರಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ನಿಕಟವಾಗಿದ್ದ [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]],[[ಥೈಲಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ಮಲೇಷ್ಯಾ]] ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಾವಿರಾರು ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದ [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]], [[ಭಾರತ]], [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]], [[ಮಾಲ್ಡೀವ್ಸ್]], [[ಕೆನ್ಯಾ]], [[ಸೋಮಾಲಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಟಾಂಜಾನಿಯಾ|ಟಾಂಜಾನಿಯಾಗಳಿಗೆ]] ಕೂಡ ಈ ಸುನಾಮಿಯ ಅಲೆಗಳು ಅಪ್ಪಳಿಸಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರಾಣಹಾನಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದುವು. ಹಿಂದೂಮಹಾಸಗರದಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡುವಂತಹ ಯಾವುದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದುದು ಈ ದುರಂತದ ಪ್ರಮಾಣ ಹೆಚ್ಚಾಗುವಲ್ಲಿ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ೨೦೦೪ರ ಸುನಾಮಿಯ ನಂತರ ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಅಣಿಗೊಳಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಸಾಗಿವೆ. ಇಲ್ಫ಼್ಲಿ ಲ್ಫ಼್ಲಿ ಅಆಕೈ === ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಇನ್ನಿತರ ಸುನಾಮಿಗಳು === {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- bgcolor="#efefef" ! colspan=7 style="border-right:0px;";| Tsunamis in South Asia <br /> (Source: Amateur Seismic Centre, India)[http://asc-india.org/menu/waves.htm] |- bgcolor="#efefef" | '''ದಿನಾಂಕ''' | '''ಸ್ಥಳ''' |- | [[೧೫೨೪]] || [[ದಾಭೋಲ್]] ಹತ್ತಿರ, [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]] |- | [[೦೨ ಏಪ್ರಿಲ್]] [[೧೭೬೨]] || ಅರಕಾನ್ ದಡ, [[ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್]] |- | [[೧೬ ಜೂನ್]] [[೧೮೧೯]] || ಕಚ್ಛದ ರಣ, [[ಗುಜರಾತ್]], [[ಭಾರತ]] |- | [[೩೧ ಅಕ್ಟೋಬರ್]] [[೧೮೪೭]] || ಗ್ರೇಟ್ [[ನಿಕೋಬಾರ್]] ದ್ವೀಪ, ಭಾರತ |- | [[೩೧ ಡಿಸೆಂಬರ್]] [[೧೮೮೧]] || [[ಕಾರ್ ನಿಕೋಬಾರ್]] ದ್ವೀಪ, ಭಾರತ |- | [[೨೬ ಆಗಸ್ಟ್]] [[೧೮೮೩]] || [[ಕ್ರಕಟೋವ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ]] |- | [[೨೮ ನವೆಂಬರ್]] [[೧೯೪೫]] || ಮೇಕ್ರನ್ ದಂಡೆ, [[ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ]] |- | [[೨೬ ಡಿಸೆಂಬರ್]] [[೨೦೦೪]] || ಬಂದ ಅಚೆ, [[ಇಂಡೊನೀಶಿಯ]]; [[ತಮಿಳು ನಾಡು]] (ಭಾರತ), [[ಕೇರಳ]] (ಭಾರತ), [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ]] (ಭಾರತ), [[ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್]] ದ್ವೀಪ ಸಮೂಹ (ಭಾರತ); [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ]]; [[ಥಾಯ್ ಲ್ಯಾಂಡ್]]; [[ಮಲೇಷ್ಯಾ]]; [[ಮಾಲ್ಡೀವ್ಸ್]]; [[ಸೊಮಾಲಿಯಾ]]; [[ಕೀನ್ಯಾ]]; [[ತಾಂಜಾನಿಯಾ]] |} === ಇನ್ನಿತರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸುನಾಮಿಗಳು === ಇನ್ನಿತರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸುನಾಮಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕೆಳಗೆ ಕಾಣಿಸಿದವುಗಳೂ ಸೇರಿವೆ: * ''ಸುಮಾರು'' ಕ್ರಿ.ಪೂ.೫೦೦: [[ಪೂಂಪುಹಾರ್]],[[ತಮಿಳು ನಾಡು]],[[ಭಾರತ]],[[ಮಾಲ್ಡೀವ್ಸ್]] * 1541: ಬ್ರೆಜಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ ವಸಾಹತನ್ನು ಅಪ್ಪಳಿಸಿದ ಸುನಾಮಿ. ಪ್ರಾಣಹಾನಿಯ ಬಗ್ಗೆ ದಾಖಲೆಗಳು ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸಾವೊ ವಿಸೆಂಟ್ ಪಟ್ಟಣವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶವಾಯಿತು. * [[ಜನವರಿ 20]], [[1606]] /1607: ಬ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಕಡಲ್ಗಾಲುವೆಗುಂಟ ಸಂಭವಿಸಿದ ದುರಂತದಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಜನ ಮರಣಿಸಿದರು. ಗ್ರಾಮಗಳು ಮತ್ತು ಮನೆಗಳು ಕೊಚ್ಚಿಹೋದುವು. ಈ ಜಲಪ್ರಳಯಕ್ಕೆ ಸುನಾಮಿಯು ಅಂಶಿಕ ಕಾರಣವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ([http://www.severnsolutions.co.uk/twblog/archive/2005/01/06/greatflood1606 ''discussion''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060722035347/http://www.severnsolutions.co.uk/twblog/archive/2005/01/06/greatflood1606 |date=2006-07-22 }}). * [[ಜನವರಿ 26]], [[1700]]: ಕ್ಯಾಸ್ಕಾಡಿಯಾ ಭೂಕಂಪವು ಶಾಂತಸಾಗರದ ವಾಯವ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ಸುನಾಮಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. * ೧೮೯೬ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಸನ್ರಿಕು ಕರಾವಳಿಯುದ್ದಕ್ಕೆ ೨೦ ಮೀಟರ್ ( ೭ ಮಹಡಿ) ಎತ್ತರದ ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಗಳೆದ್ದು ಅನೇಕ ಗ್ರಾಮಗಳು ನಾಮಾವಶೇಷವಾದುವು. ಈ ದುರಂತದಲ್ಲಿ ೨೬೦೦೦ ಮಂದಿ ಪ್ರಾಣ ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. * 1946ರಲ್ಲಿ ಅಲಾಯ್ಷಿಯನ್ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಭೂಕಂಪವು ಹವಾಯ್ ದ್ವೀಪಗಳೆಡೆಗೆ ಸುನಾಮಿ ಅಲೆಗಳನ್ನು ರವಾನಿಸಿ ಅಲ್ಲಿ ೧೫೯ ಮಂದಿಯ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. * [[ಮೇ 26]], [[1983]]: ಪಶ್ಚಿಮ ಜಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿಯೊಂದಕ್ಕೆ 104 ಜನ ಬಲಿಯಾದರು. * [[ಜುಲೈ 17]], [[1998]]: ಪಾಪುವ ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಲ್ಲಿ ಸುನಾಮಿಯೊಂದು ಸುಮಾರು ೨೨೦೦ ಜನರನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == * Dudley, Walter C. & Lee, Min (1988: 1st edition) ''Tsunami!'' ISBN 0-8248-1125-9 [http://www.tsunami.org/references.htm#Books link] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070313052437/http://www.tsunami.org/references.htm#Books |date=2007-03-13 }} * Kenneally, Christine (December 30, 2004). "Surviving the Tsunami". ''Slate''. [http://www.slate.com/id/2111608/ link] * Macey, Richard (January 1, 2005). "The Big Bang that Triggered A Tragedy", ''[[The Sydney Morning Herald]]'', p 11 - quoting Dr Mark Leonard, seismologist at Geoscience Australia. * Lambourne, Helen (March 27, 2005). "Tsunami: Anatomy of a disaster". ''[[BBC News]]''. [http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/4381395.stm link] * abelard.org. ''tsunamis: tsunamis travel fast but not at infinite speed''. Website, retrieved March 29, 2005. [http://www.abelard.org/briefings/tsunami.php link] * [https://web.archive.org/web/20031119073837/http://www.bbc.co.uk/religion/programmes/moses/evidence/redsea.shtml What about the famous image of a great canyon of water? Could this have any basis in reality?] == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == {{commonscat|Tsunami}} === Articles and websites === * [http://www.colegiosaofrancisco.com.br/tsumani/0001.php Tsunami Information] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060614190543/http://www.colegiosaofrancisco.com.br/tsumani/0001.php |date=2006-06-14 }} — Information on tsunamis in Portuguese. * [http://www.whoi.edu/institutes/coi/viewTopic.do?o=read&amp;id=281 Tsunami Information from the Coastal Ocean Institute] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120922012059/http://www.whoi.edu/institutes/coi/viewTopic.do?o=read&id=281 |date=2012-09-22 }}, [[Woods Hole Oceanographic Institution]] * [http://www.tsunami.ws Tsunami Forums] * [http://www.pbs.org/nova/tsunami/ NOVA: Wave That Shook The World] — Site and special report shot within days of the 2004 Indian Ocean tsunami. * [http://fohn.net/biggest-tsunami/ Biggest Tsunami Countdown] — Description of the five largest historical tsunamis. * [http://www.tsunami.noaa.gov/ NOAA Tsunami] — General description of tsunamis and the United States agency NOAA's role in [http://www.tsunami.noaa.gov/research_modeling.html Tsunami hazard assessment] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060822060324/http://www.tsunami.noaa.gov/research_modeling.html |date=2006-08-22 }}, [http://www.tsunami.noaa.gov/prepare.html preparedness] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060822060138/http://www.tsunami.noaa.gov/prepare.html |date=2006-08-22 }}, [http://www.tsunami.noaa.gov/education.html education] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060803102225/http://www.tsunami.noaa.gov/education.html |date=2006-08-03 }}, [http://www.tsunami.noaa.gov/warnings_forecasts.html forecasts & warnings] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110418221600/http://www.tsunami.noaa.gov/warnings_forecasts.html |date=2011-04-18 }}, [http://www.tsunami.noaa.gov/responding.html response] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060822060336/http://www.tsunami.noaa.gov/responding.html |date=2006-08-22 }} and [http://www.tsunami.noaa.gov/research_modeling.html research] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060822060324/http://www.tsunami.noaa.gov/research_modeling.html |date=2006-08-22 }}. * [http://ifmaxp1.ifm.uni-hamburg.de/tsunami.shtml Can HF Radar detect Tsunamis?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110719103302/http://ifmaxp1.ifm.uni-hamburg.de/tsunami.shtml |date=2011-07-19 }} — University of Hamburg HF-Radar. * [http://topics.developmentgateway.org/special/tsunami Development Gateway Tsunami Special] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060726041533/http://topics.developmentgateway.org/special/tsunami |date=2006-07-26 }} * [http://www.highergroundproject.org.uk The Higher Ground Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210301193000/http://www.highergroundproject.org.uk/ |date=2021-03-01 }} — Stories of children who survived the tsunami. * [http://www.geohazards.no/ The International Centre for Geohazards (ICG)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080302114513/http://www.geohazards.no/ |date=2008-03-02 }} * [http://www.prh.noaa.gov/itic/library/about_tsu/faqs.html ITIC tsunami FAQ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050907110902/http://www.prh.noaa.gov/itic/library/about_tsu/faqs.html |date=2005-09-07 }} * [http://www.pmel.noaa.gov/tsunami/ NOAA PMEL Tsunami Research Program] (United States) * [http://pubs.usgs.gov/circ/c1187/ USGS: Surviving a tsunami] (United States) * [http://ioc.unesco.org/itsu/ ITSU] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050515085303/http://ioc.unesco.org/itsu/ |date=2005-05-15 }} — Coordination Group for the Pacific Tsunami Warning System. * [http://www.tsunami.org/ Pacific Tsunami Museum] * [http://walrus.wr.usgs.gov/tsunami/ Tsunamis and Earthquakes] * [http://tsunami.gov/ Tsunami Centers] — United States National Weather Service. * [http://www.sthjournal.org/ ''Science of Tsunami Hazards'' journal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060207141615/http://www.sthjournal.org/ |date=2006-02-07 }} * [http://www.geohazards.no/ The International Centre for Geohazards (ICG)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080302114513/http://www.geohazards.no/ |date=2008-03-02 }} * [http://www.penmachine.com/techie/learn_about_tsunamis_2005-01.html The Indian Ocean tsunami and what it tells us about tsunamis in general.] * [http://www.tsunamiterror.info Tsunami: Magnitude of Terror] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200212093540/http://www.tsunamiterror.info/ |date=2020-02-12 }} * [http://www.cln.org/themes/tsunamis.html General Tsunami Resources]{{Dead link|date=ಫೆಬ್ರವರಿ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.projectshum.org/NaturalDisasters/tsunami.html Natural Disasters - Tsunami] — Great research site for kids. * [http://www.envirtech.org/envirtech_tsunameter.htm Envirtech Tsunami Warning System] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060813005747/http://www.envirtech.org/envirtech_tsunameter.htm |date=2006-08-13 }} — Based on seabed seismics and sea level gauges. * [http://www.indianoceandisasterrelief.co.uk Indian Ocean Disaster Relief] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171002005225/https://indianoceandisasterrelief.co.uk/ |date=2017-10-02 }} * [http://www.benfieldhrc.org/tsunamis/mega_tsunami_more.htm Benfield Hazard Research - Mega Tsunamis - Cumbre Vieja volcano on the Canary Island of La Palma Risk] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060626013552/http://www.benfieldhrc.org/tsunamis/mega_tsunami_more.htm |date=2006-06-26 }} * [http://geology.com/articles/tsunami-geology.shtml What Causes a Tsunami?] === Images and video === {{See also|2004 Indian Ocean earthquake#Images and video|l1=Images and video, 2004 Indian Ocean earthquake}} * [http://www.asiantsunamivideos.com/ Large Collection of Amateur Tsunami Videos with Thunbnail Images and Detailed Descriptions] * [https://archive.org/movies/movieslisting-browse.php?collection=opensource_movies&cat=tsunami 5 Amateur Camcorder Video Streams] of the December 26, 2004 tsunami that hit Sri Lanka, Thailand and Indonesia. * [http://www.digitalglobe.com/tsunami_gallery.html 2004 Asian Tsunami Satellite Images (Before and After)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050103013221/http://digitalglobe.com/tsunami_gallery.html |date=2005-01-03 }} * [http://www.crisp.nus.edu.sg/tsunami/tsunami.html Satellite Images of Tsunami Affected Areas] High resolution satellite images showing the effects of the 2004 tsunami on the affected areas in Indonesia, Thailand and Nicobar island of India. * [http://www.geophys.washington.edu/tsunami/general/physics/runup.html Computer-generated animation of a tsunami] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050105020059/http://www.geophys.washington.edu/tsunami/general/physics/runup.html |date=2005-01-05 }} * [http://www.geophys.washington.edu/tsunami/general/physics/characteristics.html Animation of 1960 tsunami originating outside coast of Chile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060716012051/http://www.geophys.washington.edu/tsunami/general/physics/characteristics.html |date=2006-07-16 }} * [http://www.riveroflife.be/tsunami/index.html The Survivors - A moving travelogue full of stunning images along the tsunami ravaged South-Western Coast of India] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110315024204/http://www.riveroflife.be/tsunami/index.html |date=2011-03-15 }} Tsunamis are Dangerous- A site for about tsunamis for everyone * [http://www.forskning.no/Artikler/2006/juni/1149444923.73 Origin of a Tsunami - animation showing how the shifting of continental plates in the Indian Ocean created the catastrophe of December 26th 2004.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110514180926/http://www.forskning.no/Artikler/2006/juni/1149444923.73 |date=2011-05-14 }} * [http://archives.cbc.ca/IDD-1-75-1561/science_technology/earthquakes_and_tsunamis/ CBC Digital Archives – Canada's Earthquakes and Tsunamis] [[ವರ್ಗ:ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಕೋಪಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಜಲಸಮೂಹಗಳು]] t7b5azybisf5u1gqhxfo4rahi5kizwn 0 11536 1247798 1246445 2024-10-15T18:22:04Z Kartikdn 1134 ಬದಲಾವಣೆಗಳು, ಮಾಹಿತಿ, ಉಲ್ಲೇಖಗಳ ಸೇರ್ಪಡೆ 1247798 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Pic79.png|thumb|250px|ಇಂತಹ ಕ್ಲಿಷ್ಟ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಗಣಿತದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದು [[ಸಮೀಕರಣ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಬಹುದು.]] '''ಗಣಿತ''' ಎಂಬುದು ಪ್ರಮಾಣ, [[ವಿನ್ಯಾಸ]], ಅವಕಾಶ, ಪ್ರದೇಶ, ಬದಲಾವಣೆ ಮುಂತಾದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ [[ಜ್ಞಾನ]]ವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸುವ ಅಧ್ಯಯನ ವಿಭಾಗ. ಗಣಿತದ ನಿಖರ ಅರ್ಥದ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ಭಿನ್ನಮತೀಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿವೆ. ಗಣಿತ '[[ವಿಜ್ಞಾನ]]ದ ಪ್ರಕಾರವೆ?', 'ನೈಜತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆಯೆ?' ಇತ್ಯಾದಿ ಕ್ಲಿಷ್ಟ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಭಿಮತವಿಲ್ಲ. ಪ್ರಗತಿ ಪಥದಲ್ಲಿರುವ ಯಾವುದೇ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನಾಗಲಿ ಸ್ಥಿರೀಕೃತ ವ್ಯಾಖ್ಯೆಯೊಂದರ ಚೌಕಟ್ಟಿನೊಳಗೆ ಬಂಧಿಸಿಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಾದರೂ ಈ ಮಾತಿಗೆ ಅಪವಾದವಾಗದೆ ಇರುವುದರಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಯೇನಿಲ್ಲ. ಅನೇಕ ಸಹಸ್ರಮಾನಗಳ ದೀರ್ಘ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಈ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಚೈತನ್ಯಪೂರ್ಣತೆ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನವಾಗಿ ವರ್ಧಿಸುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದೆ. ಏನನ್ನೊ ಎಣಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿಗಳ]] [[ಮೂಳೆ|ಎಲುಬುಗಳ]] ಮೇಲೆ [[ಆದಿಮಾನವ|ಆದಿಮಾನವನು]] ಕಚ್ಚುಗಳ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಿಟ್ಟಿರುವ ಗತಕಾಲದ ದಾಖಲೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿವೆ; [[:en:Moravia|ಮೊರೇವಿಯದಲ್ಲಿ]] ([[ಚೆಕೊಸ್ಲೊವೇಕಿಯಾ|ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯ]]) ದೊರೆತ ಅಂಥ ಒಂದು ಮೂಳೆಯ ಮೇಲೆ (ಅದು [[ತೋಳ|ಮರಿತೋಳವೊಂದರ]] ಅಸ್ಥಿ) ಐವತ್ತೈದು ಕಚ್ಚುಗಳಿದ್ದವು.<ref>{{cite book|title=A History of {{pi}} (PI)|last1=Beckmann|first1=Petr|date=1971|publisher=The Golem Press|isbn=978-0-911762-12-9|location=Boulder, Colorado|page=8}}</ref> ಈ ದಾಖಲೆಗಳು ಸುಮಾರು ಮೂವತ್ತು ಸಹಸ್ರ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಪ್ರಾಚೀನವಾದವು. ಅಲ್ಲಿಗೆ [[ಮಾನವ|ಮಾನವನಲ್ಲಿ]] ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಗಣಿತಪ್ರಜ್ಞೆ ಉಗಮಿಸಿದ್ದು ಮೂಲತಃ [[ಎಣಿಸುವುದು|ಎಣಿಕೆಯ]] ದಾಖಲೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದೊಂದಿಗೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಬಹುದಾದರೆ ಆ ಉಗಮ ನಮಗೆ ತಿಳಿದಿರುವ ಎಲ್ಲ [[ನಾಗರೀಕತೆ|ನಾಗರಿಕತೆಗಳಿಗಿಂತ]] ಕನಿಷ್ಠ ಕೆಲವು ದಶಸಹಸ್ರ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದೆಯೇ ಜರುಗಿದ ಘಟನೆ ಎಂದಾಯಿತು. ತರುವಾಯ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಗಳ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಯನ ವಸ್ತು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಎಣಿಕೆಯ [[ಸಂಖ್ಯೆ|ಸಂಖ್ಯೆಗಳು]], ಅಳತೆಯ ರಾಶಿಗಳು ಹಾಗೂ ದೃಗ್ಗೊಚರ ಆಕೃತಿಗಳು ಎಂಬ ಭಾವನೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು. ಇದೇ ಮನೋಭಿಪ್ರಾಯ ಗಣಿತರಂಗದಿಂದ ತುಸು ದೂರ ಉಳಿದಿರುವ ಅನೇಕ ಜನರಲ್ಲಿ ಇಂದೂ ಬೇರೂರಿಯೇ ಇದೆ. ಆದರೆ ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕುಡಿಯೊಡೆದ [[ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಜ್ಯಾಮಿತಿ]] (ನಾನ್ - ಯೂಕ್ಲಿಡಿಯನ್ ಜೊಮಿಟ್ರಿ), [[ಬೂಲಿಯನ್ ಬೀಜಗಣಿತ|ಬೂಲೀಯ ಬೀಜಗಣಿತ]] (ಬೂಲಿಯನ್ ಆಲ್ಜಿಬ್ರ) ಮುಂತಾದ ಕೆಲ ನವ್ಯ ಶಾಖೆಗಳು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಆಯಾಮಗಳನ್ನು ನೀಡತೊಡಗಿದವು. ಅಲ್ಲಿಂದೀಚೆಗೆ ಸಂಖ್ಯೆ, ರಾಶಿ ಮತ್ತು ಗೋಚರಾಕೃತಿಗಳ ವ್ಯಾಸಂಗ ಗಣಿತಾಭ್ಯಾಸದ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಬಲ್ಲದೆ ವಿನಾ ಸಮಗ್ರ ಗಣಿತವಾಗಲಾರದು ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಲ್ಲಟ ಅಧಿಕೃತ ಗಣಿತ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮೇಣ ಮೂಡಿಬಂದಿತು. ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಮನೋವೃತ್ತಿಯ ಹಲವಾರು ಗಣಿತಜ್ಞರು ತಮ್ಮ ಶಾಸ್ತ್ರದ ನಿಷ್ಕೃಷ್ಟ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಹೊಸ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಪುನರ್ನಿರ್ಣಯಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಸ್ಬಾಭಾವಿಕವಾಗಿಯೇ ಕೈಗೊಂಡರು. ತತ್ಫಲವಾಗಿ ಗಣಿತದ ನೈಜಸ್ವರೂಪ ಅಡಗಿರುವುದು ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಅದರ ಚಿಂತನಮಾರ್ಗದಲ್ಲೇ ಹೊರತು ವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಲ್ಲ ಎಂಬ ಅಂಶ ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿ ಗಣಿತಜ್ಞರಿಗೆ ಮನವರಿಕೆಯಾಗತೊಡಗಿತು. ಯಾವ ಯಾವ ಉಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಸತ್ಯವೆಂದು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಯಾವ ಯಾವ ಉಕ್ತಿಗಳು ಸತ್ಯವೆಂದು ಸಿದ್ಧಪಡುತ್ತವೆ ಎಂದು ಜನರು ವಿವೇಚಿಸುವಾಗಲೆಲ್ಲ ಗಣಿತ ಅಂಕುರಿಸುತ್ತದೆ, ಹಾಗೂ ಗಣಿತದ ಬಹುಭಾಗವೆಲ್ಲ ಅಂಕುರಿಸಿರುವುದು ಇಂಥ ವಿವೇಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿಯೇ. ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲಾಗುವ ಉಕ್ತಿಗಳೇ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳು ([[:en:Axiom|ಆಕ್ಸಿಯಂಸ್/ ಪಾಸ್ಟ್ಯುಲೇಟ್ಸ್]]). ಅವುಗಳಿಂದ ಸಿದ್ಧಪಡುವ ಉಕ್ತಿಗಳೇ [[ಪ್ರಮೇಯ|ಪ್ರಮೇಯಗಳು]] (ಥಿಯರಂಸ್). ಹೀಗೆಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಗಣಿತದ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು (ಕಾನ್‌ಸೆಪ್ಟ್ಸ್) ಕುರಿತ ಅರ್ಥ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಯಾವ ಪಾತ್ರವನ್ನೂ ವಹಿಸುವುದಿಲ್ಲವೆಂದಾಗಲಿ, ಇಲ್ಲವೇ ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಗೌಣವಾದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆಂದಾಗಲಿ ಬಗೆಯಲಾಗದು. ಉತ್ತಮ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳ ಆಯ್ಕೆಗೂ, ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಸಾಧನಕ್ರಮಗಳ ರೂಪಣೆಗೂ ಹಿಂದಾಗಲಿ, ಇಂದಾಗಲಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಅರ್ಥಪ್ರಜ್ಞೆಯೇ ಪ್ರಧಾನ ನಿರ್ಣಾಯಕ; ಅನಂತರ ಬರುವ ಯಾಂತ್ರಿಕ [[ಪರಿಕರ್ಮ|ಪರಿಕರ್ಮಗಳ]] ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಅರ್ಥ ಹಿನ್ನೆಲೆಗೆ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಬಹುದು, ಅಷ್ಟೆ. == ವಿಭಾಗಗಳು == === ಪ್ರಮಾಣ === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="20" | <math>1, 2, 3\,\!</math> || <math>-2, -1, 0, 1, 2\,\!</math> || <math> -2, \frac{2}{3}, 1.21\,\!</math> || <math>-e, \sqrt{2}, 3, \pi\,\!</math> || <math>2, i, -2+3i, 2e^{i\frac{4\pi}{3}}\,\!</math> |- | [[ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಖ್ಯೆ|ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು]] || [[:en:Integer|ಪೂರ್ಣ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು]]|| [[:en:Rational_number|ಭಾಗಲಬ್ಧ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು]]|| [[ನೈಜ್ಯ ಸಂಖ್ಯೆ|ವಾಸ್ತವಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು]]|| [[:en:Complex_number|ಮಿಶ್ರ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು]] |} === ವಿನ್ಯಾಸ === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | [[ಚಿತ್ರ:Elliptic curve simple.png|96px]] || [[ಚಿತ್ರ:Rubik cube.png|96px]] || [[ಚಿತ್ರ:Group diagdram D6.svg|96px]] || [[ಚಿತ್ರ:Lattice of the divisibility of 60.svg|96px]] |- | [[ಅಂಕ ಗಣಿತ]] || [[ಅಮೂರ್ತ ಬೀಜಗಣಿತ]]|| [[Group theory|ಗುಂಪಿಕ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] || [[Order theory|ಆದೇಶಿಕ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] |} === ಪ್ರದೇಶ === {| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | [[ಚಿತ್ರ:Pythagorean.svg|96px]] || [[ಚಿತ್ರ:Taylorsine.svg|96px]] || [[ಚಿತ್ರ:Osculating circle.svg|96px]] || [[ಚಿತ್ರ:Torus.png|96px]] || [[ಚಿತ್ರ:Von koch 6 etapes.svg|96px]] |- |[[ರೇಖಾಗಣಿತ]] || [[ತ್ರಿಕೋಣಮಿತಿ]] || [[Differential geometry|ಭೇದಾತ್ಮಕ ರೇಖಾಗಣಿತ]] || [[Topology|ಸ್ಥಳಶಾಸ್ತ್ರ]] || [[Fractal geometry|ಭಾಗಶಃ ರೇಖಾಗಣಿತ]] |} === ಬದಲಾವಣೆ === {| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="20" | [[ಚಿತ್ರ:Integral_as_region_under_curve.svg|96px]] || [[ಚಿತ್ರ:Vectorfield_jaredwf.png|96px]] || || [[ಚಿತ್ರ:Limitcycle.jpg|96px]] || [[ಚಿತ್ರ:Lorenz attractor.svg|96px]] |- | [[ಕಲನಶಾಸ್ತ್ರ]] ||[[ಸದಿಶ ಕಲನಶಾಸ್ತ್ರ]]|| [[Differential equation|ಭೇದಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕರಣಗಳು]] || [[Dynamical system|ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು]] || [[ಗೊಂದಲೆ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] |} === ಆಧಾರ ಸೂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ತತ್ವಗಳು === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | <math> P \Rightarrow Q \,</math>|| [[ಚಿತ್ರ:Venn A intersect B.svg|128px]] || [[ಚಿತ್ರ:Commutative diagram for morphism.svg|96px]] |- |[[ಗಣಿತ ತರ್ಕ]]|| [[ಗಣಶಾಸ್ತ್ರ]] || [[Category theory|ವರ್ಗಿಕ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] || |} === ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಗಣಿತ === :{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="15" | <math>\begin{matrix} (1,2,3) & (1,3,2) \\ (2,1,3) & (2,3,1) \\ (3,1,2) & (3,2,1) \end{matrix}</math> || [[ಚಿತ್ರ:DFAexample.svg|96px]] || [[ಚಿತ್ರ:Caesar3.svg|96px]] || [[ಚಿತ್ರ:6n-graf.svg|96px]] |- | [[Combinatorics|ಕ್ರಮಪಲ್ಲಟನೆಗಳು]] || [[Theory of computation|ಗಣನೆಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] || [[ಗೂಢಲಿಪಿಶಾಸ್ತ್ರ]] || [[Graph theory|ರೇಖಾನಕ್ಷೆ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] |} === ಉಪಯುಕ್ತ ಗಣಿತ === :[[Mathematical physics|ಗಣಿತದ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] • [[Mechanics|ವಿಶ್ಲೇಷಣಾತ್ಮಕ ಯಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರ]] • [[Fluid mechanics|ಗಣಿತದ ದ್ರವಿಕ ಚಲನಶೀಲತೆ]] • [[Numerical analysis|ಸಂಖ್ಯಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ]] • [[Optimization (mathematics)|ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸುಕರಣ(ಗಣಿತ)]] • [[Probability|ಸಂಭವನೀಯತೆ]] • [[ಸಂಖ್ಯಾ ಶಾಸ್ತ್ರ]] • [[Mathematical economics|ಗಣಿತದ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ]] • [[Financial mathematics|ಆರ್ಥಿಕ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ]] • [[Game theory|ಆಟದ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] • [[Mathematical biology|ಗಣಿತದ ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ]] • [[Cryptography|ಗುಪ್ತಲಿಪಿಶಾಸ್ತ್ರ]] • [[Operations research|ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳ ಸಂಶೋಧನೆ]] == ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳು == ಆದಿಮಾನವ ಎಣಿಕೆಯ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು (positive integers) ಕಚ್ಚುಗಳು, ಬೊಟ್ಟುಗಳು ಮುಂತಾದ ಏಕರೂಪ ಪ್ರತೀಕಗಳ ಸಾಲುಗಳಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದನಷ್ಟೇ. [[:en:Hindu–Arabic_numeral_system|ಹಿಂದೂ - ಅರ‍್ಯಾಬಿಕ್ ದಶಮಾನ ಪದ್ಧತಿ]] ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವ ಆಧುನಿಕ ಪ್ರತೀಕಯೋಜನೆಯಲ್ಲಾದರೋ<ref name="booksmith">[[Audun Holme]], [https://books.google.com/books?id=zXwQGo8jyHUC&dq=%22indo+arabic+numeral+system%22&pg=PA188 Geometry: Our Cultural Heritage], 2000</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=uIgxAQAAIAAJ&q=%22empire+was+expanding+and+contact+was+made+with+India%22|title=Collier's Encyclopedia, with bibliography and index|author=William Darrach Halsey, Emanuel Friedman|year=1983|quote=When the Arabian empire was expanding and contact was made with India, the Hindu numeral system and the early algorithms were adopted by the Arabs}}</ref> ಈ [[ಸಂಖ್ಯೆ|ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು]] 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, ಎಂಬ ಹತ್ತು ಪ್ರತೀಕಗಳ ವಿವಿಧ ಕ್ರಮಸಂಯೋಜನೆಗಳಿಂದ ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಆಧುನಿಕ ಲಿಖಿತರೂಪಗಳು ಪ್ರತೀಕ ಭಾಷೆಯೊಂದರ ಪದ ಅಥವಾ ವಾಕ್ಯಗಳೆಂದೂ 0, 1, 2, ..........9 ಎಂಬ ಗುರುತುಗಳು ([[ಅಂಕಿಗಳು]]) ಆ ವಾಕ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಿಡಿ ಬಿಡಿ ಅಕ್ಷರಗಳೆಂದೂ ಭಾವಿಸಬಹುದು.<ref>In some countries, such as [[Arabic]]-speaking ones, other [[Glyph|glyphs]] are used for the digits</ref> ಆದಿಮಾನವನ ಲಿಖಿತಸಂಖ್ಯೆಗಳೂ ವಾಕ್ಯಗಳೇ; ಆದರೆ ಅವೆಲ್ಲವೂ ಒಂದೇ ಒಂದು ಅಕ್ಷರದಿಂದ ರಚಿತವಾದ ವಾಕ್ಯಗಳು. ಆದಿಮಾನವ ನಿಯೋಜಿಸಿಕೊಂಡ ಸರಳ ಸಂಖ್ಯಾಭಾಷೆಗೆ ಇಂದೂ ಮೂಲಭೂತ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಮಹತ್ತ್ವವಿರುವುದರಿಂದ ಅದಕ್ಕೂ, ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಆಧುನಿಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೂ ಇರುವ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು ಅತಿ ಮುಖ್ಯ. ಈ ಸಲುವಾಗಿ ಕಚ್ಚು ಅಥವಾ ಬೊಟ್ಟಿನ ಗುರುತನ್ನು '''''T''''' ಎಂದು ಬರೆಯೋಣ. ತತ್ಫಲವಾಗಿ ಒಂದು, ಎರಡು, ಮೂರು ಇತ್ಯಾದಿ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಆದಿಮಾನವನ ಪ್ರತೀಕಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ '''''T, TT, TTT''''' ಮೊದಲಾದ ರೂಪಗಳನ್ನು ತಾಳುತ್ತವೆ. ಇವೇ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಆದಿಮರೂಪಗಳು. ಆದಿಮಾನವನ '''''TTTTTTTTTT''''' ಇಂದು '''''10''''' ಎಂಬ ಹೊಸ ರೂಪವನ್ನು ತಾಳಿದೆಯಷ್ಟೆ; ಎಂತಲೇ '''''TTTTTTTTTT''''' ಎಂಬುದು ಆಧುನಿಕ ಸಂಖ್ಯಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಪದ್ಧತಿಯ ಪಾದ ([[:en:Radix|ರ‍್ಯಾಡಿಕ್ಸ್/ ಬೇಸ್]]) ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತೇವೆ. ಮಿಕ್ಕ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಬಿಟ್ಟು ಇದನ್ನೇ ಆಧುನಿಕ ಪದ್ಧತಿಯ ಪಾದವನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಈ '''''TTTTTTTTTT''''' ಎಣಿಸಲು ಸಹಜವಾಗಿ ಒಗ್ಗಿಬರುವ ಮಾನವನ [[ಕೈಬೆರಳು|ಕೈಬೆರಳುಗಳ]] ಸಂಖ್ಯೆಯಾಗಿರುವುದೇ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಕಾರಣವಾಯಿತೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ [[:en:Pure_mathematics|ಶುದ್ಧ ಗಣಿತದ]] ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಇದು [[ಅನಂತ]] ಸಂಖ್ಯೆಯಷ್ಟು ಸಾಧ್ಯ ಆಯ್ಕೆಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು ಮಾತ್ರ. ಪ್ರಸಕ್ತ ವಿವರಣೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ '''''TTTTTTTTTT''''' ಯ ಉದ್ದ ತೀರ ಪ್ರತಿಕೂಲಕರವಾಗುವ ಕಾರಣ ಆಧುನಿಕ [[ದಶಮಾನ ಪದ್ಧತಿ|ದಶಮಾನ ಪದ್ಧತಿಯ]] (ಡೆಸಿಮಲ್ ಸಿಸ್ಟಮ್) ಬದಲಾಗಿ ಪ್ರಧಾನಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಅದನ್ನೇ ಹೋಲುವ, ಆದರೆ ಲಾಂಬಿಕ '''''TTTTTTTTTT''''' ಯ ಬದಲು ಸಾಕಷ್ಟು ಮೊಟಕಾಗಿರುವ '''''TTT''''' ಯಷ್ಟನ್ನೇ ಪಾದವಾಗಿ ಉಳ್ಳ, ತ್ರಿಮಾನ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ([[:en:Ternary_numeral_system|ಟರ್ನರಿ ಸಿಸ್ಟಮ್]]) ಕುರಿತು ಮೊದಲು ವಿವೇಚಿಸೋಣ. ಈ ತ್ರಿಮಾನ ಪದ್ದತಿಯಲ್ಲಿ ಆದಿಮಾನವನ '''''TTT''''' ಯನ್ನು '''''10''''' ಎಂದೂ, ಅದಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾದ '''''TT''''' ಮತ್ತು '''''T''''' ಗಳನ್ನು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ '''''2''''' ಮತ್ತು '''''1''''' ಎಂದೂ ಬರೆಯಲಾಗುವುದು. (ಇಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ '''''0, 2''''' ಮತ್ತು '''''1''''' ಯಾವುದಾದರೂ ಮೂರು ಯಾದೃಚ್ಛಿಕ ಗುರುತುಗಳು; ಅವಕ್ಕೆ ಬದಲು ಬೇರೆ ಯಾವುದಾದರೂ ಮೂರು ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಸುಸಂಗತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲು ಅಡ್ಡಿಯಿಲ್ಲ.) ಈಗ ಆದಿಮಾನವನ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಿಗೆ (ಅಂದರೆ '''''T''''' ಗಳ ಸಾಲುಗಳಿಗೆ) ಅನುರೂಪವಾದ ತ್ರಿಮಾನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಕೆಳಗಿನ ನಾಲ್ಕು ವಿಧಿಗಳ [[:en:Markov_algorithm|ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ]] ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಬಹುದು: * ವಿಧಿ 1: '''''OTTT''''' ಯನ್ನು '''''TO''''' ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿ. * ವಿಧಿ 2: '''''OTT''''' ಯನ್ನು '''''2''''' ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿ. * ವಿಧಿ 3: '''''OT''''' ಯನ್ನು '''''1''''' ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿ. * ವಿಧಿ 4: ಪರಿಶೀಲಿತ ವಾಕ್ಯದ ಅತ್ಯಂತ ಎಡಗಡೆಯಲ್ಲಿ '''''T''''' ಇರುವುದಾದರೆ ಅದನ್ನು '''''OT''''' ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿ. ಈ ವಿಧಿಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೋ ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಅವನ್ನು ಬರೆದಿರುವ ಕ್ರಮದ ಆದ್ಯತೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಪ್ರಯೋಗಿಸುತ್ತ ಹೋಗುವುದೇ ಪ್ರಸ್ತುತ ಅಲ್ಗಾರಿತಂ ಕ್ರಿಯೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಆದಿಮಾನವನ '''''TTT TTT TTT TTT TTT''''' ಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಅನುರೂಪವಾದ ತ್ರಿಮಾನಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದು. ಮೇಲಿನ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ '''''O''''' ಇರದ ಕಾರಣ ಅದರ ಮೇಲೆ 1,2 ಮತ್ತು 3ನೆಯ ವಿಧಿಗಳ ಪ್ರಯೋಗ ಅಸಾಧ್ಯ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ 4ನೆಯ ವಿಧಿ ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಗುರಿಪಡಿಸಬೇಕು. '''''OTTT TTT TTT TTT TTT''''' ಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತೇವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಡಿಗೆರೆ ಹಾಕಿ ಸೂಚಿಸಿರುವ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಾಗ ಇದರ ಮೇಲೆ 1,2 ಮತ್ತು 3ನೆಯ ವಿಧಿಗಳ ಪೈಕಿ ಯಾವೊಂದನ್ನು ಬೇಕಿದ್ದರೂ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲು ಶಕ್ಯವಿದೆಯೆಂದು ಗೊತ್ತಾಗುವುದು. ಆದರೆ 1ನೆಯ ವಿಧಿಗೇ. ಈ ಪ್ರಕಾರ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ 1ನೆಯ ವಿಧಿಯನ್ನೆ ಬಳಸುತ್ತ ಹೋದರೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ '''''TT OTTT TTT TTT''''': '''''TTT OTTT TTT'''''; '''''TTTT OTTT''''' ಮತ್ತು '''''TT TTTO''''' ಎಂಬ ವಾಕ್ಯಗಳು ಫಲಿಸುತ್ತವೆ. ಕೊನೆಯ ವಾಕ್ಯವನ್ನು 1, 2 ಮತ್ತು 3ನೆಯ ವಿಧಿಪ್ರಯೋಗಗಳಿಗೆ ಗುರಿಪಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಅದರ ಮೇಲೆ 4ನೆಯ ವಿದಿಯನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ '''''OTTT TTO''''' ವನ್ನೂ ಬಳಿಕ 1ನೆಯ ವಿಧಿಯ ಪ್ರಯೋಗದಿಂದ '''''T OTT O''''' ವನ್ನೂ ರಚಿಸುತ್ತೇವೆ. '''''T OTT O''''' ನ ಮೇಲೆ 1ನೆಯ ವಿಧಿಪ್ರಯೋಗ ಅಸಾಧ್ಯ. ಮಿಕ್ಕೆಲ್ಲ ವಿಧಿಗಳ ಪ್ರಯೋಗ ಸಾಧ್ಯ. ನಿಷ್ಕರ್ಷಿತ ಆದ್ಯತೆಯಂತೆ ಅದರ ಮೇಲೆ 2ನೆಯ ವಿಧಿಯನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ ಈಗ '''''T 20''''' ಎಂಬ ವಾಕ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತೇವೆ. ಇನ್ನೂ ಕೊನೆಯ ಎರಡು ಹೆಜ್ಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲು 4ನೆಯ ವಿಧಿಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ '''''OT 20''''' ಯನ್ನೂ ತರುವಾಯ 3ನೆಯ ವಿಧಿಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ '''''120''''' ಯನ್ನೂ ರಚಿಸಬಹುದಷ್ಟೆ. ನಮೂದಾಗಿರುವ ಯಾವೊಂದು ವಿಧಿಯನ್ನೂ ಈ 120 ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೊಗಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಅಲ್ಗಾರಿತಂ ಕ್ರಿಯೆ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಅಂದ ಮೇಲೆ ಆದಿಮಾನವನ '''''TTT TTT TTT TTT TTT''''' ಗೆ ಅನುರೂಪವಾದ ತ್ರಿಮಾನ ಪದ್ಧತಿಯ ಸಂಖ್ಯಾಪ್ರತೀಕ 120. ಇದೇ ಪ್ರಕಾರ ಆಧಿಮಾನವನ ಇತರ ಎಲ್ಲ ಸಂಖ್ಯಾಪ್ರತೀಕಗಳನ್ನೂ ತ್ರಿಮಾನ ಪದ್ಧತಿಗೆ ರೂಪಾಂತರಿಸಬಹುದು. ತ್ರಿಮಾನ ಪದ್ಧತಿಯ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕ (ಸೂಚಕ) ಪ್ರತೀಕಗಳೆಲ್ಲವೂ '''''0, 1, 2''''' ಎಂಬ ಮೂರೇ ಗುರುತುಗಳ ಕ್ರಮಸಂಯೋಜನೆಗಳಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆದಿಮಾನವ ಸಂಖ್ಯಾಪ್ರತೀಕಗಳನ್ನು ಆಧುನಿಕ ದಶಮಾನ ಪದ್ಧತಿಗೆ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾದ ಮಾರ್ಗವೂ ಈಗ ತಿಳಿಸಿರುವ ವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಸದೃಶವಾದುದೇ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ನಮೂದಿಸಿರುವ ನಾಲ್ಕೇ ವಿಧಿಗಳ ಆಲ್ಗಾರಿತಮಿನ ಬದಲು ಕೆಳಗಿನ ಹನ್ನೊಂದು ವಿಧಿಗಳ ಹೊಸ ಆಲ್ಗಾರಿತಮನ್ನು ಬಳಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ, ಅಷ್ಟೆ: * ವಿಧಿ 1: '''''OTTTTTTTTTT''''' ಯನ್ನು '''''TO''''' ಎಂದು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿ. * ವಿಧಿ 2: '''''OTTTTTTTTT''''' ಯನ್ನು 9 ಎಂದು ಬದಲಿಸಿ. * ವಿಧಿ 3: '''''OTTTTTTTT''''' ಯನ್ನು 8 ಎಂದು ಬದಲಿಸಿ. .......................................... * ವಿಧಿ 9: '''''OTT''''' ಯನ್ನು 2 ಎಂದು ಬದಲಿಸಿ. * ವಿಧಿ 10: '''''OT''''' ಯನ್ನು 1 ಎಂದು ಬದಲಿಸಿ. * ವಿಧಿ 11: ಪರಿಶೀಲಿತ ವಾಕ್ಯದ ಅತ್ಯಂತ ಎಡಗಡೆಯಲ್ಲಿ '''''T''''' ಇರುವುದಾದರೆ ಅದನ್ನು '''''OT''''' ಎಂದು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿ. ದಶಮಾನ ಮತ್ತು ತ್ರಿಮಾನಗಳಂಥ ಸಂಖ್ಯಾಪ್ರತೀಕ ಪದ್ಧತಿಗಳ ನಿಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ '''''O''''' ಚಿಹ್ನೆ ಅತಿ ಮುಖ್ಯವಾದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿರುವುದು ಇದೀಗ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರಬೇಕು. ಕ್ರಿ.ಶ. ಸುಮಾರು 5 ರಿಂದ 8 ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳ ನಡುವೆ ಹಿಂದೂ ಗಣಿತಜ್ಞರು ಈ ಚಿಹ್ನೆಯ ಅಗತ್ಯತೆಯನ್ನು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮನಗಂಡು ಅದನ್ನು ಏನೂ ಇಲ್ಲದಿರುವಿಕೆ ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ [[ಸೊನ್ನೆ|ಶೂನ್ಯ]] ಪದದಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರೆ. ಅದಕ್ಕೂ ಕೆಲ ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆ ಪ್ರಾಚೀನ [[:en:Babylonia|ಬ್ಯಾಬಿಲೋನಿಯನ್ನರೂ]] [[ಮಧ್ಯ ಅಮೇರಿಕ|ಮಧ್ಯ ಅಮೆರಿಕದ]] [[ಮಾಯಾ ನಾಗರಿಕತೆ|ಮಾಯ ಜನಾಂಗದವರೂ]] '''''0''''' ಗೆ ಸಮಾನವಾದ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಅವರ ಸಂಖ್ಯಾಪ್ರತೀಕಗಳ ಮಧ್ಯಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ 120), ಅವರ ಪ್ರತೀಕಪದ್ಧತಿ ಇಪ್ಪತ್ತು ಮತ್ತು ಅರವತ್ತು ಎಂಬ ಎರಡೆರಡು ಪಾದಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸುವ ಮಿಶ್ರತಳಿಯಾಗಿತ್ತು. ಮಾಯ ಜನಾಂಗದವರು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಶೂನ್ಯ ಪ್ರತೀಕಗಳ ಪೈಕಿ ಕೆಲವಷ್ಟು ಇಪ್ಪತ್ತನ್ನೂ ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಅವರ ಪ್ರತೀಕಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಐದು, ಇಪ್ಪತ್ತು ಹಾಗೂ ಹದಿನೆಂಟು ಎಂಬ ಮೂರು ಪಾದಗಳ ಕೈವಾಡವಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಇಂಥ ಕ್ಲಿಷ್ಟತೆಗಳಿಲ್ಲದೆ ಶೂನ್ಯ ಪ್ರತೀಕದ ಪೂರ್ಣ ಸುಸಂಗತ ಬಳಕೆಯನ್ನೂ, ಜೊತೆಗೆ ಹತ್ತು ಮಾತ್ರವೇ ಪಾದವಾಗಿರುವ ಶುದ್ಧ ದಶಮಾನ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನೂ ರೂಢಿಗೆ ತರುವಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲಿಗೆ ಹಿಂದೂ ಗಣಿತಜ್ಞರು ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. 9ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಗಣಿತವನ್ನು [[:en:Arabs|ಅರಬ್ಬರು]] ಕಲಿತು ಅದನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿ [[ಯುರೋಪ್|ಯೂರೋಪಿಗೂ]] ರವಾನಿಸಿದರು. {{sfn|Smith|Karpinski|1911|loc=[https://archive.org/details/hinduarabicnumer00smitrich/page/99 Ch. 7, {{pgs|99–127}}]}} ಧನಪೂರ್ಣಂಕಗಳ ಆಧುನಿಕ ದಶಮಾನ ಸಂಜ್ಞಾಪದ್ಧತಿಗೆ ಹಿಂದೂ-ಅರ‍್ಯಾಬಿಕ್ ಪದ್ಧತಿ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಲು ಇದೇ ಕಾರಣ. ಆದಿಮಾನವನ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಿಗೆ ಅನುರೂಪವಾದ ತ್ರಿಮಾನ ಹಾಗೂ ದಶಮಾನ ಪ್ರತೀಕಗಳನ್ನು ಗೊತ್ತುಮಾಡಿದಂತೆ ತ್ರಿಮಾನ, ದಶಮಾನಗಳಂಥ ಪದ್ಧತಿಗಳ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು ಆದಿಮಾನವನ ಪ್ರತೀಕಗಳಾಗಿ ಪುನಾರೂಪಾಂತರಿಸುವುದೂ ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯವಷ್ಟೆ. ಈ ದಿಶೆಯಲ್ಲೂ ಸರಳ ಆಲ್ಗಾರಿತಮಂಗಳ ಯೋಜನೆ ಸಾಧ್ಯ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ತ್ರಿಮಾನ ಪದ್ಧತಿಯ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು '''''T''''' ಗುರುತುಗಳ ಸಾಲುಗಳನ್ನಾಗಿ ಮರುಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಕೆಳಗಿನ ಆರು ವಿಧಿಗಳ ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. (ಇಲ್ಲಿ '''''S''''' ಒಂದು ಸಹಾಯಕ ಅಕ್ಷರ). * ವಿಧಿ 1: '''''TS''''' ನ್ನು '''''STTT''''' ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿ. * ವಿಧಿ 2: '''''OS''''' ನ್ನು '''''SS''''' ಎಂದು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿ. * ವಿಧಿ 3: '''''1S''''' ನ್ನು '''''SST''''' ಎಂದು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿ. * ವಿಧಿ 4: '''''2S''''' ನ್ನು '''''SSTT''''' ಎಂದು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿ. * ವಿಧಿ 5: ಎಲ್ಲ '''''S''''' ಗಳನ್ನೂ ಅಳಿಸಿಬಿಡಿ. * ವಿಧಿ 6: ಪರಿಶೀಲಿತ ವಾಕ್ಯದ ಅತ್ಯಂತ ಬಲಗಡೆಯಲ್ಲಿ '''''O''''' ಇದ್ದರೆ ಅದನ್ನು '''''OS''''' ಎಂದೂ, '''''1''''' ಇದ್ದರೆ ಅದನ್ನು '''''1S''''' ಎಂದೂ, '''''2''''' ಇದ್ದರೆ ಅದನ್ನು '''''2S''''' ಎಂದೂ ಬದಲಾಯಿಸಿ ಈ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಮೇರೆಗೆ ತ್ರಿಮಾನ ಪದ್ಧತಿಯ '''''122''''' ಎಂಬ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕವನ್ನು '''''T''''' ಗಳ ಸಾಲನ್ನಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಿಸುವ ಹೆಜ್ಜೆಗಳನ್ನು ಕೆಳಗೆ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. (ಒಂದೊಂದು ಹೆಜ್ಜೆಯ ವಾಕ್ಯದ ಮೇಲೂ ಪ್ರಯೋಗಿಸಬೇಕಾದ ವಿಧಿಯ ವಿವರವನ್ನು ಆವರಣದಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸಿದೆ.) * '''''122''''' [ದತ್ತತ್ರಿಮಾನ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕ; ಇದರ ಮೇಲೆ 6ನೆಯ ವಿಧಿಯನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಬೇಕು.] * '''''122 S''''' [ಈಗ ವಿಧಿ 4] * '''''12S STT''''' [ ಪುನ: ವಿಧಿ 4] * '''''1SS TTS TT''''' [ಈಗ ವಿಧಿ 1] * '''''1SS TST TTT T''''' [ ಪುನಃ ವಿಧಿ 1] * '''''1SS STT TTT TTT''''' [ ವಿಧಿ 3] * '''''SST SST TTT TTT T''''' [ ವಿಧಿ 1] * '''''SSS TTT STT TTT TTT''''' [ ಮತ್ತೆ ವಿಧಿ 1] * '''''SS TTS TTT TTT TTT TT''''' [ ಮತ್ತೆ ವಿಧಿ 1] * '''''SSS TST''''' '''''TTT TTT TTT TTT T''''' [ ಪುನಃ ವಿಧಿ 1] * '''''SSS STT TTT TTT TTT TTT TTT''''' [ಕೊನೆಗೆ ವಿಧಿ 5] * '''''TTT TTT TTT TTT TTT TT''''' [ಪರಿಸಮಾಪ್ತಿ] ಮೇಲಿನ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ '''''122''''' ರ ಬಲತುದಿಯಲ್ಲಿರುವ '''''2''''' ಎಂಬ ಅಂಕೆ ಮೂರನೆಯ ಹೆಜ್ಜೆಯಲ್ಲಿ '''''TT''''' ಗೂ, ಮಧ್ಯದ '''''2''''' ಆರನೆಯ ಹೆಜ್ಜೆಯಲ್ಲಿ '''''TTTTTT''''' ಗೂ, ಎಡತುದಿಯ '''''1''''' ಹನ್ನೊಂದನೆಯ ಹೆಜ್ಜೆಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನುಳಿದ '''''TTTTTTTTT''''' ಗೂ ಜನ್ಮ ನೀಡಿರುವುದು ವೇದ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಬಹುದು: 122 = TTT TTT TTT TTTTTT TT (ತ್ರಿಮಾನ ಪದ್ಧತಿ) 1 ರ ಕೊಡುಗೆ ಮಧ್ಯದ 2 ರ ಕೊಡುಗೆ ಬಲತುದಿಯ 2ರ ಕೊಡುಗೆ ಮಧ್ಯದ '''''2''''' ರ ಕೊಡುಗೆ ಬಲತುದಿಯ '''''2''''' ರ ಕೊಡುಗೆಗಿಂತ ಅಧಿಕವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಅಂದಮೇಲೆ ತ್ರಿಮಾನ ಪದ್ಧತಿಯ ಸಂಖ್ಯಾಪ್ರತೀಕಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಿ ಅಂಕೆಗಳ ಮೌಲ್ಯ ಆ ಅಂಕೆಗಳಷ್ಟನ್ನೇ ಅಲ್ಲದೆ ಅವುಗಳ ಸ್ಥಾನವನ್ನೂ ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ ಎಂದಾಯಿತು. ಈ ಲಕ್ಷಣವಿರುವ ಸಂಖ್ಯಾಸೂಚಕಪದ್ಧತಿಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ([[:en:Positional_notation|ಪೊಸಿಷನ್ ವ್ಯಾಲ್ಯು ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್]]) ಎಂದು ಹೆಸರು. ತ್ರಿಮಾನ ಪದ್ಧತಿಯಂತೆ ದಶಮಾನ ಪದ್ಧತಿಯೂ ಒಂದು ಸ್ಥಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೇ. ಕ್ರಿ.ಪೂ. 20 - 25 ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದೆಯೇ [[ಮೆಸೊಪಟ್ಯಾಮಿಯಾ|ಯೂಫ್ರಟಿಸ್ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಕಣಿವೆಯ]] [[:en:Sumer|ಸುಮೇರಿಯನ್ ಜನರು]] ಅರವತ್ತನ್ನು ಪ್ರಧಾನ ಪಾದವಾಗಿ ಉಳ್ಳ, ಆದರೆ ಶೂನ್ಯ ಚಿಹ್ನೆಯಿಲ್ಲದೆ ಸ್ಥಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯ ಸಂಖ್ಯಾಸೂಚಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಂದನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ ಅದಕ್ಕಿಂತ ತುಸು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ [[ಈಜಿಪ್ಟ್|ಈಜಿಪ್ಟಿನ]] ಹೈಎರೊಗ್ಲಿಫಿಕ್ ಬರಹಗಾರರಾದರೋ ಬಿಡಿ, ಹತ್ತು, ನೂರು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು (ಕೋಟಿಯವರೆಗೆ ಮಾತ್ರ) ಸೂಚಿಸಲು ಕೆಲವು ಭಿನ್ನ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನೇ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಇನ್ನೂರಿಪ್ಪತ್ತೆರಡು ಎಂಬ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಅವರು ಚಿತ್ರ (2) ರಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿರುವಂತೆ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು; ಮತ್ತು ಇದನ್ನೇ ಚಿತ್ರ (3) ಮತ್ತು ಚಿತ್ರ (4) ರಲ್ಲಿನಂತೆ ಹಲವಾರು ಪರ್ಯಾಯ ಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆದರೂ ಸಲ್ಲುತ್ತಿತ್ತು. ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರಗಳಿಗೆ ದಶಮಾನ ಪದ್ಧತಿ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟಿರುವ ಉತ್ತೇಜಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ಅಪಾರ. ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಾಗಿ ಇಂಥದೊಂದು ಪದ್ಧತಿ ನಿಯೋಜಿತವಾಗದಿದ್ದಲ್ಲಿ [[ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ|ಸಂಖ್ಯಾಕಲನಶಾಸ್ತ್ರ]] (ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್), ಅನ್ವಯಿಕ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ([[:en:Applied_economics|ಅಪ್ಲೈಯ್ಡ್ ಇಕನಾಮಿಕ್ಸ್]]), ವಾಣಿಜ್ಯೋದ್ಯಮ (ಕಾಮರ್ಸ್), [[ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]] (ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ) ಮುಂತಾದ ನವನಾಗರಿಕತೆಯ ಅವಶ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಾವುವೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರವರ್ಧಿಸಲು ಅವಕಾಶವೇ ಆಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಶುದ್ಧ ಗಣಿತದ (ಪ್ಯೂರ್ ಮ್ಯಾಥ್‌ಮ್ಯಾಟಿಕ್ಸ್) ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ದಶಮಾನ, ತ್ರಿಮಾನ, [[ದ್ವಿಮಾನ ಸಂಖ್ಯಾ ಪದ್ಧತಿ|ದ್ವಿಮಾನ]] (ಈ ಕೊನೆಯದರ ಪಾದ '''''TT''''') ಮುಂತಾದ ಪ್ರತೀಕ ಯೋಜನೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಕೇವಲ ಒಂದು ತಾಂತ್ರಿಕ ಪ್ರಗತಿಯೋ ಇಲ್ಲವೇ ನಿಜವಾದ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಪ್ರಗತಿಯೋ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಪರಿಶೀಲನಾರ್ಹ. ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಗಣಿತಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಬೆಳೆದು ಬಂದಿರುವ ಚಿಂತನ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಅದು ತಾಂತ್ರಿಕ ಪ್ರಗತಿ ಮಾತ್ರ ಆದೀತೇ ಹೊರತು ತಾತ್ತ್ವಿಕವಲ್ಲ (ಕೊನೆಯ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಇದು ಈ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಗಣಿತಜ್ಷರ ಸುಪ್ತ ಅಥವಾ ಪ್ರಬುದ್ಧ ಮನೋಭಿಪ್ರಾಯ). ಏಕೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ದಶಮಾನಾಂಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ನಾವಿಂದು ಯಾವ ಯಾವ ಗಣಿತ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಬಹುದೋ ಅವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಆದಿಮಾನವನ ಕಚ್ಚು, ಬೊಟ್ಟುಗಳ ನೆರವಿನಿಂದಲೇ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ತತ್ತ್ವಶಃ ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ '''''4''''' ನ್ನೂ '''''3''''' ನ್ನೂ ಕೂಡುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ '''''TTTT''''' ಯನ್ನೂ '''''TTT''''' ಯನ್ನೂ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ '''''TTTTTTT''''' ಯನ್ನು ರಚಿಸಬಹುದಷ್ಟೆ; ಅಂದರೆ ಎರಡು '''''T''''' ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಕೂಡಲು ಅವುಗಳ ನಡುವಿನ '''''+''''' ಚಿಹ್ನೆಯನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟರಾಯಿತು: '''''TTTT + TTT = TTTTTTT''''' ಮತ್ತೆ '''''TTTT x TTT''''' ಮಾದರಿಯ ಎರಡು '''''T''''' ಸಾಲುಗಳ [[:en:Product_(mathematics)|ಗುಣಲಬ್ಧವನ್ನು]] ರಚಿಸಲು ಕೆಳಗಿನ ಏಳು ವಿಧಿಗಳ ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಮನ್ನೂ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು (ಇಲ್ಲಿ '''''x''''' ಗುಣಾಕಾರದ ಚಿಹ್ನೆ, '''''Q, R, S''''' ಸಹಾಯಕ ಅಕ್ಷರಗಳು): * ವಿಧಿ 1: '''''Q x TT''''' ಯನ್ನು '''''R x T''''' ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿ. * ವಿಧಿ 2: '''''Q x T''''' ಯನ್ನು ಅಳಿಸಿಬಿಡಿ. * ವಿಧಿ 3: '''''TR''''' ನ್ನು '''''RST''''' ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿ. * ವಿಧಿ 4: '''''SR''''' ನ್ನು '''''RS''''' ಎಂದು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿ. * ವಿಧಿ 5: '''''TX''''' ನ್ನು '''''TQX''''' ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿ. * ವಿಧಿ 6: '''''S''''' ಗಳನ್ನೆಲ್ಲ '''''T''''' ಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿ. * ವಿಧಿ 7: '''''R''''' ಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಅಳಿಸಿಬಿಡಿ. ಈ ಆಲ್ಗಾರಿತಮನ್ನು '''''TTTT x TTT''''' ಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ '''''TTTTTTTTTTTT''''' ಎಂಬ ಸರಿಯದ ಗುಣಲಬ್ಧ ಫಲಿಸುತ್ತದೆ. ಇದೇ ಪ್ರಕಾರ [[ಅಂಕಗಣಿತ|ಅಂಕಗಣಿತದ]] ಇತರ ಎಲ್ಲ ಲೆಕ್ಕಚಾರಗಳನ್ನೂ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ '''''T''''' ಸಾಲುಗಳ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲೇ ತತ್ತ್ವಶಃ ಕೈಗೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದೆನಿಸುವುದು ಸಹಜ. ಮೇಲಾಗಿ ಆದಿಮಾನವನ '''''T''''' ಸಾಲುಗಳಿಗೆ, ಹಾಗೂ ಅವನ್ನೊಳಗೊಳ್ಳುವ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ ಕ್ರಮಗಳಿಗೆ, ಪ್ರಶ್ನಾತೀತ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಸರಳತೆ ಸಹ ಇರುವುದನ್ನು ಯಾರೂ ಅಲ್ಲಗಳೆಯುವಂತಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಗಣಿತವನ್ನು ಆದಿಮಾನವನ ಪ್ರತೀಕಗಳಿಂದಲೇ ನಿರ್ಮಾಣಮಾಡುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಿಜಕ್ಕೂ ಒಂದು ಅಪ್ರಕಟಿತ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ನಿಂತಿದೆ: ಮನಬಂದಷ್ಟು ಉದ್ದುದ್ದವಾದ '''''T''''' (ಹಾಗೂ ಇತರ) ಗುರುತುಗಳ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿಡಲು ಯಾವ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಆತಂಕವೂ ಇಲ್ಲ ಎಂಬುದೇ ಆ ಅಪ್ರಕಟಿತ ವಿಶ್ವಾಸ. (ದಶಮಾನ ಪ್ರತೀಕಗಳಿಂದ ಇಲ್ಲವೇ ಮತ್ತಾವುದೇ ಪೂರ್ವನಿಶ್ಚಿತ ಸಾಲುಗುರುತು ಪ್ರತೀಕಗಳಿಂದ, ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಗಣಿತವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಪ್ರೌಢತರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಸಹ ಈ ಮಾತು ಅನ್ವಯಿಸದೆ ಇಲ್ಲ). ಇತ್ತೀಚೆಗೆ (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಹಿತಿ ಸಿದ್ಧಾಂತದ --- [[:en:Information_theory|ಇನ್‌ಫರ್ಮೇಷನ್ ಥಿಯರಿ]] --- ಸಂಸ್ಥಾಪನೆಯ ಬಳಿಕ) ಈ ವಿಶ್ವಾಸದ ಬಗ್ಗೆ ತುಸು ಪುನರಾಲೋಚನೆ ನಡೆಸುವ ಅಗತ್ಯ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವಿಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಎರಡು. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ಒಂದು ಪಕ್ಷ ಇಡೀ [[ವಿಶ್ವ|ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ]] ಮೂಲಭೂತ ದ್ರವ್ಯಕಣಗಳೆಲ್ಲ ಸ್ವಭಾವತಃ ಅವಿಭಾಜ್ಯವೂ ಅವುಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆ ಸ್ವಭಾವತಃ ಸಾಂತವೂ (ಫೈನೈಟ್) ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಆ ಸಂಖ್ಯೆಗಿಂತಲೂ ಉದ್ದವಾದ '''''T''''' ಸಾಲುಗಳನ್ನು ರಚಿಸಬಹುದೆಂಬ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಆಸರೆ ಉಳಿದಿತೇ? ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಗುರುತುಗಳ ತೀರ ಉದ್ದವಾದ ಸಾಲೊಂದನ್ನು ರಚಿಸತೊಡಗಿದರೂ ಅಂಥ ಸಾಲಿನ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಲಿಖಿತವಾದ ಗುರುತುಗಳು ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಮಸಕಾಗುತ್ತ ಬಂದು ರಚನೆ ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳುವ ಮುನ್ನವೇ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಲೀನವಾಗಿಬಿಡುವುದಿಲ್ಲವೇ? ಮೂವತ್ತನಾಲ್ಕನ್ನು '''''34''''' ಎಂಬ ದಶಮಾನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಪ್ರಯಾಸವೂ ಇಲ್ಲದೆ ನೆನಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದರೂ ಅದನ್ನು '''''TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT''''' ಎಂಬ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಗ್ರಹಿಸಲು [[ಲೇಖನಿ]], [[ಕಾಗದ|ಕಾಗದಗಳನ್ನು]] ಮರೆಹೋಗದೆ ವಿಧಿಯಲ್ಲ. ಇಷ್ಟೊಂದು ಉದ್ದವಿರುವ '''''T''''' ಸಾಲಿನ ರಚನೆ ನಮ್ಮ [[ಮೆದುಳು|ಮಿದುಳಿನೊಳಗಡೆಯಲ್ಲಿ]] ಇನ್ನೂ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿರುವಾಗಲೇ ಆದಿಯ '''''T''''' ಗಳು ಅಳಿಸುತ್ತ ಬರುವುದು ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ಇದೇ ಪ್ರಕಾರ '''''9999999999999999999999999999999999''''' ಎಂಬ ದಶಮಾನ ಪೂರ್ಣಾಂಕದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಬೇಕಾದರೂ ಕಾಗದ, ಲೇಖನಿಗಳು ಅಗತ್ಯವಾಗುವುವು. ಈಗ ಈ ದಶಮಾನ ಪೂರ್ಣಾಂಕವನ್ನು ಒಂದು ಅನುರೂಪ '''''T''''' ಸಾಲನ್ನಾಗಿ ಬರೆಯತೊಡಗಿದರೆ ಸೆಕೆಂಡ್ ಒಂದಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಸಹಸ್ರಕೋಟಿ '''''T''''' ಗಳನ್ನು ಬರೆದರೂ ಸಾಲಿನ ರಚನೆ ಪೂರ್ಣವಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಒಂದಷ್ಟು ಕೋಟಿಕೋಟಿ [[ವರ್ಷ|ವರ್ಷಗಳು]] ಅವಶ್ಯವಾಗುತ್ತವೆ. ರಚನೆಯ ಅವಧಿ ಇಷ್ಟೊಂದು ದೀರ್ಘವಿರುವಾಗ ಮಿದುಳಿನೊಳಗಡೆ ನಡೆದಂಥ ವಿದ್ಯಮಾನವೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ದಾಖಲೆ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಂಭವಿಸುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಅಂದ ಮೇಲೆ ಮೇಲಿನ ದಶಮಾನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಕ್ಕೆ ಅನುರೂಪವಾದ '''''T''''' ಸಾಲನ್ನು ಬಹುಶಃ ಎಲ್ಲು ರಚಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇನ್ನು ಇದೇ ಬಗೆಯ ತೊಡಕು ಸಾಕಷ್ಟು ದೊಡ್ಡವಾದ '''''A ,B''''' ಎಂಬ ದಶಮಾನ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳೆರಡರ ಚರಘಾತಾಂಕೀಯ ಸಂಯೋಜನೆ (ಎಕ್ಸ್‌ಪೊನೆನ್ಷಿಯಲ್ ಕಾಂಪೊಸಿಷನ್) '''''AB''''' ಯನ್ನು ಒಂದು ನೇರ ದಶಮಾನ ಪೂರ್ಣಾಂಕವಾಗಿ ಬರೆಯ ಹೊರಟಾಗಲೂ ಉದ್ಭವಿಸಿಯೇ ತೀರುವುದು. ಅಲ್ಲಿಗೆ ನಾವು ಯಾವುದೇ ಪ್ರತೀಕ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರೂ ಎಲ್ಲ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಎಲ್ಲ ಸುಸಂಬದ್ಧ ಸಂಯೋಜನೆಗಳನ್ನೂ ಮತ್ತೆ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಮೂಲರೂಪಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದು ಬಹುಶಃ ಅಸಾಧ್ಯವೇ ಆಗುತ್ತದೆ ಎಂದಾಯಿತು. ಮೊದಲ ನೋಟಕ್ಕೆ ಈ ತೊಡಕುಗಳು ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಚರ್ಚೆಗೆ ಅಪ್ರಕೃತವಾದ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಸ್ವರೂಪವೆನಿಸಿದರೂ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ನಿಜಕ್ಕೂ ಮೂಲಭೂತ ನಿಸರ್ಗ ನಿಯಮಗಳ ಕೈವಾಡವಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ನಾವು ಅಲಕ್ಷಿಸುವಂತಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಇಂಥ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಗಣಿತವನ್ನು ಸಮರ್ಪವಾಗಿ ಪುನಾರಚಿಸಲು ಇದುವರೆಗೆ ಯಾರಿಂದಲೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಇಂತಿರುವಾಗ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿಯಾದರೂ ಕ್ಲಿಷ್ಟತೆಯಿಂದ ಪಾರಾಗುವ ವಿಮೋಚನ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಅರಸುವುದು ಸೂಕ್ತವಷ್ಟೆ. '''''T''''' ಹಾಗೂ ಇತರ ಗುರುತುಗಳ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಮನಬಂದಷ್ಟು ದೀರ್ಘವಾಗಿ ವೃದ್ಧಿಸುತ್ತ ಹೋಗುವ ಸೌಲಭ್ಯವುಂಟೆಂಬ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಿಶ್ವಾಸ ಅಂಥ ಒಂದು ಸರಳ ವಿಮೋಚನ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ನಮ್ಮ ಪಾಲಿಗೆ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಎಂತಲೇ ಇನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲದೆ ನಾವು ಅದನ್ನು ಮುಂದೆ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲೂ ಅಂಗೀಕರಿಸುತ್ತೇವೆ. [ಈ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಅನಪೆಕ್ಷಣೀಯ ಕ್ಷಮಾಯಾಚಕ ಧ್ವನಿ ಇದೆಯೆಂದು ಕಳವಳಪಡುವವರು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ಮಾನವರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನೇ ಅವಲಂಬಿಸದ ಒಂದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಆದರ್ಶಲೋಕದ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳೆಂದಾಗಲಿ, ಇಲ್ಲವೆ ಮಾನವರ ಸ್ವತ್ತೇ ಆದಾಗ್ಯೂ ಅವರ ಅಂತರ್ಬೋಧೆಯ ಅಮೂರ್ತ ಸೃಷ್ಟಿಫಲಗಳೆಂದಾಗಲಿ ಘೋಷಿಸಿ, ಅವುಗಳ ದಿವ್ಯಸ್ವರೂಪವನ್ನು '''''T''''' ಸಾಲುಗಳಂಥ ಪಾಮರ ಪ್ರತೀಕಗಳ ಮೂಲಕ ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಹೋಗುವುದರಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಯಿಲ್ಲವೆಂದು ಸಮಾಧಾನ ತಂದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಸಾಕಷ್ಟು ಗೌರವ ಗಳಿಸಿರುವ ಇವೆರಡು ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳಿಗೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಪ್ಲೇಟೋವಾದ ([[:en:Platonism|ಪ್ಲೇಟಾನಿಸಂ]]) ಮತ್ತು ಅಂತರ್ಬೋಧನವಾದ ([[:en:Intuitionism|ಇಂಟ್ಯುಇಷನಿಸಂ]]) ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳು ಬಂದಿದೆ] ಸಾಲು ಪ್ರತೀಕಗಳ ಉದ್ದದ ಕ್ಲಿಷ್ಟಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಹೀಗೆ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿದ ತರುವಾಯ ಆದಿಮಾನವನ '''''T''''' ಸಾಲುಗಳು ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಸಮಸ್ತ ಗಣಿತವನ್ನೂ ನಿರ್ಮಿಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಬಹುದು. ಇದರ ವಿವರಗಳನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡುವುದು ವಾಡಿಕೆ: # '''''T''''' ಯನ್ನು ಒಂದು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕವೆಂದು ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದು. # '''''x''''' ಯಾವುದೇ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿರಲಿ ಅದರ ನಕಲಿನ ಮುಂದೆ '''''T''''' ಗುರುತನ್ನು ಬರೆದು '''''_xT''''' ಎಂಬ ಪ್ರತೀಕವನ್ನು ರಚಿಸುವ ಶಕ್ಯತೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪುವುದು; ಹಾಗೂ '''''x''''' ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕವೆಂದು ಸ್ವೀಕೃತವಾಗಿರುವ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ '''''xT''''' ಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಒಂದು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕವೆಂದು ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದು; (ಇದರ ಪ್ರಕಾರ '''''TT, TTT''''' ಮುಂತಾದ '''''T''''' ಸಾಲುಗಳೆಲ್ಲವೂ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಾಗುತ್ತವೆ) # '''''T ≠ xT''''' ಎಂದು ಅಂಗೀಕರಿಸುವುದು ('''''x''''' ಚರ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕ, '''''≠''''' ಅಸಮತೆಯ ಚಿಹ್ನೆ). # '''''x≠y''''' ಆದಾಗ '''''xT ≠ yT''''' ಎಂದು ಅಂಗೀಕರಿಸುವುದು ('''''x, y''''' ಚರ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳು.) # '''''x''''' ಗೆ ಇದ್ದೊಡನೆ '''''xT''''' ಗೂ ಇರಲೇಬೇಕಾಗಿ ಬರುವಂಥ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಲಕ್ಷಣವೂ '''''T''''' ಗೆ ಇದ್ದೊಡನೆ ಸಮಸ್ತ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಿಗೂ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆಂದು ತರ್ಕಿಸುವುದು ('''''x''''' ಚರ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕ). ಈ ತತ್ತ್ವಗಳು ಇಂದು ಪಿಯಾನೋ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳು ([[:en:Peano_axioms|ಪಿಯಾನೋ ಆ್ಯಕ್ಸಿಯಂಸ್]], 1889) ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವವುಗಳಿಗೆ ವಸ್ತುತಃ ಸಮಾನವಾದವು. [[:en:Richard_Dedekind|ರಿಚರ್ಡ್ ಡೆಡೆಕಿಂಟ್]] (1831-1916) ಎಂಬ ಗಣಿತಜ್ಞನಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾದ [[:en:Giuseppe_Peano|ಗೈಸೆಪೆ ಪಿಯಾನೋ]] (1858-1932) ಇವನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಆದ್ಯುಕ್ತಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯದಕ್ಕೆ (೫) ಗಣಿತಾನುಮಿತಿ ತತ್ತ್ವ (ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಲ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಥ್‌ಮ್ಯಾಟಿಕಲ್ ಇಂಡಕ್ಷನ್) ಎಂದು ಹೆಸರು. ಇದನ್ನು ಕುರಿತು ತುಸು ಚಿಂತನೆ ಅವಶ್ಯ. '''''A''''' ಎಂಬುದು '''''x''''' ಗೆ ಇದ್ದೊಡನೆ '''''xT''''' ಗೂ ಇರಲೇಬೇಕಾಗಿರುವ ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಲಕ್ಷಣವಾಗಿರಲಿ. ಈ ಲಕ್ಷಣ '''''T''''' ಗೆ ಇರುವುದಾದರೆ '''''TT''''' ಗೂ ಇರಲೇಬೇಕಷ್ಟೆ. ಅದು ಯಾವಾಗ '''''TT''''' ಗೆ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗಬೇಕಾಯಿತೋ '''''TTT''''' ಗೂ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗದೆ ವಿಧಿಯಿಲ್ಲ (ಇದನ್ನು ಮನಗಾಣಲು '''''T T''''' ಯನ್ನು '''''X''''' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕು); ಇತ್ಯಾದಿ. ಹೀಗೆಯೇ ಮುಂದುವರಿದರೆ ಪರೀಶೀಲಿತ '''''A''''' ಲಕ್ಷಣ ಸಮಸ್ತ '''''T''''' ಸಾಲುಗಳಿಗೂ ಇದ್ದೇ ತೀರಬೇಕೆಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾಗುವುದು. ಆದ್ದರಿಂದ '''''T''''' ಸಾಲುಗಳ ವಿನಾ ಬೇರಾವ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳೂ ಇಲ್ಲವೆಂಬ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಆಲೋಚಿಸುವವರಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಿಗೂ '''''A''''' ಲಕ್ಷಣ ಇದ್ದೇ ಇರುವ ಸಂಗತಿ ಒಡನೆಯೇ ಗೋಚರಿಸಿ ಗಣಿತಾನುಮಿತಿ ತತ್ತ್ವದ ಆದ್ಯುಕ್ತೀಕರಣ ಅನವಶ್ಯವಾಗುವುದು. ಆದರೆ ಆದ್ಯುಕ್ತೀಯ ಮನೋಧರ್ಮದ ಪ್ರಕಾರ ಸಮಸ್ತ ಚಿಂತನೆಗಳೂ ಪ್ರಕಟಿತ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳ ಚೌಕಟ್ಟಿನೊಳಗೆ ಸಾಗಬೇಕೇ ವಿನಾ ಆ ಚೌಕಟ್ಟಿನ ಹೊರಗಡೆ ಉಗಮಿಸುವ ಬೆಳಕನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುವಂತಿಲ್ಲ. ಈ ಮನೋಧರ್ಮದ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿದ ಗಣಿತಜ್ಞರು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆದ್ಯುಕ್ತಿ ಮಾರ್ಗದಿಂದಲೇ ನಿಖರಗೊಳಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಗಣಿತಾನುಮಿತಿ ತತ್ತ್ವವನ್ನು ಮೇಲಿನಂತೆ ಆದ್ಯುಕ್ತೀಕರಿಸಿಟ್ಟರು. ಹೀಗೆ ಮಾಡುವಾಗ ಪಿಯಾನೋ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಬದ್ಧವಾಗಿರುವ ಯಾವುದೇ ಬಗೆಯ ಗಣಿತೀಯ ಧಾತುಗಳಾಗಲಿ ವಸ್ತುತಃ '''''T''''' ಗಳ ಸಾಲುಗಳಿಗೇ ಸಮಾನವಾಗಿರುತ್ತವೆಂಬುದು ಅವರ ಎಣಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳ ಫಲವಾಗಿ ಈ ಎಣಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲ ನಿಗೂಢ ಅಸಮರ್ಪಕತೆಗಳಿರುವುದು ಗೋಚರಕ್ಕೆ ಬಂದಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಆ ಅಸಮರ್ಪಕತೆಗಳು ಇಂದು ಗಣಿತದ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಕುಂಠಿತಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಶಿಷ್ಟೇತರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ([[:en:Nonstandard_analysis|ನಾನ್ - ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಅನ್ಯಾಲಿಸಿಸ್]]) ಮುಂತಾದ ನವ್ಯ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಗೆ ಮೂಲ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿ ನಿಂತಿರುವ ವಿಚಾರ ಗಮನಾರ್ಹ. '''''T, TT, TTT''''' ಮೊದಲಾದ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಅರ್ಥವೇನು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಹಲವಾರು ತಾತ್ತ್ವಿಕರನ್ನೂ, ತಾರ್ಕಿಕರನ್ನೂ ಕಾಡಿ ನಾನಾ ಬಗೆಯ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ಹೊರಗೆಡಹಿದೆ. [[ಗಾಟ್ಲಾಬ್ ಫ್ರೇಗ|ಎಫ್. ಎಲ್. ಜಿ. ಫ್ರೇಜ್]] (1848-1925) ಎಂಬಾತನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಏಕಧಾತು [[ಗಣ (ಗಣಿತ)|ಗಣಗಳ]] ಸಮುದಾಯವೇ '''''T''''', ಎಲ್ಲ ದ್ವಿಧಾತು ಗಣಗಳ ಸಮುದಾಯವೇ '''''TT''''', ಎಲ್ಲ ತ್ರಿಧಾತು ಗಣಗಳ ಸಮುದಾಯವೇ '''''TTT''''', ಇತ್ಯಾದಿ ಆದುವು. [[:en:Ernst_Zermelo|ಅರ್ನ್‌ಸ್ಟ್ ಟ್ಸರ್‌ಮಲೀಜ್]] (1871-1956) ಎಂಬಾತನ ಪಾಲಿಗೆ '''''T''''' [[:en:Empty_set|ಶೂನ್ಯಗಣವನ್ನೊಳಗೊಂಡ]] ಏಕಧಾತುಗಣ, '''''TT''''' ಶೂನ್ಯಗಣವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಏಕಧಾತುಗಣವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಏಕಧಾತುಗಣ, '''''TTT''''' ಶೂನ್ಯಗಣವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಏಕಧಾತುಗಣವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಏಕಧಾತುಗಣವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಏಕಧಾತುಗಣ, ಹೀಗೆಲ್ಲ ಆಗಿ ನಿಂತವು. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಎಲುಬುಗಳ ಮೇಲೆ ಕಚ್ಚುಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಿದಾಗ ಆದಿಮಾನವನು [[ಗಣ ಸಿದ್ಧಾಂತ|ಗಣಸಿದ್ಧಾಂತದ]] [[ಅಂತರ್ಬೋಧೆ|ಅಂತರ್ಬೋಧೆಗಾಗಲಿ]], ಬಹಿರ್ಬೋಧೆಗಾಗಲಿ ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದಿರಲಾರನಷ್ಟೆ. ಅಮೂರ್ತ ಸ್ವರೂಪದ ಕೆಲ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ದಾಖಲೆ ಮಾಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಆತ ಬಳಸಿದ ಪದಗಳೇ ಈ '''''T, TT''''' ಮುಂತಾದ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳು. ಪದಗಳ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ನಿಜವಾದ ತರಬೇತಿಯ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದು ಅವು ನೀಡುವ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರವೇ. ಇದಕ್ಕೆ ಬದಲು ಪದಗಳನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಪದಗಳ ಮೂಲಕ ವರ್ಣಿಸತೊಡಗಿದರೆ ನಾವು ಅನತಿ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ವಿಷವರ್ತುಲಕ್ಕೆ ([[:en:Vicious_circle|ವಿಷಸ್ ಸರ್ಕಲ್]]) ಸಿಲುಕಿ ನರಳಬೇಕಾಗುವುದು. [[ಸಿಹಿ|ಸಿಹಿಯ]] ನಿಜವಾದ ಅರ್ಥ ಬೇಕಿದ್ದರೆ [[ಸಕ್ಕರೆ|ಸಕ್ಕರೆಯನ್ನು]] ತಿನ್ನುವುದು ಜಾಣತನ, [[ಕೋಶ|ನಿಘಂಟನ್ನು]] ಶೋಧಿಸಿ ಸಿಹಿ = ಸಕ್ಕರೆಯ ರುಚಿ, ಸಕ್ಕರೆ = ಸಿಹಿಯಾದ ಪದಾರ್ಥ ಎಂಬಂಥ ವರ್ಣನೆಗಳನ್ನು ಆವಿಷ್ಕರಿಸುವುದು ಹಾಸ್ಯಾಸ್ಪದ. ದರ್ಜಿಯೊಬ್ಬ ತನ್ನ ಗಿರಾಕಿಯ ಹಸ್ತಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿ '''''TT''''' (ಎರಡು ಕೈಗಳಿವೆ) ಎಂದು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಆತನಿಗಾಗಿ '''''TT''''' ಯಷ್ಟೇ (ಎರಡೇ) [[ತೋಳು|ತೋಳುಗಳಿರುವ]] ಅಂಗಿಯನ್ನು ಹೊಲಿದುಕೊಡಬಲ್ಲನಾದರೆ '''''TT''''' ಯಿಂದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತವಾದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸದುಪಯೋಗ ಮಾಡಿಕೊಂಡಂತಾಗುವುದು, ಮತ್ತು '''''TT''''' ಯ ನಿಜವಾದ ಅರ್ಥ ಅಡಗಿರುವುದು ಅಂಥ ಸದುಪಯೋಗದಲ್ಲೇ. ಇನ್ನು ಇಂಥ ಅರ್ಥಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಆವಶ್ಯಕತೆ [[ಹೊಲಿಗೆ]] ಮುಂತಾದ ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಉದ್ಯಮಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವೋ ಇಲ್ಲವೆ ಶುದ್ಧ ಗಣಿತದ ಪಾಲಿಗೂ ಉಂಟೋ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಸಹ ಇದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪರಿಶೀಲನಾರ್ಹ. ಗಣಿತ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಸುತ್ತ ಗಣಿತಜ್ಞರು ಹೆಣೆಯಬಹುದಾದ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳ ಚೌಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಹೊರತಾಗಿಯೇ ಆ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಅರ್ಥ ಉಳಿದುಹೋಗುವುದರಿಂದ ಶುದ್ಧಗಣಿತದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕೈವಾಡವಿರುವುದನ್ನೇ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಮಾರ್ಗಿಗಳು ಮೊದಲಲ್ಲಿ ವಿರೋಧಿಸತೊಡಗಿದರು. ಆದ್ಯುಕ್ತೀಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ಪ್ರಕಾರ ಗಣಿತೀಯ ಪ್ರತೀಕಗಳ ಅರ್ಥದ ಪಾತ್ರವೇನಿದ್ದರೂ ಸೂಕ್ತ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳ ಆಯ್ಕೆಯವರೆಗೆ ಮಾತ್ರವೇ; ಅನಂತರ ಅವುಗಳ ಅರ್ಥ ಅಪ್ರಕೃತವಾಗಬೇಕು. ಅವುಗಳಿಂದ ನೆರವೇರುವ ಆದ್ಯುಕ್ತಿ ಪಾಲನೆಯೇ ಸರ್ವಸ್ವವಾಗಬೇಕು; ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳ ಆಯ್ಕೆ ಕೂಡ ಅರ್ಥಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಲೇಶಮಾತ್ರವೂ ಅವಲಂಬಿಸದೆ ಸೌಂದರ್ಯಸೃಷ್ಟಿ ಮೊದಲಾದ ಉನ್ನತ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಂದಷ್ಟೇ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಬೇಕು. ಈ ವಿಪರೀತ ಮನೋಧರ್ಮವನ್ನು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುವುದಾದರೆ ಶುದ್ಧ ಗಣಿತದ ಪಾಲಿಗೆ ಆ ಪೂರ್ಣಾಂಕ ಪ್ರತೀಕಗಳ ಅರ್ಥದ ಗೊಡವೆ ಅನವಶ್ಯ. ಅವು ಪಿಯಾನೋ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಪರಿಪಾಲಿಸುತ್ತವೆಂಬ ವಿಶ್ವಾಸವಷ್ಟೇ ಸಾಕು ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಆ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳ ಆಧಾರದಿಂದಲೇ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಪ್ರಮೇಯಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಶುದ್ಧ ಗಣಿತಜ್ಞ ಸಾಧಿಸಬೇಕಾಗುವುದು. ಆದರೆ ಸಮಸ್ತ ಗಣಿತವನ್ನೂ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಕರಿಸಬೇಕೆಂಬ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಮಾರ್ಗಿಗಳ ಈ ಬಗೆಯ ತೀವ್ರಗಾಮಿ ಚಳವಳಿ ಸಲ್ಲುವಂತದಲ್ಲವೆಂದು ಕಳೆದ ನಾಲ್ಕು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದಿರುವ [[ಗಣಿತ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ|ಗಣಿತ ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಕೆಲ ಮಹತ್ತ್ವಪೂರ್ಣ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿವೆ. ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ, ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಅರ್ಥವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮನಗಾಣಬಹುದಾದ ಸತ್ಯಾಂಶಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ವ್ಯುತ್ಪಾದಿಸಿ ಕೊಡುವಂಥ ಆದ್ಯುಕ್ತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಂದನ್ನು ಯಾರಾದರೂ ನಿಯೋಜಿಸ ಹೊರಟರೆ ವಿರೋಧಾಭಾಸಗಳ ಅನಿವಾರ್ಯ ಪ್ರವೇಶದಿಂದ ಆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕುಸಿದು ಬೀಳಬೇಕಾಗಿ ಬರುವುದು ([[ಗೋಡೆಲ್‌ರ ಅಪೂರ್ಣತೆಯ ಪ್ರಮೇಯ|ಗೊಯ್ಡಲ್ ಪ್ರಮೇಯ]], 1931). ಅಂದಮೇಲೆ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನೇರ ಅರ್ಥ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಚೆಲ್ಲುವಷ್ಟು ಬೆಳಕನ್ನು ಯಾವೊಂದು ಸುಸಂಗತ ಆದ್ಯುಕ್ತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೂ ಚೆಲ್ಲಲಾರದು ಎಂದಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ ಶುದ್ಧ ಗಣಿತಕ್ಕೂ ಅರ್ಥದ ಆವಶ್ಯಕತೆ ಇರುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಮಿತಿಗಳೊಳಗಡೆ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಗಣಿತದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಲಾಭವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದೂ ನಿಜವೇ. ಗಣಿತದ ಸರ್ವತೋಮುಖ ಪ್ರಗತಿ ಸಿದ್ಧಿಸುವುದು ಅರ್ಥಪ್ರಜ್ಞೆ ಹಾಗೂ ಆದ್ಯುಕ್ತಿ ವಿಧಾನಗಳ ಸೂಕ್ತ ಸಮನ್ವಯದಿಂದಲೇ. == ಪರಿಮೇಯಗಳು ಮತ್ತು ಸರಳ ಬೀಜಗಣಿತ (ರ‍್ಯಾಷನಲ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಸಿಂಪಲ್ ಆಲ್ಜಿಬ್ರ) == ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು ಮಾನವ '''''T''''' ಸಾಲು ಮತ್ತು ಇತರ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಉಪಜ್ಞಿಸಿ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಎಣಿಸಲು ಸಮರ್ಥನಾದನಷ್ಟೆ. ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಆತನ ದೈನಂದಿನ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಎಣಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ [[ಅಳತೆಗಳು|ಅಳತೆಯ]] ಆವಶ್ಯಕತೆಯೂ ಉಂಟಾಯಿತು. ಅಳತೆಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[ಹಾಲು|ಹಾಲಿನ]] ಅಳತೆಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಗಾತ್ರದ ಪಾತ್ರೆಯೊಂದನ್ನು ಮೂಲ ಮಾನವನ್ನಾಗಿ (ಯೂನಿಟ್) ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ನಮ್ಮ ಬಳಿ ಇಂಥ ಮೂರು ಮಾನಪಾತ್ರೆಗಳ ತುಂಬಾ ಹಾಲು ಇದೆಯೆಂದು ಭಾವಿಸೋಣ. ಈ ಹಾಲಿನ ರಾಶಿಯನ್ನೇನೋ '''''TTT''''' ಇಲ್ಲವೆ '''''3''''' ಎಂಬ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಬಲ್ಲದು. ಆದರೆ ಇದೇ ಹಾಲನ್ನು ಇಬ್ಬರು ಸಮವಾಗಿ ಹಂಚಿಕೊಂಡಾಗ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರಿಗೂ ದೊರಕುವ ಹಾಲಿನ ರಾಶಿಯನ್ನು ನಮ್ಮ ಅಂಗೀಕೃತ ಮಾನದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕವೂ ಸೂಚಿಸಲಾರದು. ಈ ಮಾಹಿತಿಯ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ '''''TTT/TT''''' ಅಥವಾ '''''3/2''''' ಎಂಬ [[ಭಿನ್ನಾಂಕ|ಭಿನ್ನರಾಶಿಯ]] ಉಪಜ್ಞೆ ಅವಶ್ಯ. ಇದೇ ಮೇರೆಗೆ '''''p''''' ಮತ್ತು '''''q''''' ಎರಡು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಾದಲ್ಲಿ '''''p''''' ಮಾನಗಳನ್ನು '''''q''''' ಸಮಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಿದಾಗ ಫಲಿಸುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾಗದ ಅಳತೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮಾನವ '''''p/q''''' ಭಿನ್ನರಾಶಿ ಪ್ರತೀಕವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ '''''TT, TTT''''') ಒಂದೇ '''''T''''' ಅಕ್ಷರದಿಂದಾದ ಪದಗಳು ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದೆಂದು ಆಗಲೇ ಮನಗಂಡಿದ್ದೇವೆ. ಇದೇ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ ಭಿನ್ನರಾಶಿಗಳು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ '''''TTT/TT''''') '''''T''''' ಮತ್ತು '''''/''''' ಎಂಬ ಎರಡು ಅಕ್ಷರಗಳಿಂದಾದ ಪದಗಳಾಗುತ್ತವೆ. (ಅಂಥ ಒಂದೊಂದು ಪದದಲ್ಲೂ '''''/''''' ಪ್ರತೀಕದ ಪ್ರವೇಶ ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರಬೇಕು. '''''p/q''''' ಭಿನ್ನರಾಶಿಯಲ್ಲಿ '''''p''''' ಗೆ ಅಂಶ (ನ್ಯೂಮರೇಟರ್) ಎಂದೂ, '''''q''''' ಗೆ ಛೇದ (ಡಿನಾಮೀನೇಟರ್) ಎಂದೂ ಹೆಸರು. ಪ್ರಾಚೀನ ಗಣಿತಜ್ಞರು ಕೇವಲ '''''1''''' ನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿ ಉಳ್ಳ ಏಕಮಾನ ಭಿನ್ನರಾಶಿಗಳನ್ನು ([[:en:Unit_fraction|ಯೂನಿಟ್ ಫ್ರ್ಯಾಕ್ಷನ್ಸ್]]) ಮಾತ್ರ ಮೊದಲು ಬಳಕೆಗೆ ತಂದರು. ಇಂದಿನ '''''1/3''''' ನ್ನು (ಅಥವಾ '''''1/3''''') ಪುರಾತನ ಈಜಿಪ್ಟಿಯನ್ನರು ಮತ್ತು ಗ್ರೀಕರು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿರುವಂತೆ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. '''''1/3''''' ರಲ್ಲಿನ ಅಡ್ಡ ಗೀಟಿನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಅರಬ್ಬರು ರೂಢಿಗೆ ತಂದರು. ಪ್ರಾಚೀನ ಹಿಂದೂ ಗಣಿತಜ್ಞರು ಅದನ್ನು '''''1/3''''' ಎಂಬ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಿನ್ನರಾಶಿಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಬಳಿಕ ಅವನ್ನು ಕುರಿತ ವಿವಿಧ [[ಪರಿಕರ್ಮ|ಪರಿಕರ್ಮಗಳ]] ನಿಯೋಜನೆಯೂ ಅವಶ್ಯವಾಯಿತು. ಮೂರು ಮಾನಪಾತ್ರೆಗಳ ಹಾಲನ್ನು ಇಬ್ಬರಿಗೆ ಸಮವಾಗಿ ಹಂಚಲು ಎಲ್ಲ ಹಾಲನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬೆರೆಸಿ ಎರಡು ಸಮ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಒಂದು ಕ್ರಮವಾದರೆ ಒಂದೊಂದು ಪಾತ್ರೆಯ ಹಾಲನ್ನು ಎರಡೆರಡು ಸಮಭಾಗಗಳನ್ನಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬನಿಗೂ ಅಂಥ ಮೂರು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದು ಇನ್ನೊಂದು ಕ್ರಮ. ಅಲ್ಲದೆ ಇವೆರಡಕ್ಕೂ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಒಂದೊಂದು ಪಾತ್ರೆಯ ಹಾಲನ್ನು ಇಪ್ಪತ್ತಿಪ್ಪತ್ತು ಸಮಭಾಗಗಳನ್ನಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಗೂ ಅಂಥ ಮೂವತ್ತು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟರೂ ಸಲ್ಲುತ್ತದಷ್ಟೆ. ಆದರೆ ಈ ಕೊನೆಯ ಕ್ರಮದ ಅಳತೆಯನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸುವ ಭಿನ್ನರಾಶಿ '''''30/20'''''. ಇದರಿಂದ '''''(3/2) = (30/20) = [(3 x 10)/(2 x 10)]''''' ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುವುದು. ಇದೇ ಪ್ರಕಾರ '''''p, q''''' ಮತ್ತು '''''n''''' ಯಾವುದೇ ಮೂರು ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕವಾಗಿರಲಿ. '''''p/q = (p x n) / (q x n)''''' ಆಗುವುದು. '''''p/q''''' ಮತ್ತು '''''r/s''''' ಎಂಬ ಎರಡು ಭಿನ್ನರಾಶಿಗಳು ಸಮವಾಗಬೇಕಾದರೆ '''''p x s = r x q''''' ಆದರೆ ಸಾಕೆಂದು ತೋರಿಸಬಹುದು. ಈಗ '''''p/q''''' ಮತ್ತು '''''r/s''''' ಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸುವ ಬಗೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ವಿವೇಚಿಸೋಣ. '''''p/q = (ps)/(qs)''''' ಹಾಗೂ '''''r/s = (rq)/(sq)''''' ಆದ ಕಾರಣ '''''(p/q) + (r/s)''''' ಗೆ ಬದಲು '''''[(p x s) / (q x s)] + [(r x q) / (q x s)]''''' ನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದೆಂದು ನಮಗೆ ಹೊಳೆಯುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಮಾನವನ್ನು '''''(q x s)''''' ಸಮಭಾಗಗಳನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಿ ಅಂಥ '''''(p x s)''''' ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿದಾಗ '''''(p x s) / (q x s)''''' ರಾಶಿಯೂ, ಅಂಥ '''''(r x q)''''' ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿದಾಗ '''''(r x q) / (q x s)''''' ರಾಶಿಯೂ ಲಭಿಸುತ್ತವೆ. ಇವೆರಡು ರಾಶಿಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸಿದಾಗ '''''(p x s) + (r x q)''''' ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ತತ್ಫಲವಾಗಿ ಲಭಿಸುವ ರಾಶಿ '''''[(p x s) + (r x q)] / (q x s)''''' ಆದ್ದರಿಂದ '''''(p/q) + (r/s) = [(p x s) + (r x q)] / (q x s)''''' ... (1) ಎಂಬ ಸೂತ್ರವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯೆಯಾಗಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಬಹುದು. ಇನ್ನು [[ಗುಣಾಕಾರ|ಗುಣಾಕಾರದ]] ಪ್ರಶ್ನೆ. ಒಂದು ಮಾನವನ್ನು '''''s''''' ಸಮಭಾಗಗಳನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಿ ಅಂಥ '''''r''''' ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿದಾಗ '''''r/s''''' ಫಲ ಲಭಿಸುತ್ತದಷ್ಟೆ. ಈ ಫಲವನ್ನು ಮತ್ತೆ '''''q''''' ಸಮಭಾಗಗಳನ್ನಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಿ ಅಂಥ '''''p''''' ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿದಾಗ ದೊರೆಯುವ ರಾಶಿಯೇ '''''(p/q) x (r/s)''''' [[:en:Product_(mathematics)|ಗುಣಲಬ್ಧ]] ಎಂದು ಅರ್ಥವಿಸಬಹುದು. ತುಸು ಚಿಂತನೆಯಿಂದ ಮೇಲೆ ವಿವರಿಸಿರುವ ಕ್ರಿಯೆಗಳ ಅಂತಿಮ ಫಲಿತಾಂಶ '''''(p x r) / (q x s)''''' ಆಗುತ್ತದೆಂದು ಮನಗಾಣಲು ಶಕ್ಯವಿದೆ. ಎಂತಲೇ ಕೆಳಗಿನ ವ್ಯಾಖ್ಯೆ ಅಂಗೀಕಾರ ಯೋಗ್ಯ: '''''(p/q) x (r/s) = (p x r) / (q x s)''''' .......(2) ನಿತ್ಯ ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ಜಮಾ, ಖರ್ಚು; ಲಾಭ, ನಷ್ಟ; ಭೂತಕಾಲ, ಭವಿಷ್ಯತ್ಕಾಲ; ಹಿಂಚಲನೆ, ಮುಂಚಲನೆ ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ಪರಸ್ಪರ ವಿರುದ್ಧ ರಾಶಿಗಳು ಪದೆ ಪದೇ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಸಹಸ್ರ ರೂಪಾಯಿ ಲಾಭವನ್ನೂ ಅಷ್ಟೇ ನಷ್ಟವನ್ನೂ '''''1000''''' ಎಂಬ ಒಂದೇ ಪ್ರತೀಕದಿಂದ ಸೂಚಿಸುವ ಬದಲು ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಲಾಭವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಈ ಪ್ರತೀಕದಿಂದ ಸೂಚಿಸಿ ನಷ್ಟವನ್ನು '''''–1000''''' (ಋಣ ಸಹಸ್ರ ಎಂದು ಓದಬೇಕು) ಎಂಬ ಪರಿವರ್ತಿತ ಪ್ರತೀಕದಿಂದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಒದಗಿಬರುತ್ತವೆ. ಇತರ ವಿರುದ್ಧ ರಾಶಿಗಳ ವಿಚಾರದಲ್ಲೂ ಅಂತೆಯೇ. –1000 ದಂಥ ಪ್ರತೀಕಗಳಿಗೆ ಋಣಸಂಖ್ಯೆಗಳು ([[:en:Negative_number|ನೆಗೆಟಿವ್ ನಂಬರ್ಸ್]]) ಎಂದು ಹೆಸರು.<ref>"Integers are the set of whole numbers and their opposites.", Richard W. Fisher, No-Nonsense Algebra, 2nd Edition, Math Essentials, {{ISBN|978-0999443330}}</ref> [ಇವು ಭಿನ್ನರಾಶಿಗಳೂ ಆಗಲು ಸಾಧ್ಯ. ಉದಾ, (–3/2); ಇಂಥವಕ್ಕೆ ಋಣ ಭಿನ್ನರಾಶಿಗಳು ಎಂದು ಹೆಸರು.] ಈಗ ಋಣ ಹಾಗೂ ಮಾಮೂಲು (ಧನ) ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಳ್ಳುವ ಕೆಲವು ಪರಿಕರ್ಮಗಳನ್ನು ಉದಾಹರಿಸುತ್ತೇವೆ. '''''5''''' ರೂಪಾಯಿ ನಷ್ಟ ಹಾಗೂ '''''3''''' ರೂಪಾಯಿ ಲಾಭ ಇವುಗಳ ನಿವ್ವಳ ಫಲ '''''2''''' ರೂಪಾಯಿ ನಷ್ಟವಷ್ಟೆ. ಈ ಸನ್ನಿವೇಶವನ್ನು '''''(– 5)+3=(– 2)''''' ಎಂಬ [[ಸಂಕಲನ]] ಪರಿಕರ್ಮ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಅಂತೆಯೇ '''''5+ (–3)=2''''' ಮತ್ತು '''''(–5)+(–3)= (–8)'''''. [[ವ್ಯವಕಲನ|ವ್ಯವಕಲನದ]] ನಿದರ್ಶನವಾಗಿ '''''–2''''' ರಲ್ಲಿ '''''–5''''' ನ್ನು ಕಳೆಯೋಣ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ '''''–5''''' ಕ್ಕೆ ಏನನ್ನು ಕೂಡಿಸಿದರೆ '''''–2''''' ಲಭಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಆಲೋಚಿಸಬೇಕು. '''''5''''' ರೂಪಾಯಿಯಷ್ಟು ನಷ್ಟವನ್ನು '''''2''''' ರೂಪಾಯಿಯಷ್ಟು ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಲು '''''3''''' ರೂಪಾಯಿ ಲಾಭಗಳಿಸಬೇಕೆಂಬುದು ಸುಸ್ಪಷ್ಟ. ಎಂತಲೇ '''''(–2)–(–5)=3'''''. (ಇಲ್ಲಿ ಗೋಚರಿಸುವ ಮೂರು '''''-''''' ಚಿಹ್ನೆಗಳ ಪೈಕಿ ಮಧ್ಯದ್ದು ವ್ಯವಕಲನ ಸೂಚಕ. ತುದಿಯವು ನಷ್ಟಸೂಚಕ; ಇವೆರಡು ಭಿನ್ನಗಳ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳಿಗೆ ಒಂದೇ ಪ್ರತೀಕವನ್ನು ಬಳಸುವ ರೂಢಿ ಬೋಧನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಮೊದಮೊದಲು ಗೊಂದಲಕಾರಿಯೆನಿಸಿದರೂ ಬರುಬರುತ್ತ ಉಪಯುಕ್ತವೇ ಆಗುವುದು.) ಇದೇ ಪ್ರಕಾರ '''''2–5=–3'''''; '''''-2 - 5=-7'''''; ಮತ್ತು '''''2-(-5)=7'''''. ಇನ್ನು ಗುಣಾಕಾರವನ್ನು ಕುರಿತು ವಿವೇಚಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ [[ವಾಹನ]]ಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ '''''ವೇಗ ‍x ಪ್ರಯಾಣದ ಅವಧಿ = ಕ್ರಮಿಸಿದ ದೂರ''''' ಎಂಬ ಸೂತ್ರವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕು. ಇದರಂತೆ ಗಂಟೆಗೆ '''''v''''' ಕಿಲೋಮೀಟರು [[ವೇಗ|ವೇಗದಿಂದ]] ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವ ವಾಹನವೊಂದು '''''t₁''''' ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ '''''s₁''''' ಕಿಮೀ, ಕಲ್ಲನ್ನೂ '''''t₂''''' ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ '''''s₂''''' ಕಿಮೀ., ಕಲ್ಲನ್ನು ಹಾದುಹೋದರೆ '''''v x (t₂ - t₁) = (s₂ - s₁)''''' ಆಗಬೇಕು. ವಾಹನ ಚಲಿಸುವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಕಿಮೀ. ಕಲ್ಲುಗಳ ಮೇಲೆ ನಮೂದಾಗಿರುವ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಏರುತ್ತ ಹೋದರೆ ವಾಹನದ ವೇಗವನ್ನು ಧನಾತ್ಮಕವೆಂದೂ ಆ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಇಳಿಯುತ್ತ ಹೋದರೆ ಅದರ ವೇಗವನ್ನು ಋಣಾತ್ಮಕವೆಂದೂ ಪರಿಗಣಿಸುವುದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ. ಈಗ '''''v = - 50, t₁= ಸಂಜೆ 5 ಗಂಟೆ, t₂= ಅಪರಾಹ್ನ 2 ಗಂಟೆ, s₂= 400''''' ಎಂದು ಭಾವಿಸೋಣ. ಈ ಉದಾಹರಣೆಯಲ್ಲಿ ಗಂಟೆಗೆ '''''50''''' ಕಿಮೀ. ಗಳಂತೆ ಅಪರಾಹ್ನ '''''2''''' ಗಂಟೆಯಿಂದ ಸಂಜೆ '''''5''''' ಗಂಟೆಯವರೆಗಿನ '''''3''''' ಗಂಟೆಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಾಹನ '''''150''''' ಕಿಮೀ. ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸಿ '''''400''''' ನೆಯ ಕಿಮೀ. ಕಲ್ಲಿನಿಂದ '''''250''''' ನೆಯ ಕಿಮೀ. ಕಲ್ಲಿಗೆ ಚಲಿಸಿರುತ್ತದೆ. (ವೇಗ ಋಣಾತ್ಮಕವಿರುವುದರಿಂದ ಕಿಮೀ. ಕಲ್ಲಿನ ಕ್ರಮಸಂಖ್ಯೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಬೇಕು). ಆದ್ದರಿಂದ '''''s₁=250'''''. ಈ ಬೆಲೆಗಳನ್ನು '''''v ‍x (t₂ - t₁) = (s₂ - s₁)''''' ಸೂತ್ರದಲ್ಲಿ ಆದೇಶಿಸಿದರೆ '''''(-50) x (2 - 5) = (400-250)''''' ಅಥವಾ '''''(- 50) x (- 3)=150''''' ಆಗುತ್ತದೆ. ಅಂದಮೇಲೆ ಎರಡು ಋಣ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಗುಣಲಬ್ಧವನ್ನು ಮಾಮೂಲು ಧನ ಸಂಖ್ಯೆ ಎಂದೇ ಪರಿಗಣಿಸುವುದು ಉಪಯುಕ್ತವೆಂದಾಯಿತು; ಇದನ್ನೇ ಶಾಲಾ [[ಬೀಜಗಣಿತ|ಬೀಜಗಣಿತದಲ್ಲಿ]] '''''(-) x (-) = (+)''''' ಎಂಬುದಾಗಿ ಸೂತ್ರೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಾಹನಸಂಚಾರದ ನಿದರ್ಶನವನ್ನೇ ಬಳಸಿಕೊಂಡು '''''(- 50) ‍x 3 = (–150), 50 x (–3)=(–150)''''' ಎಂದು ಸಹ ಸುಲಭವಾಗಿ ಮನಗಾಣಬಹುದು. ಶಾಲಾಬೀಜಗಣಿತದ ಸೂತ್ರೀಕರಣದಲ್ಲಿ, '''''(-) x (+) = (-)''''' ಮತ್ತು '''''(+) x (-) = (-)'''''. ಕೊನೆಯದಾಗಿ [[ಭಾಗಾಕಾರ|ಭಾಗಾಹಾರ]] ಪರಿಕರ್ಮ ಗುಣಾಕಾರದ ವ್ಯುತ್ಕ್ರಮವಾದ್ದರಿಂದ '''''[(–50) ‍x (–3)]=150''''' ಆದ ಕಾರಣ '''''150 ÷ (–50) = (–3)'''''; '''''(–50) x 3 = (–150)''''' ಆದ ಕಾರಣ '''''(–150) ÷ 50=–3'''''; '''''50 x (–3) = –150''''' ಆದ ಕಾರಣ '''''(–150) ÷ 50=(–3)''''' ಇಂಥವೇ ಸೂತ್ರಗಳು ಭಾಗಾಹಾರಕ್ಕೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತವೆ; '''''(-) ÷ (-) = (+); (-) ÷ (+) = (-); (+) ÷ (-) = (-)'''''. ಇದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ [[ಸೊನ್ನೆ|ಸೊನ್ನೆಯ]] ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದೆರಡು ಮಾತುಗಳು ಅವಶ್ಯ. '''''(–2) +2''''' ಎಂಬ ಸಂಕಲನವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕು. ಇಲ್ಲಿ ಲಾಭ ಮತ್ತು ನಷ್ಟಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಸಮವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಲಾಭವೂ ಇಲ್ಲ ನಷ್ಟವೂ ಇಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಸುವೇದ್ಯ. ಇಂಥ ಸನ್ನಿವೇಶವನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸಲು ನಾವು ಸೊನ್ನೆಯನ್ನು ಉಪಜ್ಞಿಸುತ್ತೇವೆ '''''(–2) + 2 = 0'''''. ಯಾವುದೇ ರಾಶಿಯನ್ನು ಸೊನ್ನೆಯೊಂದಿಗೆ ಕೂಡಿದಾಗ ಅದೇ ರಾಶಿ ಬರುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಸೊನ್ನೆಯಿಂದ ಗುಣಿಸಿದಾಗ ಸೊನ್ನೆಯೇ ಬರುತ್ತದೆ: '''''a + 0 = a = 0 + a; a x 0 = 0 = 0 x a'''''. ಸೊನ್ನೆಯ ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಗುಣಗಳೆಂದರೆ '''''a - 0 = 0, 0 - a = -a, a - a = 0'''''; ಮತ್ತು '''''a''''' ಯೂ ಸೊನ್ನೆ ಅಲ್ಲದೆ ಇರುವಾಗ '''''0 ÷ a = 0'''''. ಸೊನ್ನೆಯಿಂದ ಯಾವುದೇ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಭಾಗಾಕಾರ ನಿಷಿದ್ಧ.{{sfn|Cheng|2017|p=47}} ಸೊನ್ನೆ ಮಾಮೂಲು ಧನವೂ ಅಲ್ಲ, ಋಣವೂ ಅಲ್ಲ;<ref>{{Cite web |author=Weisstein, Eric W. |title=Zero |url=http://mathworld.wolfram.com/Zero.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130601190920/http://mathworld.wolfram.com/Zero.html |archive-date=1 June 2013 |access-date=4 April 2018 |website=Wolfram |language=en}}</ref> ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಒಂದು ಪೂರ್ಣಾಂಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದು. ಧನ ಭಿನ್ನರಾಶಿಗಳು, ಋಣ ಭಿನ್ನರಾಶಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸೊನ್ನೆ ಇವಿಷ್ಟನ್ನೂ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಗಣಿತಜ್ಞರು ಪರಿಮೇಯಗಳು ([[:en:Rational_number|ರ‍್ಯಾಷನಲ್ ನಂಬರ್ಸ್]]) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಪರಿಮೇಯಗಳ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ರೂಪ '''''p/q'''''; ಇಲ್ಲಿ '''''q''''' ಒಂದು ಧನ ಅಥವಾ ಋಣ ಪೂರ್ಣಾಂಕ, '''''p''''' ಒಂದು ಧನ ಅಥವಾ ಋಣ ಪೂರ್ಣಾಂಕ ಅಥವಾ ಸೊನ್ನೆ.<ref name="Rosen">{{cite book|title=Discrete Mathematics and its Applications|last=Rosen|first=Kenneth|publisher=McGraw-Hill|year=2007|isbn=978-0-07-288008-3|edition=6th|location=New York, NY|pages=105, 158–160}}</ref> '''''p, q''''' ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಾದಲ್ಲಿ '''''(-p)/(-q)''''' ವನ್ನು ಮಾಮೂಲು ಧನ ಭಿನ್ನರಾಶಿ '''''(p/q)''''' ವಿನೊಂದಿಗೂ, '''''(-p)/q''''' ಹಾಗೂ '''''p/(-q)''''' ಗಳನ್ನು ಋಣ ಭಿನ್ನರಾಶಿ '''''[-(p/q)]''''' ವಿನೊಂದಿಗೂ ಸಮೀಕರಿಸುತ್ತೇವೆ. '''''p''''' ಯಾವುದೇ ಪೂರ್ಣಾಂಕವಾದಲ್ಲಿ '''''p/1 = p''''' ಆಗುವ ಕಾರಣ (ಸೊನ್ನೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳೆಲ್ಲವೂ ಪರಿಮೇಯಗಳೇ. ಯಾವುದೇ ಪರಿಮೇಯ '''''p/q''''' ವಿನಲ್ಲಿ ಛೇದ '''''q''''' ಸೊನ್ನೆ ಆಗುವುದು ನಿಷಿದ್ಧ. '''''ps=qr''''' ಆದಲ್ಲಿ '''''(p/q) = (r/s)''''' ಎಂದು ಅಂಗೀಕರಿಸುತ್ತೇವೆ. ಯಾವುದೇ ಎರಡು ಪರಿಮೇಯ '''''p/q''''' ಮತ್ತು '''''r/s''''' ಗಳನ್ನು ಮೇಲೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ (1) ಮತ್ತು (2) ಸೂತ್ರಗಳ ಮೇರೆಗೆ ಕೂಡಿಸಬಹುದು ಹಾಗೂ ಗುಣಿಸಬಹುದು (ಈಗ '''''p, q, r, s''''' ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಾಗಿರಬೇಕಾದುದೇನಿಲ್ಲ). ಅಲ್ಲದೇ ಕೆಳಗಿನ ಸೂತ್ರದಂತೆ ಅವನ್ನು ವ್ಯವಕಲನ ಪರಿಕರ್ಮಕ್ಕೆ ಸಹ ಗುರಿಪಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ: '''''(p/q) - (r/s) = [(p x s) - (r x q)]/(q x s)''''' ಕೊನೆಯದಾಗಿ '''''r''''' ಸೊನ್ನೆಯಲ್ಲದಿರುವಾಗ '''''p/q''''' ವನ್ನು '''''r/s''''' ನಿಂದ ಭಾಗಿಸಲೂಬಹುದು: '''''(p/q) ÷ (r/s) = (p x s) /(q x r)'''.'' ಈ ಪರಿಕರ್ಮಗಳು '''''[(p/q) ÷ (r/s)] x (r/s) = p/q (p/q) x [(r/s) + (t/u)] = [(p/q) x (r/s)] + [(p/q) x (t/u)]''''' ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ವಿಶಿಷ್ಟ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಪರಿಪಾಲಿಸುವುದರಿಂದ ಪರಿಮೇಯಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಒಂದು ಕ್ಷೇತ್ರ ([[:en:Field_(mathematics)|ಫೀಲ್ಡ್]]) ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref name=":1">{{Cite book|title=Discrete Mathematics|last=Biggs|first=Norman L.|publisher=Oxford University Press|year=2002|isbn=978-0-19-871369-2|location=India|pages=75–78}}</ref> ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮೌಲ್ಯಗಳಿರುವ '''''0, 1, (-2), (3/2)''''' ಮುಂತಾದ ಪ್ರತೀಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಚರ ಅಥವಾ ಅಜ್ಞಾತ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಇತರ ಪ್ರತೀಕ ಇಲ್ಲವೆ ಪದಗುಚ್ಛಗಳನ್ನು ಗಣಿತಜ್ಞರು ಬಳಸತೊಡಗಿದಾಗ ಸರಳ ಬೀಜಗಣಿತದ ([[:en:Elementary_algebra|ಎಲೆಮೆಂಟರಿ ಆಲ್ಜಿಬ್ರ]]) ಉದ್ಭವವಾಯಿತು. [[:en:Diophantus|ಡಯೊಫಾಂಟಸ್]] ([[ಗ್ರೀಸ್]], ಕ್ರಿ. ಶ. 250), [[ಆರ್ಯಭಟ (ಗಣಿತಜ್ಞ)|ಆರ್ಯಭಟ]] ([[ಭಾರತ]], ಕ್ರಿ.ಶ. 628), [[:en:Al-Khwarizmi|ಆಲ್ ಖ್ವಾರಿಜ್ಮೀ]] (ಅರೇಬಿಯ, ಕ್ರಿ. ಶ. 825), [[ಮಹಾವೀರ (ಗಣಿತಜ್ಞ)|ಮಹಾವೀರ]] (ಭಾರತ ಕ್ರಿ. ಶ. 850), [[ಭಾಸ್ಕರಾಚಾರ್ಯ]] (ಭಾರತ, ಕ್ರಿ. ಶ. 1150) ಮುಂತಾದ ಪ್ರಾಚೀನ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಕೊಡುಗೆ ಈ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ತರವಾದುದು. ಇವರು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು [[ಸಮೀಕರಣ|ಸಮೀಕರಣಗಳನ್ನಾಗಿ]] ರೂಪಿಸಿ ಅವನ್ನು ಬಿಡಿಸುವುದರ ಮುಲಕ ಅಜ್ಞಾತ ಉತ್ತರಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದರಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಅನಂತರ ಯೂರೋಪಿನ ಗಣಿತಜ್ಞರು ಸರಳ ಬೀಜಗಣಿತದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ವಿಸ್ತರಿಸಿ ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದರು. ಇಂದು ಚರ ಅಥವಾ ಅಜ್ಞಾತ ರಾಶಿಗಳನ್ನು '''''x, y''''' ಮುಂತಾದ ಅಕ್ಷರ ಪ್ರತೀಕಗಳಿಂದ ಸೂಚಿಸುವ ಪದ್ಧತಿ ರೂಢಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. <math>x \times y</math> ಗುಣಲಬ್ಧವನ್ನು ಸಂಕ್ಷೇಪವಾಗಿ '''''x . y''''' ಅಥವಾ ಕೇವಲ '''''x y''''' ಎಂದು ಈಗ ಸೂಚಿಸುತ್ತೇವೆ. <math>x \times x, x \times x \times x</math> ಮುಂತಾದ ಗುಣಲಬ್ಧಗಳನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸಲು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ '''''x², x³''''' ಮುಂತಾದ ಹ್ರಸ್ವ ಪ್ರತೀಕಗಳು ರೂಪಿತವಾಗಿವೆ. ಸರಳ ಬೀಜಗಣಿತದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ವೇಳೆ '''''x, y''''' ಗಳಂಥ ಚರ ಇಲ್ಲವೆ ಅಜ್ಞಾತಗಳಿಗೆ ಸಂದಾಯವಾಗುವ ಬೆಲೆಗಳು ಪರಿಮೇಯಗಳೇ ಆಗಿರುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ '''''(x + y)² = x² + 2xy + y²''''' ಎಂಬುದು ಸರಳ ಬೀಜಗಣಿತದ ಒಂದು ಸುಪರಿಚಿತ ಸೂತ್ರ; '''''x, y''''' ಗಳಿಗೆ (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ) ಯಾವುದೋ ಪರಿಮೇಯ ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟರೂ ಇದು ಒಂದು ನಿತ್ಯ ಸಮತ್ವವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತದೆಂಬುದೇ ಈ ಸೂತ್ರೀಕರಣದ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. '''''2x + 5 = 12''''' ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸರಳ ಸಮೀಕರಣ; ಇಲ್ಲಿ '''''x''''' ಅಜ್ಞಾತ; ಸಮೀಕರಣ ಸತ್ಯವಾಗಲು ಈ ಅಜ್ಞಾತಕ್ಕೆ '''''(7/2)''''' ಎಂಬ ಪರಿಮೇಯ ಬೆಲೆ ಸಲ್ಲಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ '''''x² -2x = 1, x² + 4x + 5 = 0''''' ಮುಂತಾದ ವರ್ಗಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕರಣಗಳನ್ನು ([[:en:Quadratic_equation|ಕ್ವಾಡ್ರ್ಯಾಟಿಕ್ ಈಕ್ವೇಷನ್ಸ್]]) ಪ್ರಸ್ತಾವಿಸುವಾಗ ಮಾತ್ರ ಸರಳ ಬೀಜಗಣಿತದ ಅಧ್ಯಯನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಪರಿಮೇಯಗಳ ಎಲ್ಲೆಯನ್ನು ದಾಟಿ <math>1 + \sqrt{2}</math> ರಂಥ ಅಪರಿಮೇಯಗಳನ್ನೂ ([[:en:Irrational_number|ಇರ‍್ಯಾಷನಲ್ಸ್]]), <math>\sqrt{-1-2}</math> ರಂಥ ಮಿಶ್ರ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನೂ ([[:en:Complex_number|ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್ ನಂಬರ್ಸ್]]) ಒಳಗೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುವುದು. == ಜ್ಯಾಮಿತಿ == ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಪ್ರಾಚೀನ ಗಣಿತಾಧ್ಯಯನದ ಒಂದು ಮುಖವಾದರೆ, [[ಆಕಾರ|ಆಕೃತಿಗಳು]] ಅದರ ಇನ್ನೊಂದು ಮುಖ. ಆದಿಮ ಶಿಲಾಯುಗದ ಮಾನವನಿಗೆ (ಕ್ರಿ.ಪೂ. 25,000) [[ರೇಖಾಗಣಿತ|ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ]] ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಇತ್ತು. ಇನ್ನು ಪುರಾತನ ನಾಗರಿಕತೆಗಳ ಕಾಲವನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷಿಸಿದರೆ [[ಈಜಿಪ್ಟ್|ಈಜಿಪ್ಟಿನಲ್ಲಿ]] ಅದ್ಭುತ [[ಪಿರಮಿಡ್‌|ಪಿರಮಿಡ್ಡುಗಳನ್ನು]] ಕಟ್ಟಿದ್ದು ಕ್ರಿ.ಪೂ. 3,000 ವೇಳೆಗೆ. ಅದಕ್ಕೂ ಹಿಂದೆ [[ಮಡಿಕೆ|ಮಡಿಕೆಗಳನ್ನು]] ತಯಾರಿಸುವಲ್ಲಿ, ಹಾಗೂ ವಾಹನಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಲ್ಲಿ, [[ಗಾಲಿ|ಚಕ್ರಗಳ]] ಉಪಯೋಗವನ್ನು ಜನರು ಅರಿತಿದ್ದರು. ಕ್ರಿ.ಪೂ 2,000ದ ವೇಳೆಗೆ ಕೆಲವಷ್ಟು ಏಕತಲಾಕೃತಿಗಳ ಸಲೆಗಳನ್ನೂ ([[:en:Area|ಏರಿಯಾಸ್]]), ಘನಾಕೃತಿಗಳ ಘನಗಾತ್ರಗಳನ್ನೂ ([[:en:Volume|ವಾಲ್ಯೂಮ್ಸ್]]) ಲೆಕ್ಕಮಾಡಲು ಈಜಿಪ್ಷಿಯನರು ಕಲಿತಿದ್ದರು.<ref name="Treese-2018">{{Cite book|title=History and Measurement of the Base and Derived Units|last=Treese|first=Steven A.|date=2018|publisher=[[Springer Science+Business Media]]|isbn=978-3-319-77577-7|location=Cham, Switzerland|lccn=2018940415|oclc=1036766223}}</ref><ref name="Imhausen-2016">{{Cite book|url=|title=Mathematics in Ancient Egypt: A Contextual History|last=Imhausen|first=Annette|date=2016|publisher=[[Princeton University Press]]|isbn=978-1-4008-7430-9|location=|oclc=934433864}}</ref>{{Rp|page=116}} [[:en:Pythagorean_theorem|ಪೈಥಾಗೊರಸ್ ಪ್ರಮೇಯ]] ಮತ್ತು [[:en:Thales's_theorem|ತಾಲಿಸ್ ಪ್ರಮೇಯ]] ಎಂಬುದಾಗಿ ಇಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಕ್ರಿ.ಪೂ. 1500 ಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ [[:en:Babylonia|ಬ್ಯಾಬಿಲೋನಿಯನ್ನರಿಗೆ]] ಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದವು.<ref>{{harvnb|Neugebauer|1969}}: p. 36 "In other words it was known during the whole duration of Babylonian mathematics that the sum of the squares on the lengths of the sides of a right triangle equals the square of the length of the hypotenuse."</ref><ref>{{cite journal|author=Friberg, Jöran|url=https://www.researchgate.net/publication/222892801|title=Methods and traditions of Babylonian mathematics: Plimpton 322, Pythagorean triples, and the Babylonian triangle parameter equations|journal=Historia Mathematica|volume=8|pages=277&ndash;318|year=1981|doi=10.1016/0315-0860(81)90069-0|doi-access=free}}: p. 306 "Although Plimpton 322 is a unique text of its kind, there are several other known texts testifying that the Pythagorean theorem was well known to the mathematicians of the Old Babylonian period."</ref><ref>{{cite conference|last=Høyrup|first=Jens|author-link=Jens Høyrup|contribution=Pythagorean ‘Rule’ and ‘Theorem’ – Mirror of the Relation Between Babylonian and Greek Mathematics|pages=393–407|editor-last=Renger|editor-first=Johannes|title=Babylon: Focus mesopotamischer Geschichte, Wiege früher Gelehrsamkeit, Mythos in der Moderne. 2. Internationales Colloquium der Deutschen Orient-Gesellschaft 24.–26. März 1998 in Berlin|publisher=Berlin: Deutsche Orient-Gesellschaft / Saarbrücken: SDV Saarbrücker Druckerei und Verlag|url=http://akira.ruc.dk/~jensh/Publications/Pythrule.pdf}}, p. 406, "''To judge from this evidence alone'' it is therefore likely that the Pythagorean rule was discovered within the lay surveyors’ environment, possibly as a spin-off from the problem treated in Db₂-146, somewhere between 2300 and 1825 BC." ([[Db2-146|Db₂-146]] is an Old Babylonian clay tablet from [[Eshnunna]] concerning the computation of the sides of a rectangle given its area and diagonal.)</ref><ref>{{cite book|title=Mathematics in Ancient Iraq: A Social History|last=Robson|first=E.|publisher=Princeton University Press|year=2008|author-link=Eleanor Robson}}: p. 109 "Many Old Babylonian mathematical practitioners … knew that the square on the diagonal of a right triangle had the same area as the sum of the squares on the length and width: that relationship is used in the worked solutions to word problems on cut-and-paste ‘algebra’ on seven different tablets, from Ešnuna, Sippar, Susa, and an unknown location in southern Babylonia."</ref><ref>de Laet, Siegfried J. (1996). ''History of Humanity: Scientific and Cultural Development''. [[UNESCO]], Volume 3, p. 14. {{isbn|92-3-102812-X}}</ref> '''''ABC''''' ತ್ರಿಭುಜದಲ್ಲಿ '''''A''''' ಲಂಬಕೋನಗಳು '''''BC² = AB² + AC²''''' ಆಗಬೇಕೆಂಬ ಸಂಗತಿಯೇ ಪೈಥಾಗೊರಸ್ ಪ್ರಮೇಯ.<ref name="Sally0">{{cite book|title=Roots to research: a vertical development of mathematical problems|author1=Judith D. Sally|author2=Paul Sally|publisher=American Mathematical Society Bookstore|year=2007|isbn=978-0-8218-4403-8|page=63|chapter=Chapter 3: Pythagorean triples|chapter-url=https://books.google.com/books?id=nHxBw-WlECUC&pg=PA63}}</ref> [[:en:Semicircle|ಅರ್ಧವೃತ್ತವೊಂದರೊಳಗಿನ]] [[ಕೋನ|ಕೋನಗಳೆಲ್ಲವೂ]] [[:en:Right_angle|ಲಂಬಕೋನಗಳು]] ಎಂಬುದು ತಾಲಿಸ್ ಪ್ರಮೇಯ. ತಾಲಿಸ್ ಮತ್ತು ಪೈಥಾಗೊರಸ್ ಈ ಪ್ರಮೇಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಅವಿಷ್ಕರಿಸಿದವರೇನಲ್ಲ. ನಿಜಕ್ಕೂ ಅವರಿಬ್ಬರೂ ಕ್ರಿ.ಪೂ. 6ನೆಯ ಶತಮಾನದ ತಾತ್ತ್ವಿಕರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಪೂ. 8ನೆಯ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೆ [[ದೇವಸ್ಥಾನ|ದೇವಸ್ಥಾನಗಳ]] ವಿನ್ಯಾಸ, [[ಯಜ್ಞ]]ಯಾಗಾದಿಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮೊದಲಾದ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ರೀತಿಯ ವಿಶಿಷ್ಟೀಕೃತ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ರಚನಾವಿಧಿಗಳು ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದವು. ಈ ವಿಧಿಗಳನ್ನು [[:en:Apastamba_Dharmasutra|ಆಪಸ್ತಂಬ]] ([[:en:Shulba_Sutras|ಶುಲ್ವ ಸೂತ್ರಗಳು]]) ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ [[ಶ್ಲೋಕ|ಶ್ಲೋಕಗಳ]] ಮೂಲಕ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ.{{Sfn|Robert Lingat|1973|p=21}}{{Sfn|Patrick Olivelle|1999|p=3}} (ಆಪಸ್ತಂಬರದೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಏಳು ಶುಲ್ವ ಸೂತ್ರಗಳು ಇಂದು ತಿಳಿದಿವೆ). ಶುಲ್ವ ಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಪೈಥಾಗೊರಸ್ ಪ್ರಮೇಯದ ವ್ಯಾಪಕ ಬಳಕೆ ಕಂಡುಬರುವುದು.<ref>{{harvtxt|Thibaut|1875}}, pp. 232&#x2013;238</ref> ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಆದರೂ ಕ್ರಿ.ಪೂ. 6ನೆಯ ಶತಮಾನದಕ್ಕಿಂತ ಹಿಂದಿನ ಜ್ಯಾಮಿತಿ [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ|ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಂತೆ]] ಪ್ರಧಾನತಃ ಒಂದು ಅನುಭವಜನ್ಯ (ಎಂಪಿರಿಕಲ್) [[ವಿಜ್ಞಾನ|ವಿಜ್ಞಾನವಾಗಿದ್ದಿತೇ]] ವಿನಾ ತರ್ಕಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಗಣಿತವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ವಾಸ್ತನಿಕ ರಚನೆಗಳ ಅನುಭವದಿಂದ ಸಿದ್ಧಿಸಿದ ಉಕ್ತಿಗಳೇ ಆ ಭೌತ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಪ್ರಮೇಯಗಳು. ಪ್ರಮೇಯಗಳ ಸತ್ಯತೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪಕ್ಕೆ ಅಲ್ಲೊಮ್ಮೆ ಇಲ್ಲೊಮ್ಮೆ ಕೆಲವೊಂದು ಸಮರ್ಥ ವಾದಗಳನ್ನು ಹೂಡಿರಬಹುದಾದರೂ ಅಂಥ ವಾದಗಳು ಆ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗಗಳೆನಿಸಲಿಲ್ಲ. ಬದಲು, ಆಕೃತಿಗಳ ಪರಿಧಿ (ಪೆರಿಮಿಟರ್), ಸಲೆ ಮೊದಲಾದವನ್ನು ಅಳತೆ ಮಾಡಿ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಮೂಲಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯವಾದರೋ ಭೌತ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಮೂಲಭೂತ ಪರಿಪಾಠವಾಗಿತ್ತು. ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಅಳತೆಗಳು ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿರಬಲ್ಲವೇ ವಿನಾ ಪೂರ್ಣ ನಿಖರವಾಗಲಾರವೆಂಬುದು ಆ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಕೃಷಿಕಾರರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಮಹತ್ತ್ವವಿಲ್ಲದ ಒಂದು ಗೌಣ ಅಂಶವಾಗಿ ತೋರಿತು. ತತ್ಫಲವಾಗಿ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಅನ್ವೇಷಣೆಗಳೆಲ್ಲವನ್ನು ಸಂಖ್ಯೆಗಳ (ಅಂದರೆ ಧನಪೂರ್ಣಂಕಗಳ, ಇಲ್ಲವೆ ಪರಿಮೇಯಗಳ) ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲೇ ಕೈಗೊಳ್ಳಬಹುದೆಂಬ ದೃಢವಿಶ್ವಾಸಕ್ಕೆ ಮನ್ನಣೆ ಉಂಟು; ಆದರೆ ಕನಿಷ್ಠ ಪಕ್ಷ ನೈಜಸಂಖೈಗಳನ್ನು-ರಿಯಲ್ ನಂಬರ್ಸ್-ಒಳಗೊಳ್ಳುವ ಆಧುನಿಕ ಸಂಖ್ಯಾಮಾಧ್ಯಮದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಪರಿಮೇಯಗಳಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಲ್ಲ. ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಾದರೋ ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಯ ಪರಕಲ್ಪನೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದ ಕಾರಣ ಸಂಖ್ಯೆ ಎಂದರೆ ಪೂರ್ಣಾಂಕ ಇಲ್ಲವೆ ಪರಿಮೇಯ ಎಂದು ಮಾತ್ರ ಅರ್ಥವಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಗ್ರೀಕ್ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಪೈಥಾಗೊರಸ್ ಮತ್ತು ಅವನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾದರೂ ಈ ವಿಶ್ವಾಸದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡವರೇ ಆಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಕ್ರಿ.ಪೂ. 6 ಮತ್ತು 4ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳ ನಡುವೆ ಕೊನೆಯ ಪಕ್ಷ ಗ್ರೀಕ್ ಜ್ಯಾಮಿತಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಮಟ್ಟತೆ ಇಂಥ ಸಂಖ್ಯಾಶ್ರದ್ಧೆಯನ್ನು ಬುಡಮೇಲಾಗಿಸುವ ಕೆಲವು ಸಂಗತಿಗಳು ಆವಿಷ್ಕೃತವಾದುವು. [[ಚಿತ್ರ:Triangle.Isosceles.svg|thumb]] ಚಿತ್ರದ '''''ABC''''' [[ತ್ರಿಭುಜ]] ಈ ಬಗೆಯ ಅಂದೋಲಕ ವಿದ್ಯಮಾನವೊಂದನ್ನು ನಿದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ '''''A,B,C''''' ಕೋನಗಳು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ '''''36⁰, 72⁰, 72⁰,''''' ಆಗಿವೆ. (ಇಂಥ ತ್ರಿಭುಜಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು ನಿಜಕ್ಕೂ ಸಾಧ್ಯವುಂಟೆಂದು ಗ್ರೀಕರಿಗೆ ವೇದ್ಯವಾಗಿತ್ತು). '''''AB, BC''''' ಗಳೆರಡರ ಉದ್ದಗಳನ್ನೂ ಪರಿಮೇಯಗಳಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಎಂಬುದು ಈಗ ನಮ್ಮ ಮುಂದಿರುವ ಪ್ರಶ್ನೆ. ಪರ್ಯಾಲೋಚನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅದು ಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳೋಣ. ಆಗ ಅಳತೆಯ ಮೂಲಮಾನವನ್ನು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಬದಲಿಸುವುದರಿಂದ '''''AB, BC''''' ಗಳ ಉದ್ದಗಳು (ಧನ) ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಾಗುವಂತೆ ಏರ್ಪಡಿಸಲೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದು. (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಅಳತೆಯ ಮೂಲಮಾನವನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡಾಗ '''''AB''''' ಯ ಉದ್ದ '''''29/3''''', '''''BC''''' ಯ ಉದ್ದ '''''32/5''''' ಆಗಿರಬಹುದು. ಈ ಮೂಲಮಾನದ '''''1/(3x5)= 1/15''''' ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಸ ಮೂಲಮಾನವನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದಲ್ಲಿ '''''AB=15x29/3=145, BC=15x32/5=96''''' ಆಗುತ್ತದೆ. ('''''145''''' ಮತ್ತು '''''96''''' ಎರಡೂ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳು.) ಆದ್ದರಿಂದ '''''AB''''' = ಒಂದು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕ '''''n₁''''', '''''BC''''' = ಅದಕ್ಕಿಂತ ಕಿರಿದಾದ ಇನ್ನೊಂದು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕ '''''n₂''''' ಎಂದು ಭಾವಿಸಬಹುದು. ಇದಾದ ಬಳಿಕ '''''CD=AB-BC-AD=n₁-n₂-n₃''''' ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕ ಎಂದೂ ಮನಗಾಣುವುದು ಸುಲಭ. ಅಲ್ಲದೆ '''''CBD''''' ಯು '''''ABC''''' ಗೆ ಸಮರೂಪವಾಗಿರುವುದರಿಂದ (ಸಿಮಿಲರ್) '''''AB/BC = CB/BD''''' ಅಥವಾ '''''n₁/n₂ = n₂/n₃''''' ಎಂದಾಗುವುದು. ಇಲ್ಲಿ '''''n₁>n₂>n₃''''' ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಈಗ '''''CBD''''' ಯೂ '''''ABC''''' ಯಂಥದೇ ತ್ರಿಭುಜವಾದ್ದರಿಂದ '''''ABC''''' ಯ ಮೇಲೆ ಎಸಗಿದ ರಚನೆಯನ್ನೇ '''''CBD''''' ಯನ್ನೂ ಕುರಿತಂತೆಯೂ ಪುನರಾವರ್ತಿಸಲು ಅಡ್ಡಿಯೇನಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಇನ್ನೊಂದು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕ '''''{n₁,n₂,n₃,n₄,n₅,n₆........}''''' ಫಲಿಸಿ ಅದರ ಉದ್ದಕ್ಕೂ '''''{n₁>n₂>n₃>n₄>n₅>n₆>.......''''' ಆಗಬೇಕಾಗುವುದು. ಇದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಅಸಾದ್ಯ. ಆದ್ದರಿಂದ ಚಿತ್ರದ '''''AB, BC''''' ಉದ್ದಗಳೆರಡನ್ನೂ ಪರಿಮೇಯಗಳಿಂದ ಅಳೆಯಬಹುದೆಂಬ ನಮ್ಮ ಕಲ್ಪನೆ ಮಿಥ್ಯೆಯೇ ಸರಿ. ಪೈಥಾಗೊರಸನ ಅನಂತರ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಿದ ಅನೇಕ ಗ್ರೀಕ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಇಂಥ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ಫಲವಾಗಿ ರೇಖಾಖಂಡಗಳು ([[:en:Line_segment|ಲೈನ್ ಸೆಗ್‍ಮೆಂಟ್ಸ್]]) ವೃತ್ತಚಾಪಗಳು ([[:en:Circular_arc|ಸರ್ಕ್ಯುಲರ್ ಆರ್ಕ್ಸ್]]), ಸಲೆಗಳೇ ಮೊದಲಾದ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಧಾತುಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ಸಂಖ್ಯೆಗಳಿಗಿಂತ ಮೂಲಭೂತ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳೆಂಬ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಅವರ ಅಭಿಮತದ ಪ್ರಕಾರ ಈ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಧಾತುಗಳ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಬಹುದೇ ವಿನಾ ಸಂಖ್ಯೆಗಳಿಂದ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಧಾತುಗಳನ್ನಲ್ಲ. (ಇಂದಿನ ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಆಧುನಿಕ ಶಾಲೆಗಳಿಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳತ್ತ ಪ್ರಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಇಣುಕಿ ನೋಡುವುದಾದರೂ ಕಪ್ಪುಹಲಗೆಯ ಮೇಲೆ ಎಳೆದ [[ಸರಳರೇಖೆ|ಸರಳರೇಖೆಯೊಂದರ]] ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಗಳಿಸಿದ ಬಳಿಕವೇ; ಆದ್ದರಿಂದ ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಕರ ಅಭಿಮತಕ್ಕೆ ಇಂದೂ ಕನಿಷ್ಠ ಪಕ್ಷ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಲುವಳಿ ಇದೆ ಎನ್ನಬಹುದು.) ಜ್ಯಾಮಿತಿಯನ್ನು ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ [[ಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಜ್ಯಾಮಿತಿ]] ಮತ್ತು [[ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಜ್ಯಾಮಿತಿ]] ಎಂದು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜ್ಯಾಮಿತಿ ನಡೆದುಬಂದ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ [[ಯೂಕ್ಲಿಡ್|ಯೂಕ್ಲಿಡನ]] ಸ್ಥಾನ ಮಹತ್ತ್ವದ್ದು ಎನ್ನುವುದು ಇದರಿಂದ ಅರಿವಾಗುತ್ತದೆ. ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅನ್ವೇಷಣೆಗಳನ್ನು ಯೂಕ್ಲಿಡ್ ಮಾಡದಿದ್ದರೂ ಅವನ ಹೆಸರು ಜ್ಯಾಮಿತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಹೋಗಿರುವುದು ಅವನಿಗೆ ಸಂದಾಯವಾದ ಸರಿಯಾದ ಪುರಸ್ಕಾರವಾಗಿದೆ. ತನಗೆ ತಿಳಿದದ್ದನ್ನು ಅನ್ಯರಿಗೆ ಅರ್ಥವಾಗುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಯಪಡಿಸುವ ಅಪೂರ್ವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಅವನಿಗಿತ್ತು. [[:en:Euclid's_Elements|ದಿ ಎಲಿಮೆಂಟ್ಸ್]] ಎಂಬ ಆತನ ಗಣಿತ ಗ್ರಂಥ ಇದರ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ನಿದರ್ಶನ. ತನ್ನ ಕಾಲದವರೆಗೂ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ನಡೆದಿದ್ದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಸುಲಭ ಪಾಠಗಳು ('ದಿ ಎಲಿಮೆಂಟ್ಸ್), ಆಕೃತಿಗಳ ವಿಭಾಗೀಕರಣ (ದ ಡಿವಿಷನ್ ಆಫ್ ಫಿಗರ್ಸ್) ಇವೇ ಮುಂತಾದ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಅವನು ಅಳವಡಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಸುಲಭ ಪಾಠಗಳೂ ಎನ್ನುವ ಪುಸ್ತಕ ಯೂಕ್ಲಿಡ್‌ಗಿಂತ ಮುಂಚೆ ಆಗಿಹೋದವರ ಬೌದ್ಧಿಕ ಹಿರಿಮೆಗಳ ಫಲಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಒಂದು ಸಂಕಲನವೇ ವಿನಾ ಒಂದು ಸಂಶೋಧನಾ ಗ್ರಂಥವಲ್ಲ. ಅದರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಉಕ್ತಿಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಆಯಾ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿದೆ; ಅಲ್ಲದೆ ಸಾಧನೆಗಳಿಲ್ಲದ ಉಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಸಹ ನಿರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೀಗೆ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕೆ ಯೂಕ್ಲಿಡ್ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕಾರಣನಾದ. ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಚಿತ್ರಗಳು ಸಹಾಯಕವಾಗಬಲ್ಲವೇ ವಿನಾ ಸಾಧನೆಗಳ ಸತ್ಯತೆಗೆ ಅವು ಅನಿವಾರ್ಯವಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಯೂಕ್ಲಿಡನಿಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಚಿತ್ರಗಳು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತವೆ ಮಾತ್ರ. ಸರಿಯಾದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಇಲ್ಲವೆ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವುದರಿಂದ ಕೆಲವು ವೇಳೆ ಅಸಂಬದ್ಧತೆಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ತ್ರಿಭುಜಗಳೆಲ್ಲವೂ ಸಮಬಾಹು ತ್ರಿಭುಜಗಳು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಅಣಕಸಾಧನೆ ಈ ರೀತಿ ಇದೆ. '''''△ MRA ≡ △ MPA''''' '''''∴ MR = MP''''' '''''AR = AP .... (1)''''' '''''ಈಗ MB = MC ಮತ್ತು''''' '''''∠MRB = ∠MPC = 90⁰''''' '''''∴ △ MBR ≡ △ MCP''''' '''''∴ RB = PC .... (2)''''' '''''(1) ಮತ್ತು (2) ರಿಂದ AB = AC''''' ಇದೇ ರೀತಿ '''''AB = BC''''' ಎಂದು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. '''''M''''' ಬಿಂದು ತ್ರಿಭುಜದ ಒಳಗಡೆ ಇರುವಂತೆ ಚಿತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ. ಆದರೆ ಅದು ನಿಜವಾಗಿ ತ್ರಿಭುಜದ ಹೊರಗಡೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಮೇಲಿನ ಸಾಧನೆಗೆ ಅಸ್ತಿತ್ವವಿರಬೇಕಾದರೆ '''''M''''' ತ್ರಿಭುಜದ ಒಳಗಡೆ ಇರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸಾಧಿಸಬೇಕು. ಇದು ಅಸಾಧ್ಯ. === ದಿ ಎಲಿಮೆಂಟ್ಸ್ ಗ್ರಂಥದ ವಿವರಗಳು === ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಶಾಸ್ತ್ರದ ತಳಪಾಯದಲ್ಲಿ ಅದರ ಬೆಳೆವಣಿಗೆಗೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾದ ಮತ್ತು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಕೆಲವು ಮೂಲ ಉಕ್ತಿಗಳು ಇರಬೇಕು. ಶಾಸ್ತ್ರದ ಬೆಳೆವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಡ್ಡ ಸಿಕ್ಕುವ ಎಲ್ಲ ನಿರೂಪಣೆಗಳೂ ಈ ಮೂಲ ಉಕ್ತಿಗಳಿಂದ ನಿರೂಪಿತವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಜ್ಯಾಮಿತಿ ಕೂಡ ಇದಕ್ಕೆ ಹೊರತಾದುದಲ್ಲ. ಅಂತೆಯೇ ಮೊದಲನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತುಮೂರು ವ್ಯಾಖ್ಯೆಗಳಾದ ಬಳಿಕ ಐದು ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳನ್ನು (ಪಾಸ್ಟ್ಯುಲೇಟ್ಸ್) ಮತ್ತು ಐದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳನ್ನು (ಕಾಮನ್ ನೋಷನ್ಸ್) ಯೂಕ್ಲಿಡ್ ಅಂಗೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳು ಜ್ಯಾಮಿತಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳು ಎಲ್ಲ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ, ಮೂಲ ಉಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳು ಎಂದು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದ್ದಾನೆ. (ಇಂದಾದರೋ ಇಂಥ ವಿಂಗಡಣೆಗೆ ಅಷ್ಟೇನೂ ಮಾನ್ಯತೆ ಇಲ್ಲ; ಎಲ್ಲ ಮೂಲ ಉಕ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳೆಂದೇ ಪರಿಗಣಿಸುವುದು ವಾಡಿಕೆ ಆಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ತರ್ಕಬದ್ಧತೆಯ ಇಂದಿನ ಮಾನಕಗಳಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದಲು ಈ ಹತ್ತೇ ಉಕ್ತಿಗಳು ಸಾಲುವುದೂ ಇಲ್ಲ.) ನೇರ ಅಂಚು ([[:en:Straightedge|ಸ್ಟ್ರೇಟ್ಎಡ್ಜ್]]) ಮತ್ತು [[ಕೈವಾರ (ಉಪಕರಣ)|ಕೈವಾರಗಳ]] ನೆರವಿನಿಂದ ಮಾಡಬಹುದಾದಂಥ ರಚನೆಗಳು, ತ್ರಿಕೋನಗಳ ಸರ್ವಸಮತೆ, ಸಮಾಂತರ ಸರಳರೇಖೆಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳು (ತ್ರಿಕೋನದಲ್ಲಿನ ಕೋನಗಳ ಮೊತ್ತ ಎರಡು ಲಂಬಕೋನಗಳಿಗೆ ಸಮ ಎನ್ನುವುದೂ ಸೇರಿದಂತೆ), [[:en:Parallelogram|ಸಮಾಂತರ ಚತುರ್ಭುಜಗಳು]] (ಒಂದು ತ್ರಿಭುಜ ಅಥವಾ ಒಂದು ಸರಳರೇಖಾಕೃತಿಯ ಸಲೆಗೆ ಸಮವಾಗಿರುವಂತೆ ಮತ್ತು ಗೊತ್ತಾದ ಕೋನಗಳಿರುವಂತೆ ಒಂದು ಸಮಾಂತರ ಚತುರ್ಭುಜದ ರಚನೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ಇವಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರಮೇಯಗಳು ಮೊದಲನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿವೆ. ಈ ಅಧ್ಯಾಯ ಪೈಥಾಗೊರಸನ ಪ್ರಮೇಯ ಮತ್ತು ಅದರ ವಿಲೋಮದ ಸಾಧನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Illustration to Euclid's proof of the Pythagorean theorem2.svg|thumb]] [[:en:Right_triangle|ಲಂಬಕೋನ ತ್ರಿಕೋನದ]] [[:en:Hypotenuse|ವಿಕರ್ಣಕ್ಕೆ]] ಶಿರದಿಂದ ಲಂಬವನ್ನು ಎಳೆಯುವುದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಸಮರೂಪ ತ್ರಿಕೋನಗಳಲ್ಲಿ ಸರಳ ಅನುಪಾತದ ಬಳಕೆಯಿಂದ ಪೈತಾಗೊರಸನ ಪ್ರಮೇಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಈಚಿನ ಬಹಳಷ್ಟು ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿಯ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಆದರೆ ಯೂಕ್ಲಿಡನ ಸಾಧನೆ ಇದಕ್ಕೆ ಹೊರತಾಗಿದೆ. ಆತನ ಸಾಧನೆ ಈ ರೀತಿ ಇದೆ. '''''DE''''' ಗೆ '''''CL''''' ಲಂಬವಾಗಿದೆ. '''''△ CBE ≡ △ ABK = 1/2 BK.HK = 1/2 CB²''''' '''''∴ CB² = 2 △ CBE = [[ಆಯತ (ಆಕಾರ)|ಆಯತ]] BL''''' '''''ಇದೇ ರೀತಿ AC² = ಆಯತ AL''''' '''''ಈಗ ಆಯತ BL + ಆಯತ AL = AB²''''' '''''∴ AC² + CB² = AB²''''' ಈ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಕರ್ಣದ [[:en:Square_(algebra)|ವರ್ಗವನ್ನು]] ವಿಕರ್ಣದ ಉದ್ದದ ಅಂಕಗಣಿತ ರೀತಿಯ ಸಾಮಾನ್ಯವರ್ಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸದೆ ಅದರ ಮೇಲೆ ರಚಿಸಿದ ಒಂದು ವರ್ಗದ ಸಲೆಯೆಂದು ತಿಳಿದು ಅದನ್ನು ಇನ್ನೆರಡು ಬಾಹುಗಳ ಮೇಲೆ ರಚಿಸಿದ ವರ್ಗಗಳ ಸಲೆಗೆ ಸಮವಾದ ಎರಡು ಆಯತಗಳ ಸಲೆಗಳ ಮೊತ್ತಕ್ಕೆ ಸಮವೆಂದು ಸಾಧಿಸಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಅಂಶ.<ref>{{cite web |last=Heiberg |first=J.L. |title=Euclid's Elements of Geometry |url=https://farside.ph.utexas.edu/Books/Euclid/Elements.pdf |pages=46–47}}</ref><ref>{{cite web |title=Euclid's Elements, Book I, Proposition 47 |url=http://aleph0.clarku.edu/~djoyce/java/elements/bookI/propI47.html}} See also a [http://aleph0.clarku.edu/~djoyce/java/elements/elements.html web page version using Java applets] by Prof. David E. Joyce, Clark University.</ref> '''''a''''' ಮತ್ತು '''''b''''' ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಗುಣಲಬ್ಧವೆಂದರೆ '''''a''''' ಮತ್ತು '''''b''''' ಗಳು ಬಾಹುಗಳಾಗಿ ಇರುವ ಒಂದು ಆಯತದ ಸಲೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಗ್ರೀಕರು ತಿಳಿದಿದ್ದರು. ಅವರು ಇಂಥ [[:en:Geometric_algebra|ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಬೀಜಗಣಿತವನ್ನು]] ಬೆಳೆಸಿದರು. ಸುಲಭಪಾಠಗಳು (ದಿ ಎಲಿಮೆಂಟ್ಸ್) ಪುಸ್ತಕದ ಎರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಬೀಜಗಣಿತವನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿದೆ. ಮೂರು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯಗಳು [[ವೃತ್ತ|ವೃತ್ತದ]] ಜ್ಯಾಮಿತಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿದ್ದರೆ ಪ್ರಮಾಣ ಮತ್ತು ಅನುಪಾತದ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಮುಂದೂಡಿ ಐದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಮಟ್ಟಿಗೆ ವಿಶದವಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದೆ. ಈ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತು ಪ್ರಮೇಯಗಳಿವೆ. ಏಳು, ಎಂಟು ಮತ್ತು ಒಂಬತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯಗಳು [[ಸಂಖ್ಯಾಸಿದ್ಧಾಂತ|ಸಂಖ್ಯಾಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು]] (ಥಿಯರಿ ಆಫ್ ನಂಬರ್ಸ್) ಕುರಿತು ಇವೆ. ಆಗಲೇ ತಿಳಿಸಿರುವಂತೆ ನೈಜ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದ ಕಾರಣ ಗ್ರೀಕರು ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನೂ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಪರಿಧಿಯೊಳಗೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರಿಗೆ ಸಂಖ್ಯೆಗಳಿಗಿಂತ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಆಕೃತಿಗಳೇ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದವು. [[ಮೂಲ|ಕರಣಿಗಳಿಗೆ]] (ಸರ್ಡ್ಸ್) ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಸಮಾನಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಮೇಯಗಳನ್ನು ಹತ್ತನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿದೆ. ಹನ್ನೊಂದನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಘನಾಕೃತಿಯನ್ನು ಉದ್ದ, ಅಗಲ ಮತ್ತು ದಪ್ಪಗಳಿರುವ ಒಂದು ಆಕೃತಿ ಎಂದೂ, ಅದರ ಎಲ್ಲೆಯನ್ನು ಮೇಲ್ಮೈ ಎಂದೂ ನಿರೂಪಿಸಿದೆ. ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಆಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಲೆ ಮುಂತಾದ ಅಳತೆಗಳ ಮಾಪನವನ್ನು ನಿಶ್ಶೇಷೀಕರಣ ವಿಧಾನದಿಂದ ([[:en:Method_of_exhaustion|ಮೆಥಡ್ ಆಫ್ ಎಕ್ಸಾಷನ್]]) ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹದಿಮೂರನೆಯ (ಕೊನೆಯ) ಅಧ್ಯಾಯ ಐದು ಕ್ರಮ ಘನಾಕೃತಿಗಳ (regular solid) ಲಕ್ಷಣಗಳ ಚರ್ಚೆಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿದೆ. ಕೊನೆಯ ಪ್ರಮೇಯಗಳು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕ್ರಮ ಘನಾಕೃತಿಯ ಅಳತೆಗಳನ್ನು ಪರಿಗೋಲದ ([[:en:Circumscribed_sphere|ಸರ್ಕಮ್‌ಸ್ಫಿಯರ್]]) ಅಳತೆಗಳ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿಸುವ ಧ್ಯೇಯವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿವೆ. ಕ್ರಮ ಚತುಷ್ಫಲಕ ([[:en:Tetrahedron|ರೆಗ್ಯುಲರ್ ಟೆಟ್ರಹೆಡ್ರನ್]]), ಘನ ([[ಕ್ಯೂಬ್ (ಘನಾಕೃತಿ)|ಕ್ಯೂಬ್]] ಅಥವಾ ರೆಗ್ಯುಲರ್ ಹೆಕ್ಸಹೆಡ್ರನ್), ಕ್ರಮ ಅಷ್ಟಫಲಕ ([[:en:Octahedron|ರೆಗ್ಯುಲರ್ ಆಕ್ಟಹೆಡ್ರನ್]]), ಕ್ರಮ ದ್ವಾದಶಫಲಕ ([[:en:Regular_dodecahedron|ರೆಗ್ಯುಲರ್ ಡೊಡೆಕಹೆಡ್ರನ್]]) ಮತ್ತು ಕ್ರಮವಿಂಶತಿ ಫಲಕ ([[:en:Regular_icosahedron|ರೆಗ್ಯುಲರ್ ಐಕೊಸಹೆಡ್ರನ್]]) ಇವೇ ಐದು ಕ್ರಮ ಘನಾಕೃತಿಗಳು. ಇದನ್ನು ಕುರಿತು ಕೆಲವು ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಕೋಷ್ಟೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕ್ರ. ಸಂ. ಬಹುಫಲಕದ ಹೆಸರು ಅಂಚುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ E ಶೃಂಗಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ V ಫಲಕಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ F ಫಲಕದ ಆಕಾರ 1 ಚತುಷ್ಫಲಕ 6 4 4 ತ್ರಿಭುಜ 2 ಘನ ಅಥವಾ ಷಷ್ಠಫಲಕ 12 8 6 [[:en:Square|ಚೌಕ]] 3 ಅಷ್ಟಫಲಕ 12 6 8 ತ್ರಿಭುಜ 4 ದ್ವಾದಶಫಲಕ 30 20 12 [[:en:Pentagon|ಪಂಚಭುಜ]] 5 ವಿಂಶತಿಫಲಕ 30 12 20 ತ್ರಿಭುಜ ಪ್ರತಿಯೊಂದರಲ್ಲೂ '''''V + F = E + 2''''' ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಇದಕ್ಕೆ [[:en:Euler_characteristic|ಆಯ್ಲರ್ ಸೂತ್ರ]] ಎಂದು ಹೆಸರು.<ref>{{harvp|Richeson|2008}}</ref> ಈ ಸೂತ್ರ ಎಲ್ಲ ಸರಳ ಸಂಯೋಜಿತ (ಸಿಂಪ್ಲಿ ಕನೆಕ್ಟಡ್) ಬಹುಫಲಕಗಳಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. === ಅಪಲೋನಿಯಸ್ === ಯಾವುದಾದರೂ [[ಶಂಕು|ಶಂಕುವನ್ನು]] ಒಂದು [[:en:Plane_(mathematics)|ತಲದಿಂದ]] ಛೇದಿಸಿದಾಗ ಏರ್ಪಡುವ ಈ [[ವಕ್ರರೇಖೆ|ವಕ್ರರೇಖೆಗಳಿಗೆ]] (ಕರ್ವ್ಸ್) [[ಶಂಕುಜಗಳು]] (ಕಾನಿಕ್ಸ್) ಎಂದು ಹೆಸರು. ಇವುಗಳ ಪರಿಚಯ ಯೂಕ್ಲಿಡ್ ಮುಂತಾದವರಿಗೆ ಇದ್ದರೂ ಇವನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಅಭ್ಯಸಿಸಿದಾತ ಆ ತರುವಾಯ ಬಂದ [[:en:Apollonius_of_Perga|ಅಪಲೋನಿಯಸ್]]. ಶಿರಃಕೋನಗಳು (vertical angle) ವಿಶಾಲ, ಲಂಬ ಮತ್ತು ಲಘುಕೋನಗಳಿರುವಂತೆ ಮೂರು ಲಂಬವೃತ್ತೀಯ ಶಂಕುಗಳನ್ನು (right circular cone) ಆಯ್ದು ಒಂದೊಂದರ ಅಕ್ಷದೊಡನೆಯೂ 45⁰ ಕೋನವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಒಂದು ತಲದಿಂದ ಆ ಶಂಕುವನ್ನು ಛೇದಿಸಿದಾಗ ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ [[ದೀರ್ಘವೃತ್ತ]], [[:en:Parabola|ಪರವಲಯ]] ಮತ್ತು [[:en:Hyperbola|ಅತಿಪರವಲಯಗಳು]] ದೊರೆಯುತ್ತವೆಂದು ಅಪಲೋನಿಯಸನ ಪೂರ್ವಜರು ತಿಳಿದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಛೇದಕತಲದ ಭಾಗವನ್ನೇ ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಬದಲಾವಣೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಒಂದೇ ಶಂಕುವಿನಿಂದ ಈ ಮೂರು ಶಂಕುಜಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು ಮತ್ತು ಶಂಕು ಲಂಬವೃತ್ತೀಯವಾಗಿರದೆ ಕೇವಲ ವೃತ್ತೀಯ ಶಂಕುವಾಗಿದ್ದರೆ ಸಾಕೆಂದು ಅಪಲೋನಿಯಸ್ ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟ. ಮೇಲಾಗಿ ಅಪಲೋನಿಯಸ್ ಶಂಕುವಿನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿ ಅತಿಪರವಲಯ ನಿಜಕ್ಕೂ ಎರಡು ಕವಲುಗಳ ವಕ್ರರೇಖೆ ಎಂದು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟ. ಅಪಲೋನಿಯಸ್ [[:en:Analytic_geometry|ನಿರ್ದೇಶಕ ಜ್ಯಾಮಿತಿಗೆ]] ಬಹಳ ಹತ್ತಿರ ಬಂದಿದ್ದ. ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಆತನಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. [[ಚಿತ್ರ:Simx2=transl OK.svg|thumb|ಸ್ಥಾನಾಂತರ ಚಲನೆಯ ಉದಾಹರಣೆ]] === ಪರಿವರ್ತನ ಜ್ಯಾಮಿತಿ === ಜ್ಯಾಮಿತಿ ಆಕೃತಿಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಅಸಂಖ್ಯಾತವಾದುವು. ಆದ್ದರಿಂದ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಆಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತರಬೇಕಾದರೆ ಈ ಲಕ್ಷಣಗಳ ವಿಂಗಡಣೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮೆದುಮರದ ಒಂದು ಆಯತಾಕಾರದ ಘನಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಒಂದು ವೃತ್ತವನ್ನೂ ಪರಸ್ಪರ ಲಂಬವಾಗಿರುವ ಅದರ [[ವ್ಯಾಸ (ಜ್ಯಾಮಿತಿ)|ವ್ಯಾಸಗಳನ್ನೂ]] ರಚಿಸಬೇಕು. ಇದನ್ನು ಒಂದು ಬಲವಾದ ತಿರಡಿನಲ್ಲಿ (ವೈಸ್) ಸಿಕ್ಕಿಸಿ ಘನಾಕೃತಿಯ ಅಗಲ ಮೊದಲಿನ ಅಗಲದ ಅರ್ಧದಷ್ಟಾಗುವ ತನಕ ಅದುಮಿದರೆ ರಚಿಸಿದ್ದ ವೃತ್ತ ದೀರ್ಘವೃತ್ತವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಗ ಅದರ ವ್ಯಾಸಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಲಂಬವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಘನಾಕೃತಿಗೆ ಇದ್ದ ಮೊದಲಿನ ಎಲ್ಲ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಲಕ್ಷಣಗಳೂ ನಾಶವಾದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಇದು ಪೂರ್ಣ ಸತ್ಯವಲ್ಲ; ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕೇಂದ್ರ ವ್ಯಾಸವನ್ನು ಅರ್ಧಿಸುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ಗುಣ ವೃತ್ತ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘವೃತ್ತ ಎರಡಕ್ಕೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಈ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಆಕೃತಿಗಳ ಮೂಲ ಅಳತೆಗಳು ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾದರೂ ಕೆಲವು ಲಕ್ಷಣಗಳು ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತವೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಪರಿವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಬದಲಾಗುವ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. [[:en:Geometric_transformation|ಪರಿವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ]] ಬದಲಾಗುವ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಕುರಿತಾದ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯನ್ನು [[:en:Transformation_geometry|ಪರಿವರ್ತನ ಜ್ಯಾಮಿತಿ]] ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. [[:en:Felix_Klein|ಫೆಲಿಕ್ಸ್ ಕ್ಲೈನ್]] (1849-1925) ಎಂಬಾತ 1872ರಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಷಣ ಒಂದರಲ್ಲಿ ಪರಿವರ್ತನ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಮುನ್ನುಡಿಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದ. === ವಿಕ್ಷೇಪ ಜ್ಯಾಮಿತಿ === [[ಚಿತ್ರ:Theoreme fondamental geometrie projective.PNG|thumb|ವಿಕ್ಷೇಪ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಮೂಲಭೂತ ಸಿದ್ಧಾಂತ]] ಮೂಲ ಮೂರ್ತಿಯೊಂದುಂಟು; [[ಕಾಗದ|ಕಾಗದದ]] ಹಾಳೆಯ ಮೇಲೆ ಅದರ ಚಿತ್ರ ಉಂಟು ಎಂದು ಭಾವಿಸೋಣ. ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು, ಹಾಳೆಯ ಮೇಲೆ ಮೂರ್ತಿಯ ವಿಕ್ಷೇಪ ([[:en:Projection_(mathematics)|ಪ್ರೊಜೆಕ್ಷನ್]]) ಎಂದು ಭಾವಿಸಬಹುದು. ಮೂಲ ಮೂರ್ತಿಯ ಅಳತೆಗಳು ಈ ವಿಕ್ಷೇಪ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗಿವೆ. ಇದರಲ್ಲೂ ಮೂಲದ ಕೆಲವು ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಇದ್ದಂತೆಯೇ ಇರುತ್ತವೆ ಎಂದು ತೋರಿಸಬಹುದು. ವಿಕ್ಷೇಪ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾಗದ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಕುರಿತಾದ ಜ್ಯಾಮಿತಿಗೆ ವಿಕ್ಷೇಪ ಜ್ಯಾಮಿತಿ ([[:en:Projective_geometry|ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟಿವ್ ಜ್ಯಾಮಿತಿ]]) ಎಂದು ಹೆಸರು. ಅಂದರೆ ಈ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರಮೇಯಗಳು ಆಕೃತಿಗಳ ಉದ್ದ, ಕೋನಗಳು ಅಥವಾ ಸರ್ವಸಮತೆ ಮುಂತಾದವನ್ನು ಕುರಿತಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ವಿಕ್ಷೇಪ ಜ್ಯಾಮಿತಿ ಜನಿಸಿದ್ದರೂ ಅದು ಪ್ರೌಢಿಮೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದ್ದು ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ. ಮೊದಮೊದಲು ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಬೀಜಗಣಿತದ ಬಳಕೆಯಲ್ಲದೆ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯನ್ನು ಅದರದೇ ಆದ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಬೇಕೆಂಬ ಮನೋಭಾವ ಬೆಳೆದು ಬಂದಿತ್ತು. ಆದರೆ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಪರಿಧಿ ಬೆಳೆದಂತೆ ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಬೀಜಗಣಿತ ಇವುಗಳ ಸಂಬಂಧ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗುತ್ತ ಬಂತು. ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿನ ಚಿಂತನೆಗಳು ಸಂಖ್ಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕೆಂಬ ಹೊಸ ರೀತಿಯ ಚಿಂತನ ಮಾರ್ಗ [[ಪಿಯರಿ ಡೆ ಫರ್ಮ|ಫರ್ಮಾ]] (1601-1665) ಮತ್ತು [[ರೆನೆ ಡೆಸ್ಕಾರ್ಟೆ|ಡೇಕಾರ್ಟೆ]] (1596-1650) ಅವರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. [[ಚಿತ್ರ:Cartesian-coordinate-system.svg|right|thumb|250x250px|ಕಾರ್ಟೇಸಿಯನ್ ನಿರ್ದೇಶಕ ಸಮತಲದ ಚಿತ್ರಣ.]] === ನಿರ್ದೇಶಕ ಜ್ಯಾಮಿತಿ === ಇದು ನಿರ್ದೇಶಕ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಜನನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಒಂದು ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ವಸ್ತುವನ್ನು ಏಕೈಕವಾಗಿ (ಯೂನಿಕ್ಲಿ) ಗುರುತಿಸಲು ನೆರವಾಗುವ ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಸಂಖ್ಯಾಗಣಕ್ಕೆ ನಿರ್ದೇಶಕಗಳ ಗಣವೆಂದು ಹೆಸರು. ಒಂದು ತಲದಲ್ಲಿನ ಯಾವುದಾದರೂ [[:en:Point_(geometry)|ಬಿಂದು]] '''''P''''' ಗೆ ಎರಡು ನಿರ್ದೇಶಕಗಳಿವೆ. ತಲದಲ್ಲಿನ ಯಾವುದಾದರೂ ಎರಡು ಸರಳರೇಖೆಗಳು '''''O''''' ಬಿಂದುವಿನಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಛೇದಿಸಲಿ. ಇವನ್ನು x-ಅಕ್ಷ ಮತ್ತು y-ಅಕ್ಷ ಎಂದು ಕರೆಯೋಣ. '''''P''''' ಯ ಮೂಲಕ y-ಅಕ್ಷಕ್ಕೆ ಎಳೆದ ಸಮಾಂತರ x-ಅಕ್ಷವನ್ನು '''''L''''' ನಲ್ಲೂ x-ಅಕ್ಷಕ್ಕೆ ಎಳೆದ ಸಮಾಂತರ y-ವನ್ನು '''''M''''' ನಲ್ಲೂ ಸಂಧಿಸಲಿ. '''''OL''''' ದೂರವನ್ನು '''''P''''' ಯ x-ನಿರ್ದೇಶಕವೆಂದೂ, '''''OM''''' ದೂರವನ್ನು y-ನಿರ್ದೇಶಕವೆಂದೂ ಕರೆಯಬಹುದು. ಅಂದರೆ x-ಅಕ್ಷದ ಮೇಲೆ '''''OL''''' ದೂರವನ್ನು ಗಮಿಸಿ ಅಲ್ಲಿಂದ y-ಅಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸಮಾಂತರವಾಗಿ '''''OM = LP''''' ದೂರ ಸಾಗಿದರೆ '''''P''''' ಬಿಂದು ಸಿಕ್ಕುತ್ತದೆ. '''''P''''' ಯನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಕ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯಲ್ಲಿ '''''P(x, y)''''' ಎಂದು ಬರೆಯುತ್ತೇವೆ. (ಇಲ್ಲಿ '''''x''''' ಮತ್ತು '''''y''''' ಗಳು '''''P''''' ಯ ನಿರ್ದೇಶಕಗಳು). '''''ax+by+c = 0''''' ಸಮೀಕರಣದಲ್ಲಿ '''''x, y''''' ಚರ ನಿರ್ದೇಶಕಗಳು ಮತ್ತು '''''a, b, c''''' ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳು. ಒಂದು ಬಿಂದುವಿನ ನಿರ್ದೇಶಕಗಳನ್ನು ಈ ಸಮೀಕರಣದ '''''x''''' ಮತ್ತು '''''y''''' ಜಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಆದೇಶಿಸಿದಾಗ ಅದರ ಸತ್ಯತೆ ನಾಶವಾಗದಿದ್ದರೆ ಅಂಥ ಬಿಂದುವಿನ ಪಥ ಸರಳರೇಖೆ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. '''''x''''' ಗೆ ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದರಿಂದ '''''y''''' ಯ ಬೆಲೆಗಳನ್ನು '''''ax+by+c = 0''''' ಸಮೀಕರಣದಿಂದ ಪಡೆದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸರಳರೇಖೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಅಂದರೆ '''''ax+by+c = 0''''' ಸಮೀಕರಣ ಒಂದು ಸರಳ ರೇಖೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆಯೇ '''''x²/a² + y²/b² = 1''''' ದೀರ್ಘವೃತ್ತವನ್ನೂ,<ref name="mathworld">{{cite web |date=2020-09-10 |title=Ellipse - from Wolfram MathWorld |url=http://mathworld.wolfram.com/Ellipse.html |access-date=2020-09-10 |publisher=Mathworld.wolfram.com}}</ref> '''''x²/a² - y²/b² = 1''''' ಅತಿಪರವಲಯವನ್ನೂ, '''''y² = 4ax''''' ಪರವಲಯವನ್ನೂ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತವೆ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ '''''x, y''''' ಚರಗಳಿರುವ ಒಂದು ಸಮೀಕರಣ ಒಂದು ಗೊತ್ತಾದ ವಕ್ರರೇಖೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ವಸ್ತುಗಳ ಎಲ್ಲ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನೂ ನಿರ್ದೇಶಕ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಸಹಾಯದಿಂದ ಅಭ್ಯಸಿಸಬಹುದು. === ಯೂಕ್ಲಿಡ್‍ನ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಉದ್ಭವ === ಗ್ರೀಕರಿಗೆ ಜ್ಯಾಮಿತಿ ಮನುಷ್ಯನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅನುಭವಗಳಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸಿದ ಶಾಸ್ತ್ರವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಜ್ಯಾಮಿತಿಯಲ್ಲಿನ ಯಾವುದೇ ಉಕ್ತಿಯ ಸತ್ಯತೆಯನ್ನು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವಗಳಿಂದ ಸ್ಟಷ್ಟೀಕರಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಅಂದರೆ ಜ್ಯಾಮಿತಿ ಒಂದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಶಾಸ್ತ್ರವಾಗಿರದೆ ಅದು ಮನುಷ್ಯನ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಬಹಳಷ್ಟು ಅವಲಂಬಿಸಿತ್ತು. ಈ ರೀತಿಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ 18ನೆಯ ಶತಮಾನದವರೆಗೂ ನಡೆದುಬಂದಿತ್ತು. ಆ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ಮತ್ತು 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯ ಕೆಲವು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಜ್ಯಾಮಿತಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಒಂದು ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ಅನುಭವಗಳಿಂದ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಇರಬಲ್ಲುದು ಎನ್ನುವ ಚಿಂತನೆಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು. ಇಂದು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ನಾನಾರೀತಿಯ ಆಕಾಶಗಳು ([[:en:Space|ಸ್ಪೇಸಸ್]]) ಈ ಧಾಟಿಯ ಚಿಂತನೆಯ ಫಲವಾಗಿ ಜನಿಸಿದವುಗಳು. ಯೂಕ್ಲಿಡ್ ತನ್ನ ಜ್ಯಾಮಿತಿಗೆ ತಳಪಾಯವಾಗಿ ಐದು ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಐದು ಮೂಲ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದನಷ್ಟೆ. ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿ ಇತರ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳಿಗಿಂತ ಮಹತ್ತರವಾದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಆದ್ಯುಕ್ತಿ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಚಿಂತನೆಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನೇ ಬದಲಾಯಿಸಿತು. ಒಂದು ದತ್ತ ಸರಳ ರೇಖೆಯ ಮೇಲಿರದ ಒಂದು ದತ್ತಬಿಂದುವಿನ ಮೂಲಕ ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸರಳ ರೇಖೆಗಳನ್ನು ದತ್ತ ಸರಳರೇಖೆಗೆ ಸಮಾಂತರವಾಗಿರುವಂತೆ ಎಳೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಇದು ಯೂಕ್ಲಿಡನ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯ ಆಧುನಿಕ ರೂಪ.<ref>{{Cite web |title=Euclid's Elements, Book I, Proposition 30 |url=http://aleph0.clarku.edu/~djoyce/java/elements/bookI/propI30.html |access-date=13 June 2023 |website=aleph0.clarku.edu}}</ref> ಇಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ-ದತ್ತ ಬಿಂದುವಿನ ಮೂಲಕ ಎಳೆದ ಸರಳರೇಖೆ ದತ್ತ ಸರಳರೇಖೆಗೆ ಸಮಾಂತರವಾಗಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯುವ ಬಗೆ ಯಾವುದು? ಇದನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಈ ಎರಡು ಸರಳರೇಖೆಗಳನ್ನು ಎರಡು ದಿಶೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅನಂತವಾಗಿ ವೃದ್ಧಿಸಬೇಕು. ಇವು ಒಂದನ್ನೊಂದನ್ನು ಛೇದಿಸದಿದ್ದರೆ ಆಗ ಅವು ಸಮಾಂತರವಾಗಿವೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ ಇದು ಪ್ರಯೋಗಾತೀತ. ಇದನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯನ್ನು ಒಂದು [[ಪ್ರಮೇಯ|ಪ್ರಮೇಯವೆಂದು]] ಪರಿಗಣಿಸಿ ಇನ್ನುಳಿದ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಲ ಉಕ್ತಿಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಚಿಂತನೆ ಮಾಡಲು 18ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ಮತ್ತು 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಬಹಳಷ್ಟು ಸಾಧನೆಗಳೂ ಬಂದವು. ಆದರೆ ಅವೆಲ್ಲವೂ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಅಪ್ರಕಟಿತ ಉಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಮರ್ಥನೆ ಇಲ್ಲದೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಿದ್ದವು. ಹೀಗೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡಂಥ ಉಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗೆ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವಷ್ಟೇ ಕಷ್ಟವಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಸಮಾಂತರ ಸರಳರೇಖೆಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತ 19 ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿ [[ಜೊಹಾನ್ ಕಾರ್ಲ್ ಫ್ರೆಡ್ರಿಚ್ ಗಾಸ್|ಗೌಸ್]], [[ಜೋಸೆಫ್ ಲೂಯಿ ಲಗ್ರಾಂಜ್|ಲಗ್ರಾಂಜ್]], [[:en:Jean_le_Rond_d'Alembert|ಡಾಲಂಬರ್ಟ]], [[:en:Adrien-Marie_Legendre|ಲಝಾಂಡರ್]] ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿತು. ಆದರೂ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗೆ ಸಮರ್ಪಕ ಸಾಧನೆ ಮಾತ್ರ ದೊರೆಯಲೇ ಇಲ್ಲ. ಆ ಬಳಿಕ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಸಾಧನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯ ಕಡೆಗಿದ್ದ ತಮ್ಮ ಗಮನವನ್ನು ಸಮಸ್ಯೆಯ ನಿರೂಪಣೆ ಸರಿಯಾಗಿದೆಯೇ ಇಲ್ಲವೇ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಹರಿಯಬಿಟ್ಟರು. ಈ ರೀತಿಯ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದವರು ಗೌಸ್, [[:en:Ferdinand_Karl_Schweikart|ಶ್ವೈಕಾರ್ಟ್]] ಮತ್ತು [[:en:Franz_Taurinus|ಟೌರಿನಸ್]]. ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯನ್ನು ಗೌಸ್ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಕೈಬಿಟ್ಟು ಅದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರುವಂತೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಮೇಯಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ಯಾವ ಕಾರಣಕ್ಕೋ ಏನೋ ಗುಪ್ತವಾಗಿರಿಸಿದ್ದ.{{sfn|Klein|1979|pp=57–60}}{{sfn|Stäckel|1917|pp=19–20}} ಆದರೆ ಟೌರಿನಸ್ ಮಾತ್ರ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯ ಅಸತ್ಯತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ ಹೊಸ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನ ಪಟ್ಟು ಅದು ಅಸಾಧ್ಯವೆಂದು ತಪ್ಪಾಗಿ ತಿಳಿದ. ಅಂದರೆ ಇವರ‍್ಯಾರೂ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಬಿಡಿಸಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ [[:en:Nikolai_Lobachevsky|ಲೊಬಾಚಿವ್‍ಸ್ಕಿ]] (1793-1856) ಮಾತ್ರ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಒಂದು ನೂತನ ಧಾಟಿಯಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಿಸಿ ಅದನ್ನು ಬಿಡಿಸುವುದಲ್ಲದೆ ಜ್ಯಾಮಿತಿ ಮತ್ತು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಇತರ ವಿಭಾಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇದ್ದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನೇ ಬದಲಾಯಿಸಿದ.<ref name="Hawking">[[Stephen Hawking]]. [[God Created the Integers|''God Created the Integers: The Mathematical Breakthroughs that Changed History'']]. Running Press. 2007. pp. 697–703.</ref> ಯೂಕ್ಲಿಡನ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗೆ ವಿರುದ್ಧ ಆಗುವಂತೆ, ಒಂದು ದತ್ತ ಸರಳರೇಖೆಯ ಮೇಲಿಂದ ಒಂದು ದತ್ತ ಬಿಂದುವಿನ ಮೂಲಕ ಕಡೆಯ ಪಕ್ಷ ಎರಡು ಸರಳರೇಖೆಯನ್ನು ದತ್ತ ಸರಳರೇಖೆಗೆ ಸಮಾಂತರವಾಗಿರುವಂತೆ ಎಳೆಯಬಹುದೆಂಬ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯನ್ನು ಊಹಿಸಿಕೊಂಡ. ಈ ಹೊಸ ಆದ್ಯುಕ್ತಿ ಒಂದು ವೇಳೆ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಇತರ ಉಕ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೆ ಅಸಂಬಂಧವಾದ ಉಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು. ಈ ಅಸಂಬದ್ಧತೆಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರುವ ಲೊಬಾಚೆವ್‍ಸ್ಕಿಯ ಹೊಸ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಅಳಿಸಿಹಾಕುವುದರ ಮೂಲಕ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಯೂಕ್ಲಿಡ್‍ನ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಲೊಬಾಚೆವ್‍ಸ್ಕಿ ಎಣಿಸಿದಂತೆ ಯಾವ ರೀತಿಯ ಅಸಂಬದ್ಧತೆಗಳು ಜನಿಸಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಆತ ಎರಡು ರೀತಿಯ ನಿರ್ಣಯಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಯಿತು: # ಯೂಕ್ಲಿಡನ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ (ನಾಟ್ ಪ್ರೂವೆಬಲ್), # ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಒಂದು ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯನ್ನು ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಮೂಲ ಉಕ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೊಸ ರೀತಿಯ ಸುಸಂಬದ್ಧವಾದ ಕೆಲವು ಉಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬಹುದು. ಈ ಹೊಸ ಉಕ್ತಿಗಳ ಜನನಕ್ಕೆ ನೈಜವಾದ ಒಂದು ಅರ್ಥವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಆತ ಅಸಮರ್ಥನಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಅವನ್ನು ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದ. ಆದರೆ ಈ ಹೊಸ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಉಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯೇ ಇಂದು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಜ್ಯಾಮಿತಿ. ಯೂಕ್ಲಿಡನ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗೆ ಹೊಸ ರೀತಿಯ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. [[ಚಿತ್ರ:Non-euclidean-geometry-model.svg|thumb|ಕ್ಲೈನ್ (ಎಡ) ಮತ್ತು ಪ್ವಾನ್‍ಕ್ಯಾರೆ (ಬಲ) ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಪ್ರತಿರೂಪಗಳು]] ಕೇವಲ ಪ್ರಮೇಯಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಇರುವಿಕೆಗೆ ಬುನಾದಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಪ್ರಮೇಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುವಂಥ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಪ್ರಪಂಚ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿರೂಪಗಳನ್ನೂ (ಮೋಡೆಲ್ಸ್) ಒದಗಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. [[:en:Beltrami–Klein_model|ಫೆಲಿಕ್ಸ್ ಕ್ಲೈನ್]] ಮತ್ತು [[:en:Poincaré_disk_model|ಹೆನ್ರಿ ಪಾನ್‌ಕ್ವಾರೆಯವರು]] (1854-1912) ಇಂಥ ಎರಡು ಪ್ರತಿರೂಪಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರು. ಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಅವನ್ನು ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಸೂಕ್ತವಾಗುವಂತೆ ಹೊಸದಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಿದರು. ಕ್ಲೈನ್ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ತಲ ಒಂದು ಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ವೃತ್ತದ ಅಭ್ಯಂತರ ಭಾಗ (ಇಂಟೀರಿಯರ್) ಎಂದು ಆಗಿದೆ. ವೃತ್ತದ ಒಳಗಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬಿಂದುವನ್ನೂ ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಬಿಂದು ಎಂದೂ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜ್ಯಾ ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಸರಳರೇಖೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಿಂದುಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಸರಳರೇಖೆಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಛೇದನೆ ಇವು ಕ್ಲೈನ್ ಪ್ರತಿರೂಪದಲ್ಲಿ ಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಧಾಟಿಯಲ್ಲೇ ಇವೆ. ಈ ಪ್ರತಿರೂಪ ಯೂಕ್ಲಿಡನ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯನ್ನುಳಿದು ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸಬಹುದು. ಪಾನ್‌ಕ್ವಾರೆ ಪ್ರತಿರೂಪದಲ್ಲೂ ತಲ ಒಂದು ಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ವೃತ್ತ '''''C''''' ಯ ಅಭ್ಯಂತರ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. '''''C''''' ಮತ್ತು '''''C'<nowiki/>''''' ಎರಡನೆಯ ಲಂಬಕೋನೀಯ ವೃತ್ತಗಳು (ಆರ್ಥಾಗನಲ್ ಸರ್ಕಲ್ಸ್); '''''R''''' ಮತ್ತು '''''S''''' ಅವುಗಳ ಛೇದನ ಬಿಂದುಗಳು. ಈ ಪ್ರತಿರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಬಿಂದುಗಳು ಅ ವೃತ್ತದ ಅಭ್ಯಂತರ ಭಾಗದ ಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಬಿಂದುಗಳಾಗಿವೆ. ಅ ವೃತ್ತದ ಅಭ್ಯಂತರ ಭಾಗ ಮತ್ತು '''''C'''''' ರೀತಿಯ ಯಾವುದಾದರೂ ವೃತ್ತ ಇವೆರಡರ ಛೇದನವನ್ನು ಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಸರಳರೇಖೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. ಈ ಪ್ರತಿರೂಪ ಯೂಕ್ಲಿಡನ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿದು ಇನ್ನೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸಬಹುದು. ಲೊಬಾಚೆವ್‍ಸ್ಕಿಯ ಈ ಜ್ಯಾಮಿತಿಗೆ [[:en:Hyperbolic_geometry|ಹೈಪರ್‌ಬೋಲಿಕ್ ಜ್ಯಾಮಿತಿ]] ಎಂದು ಹೆಸರು. [[ಬರ್ನ್‌ಹಾರ್ಡ್ ರೀಮನ್|ರೀಮಾನ್]] ಕೂಡ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಒಂದೇ ತಲದಲ್ಲಿರುವ ಯಾವ ಎರಡು ಸರಳರೇಖೆಗಳೂ ಸಮಾಂತರವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಬೇರೊಂದು ಅಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ. ಇದಕ್ಕೆ ಎಲಿಪ್ಟಿಕ್ ಅಥವಾ [[:en:Riemannian_geometry|ರೀಮಾನಿಯನ್ ಜ್ಯಾಮಿತಿ]] ಎಂದು ಹೆಸರು. == ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ == ಅನಂತ ಕ್ರಿಯೆ ಅಥವಾ [[ಪರಿಮಿತಿ|ಪರಿಮಿತಿಗಳಿಗೆ]] ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದುದನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಶಾಖೆಯೇ [[ವಿಶ್ಲೇಷಣ ಗಣಿತ|ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ]] (ಅನಾಲಿಸಿಸ್).<ref>[[Edwin Hewitt]] and Karl Stromberg, "Real and Abstract Analysis", Springer-Verlag, 1965</ref><ref name="Stillwell_Analysis">{{cite encyclopedia|title=analysis {{!}} mathematics|url=https://www.britannica.com/topic/analysis-mathematics|access-date=2015-07-31|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|author-first=John Colin|author-last=Stillwell|author-link=John Colin Stillwell|date=|archive-date=2015-07-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20150726223522/https://www.britannica.com/topic/analysis-mathematics|url-status=live}}</ref> ಇದರ ಉಗಮ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ [[ಆರ್ಕಿಮಿಡೀಸ್]] ಮತ್ತು [[:en:Eudoxus_of_Cnidus|ಯುಡೋಕ್ಸಸ್]] ಅವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಆಗಿತ್ತು. ಅನಂತರ ಬಹಳಷ್ಟು ಮಂದಿ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತನೆ ಮಾಡಿದರೂ ಅದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂದದ್ದು 19ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿಯೇ. ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ಪನ್ನ ([[:en:Function_(mathematics)|ಫಂಕ್ಷನ್]]) ಬಹು ಮುಖ್ಯಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ. '''''A''''' ಮತ್ತು '''''B''''' ಎರಡು [[ಗಣ (ಗಣಿತ)|ಗಣಗಳಾಗಿರಲಿ]]. '''''x, A''''' ಯ ಒಂದು [[:en:Element_(mathematics)|ಧಾತುವನ್ನೂ]], '''''y, B''''' ಯ ಒಂದು ಧಾತುವನ್ನೂ ಸೂಚಿಸಲಿ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು '''''x'' ∈ ''A''''' ಗೆ ಗೊತ್ತಾದ ಒಂದು '''''y'' ∈ ''B''''' ಯನ್ನು ನಿಗದಿಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ ಆಗ '''''A''''' ಯಿಂದ '''''B''''' ಗೆ ಒಂದು ಉತ್ಪನ್ನ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತೇವೆ.<ref name="halmos">{{harvnb|Halmos|1970|p=30}}; the words ''map'', ''mapping'', ''transformation'', ''correspondence'', and ''operator'' are sometimes used synonymously.</ref> ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಹತ್ತಿರ ಬರುವಂತೆ [[:en:Peter_Gustav_Lejeune_Dirichlet|ಪಿ.ಜಿ.ಎಲ್.ಡೀರಿಕ್‌ಲೇ]] (1805-1859) ಎಂಬಾತ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಹೀಗೆ ನಿರೂಪಿಸುತ್ತಾನೆ: '''''x''''' ಮತ್ತು '''''y''''' ಗಳು ಎರಡು ಚರಗಳು; '''''x''''' ಗೆ ಒಂದು ಸಂಖ್ಯಾಬೆಲೆಯನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿದಾಗ '''''y''''' ಯ ಬೆಲೆಯನ್ನು ಏಕೈಕವಾಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸುವ '''''x''''' ನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಒಂದು ಸೂತ್ರವಿದ್ದರೆ ಆಗ '''''y''''' ಯು '''''x''''' ಎಂಬ ಸ್ವತಂತ್ರ ಚರದ ಉತ್ಪನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref>{{harvnb|Dirichlet|1889|p=135}} as quoted in {{harvnb|Medvedev|1991|pages=60–61}}.</ref> ಡೀರಿಕಲೇಯ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಉದಾಹರಣೆಯಿಂದ '''''y''''' ಯ ಬೆಲೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಸೂತ್ರ ಯಾವುದೇ ಅಭಿಜಾತ (ಕ್ಲ್ಯಾಸಿಕಲ್) ಸೂತ್ರೀಕರಣಕ್ಕೂ ಒಳಪಡಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಅರಿವಾಗುತ್ತದೆ. '''''x''''' ಪರಿಮೇಯ ಆಗಿದ್ದರೆ '''''y=c''''' ಆಗಿರಲಿ; ಮತ್ತು '''''x''''' ಅಪರಿಮೇಯ ಆಗಿದ್ದರೆ '''''y=d≠c''''' ಆಗಿರಲಿ. '''''c''''' ಮತ್ತು '''''d''''' ಗಳು ಎರಡು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು. [[ಸಂಖ್ಯಾಸಿದ್ಧಾಂತ]] ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಮೇಯಗಳ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಪರಿಮೇಯ '''''ax+b = 0''''' ಎಂಬ [[ಸಮೀಕರಣದ ಮೂಲ]] ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ '''''a,b''''' ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳು. ನೈಜ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ([[:en:Real_analysis|ರಿಯಲ್ ಅನಾಲಿಸಿಸ್]]) ಪರಿಮೇಯ ಮತ್ತು ಅಪರಿಮೇಯ ಎರಡರೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ. '''''ax²+bx+c = 0''''' ('''''a,b''''' ಮತ್ತು '''''c''''' ಗಳು ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳು) ಎಂಬ ಸಮೀಕರಣದ ಮೂಲಗಳಿಗೆ ಯೂಕ್ಲಿಡೀಯ ಸಲಕರಣೆಗಳಿಂದ (ನೇರ ಅಂಚು ಮತ್ತು ಕೈವಾರ) ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಸಮಾನಗಳನ್ನೂ ಕೊಡಬಹುದು. ಆದರೆ ಸಮೀಕರಣದ ಡಿಗ್ರಿ ಎರಡಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾದರೆ ಈ ಸಲಕರಣೆಗಳಿಂದ ಮೂಲಗಳಿಗೆ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಸಮಾನಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಪರಿಮೇಯ ಗುಣಾಂಕಗಳುಳ್ಳ ([[:en:Coefficient|ಕೋಎಫಿಶೆಂಟ್ಸ್]]) ಯಾವುದೇ [[ಬೈಜಿಕ ಸಮೀಕರಣ|ಬೀಜಗಣಿತದ ಸಮೀಕರಣದ]] (ಆಲ್ಜಿಬ್ರೇಕ್ ಇಕ್ವೇಷನ್) ಮೂಲಗಳಿಗೆ ಬೀಜಗಣಿತೀಯ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು; ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ಪರಿಮೇಯಗಳೂ ಬೀಜಗಣಿತದ ಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ '''''π''''' ಮತ್ತು '''''e''''' ಗಳು ಎರಡು ಅಪರಿಮೇಯಗಳು; ಇವು ಬೀಜಗಣಿತದ ಸಂಖ್ಯೆಗಳಲ್ಲ ಎಂದು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಬೀಜಗಣಿತೀಯ ಅಲ್ಲದ ಅಪರಿಮೇಯ ಸಂಖ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಬೀಜಾತೀತ ([[:en:Transcendental_number|ಟ್ರಾನ್ಸೆಂಡೆಂಟಲ್]]) ಸಂಖ್ಯೆಗಳೆಂದು ಹೆಸರು.<ref>{{cite web |last=Pickover |first=Cliff |title=The 15&nbsp;most famous transcendental numbers |url=http://sprott.physics.wisc.edu/pickover/trans.html |access-date=2020-01-23 |website=sprott.physics.wisc.edu}}</ref><ref>{{cite book|title=Transcendental Numbers|last1=Shidlovskii|first1=Andrei B.|date=June 2011|publisher=Walter de Gruyter|isbn=9783110889055|page=1}}</ref> '''''eπ, πe, π+e''''' ಮತ್ತು '''''π^e''''' ಗಳಲ್ಲಿ '''''eπ''''' ಮಾತ್ರ ಬೀಜಾತೀತ ಎಂದು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇನ್ನುಳಿದ ಮೂರರ ಸ್ವರೂಪ ಇನ್ನೂ ನಿರ್ಧರಿತವಾಗಿಲ್ಲ. '''''π^e''''' ಮತ್ತು '''''π+e''''' ಗಳಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯ ಪಕ್ಷ ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಬೀಜಾತೀತ ಎಂದು '''''x²-(π+e)x+πe = 0''''' ಎಂಬ ಸಮೀಕರಣದ ಸಹಾಯದಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ '''''πe''''' ಮತ್ತು '''''π+e''''' ಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವೊಂದು ಅಥವಾ ಎರಡೂ ಬೀಜಾತೀತ ಎಂದು ತೋರಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಹಾಗೆಯೇ ಇಂದು ಉಳಿದಿದೆ. ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ [[ಕಲನಶಾಸ್ತ್ರ(ಲೆಕ್ಕಶಾಸ್ತ್ರದ ಒಂದು ಶಾಖೆ)|ಕಲನಶಾಸ್ತ್ರ]] ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಎರಡೂ ಒಂದೇ ಆಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದವು. ಕಲನಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೂ ಜ್ಯಾಮಿತಿಗೂ ಇದ್ದ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿ ಕಲನಶಾಸ್ತ್ರವು ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುವಂತೆ ಮಾರ್ಪಾಡು ಮಾಡಲು ಹೊರಟಾಗ ಕಲನಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಒಂದು ಅಂಗ ಮಾತ್ರ ಎಂದು ಗೋಚರವಾಯಿತು. ಈ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಪ್ರಮುಖರು [[ಕಾರ್ಲ್ ವಯರ್‌ಸ್ಟ್ರಾಸ್|ಕಾರ್ಲ್ ವೈರ್‌ಸ್ಟ್ರಾಸ್]] (1815-1897), [[:en:Bernard_Bolzano|ಬಾರ್ನರ್ಡ್ ಬೊಲ್ಜನೋ]] (1781-1848) ಮುಂತಾದವರು. === ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳ ನಿರೂಪಣೆ === ಮೊಟ್ಟಮೊದಲು ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಸರಿಯಾದ ನಿರೂಪಣೆಯ ಆವಶ್ಯಕತೆ ಇತ್ತು. ಈ ಕೊರತೆಯನ್ನು ತುಂಬಿದವ [[:en:Richard_Dedekind|ಜೆ. ಡಬ್ಲ್ಯು. ಆರ್. ಡೆಡಿಕೆಂಟ್]] (1831-1916). ಈತನ ಹೆಸರಿನ ವಿಭಜನೆಗಳು ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತವೆ.<ref>{{cite web |date=2015-01-05 |title=Lecture #1 |url=https://math.mit.edu/classes/18.095/2015IAP/lecture1/padic.pdf |work=18.095 Lecture Series in Mathematics}}</ref> [[:en:Dedekind_cut|ಡೆಡಿಕೆಂಟ್ ವಿಭಜನೆಗಳಿಗೆ]] ಸಮವಾದ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಿಂತ ಸುಲಭರೂಪದ [[ಬರ್ಟ್ರಾಂಡ್ ರಸಲ್|ರಸಲ್‌ನ]] ನಿರೂಪಣೆ ಈ ರೀತಿ ಇದೆ: ಪರಿಮೇಯ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಗಣ '''''R''''' ನ ನೀಚಖಂಡ (ಲೋಯರ್ ಸೆಗ್‌ಮೆಂಟ್) ಈ ಕೆಳಗೆ ನಮೂದಿಸಿರುವ ಲಕ್ಷಣಗಳಿರುವ '''''L''''' ಗಣ ಎಂದು ತಿಳಿಯೋಣ: # '''''L''''' ಅಶೂನ್ಯ ಗಣ # '''''x'' ∈ ''L''''' ಮತ್ತು '''''y<x''''' ಆಗಿದ್ದರೆ '''''y''''' ಕೂಡ '''''L''''' ನಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ. # '''''x'' ∈ ''L''''' ಆದಾಗ '''''z > x''''' ಮತ್ತು '''''z'' ∈ ''L''''' ಆಗುವಂತೆ ಮತ್ತೊಂದು '''''x''''' ನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು. ಇದೇ ರೀತಿ ಉಚ್ಚಖಂಡ (ಅಪ್ಪರ್ ಸೆಗ್ಮೆಂಟ್) '''''U''''' ನ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಇಂತಿವೆ: # '''''U''''' ಅಶೂನ್ಯ ಗಣ. # '''''x'' ∈ ''U''''' ಮತ್ತು '''''y > x''''' ಆಗಿದ್ದರೆ '''''y''''' ಕೂಡ '''''U''''' ನಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ. # '''''x'' ∈ ''U''''' ಆದಾಗ '''''z < x''''' ಮತ್ತು '''''z'' ∈ ''L''''' ಆಗುವಂತೆ ಮತ್ತೊಂದು '''''z''''' ನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು. ಇಂಥ ಖಂಡಗಳು ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: 1. '''''U = {x | x >2}''''' ಎನ್ನುವ ಉಚ್ಚಖಂಡ '''''2''''' ಎಂಬ ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. 2. '''''U = {x | x² > 2 ಮತ್ತು x > 0}''''' ಎನ್ನುವ ಉಚ್ಚಖಂಡ <math>\sqrt{2}</math> ಎಂಬ ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು (ಅಪರಿಮೇಯ) ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಯ ಈ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಸುವುದು ಗುಣಿಸುವುದು ಮುಂತಾದ ಪರಿಕರ್ಮಗಳನ್ನು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಬಹುದು. ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಕೌಷಿ ಲಕ್ಷಣವಿರುವ ಪರಿಮೇಯಗಳ ಒಂದು ಶ್ರೇಢಿ ಎಂದು ನಿರೂಪಿಸುವುದು ಉಂಟು. ಕೌಷಿ ಲಕ್ಷಣ ಈ ರೀತಿ ಇದೆ: ('''''R_n''''') ಪರಿಮೇಯಗಳ ಒಂದು ಶ್ರೇಢಿಯಾಗಿರಲಿ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು '''''ε > 0''''' ಗೆ ('''''ε''''' ಪರಿಮೇಯ) '''''m,n > N''''' ಆದಾಗೆಲ್ಲ '''''-ε < R_m-R_n < ε''''' ಆಗುವಂತೆ '''''N''''' ನ್ನು ಗೊತ್ತುಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಾದರೆ ('''''R_n''''') ಗೆ [[:en:Cauchy_sequence|ಕೌಷಿ ಶ್ರೇಢಿ]] ಎಂದು ಹೆಸರು. ಈ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲೂ ಸಮತೆ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲ ಪರಿಕರ್ಮಗಳನ್ನು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಹೊಸ ಪರಕಲ್ಪನೆ, ಪರಿಮಿತಿ ಮುಂತಾದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಆಧಾರವಿಲ್ಲದೆಯೇ ವರ್ಣಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಈ ತಳಹದಿಯ ಮೇಲೆ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತ ಬಂದು ಇದರಿಂದಾಗಿ [[:en:Cauchy_sequence|ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಸಂಖ್ಯಾ ಚರಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ]] ಮತ್ತು [[:en:Differential_equation|ಅವಕಲನ ಸಮೀಕರಣ]] ಸಿದ್ಧಾಂತ ಇವು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು. ಇಂದು [[:en:Applied_mathematics|ಅನ್ವಯ ಗಣಿತಕ್ಕೆ]] ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿದೆ. == ಟಾಪಾಲಜಿ == 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಜ್ಯಾಮಿತಿಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸಬಗೆಯ ಬೆಳೆವಣಿಗೆ ಅಂಕುರಿಸಿತು. ಇದು ಜ್ಯಾಮಿತಿಯಿಂದ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ನಿಂತು [[ಸಂಸ್ಥಿತಿವಿಜ್ಞಾನ|ಟಾಪಾಲಜಿ]] ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಒಂದು ಶಾಖೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತ ಬಂದಿದೆ. ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವಲಂಬಿಸಲು ಇದಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ಬದಲು ಇದು ಮನುಷ್ಯನ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಅಂತರ್ಬೋಧೆಯನ್ನು ಬಹಳವಾಗಿ ಅವಲಂಬಿಸಿತ್ತು. ಇದರ ಉಗಮ ಕಳೆದ ನೂರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆದಂತೆ ಅನಿಸಿದರೂ ಬಹುಫಲಕಗಳ ಭುಜಗಳು, ಶೃಂಗಗಳು ಮತ್ತು ಮುಖಗಳು ಇವುಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಡೇಕಾರ್ಟೆ (1596-1650) ಮತ್ತು ಆಯ್ಲರ್ (1707-1783) ಅಭ್ಯಸಿಸಿದ್ದರಿಂದ 17 ಮತ್ತು 18ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಟಾಪಾಲಜಿಯ ಸುಳಿವು ಇವರಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಇದರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖನಾದ ಪಾನ್‌ಕ್ವಾರೆ (1854-1912) ಎಂಬಾತ ಡೇಕಾರ್ಟೆ ಮತ್ತು ಆಯ್ಲರ್ ಅವರ ಅನಿಸಿಕೆಗಳನ್ನು ಟಾಪಾಲಜಿಯ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಮೇಯವನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದ್ದಾನೆ.<ref name="Aleksandrov Poincaré">{{cite journal|last=Aleksandrov|first=P S|title=Poincaré and topology|journal=Russian Mathematical Surveys|volume=27|issue=1|date=28 February 1972|issn=0036-0279|doi=10.1070/RM1972v027n01ABEH001365|pages=157–168}}</ref> ವಸ್ತುವಿನ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೂ ಅದರ ಪಕ್ಕದ ಭಾಗಕ್ಕೂ ಇರುವ ದೈಹಿಕ ಪಾರ್ಶ್ವಸಂಪರ್ಕ ವಸ್ತುವಿನ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣ. ಲೊಬಾಚೆವ್‍ಸ್ಕಿ (1793-1856) ಈ ಪಾರ್ಶ್ವಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಒಂದು ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಲಕ್ಷಣ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದ; '''''A''''' ಮತ್ತು '''''B''''' ಗಳು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಅಂಟಿಕೊಂಡು '''''C''''' ಎಂಬ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಆಕೃತಿ ಆಗಿದೆ. ವಿಲೋಮವಾಗಿ '''''C''''' ಎಂಬ ಆಕೃತಿಯನ್ನು ವಿಭಜಿಸಿದಾಗ '''''A''''' ಮತ್ತು '''''B''''' ಗಳೆಂಬ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾಗುತ್ತವೆ. '''''C''''' ಯನ್ನು ಒಂದೇ ಆಕೃತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದಾಗ '''''A''''' ಮತ್ತು '''''B''''' ಗಳಿಗೆ ಪಾರ್ಶ್ವಸಂಪರ್ಕ ಇರುತ್ತದೆ. ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಪರಿವರ್ತನೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಿದಾಗ ವಸ್ತುಗಳ ಪಾರ್ಶ್ವಸಂಪರ್ಕ ನಾಶವಾಗದಿದ್ದರೆ ಆ ಪರಿವರ್ತನೆಗೆ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನ ಪರಿವರ್ತನೆಯೆಂದೂ, ಪಾರ್ಶ್ವಸಂಪರ್ಕಗಳು ನಾಶವಾಗದಿರುವ ಜೊತೆಗೆ ವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಪಾರ್ಶ್ವಸಂಪರ್ಕಗಳು ಉಂಟಾಗದಿದ್ದರೆ ಅಂಥ ಪರಿವರ್ತನೆಗಳಿಗೆ ಟಾಪಾಲಜೀಯ ಪರಿವರ್ತನೆಯೆಂದೂ ಹೆಸರು. ಅಂದರೆ ಟಾಪಾಲಜೀಯ ಪರಿವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ವಸ್ತುವಿನ ಭಾಗಗಳ ವಿಭಜನೆ ಅಥವಾ ಬೆಸುಗೆಗಳು ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇಂಥ ಪರಿವರ್ತನೆಗಳು [[:en:Bijection|ಒಂದು-ಒಂದು ಸಂವಾದಿತ್ವವನ್ನು]] ವ್ಯಾಖ್ಯಿಸುತ್ತವೆ. [[ರಬ್ಬರು|ರಬ್ಬರಿನ]] ಒಂದು ವರ್ತುಲ ಉಂಗುರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಅದನ್ನು ನಿತಂತರ ಪರಿವರ್ತನೆಗೆ ಗುರಿಪಡಿಸಿದಾಗ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿರುವ ನಮೂನೆಯ ಆಕೃತಿಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. [[ಚಿತ್ರ:Torus_knot_2.stl|thumb|150x150px]] ಇವುಗಳಲ್ಲಿ (d) ಯನ್ನುಳಿದು ಇನ್ನೆಲ್ಲವೂ ಟಾಪಾಲಜೀಯ ಪರಿವರ್ತನೆಗಳು. ಈ ಚಿತ್ರ ಅಡ್ಡವಿಟ್ಟ '''''8''''' ರ ಆಕಾರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದರ ನಡುವೆ ಇರುವ ಗಂಟಿನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಸಂಪರ್ಕ ಏರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇದು ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನ ಪರಿವರ್ತನೆಯೇ ಹೊರತು ಟಾಪಾಲಜೀಯ ಪರಿವರ್ತನೆ ಅಲ್ಲ. ಕೆಲವು ಲಕ್ಷಣಗಳು ನಾಶವಾಗದೆ ಹಾಗೆಯೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಇಂಥವುಗಳಿಗೆ ವಸ್ತುವಿನ [[:en:Topological_property|ಟಾಪಾಲಜೀಯ ಲಕ್ಷಣಗಳೆಂದು]] ಹೆಸರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಒಂದು ವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿ '''''A''''' ಮತ್ತು '''''B''''' ಬಿಂದುಗಳು ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಯಾವುದೇ ಟಾಪಾಲಜೀಯ ಪರಿವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವು ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ '''''A''''' ಮತ್ತು '''''B''''' ಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವಿಕೆ ವಸ್ತುವಿನ ಒಂದು ಟಾಪಾಲಜೀಯ ಲಕ್ಷಣ. ಹಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಮಾಡಿದ ಒಂದು ಮಿದುವಾದ [[ಗೋಳ|ಗೋಳವನ್ನು]] ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿರುವ ಯಾವುದಾದರೂ ರೂಪಕ್ಕೆ ಈ ಗೋಳವನ್ನು ಮುರಿಯದೇ ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು. ಇದು ಒಂದು ಟಾಪಾಲಜೀಯ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾಗಿದೆ. ಗೋಳವನ್ನು ಒಂದು ಘನವನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸೋಣ. ಈಗ ಗೋಳಕ್ಕೆ ಅಂಚುಗಳಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಘನಕ್ಕೆ ಅಂಚುಗಳಿವೆ. ಅಂಚುಗಳಿರುವ ಅಥವಾ ಅಂಚುಗಳಿಲ್ಲದಿರುವುದು ಟಾಪಾಲಜೀಯ ಲಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಪರಿವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಬದಲಾಗಿವೆ. ಮೇಲಿನ ಯಾವುದೇ ಆಕೃತಿ ಮತ್ತು ಗೋಳ ಟಾಪಾಲಜೀಯವಾಗಿ ಸಮವಾಗಿವೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯಬಹುದು. ಎರಡು ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ಟಾಪಾಲಜೀಯ ಪರಿವರ್ತನೆಯಿಂದ ಮಾರ್ಪಾಡು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ ಅಂಥ ವಸ್ತುಗಳು ಪರಸ್ಪರ [[:en:Homeomorphism|ಹೋಮಿಯೋಮಾರ್ಫಿಕ್]] ಆಗಿವೆ ಅನ್ನುತ್ತೇವೆ. ಈಗ ಒಂದು ಪ್ರಶ್ನೆ ಏಳುತ್ತದೆ: ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ವಸ್ತುವಿನ ಮೇಲ್ಮೈಗೆ ಒಂದೇ ಪಾರ್ಶ್ವ ಇರುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ? ಇದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರ ಹೌದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[:en:Möbius_strip|ಮೋಬಿಯಸ್ ಪಟ್ಟಿ]]. [[ಚಿತ್ರ:Möbius_Strip.jpg|thumb|180x180px|ಮೋಬಿಯಸ್ ಪಟ್ಟಿ]] ಇದೊಂದು ಆಯತಾಕಾರದ [[ಕಾಗದ|ಕಾಗದದ]] ಪಟ್ಟಿ '''''ABCD'''''. ಇದರಲ್ಲಿ '''''D''''' ಬಿಂದು '''''B''''' ಯೊಂದಿಗೆ '''''C''''' ಬಿಂದು '''''A''''' ಯೊಂದಿಗೆ ಐಕ್ಯವಾಗುವಂತೆ '''''CD''''' ತುದಿಯನ್ನು '''''AB''''' ತುದಿಯ ಮೇಲೆ ಅಂಟಿಸಬೇಕು. ಈ ಆಕೃತಿಗೆ ಒಂದೇ ಪಾರ್ಶ್ವವಿರುವ ಮೇಲ್ಮೈ ಇರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುವುದು ಬಹಳ ಸುಲಭ. ಪಟ್ಟಿಯ ಮಧ್ಯರೇಖೆಯ ಮೇಲೆ '''''E''''' ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಬಿಂದು ಆಗಿರಲಿ. '''''E''''' ಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ ಮಧ್ಯರೇಖೆಯ ಮೇಲೆ ಹೋದರೆ ಕೊನೆಗೆ ಆಯತಾಕಾರದ ಪಟ್ಟಿಯ ಎರಡು ಪಾರ್ಶ್ವಗಳನ್ನೂ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಇನ್ನೊಂದು ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಬಂದು ಸೇರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಮೋಬಿಯಸ್ ಪಟ್ಟಿಗೆ ದ್ವಿಪಾರ್ಶ್ವ ಮೇಲ್ಮೈ ಇದ್ದಿದ್ದರೆ '''''E''''' ಬಿಂದುವನ್ನೂ ಅದು ಇರುವ ಪಾರ್ಶ್ವದಲ್ಲಿಯೇ ತಲುಪಬೇಕಾಗಿದ್ದಿತು. ಇದೇ ರೀತಿ ಏಕಪಾರ್ಶ್ವ ಮೇಲ್ಮೈ ಇರುವುದರೊಂದಿಗೆ ಸಂವೃತ ಸಹ ಆಗಿರುವ ಆಕೃತಿಗೆ [[:en:Klein_bottle|ಕ್ಲೈನ್ ಕುಪ್ಪಿ]] ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆ ಆಗಿದೆ. ಎರಡು ಮೋಬಿಯಸ್ ಪಟ್ಟಿಗಳ ಭುಜಗಳನ್ನು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಅಂಟಿಸುವುದರಿಂದ ಏರ್ಪಡುವ ಆಕೃತಿಯೇ ಕ್ಲೈನ್ ಕುಪ್ಪಿ. [[ಚಿತ್ರ:Klein bottle.svg|center|thumb|192x192px|ಕ್ಲೈನ್ ಕುಪ್ಪಿ]] == ಬೀಜಗಣಿತ == 19ನೆಯ ಶತಮಾನ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಇತಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹತ್ತರವಾದ ಕಾಲ. ಈ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಚಿಂತನೆಯ ಚೌಕಟ್ಟು ಲಭಿಸಿತಲ್ಲದೆ ಆ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅತೀವವಾದ ಬೆಳೆವಣಿಗೆ ಉಂಟಾಯಿತು. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾದ ಪ್ರೌಢಿಮೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿ ವಿವಿಧ ಶಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮುಂದಿನ ಗತಿಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಿಕೊಂಡಿತು. 19ನೆಯ ಶತಮಾನ ಬೀಜಗಣಿತದ (ಮಾಡರ್ನ್ ಆಲ್ಜಿಬ್ರ) ಶತಮಾನ ಎಂದು ಕರೆಯುವ ವಾಡಿಕೆ ಇತ್ತು. ಆಧುನಿಕ ಬೀಜಗಣಿತದ ಅಂಗವಾಗಿ [[ಆಧುನಿಕ ಬೀಜಗಣಿತ|ಅಮೂರ್ತ ಬೀಜಗಣಿತವೂ]] ಸೇರಿಕೊಂಡಿದೆ. 19ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ಬೀಜಗಣಿತ ಆಧುನಿಕ ಆಗಿದ್ದಿತೇ ವಿನಾ ಇಂದು ಆಧುನಿಕ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಕೇವಲ ಬೀಜಗಣಿತ ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿದೆ. ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಬೀಜಗಣಿತ ಅಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ಬೀಜಗಣಿತ ಎಂದು ಭಾವಿಸಬೇಕು. [[:en:George_Peacock|ಜಾರ್ಜ್ ಪೀಕಾಕ್]] (1791-1858), [[:en:William_Rowan_Hamilton|ವಿಲಿಯಂ ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಟನ್]] (1805-1865), [[:en:Arthur_Cayley|ಆರ್ಥರ್ ಕೇಲೀ]] (1821-1895), [[:en:James_Joseph_Sylvester|ಸಿಲ್ವಿಸ್ಟರ್]] (1814-1897), [[ಜಾರ್ಜ್ ಬೂಲ್]] (1815-1864) ಮತ್ತು [[:en:Évariste_Galois|ಗ್ಯಾಲ್ವ]] (1811-1832) ಇವರು ಬೀಜಗಣಿತದ ಕ್ರಾಂತಿ ಪುರುಷರು. ಋಣಸಂಖ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಬೆಲೆ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳುವುದು ಅಪರಾಧವೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲವದು. ಹೊಸ ಚಿಂತನೆಗೆ ಅವಕಾಶಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸದೆ ಹಳೆಯದಕ್ಕೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಬಲವಾಗಿ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿಂದ ಕೂಡಿದ ವಾತಾವರಣವಿತ್ತು. ಅಂಥ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪೀಕಾಕ್ [[ಕೇಂಬ್ರಿಜ್|ಕೇಂಬ್ರಿಜಿನ]] ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜಿನ ಅಧಿಕಾರ ವರ್ಗದಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡು ಬೀಜಗಣಿತದ ಬೆಳೆವಣಿಗೆಗೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಶ್ರಮಿಸಿದ. ''ಟ್ರೀಟೈಸ್ ಆನ್ ಆಲ್ಜಿಬ್ರ'' ಎನ್ನುವ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಬರೆದು (1830) ಬೀಜಗಣಿತಕ್ಕೆ ತಾರ್ಕಿಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಕೊಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟ. ವ್ಯತ್ಯಯ ನಿಯಮ ([[:en:Commutative_property|ಕಾಮ್ಯೂಟೇಟಿವ್ ಲಾ]]), ಸಾಹಚರ್ಯ ನಿಯಮ ([[:en:Associative_property|ಅಸೋಸಿಯೇಟಿವ್ ಲಾ]]) ಇತ್ಯಾದಿ ಮೂಲನಿಯಮಗಳನ್ನು ಇಂದು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲು ಈತನಷ್ಟು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಯಾರೂ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ಮೊದಲು ಈ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ. ಹೀಗೆಯೇ ಮುಂದುವರಿದು ಇವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ರಾಶಿಗಳ ಮೇಲೂ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ ಪ್ರತೀಕಾತ್ಮಕ ಬೀಜಗಣಿತದ (ಸಿಂಬಾಲಿಕ್ ಆಲ್ಜಿಬ್ರ) ಜನನಕ್ಕೆ ಕಾರಣನಾದ. ಮುಂಚೆ ಈ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ '''''+''''' ಮತ್ತು '''''-''''' ಚಿಹ್ನೆಗಳಿಗೆ ಅವುಗಳ ಸರ್ವೆಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಅರ್ಥವಿತ್ತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ: '''''2-1''''' ಕ್ಕೆ ಅರ್ಥವಿರುತ್ತಿತ್ತೇ ವಿನಾ '''''1-2''''' ಕ್ಕೆ ಅಲ್ಲ. ಆದರೆ ಪ್ರತೀಕಾತ್ಮಕ ಬೀಜಗಣಿತದಲ್ಲಿ [[ಪರಿಮಾಣ|ಪರಿಮಾಣಗಳ]] (ಮ್ಯಾಗ್ನಿಟ್ಯೂಡ್ಸ್) ಮೇಲೆ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಹಾಕದೆ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲಾಯಿತು. ಪೀಕಾಕ್ '''''+''''' ಮತ್ತು '''''-''''' ಚಿಹ್ನೆಗಳ ಈ ರೀತಿಯ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಬಳಕೆ ಯಾವ ಸಮಜಾಯಿಸಿಕೆಯನ್ನೂ ಕೊಡಲಿಲ್ಲ. ಆತನ ಹೊಸ ಚಿಂತನಮಾರ್ಗಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ಕೊಟ್ಟವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ [[:en:Augustus_De_Morgan|ಡಿ' ಮಾರ್ಗನ್]] (1806-1871). ಚಿಹ್ನೆಗಳು ಪೀಕಾಕನಿಗೆ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಅಥವಾ ಪರಿಮಾಣಗಳು ಆಗಿದ್ದರೆ ಡಿ' ಮಾರ್ಗನನಿಗೆ ಅವು ಅಮೂರ್ತವಾಗಿದ್ದವು. ತಾನು ಬಳಸಿದ ಪರಿಕರ್ಮಗಳ ಪ್ರತೀಕಗಳನ್ನೂ, ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನೂ ಆತ ಅಮೂರ್ತವಾಗಿರಿಸಿದ. ನೈಜ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಮತ್ತು ಮಿಶ್ರ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಬೀಜಗಣಿತ ಎರಡಕ್ಕೂ ಒಂದೇ ಬಗೆಯ ಪರಿಕರ್ಮ ಪದ್ಧತಿಗಳ ಇರುವಿಕೆಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡ. ಬೀಜಗಣಿತದ ಮೂಲ ನಿಯಮಗಳು ಎಲ್ಲ ಬೀಜಗಣಿತೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೂ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವುವು ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗೆ ಬಹಳ ಹತ್ತಿರ ಬಂದರೂ ಆತ ನೈಜ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಬೀಜಗಣಿತ ಮತ್ತು ಮಿಶ್ರ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಬೀಜಗಣಿತ ಎಂಬ ಎರಡು ಬೀಜಗಣಿತಗಳು ಮಾತ್ರ ಇರಬಲ್ಲವು ಎಂದು ನಂಬಿದ್ದ. ಡಿ' ಮಾರ್ಗನನ ಈ ಗ್ರಹಿಕೆ ತಪ್ಪು ಎಂದು [[ಡಬ್ಲಿನ್|ಡಬ್ಲಿನ್ನಿನ]] ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಟನ್ ತೋರಿಸಿದ. ಈತ ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಸಕ್ರಮಯಗ್ಮಗಳ ಬೀಜಗಣಿತವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ. '''''(a,b)''''' ಮತ್ತು '''''(α,β)''''' ಎಂಬ ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಎರಡು ಸಕ್ರಮ ಯಗ್ಮಗಳ ಗುಣಲಬ್ಧವನ್ನು '''''(a,b) . (α,β) = (aα-bβ, aβ+bα)''''' ಎಂದು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಸಕ್ರಮಯುಗ್ಮಗಳ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಮಿಶ್ರಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಪರಿಕರ್ಮಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲು ಅವನಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಇನ್ನೂ ಮುಂದುವರಿದು ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಸಕ್ರಮಯುಗ್ಮಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ತಲದಲ್ಲಿರುವ ಸದಿಶ ಪರಿಮಾಣಗಳು ಎಂದು ಗ್ರಹಿಸಿ ಇದೇ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಮೂರು [[ವಿಮಿತಿ|ಆಯಾಮಗಳ]] ಆಕಾಶಕ್ಕೂ ಮುಂದುವರಿಸಿದ. ಮೂರು ಆಯಾಮಗಳ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಸದಿಶ ಪರಿಮಾಣವನ್ನು ಮೂರು ನೈಜ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಸಕ್ರಮಗಣಗಳಿಂದ ಸೂಚಿಸುತ್ತಾನೆ: '''''(a+bi+cj)''''' ಅಥವಾ '''''(a,b,c)'''''. ಆದರೆ ಮೂರು ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಸಕ್ರಮಗಣಗಳ ಗುಣಲಬ್ಧವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವುದು ಆತನಿಗೆ ಕೂಡಲೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. 10 ವರ್ಷಗಳ ಬಳಿಕ ಒಂದು ದಿವಸ ಮೂರು ನೈಜಸಂಖ್ಯಾಸಕ್ರಮಗಣದ ಬದಲು 4 ನೈಜ ಸಂಖ್ಯಾಸಕ್ರಮಗಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ '''''i²=j²=k²=-1''''' ಮತ್ತು '''''ij=k=-ji, jk=i=-kj''''' ಮತ್ತು '''''ki=j=-ik''''' ಎಂದು ಊಹಿಸಿಕೊಂಡರೆ '''''(a+bi+cj+dk)''''' ರೂಪದ ಪರಿಮಾಣಗಳ ಗುಣಲಬ್ಧವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಬಹುದು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಯ ನಿಯಮವನ್ನು ಆತ ಕೈಬಿಟ್ಟಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ '''''ij≠ji'''''. ಯುಕ್ಲಿಡ್‍ನ ಐದನೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟು ಲೊಬಾಚಿವ್‍ಸ್ಕಿ ಹೊಸ ಜ್ಯಾಮಿತಿಗೆ ಜನನವಿತ್ತರೆ ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಟನ್ ವ್ಯತ್ಯಯ ನಿಯಮವನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟು ಒಂದು ಹೊಸ ಬೀಜಗಣಿತವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ.<ref name="Bruno2003">Bruno (2003)</ref>{{rp|210}} ನಾಲ್ಕು ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಗಣಗಳ ಬೀಜಗಣಿತ ವ್ಯತ್ಯಯ ನಿಯಮವಿಲ್ಲದ [[:en:Quaternion|ಒಂದು ಬೀಜಗಣಿತ]]. ಪರಿವರ್ತನ ಸಿದ್ಧಾಂತದಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸಿದ [[ಮಾತೃಕೆಗಳು|ಮಾತೃಕೆಗಳ]] ಬೀಜಗಣಿತ ಇನ್ನೊಂದು ಉದಾಹರಣೆ. ಇದರ ಕರ್ತೃ ಕೇಲಿ. [[ಜಾರ್ಜ್ ಬೂಲ್]] ಎಂಬ ಬ್ರಿಟಿಷ ಗಣಿತಜ್ಞ ಇನ್ನೊಂದು ಬಗೆಯ ಬೀಜಗಣಿತವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ. ಯಾವುದೇ ವಿಷಯ ತನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗುವ ಸೂಕ್ತ ಪರಿಕರ್ಮ ಸೂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಇವುಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುವ ಪ್ರತೀಕಗಳು ಇವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡರೆ ಅದು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಒಂದು ಅಂಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಸರಿಯಾದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಆತ ಗ್ರಹಿಸಿದ. ಇಂದು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಕಾಣುವ ಗಣ ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಮೊದಲು ಗ್ರಹಿಸಿದಾತ ಬೂಲ್. '''''A''''' ಮತ್ತು '''''B''''' ಗಳು ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು [[:en:Universal_set|ವಿಶ್ವಗಣ]] '''''U''''' ವಿನ ಎರಡು ಉಪಗಣಗಳಾದರೆ '''''A U B''''' ಅನ್ನುವುದು ಇನ್ನೊಂದು ಗಣ; ಇದರಲ್ಲಿ '''''A''''' ಯಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಧಾತುಗಳು, '''''B''''' ಯಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಧಾತುಗಳೂ ಇವೆ. '''''A'' ∩ ''B''''' ಅನ್ನುವುದು ಮತ್ತೊಂದು ಗಣ. ಇದರಲ್ಲಿ '''''A''''' ಮತ್ತು '''''B''''' ಎರಡಕ್ಕೂ ಉಭಯಸಾಮನ್ಯವಾಗಿರುವ ಧಾತುಗಳು ಮಾತ್ರ ಇವೆ. '''''O''''' ಪ್ರತೀಕವನ್ನು ಧಾತುಗಳೇ ಇಲ್ಲದ ಗಣವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಬಳಸುತ್ತಾನೆ. ಇದಕ್ಕೆ [[:en:Empty_set|ಶೂನ್ಯಗಣ]] ಎಂದು ಹೆಸರು (ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರಚಲಿತ ಪ್ರತೀಕ '''∅'''). ಇಂದು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ '''U''' ಮತ್ತು '''∩''' ಚಿಹ್ನೆಗಳ ಬದಲು '''''+''''' ಮತ್ತು '''''x''''' ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಬೂಲ್ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ. '''''+''''' ಮತ್ತು '''''x''''' ಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಗಣಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಬೂಲೀಯ ಬೀಜಗಣಿತವನ್ನು ಆತ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ. ವ್ಯತ್ಯಯ ನಿಯಮ, ಸಾಹಚರ್ಯ ನಿಯಮ ಮತ್ತು [[:en:Distributive_property|ವಿತರಣ ನಿಯಮಗಳು]] ಈ ಬೀಜಗಣಿತದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಿಸುತ್ತವೆ. ಕೆಳಗೆ ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಈ ಬೀಜಗಣಿತದ ಕೆಲವು ವಿಶೇಷ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. # ''A+A=A'', (2A ಅಲ್ಲ). # A x B = A x C, A ≠ 0 ಆಗಿದ್ದರೆ B=C ಆಗಬೇಕಾದ ಆವಶ್ಯಕತೆ ಇಲ್ಲ. # A x B = 0 ಆಗಿದ್ದರೆ A ಅಥವಾ B ಯಾವುದಾದರೂ ಶೂನ್ಯಗಣ ಆಗಬೇಕಾದ ಆವಶ್ಯಕತೆ ಇಲ್ಲ. (A=B ಅಂದರೆ A ಮತ್ತು B ಯಲ್ಲಿರುವ ಧಾತುಗಳು ಒಂದೇ ಆಗಿವೆ ಎಂದು ಅರ್ಥ). ಇದು (ಅಮೂರ್ತ) ಬೀಜಗಣಿತದ ಕಡೆಗಿಟ್ಟ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆ ಆಗಿದೆ. [[ಗ್ರೂಪ್]], ವಲಯ ([[ರಿಂಗ್]]) ಮತ್ತು ಕ್ಷೇತ್ರ (ಫೀಲ್ಡ್) ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು ಬೆಳೆದು ಬಂದು ಅಮೂರ್ತಬೀಜಗಣಿತ ಬೃಹದಾಕಾರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತ ಇದೆ. == ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ತಳಹದಿ ([[:en:Foundations_of_mathematics|ಫ಼ೌಂಡೇಶನ್ಸ್ ಆಫ಼್ ಮ್ಯಾತ್‍ಮ್ಯಾಟಿಕ್ಸ್]]) == ಶಾಸ್ತ್ರವೊಂದರ ಆಯಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾದ ಫಲಿತಾಂಶಗನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಲು ಶಕ್ಯವಾಗುವುದಾದರೆ ಅಂಥ ಶಾಸ್ತ್ರ ಅಸಂಗತ (ಇನ್‌ಕನ್ಸಿಸ್ಟೆಂಟ್) ಎನಿಸುವುದು. ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಈ ಬಗೆಯ ಸನ್ನಿವೇಶ ಉದ್ಭವಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಈ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನೇ ಒಂದು ಖಚಿತ ಪ್ರಮೇಯವಾಗಿ ಸಾಧಿಸಬಹುದೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ವಿವೇಚನಾರ್ಹ. ಗಣಿತದ ಸುಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನು ([[:en:Consistency|ಕನ್ಸಿಸ್ಟೆನ್ಸಿ]]) ಸಾಧಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ವಸ್ತುತಃ ಗಣಿತೀಯ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನೇ ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾಗುವುದರಿಂದ ಅಂಥ ಸಾಧನೆಗಳ ವಿಶ್ವಸನೀಯತೆಗೆ ಭಂಗ ತಗಲುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಹೆಚ್ಚು ವಿಶ್ವಸನೀಯವೆಂದು ತೋರುವ ಒಂದು ಗಣಿತ ಶಾಖೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ವಿಶ್ವಸನೀಯವೆನಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಗಣಿತ ಶಾಖೆಯ ಸುಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಡೆಯದೆ ಇಲ್ಲ. ಬಹಳಷ್ಟು ಮಂದಿ ಕಾರ್ಯನಿರತ ಗಣಿತಜ್ಞರಾದರೋ (ವರ್ಕಿಂಗ್ ಮ್ಯಾಥ್‌ಮ್ಯಾಟಿಷಿಯನ್ಸ್) ಗಣಿತದ ಸುಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನು ಅನುಭವಸಿದ್ಧವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ ತಮ್ಮ ದೈನಂದಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಗಣಿತದಲ್ಲಿ ಒಂದು ವೇಳೆ ಗೌಣ ಅಸಾಂಗತ್ಯಗಳು ತಲೆದೋರಿದರೂ ಅವು ಸಂಶೋಧನೆಗಳ ಅಪರಿಪೂರ್ಣತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತವೆಂದೂ, ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆಗಳಿಂದ ಅವನ್ನೆಲ್ಲ ನಿವಾರಿಸಬಹುದೆಂದೂ ಅವರು ದೃಢವಾಗಿ ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಗಣಿತಮಾರ್ಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ನಿಲುವು ಇಂದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಭಕ್ತಿಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಶಾಶ್ವತ ಸತ್ಯಗಳ ಆಗರ ಎಂದು ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿರುವ ಗಣಿತವನ್ನು ಕುರಿತಂತೆ ಅದಾವ ಸಂಶಯಗಳು ತಾನೆ ಜನಿಸಲು ಶಕ್ಯ ಎಂದು ಅವರು ಅಚ್ಚರಿಪಡುವುದು ಸಹಜ. ಇದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರವಾಗಿ ನಾವು ಪ್ರಧಾನತಃ ಮೂರು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಕಡೆ ಬೆರಳು ತೋರಿಸಬೇಕಾಗಿಬರುತ್ತದೆ. [[ಅನಂತ]] (ಇನ್‌ಫಿನಿಟಿ), ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತೆ (ಜನರ‍್ಯಾಲಿಟಿ)ಮತ್ತು ನಿಷೇಧ ([[:en:Negation|ನೆಗೇಷನ್]]). ಆಧುನಿಕ ಪ್ರೌಢ ಗಣಿತದಲ್ಲಿ ಚರ್ಚೆಗೆ ಬರುವ ಬಹಳಷ್ಟು ಗಣಗಳೆಲ್ಲ ಅನಂತವಾದವು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸಮಸ್ತ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಗಣ); ಇವುಗಳಲ್ಲಿನ ಧಾತುಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಬಿಡಿಯಾಗಿ ಎಣಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಲಿ, ವಿಶಿಷ್ಟ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಗುಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಲಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಒಂದು ಚೀಲದಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ಹತ್ತು ಗೋಲಿಗಳಿವೆಯೆಂದು ಭಾವಿಸೋಣ. ಈಗ A. ಚೀಲದಲ್ಲಿರುವ ಯಾವುದೇ ಗೋಲಿಯ ಬಣ್ಣ ಕೆಂಪು (ಅರ್ಥಾತ್ ಚೀಲದಲ್ಲಿರುವ ಗೋಲಿಗಳೆಲ್ಲ ಕೆಂಪುಬಣ್ಣದವು) ಎಂಬ ಉಕ್ತಿಯನ್ನು B. ಯಾವುದೇ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಕ್ಕೆ ಅದರ ಮುಂದಿನ ಪೂರ್ಣಾಂಕವನ್ನು ಕೂಡಿಸಿದಾಗ ಬರುವ ಫಲ ಒಂದು ಬೆಸ ಪೂರ್ಣಾಂಕ. ಎಂಬುದರೊಡನೆ ಹೋಲಿಸಿನೋಡಬೇಕು. A ಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಲು ಚೀಲದಲ್ಲಿರುವ ಗೋಲಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ತೆಗೆದು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಬಹುದು. B ಯ ಸತ್ಯತೆಯನ್ನು ಮನಗಾಣಲು 1+2=3= ಬೆಸ ಪೂರ್ಣಾಂಕ, 2+3=5= ಬೆಸ ಪೂರ್ಣಾಂಕ, 3+4=7 ಬೆಸ ಪೂರ್ಣಾಂಕ ಎಂದು ಮುಂತಾಗಿ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಬಿಡಿ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಗುರಿಮಾಡುತ್ತ ಸಾಗಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಬದಲು ಅದಕ್ಕೆ ಗಣಿತೀಯ ಮಾರ್ಗದ ಒಂದು ಸಮಗ್ರ ಸಾಧನೆಯೇಬೇಕು. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾವು ಬಳಸುವ ಭಾಷೆಯ ಅಪರಿಪೂರ್ಣತೆಯಿಂದಾಗಿ A, B ಗಳೊಂದೊಂದೂ ಉಕ್ತಧಾತುಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಒಂದೊಂದು ಲಕ್ಷಣದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತೆಯನ್ನು ತಿಳಿಯಪಡಿಸುವಂತೆ ತೋರಿದಾಗ್ಯೂ A ಯಲ್ಲಿರುವ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತೆಯ ಸ್ವರೂಪವೇ ಬೇರೆ, B ಯಲ್ಲಿರುವ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತೆಯ ಸ್ವರೂಪವೇ ಬೇರೆ. ಇವೆರಡು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲೂ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತೆ ಎಂಬ ದ್ವಂದ್ವಾರ್ಥ ಯುಕ್ತ ಏಕಪದವನ್ನೇ ಪ್ರಯೋಗಿಸುವುದು ನಮ್ಮ ವಾಗ್ಭಂಡಾರದ ದಾರಿದ್ರ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕದ ಬೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಇಂಥ ದಾರಿದ್ರ್ಯವನ್ನೇ ಒಂದು ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ B ಯಂಥ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಲ್ಲೂ A, B ಮಾದರಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತೆಯ ಅರ್ಥಛಾಯೆಯನ್ನು ವಿಕ್ಷೇಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ವಿವಿಧ ಪ್ರಮೇಯಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲಾಗುವುದು. ಈ ಬಗೆಯ ಪ್ರಶ್ನಾಸ್ಪದ ಸಾಧನಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಉಪಕರಣವೆಂದರೆ ನಾವು ಹೆಸರಿಸಿರುವ ಮೂರನೆಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ನಿಷೇಧ. ಅಂಥ ಸಾಧನೆಗಳಿಗೆ ನಿಷೇಧದಿಂದ ಒದಗಿಬರುವ ಆಸರೆಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಬಣ್ಣಗಳ ಗೋಲಿಗಳಿವೆಯೆಂದೂ ಆ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಿಂದ ಬಣ್ಣವನ್ನು ನೋಡದೆ ಎರಡು ಮೂರು ಗೋಲಿಗಳನ್ನು ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಚೀಲಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುತ್ತೇವೆಂದೂ ಭಾವಿಸೋಣ. ಈಗ ಕೆಳಗಿನ ಉಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಪರಶೀಲಿಸಬೇಕು. (~A) ಚೀಲದಲ್ಲಿರುವ ಗೋಲಿಗಳೆಲ್ಲ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದವಲ್ಲ (C) ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣವಿರದ ಒಂದು ಗೋಲಿಯಾದರೂ ಚೀಲದಲ್ಲಿ ಇದೆ (D) '''''n-1+10¹⁰⁰⁰''''' ಮತ್ತು '''''n+1+10¹⁰⁰⁰''''' ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದನ್ನಾದರೂ ವಿಭಾಜ್ಯ ಪೂರ್ಣಾಂಕವನ್ನಾಗಿಸುವ ಗುಣ ಎಲ್ಲ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕ '''''n''''' ಗಳಿಗೂ ಇದೆ. [ಸೂಚನೆ: ಒಂದು ಪೂರ್ಣಾಂಕ '''''m''''' ಗೆ '''''±m''''' ಹಾಗೂ '''''±1''''' ಇವುಗಳಲ್ಲದೆ ಬೇರೆ ಅಪವರ್ತನಗಳೂ ಇರುವುದಾದರೆ ಆ '''''m''''' ವಿಭಾಜ್ಯ ಪೂರ್ಣಾಂಕ ([[:en:Composite_number|ಕಾಂಪೊಸಿಟ್ ಇಂಟಿಜರ್]]) ಎನಿಸುತ್ತದೆ.{{sfn|Pettofrezzo|Byrkit|1970|pp=23–24}}{{sfn|Long|1972|p=16}}] (~D) '''''n-1+10¹⁰⁰⁰''''' ಮತ್ತು '''''n+1+10¹⁰⁰⁰''''' ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದನ್ನಾದರೂ ವಿಭಾಜ್ಯ ಪೂರ್ಣಾಂಕವನ್ನಾಗಿಸುವ ಗುಣ ಎಲ್ಲ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕ '''''n''''' ಗಳಿಗೂ ಇಲ್ಲ. (E) '''''n-1+10¹⁰⁰⁰''''' ಮತ್ತು '''''n+1+10¹⁰⁰⁰''''' ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದನ್ನಾದರೂ ವಿಭಾಜ್ಯ ಪೂರ್ಣಾಂಕವನ್ನಾಗಿಸದೆ ಹೋಗುವಂಥ ಕನಿಷ್ಠಪಕ್ಷ ಒಂದು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕ '''''n''''' ಇದೆ. (~A) ಉಕ್ತಿ (A) ಉಕ್ತಿಯ ನಿಷೇಧ; ಅಂತೆಯೇ (~D) ಉಕ್ತಿ (D)ಉಕ್ತಿಯ ನಿಷೇಧ. (A) ಯನ್ನಾಗಲಿ (~A) ಯನ್ನಾಗಲಿ ಸಮರ್ಥಿಸಬೇಕಾದರೆ ಚೀಲದಲ್ಲಿರುವ ಗೋಲಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಒಂದೊಂದಾಗಿ ತೆಗೆದು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರಾಯಿತು. ಆಗ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಕೆಂಪು ಗೋಲಿಗಳೇ ಗೋಚರಿಸುತ್ತಲಿರುತ್ತವೆ. ಇಲ್ಲವೆ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಸಲ ಕೆಂಪಲ್ಲದ ಗೋಲಿಯೊಂದು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದು ಅನುಭವವೇದ್ಯ. ಪ್ರಥಮ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ (A) ಯೂ, ಎರಡನೆಯ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ (~A) ಯೂ ಸಮರ್ಥಿತವಾಗುವುವು. ಒಂದು ವೇಳೆ (~A) ಸಮರ್ಥಿತವಾಗುವುದಾದರೆ ಅದಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ (ಅಂದರೆ ಕೆಂಪಲ್ಲದ ಗೋಲಿ ಕಾಣಿಸಿದ ತತ್‌ಕ್ಷಣವೇ) (C) ಸಮರ್ಥಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. (~A) ಊರ್ಜಿತವಾಗುವುದು (C) ಮೂಲಕವೇ. ಈ ಅನುಭವದಿಂದ ನಾವು ಎರಡು ತೀರ್ಮಾನಗಳಿಗೆ ಬರುತ್ತೇವೆ: # (A) ಮತ್ತು (~A)ಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಸಮರ್ಥಿತವಾಗಲೇಬೇಕು; # (C) ಮತ್ತು (~A) ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಉಕ್ತಿಗಳು. ಈಗ ಸಾದೃಶ್ಯತರ್ಕದಿಂದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಗಣಿತ ಕೆಳಗಿನ ಎರಡು ಶ್ರದ್ಧೆಗಳನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುತ್ತದೆ: # (D) ಮತ್ತು (~D) ಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಸಮರ್ಥಿತವಾಗಲೇಬೇಕು.; # (E) ಮತ್ತು (~D) ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಉಕ್ತಿಗಳು. ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು ಸಮರ್ಥಿತವಾದರೆ ಇನ್ನೊಂದು ಸಮರ್ಥಿತವಾದಂತೆಯೇ. ಗೋಲಿಗಳ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ (1), (2) ಆ ಗೋಲಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯ ನೇರ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು. ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು ಹಾಗೆ ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಅವನ್ನು ಕುರಿತ (1), (2) ಕೇವಲ ಭಾಷಾಸಾದೃಶ್ಯದಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಮಿಥ್ಯೆಗಳಿರಬಹುದು. ನಿಜಕ್ಕೂ (D) ಯನ್ನಾಗಲಿ (~D) ಯನ್ನಾಗಲಿ ಸಮರ್ಥಿಸಲು ಗಣಿತೀಯ ಮಾರ್ಗದ ಸಾಧನೆಯನ್ನೇ ನಿಯೋಜಿಸಬೇಕಾಗುವುದು. (D) ಇಲ್ಲವೆ (~D) ಗೆ ಸಾಧನೆಯೊಂದನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲೇಬೇಕೆಂಬ ನಿಸರ್ಗನಿಯಮ ಎಲ್ಲಿದೆ? ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಗಣಿತಶಾಖೆಯ ಆಯಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ (D) ಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿರಬಹುದು; (~D)ಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿರಬಹುದು. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಇದುವರೆಗೆ ಯಾರೂ (D) ಯನ್ನಾಗಲಿ, (~D) ಯನ್ನಾಗಲಿ ಸಾಧಿಸಿಯೂ ಇಲ್ಲವೆಂಬ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಸಂಗಿಕವಾಗಿ ಗಮನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಪಕ್ಷ ಮುಂದೆ ಯಾವಾಗಲಾದರೂ (~D) ಯನ್ನು ಪರೋಕ್ಷ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ (ಇಂಡೈರೆಕ್ಟ್ ಮೆಥಡ್) ಸಾಧಿಸಲಾಗುವುದೆಂದು ಭಾವಿಸೋಣ. ಗೋಲಿಗಳನ್ನು ಕುರಿತಾಗಿ ನೇರಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ (C) ಮೂಲಕ (~A) ಫಲಿಸಿದಂತೆ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಅಂಥ ಪರೋಕ್ಷ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ (E) ಮೂಲಕ (~D) ಸಿದ್ಧಿಸಿರುವುದಿಲ್ಲ; ಆ ಪರೋಕ್ಷ ಸಾಧನೆಯ ಪೂರ್ಣ ಅಧ್ಯಯನದ ಬಳಿಕವೂ '''''n ± 1± 10¹⁰⁰⁰''''' ಗಳೆರಡನ್ನೂ ಅವಿಭಾಜ್ಯವಾಗಿಸುವ ಒಂದು ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕ '''''n''''' ನ್ನು ಗೊತ್ತುಮಾಡಿ ತೋರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿರಬಹುದು. ಅಂದಮೇಲೆ (~D) ಗೆ (ಪರೋಕ್ಷ) ಸಾಧನೆಯೊಂದು ಇದ್ದಾಗಲೂ (E) ಗೆ ಸಾಧನೆ ಇಲ್ಲದೆ ಹೋಗಬಹುದು. ಇಂತಿರುವಾಗ (~D), (E) ಗಳನ್ನು ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಉಕ್ತಿಗಳು ಎಂದು ಬಗೆಯಲು ಆಧಾರವಾದರೂ ಏನಿದೆ? ಆದರೆ ಮೇಲಿನ ಟೀಕೆಗಳು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಗಣಿತಜ್ಞರನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಬಾಧಿಸಿವೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗದು. ಕಾರ್ಯನಿರತ ಗಣಿತಜ್ಞರನೇಕರಿಗೆ ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅರಿವೇ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಭವನೀಯ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಗಣಿತವನ್ನು ಕುರಿತ ಈ ಟೀಕೆಗಳು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಅಂತರ್ಬೋಧನವಾದಿಗಳೆಂಬ (ಇಂಟ್ಯುಇಷನಿಸ್ಟ್ಸ್) ಕೆಲ ಗಣಿತ ತಾತ್ತ್ವಿಕರ ಅಭಿಮತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. [[:en:Leopold_Kronecker|ಲಿಯೊಪೋಲ್ಡ್ ಕ್ರೋನೆಕರ್]] (1823-1891) ಎಂಬ ಗಣಿತಜ್ಞನ ಆಲೋಚನೆಗಳಿಂದ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಅಂತರ್ಬೋಧನವಾದವನ್ನು ಪ್ರಸಕ್ತ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ [[:en:L._E._J._Brouwer|ಎಲ್.ಇ.ಜೆ. ಬ್ರುವರ್]] (1882-1966) ಸ್ಫುಟ ರೂಪರೇಖೆಗಳಿನ್ನಿತ್ತು ಬೆಳೆಸಿದ. ಅಂತರ್ಬೋಧನವಾದಿಗಳ ಟೀಕೆಗಳನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಗಣಿತಜ್ಞರು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಅಲಕ್ಷಿಸಿದರೂ ಅವರಲ್ಲಿ ಅತಿ ಪ್ರಮುಖನಾಗಿದ್ದ [[:en:David_Hilbert|ಡೇವಿಡ್ ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್‌ನಿಗೆ]] (1862-1943) ಮಾತ್ರ ಅವು ತಕ್ಕ ಉತ್ತರವನ್ನು ಕೊಡಬೇಕಾದ ಸವಾಲುಗಳೆನಿಸಿದ್ದು ಗಮನಾರ್ಹ.<ref>cf. {{harvnb|Reid|1996|pp=148–149.}}</ref> ಈ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್‌ನ ಮನೋಭಿಪ್ರಾಯ ಹೀಗಿದ್ದಿತು: ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳೇ ಮೊದಲಾದ ಅನಂತ ಗಣಗಳ ಧಾತುಗಳನ್ನು ಕುರಿತಂತೆ (1), (2) ರಂಥ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶ್ರದ್ಧೆಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಗಣಿತದಲ್ಲಿ ಅಸಾಂಗತ್ಯಗಳು ಜನಿಸದೆ ಇರುವ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಅವನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವ ಜನ್ಮಸಿದ್ಧ ಹಕ್ಕಿನಿಂದ ಗಣಿತಜ್ಞರನ್ನು ಯಾರೂ ವಂಚಿಸಲಾಗದು; ಆದ್ದರಿಂದ ಟೀಕೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿರುವ ಶ್ರದ್ಧೆಗಳಿಂದ ಅಸಾಂಗತ್ಯಗಳು ತಲೆದೋರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಮೇಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸರ್ವಸಮ್ಮತವಾಗುವಂತೆ ಸಮರ್ಥಿಸುವುದೇ ಅಂತರ್ಬೋಧನವಾದಿಗಳ ಸವಾಲಿಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕರು ನೀಡಬೇಕಾದ ಉತ್ತರ. (ಈ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನೂ ಬ್ರುವರ್ ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ; ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ವಿಮುಖವಾದ ಚಿಂತನೆಗಳು ಸುಸಂಗತವಾಗಿದ್ದಾಗ್ಯೂ ಅಪರಿಗ್ರಾಹ್ಯ ಎಂಬುದು ಬ್ರುವರ್ ವಾದ. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಪ್ರಸಕ್ತ ಚರ್ಚೆಗೆ ಇದು ಅನವಶ್ಯ.) ಹೀಗೆಂದು ಆಲೋಚಿಸಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಗಣಿತವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಗಂಭೀರ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ (1920ರ ವೇಳೆ) ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್ ಕೈಹಾಕಿದ. ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಗಣಿತದ ಶಾಖೆ ಮಿಕ್ಕೆಲ್ಲವಕ್ಕೂ ಮೂಲಭೂತವಾದ ಕಾರಣ ಮೊದಲಿಗೆ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಕರೆಯಿತ್ತರು. ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಪಕ ಯಶಸ್ಸು ಲಭಿಸಬಹುದೆಂಬ ಪೂರ್ಣ ವಿಶ್ವಾಸ ಅಂದು ಅವರಿಗೆ ಇದ್ದಂತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್‌ನ ಈ ಎಣಿಕೆ ತಪ್ಪು ಎಂಬ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಫಲಿತಾಂಶ 1931ರಲ್ಲಿ ಕುರ್ಟ್ ಗೊಯ್ಡಲ್‌ನ (1906-1978) ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿತು. ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಗಣಿತಶಾಖೆಯನ್ನು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ '''''N''''' ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪವಾಗಿ ಸೂಚಿಸೋಣ. ಈ '''''N''''' ಒಂದು ಆದ್ಯುಕ್ತೀಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ (ಆ್ಯಕ್ಸಿಯಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಥಯೊರಿ); ಅದು ಪಿಯಾನೊ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳನ್ನೂ, ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಬಗ್ಗೆ (1), (2) ರಂಥ ಶ್ರದ್ಧೆಗಳನ್ನೂ ಅವಲಂಬಿಸಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಆದರೆ '''''N''''' ನ್ನು [[ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡದಂಥ]] ಯಾವುದಾದರೊಂದು ನಿತ್ಯ ವ್ಯವಹಾರದ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸ ಹೊರಟರೆ ಆದಿಯಲ್ಲೇ ಅಸಾಂಗತ್ಯಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಕೈಬಿಡಬೇಕಾಗಿ ಬರಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ (ಗಿ) ಪಿಯಾನೊ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಸುಳಿದಿರುವ ಲಕ್ಷಣ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಲಕ್ಷಣ '''''a''''' ಎಲ್ಲ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಿಗೂ ಇಲ್ಲದಿರುವ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಆ '''''a''''' ಲಕ್ಷಣವಿರದ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಗಣದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕನಿಷ್ಠ ಧಾತು ಇರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪಿಯಾನೊ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳನ್ನೂ, ಸಾಧಾರಣ ಗಣಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನೂ ಆಧರಿಸಿ ತೋರಿಸಬಹುದು. ಈಗ ಹತ್ತಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಕನ್ನಡ ಪದಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲು ಶಕ್ಯವಿರುವುದೂ ಕೆಲ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಿರುವ ಒಂದು ಲಕ್ಷಣವಷ್ಟೆ. ಕನ್ನಡ ಪದಗಳ ಗಣ ಸಾಂತ; ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಗಣವಾದರೋ ಅನಂತ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಲಕ್ಷಣ ಎಲ್ಲ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಿಗೂ ಇರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ತತ್ಫಲವಾಗಿ ಹತ್ತಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಕನ್ನಡ ಪದಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲು ಶಕ್ಯವಾಗದೆ ಇರುವ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಗಣದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕನಿಷ್ಠ ಧಾತು '''''b''''' ಇರಬೇಕು. ಆದರೆ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ಮಾದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಇದೇ '''''b''''' ಯನ್ನು ಹತ್ತಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಕನ್ನಡ ಪದಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲು 1 2 3 4 5 ಶಕ್ಯವಾಗದ ಕನಿಷ್ಠ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕ 6 7 8 9 ಎಂಬುದಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಬಹುದು. ಈ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪದಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲೇ ಎಣಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಆ ಪದಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಒಂಬತ್ತು ಮಾತ್ರವೇ ಆಗಿದೆ (ಜಿ. ಜಿ. ಬೆರಿ ಎಂಬಾತನ ಆಭಾಸ). ಇಂಥ ಅಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನು ವ್ಯುತ್ಪಾದಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಭಾಷೆಯೊಂದರ ವಾಕ್ಯರಚನಾ ಶೈಲಿಯ (ಸಿಂಟ್ಯಾಕ್ಸ್) ಸ್ವಚ್ಛಂದತೆಯನ್ನೂ, ಅದರ ಪದಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ನಮಗಿರುವ ಅರ್ಥ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನೂ ಇಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅಸಾಂಗತ್ಯಗಳ ಬಹಿಷ್ಕರಣ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಗಣಿತಶಾಖೆ '''''N''''' ನ ನಿರೂಪಣಮಾಧ್ಯಮ ಆಖ್ಯಾತಕಲನದಂಥ ([[:en:First-order_logic|ಪ್ರೆಡಿಕೇಟ್ ಕ್ಯಾಲ್ಕ್ಯುಲಸ್]]; ತಾರ್ಕಿಕ ಕಲನಕ್ರಿಯೆಗಳು) ಶಿಸ್ತಿನ ಭಾಷೆಯೇ ಆಗಬೇಕು. ಮತ್ತು ಆ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಪ್ರಜ್ಞೆಗೆ ಎಡೆಯಿರಲೇಬಾರದು ಎಂಬ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಹೀಗೆ ರೂಪಿತವಾಗುವ '''''N''''' ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮೇಯಗಳ ಸಾಧನೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ಕೆಲ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಧಿಗಳ ಮೇರೆಗೆ ಆಡಿದ ಕೆಲ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರತೀಕಗಳ ಆಟದಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಥ '''''N''''' ನಲ್ಲಿ ಯಾವ ಅಸಾಂಗತ್ಯಗಳೂ ಇದುವರೆಗೆ ಗೋಚರಿಸಿಲ್ಲ; ಇನ್ನು ಮುಂದೆಯೂ ಗೋಚರಿಸಲಾರವು ಎಂಬ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಒಂದು ನಂಬಿಕೆ ಗಣಿತಜ್ಞವಲಯಗಳಲ್ಲಿದೆ. ಈಗ ಈ '''''N''''' ನ ಚೌಕಟ್ಟಿನೊಳಗೇ (ಪ್ರತೀಕಗಳ ಒಂದು ವಿಧ್ಯುಕ್ತ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿ) ಅದರ ಸುಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನು ಒಂದು ಪಕ್ಷ ಸಾಧಿಸಿದರೆ ಸಾಧನೆಗೆ ಮುಂಚೆಯೇ ಸಾದಿಸಬೇಕಾದುದನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದಂತಾಗುತ್ತದಷ್ಟೆ. ಇದು ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ ಕಾರಣ '''''N''''' ನ ಸುಸಾಂಗತ್ಯದ ಸಮರ್ಥನೆ ಮಾತ್ರ ಶುದ್ಧ ಮಾರ್ಗ ಅನುಸರಿಸಬೇಕೆಂದೂ (1), (2)ರಂಥ ವಿವಾದಾಸ್ಪದ ಶ್ರದ್ಧೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ತೊರೆದೇ ಅದು ಸಾಗಬೇಕೆಂದೂ ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್ ಉದ್ದೇಶಿಸಿದ. '''''N''''' ನೊಳಗಡೆ ನಡೆಯುವ ಪ್ರತೀಕಗಳ ಅರ್ಥವಿಮುಖಕ್ರೀಡೆ ಗಣಿತವಾದರೆ ಆ ಕ್ರೀಡೆಯ ಸುಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನು ಕುರಿತು '''''N''''' ನ ಹೊರಗಡೆ ನಡೆಯುವ ಅರ್ಥಾವಲಂಬಿ ವಿವೇಚನೆ ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್‌ನ ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಗಣಿತ ([[:en:Metamathematics|ಮೆಟಾಮ್ಯಾಥಮ್ಯಾಟಿಕ್ಸ್]]) ಎಂದೆನಿಸುತ್ತದೆ. 1931ರ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಶೋಧನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಸ್ಥೂಲಪರಿಚಯವನ್ನು ಈಗ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಡಬಹುದು. ಈ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಗೊಯ್ಡಲ್‌ನ ಮೂಲ ನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವ ಬದಲು ಪ್ರಸಕ್ತ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಒದಗಿಬಂದಿರುವ ಸಿದ್ಧತೆಗಳ ಪರಿಮಿತಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ಸೂಕ್ತ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ. '''''N''''' ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಿಡಿ ಪ್ರತೀಕ (ಅಕ್ಷರ)ಗಳ ಮಾಲೆ ಸಾಂತವಾದ ಕಾರಣ ಅವೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ನಾವು ಯಾವುದಾದರೊಂದು ವಾದಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ರಮಾಂಕಗಳನ್ನು ಆರೋಪಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, '''''N''''' ನ ಅಕ್ಷರಮಾಲೆಯಲ್ಲಿ '''''S, T, X''''' ಎಂಬ ಮೂರೇ ಅಕ್ಷರಗಳಿವೆಯೆಂದು ಭಾವಿಸೋಣ. (ನಿಜಕ್ಕೂ ಅದರಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಅಕ್ಷರಗಳಿರಬಹುದು; ಇದರಿಂದ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇನೂ ಉಂಟಾಗುವುದಿಲ್ಲ.) ಇದಕ್ಕೆ ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ '''''0, 1, 2''''' ಎಂಬ ಕ್ರಮಾಂಕಗಳನ್ನು ನೀಡಬಹುದಷ್ಟೆ. '''''N''''' ನ ಸೂತ್ರಗಳು, ಸಾಧನೆಗಳು, ಪ್ರಮೇಯಗಳು, ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂಗಳು ಮುಂತಾದವೆಲ್ಲವೂ '''''S, T, X''''' ಅಕ್ಷರಗಳ ಸಾಂತಕ್ರಮ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ. (ಫೈನೈಟ್ ಸ್ಟ್ರಿಂಗ್ಸ್) ಉದಾಹರಣೆಗೆ '''''TTSTTTXXSTSTXSSSTSSTTX''''' ಎಂಬುದು '''''N''''' ನ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಸೂತ್ರವಾಗಿರಬಹುದು. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರಗಳಿಗೆ ಬದಲು ಆಯಾ ಕ್ರಮಾಂಕಗಳನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿದರೆ '''''1101112201012000100112''''' ಎಂಬ ಪ್ರತೀಕ ಲಭಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಕೊನೆಯ ಪ್ರತೀಕವನ್ನು ಒಂದು ತ್ರಿಮಾನ ಪೂರ್ಣಾಂಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. '''''N''''' ನಲ್ಲಿಯಾದರೂ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು ಇಂಥ ತ್ರಿಮಾನ ಪ್ರತೀಕ ಯೋಜನೆಯಿಂದ ಸೂಚಿಸಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಅಲ್ಲಿ ಅವನ್ನು '''''T, TT, TTT''''' ಮೊದಲಾದ '''''T''''' ಸಾಲುಗಳಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ಪರಿಪಾಠ ಅಂಗೀಕೃತವಾಗಿರಬಹುದು. ಹಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಮೇಲಿನ ತ್ರಿಮಾನ ಪೂರ್ಣಾಂಕವನ್ನು ಒಂದು ಉದ್ದವಾದ '''''T''''' ಸಾಲನ್ನಾಗಿ (ತತ್ತ್ವಶಃ) ಪರಿವರ್ತಿಸಿಡಬಹುದಷ್ಟೆ. (ಈ ಸರಳ ನಿದರ್ಶನದಲ್ಲೇ ತ್ರಿಮಾನ ಪೂರ್ಣಾಂಕದ ಅನುರೂಪ '''''T''''' ಸಾಲು ಒಂದು ಸಹಸ್ರ ಕೋಟಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು '''''T''''' ಗಳನ್ನೊಳಗೊಳುತ್ತದೆ; ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಚರ್ಚೆ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ತಲಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವ ಕಾರಣ ಇಂಥ ಬೃಹತ್ಸರಣಿಗಳನ್ನು ನೆನೆದು ಧೃತಿಗೆಡಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ). ಆ ಪ್ರಕಾರ ಫಲಿಸುವ '''''T''''' ಸಾಲನ್ನು ಮೇಲೆ ನಮೂದಿಸಿರುವ '''''TTS... ... TX''''' ಸೂತ್ರದ [[:en:Gödel_numbering|ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆ]] ಎಂದು ಕರೆಯೋಣ. (ಮೂಲ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಬೇರೆ ರೀತಿಯವಾಗಿದ್ದವು.) ಹೀಗೆ '''''N''''' ನ ಒಂದೊಂದು ಸೂತ್ರ, ಸಾಧನೆ, ಪ್ರಮೇಯ, ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂಗೂ '''''N''''' ನ ಅಕ್ಷರಮಾಲೆಯಲ್ಲೇ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ಒಂದೊಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆ ಇರುತ್ತದೆ, ಹಾಗೂ ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಾಗ ಅದಕ್ಕೆ ಅನುರೂಪವಾದ ಸೂತ್ರ ಮುಂತಾದವನ್ನು (ತತ್ತ್ವಶಃ) ಯಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಗೊತ್ತುಮಾಡಬಹುದು. '''''N''''' ನಲ್ಲಿ ನಿಯೋಜಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿರುವ ವಿವಿಧ ಉಕ್ತಿಗಳ ವಿವಿಧ ಸಾಧನೆಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಅವುಗಳ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಒಂದನೆಯ ಸಾಧನೆ, ಎರಡನೆಯ ಸಾಧನೆ, ಮೂರನೆಯ ಸಾಧನೆ ಎಂದು ಮೊದಲಾಗಿ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅನುಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತ್ತ ಹೋಗಬಹುದು. ಹಾಗೆ ಬರೆಯುವಾಗ ಒಂದೊಂದು ಹೆಜ್ಜೆಯಲ್ಲೂ '''''N''''' ನ ಯಾವುದೇ ದತ್ತಸೂತ್ರ (ಉಕ್ತಿ)ಗಳು ಸಾಧಿತವಾದವೋ ಇಲ್ಲವೋ ಎಂಬುದನ್ನು ತಾಳೆ ನೋಡುತ್ತಲೂ ಹೋಗಬಹುದು. ಈ ಕಾರ್ಯ ಕೇವಲ ಯಾಂತ್ರಿಕವಾದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಬಲ್ಲ ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂಗಳನ್ನು ವಿಯೋಜಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು; ನಿಜಕ್ಕೂ ಅಂಥ ನಿಯೋಜನೆ ಶಕ್ಯವೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಅಧಿಗಣಿತದಲ್ಲಿ ನಿಷ್ಕೃಷ್ಟ ಸಮರ್ಥನೆಯನ್ನು ನೀಡಬಹುದು. '''''N''''' ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕುರಿತಂತೆ ಅದರ ಇಂಥಿಂಥ ಸೂತ್ರಗಳಿಗೆ ಇಂಥಿಂಥ ಸಾಧನೆಗಳಿವೆ; ಮತ್ತೆ ಇಂಥಿಂಥ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ, ಇಂಥಿಂಥ ವಾಕ್ಯ(ಪದ)ಗಳ ಮೇಲೆ ಇಂಥಿಂಥ ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಇಂಥಿಂಥ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಲಭಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಮುಂತಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಷ್ಟೆ. ಈ ಬಗೆಯ ವರ್ಣನೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ಅಧಿಗಣಿತದ ಪ್ರಾಂತಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವು. ನಮ್ಮ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖವಾಗುವ ಸೂತ್ರ, ಸಾಧನೆ, ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಮುಂತಾದವುಗಳಿಂದ ಅವುಗಳ ಅನುರೂಪ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆಗಳತ್ತ ಹೊರಳಿಸಿದರೆ ಈ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳೆಲ್ಲ ಆ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ನಡುವೆ ಏರ್ಪಡುವ ಕೆಲವಷ್ಟು ಸಂಬಂಧಗಳಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತವೆ. ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಕೇವಲ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಾದ ಕಾರಣ '''''N''''' ವ್ಯವಸ್ಥೇ ಸಾಕಷ್ಟು ಸತ್ತ್ವಯುತವಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ ನಡುವಿನ ಇಂಥ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು '''''N''''' ನ ಪ್ರತೀಕಾತ್ಮಕ ಅಂತರ್ಭಾಷೆಯಲ್ಲೇ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸಲು ಶಕ್ಯವಾಗಬೇಕು. '''''N''''' ಭಾಷೆಗೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ಈ ರೀತಿಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆಯೆಂದು ಇನ್ನು ಮುಂದೆಲ್ಲ ಭಾವಿಸುತ್ತೇವೆ. ಅಂದಮೇಲೆ, ಮೇಲೆ ನಿದರ್ಶಿಸಿರುವಂಥ ಸುಸ್ಪಷ್ಟ ಅರ್ಥದ ಅಧಿಗಣಿತೀಯ ವರ್ಣನೆಗಳೊಂದೊಂದಕ್ಕೂ ಅನುರೂಪವಾಗಿ '''''N''''' ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಒಂದೊಂದು ಪ್ರತೀಕಾತ್ಮಕ ಸೂತ್ರ (ಉಕ್ತಿ) ಇರುತ್ತದೆಂದಾಯಿತು. ಪ್ರತೀಕಾತ್ಮಕ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಆಯಾ ಅಧಿಗಣಿತೀಯ ವರ್ಣನೆಗಳ ಗೊಯ್ಡಲ್ ರೂಪಾಂತರಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯೋಣ. ಸ್ಪಷ್ಟಾರ್ಥಯುಕ್ತ ಅಧಿಗಣಿತೀಯ ವರ್ಣನೆಯೊಂದರ ಬಗ್ಗೆ ನಿತ್ಯವ್ಯವಹಾರದ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಮರ್ಥನೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಅದರ ಗೊಯ್ಡಲ್ ರೂಪಾಂತರವನ್ನು ಕುರಿತು '''''N''''' ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಧ್ಯುಕ್ತ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತೇವೆ. ಈಗ '''''x''''' ಎಂಬುದು '''''N''''' ನ ಯಾವುದಾದರೊಂದು ವಾಕ್ಯ(ಪದ)ವೂ '''''M''''' ಎಂಬುದು ಇದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಒಂದು ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಮೂ ಆದಲ್ಲಿ '''''(Mx)'''''. '''''x''''' ನ ಮೇಲೆ '''''M''''' ನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಕ್ರಿಯೆ ನಿಲುಗಡೆಗೆ ಬರುತ್ತದೆ '''''(~Mx)'''''. '''''x''''' ನ ಮೇಲೆ '''''M''''' ನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಕ್ರಿಯೆ ನಿಲುಗಡೆಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಎರಡು ಅಧಿಗಣಿತೀಯ ವರ್ಣನೆಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯವುಂಟು. ಇವುಗಳ ಗೊಯ್ಡಲ್ ರೂಪಾಂತರಗಳನ್ನು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ '''''M(x)''''' ಮತ್ತು '''''~M(x)''''' ಎಂಬುದಾಗಿ ಸೂಚಿಸೋಣ. '''''(Mx)''''', '''''(~Mx)''''' ಕನ್ನಡದ ವಾಕ್ಯಗಳು; '''''M(x), ~M(x)''''' ಆದರೋ '''''N''''' ನ ಸಂಕೇತಗಳ ಸರಪಣಿಗಳು ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ '''''M(x), ~M(x)''''' ಗಳಿಗೆ ಅಧಿಗಣಿತ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥ ಕಲ್ಪಿಸಿದರೂ ಅವು '''''(Mx), (~Mx)''''' ಆಗಿ ಮರುಪರಿವರ್ತಿತವಾಗುವ ಬದಲು ಒಂದಷ್ಟು ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ನಡುವಿನ ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತವೆ. '''''M(x)''''' ಇಲ್ಲವೇ '''''~M(x)''''' ನ್ನು '''''N''''' ನಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದರೂ ಆಗಬಹುದು, ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಇಲ್ಲ; ಒಂದು ವೇಳೆ ಅಲ್ಲಿ ಅವೆರಡನ್ನೂ ಸಾಧಿಸಲು ಶಕ್ಯವಾದರೆ '''''N''''' ಅಸಂಗತವೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈಗ '''''x''''' ಎಂಬುದು '''''N''''' ನ ಅಕ್ಷರಮಾಲೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿರುವ ಒಂದು ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕವಾಗಿರಲಿ. ಈ '''''x''''' ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದು ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂನ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆ ಆಗಿರಬಹುದು; ಅಂಥ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂನ್ನು '''''x*''''' ಎಂಬ ಪ್ರತೀಕದಿಂದ ಸೂಚಿಸೋಣ. ಒಂದು ವೇಳೆ '''''x''''' ಯಾವೊಂದು ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂನ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆಯೂ ಆಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ '''''x*''''' ಎಂಬುದು ಯಾವುದೇ ಪದ '''''y''''' ಯನ್ನು '''''yT, yTT, yTTT''''' ಎಂದು ಮೊದಲಾಗಿ ಕೊನೆಯೇ ಇಲ್ಲದಂತೆ ಲಂಬಿಸುತ್ತ ಹೋಗುವ ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಲಿ. ಅಧಿಗಣಿತೀಯ ಉಕ್ತಿಗಳಾದ '''''(x*x)'''''. '''''x''''' ಮೇಲೆ '''''x*''''' ವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಕ್ರಿಯೆ ನಿಲುಗಡೆಗೆ ಬರುತ್ತದೆ; '''''(~x*x)'''''. '''''x''''' ಮೇಲೆ '''''x*''''' ವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಕ್ರಿಯೆ ನಿಲುಗಡೆಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬವಕ್ಕೆ ಅನುರೂಪವಾಗಿ '''''N''''' ನಲ್ಲಿ '''''x*(x)''''' ಮತ್ತು '''''~x*(x)''''' ಎಂಬ ಗೊಯ್ಡಲ್ ರೂಪಾಂತರಗಳಿರುತ್ತವಷ್ಟೆ. ಆಗಲೇ ತಿಳಿಸಿರುವಂತೆ '''''N''''' ನ ಸಾಧನೆಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಅನುಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತ್ತ ಹೋದಾಗ '''''x*(x)''''' ಮತ್ತು '''''~x(*x)''''' ಗಳ ಸಾಧನೆಗಳು ಗೋಚರಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತವೋ ಇಲ್ಲವೋ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೂ ಯಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ತನಿಖೆ ನಡೆಸಬಹುದು. ಹೀಗೆ ಮಾಡುವಾಗ '''''x*(x)''''' ನದಕ್ಕಿಂತ ಮುನ್ನ '''''~x*(x)''''' ನ ಒಂದು ಸಾಧನೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರೆ ನಮ್ಮ ತನಿಖೆಯನ್ನು ಅಷ್ಟಕ್ಕೇ ನಿಲ್ಲಿಸೋಣ. ಬದಲು '''''~x*(x)''''' ನದಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆ '''''x*(x)''''' ನ ಸಾಧನೆ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದರೆ ಆ ಸಾಧನೆಯ ಮುಂದೆ '''''T, TT, TTT''''' ಎಂದು ಮೊದಲಾಗಿ ಕೊನೆಯೇ ಇಲ್ಲದಂತೆ ಬರೆಯುತ್ತ ಹೋಗೋಣ. ಯಾಂತ್ರಿಕವಾದ ಈ ಕಾರ್ಯವನ್ನೂ '''''x''''' ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಬಹುದಾದ ಒಂದು ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ '''''L''''' ನಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಶಕ್ಯವಾಗುವುದು. '''''x''''' ಮೇಲೆ '''''L''''' ನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಕ್ರಿಯೆ ನಿಲುಗಡೆಗೆ ಬರಬೇಕಿದ್ದರೆ '''''N''''' ನ ಸಾಧನೆಗಳ ಅನುಕ್ರಮದಲ್ಲಿ '''''~x*(x)''''' ನ ಒಂದು ಸಾಧನೆ ಇರಬೇಕಲ್ಲದೆ ಆ ಸಾಧನೆಗಿಂತ ಮುಂಚೆ '''''x*(x)''''' ನ ಯಾವ ಸಾಧನೆಯೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು. (ಗೊಯ್ಡಲ್‌ನ ಮೂಲ ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಈ '''''L''''' ಗೆ ಅನುರೂಪವಾದ ಪರಿಕರ್ಮಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ ಬೇರೊಂದು ಪರಿಕರ್ಮ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿತ್ತು; '''''L''''' ಗೆ ಅನುರೂಪವಾದ ಪರಿಕರ್ಮಕ್ಕೆ ಅಧಿಕತರ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಇರುವುದನ್ನು 1936ರಲ್ಲಿ [[:en:J._Barkley_Rosser|ಬಾರ್ಕ್ಲೆ ರಾಸರ್]] ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿದ.) ಈ '''''L''''' ನ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಖ್ಯೆ '''''g''''' ಆಗಿರಲಿ. ಅಂದಮೇಲೆ '''''L''''' ಎಂದರೂ ಒಂದೇ, '''''g*''''' ಎಂದರೂ ಒಂದೇ: '''''g* = L'''''. ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರ ಪ್ರಶ್ನೆಯೊಂದು ಈಗ ನಮ್ಮ ಮುಂದೆ ಏಳುತ್ತದೆ: '''''L(g) = g*(g)''''' ಮತ್ತು '''''~L(g) = ~g*(g)''''' ಇವೆರಡು ಉಕ್ತಿಗಳ ಪೈಕಿ '''''N''''' ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ? ಈ ಬಗ್ಗೆ ವಿವೇಚಿಸಲು '''''g*(g)''''' ಗೆ ಒಂದು ಸಾಧನೆ '''''P''''' ಯನ್ನು ರೂಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದೆಂದು ಭಾವಿಸೋಣ. '''''N''''' ನ ಸಾಧನೆಗಳ ಅನುಕ್ರಮದೊಳಗೆ ಈ '''''P''''' ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆಗ ಆದಿಯಿಂದ '''''P''''' ವರೆಗಿನ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು (ಇವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಸಾಂತವೆನ್ನುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು) ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿ '''''N''''' ಸಾಧನೆಗಳ ಅನುಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಸಾಧಿತವಾಗುವುದು '''''g*(g)''''' ಯೋ ಇಲ್ಲವೇ '''''~g*(g)''''' ಯೋ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಬಹುದಷ್ಟೆ. ಹಾಗೆ ಮೊದಲು ಸಾಧಿತವಾಗುವುದು '''''~g*(g)''''' ಆದ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ '''''N''''' ನೊಳಗೆ '''''g*(g)''''' ಮತ್ತು '''''~g*(g)''''' ಗಳೆರಡರ ಸಾಧನೆಗಳೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು '''''N''''' ಅಸಂಗತವಾಗುವುದು. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಮೊದಲು ಸಾಧಿತವಾಗುವುದು '''''g*(g)''''' ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದರೆ '''''g''''' ಯ ಮೇಲೆ '''''L''''' ನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಸಾಧನೆಗಳ ತನಿಖೆಯಲ್ಲಿ '''''g*(g)''''' ಯ ಸಾಧನೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಗೋಚರಕ್ಕೆ ಬಂದು '''''L''''' ಕ್ರಿಯೆಯಿಂದ ಆ ಸಾಧನೆಯ ಮುಂದೆ '''''T, TT, TTT''''' ಇತ್ಯಾದಿ ಅಕ್ಷರಗಳು ಕೊನೆಯೇ ಇಲ್ಲದಂತೆ ಲಿಖಿತವಾಗುತ್ತ ಹೋಗುವುವು. ಅಂದ ಮೇಲೆ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ '''''g''''' ಯನ್ನು ಕುರಿತಂತೆ '''''L''''' ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಕ್ರಿಯೆ ನಿಲುಗಡೆಗೆ ಬರುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಇದರಿಂದ ಅಧಿಗಣಿತೀಯ ಉಕ್ತಿ ('''''~Lg''''') ಸಮರ್ಥಿತವಾದಂತಾಯಿತು. '''''N''''' ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಸತ್ತ್ವಯುತವಿರುವಾಗ ಇದೇ ಸಮರ್ಥನೆಯನ್ನು '''''N''''' ನ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ '''''~L(g) [ = ~g*(g)]''''' ಉಕ್ತಿಯ ಸಾಧನೆಯನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಬಹುದು. ಅಂದರೆ ಈಗಲೂ '''''N''''' ನೊಳಗೆ '''''g*(g)''''' ಮತ್ತು '''''~g*(g)''''' ಗಳೆರಡರ ಸಾಧನೆಗಳೂ ಗೋಚರಿಸಿ '''''N''''' ಅಸಂಗತವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿಗೆ '''''N''''' ನಲ್ಲಿ '''''g*(g)''''' ಗೆ ಸಾಧನೆಯೊಂದನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಲು ಶಕ್ಯವಿರುವಾಗಲೆಲ್ಲ '''''N''''' ಅಸಂಗತವಾಗಿಯೇ ತೀರುವುದು. ಇದೇ ಮೇರೆಗೆ '''''N''''' ನಲ್ಲಿ '''''~g*(g)''''' ಯನ್ನು ಕುರಿತು ಸಾಧನೆ ನೀಡಲು ಶಕ್ಯವಾದಾಗಲೂ '''''N''''' ಅಸಂಗತವಾಗುತ್ತದೆಂದು ಸುಲಭವಾಗಿ ತೋರಿಸಬಹುದು. '''''N''''' ನಿಜಕ್ಕೂ ಸುಸಂಗತ ಎಂಬ ವಿಶ್ವಾಸ ನಮಗಿದ್ದರೆ ಅದರ ಚೌಕಟ್ಟಿನೊಳಗೆ '''''g*(g)''''' ಯನ್ನೂ ಸಾಧಿಸಲು ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲ, '''''~g*(g)''''' ಯನ್ನೂ ಸಾಧಿಸಲು ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ನಂಬಲು ಸಹ ನಾವು ಸಿದ್ಧರಿರಬೇಕು. ಒಂದು ಉಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಅದರ ನಿಷೇಧ ಇವೆರಡರ ಪೈಕಿ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲೇಬೇಕೆಂಬ ಎಣಿಕೆ ಇಲ್ಲಿ ತಪ್ಪಾಗಿಬಿಟ್ಟಿತು. ಇದೇ [[:en:Gödel's_incompleteness_theorems|ಗೊಯ್ಡಲ್‌ನ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರಮೇಯ]]. ಮೇಲಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗೆ ಒಂದು ಸ್ಥೂಲ ಉಪಮಾನವನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲುವಾಗಿ '''''(F)''''', ಕೆಳಗೆ ಲಿಖಿತವಾಗಿರುವ '''''(~F)''''' ಉಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ; '''''(~F). (~F)''''' ಎಂಬ ಈ ಉಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂಬ ನಿತ್ಯವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಭಾಷೆಯ ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ '''''(F)''''' ಗೆ ಸಾಧನೆಯೊಂದನ್ನು ರೂಪಿಸಬೇಕಾದಲ್ಲಿ '''''(~F)''''' ನ್ನು ಹೇಗೆ ಸಾಧಿಸಬಹುದೆಂದು ಅದರಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಬೇಕಾಗುವ ಕಾರಣ ಆ '''''(F)''''' ನ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ '''''(~F)''''' ನ ಸಾಧನೆಯೂ ಅಡಕವಾಗಿ ಅಸಾಂಗತ್ಯ ತಲೆದೋರುವುದು; ಬದಲು '''''(~F)''''' ಗೆ ಸಾಧನೆ ಕೊಡಲು ಶಕ್ಯವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಆ ಸಾಧನೆಯೇ '''''(F)''''' ನ ಸಾಧನೆಯೂ ಆಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಅಸಾಂಗತ್ಯ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ಈ ಉಪಮಾನ ತೀರ ಸರಳೀಕೃತವೆನ್ನದೆ ವಿಧಿಯಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಶೀಲನೆಯಿಂದ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಪ್ರಮೇಯ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಗಣಿತಕ್ಕೆ ದೂರವೂ ಮಹತ್ತ್ವರಹಿತವೂ ಆದ ಕೇವಲ ಒಂದು ಚಮತ್ಕಾರಿಕ ಭಾಷಾಶ್ಲೇಷೆ (ಕ್ವಿಬ್ಲಿಂಗ್) ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಮೂಡಬಹುದು. '''''(F)''''' ಮತ್ತು '''''(~F)''''' ಗಳು ಹೆಚ್ಚೆಂದರೆ ಅಧಿಗಣಿತೀಯ '''''(g*g)''''' ಮತ್ತು '''''(~g*g)''''' ಗಳಿಗೆ ಸದೃಶ್ಯವಾಗಬಹುದೇ ವಿನಾ ಅವುಗಳ ಗೊಯ್ಡಲ್ ರೂಪಾಂತರ '''''g*(g)''''' ಮತ್ತು '''''~g*(g)''''' ಗಳಿಗಿಲ್ಲ. ಅಧಿಗಣಿತ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಈ '''''g*(g)''''' ಮತ್ತು '''''~g*(g)''''' ಗಳಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಅರ್ಥಕಲ್ಪಿಸಿದಾಗ ಅವು ಯಾವುದೇ ಶ್ಲೇಷೆಯ ಸೋಂಕಿಲ್ಲದೆ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ನಡುವಿನ ನೂರಕ್ಕೆ ನೂರರಷ್ಟು ಅಪ್ಪಟ ಗಣಿತ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವುವು. ಇಂಥ ಸದಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು '''''N''''' ನಲ್ಲಿ ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾಗಿ ಸಾಧಿಸಲು ಇಲ್ಲವೆ ನಿರಾಕರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದೂ ಒಂದೇ, '''''N''''' ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೇ ಅಸಂಗತ ಎಂದು ತೋರಿಸಲು ಯತ್ನಿಸುವುದೂ ಒಂದೇ ಎಂಬ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಭಾಗದವರೆಗೂ ಗಣಿತಜ್ಞ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಿ ನಿಂತಿದ್ದ ಪ್ರಬಲ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಶ್ರದ್ಧೆಯೊಂದನ್ನು ಬುಡಮೇಲಾಗಿಸಿತು. ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಈಗ '''''(G) N''''' ವ್ಯವಸ್ಥೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ಸುಸಂಗತ ಎಂಬ ಅಧಿಗಣಿತೀಯ ಉಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸವಿರಿಸಿ '''''g*(g), ~g*(g)''''' ಗಳ ಗೊಯ್ಡಲ್‌ಪೂರ್ವ ರೂಪಗಳಾದ '''''g*g, ~g*g''''' ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತುಸು ಆಲೋಚಿಸೋಣ: '''''(g*g)'''''. '''''g''''' ಮೇಲೆ '''''g*[=L]''''' ಎಂಬ ಮಾರ್ಕಫ್ ಆಲ್ಗಾರಿತಂನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಕ್ರಿಯೆ ನಿಲುಗಡೆಗೆ ಬರುತ್ತದೆ; '''''(~ g*g)'''''. '''''g''''' ಮೇಲೆ '''''g*[=L]''''' ನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಕ್ರಿಯೆ ನಿಲುಗಡೆಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. '''''x''''' ಮೇಲೆ '''''L''''' ನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಾಗ ಆಲ್ಗಾರಿತಂ ಕ್ರಿಯೆ ನಿಲುಗಡೆಗೆ ಬರಬೇಕಿದ್ದಲ್ಲಿ '''''N''''' ನೊಳಗೆ '''''~x*(x)''''' ನ ಒಂದು ಸಾಧನೆ ಇರಬೇಕೆಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಆದ್ದರಿಂದ ಮೇಲಿನ ಉಕ್ತಿಗಳ ಪೈಕಿ '''''g*(g)''''' ಸಾಧಿತವಾಗುವುದಲ್ಲದೆ ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ '''''N''''' ನ ಸಾಧನೆಗಳ ಅನುಕ್ರಮದಲ್ಲಿ '''''~g*(g)''''' ಯ ಸಾಧನೆಯೂ ಗೋಚರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ವಿಶ್ವಾಸ '''''(G)''''' ಗೆ ಇದು ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾದ ಕಾರಣ '''''(g*g)''''' ನಿರಾಕರಣೀಯ, '''''(~g*g)''''' ಸಮರ್ಥನೀಯ. ಅಂದಮೇಲೆ '''''(G)''''' ಸಮರ್ಥನೀಯವಾದಲ್ಲಿ '''''(~g*g)''''' ಕೂಡ ಸಮರ್ಥನೀಯ ಎಂದಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ '''''N''''' ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಳಗೆ '''''(G)''''' ಯ ಗೊಯ್ಡಲ್ ರೂಪಾಂತರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಾದರೆ '''''~g*(g)''''' ನ ಗೊಯ್ಡಲ್ ರೂಪಾಂತರ '''''~g*(g)''''' ಯನ್ನೂ ಅಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸಲು ಶಕ್ಯವಾಗುತ್ತದೆಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಪ್ರಥಮ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಪ್ರಮೇಯದಿಂದ '''''~g*(g)''''' ಸಾಧಿತವಾದೊಡನೆಯೇ '''''N''''' ಅಸಂಗತವಾಗಿಬಿಡುವುದು. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾವು '''''(G)''''' ಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದೂ ಒಂದೇ [ಅಧಿಗಣಿತದಲ್ಲಿ '''''(G)''''' ಸಮರ್ಥಿತವಾದ ಕೂಡಲೇ '''''N''''' ನಲ್ಲಿ ಅದರ ಗೊಯ್ಡಲ್ ರೂಪಾಂತರವೂ ಸಾಧಿತವಾಗುವುದು] '''''N''''' ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಅಸಂಗತವೆಂದು ತೋರಿಸಲು ಯತ್ನಿಸುವುದೂ ಒಂದೇ. ಈ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಫಲಿತಾಂಶವೇ ಗೊಯ್ಡಲ್ ದ್ವಿತೀಯ ಪ್ರಮೇಯ. ಹಿಲ್ಬರ್ಟ್ ಸಂಶಯಾತೀತವಾದ ಅರ್ಥಾವಲಂಬಿ ಮಾರ್ಗಗಳಿಂದ '''''N''''' ನ ಸುಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನು [ಅಂದರೆ '''''(G)''''' ಉಕ್ತಿಯನ್ನು] ಸಮರ್ಥಿಸ ಹೊರಟನಷ್ಟೆ. ಅವನು ಆಲೋಚಿಸಿದಂಥ ಮಾರ್ಗಗಳಿರಲಿ, ಅವುಗಳ ಜೊತೆಗೆ '''''N''''' ನಲ್ಲಿ ಅಂಗೀಕೃತವಾಗಿರುವ ಇನ್ನುಳಿದ ಸಂದೇಹಪೀಡಿತ ಮಾರ್ಗಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಬಳಸಿಕೊಂಡರೂ '''''N''''' ನಿಜಕ್ಕೂ ಸುಸಂಗತವಾಗಿರುವುದಾದರೆ ಅದರ ಸುಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನು ಯಾರೂ ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದಾವುದೇ ಮಾರ್ಗಗಳಿಂದ '''''(G)''''' ಸಾಧಿತವಾಗುವುದಾದರೆ ಏಕಕಾಲೀಯವಾಗಿ '''''(~G). N''''' ವ್ಯವಸ್ಥೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ಅಸಂಗತ ಎಂಬುದೂ ಸಾಧಿತವಾಗಿಬಿಡುವುದು. '''''N''''' ನಲ್ಲಿ '''''g*(g), ~g*(g)''''' ಯ ಗೊಯ್ಡಲ್ ರೂಪಾಂತರ ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ಉಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅನಿರ್ಧರಣೀಯ ಸೂತ್ರಗಳು (ಅನ್‌ಡಿಸೈಡಬಲ್ ಫಾರ್ಮ್ಯುಲೇ) ಎಂದು ಹೆಸರು. ಇವುಗಳ ನಿರುಪಾಧಿಕ ಸತ್ಯಾಸತ್ಯತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದ ತಲೆದೋರುವುದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ. ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳಿಗೆ ಅವನ್ನು ಕುರಿತು ಚಿಂತಿಸುವ ಯಾವುದೇ ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಸ್ವತಂತ್ರವಾದ ಅಸ್ತಿತ್ವವುಂಟು ಎಂದು ಗೊಯ್ಡಲ್‌ನೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಒಂದು ಗುಂಪಿನ ಗಣಿತ ತಾತ್ತ್ವಿಕರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಇಂಥವರಿಗೆ ಪ್ಲೇಟೋವಾದಿಗಳು ಎನ್ನಬಹುದು. ಇವರ ಪ್ರಕಾರ ಅನಿರ್ಧರಣೀಯ ಸೂತ್ರಗಳೂ ದಿಟ ಇಲ್ಲವೆ ಸಟೆ ಆಗಿರಲೇಬೇಕು; '''''N''''' ನಂಥ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅವು ದಿಟವೊ ಸಟೆಯೊ ತೀರ್ಮಾನಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಇರುವುದಕ್ಕೆ ಆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಒಳಗೊಳ್ಳುವ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳ ಹಾಗೂ ಸಾಧನಮಾರ್ಗಗಳ ಅಪರಿಪೂರ್ಣತೆಯೇ ಕಾರಣ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ '''''(G)''''' ಉಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸವಿರಿಸಿ ಮೇಲಿನ '''''~g*(g)''''' ಸಮರ್ಥನೀಯವೆಂದು ಮನಗಂಡೆವಷ್ಟೆ. ಇದು ನೇರ ಅರ್ಥ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಫಲ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಆ ಮೂಲಕ ನಿಜವಾದ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳನ್ನು ಕುರಿತಂತೆ '''''~g*(g)''''' ಸತ್ಯವೆಂದೂ, '''''g*(g)''''' ಅಸತ್ಯವೆಂದೂ ಈ ಮೊದಲನೆಯ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ತ್ವಿಕರು ನಂಬಬಹುದು. ನೇರ ಅರ್ಥಪ್ರಜ್ಞೆ ಚೆಲ್ಲುವಷ್ಟು ಬೆಳಕನ್ನು '''''N''''' ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಆದ್ಯುಕ್ತೀಯ ಸಾಧನಮಾರ್ಗಗಳು ಚೆಲ್ಲಲಾರವೇ ಹೊರತಾಗಿ ಆ ಬೆಳಕೇ ಇಲ್ಲವೆನ್ನಲಾಗದು ಎಂಬುದು ಇವರ ಅಭಿಮತ. ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪಿನ ಗಣಿತತಾತ್ತ್ವಿಕರಾದರೋ ಅನಂತದ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಮೇಲಿನಂಥ ನೇರ ಅರ್ಥಪ್ರಜ್ಞೆಯ, ಹಾಗೂ ನಿರುಪಾಧಿಕ ಸತ್ಯಾಸತ್ಯತೆಗಳ, ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯೇ ಮಿಥ್ಯ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಇವರ ಪ್ರಕಾರ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳು ಕೇವಲ ಒಂದು ಬೌದ್ಧಿಕ ಉಪಜ್ಞೆಯೇ (ಇನ್‌ವೆನ್ಷನ್) ಹೊರತು ಸ್ವತಂತ್ರ ಅಸ್ತಿತ್ವವಿರುವ ಧಾತುಗಳಲ್ಲ; ಅವು ನಾವು ಹೇಗೆ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತೇವೋ ಹಾಗೆ ರೂಪತಾಳುತ್ತವೆ. ಮೇಲಾಗಿ ಅನಂತ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ಸೃಷ್ಟಿಕ್ರಿಯೆ ಎಂದೂ ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಅಪೂರ್ಣ ಕಾದಂಬರಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ನಾಯಕನ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಕುರಿತು ಪ್ರಶ್ನೆ ಇನ್ನೂ ಅನಿರ್ಧರಿತವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿರಬಹುದಷ್ಟೆ. ಅಂತೆಯೇ '''''N''''' ನಂಥ ಉಪಜ್ಞಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲೂ '''''~g*(g)''''' ಮಾದರಿಯ ಅನಿರ್ಧರಣೀಯ ಸೂತ್ರಗಳು ಗೋಚರಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಯೇನಿಲ್ಲ. ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಕನ್ನಡದಂಥ ನಿತ್ಯವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸತೊಡಗಿದಾಗ ಪಿಯಾನೊ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳು ಅದನ್ನು ಅಂತಿಮ ಪರಿಸಮಾಪ್ತಿಯವರೆಗೂ ಕೊಂಡೊಯುತ್ತವೆಂಬ ಮಿಥ್ಯೆ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹಾಗೆ ರಚಿಸಿದ ಕಾದಂಬರಿ ಅಸಂಗತವೂ ಆಗುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ಮನಗಂಡಿದ್ದೇವೆ. ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಭಾಷೆಗೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಸೂಕ್ತ ಪ್ರತೀಕಾತ್ಮಕ ಭಾಷೆಯೊಂದನ್ನು (ಸಿಂಬಾಲಿಕ್ ಲ್ಯಾಂಗ್ವೇಜ್) ಬಳಸಿ ಈ ಅಪಾಯವನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದಾಗ ಕಾದಂಬರಿ ಎಂದೆಂದೂ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು. ಅಪೂರ್ಣ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಸಬಹುದಷ್ಟೆ. ಎಂತಲೇ '''''N''''' ನ್ನೂ ವಿವಿಧ ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಿಸಬಹುದು. ಅಂಥ ಕೆಲವು ವಿಸ್ತರಣೆಗಳಲ್ಲಿ '''''~g*(g)''''' ಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಶಕ್ಯವಾಗಬಹುದು, ಇನ್ನು ಕೆಲವು ವಿಸ್ತರಣೆಗಳಲ್ಲಿ '''''g*(g)''''' ಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಶಕ್ಯವಾಗಬಹುದು, ಮತ್ತೆ ಕೆಲವಲ್ಲಿ ಇವೆರಡೂ ಮುಂಚಿನಂತೆ ಅನಿರ್ಧರಣೀಯವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಅಂದಮೇಲೆ ಪಿಯಾನೊ ಆದ್ಯುಕ್ತಿಗಳ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲೇ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಐಸೊಬಿಂಬಗಳಾಗದೆ ಇರುವಂಥ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಧನಪೂರ್ಣಾಂಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೆಂದಾಯಿತು. [ಎರಡು ಗಣಿತೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಏಕ ರೀತಿಯ ರಚನೆ ಇದ್ದಲ್ಲಿ ಅಂಥವನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಐಸೊಬಿಂಬಗಳೆಂದು (ಐಸೊಮಾರ್ಫಿಕ್ ಇಮೇಜಸ್) ವರ್ಣಿಸುತ್ತೇವೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ '''''T''''' ಸಾಲುಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ದಶಮಾನ ಧನ ಪೂರ್ಣಾಂಕಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆ.] ಇದೇ ಮೇರೆಗೆ ಪರಸ್ಪರ ಐಸೊಬಿಂಬಗಳಾಗದೆ ಇರುವ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ನೈಜಸಂಖ್ಯಾವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸಹ ರೂಪಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು [[:en:Abraham_Robinson|ಅಬ್ರಹಾಂ ರಾಬಿನ್‌ಸನ್]] ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಗಣಿತ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನೂ (ನೈಜಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತ) ವಿಸ್ತರಿಸಿ ಶಿಷ್ಟೇತರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ([[:en:Nonstandard_analysis|ನಾನ್‌ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ ಅನ್ಯಾಲಿಸಿಸ್]]) ಎಂಬ ಹೊಸ ಗಣಿತಶಾಖೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ (1966).<ref>Non-standard Analysis. By [[Abraham Robinson]]. Princeton University Press, 1974.</ref><ref>[http://www.mcps.umn.edu/philosophy/11_7dauben.pdf Abraham Robinson and Nonstandard Analysis] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140415224619/http://mcps.umn.edu/philosophy/11_7Dauben.pdf|date=15 April 2014}}: History, Philosophy, and Foundations of Mathematics. By [[Joseph W. Dauben]]. www.mcps.umn.edu.</ref> ಈಚೆಗೆ ಗಣಿತಜ್ಞರ ಒಲವು, ನವರೂಪವಾದಿಗಳು (ನಿಯೊಫಾರ್ಮಲಿಸ್ಟ್ಸ್) ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದಾದ, ಈ ಎರಡನೆಯ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ತ್ವಿಕರ ಪರ ತುಸು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಒಲಿದಿರುವಂತಿದೆ. ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ತಳಹದಿಯನ್ನು ಕುರಿತ ನಮ್ಮ ವಿವೇಚನೆ ಈ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಒಂದು ಉಕ್ತಿ '''''(D)''''' ಮತ್ತು ಅದರ ನಿಷೇಧರೂಪ '''''(~D)''''' ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಶಕ್ಯವಿರಲೇಬೇಕೆಂಬ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶ್ರದ್ಧೆಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತಷ್ಟೆ. ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ 1931ರ ಗೊಯ್ಡಲ್ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಹಾಗೆ ಪ್ರಶ್ನಿಸುವುದರ ಸಾಧುತ್ವವನ್ನು ಪುರಸ್ಕರಿಸುತ್ತವೆನ್ನುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಪ್ಲೇಟೋವಾದಿ ಗಣಿತಜ್ಞರು ಉಕ್ತಿಗಳ ಅನಿರ್ಧರಣೀಯತೆಗೆ '''''N''''' ನಂಥ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿನ ಸಾಧನಾಮಾರ್ಗಗಳ ಸತ್ತ್ವಹೀನತೆ ಕಾರಣವೇ ವಿನಾ ಆ ಉಕ್ತಿಗಳಲ್ಲ ಎಂದು ಸಾರಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶ್ರದ್ಧೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯಬಯಸುತ್ತಾರೆ. ಅತ್ತ ನವರೂಪವಾದಿಗಳೂ ಬೇರೊಂದು ನಿಗೂಢ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶ್ರದ್ಧೆಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ '''''(D)''''' ಮತ್ತು '''''(~D)''''' ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕೆಂಬ ನಿಯಮವಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ್ಯೂ '''''(D)''''' ಇಲ್ಲವೆ '''''(~D)''''' ಸತ್ಯವಾಗಿರಬೇಕು. ಇಲ್ಲಿ ಉದ್ದರಣ ಚಿಹ್ನೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ಇಲ್ಲವೆ ಹಾಗೂ ಸತ್ಯ ಎಂಬ ಪದಗಳಿಗೆ ನಿತ್ಯ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಅರ್ಥವನ್ನು ಆರೋಪಿಸಬಾರದು: ಅವು ಗಣಿತ ಕ್ರೀಡೆಯ ಅರ್ಥವಿಮುಖ ಪಗಡೆಕಾಯಿಗಳು ಮಾತ್ರ. [ಉದಾಹರಣೆಗೆ '''''(D)''''' ಸತ್ಯವೋ '''''(~D)''''' ಸತ್ಯವೋ ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸುವಂತಿಲ್ಲ; ಹಾಗೆ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರೆ ಇಲ್ಲವೆ ಎಂಬ ಪದಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲದ ರೂಢಿಯ ಅರ್ಥ ಕೊಟ್ಟಂತಾಗುತ್ತದೆ.] ಈ ಪಗಡೆ ಕಾಯಿಗಳನ್ನು ಅಂಗೀಕೃತ ನಿಯಮಗಳ ಪ್ರಕಾರ ನಡೆಸುತ್ತ ಹೋದಾಗ '''''(D), (~D)''''' ಗಳೆರಡೂ ಸತ್ಯವಾಗಿರಬೇಕು ಎಂಬ ಮಾದರಿಯ ಅಸಾಂಗತ್ಯ ಎಂದೂ ತಲೆದೋರದೆ ಇರುವುದೇ ರೂಪವಾದಿಗಳ ಪಾಲಿಗೆ ಗಣಿತಕ್ರೀಡೆಯ ಸಾರ್ಥಕ್ಯ ನಿರ್ಣಾಯಕ. ಪ್ರಸ್ತಕ ವಿಭಾಗದ ಆದಿಯಲ್ಲೇ ಹೆಸರಿಸಿದ ಅಂತರ್ಬೋಧನವಾದಿಗಳಾದರೋ ರೂಪವಾದಿಗಳ ಅಂತರ್ವಿಮುಖ ಸತ್ಯವನ್ನೂ ಪ್ಲೇಟೋವಾದಿಗಳ ನಿರುಪಾಧಿಕ ಸತ್ಯವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿ ಯಾವುದನ್ನು ಶುದ್ಧ ಅರ್ಥಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಆಧಾರದಿಂದ ಸಾಧಿಸಲು ಶಕ್ಯವೋ ಅದು ಮಾತ್ರವೇ ಸತ್ಯ ಎಂದು ನಿಶ್ಚಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇಂಥ ಹಲವಾರು ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಪಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಗಣಿತಜ್ಞನೊಬ್ಬನ ಒಲವು ಯಾವೆಡೆಗೇ ಇದ್ದರೂ ಆತನ ಗಣಿತ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಸಾಂಗತ್ಯಗಳು ಉದ್ಭವಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ವಿಶ್ವಾಸಕ್ಕೆ ಆತನ ಅನುಭವ ಮಾತ್ರ ಆಸರೆಯಾಗಬಲ್ಲದೇ ವಿನಾ ಅಂಥ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಗಣಿತೀಯ ಮಾರ್ಗಗಳಿಂದ ಸಾಧಿಸಲು ಎಂದೆಂದೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಗೊಯ್ಡಲ್ ನೆರವೇರಿಸಿದ ಈ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದ ತಳಹದಿಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ತ್ವಪೂರ್ಣ ಮೈಲಿಗಲ್ಲಾಗಿ ಬಹುಕಾಲ ಉಳಿಯಲಿದೆ. == ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ == * [[ಗಣಿತ ಆದರ್ಶಗಳು]] == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} == ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ == * {{cite book|url=https://archive.org/details/hinduarabicnumer00smitrich|title=The Hindu–Arabic Numerals|last1=Smith|first1=David Eugene|last2=Karpinski|first2=Louis Charles|publisher=Ginn|year=1911|place=Boston|author1-link=David Eugene Smith|author2-link=Louis Charles Karpinski}} * {{Cite book|title=Beyond Infinity: An Expedition to the Outer Limits of Mathematics|last=Cheng|first=Eugenia|publisher=Basic Books|year=2017|isbn=978-1-5416-4413-7|author-link=Eugenia Cheng}} *{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Sauo8iSIj7YC|title=The Classical Law of India|author=Robert Lingat|publisher=University of California Press|year=1973|isbn=978-0-520-01898-3}} *{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=gnVxqvPg9a0C|title=Dharmasutras: The Law Codes of Ancient India|author=Patrick Olivelle|publisher=Oxford University Press|year=1999|isbn=978-0-19-283882-7}} *{{cite journal|last=Thibaut|first=George|author-link=George Thibaut|title=On the Śulvasútras|journal=The Journal of the Asiatic Society of Bengal|volume=44|year=1875|pages=227&ndash;275|url=https://www.biodiversitylibrary.org/item/114419#page/277/mode/1up}} *{{cite book|title=Euler's Gem: The polyhedron formula and the birth of topology|title-link=Euler's Gem|last=Richeson|first=D.S.|publisher=Princeton University Press|year=2008|author-link=David Richeson}} *{{Cite book|url=https://gdz.sub.uni-goettingen.de/id/PPN375425993|title=Vorlesungen über die Entwicklung der Mathematik im 19. Jahrhundert. Teil 1|last=Klein|first=Felix|date=1979|publisher=Springer-Verlag|isbn=3-540-09234-X|series=Grundlehren der mathematischen Wissenschaften 24|place=Berlin, Heidelberg, New York|language=de|trans-title=Lectures on the Development of Mathematics in the 19th Century|author-link=Felix Klein|orig-date=1926}} *{{cite book|title=Carl Friedrich Gauss. Werke|last=Stäckel|first=Paul|year=1917|editor=Königlich Preußische Akademie der Wissenschaften|volume=X, 2 (Abhandlung 4)|language=de|chapter=Gauss als Geometer|author-link=Paul Stäckel|chapter-url=https://gdz.sub.uni-goettingen.de/id/PPN236019856?tify=%7B%22pages%22%3A%5B331%5D%2C%22view%22%3A%22toc%22%7D}} *{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=x6cZBQ9qtgoC|title=Naive Set Theory|last=Halmos|first=Paul R.|publisher=Springer-Verlag|year=1970|isbn=978-0-387-90092-6|author-link=Paul Halmos}} *{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=r6Lwt-5J-psC&q=%22Die+merkwurdigen+Reihen%22&pg=PA135|title=Gesammelte Werke, Bd. I.|last=Dirichlet|first=G. P. Lejeune|year=1889|isbn=9780828402255|location=Berlin|author-link=Dirichlet}} *{{cite book|url=https://archive.org/details/scenesfromhistor0000medv|title=Scenes from the History of Real Functions|last=Medvedev|first=Fyodor A.|date=1991|publisher=Birkhauser|isbn=9780817625726|author-link=Fyodor Medvedev|url-access=registration}} *{{Cite book|url=https://archive.org/details/mathmathematicia00brun|title=Math and mathematicians: the history of math discoveries around the world|last=Bruno|first=Leonard C.|date=2003|publisher=U X L|others=Baker, Lawrence W.|isbn=0787638137|location=Detroit, Mich.|page=|oclc=41497065|orig-year=1999|url-access=registration}} *{{citation|first1=Anthony J.|last1=Pettofrezzo|first2=Donald R.|last2=Byrkit|year=1970|title=Elements of Number Theory|publisher=[[Prentice Hall]]|location=Englewood Cliffs|lccn=77-81766}} *{{citation|first1=Calvin T.|last1=Long|year=1972|title=Elementary Introduction to Number Theory|edition=2nd|publisher=[[D. C. Heath and Company]]|location=Lexington|lccn=77-171950}} *{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=mR4SdJGD7tEC|title=Hilbert|last=Reid|first=Constance.|publisher=[[Springer Publishing|Springer]]|year=1996|isbn=0-387-94674-8|location=New York|author-link=Constance Reid}} The definitive English-language biography of Hilbert. [[ವರ್ಗ:ಗಣಿತ|*]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] dnoyg02sxbwns3lxksvtj3gldyrg9hu 0 12889 1247771 1247729 2024-10-15T14:55:08Z Pallaviv123 75945 1247771 wikitext text/x-wiki {{under construction}} {{Infobox person | image = Shyam Benegal.jpg | caption = ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನಗಲ್ ಅವರು ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿರುವ ತಮ್ಮ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ದೃಶ್ಯ. | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1934|12|14}} | birth_place = [[:en:Tirumalagiri|ತಿರುಮಲಗಿರಿ]], [[:en: Hyderabad State|ಹೈದರಾಬಾದ್ ರಾಜ್ಯ]], [[:en:British India|ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತ]] <br/>(ಈಗ [[ತೆಲಂಗಾಣ]], ಭಾರತದಲ್ಲಿ) | occupation = [[ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ]], [[:en:screenwriter|ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ]] | works = [[:en:Shyam Benegal filmography|ಪೂರ್ಣ ಪಟ್ಟಿ]] | awards = ೧೯೭೬ [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]]<br />೧೯೯೧ [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]]<br />೨೦೦೫ [[:en:Dadasaheb Phalke Award|ದಾದಾಸಾಹೇಬ್ ಫಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]<br />೨೦೧೩ [[:en:ANR National Award|ಎ‌ಎನ್‌ಆರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] | spouse = ನೀರಾ ಬೆನಗಲ್ | children = ೧ | relatives = [[:en:Guru Dutt|ಗುರು ದತ್ತ್]] (ಸೋದರಸಂಬಂಧಿ) |module = {{Infobox officeholder |embed = ಹೌದು |office = [[:en:Member of Parliament, Rajya Sabha|ಸಂಸದ, ರಾಜ್ಯಸಭಾ]] |termstart1 = ೧೬ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೬ |termend1 = ೧೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೨ }} }} '''ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನಗಲ್''' (ಜನನ ೧೪ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೩೪) ಇವರು ಭಾರತೀಯ [[ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ]], [[:en:screenwriter|ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ]] ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ. [[:en: parallel cinema|ಸಮಾನಾಂತರ ಸಿನೆಮಾದ]] ಪ್ರವರ್ತಕ ಎಂದು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಇವರನ್ನು ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದ ನಂತರದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೆಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite news |title=Shyam-e-ghazal |url=https://m.tribuneindia.com/2006/20060129/spectrum/main4.htm |access-date=10 December 2021 |website=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]] |date=29 January 2006 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20211210070518/https://www.tribuneindia.com/2006/20060129/spectrum/main4.htm |archive-date=10 December 2021 }}</ref> ಅವರು ಹದಿನೆಂಟು [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]], [[ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು|ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ಮತ್ತು [[ :en:Nandi Award|ನಂದಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಂಸೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಅವರಿಗೆ ಚಲನಚಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಾದ [[:en:Dadasaheb Phalke Award|ದಾದಾಸಾಹೇಬ್ ಫಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೭೬ ರಲ್ಲಿ, [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು]] ಅವರಿಗೆ ದೇಶದ [[:en: fourth-highest civilian honour|ನಾಲ್ಕನೇ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಗೌರವವಾದ]] [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]] ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು ಮತ್ತು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ,<ref>{{cite web |url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |title=Padma Awards |publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India |date=2015 |access-date=21 July 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |archive-date=15 October 2015 }}</ref> [[ಕಲೆ|ಕಲಾ]] ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಗಳಿಗಾಗಿ [[:en: third-highest civilian honour|ಮೂರನೇ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಗೌರವವಾದ]] [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ|ಪದ್ಮಭೂಷಣವನ್ನು]] ನೀಡಲಾಯಿತು. ಬೆನಗಲ್ ಅವರು [[ಹೈದರಾಬಾದ್‌, ತೆಲಂಗಾಣ|ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ]] ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀಧರ್ ಬಿ.ಬೆನಗಲ್ ಅವರಿಗೆ ಜನಿಸಿದರು.<ref>{{cite news|title=Picture perfect: A 'flash' from the past, but 'focus' on future|url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/picture-perfect-a-flash-from-the-past-but-focus-on-future/articleshow/62666517.cms|last=Rathor|first=Swati|work=The Time of India|date=26 January 2018|accessdate=14 September 2021}}</ref> ನಕಲು ಬರಹಗಾರರಾಗಿ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅವರು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ, [[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ]] ''ಘೇರ್ ಬೇತಾ ಗಂಗಾ'' (ಮನೆ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಗಂಗಾ) ಎಂಬ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ [[:en: Documentary film|ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವನ್ನು]] ಮಾಡಿದರು. ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಮೊದಲ ನಾಲ್ಕು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಾದ [[:en: Ankur |''ಅಂಕುರ್'']] (೧೯೭೩), [[:en: Nishant|''ನಿಶಾಂತ್'']] (೧೯೭೫), [[:en:Manthan|''ಮಂಥನ್'']] (೧೯೭೬) ಮತ್ತು [[:en: Bhumika|''ಭೂಮಿಕಾ'']] (೧೯೭೭).<ref>{{Cite web|url=http://www.google.com/|archive-url=https://web.archive.org/web/20070702223908/http://www.filmsofdesire.org/index.php?option=com_content&task=view&id=20&Itemid=38|url-status=dead|title=Google|archive-date=2 July 2007|website=www.google.com|access-date=5 January 2020}}</ref> ಈ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಅವರನ್ನು ಆ ಅವಧಿಯ ಹೊಸ ಅಲೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಚಳವಳಿಯ ಪ್ರವರ್ತಕರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು. ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಾದ [[:en: Mammo (1994)|ಮಮ್ಮೋ (೧೯೯೪)]], ಜೊತೆಗೆ [[:en: Sardari Begum (1996)|ಸರ್ದಾರಿ ಬೇಗಂ (೧೯೯೬)]] ಮತ್ತು [[:en:Zubeidaa (2001) |ಜುಬೇದಾ (೨೦೦೧)]] ಇವೆಲ್ಲವೂ [[:en: National Film Awards for Best Feature Film in Hindi|ಹಿಂದಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು]] ಗೆದ್ದವು.<ref>{{cite web|title=NYUAD Hosts Shyam Benegal Retrospective|url=https://nyuad.nyu.edu/en/news/latest-news/arts-and-culture/2012/october/nyuad-hosts-shyam-benegal-retrospective.html|last=Hudson|first=Dale|date=9 October 2012|work=[[New York University Abu Dhabi]]|accessdate=14 September 2021}}</ref> ಬೆನೆಗಲ್‌ರವರು ಏಳು ಬಾರಿ [[:en:National Film Award for Best Feature Film in Hindi |ಹಿಂದಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ, [[:en:V. Shantaram Lifetime Achievement Award|ವಿ.ಶಾಂತಾರಾಮ್ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ನೀಡಲಾಯಿತು. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರು ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೪, ೧೯೩೪ ರಂದು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ [[ಕೊಂಕಣಿ]] ಮಾತನಾಡುವ [[:en:Chitrapur Saraswat Brahmin|ಚಿತ್ರಾಪುರ ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ]] ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಶ್ಯಾಮ್ ಸುಂದರ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಆಗಿ ಜನಿಸಿದರು.<ref>{{Cite magazine |last=Srinivasaraju |first=Sugata |date=5 February 2022 |title=Tongue In A Twist |url=https://www.outlookindia.com/magazine/story/tongue-in-a-twist/227761 |access-date=5 March 2023 |magazine=[[Outlook (Indian magazine)|Outlook]] |quote=Konkani has been the mother-tongue of some very famous Indians, like filmmakers Guru Dutt and Shyam Benegal .....}}</ref> ಅವರ ತಂದೆ ಕರ್ನಾಟಕದವರು. ಅವರು ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷದವರಿದ್ದಾಗ, ಅವರ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕರಾಗಿದ್ದ ತಂದೆ ಶ್ರೀಧರ್ ಬಿ.ಬೆನಗಲ್ ಅವರು ನೀಡಿದ ಕ್ಯಾಮೆರಾದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಿದರು.<ref>{{Cite web |title=Shyam Benegal |url=https://www.britannica.com/biography/Shyam-Benegal |access-date=5 March 2023 |website=[[Encyclopedia Britannica]] |language=en |quote=Benegal’s father was a professional photographer originally from Karnataka, and, as a result, Benegal grew up speaking mostly Konkani and English.}}</ref> [[ಹೈದರಾಬಾದ್‌, ತೆಲಂಗಾಣ|ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ]] [[:en: Osmania University|ಉಸ್ಮಾನಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ]] [[ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ|ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] [[ M.A.|ಎಂ.ಎ.]] ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೈದರಾಬಾದ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಸೊಸೈಟಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ==ಕುಟುಂಬ== ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಮತ್ತು ನಟರಾದ [[:en: Guru Dutt|ಗುರು ದತ್ತ್]] ಅವರ ತಾಯಿಯ ಅಜ್ಜಿ ಮತ್ತು ಶ್ಯಾಮ್ ಅವರ ತಂದೆಯ ಅಜ್ಜಿ ಸಹೋದರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ, ದತ್ತ್ ಮತ್ತು ಶ್ಯಾಮ್ ಅವರನ್ನು [[:en: second cousins|ಎರಡನೇ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿಗಳನ್ನಾಗಿ]] ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/Goa/Booked_for_a_cause/articleshow/3595496.cms |title='Book'ed for a cause|work=The Times of India |date=15 October 2008 |access-date=1 August 2012}}</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== [[File:Shyam Benegal Indian director and screenwriter at International Film Festival of Kerala 2016 02.jpg|thumb|ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನಗಲ್‌ರವರು, [[:en: International Film Festival of Kerala |ಕೇರಳದ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ]] ೨೦೧೬ ೧೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ [[:en:Thiruvananthapuram|ತಿರುವನಂತಪುರಂನಲ್ಲಿರುವ]] ದೃಶ್ಯ.]] ===ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಆರಂಭ=== ೧೯೫೯ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು [[ಮುಂಬೈ]] ಮೂಲದ [[:en: advertising agency|ಜಾಹೀರಾತು ಏಜೆನ್ಸಿ]] ಲಿಂಟಾಸ್ ಜಾಹೀರಾತಿನಲ್ಲಿ [[:en: copywriter|ನಕಲು ಬರಹಗಾರರಾಗಿ]] ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಸೃಜನಶೀಲ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾದರು. ಬೆನೆಗಲ್‌ರವರು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ, [[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ]] ''ಘೇರ್ ಬೇತಾ ಗಂಗಾ'' (ಮನೆ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಗಂಗಾ) ಎಂಬ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಅವರ ಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವಾಗ ಇನ್ನೂ ಒಂದು ದಶಕ ಕಾಯಬೇಕಾಯಿತು.<ref>[https://web.archive.org/web/19991006143638/http://www.sscnet.ucla.edu/southasia/Culture/Cinema/Benegal.html Shyam Benegal at ucla.net] ''South Asia Studies'', [[University of California, Los Angeles]].</ref> ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಎಎಸ್‌ಪಿ (ಅಡ್‌ವರ್ಟೈಸಿಂಗ್, ಸೇಲ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೊಮೋಷನ್) ಎಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ಜಾಹೀರಾತು ಏಜೆನ್ಸಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. [[ಜಾಹೀರಾತು]] ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಅವರು ೯೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೬೬ ಮತ್ತು ೧೯೭೩ ರ ನಡುವೆ, ಶ್ಯಾಮ್‌ರವರು [[ಪುಣೆ|ಪುಣೆಯ]] [[:en: Film and Television Institute of India|ಫಿಲ್ಮ್ ಆಂಡ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ]] (ಎಫ್‌ಟಿಐಐ) ಬೋಧಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಎರಡು ಬಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು: ೧೯೮೦-೮೩ ಮತ್ತು ೧೯೮೯-೯೨. ಈ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಅವರು ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಅವರ ಆರಂಭಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ''ಎ ಚೈಲ್ಡ್ ಆಫ್ ದಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ಸ್'' (೧೯೬೭) ಅವರಿಗೆ ವ್ಯಾಪಕ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು.<ref>{{Cite web|url=http://www.google.com/|title=Google|website=www.google.com|access-date=5 January 2020}}</ref> ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, ಅವರು ೭೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ಕಿರುಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{usurped|[https://web.archive.org/web/20110112210119/http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2003/01/17/stories/2003011700990100.htm ''Shyam Benegal'' Retrospective London's National Film Theatre, 2002]}} ''[[The Hindu]]'', 17 January 2003.</ref> ಅವರಿಗೆ [[:en: Homi J. Bhabha|ಹೋಮಿ ಜೆ. ಭಾಭಾ]] ಫೆಲೋಶಿಪ್ (೧೯೭೦–೭೨) ನೀಡಲಾಯಿತು.<ref>[http://mumbai.mtnl.net.in/~hbfc/cv/MR_SHYAM_BENEGAL.html Homi Bhabha Fellowship Council, Fellows, Biodata] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090303175156/http://mumbai.mtnl.net.in/~hbfc/cv/MR_SHYAM_BENEGAL.html |date=3 March 2009 }}, "During the period of his Fellowship, Mr. Benegal wrote and directed short films on social themes with special relevance to the lower-income groups of the middle and working classes. He also visited the US, the UK and Japan to study educational television films."</ref> ಇದು [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ]] [[:en: Children's Television Workshop|ಮಕ್ಕಳ ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಾಗಾರದಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ [[:en:WGBH-TV|ಡಬ್ಲ್ಯೂಜಿಬಿಎಚ್-ಟಿವಿಯಲ್ಲಿ]] ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ===ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು=== ಬೆನಗಲ್‌ರವರು ಮುಂಬೈಗೆ ಮರಳಿದ ನಂತರ, ಅವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಹಣಕಾಸು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು [[:en: Ankur|''ಅಂಕುರ್'']](ದಿ ಸೀಡಿಂಗ್) ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ, ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಅವರ ತವರು ರಾಜ್ಯವಾದ [[ತೆಲಂಗಾಣ|ತೆಲಂಗಾಣದಲ್ಲಿ]] ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಲೈಂಗಿಕ ಶೋಷಣೆಯ ವಾಸ್ತವಿಕ ನಾಟಕವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಬೆನಗಲ್ ತಕ್ಷಣವೇ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಈ ಚಿತ್ರವು ನಟರಾದ [[:en: Shabana Azmi|ಶಬಾನಾ ಅಜ್ಮಿ]] ಮತ್ತು [[ಅನಂತ್ ನಾಗ್]] ಅವರನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು ಮತ್ತು ಬೆನೆಗಲ್‌ರವರು ೧೯೭೫ ರ [[:en: National Film Award for Second Best Feature Film|ಎರಡನೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ಗೆದ್ದರು. ಶಬಾನಾರವರು [[:en: National Film Award for Best Actress|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ಗೆದ್ದರು. ೧೯೭೦ ಮತ್ತು ೧೯೮೦ ರ, ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ [[:en: New India Cinema|ನ್ಯೂ ಇಂಡಿಯಾ ಸಿನೆಮಾ]] ಅನುಭವಿಸಿದ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ನಾಲ್ಕು ಚಿತ್ರಗಳಾದ, ''ಅಂಕುರ್'' (೧೯೭೩), ''ನಿಶಾಂತ್'' (೧೯೭೫), ''ಮಂಥನ್'' (೧೯೭೬) ಮತ್ತು ''ಭೂಮಿಕಾ'' (೧೯೭೭) ಕಾರಣವಾಗಿರಬಹುದು. ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಎಫ್‌ಟಿಐಐ ಮತ್ತು [[:en: NSD|ಎನ್‌ಎಸ್‌ಡಿಯಿಂದ]] [[:en: Naseeruddin Shah|ನಾಸಿರುದ್ದೀನ್ ಶಾ]], [[:en: Om Puri|ಓಂ ಪುರಿ]], [[:en: Smita Patil|ಸ್ಮಿತಾ ಪಾಟೀಲ್]], ಶಬಾನಾ ಅಜ್ಮಿ, [[:en: Kulbhushan Kharbanda|ಕುಲಭೂಷಣ್ ಖರ್ಬಂದಾ]] ಮತ್ತು [[:en:Amrish Puri|ಅಮರೀಶ್ ಪುರಿ]] ಅವರಂತಹ ವಿವಿಧ ಹೊಸ ನಟರನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರ [[:en:Nishant|''ನಿಶಾಂತ್'']] (ನೈಟ್ಸ್ ಎಂಡ್) (೧೯೭೫) ನಲ್ಲಿ, ಶಿಕ್ಷಕನ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ನಾಲ್ವರು [[:en:zamindars|ಜಮೀನ್ದಾರರು]] ಅಪಹರಿಸಿ ಸಾಮೂಹಿಕ ಅತ್ಯಾಚಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗೊಂದಲಕ್ಕೊಳಗಾದ ಪತಿಯ ಸಹಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಮನವಿಗಳಿಗೆ ಅಧಿಕಾರಿ ವರ್ಗವು ಕಿವಿಗೊಡುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite news |title='Manthan' made on Rs 2 donations |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-09-11/news-interviews/33761756_1_amul-milk-farmers-milk-producers |archive-url=https://web.archive.org/web/20121023061725/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-09-11/news-interviews/33761756_1_amul-milk-farmers-milk-producers |url-status=dead |archive-date=23 October 2012 |newspaper=[[The Times of India]] |access-date=11 September 2012 }}</ref> [[:en: Manthan|''ಮಂಥನ್'']] (ದಿ ಚರ್ನಿಂಗ್) (೧೯೭೬) ಇದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಸಬಲೀಕರಣದ ಕುರಿತಾದ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು, [[ಗುಜರಾತ್|ಗುಜರಾತ್‌ನ]] ಉದಯೋನ್ಮುಖ [[ಹೈನುಗಾರಿಕೆ]] ಉದ್ಯಮದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿದೆ.<ref>[http://www.ndtvmovies.com/newstory.asp?section=Movies&id=ENTEN20070021927 NDTV movies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929093909/http://www.ndtvmovies.com/newstory.asp?section=Movies&id=ENTEN20070021927 |date=29 September 2007 }} ''[[NDTV]]''.</ref> ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ, ಗುಜರಾತ್‌ನ ಐದು ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು (ಅರ್ಧ ಮಿಲಿಯನ್) ಗ್ರಾಮೀಣ [[ರೈತ|ರೈತರು]] ತಲಾ ₹ ೨ ದೇಣಿಗೆ ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ಚಿತ್ರದ ನಿರ್ಮಾಪಕರಾದರು. ಅದರ ಬಿಡುಗಡೆಯ ನಂತರ, ಟ್ರಕ್ ಲೋಡ್ ರೈತರು ಅವರ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ನೋಡಲು ಬಂದರು. ಇದು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಗ್ರಾಮೀಣ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ ಕುರಿತಾದ ಈ ತ್ರಿವಳಿಯ ನಂತರ, ಬೆನೆಗಲ್‌ರವರು [[:en: Bhumika|''ಭೂಮಿಕಾ'']] (ದಿ ರೋಲ್) (೧೯೭೭) ಎಂಬ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಇದು ೧೯೪೦ ರ ದಶಕದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ [[ಮರಾಠಿ]] ರಂಗಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿ [[:en:Hansa Wadkar|ಹನ್ಸಾ ವಾಡ್ಕರ್]] ([[:en: Smita Patil|ಸ್ಮಿತಾ ಪಾಟೀಲ್]] ಪಾತ್ರ) ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವು ಅಸ್ಮಿತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂ-ನೆರವೇರಿಕೆಗಾಗಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹುಡುಕಾಟವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಪುರುಷರ ಶೋಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://www.laweekly.com/film+tv/film/in-search-of-shyam-benegal/17126/|archive-url=https://web.archive.org/web/20080212161340/http://www.laweekly.com/film+tv/film/in-search-of-shyam-benegal/17126/|url-status=dead|title="In search of Shyam Benegal," ''LA Weekly'', 29 August 2007|archive-date=12 February 2008|access-date=5 January 2020}}</ref> ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಶ್ಯಾಮ್‌ರವರು [[:en:UNICEF|ಯುಎನ್‌ಐಸಿ‌ಇಎಫ್]] ಪ್ರಾಯೋಜಿಸಿದ [[:en:Satellite Instructional Television Experiment |ಸ್ಯಾಟಿಲೈಟ್ ಇನ್‌ಸ್ಟ್ರಕ್ಷನಲ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪರಿಮೆಂಟ್]] (ಎಸ್‌ಐಟಿ‌ಇ) ೨೧ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮಾಡ್ಯೂಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಇದು ಅವರಿಗೆ ಎಸ್‌ಐಟಿ‌ಇಯ ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಜಾನಪದ ಕಲಾವಿದರೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅವರು ೧೯೭೫ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಸಿಕ್ ಜಾನಪದ ಕಥೆ [[:en: Charandas Chor|ಚರಣ್ದಾಸ್ ಚೋರ್]] (ಚರಂದಾಸ್ ದಿ ಥೀಫ್) ನ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಪೂರ್ಣ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕರನ್ನು ಬಳಸಿದರು. ಅವರು ಇದನ್ನು [[:en: Children's Film Society, India|ಭಾರತದ ಮಕ್ಕಳ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸೊಸೈಟಿಗಾಗಿ]] ಮಾಡಿದರು.<ref>{{Cite web|url=http://www.filmreference.com/Directors-Be-Bu/Benegal-Shyam.html|title=Shyam Benegal - Director - Films as Director:, Publications|website=www.filmreference.com|access-date=5 January 2020}}</ref> ಚಲನಚಿತ್ರ ವಿಮರ್ಶಕ ಡೆರೆಕ್ ಮಾಲ್ಕಮ್ ಹೇಳುವಂತೆ: <blockquote>ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರು ಆ ಅಸಾಧಾರಣ ದಿನಗಳ ಭವ್ಯವಾದ ದೃಶ್ಯ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಮಹಿಳೆಯ ನೋವು ಮತ್ತು ದುಃಸ್ಥಿತಿಗೆ ಸಂವೇದನಾಶೀಲವಾಗಿದೆ.<ref>[http://www.upperstall.com/people/shyambenegal.html Shyam Benegal at Upperstall] ''Upperstall.com''.</ref> ಅವರ ಭದ್ರತೆಯ ಅಗತ್ಯವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಒತ್ತಾಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. </blockquote> ===1980ರ ದಶಕ=== ಹೆಚ್ಚಿನ ನ್ಯೂ ಸಿನೆಮಾ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರಂತಲ್ಲದೆ, ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಅನೇಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಖಾಸಗಿ ಬೆಂಬಲಿಗರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಮಂಥನ್ (ಗುಜರಾತ್ ಸಹಕಾರಿ ಹಾಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಒಕ್ಕೂಟ) ಮತ್ತು ಸುಸ್ಮಾನ್ (1987) (ಕೈಮಗ್ಗ ಸಹಕಾರಿಗಳು) ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವರಿಗೆ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಸರಿಯಾದ ಬಿಡುಗಡೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಟಿವಿಯತ್ತ ತಿರುಗಿದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ರೈಲ್ವೆಗಾಗಿ ಯಾತ್ರಾ (1986) ನಂತಹ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ದೂರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೈಗೊಂಡ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರ ಪುಸ್ತಕ ಡಿಸ್ಕವರಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ 53-ಕಂತುಗಳ ದೂರದರ್ಶನ ಧಾರಾವಾಹಿ ಭಾರತ್ ಏಕ್ ಖೋಜ್ (1988). [೮] ಇದು ಅವರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ನೀಡಿತು, ಏಕೆಂದರೆ 1980 ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಹಣಕಾಸಿನ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ನ್ಯೂ ಸಿನೆಮಾ ಚಳವಳಿಯ ಕುಸಿತದಿಂದ ಬದುಕುಳಿಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು, ಇದರೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ನವ-ವಾಸ್ತವವಾದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಕಳೆದುಹೋದರು. ಬೆನೆಗಲ್ ಮುಂದಿನ ಎರಡು ದಶಕಗಳವರೆಗೆ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಅವರು ೧೯೮೦ ರಿಂದ ೧೯೮೬ ರವರೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಗಮದ (ಎನ್ಎಫ್ಡಿಸಿ) ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿಯೂ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. [10] ಈ ನಾಲ್ಕು ಚಿತ್ರಗಳ ಯಶಸ್ಸಿನ ನಂತರ, ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರನ್ನು ನಟ ಶಶಿ ಕಪೂರ್ ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು, ಅವರಿಗಾಗಿ ಅವರು ಜುನೂನ್ (1978) ಮತ್ತು ಕಲಿಯುಗ್ (1981) ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೆಯದು 1857 ರ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆಯ ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧ ಅವಧಿಯ ನಡುವೆ ರಚಿಸಲಾದ ಅಂತರ್ಜಾತೀಯ ಪ್ರೇಮಕಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ಎರಡನೆಯದು ಮಹಾಭಾರತವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಎರಡೂ ಕ್ರಮವಾಗಿ 1980 ಮತ್ತು 1982 ರಲ್ಲಿ ಫಿಲ್ಮ್ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದವು. ಬೆನಗಲ್ ಅವರ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರ ಮಂಡಿ (1983), ಶಬಾನಾ ಅಜ್ಮಿ ಮತ್ತು ಸ್ಮಿತಾ ಪಾಟೀಲ್ ನಟಿಸಿದ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ವೇಶ್ಯಾವಾಟಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕ ಹಾಸ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ, 1960 ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಗೋವಾದಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರ ಕೊನೆಯ ದಿನಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಕಥೆಯಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಶ್ಯಾಮ್, ತ್ರಿಕಾಲ್ (1985) ನಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಿದರು. ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ, ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಿರೂಪಣಾ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. 1985 ರಲ್ಲಿ ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಮೊದಲ ಸಾಹಸವಾಯಿತು. ಇದರ ನಂತರ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಮತ್ತು ವಿಮರ್ಶಕ ಖಾಲಿದ್ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಬರೆದ ಸರ್ದಾರಿ ಬೇಗಂ (1996) ಮತ್ತು ಜುಬೇದಾದಂತಹ ಕೃತಿಗಳು ಬಂದವು. ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ೧೪ ನೇ ಮಾಸ್ಕೋ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ತೀರ್ಪುಗಾರರ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಮತ್ತು 1988 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು 1987 ರ 35 ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ತೀರ್ಪುಗಾರರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ===1990ರ ದಶಕ ಮತ್ತು ನಂತರ=== 1990 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರು ಮಮ್ಮೋ (1994), ಸರ್ದಾರಿ ಬೇಗಂ (1996) ಮತ್ತು ಜುಬೇದಾ (2001) ರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ ಭಾರತೀಯ ಮುಸ್ಲಿಂ ಮಹಿಳೆಯರ ಬಗ್ಗೆ ತ್ರಿವಳಿಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಜುಬೇದಾ ಅವರೊಂದಿಗೆ, ಅವರು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಬಾಲಿವುಡ್ಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಉನ್ನತ ಬಾಲಿವುಡ್ ತಾರೆ ಕರಿಷ್ಮಾ ಕಪೂರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ನಟಿಸಿತು ಮತ್ತು ಎ.ಆರ್.ರೆಹಮಾನ್ ಅವರ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. 1992 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಧರ್ಮವೀರ್ ಭಾರತಿ ಅವರ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಸೂರಜ್ ಕಾ ಸತ್ವನ್ ಘೋಡಾ (ಸೂರ್ಯನ ಏಳನೇ ಕುದುರೆ) ಅನ್ನು ಮಾಡಿದರು, ಇದು 1993 ರ ಹಿಂದಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಫಾತಿಮಾ ಮೀರ್ ಅವರ ದಿ ಅಪ್ರೆಂಟಿಸ್ಶಿಪ್ ಆಫ್ ಎ ಮಹಾತ್ಮ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ಮಹಾತ್ಮ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಮತ್ತೊಂದು ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್: ದಿ ಫಾರ್ಗಾಟನ್ ಹೀರೋ ಅವರ 2005 ರ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಇದು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಸಮರ್ (1999) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಟೀಕಿಸಿದರು, ಇದು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು. ಬೆನಗಲ್ ಪ್ರಸ್ತುತ ಫೆಡರೇಶನ್ ಆಫ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಸೊಸೈಟೀಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಹ್ಯಾದ್ರಿ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ಎಂಬ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಮೂರು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: ಮಂಥನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ದಿ ಚರ್ನಿಂಗ್ ವಿತ್ ವಿಜಯ್ ತೆಂಡೂಲ್ಕರ್ (1984); ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ (1988), ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಚಿತ್ರ ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ; ಮತ್ತು ಮಂಡಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ದಿ ಮಾರ್ಕೆಟ್ ಪ್ಲೇಸ್ (1989). ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ೩೧ ನೇ ಮಾಸ್ಕೋ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ತೀರ್ಪುಗಾರರ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. [22] ===ಇತ್ತೀಚಿನ ಯೋಜನೆಗಳು=== ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ, ಶ್ರೇಯಸ್ ತಲ್ಪಾಡೆ ಮತ್ತು ಅಮೃತಾ ರಾವ್ ನಟಿಸಿದ ಅವರ ಚಿತ್ರ ವೆಲ್ಕಮ್ ಟು ಸಜ್ಜನ್ಪುರ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. [೨೩] ಇದರ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಶಂತನು ಮೊಯಿತ್ರಾ ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು,[೨೪] ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಚೇತನ್ ಮೋತಿವಾಲಾ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಜಾರ್ಜಸ್ ಬಿಜೆಟ್ ಅವರ ಕ್ಲಾಸಿಕ್ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಒಪೆರಾ ಕಾರ್ಮೆನ್ ನಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಚಮ್ಕಿ ಚಮೇಲಿ ಎಂಬ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಲಿದ್ದಾರೆ. ಕಥೆಯು ಚಮ್ಕಿ ಎಂಬ ಸುಂದರ ಜಿಪ್ಸಿ ಹುಡುಗಿಯ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಶಾಮಾ ಜೈದಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎ.ಆರ್.ರೆಹಮಾನ್ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದು, ಜಾವೇದ್ ಅಖ್ತರ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, ಬೆನೆಗಲ್ ರಾಜಕೀಯ ವಿಡಂಬನೆ ವೆಲ್ ಡನ್ ಅಬ್ಬಾವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಗೂಢಚಾರನಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಇನಾಯತ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಮಗಳು ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ವಂಶಸ್ಥ ನೂರ್ ಇನಾಯತ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಚಿತ್ರವು ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಭವಿಷ್ಯದ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [26][27] ಮಾರ್ಚ್ 2, 2014 ರಿಂದ ರಾಜ್ಯಸಭಾ ಟಿವಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ರಚನೆಯ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುವ 10 ಭಾಗಗಳ ಮಿನಿ ಸರಣಿಯಾದ ಸಂವಿಧಾನ್ ಮೂಲಕ ಬೆನೆಗಲ್ ಸಣ್ಣ ಪರದೆಯ ಮೇಲೆ ಮರಳಿದರು. ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ, ಟಾಮ್ ಆಲ್ಟರ್, ದಲಿಪ್ ತಾಹಿಲ್, ಸಚಿನ್ ಖೇಡೇಕರ್, ದಿವ್ಯಾ ದತ್ತಾ, ರಾಜೇಂದ್ರ ಗುಪ್ತಾ, ಕೆ ಕೆ ರೈನಾ, ಮತ್ತು ಇಳಾ ಅರುಣ್ ಟಿವಿ ಸರಣಿಗಾಗಿ ಪತ್ರಿಕಾಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಶೇಖ್ ಮುಜಿಬುರ್ ರಹಮಾನ್ ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ 'ಮುಜೀಬ್: ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಎ ನೇಷನ್' ಚಿತ್ರವನ್ನು ಬೆನಗಲ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಸರ್ಕಾರ ದೃಢಪಡಿಸಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರವು ೨೦೨೨ ರ ವೇಳೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಲಿದೆ. ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರು ನೀರಾ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು.<ref>{{cite news |title=Gerson da Cunha turns 90, celebrates with three parties spread over three days |url=https://mumbaimirror.indiatimes.com/opinion/the-informer/happy-90/articleshow/69834115.cms |access-date=6 December 2020 |work=Mumbai Mirror |date=18 June 2019 |language=en}}</ref> ಇವರಿಗೆ ಪಿಯಾ ಬೆನೆಗಲ್ ಎಂಬ ಮಗಳು ಇದ್ದಾರೆ. ಅವರು ವಸ್ತ್ರವಿನ್ಯಾಸಕಿಯಾಗಿ ಅನೇಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|url=https://www.business-standard.com/article/news-ians/pia-benegal-makes-realistic-costumes-for-samvidhaan-114031000758_1.html|title=Pia Benegal makes 'realistic costumes' for 'Samvidhaan'|author=[[Indo-Asian News Service|IANS]]|place=[[Mumbai]]|date=10 March 2014|access-date=22 July 2022|website=[[Business Standard]]}}</ref> ==ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು== {| class="wikitable sortable ! scope="col" style="background-color:#EFE4B0;width:5%" |ವರ್ಷ ! scope="col" style="background-color:#EFE4B0;width:5%" class="unsortable" |ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭ ! scope="col" style="background-color:#EFE4B0;width:21%" |ಚಲನಚಿತ್ರ ! scope="col" style="background-color:#EFE4B0;width:8%" |ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- | align="centre" | ೧೯೭೫ | [[:en:20th National Film Awards|೨೦ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ]] ! scope="row"| [[:en:Ankur (film)|''ಅಂಕುರ್'']] | [[:en:National Film Award for Second Best Feature Film|ಎರಡನೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- | align="centre" | ೧೯೭೬ | [[:en:21st National Film Awards|೨೧ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row"| [[:en:Nishant (film)|''ನಿಶಾಂತ್'']] | rowspan="2" | [[:en:National Film Award for Best Feature Film in Hindi|ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- | align="centre" | ೧೯೭೭ | [[:en:22nd National Film Awards|೨೨ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row"| [[Manthan|''ಮಂಥನ್'']] |- | align="centre" | ೧೯೭೮ | [[:en:23rd National Film Awards|೨೩ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row" | ''[[:en:Bhumika: The Role|ಭೂಮಿಕಾ: ಪಾತ್ರ]]'' | [[:en:National Film Award for Best Screenplay|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- | align="centre"| ೧೯೭೯ | [[:en:24th National Film Awards|೨೪ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row" | [[:en:Junoon (1978 film)|''ಜುನೂನ್'']] | rowspan="2" | [[:en:National Film Award for Best Feature Film in Hindi|ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- | align="centre" | ೧೯೮೨ | [[:en:27th National Film Awards|೨೭ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row" | [[:en:Arohan (film)|''ಆರೋಹನ್'']] |- | rowspan="2" align="centre" | ೨೦೦೫ | rowspan="2" |[[:en:50th National Film Awards|೫೦ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row" |ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಕೊಡುಗೆ |[[:en:Dadasaheb Phalke Award|ದಾದಾಸಾಹೇಬ್ ಫಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]<ref>{{Cite web|title=Shyam Benegal wins Dada Saheb Phalke Award|url=http://www.ibnlive.com/news/shyam-benegal-wins-dada-saheb-phalke-award/46445-8.html|website=[[News18]]}}</ref><ref>{{Cite web|title=Dada Saheb Phalke Award|url=http://www.webindia123.com/government/award/dada.htm|website=webindia123.com}}</ref> |- ! scope="row" | ''[[:en:Netaji Subhas Chandra Bose: The Forgotten Hero|ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್: ಮರೆತುಹೋದ ವೀರ]]'' | [[:en:Nargis Dutt Award for Best Feature Film on National Integration|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಕೀಕರಣದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ನರ್ಗಿಸ್ ದತ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- | align="centre" | ೨೦೦೯ | [[:en:54th National Film Awards|೫೪ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row" | ''[[:en:Well Done Abba|ಚೆನ್ನಾಗಿದೆ ಅಬ್ಬಾ]]'' | [[:en:National Film Award for Best Film on Other Social Issues|ಇತರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಮೇಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- |} ;ನಾನ್-ಫೀಚರ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು * ೧೯೮೪ [[:en:Nehru|''ನೆಹರೂಗೆ'']] [[:en:Best Historical Reconstruction|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ]] * ೧೯೮೫ ''ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ'' ಅವರ [[:en:Best Biographical Film|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಚಿತ್ರ]] ;ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು * ೧೯೮೬ [[:en:Trikal|''ತ್ರಿಕಾಲ್'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en:Best Director |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶಕ]] * ೧೯೯೩ [[:en:Suraj Ka Satvan Ghoda|''ಸೂರಜ್ ಕಾ ಸತ್ವನ್ ಘೋಡಾ'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ. * ೧೯೯೫ [[:en:Mammo|''ಮಮ್ಮೋಗಾಗಿ'']] ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ * ೧೯೯೬ [[:en:The Making of the Mahatma|ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ಮಹಾತ್ಮ]] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[ :en:Best Feature Film in English |ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ]] * ೧೯೯೭ [[:en:Sardari Begum|''ಸರ್ದಾರಿ ಬೇಗಂ'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en: Best Feature Film in Urdu |ಉರ್ದುವಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ]] * ೧೯೯೯ [[:en:Samar|''ಸಮರ್'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[ :en:Best Feature Film|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ]] * ೧೯೯೯ [[:en:Hari-Bhari|''ಹರಿ-ಭರಿ'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en: Best Feature Film on Family Welfare|ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ]] * ೨೦೦೧ [[:en: Zubeidaa|''ಜುಬೇದಾ'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ * ೨೦೦೫ [[:en:Netaji Subhas Chandra Bose: The Forgotten Hero|ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್: ದಿ ಫಾರ್ಗಾಟನ್ ಹೀರೋ]] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en: Nargis Dutt Award for Best Feature Film on National Integration|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಕೀಕರಣದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ನರ್ಗಿಸ್ ದತ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] * [[:en:Well Done Abba|ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಅಬ್ಬಾ]] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en:Best Film on Other Social Issues|ಇತರ ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ]] ;[[:en:Filmfare Awards|ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] * ೧೯೮೦ [[:en:Junoon|''ಜುನೂನ್'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en: Best Director|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶಕ]] ;[[:en:Cannes Film Festival|ಕ್ಯಾನ್ಸ್ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ]] * [[:en:1976|೧೯೭೬]]: [[:en:Golden Palm|ಗೋಲ್ಡನ್ ಪಾಮ್]]: [[:en:Nishant|ನಿಶಾಂತ್]]: ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ;[[:en:Berlin International Film Festival|ಬರ್ಲಿನ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ]] * ೧೯೭೪ [[:en:Ankur|''ಅಂಕುರ್‌ಗಾಗಿ'']] [[:en:Golden Berlin Bear|ಗೋಲ್ಡನ್ ಬರ್ಲಿನ್ ಕರಡಿ]]: ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ;[[:en:Moscow International Film Festival|ಮಾಸ್ಕೋ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ]] * [[:en:1981|೧೯೮೧]] ಗೋಲ್ಡನ್ ಪ್ರೈಜ್: [[:en: Kalyug|''ಕಲಿಯುಗ್'']] * ೧೯೯೭ ಗೋಲ್ಡನ್ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್: [[:en:Sardari Begum|''ಸರ್ದಾರಿ ಬೇಗಂ'']]: ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ. ;[[:en:All Lights India International Film Festival|ಆಲ್ ಲೈಟ್ಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್]] * ೨೦೧೫ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ;[[:en:Nandi Awards|ನಂದಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] * [[ :en:Indian Cinema|ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ]] ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಾಗಿ [[:en:B. N. Reddy National Award|ಬಿ.ಎನ್.ರೆಡ್ಡಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ===ಗೌರವಗಳು=== * ೧೯೭೦ [[:en:Homi Bhabha Fellowship|ಹೋಮಿ ಭಾಭಾ ಫೆಲೋಶಿಪ್]] (೧೯೭೦–೭೨) * ೧೯೭೬ [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]] * ೧೯೮೯ ಸೋವಿಯತ್ ನೆಹರು ಪ್ರಶಸ್ತಿ * ೧೯೯೧ [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]] * ೨೦೧೨ [[:en: University of Calcutta|ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] [[:en: D. Litt. |ಡಿ. ಲಿಟ್.]] ''ಹೊನೊರಿಸ್ ಕಾಸಾ'' * ೨೦೧೩ ಎಎನ್ಆರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ * ೨೦೧೬ [[:en: D. Litt.|ಡಿ. ಲಿಟ್.]] [[:en:ITM University, Gwalior|ಗ್ವಾಲಿಯರ್‌ನ ಐಟಿಎಂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] "ಹಾನರಿಸ್ ಕಾಸಾ" ([[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]]) ==ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ== * ''Benegal on Ray: Satyajit Ray, a Film'', by Shyam Benegal, Alaknanda Datta, Samik Banerjee. Seagull Books, 1988. {{ISBN|81-7046-021-2}}. * ''Shyam Benegal's the Churning (Manthan): Screenplay'', by, Vijay Tendulkar, Shyam Benegal, Samik Banerjee. Seagull Books, 1984. {{ISBN|0-86132-070-0}}. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಮತ್ತಷ್ಟು ಓದಿ== * Shyam Benegal (BFI World Directors) - Sangeeta Datta. 2003, British Film Institute. {{ISBN|0-85170-908-7}}. * Bollywood Babylon: Interviews with Shyam Benegal, William van der Heide. 2006, Berg Publishers. {{ISBN|1-84520-405-0}}. * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/hardtalk/5293494.stm BBC's Tom Brook interviews Shyam Benegal on 25 August 2006] * [https://web.archive.org/web/20071209160243/http://www.bfi.org.uk/features/interviews/benegal.html Girish Karnad interviews Shyam Benegal, National Film Theatre, 2002] * Sen, Meheli (2011) "Vernacular Modernities and Fitful Globalities in Shyam Benegal's Cinematic Provinces" on manycinemas.org 1, 8-22, [http://www.manycinemas.org/mc01sen.htm/ Online]{{dead link|date=March 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [http://www.manycinemas.org/mc01sen.html?file=tl_files/manycinemas/theme/issues/issue_1/pdf/manycinemas-issue1-04-Vernacular-Modernities-and-Fitful-Globalities.pdf pdf-version] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151027003854/http://www.manycinemas.org/mc01sen.html?file=tl_files%2Fmanycinemas%2Ftheme%2Fissues%2Fissue_1%2Fpdf%2Fmanycinemas-issue1-04-Vernacular-Modernities-and-Fitful-Globalities.pdf |date=27 October 2015 }} * New Indian Cinema in Post-Independence India; The Cultural Work of Shyam Benegal’s Films, By Anuradha Dingwaney Needham, 2013 *[https://www.amazon.com/Shyam-Benegal-Philosopher-Philosophical-Filmmakers/dp/1350063541/ Shyam Benegal, Philosopher and Filmmaker], By Samir Chopra, 2021. ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== *[http://www.khaleejtimes.com/nation/inside.asp?section=entertainmentnation&xfile=/data/entertainmentnation/2012/september/entertainmentnation_september9.xml Shyam Benegal's Retrospective Abu Dhabi Sept27-30,2012] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120930075030/http://khaleejtimes.com/nation/inside.asp?xfile=%2Fdata%2Fentertainmentnation%2F2012%2FSeptember%2Fentertainmentnation_September9.xml&section=entertainmentnation |date=30 September 2012 }} by [http://www.ifsuae.com Indian Film Society of UAE] *{{IMDb name|id=0070867|name=Shyam Benegal}} *[https://web.archive.org/web/20100628062027/http://www.bafta.org/access-all-areas/videos/shyam-benegal,1125,BA.html 'Shyam Benegal: A Life in Pictures'] interview at [http://www.bafta.org/ BAFTA] *[http://www.upperstall.com/people/shyambenegal.html Shyam Benegal on Upperstall] * [http://www.reachouthyderabad.com/newsmaker/nm66a.htm Awards & recognition for Shyam Benegal's films] k1locwo22xq17ve2zpbmu1cxedhi5g9 1247773 1247771 2024-10-15T14:55:39Z Pallaviv123 75945 /* ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು */ 1247773 wikitext text/x-wiki {{under construction}} {{Infobox person | image = Shyam Benegal.jpg | caption = ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನಗಲ್ ಅವರು ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿರುವ ತಮ್ಮ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ದೃಶ್ಯ. | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1934|12|14}} | birth_place = [[:en:Tirumalagiri|ತಿರುಮಲಗಿರಿ]], [[:en: Hyderabad State|ಹೈದರಾಬಾದ್ ರಾಜ್ಯ]], [[:en:British India|ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತ]] <br/>(ಈಗ [[ತೆಲಂಗಾಣ]], ಭಾರತದಲ್ಲಿ) | occupation = [[ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ]], [[:en:screenwriter|ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ]] | works = [[:en:Shyam Benegal filmography|ಪೂರ್ಣ ಪಟ್ಟಿ]] | awards = ೧೯೭೬ [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]]<br />೧೯೯೧ [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]]<br />೨೦೦೫ [[:en:Dadasaheb Phalke Award|ದಾದಾಸಾಹೇಬ್ ಫಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]<br />೨೦೧೩ [[:en:ANR National Award|ಎ‌ಎನ್‌ಆರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] | spouse = ನೀರಾ ಬೆನಗಲ್ | children = ೧ | relatives = [[:en:Guru Dutt|ಗುರು ದತ್ತ್]] (ಸೋದರಸಂಬಂಧಿ) |module = {{Infobox officeholder |embed = ಹೌದು |office = [[:en:Member of Parliament, Rajya Sabha|ಸಂಸದ, ರಾಜ್ಯಸಭಾ]] |termstart1 = ೧೬ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೬ |termend1 = ೧೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೨ }} }} '''ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನಗಲ್''' (ಜನನ ೧೪ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೩೪) ಇವರು ಭಾರತೀಯ [[ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ]], [[:en:screenwriter|ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ]] ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ. [[:en: parallel cinema|ಸಮಾನಾಂತರ ಸಿನೆಮಾದ]] ಪ್ರವರ್ತಕ ಎಂದು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಇವರನ್ನು ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದ ನಂತರದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೆಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite news |title=Shyam-e-ghazal |url=https://m.tribuneindia.com/2006/20060129/spectrum/main4.htm |access-date=10 December 2021 |website=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]] |date=29 January 2006 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20211210070518/https://www.tribuneindia.com/2006/20060129/spectrum/main4.htm |archive-date=10 December 2021 }}</ref> ಅವರು ಹದಿನೆಂಟು [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]], [[ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು|ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ಮತ್ತು [[ :en:Nandi Award|ನಂದಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಂಸೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಅವರಿಗೆ ಚಲನಚಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಾದ [[:en:Dadasaheb Phalke Award|ದಾದಾಸಾಹೇಬ್ ಫಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೭೬ ರಲ್ಲಿ, [[ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ|ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು]] ಅವರಿಗೆ ದೇಶದ [[:en: fourth-highest civilian honour|ನಾಲ್ಕನೇ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಗೌರವವಾದ]] [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]] ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು ಮತ್ತು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ,<ref>{{cite web |url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |title=Padma Awards |publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India |date=2015 |access-date=21 July 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |archive-date=15 October 2015 }}</ref> [[ಕಲೆ|ಕಲಾ]] ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಗಳಿಗಾಗಿ [[:en: third-highest civilian honour|ಮೂರನೇ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಗೌರವವಾದ]] [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ|ಪದ್ಮಭೂಷಣವನ್ನು]] ನೀಡಲಾಯಿತು. ಬೆನಗಲ್ ಅವರು [[ಹೈದರಾಬಾದ್‌, ತೆಲಂಗಾಣ|ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ]] [[ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ]] ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀಧರ್ ಬಿ.ಬೆನಗಲ್ ಅವರಿಗೆ ಜನಿಸಿದರು.<ref>{{cite news|title=Picture perfect: A 'flash' from the past, but 'focus' on future|url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/picture-perfect-a-flash-from-the-past-but-focus-on-future/articleshow/62666517.cms|last=Rathor|first=Swati|work=The Time of India|date=26 January 2018|accessdate=14 September 2021}}</ref> ನಕಲು ಬರಹಗಾರರಾಗಿ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅವರು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ, [[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ]] ''ಘೇರ್ ಬೇತಾ ಗಂಗಾ'' (ಮನೆ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಗಂಗಾ) ಎಂಬ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ [[:en: Documentary film|ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವನ್ನು]] ಮಾಡಿದರು. ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಮೊದಲ ನಾಲ್ಕು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಾದ [[:en: Ankur |''ಅಂಕುರ್'']] (೧೯೭೩), [[:en: Nishant|''ನಿಶಾಂತ್'']] (೧೯೭೫), [[:en:Manthan|''ಮಂಥನ್'']] (೧೯೭೬) ಮತ್ತು [[:en: Bhumika|''ಭೂಮಿಕಾ'']] (೧೯೭೭).<ref>{{Cite web|url=http://www.google.com/|archive-url=https://web.archive.org/web/20070702223908/http://www.filmsofdesire.org/index.php?option=com_content&task=view&id=20&Itemid=38|url-status=dead|title=Google|archive-date=2 July 2007|website=www.google.com|access-date=5 January 2020}}</ref> ಈ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಅವರನ್ನು ಆ ಅವಧಿಯ ಹೊಸ ಅಲೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಚಳವಳಿಯ ಪ್ರವರ್ತಕರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು. ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಾದ [[:en: Mammo (1994)|ಮಮ್ಮೋ (೧೯೯೪)]], ಜೊತೆಗೆ [[:en: Sardari Begum (1996)|ಸರ್ದಾರಿ ಬೇಗಂ (೧೯೯೬)]] ಮತ್ತು [[:en:Zubeidaa (2001) |ಜುಬೇದಾ (೨೦೦೧)]] ಇವೆಲ್ಲವೂ [[:en: National Film Awards for Best Feature Film in Hindi|ಹಿಂದಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು]] ಗೆದ್ದವು.<ref>{{cite web|title=NYUAD Hosts Shyam Benegal Retrospective|url=https://nyuad.nyu.edu/en/news/latest-news/arts-and-culture/2012/october/nyuad-hosts-shyam-benegal-retrospective.html|last=Hudson|first=Dale|date=9 October 2012|work=[[New York University Abu Dhabi]]|accessdate=14 September 2021}}</ref> ಬೆನೆಗಲ್‌ರವರು ಏಳು ಬಾರಿ [[:en:National Film Award for Best Feature Film in Hindi |ಹಿಂದಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ, [[:en:V. Shantaram Lifetime Achievement Award|ವಿ.ಶಾಂತಾರಾಮ್ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ನೀಡಲಾಯಿತು. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ== ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರು ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೪, ೧೯೩೪ ರಂದು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ [[ಕೊಂಕಣಿ]] ಮಾತನಾಡುವ [[:en:Chitrapur Saraswat Brahmin|ಚಿತ್ರಾಪುರ ಸಾರಸ್ವತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ]] ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಶ್ಯಾಮ್ ಸುಂದರ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಆಗಿ ಜನಿಸಿದರು.<ref>{{Cite magazine |last=Srinivasaraju |first=Sugata |date=5 February 2022 |title=Tongue In A Twist |url=https://www.outlookindia.com/magazine/story/tongue-in-a-twist/227761 |access-date=5 March 2023 |magazine=[[Outlook (Indian magazine)|Outlook]] |quote=Konkani has been the mother-tongue of some very famous Indians, like filmmakers Guru Dutt and Shyam Benegal .....}}</ref> ಅವರ ತಂದೆ ಕರ್ನಾಟಕದವರು. ಅವರು ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷದವರಿದ್ದಾಗ, ಅವರ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕರಾಗಿದ್ದ ತಂದೆ ಶ್ರೀಧರ್ ಬಿ.ಬೆನಗಲ್ ಅವರು ನೀಡಿದ ಕ್ಯಾಮೆರಾದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಿದರು.<ref>{{Cite web |title=Shyam Benegal |url=https://www.britannica.com/biography/Shyam-Benegal |access-date=5 March 2023 |website=[[Encyclopedia Britannica]] |language=en |quote=Benegal’s father was a professional photographer originally from Karnataka, and, as a result, Benegal grew up speaking mostly Konkani and English.}}</ref> [[ಹೈದರಾಬಾದ್‌, ತೆಲಂಗಾಣ|ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ]] [[:en: Osmania University|ಉಸ್ಮಾನಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ]] [[ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ|ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ]] [[ M.A.|ಎಂ.ಎ.]] ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೈದರಾಬಾದ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಸೊಸೈಟಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ==ಕುಟುಂಬ== ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಮತ್ತು ನಟರಾದ [[:en: Guru Dutt|ಗುರು ದತ್ತ್]] ಅವರ ತಾಯಿಯ ಅಜ್ಜಿ ಮತ್ತು ಶ್ಯಾಮ್ ಅವರ ತಂದೆಯ ಅಜ್ಜಿ ಸಹೋದರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ, ದತ್ತ್ ಮತ್ತು ಶ್ಯಾಮ್ ಅವರನ್ನು [[:en: second cousins|ಎರಡನೇ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿಗಳನ್ನಾಗಿ]] ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/Goa/Booked_for_a_cause/articleshow/3595496.cms |title='Book'ed for a cause|work=The Times of India |date=15 October 2008 |access-date=1 August 2012}}</ref> ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== [[File:Shyam Benegal Indian director and screenwriter at International Film Festival of Kerala 2016 02.jpg|thumb|ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನಗಲ್‌ರವರು, [[:en: International Film Festival of Kerala |ಕೇರಳದ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ]] ೨೦೧೬ ೧೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ [[:en:Thiruvananthapuram|ತಿರುವನಂತಪುರಂನಲ್ಲಿರುವ]] ದೃಶ್ಯ.]] ===ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಆರಂಭ=== ೧೯೫೯ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು [[ಮುಂಬೈ]] ಮೂಲದ [[:en: advertising agency|ಜಾಹೀರಾತು ಏಜೆನ್ಸಿ]] ಲಿಂಟಾಸ್ ಜಾಹೀರಾತಿನಲ್ಲಿ [[:en: copywriter|ನಕಲು ಬರಹಗಾರರಾಗಿ]] ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಸೃಜನಶೀಲ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾದರು. ಬೆನೆಗಲ್‌ರವರು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ, [[ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆ|ಗುಜರಾತಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ]] ''ಘೇರ್ ಬೇತಾ ಗಂಗಾ'' (ಮನೆ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಗಂಗಾ) ಎಂಬ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಅವರ ಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವಾಗ ಇನ್ನೂ ಒಂದು ದಶಕ ಕಾಯಬೇಕಾಯಿತು.<ref>[https://web.archive.org/web/19991006143638/http://www.sscnet.ucla.edu/southasia/Culture/Cinema/Benegal.html Shyam Benegal at ucla.net] ''South Asia Studies'', [[University of California, Los Angeles]].</ref> ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಎಎಸ್‌ಪಿ (ಅಡ್‌ವರ್ಟೈಸಿಂಗ್, ಸೇಲ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೊಮೋಷನ್) ಎಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ಜಾಹೀರಾತು ಏಜೆನ್ಸಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. [[ಜಾಹೀರಾತು]] ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಅವರು ೯೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಹೀರಾತು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೬೬ ಮತ್ತು ೧೯೭೩ ರ ನಡುವೆ, ಶ್ಯಾಮ್‌ರವರು [[ಪುಣೆ|ಪುಣೆಯ]] [[:en: Film and Television Institute of India|ಫಿಲ್ಮ್ ಆಂಡ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ]] (ಎಫ್‌ಟಿಐಐ) ಬೋಧಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಎರಡು ಬಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು: ೧೯೮೦-೮೩ ಮತ್ತು ೧೯೮೯-೯೨. ಈ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಅವರು ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಅವರ ಆರಂಭಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ''ಎ ಚೈಲ್ಡ್ ಆಫ್ ದಿ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ಸ್'' (೧೯೬೭) ಅವರಿಗೆ ವ್ಯಾಪಕ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು.<ref>{{Cite web|url=http://www.google.com/|title=Google|website=www.google.com|access-date=5 January 2020}}</ref> ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, ಅವರು ೭೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ಕಿರುಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{usurped|[https://web.archive.org/web/20110112210119/http://www.hinduonnet.com/thehindu/fr/2003/01/17/stories/2003011700990100.htm ''Shyam Benegal'' Retrospective London's National Film Theatre, 2002]}} ''[[The Hindu]]'', 17 January 2003.</ref> ಅವರಿಗೆ [[:en: Homi J. Bhabha|ಹೋಮಿ ಜೆ. ಭಾಭಾ]] ಫೆಲೋಶಿಪ್ (೧೯೭೦–೭೨) ನೀಡಲಾಯಿತು.<ref>[http://mumbai.mtnl.net.in/~hbfc/cv/MR_SHYAM_BENEGAL.html Homi Bhabha Fellowship Council, Fellows, Biodata] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090303175156/http://mumbai.mtnl.net.in/~hbfc/cv/MR_SHYAM_BENEGAL.html |date=3 March 2009 }}, "During the period of his Fellowship, Mr. Benegal wrote and directed short films on social themes with special relevance to the lower-income groups of the middle and working classes. He also visited the US, the UK and Japan to study educational television films."</ref> ಇದು [[ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್|ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ]] [[:en: Children's Television Workshop|ಮಕ್ಕಳ ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಾಗಾರದಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ [[:en:WGBH-TV|ಡಬ್ಲ್ಯೂಜಿಬಿಎಚ್-ಟಿವಿಯಲ್ಲಿ]] ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ===ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು=== ಬೆನಗಲ್‌ರವರು ಮುಂಬೈಗೆ ಮರಳಿದ ನಂತರ, ಅವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಹಣಕಾಸು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು [[:en: Ankur|''ಅಂಕುರ್'']](ದಿ ಸೀಡಿಂಗ್) ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ, ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಅವರ ತವರು ರಾಜ್ಯವಾದ [[ತೆಲಂಗಾಣ|ತೆಲಂಗಾಣದಲ್ಲಿ]] ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಲೈಂಗಿಕ ಶೋಷಣೆಯ ವಾಸ್ತವಿಕ ನಾಟಕವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಬೆನಗಲ್ ತಕ್ಷಣವೇ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಈ ಚಿತ್ರವು ನಟರಾದ [[:en: Shabana Azmi|ಶಬಾನಾ ಅಜ್ಮಿ]] ಮತ್ತು [[ಅನಂತ್ ನಾಗ್]] ಅವರನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು ಮತ್ತು ಬೆನೆಗಲ್‌ರವರು ೧೯೭೫ ರ [[:en: National Film Award for Second Best Feature Film|ಎರಡನೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ಗೆದ್ದರು. ಶಬಾನಾರವರು [[:en: National Film Award for Best Actress|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು]] ಗೆದ್ದರು. ೧೯೭೦ ಮತ್ತು ೧೯೮೦ ರ, ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ [[:en: New India Cinema|ನ್ಯೂ ಇಂಡಿಯಾ ಸಿನೆಮಾ]] ಅನುಭವಿಸಿದ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ನಾಲ್ಕು ಚಿತ್ರಗಳಾದ, ''ಅಂಕುರ್'' (೧೯೭೩), ''ನಿಶಾಂತ್'' (೧೯೭೫), ''ಮಂಥನ್'' (೧೯೭೬) ಮತ್ತು ''ಭೂಮಿಕಾ'' (೧೯೭೭) ಕಾರಣವಾಗಿರಬಹುದು. ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಎಫ್‌ಟಿಐಐ ಮತ್ತು [[:en: NSD|ಎನ್‌ಎಸ್‌ಡಿಯಿಂದ]] [[:en: Naseeruddin Shah|ನಾಸಿರುದ್ದೀನ್ ಶಾ]], [[:en: Om Puri|ಓಂ ಪುರಿ]], [[:en: Smita Patil|ಸ್ಮಿತಾ ಪಾಟೀಲ್]], ಶಬಾನಾ ಅಜ್ಮಿ, [[:en: Kulbhushan Kharbanda|ಕುಲಭೂಷಣ್ ಖರ್ಬಂದಾ]] ಮತ್ತು [[:en:Amrish Puri|ಅಮರೀಶ್ ಪುರಿ]] ಅವರಂತಹ ವಿವಿಧ ಹೊಸ ನಟರನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರ [[:en:Nishant|''ನಿಶಾಂತ್'']] (ನೈಟ್ಸ್ ಎಂಡ್) (೧೯೭೫) ನಲ್ಲಿ, ಶಿಕ್ಷಕನ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ನಾಲ್ವರು [[:en:zamindars|ಜಮೀನ್ದಾರರು]] ಅಪಹರಿಸಿ ಸಾಮೂಹಿಕ ಅತ್ಯಾಚಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಗೊಂದಲಕ್ಕೊಳಗಾದ ಪತಿಯ ಸಹಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಮನವಿಗಳಿಗೆ ಅಧಿಕಾರಿ ವರ್ಗವು ಕಿವಿಗೊಡುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite news |title='Manthan' made on Rs 2 donations |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-09-11/news-interviews/33761756_1_amul-milk-farmers-milk-producers |archive-url=https://web.archive.org/web/20121023061725/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-09-11/news-interviews/33761756_1_amul-milk-farmers-milk-producers |url-status=dead |archive-date=23 October 2012 |newspaper=[[The Times of India]] |access-date=11 September 2012 }}</ref> [[:en: Manthan|''ಮಂಥನ್'']] (ದಿ ಚರ್ನಿಂಗ್) (೧೯೭೬) ಇದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಸಬಲೀಕರಣದ ಕುರಿತಾದ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು, [[ಗುಜರಾತ್|ಗುಜರಾತ್‌ನ]] ಉದಯೋನ್ಮುಖ [[ಹೈನುಗಾರಿಕೆ]] ಉದ್ಯಮದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿದೆ.<ref>[http://www.ndtvmovies.com/newstory.asp?section=Movies&id=ENTEN20070021927 NDTV movies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929093909/http://www.ndtvmovies.com/newstory.asp?section=Movies&id=ENTEN20070021927 |date=29 September 2007 }} ''[[NDTV]]''.</ref> ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ, ಗುಜರಾತ್‌ನ ಐದು ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು (ಅರ್ಧ ಮಿಲಿಯನ್) ಗ್ರಾಮೀಣ [[ರೈತ|ರೈತರು]] ತಲಾ ₹ ೨ ದೇಣಿಗೆ ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ಚಿತ್ರದ ನಿರ್ಮಾಪಕರಾದರು. ಅದರ ಬಿಡುಗಡೆಯ ನಂತರ, ಟ್ರಕ್ ಲೋಡ್ ರೈತರು ಅವರ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ನೋಡಲು ಬಂದರು. ಇದು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಗ್ರಾಮೀಣ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ ಕುರಿತಾದ ಈ ತ್ರಿವಳಿಯ ನಂತರ, ಬೆನೆಗಲ್‌ರವರು [[:en: Bhumika|''ಭೂಮಿಕಾ'']] (ದಿ ರೋಲ್) (೧೯೭೭) ಎಂಬ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಇದು ೧೯೪೦ ರ ದಶಕದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ [[ಮರಾಠಿ]] ರಂಗಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿ [[:en:Hansa Wadkar|ಹನ್ಸಾ ವಾಡ್ಕರ್]] ([[:en: Smita Patil|ಸ್ಮಿತಾ ಪಾಟೀಲ್]] ಪಾತ್ರ) ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವು ಅಸ್ಮಿತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂ-ನೆರವೇರಿಕೆಗಾಗಿ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹುಡುಕಾಟವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಪುರುಷರ ಶೋಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://www.laweekly.com/film+tv/film/in-search-of-shyam-benegal/17126/|archive-url=https://web.archive.org/web/20080212161340/http://www.laweekly.com/film+tv/film/in-search-of-shyam-benegal/17126/|url-status=dead|title="In search of Shyam Benegal," ''LA Weekly'', 29 August 2007|archive-date=12 February 2008|access-date=5 January 2020}}</ref> ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಶ್ಯಾಮ್‌ರವರು [[:en:UNICEF|ಯುಎನ್‌ಐಸಿ‌ಇಎಫ್]] ಪ್ರಾಯೋಜಿಸಿದ [[:en:Satellite Instructional Television Experiment |ಸ್ಯಾಟಿಲೈಟ್ ಇನ್‌ಸ್ಟ್ರಕ್ಷನಲ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪರಿಮೆಂಟ್]] (ಎಸ್‌ಐಟಿ‌ಇ) ೨೧ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮಾಡ್ಯೂಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಇದು ಅವರಿಗೆ ಎಸ್‌ಐಟಿ‌ಇಯ ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಜಾನಪದ ಕಲಾವಿದರೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅವರು ೧೯೭೫ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಸಿಕ್ ಜಾನಪದ ಕಥೆ [[:en: Charandas Chor|ಚರಣ್ದಾಸ್ ಚೋರ್]] (ಚರಂದಾಸ್ ದಿ ಥೀಫ್) ನ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಪೂರ್ಣ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕರನ್ನು ಬಳಸಿದರು. ಅವರು ಇದನ್ನು [[:en: Children's Film Society, India|ಭಾರತದ ಮಕ್ಕಳ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸೊಸೈಟಿಗಾಗಿ]] ಮಾಡಿದರು.<ref>{{Cite web|url=http://www.filmreference.com/Directors-Be-Bu/Benegal-Shyam.html|title=Shyam Benegal - Director - Films as Director:, Publications|website=www.filmreference.com|access-date=5 January 2020}}</ref> ಚಲನಚಿತ್ರ ವಿಮರ್ಶಕ ಡೆರೆಕ್ ಮಾಲ್ಕಮ್ ಹೇಳುವಂತೆ: <blockquote>ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರು ಆ ಅಸಾಧಾರಣ ದಿನಗಳ ಭವ್ಯವಾದ ದೃಶ್ಯ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಮಹಿಳೆಯ ನೋವು ಮತ್ತು ದುಃಸ್ಥಿತಿಗೆ ಸಂವೇದನಾಶೀಲವಾಗಿದೆ.<ref>[http://www.upperstall.com/people/shyambenegal.html Shyam Benegal at Upperstall] ''Upperstall.com''.</ref> ಅವರ ಭದ್ರತೆಯ ಅಗತ್ಯವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಒತ್ತಾಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. </blockquote> ===1980ರ ದಶಕ=== ಹೆಚ್ಚಿನ ನ್ಯೂ ಸಿನೆಮಾ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರಂತಲ್ಲದೆ, ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಅನೇಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಖಾಸಗಿ ಬೆಂಬಲಿಗರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಮಂಥನ್ (ಗುಜರಾತ್ ಸಹಕಾರಿ ಹಾಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಒಕ್ಕೂಟ) ಮತ್ತು ಸುಸ್ಮಾನ್ (1987) (ಕೈಮಗ್ಗ ಸಹಕಾರಿಗಳು) ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವರಿಗೆ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಸರಿಯಾದ ಬಿಡುಗಡೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಟಿವಿಯತ್ತ ತಿರುಗಿದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ರೈಲ್ವೆಗಾಗಿ ಯಾತ್ರಾ (1986) ನಂತಹ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ದೂರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕೈಗೊಂಡ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರ ಪುಸ್ತಕ ಡಿಸ್ಕವರಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ 53-ಕಂತುಗಳ ದೂರದರ್ಶನ ಧಾರಾವಾಹಿ ಭಾರತ್ ಏಕ್ ಖೋಜ್ (1988). [೮] ಇದು ಅವರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ನೀಡಿತು, ಏಕೆಂದರೆ 1980 ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಹಣಕಾಸಿನ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ನ್ಯೂ ಸಿನೆಮಾ ಚಳವಳಿಯ ಕುಸಿತದಿಂದ ಬದುಕುಳಿಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು, ಇದರೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ನವ-ವಾಸ್ತವವಾದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಕಳೆದುಹೋದರು. ಬೆನೆಗಲ್ ಮುಂದಿನ ಎರಡು ದಶಕಗಳವರೆಗೆ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಅವರು ೧೯೮೦ ರಿಂದ ೧೯೮೬ ರವರೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಗಮದ (ಎನ್ಎಫ್ಡಿಸಿ) ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿಯೂ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. [10] ಈ ನಾಲ್ಕು ಚಿತ್ರಗಳ ಯಶಸ್ಸಿನ ನಂತರ, ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರನ್ನು ನಟ ಶಶಿ ಕಪೂರ್ ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು, ಅವರಿಗಾಗಿ ಅವರು ಜುನೂನ್ (1978) ಮತ್ತು ಕಲಿಯುಗ್ (1981) ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೆಯದು 1857 ರ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆಯ ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧ ಅವಧಿಯ ನಡುವೆ ರಚಿಸಲಾದ ಅಂತರ್ಜಾತೀಯ ಪ್ರೇಮಕಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ಎರಡನೆಯದು ಮಹಾಭಾರತವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಎರಡೂ ಕ್ರಮವಾಗಿ 1980 ಮತ್ತು 1982 ರಲ್ಲಿ ಫಿಲ್ಮ್ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದವು. ಬೆನಗಲ್ ಅವರ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರ ಮಂಡಿ (1983), ಶಬಾನಾ ಅಜ್ಮಿ ಮತ್ತು ಸ್ಮಿತಾ ಪಾಟೀಲ್ ನಟಿಸಿದ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ವೇಶ್ಯಾವಾಟಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕ ಹಾಸ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ, 1960 ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಗೋವಾದಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರ ಕೊನೆಯ ದಿನಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಕಥೆಯಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಶ್ಯಾಮ್, ತ್ರಿಕಾಲ್ (1985) ನಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಿದರು. ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ, ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಿರೂಪಣಾ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. 1985 ರಲ್ಲಿ ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಮೊದಲ ಸಾಹಸವಾಯಿತು. ಇದರ ನಂತರ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಮತ್ತು ವಿಮರ್ಶಕ ಖಾಲಿದ್ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಬರೆದ ಸರ್ದಾರಿ ಬೇಗಂ (1996) ಮತ್ತು ಜುಬೇದಾದಂತಹ ಕೃತಿಗಳು ಬಂದವು. ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ೧೪ ನೇ ಮಾಸ್ಕೋ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ತೀರ್ಪುಗಾರರ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಮತ್ತು 1988 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು 1987 ರ 35 ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ತೀರ್ಪುಗಾರರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ===1990ರ ದಶಕ ಮತ್ತು ನಂತರ=== 1990 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರು ಮಮ್ಮೋ (1994), ಸರ್ದಾರಿ ಬೇಗಂ (1996) ಮತ್ತು ಜುಬೇದಾ (2001) ರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ ಭಾರತೀಯ ಮುಸ್ಲಿಂ ಮಹಿಳೆಯರ ಬಗ್ಗೆ ತ್ರಿವಳಿಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಜುಬೇದಾ ಅವರೊಂದಿಗೆ, ಅವರು ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಬಾಲಿವುಡ್ಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ಉನ್ನತ ಬಾಲಿವುಡ್ ತಾರೆ ಕರಿಷ್ಮಾ ಕಪೂರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ನಟಿಸಿತು ಮತ್ತು ಎ.ಆರ್.ರೆಹಮಾನ್ ಅವರ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. 1992 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಧರ್ಮವೀರ್ ಭಾರತಿ ಅವರ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಸೂರಜ್ ಕಾ ಸತ್ವನ್ ಘೋಡಾ (ಸೂರ್ಯನ ಏಳನೇ ಕುದುರೆ) ಅನ್ನು ಮಾಡಿದರು, ಇದು 1993 ರ ಹಿಂದಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಫಾತಿಮಾ ಮೀರ್ ಅವರ ದಿ ಅಪ್ರೆಂಟಿಸ್ಶಿಪ್ ಆಫ್ ಎ ಮಹಾತ್ಮ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ಮಹಾತ್ಮ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಮತ್ತೊಂದು ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್: ದಿ ಫಾರ್ಗಾಟನ್ ಹೀರೋ ಅವರ 2005 ರ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಇದು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಸಮರ್ (1999) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಟೀಕಿಸಿದರು, ಇದು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು. ಬೆನಗಲ್ ಪ್ರಸ್ತುತ ಫೆಡರೇಶನ್ ಆಫ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಸೊಸೈಟೀಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಹ್ಯಾದ್ರಿ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ಎಂಬ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಮೂರು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: ಮಂಥನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ದಿ ಚರ್ನಿಂಗ್ ವಿತ್ ವಿಜಯ್ ತೆಂಡೂಲ್ಕರ್ (1984); ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ (1988), ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಚಿತ್ರ ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ; ಮತ್ತು ಮಂಡಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ದಿ ಮಾರ್ಕೆಟ್ ಪ್ಲೇಸ್ (1989). ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ೩೧ ನೇ ಮಾಸ್ಕೋ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ತೀರ್ಪುಗಾರರ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. [22] ===ಇತ್ತೀಚಿನ ಯೋಜನೆಗಳು=== ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ, ಶ್ರೇಯಸ್ ತಲ್ಪಾಡೆ ಮತ್ತು ಅಮೃತಾ ರಾವ್ ನಟಿಸಿದ ಅವರ ಚಿತ್ರ ವೆಲ್ಕಮ್ ಟು ಸಜ್ಜನ್ಪುರ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. [೨೩] ಇದರ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಶಂತನು ಮೊಯಿತ್ರಾ ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು,[೨೪] ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಚೇತನ್ ಮೋತಿವಾಲಾ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಜಾರ್ಜಸ್ ಬಿಜೆಟ್ ಅವರ ಕ್ಲಾಸಿಕ್ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಒಪೆರಾ ಕಾರ್ಮೆನ್ ನಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಚಮ್ಕಿ ಚಮೇಲಿ ಎಂಬ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಲಿದ್ದಾರೆ. ಕಥೆಯು ಚಮ್ಕಿ ಎಂಬ ಸುಂದರ ಜಿಪ್ಸಿ ಹುಡುಗಿಯ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಶಾಮಾ ಜೈದಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎ.ಆರ್.ರೆಹಮಾನ್ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದು, ಜಾವೇದ್ ಅಖ್ತರ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ, ಬೆನೆಗಲ್ ರಾಜಕೀಯ ವಿಡಂಬನೆ ವೆಲ್ ಡನ್ ಅಬ್ಬಾವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಗೂಢಚಾರನಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಇನಾಯತ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಮಗಳು ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ವಂಶಸ್ಥ ನೂರ್ ಇನಾಯತ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಚಿತ್ರವು ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರ ಭವಿಷ್ಯದ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [26][27] ಮಾರ್ಚ್ 2, 2014 ರಿಂದ ರಾಜ್ಯಸಭಾ ಟಿವಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ರಚನೆಯ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುವ 10 ಭಾಗಗಳ ಮಿನಿ ಸರಣಿಯಾದ ಸಂವಿಧಾನ್ ಮೂಲಕ ಬೆನೆಗಲ್ ಸಣ್ಣ ಪರದೆಯ ಮೇಲೆ ಮರಳಿದರು. ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ, ಟಾಮ್ ಆಲ್ಟರ್, ದಲಿಪ್ ತಾಹಿಲ್, ಸಚಿನ್ ಖೇಡೇಕರ್, ದಿವ್ಯಾ ದತ್ತಾ, ರಾಜೇಂದ್ರ ಗುಪ್ತಾ, ಕೆ ಕೆ ರೈನಾ, ಮತ್ತು ಇಳಾ ಅರುಣ್ ಟಿವಿ ಸರಣಿಗಾಗಿ ಪತ್ರಿಕಾಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಶೇಖ್ ಮುಜಿಬುರ್ ರಹಮಾನ್ ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ 'ಮುಜೀಬ್: ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಎ ನೇಷನ್' ಚಿತ್ರವನ್ನು ಬೆನಗಲ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಸರ್ಕಾರ ದೃಢಪಡಿಸಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರವು ೨೦೨೨ ರ ವೇಳೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಲಿದೆ. ==ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ== ಶ್ಯಾಮ್ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರು ನೀರಾ ಬೆನೆಗಲ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು.<ref>{{cite news |title=Gerson da Cunha turns 90, celebrates with three parties spread over three days |url=https://mumbaimirror.indiatimes.com/opinion/the-informer/happy-90/articleshow/69834115.cms |access-date=6 December 2020 |work=Mumbai Mirror |date=18 June 2019 |language=en}}</ref> ಇವರಿಗೆ ಪಿಯಾ ಬೆನೆಗಲ್ ಎಂಬ ಮಗಳು ಇದ್ದಾರೆ. ಅವರು ವಸ್ತ್ರವಿನ್ಯಾಸಕಿಯಾಗಿ ಅನೇಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|url=https://www.business-standard.com/article/news-ians/pia-benegal-makes-realistic-costumes-for-samvidhaan-114031000758_1.html|title=Pia Benegal makes 'realistic costumes' for 'Samvidhaan'|author=[[Indo-Asian News Service|IANS]]|place=[[Mumbai]]|date=10 March 2014|access-date=22 July 2022|website=[[Business Standard]]}}</ref> ==ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು== {| class="wikitable sortable ! scope="col" style="background-color:#EFE4B0;width:5%" |ವರ್ಷ ! scope="col" style="background-color:#EFE4B0;width:5%" class="unsortable" |ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭ ! scope="col" style="background-color:#EFE4B0;width:21%" |ಚಲನಚಿತ್ರ ! scope="col" style="background-color:#EFE4B0;width:8%" |ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- | align="centre" | ೧೯೭೫ | [[:en:20th National Film Awards|೨೦ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ]] ! scope="row"| [[:en:Ankur (film)|''ಅಂಕುರ್'']] | [[:en:National Film Award for Second Best Feature Film|ಎರಡನೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- | align="centre" | ೧೯೭೬ | [[:en:21st National Film Awards|೨೧ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row"| [[:en:Nishant (film)|''ನಿಶಾಂತ್'']] | rowspan="2" | [[:en:National Film Award for Best Feature Film in Hindi|ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- | align="centre" | ೧೯೭೭ | [[:en:22nd National Film Awards|೨೨ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row"| [[:en:Manthan|''ಮಂಥನ್'']] |- | align="centre" | ೧೯೭೮ | [[:en:23rd National Film Awards|೨೩ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row" | ''[[:en:Bhumika: The Role|ಭೂಮಿಕಾ: ಪಾತ್ರ]]'' | [[:en:National Film Award for Best Screenplay|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- | align="centre"| ೧೯೭೯ | [[:en:24th National Film Awards|೨೪ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row" | [[:en:Junoon (1978 film)|''ಜುನೂನ್'']] | rowspan="2" | [[:en:National Film Award for Best Feature Film in Hindi|ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- | align="centre" | ೧೯೮೨ | [[:en:27th National Film Awards|೨೭ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row" | [[:en:Arohan (film)|''ಆರೋಹನ್'']] |- | rowspan="2" align="centre" | ೨೦೦೫ | rowspan="2" |[[:en:50th National Film Awards|೫೦ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row" |ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಕೊಡುಗೆ |[[:en:Dadasaheb Phalke Award|ದಾದಾಸಾಹೇಬ್ ಫಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]]<ref>{{Cite web|title=Shyam Benegal wins Dada Saheb Phalke Award|url=http://www.ibnlive.com/news/shyam-benegal-wins-dada-saheb-phalke-award/46445-8.html|website=[[News18]]}}</ref><ref>{{Cite web|title=Dada Saheb Phalke Award|url=http://www.webindia123.com/government/award/dada.htm|website=webindia123.com}}</ref> |- ! scope="row" | ''[[:en:Netaji Subhas Chandra Bose: The Forgotten Hero|ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್: ಮರೆತುಹೋದ ವೀರ]]'' | [[:en:Nargis Dutt Award for Best Feature Film on National Integration|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಕೀಕರಣದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ನರ್ಗಿಸ್ ದತ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- | align="centre" | ೨೦೦೯ | [[:en:54th National Film Awards|೫೪ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] ! scope="row" | ''[[:en:Well Done Abba|ಚೆನ್ನಾಗಿದೆ ಅಬ್ಬಾ]]'' | [[:en:National Film Award for Best Film on Other Social Issues|ಇತರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಮೇಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] |- |} ;ನಾನ್-ಫೀಚರ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು * ೧೯೮೪ [[:en:Nehru|''ನೆಹರೂಗೆ'']] [[:en:Best Historical Reconstruction|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ]] * ೧೯೮೫ ''ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ'' ಅವರ [[:en:Best Biographical Film|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಚಿತ್ರ]] ;ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು * ೧೯೮೬ [[:en:Trikal|''ತ್ರಿಕಾಲ್'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en:Best Director |ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶಕ]] * ೧೯೯೩ [[:en:Suraj Ka Satvan Ghoda|''ಸೂರಜ್ ಕಾ ಸತ್ವನ್ ಘೋಡಾ'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ. * ೧೯೯೫ [[:en:Mammo|''ಮಮ್ಮೋಗಾಗಿ'']] ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ * ೧೯೯೬ [[:en:The Making of the Mahatma|ದಿ ಮೇಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ಮಹಾತ್ಮ]] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[ :en:Best Feature Film in English |ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ]] * ೧೯೯೭ [[:en:Sardari Begum|''ಸರ್ದಾರಿ ಬೇಗಂ'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en: Best Feature Film in Urdu |ಉರ್ದುವಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ]] * ೧೯೯೯ [[:en:Samar|''ಸಮರ್'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[ :en:Best Feature Film|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ]] * ೧೯೯೯ [[:en:Hari-Bhari|''ಹರಿ-ಭರಿ'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en: Best Feature Film on Family Welfare|ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ]] * ೨೦೦೧ [[:en: Zubeidaa|''ಜುಬೇದಾ'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ * ೨೦೦೫ [[:en:Netaji Subhas Chandra Bose: The Forgotten Hero|ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್: ದಿ ಫಾರ್ಗಾಟನ್ ಹೀರೋ]] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en: Nargis Dutt Award for Best Feature Film on National Integration|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಕೀಕರಣದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ನರ್ಗಿಸ್ ದತ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] * [[:en:Well Done Abba|ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಅಬ್ಬಾ]] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en:Best Film on Other Social Issues|ಇತರ ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ]] ;[[:en:Filmfare Awards|ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] * ೧೯೮೦ [[:en:Junoon|''ಜುನೂನ್'']] ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ [[:en: Best Director|ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶಕ]] ;[[:en:Cannes Film Festival|ಕ್ಯಾನ್ಸ್ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ]] * [[:en:1976|೧೯೭೬]]: [[:en:Golden Palm|ಗೋಲ್ಡನ್ ಪಾಮ್]]: [[:en:Nishant|ನಿಶಾಂತ್]]: ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ;[[:en:Berlin International Film Festival|ಬರ್ಲಿನ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ]] * ೧೯೭೪ [[:en:Ankur|''ಅಂಕುರ್‌ಗಾಗಿ'']] [[:en:Golden Berlin Bear|ಗೋಲ್ಡನ್ ಬರ್ಲಿನ್ ಕರಡಿ]]: ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ;[[:en:Moscow International Film Festival|ಮಾಸ್ಕೋ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ]] * [[:en:1981|೧೯೮೧]] ಗೋಲ್ಡನ್ ಪ್ರೈಜ್: [[:en: Kalyug|''ಕಲಿಯುಗ್'']] * ೧೯೯೭ ಗೋಲ್ಡನ್ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್: [[:en:Sardari Begum|''ಸರ್ದಾರಿ ಬೇಗಂ'']]: ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ. ;[[:en:All Lights India International Film Festival|ಆಲ್ ಲೈಟ್ಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್]] * ೨೦೧೫ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ;[[:en:Nandi Awards|ನಂದಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು]] * [[ :en:Indian Cinema|ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ]] ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಾಗಿ [[:en:B. N. Reddy National Award|ಬಿ.ಎನ್.ರೆಡ್ಡಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]] ===ಗೌರವಗಳು=== * ೧೯೭೦ [[:en:Homi Bhabha Fellowship|ಹೋಮಿ ಭಾಭಾ ಫೆಲೋಶಿಪ್]] (೧೯೭೦–೭೨) * ೧೯೭೬ [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]] * ೧೯೮೯ ಸೋವಿಯತ್ ನೆಹರು ಪ್ರಶಸ್ತಿ * ೧೯೯೧ [[ಪದ್ಮಭೂಷಣ]] * ೨೦೧೨ [[:en: University of Calcutta|ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] [[:en: D. Litt. |ಡಿ. ಲಿಟ್.]] ''ಹೊನೊರಿಸ್ ಕಾಸಾ'' * ೨೦೧೩ ಎಎನ್ಆರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ * ೨೦೧೬ [[:en: D. Litt.|ಡಿ. ಲಿಟ್.]] [[:en:ITM University, Gwalior|ಗ್ವಾಲಿಯರ್‌ನ ಐಟಿಎಂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ]] "ಹಾನರಿಸ್ ಕಾಸಾ" ([[ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]]) ==ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ== * ''Benegal on Ray: Satyajit Ray, a Film'', by Shyam Benegal, Alaknanda Datta, Samik Banerjee. Seagull Books, 1988. {{ISBN|81-7046-021-2}}. * ''Shyam Benegal's the Churning (Manthan): Screenplay'', by, Vijay Tendulkar, Shyam Benegal, Samik Banerjee. Seagull Books, 1984. {{ISBN|0-86132-070-0}}. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಮತ್ತಷ್ಟು ಓದಿ== * Shyam Benegal (BFI World Directors) - Sangeeta Datta. 2003, British Film Institute. {{ISBN|0-85170-908-7}}. * Bollywood Babylon: Interviews with Shyam Benegal, William van der Heide. 2006, Berg Publishers. {{ISBN|1-84520-405-0}}. * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/hardtalk/5293494.stm BBC's Tom Brook interviews Shyam Benegal on 25 August 2006] * [https://web.archive.org/web/20071209160243/http://www.bfi.org.uk/features/interviews/benegal.html Girish Karnad interviews Shyam Benegal, National Film Theatre, 2002] * Sen, Meheli (2011) "Vernacular Modernities and Fitful Globalities in Shyam Benegal's Cinematic Provinces" on manycinemas.org 1, 8-22, [http://www.manycinemas.org/mc01sen.htm/ Online]{{dead link|date=March 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [http://www.manycinemas.org/mc01sen.html?file=tl_files/manycinemas/theme/issues/issue_1/pdf/manycinemas-issue1-04-Vernacular-Modernities-and-Fitful-Globalities.pdf pdf-version] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151027003854/http://www.manycinemas.org/mc01sen.html?file=tl_files%2Fmanycinemas%2Ftheme%2Fissues%2Fissue_1%2Fpdf%2Fmanycinemas-issue1-04-Vernacular-Modernities-and-Fitful-Globalities.pdf |date=27 October 2015 }} * New Indian Cinema in Post-Independence India; The Cultural Work of Shyam Benegal’s Films, By Anuradha Dingwaney Needham, 2013 *[https://www.amazon.com/Shyam-Benegal-Philosopher-Philosophical-Filmmakers/dp/1350063541/ Shyam Benegal, Philosopher and Filmmaker], By Samir Chopra, 2021. ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== *[http://www.khaleejtimes.com/nation/inside.asp?section=entertainmentnation&xfile=/data/entertainmentnation/2012/september/entertainmentnation_september9.xml Shyam Benegal's Retrospective Abu Dhabi Sept27-30,2012] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120930075030/http://khaleejtimes.com/nation/inside.asp?xfile=%2Fdata%2Fentertainmentnation%2F2012%2FSeptember%2Fentertainmentnation_September9.xml&section=entertainmentnation |date=30 September 2012 }} by [http://www.ifsuae.com Indian Film Society of UAE] *{{IMDb name|id=0070867|name=Shyam Benegal}} *[https://web.archive.org/web/20100628062027/http://www.bafta.org/access-all-areas/videos/shyam-benegal,1125,BA.html 'Shyam Benegal: A Life in Pictures'] interview at [http://www.bafta.org/ BAFTA] *[http://www.upperstall.com/people/shyambenegal.html Shyam Benegal on Upperstall] * [http://www.reachouthyderabad.com/newsmaker/nm66a.htm Awards & recognition for Shyam Benegal's films] lei4p1qypz464ylb3j9qondhdqsp0r6 0 13265 1247823 1093616 2024-10-16T06:59:51Z Agastya Chakravarthi 90412 /* ಪ್ರಮುಖ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು */ 1247823 wikitext text/x-wiki {{Wikify}} {{Infobox ಭಾರತದ ಭೂಪಟ | native_name = ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ | type = town | latd = 12.783| longd = 76.243| locator_position = | state_name = ಕರ್ನಾಟಕ | district = [[ಹಾಸನ]] | leader_title = | leader_name = | altitude = ೮೪೯| population_as_of = ೨೦೦೧| population_total = ೨೭,೦೧೮| population_density = ೧೦೮೦೭.೨| area_magnitude= sq. km | area_total = ೨.೫೦| area_telephone = ೦೮೧೭೫| postal_code = ೫೭೩೨೧೧| vehicle_code_range = ಕೆಎ-೧೩| sex_ratio = | unlocode = | website = | footnotes = | }} '''ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ''' [[ಹಾಸನ]] ಜಿಲ್ಲೆಯ ಒಂದು ತಾಲೂಕು ಕೇಂದ್ರ. ಈ ಊರನ್ನು ನರಸೀಪುರ ಎಂದು ಕೂಡ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ [[ಹೇಮಾವತಿ|ಹೇಮಾವತಿ ನದಿ]] ಹರಿಯುವುದರಿಂದ ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪುರಸಭೆ ಇಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತ ಸಂಸ್ಥೆ.ಇಡೀ ಊರನ್ನು ಕೋಟೆ ಮತ್ತು ಪೇಟೆ ವಿಭಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಮೂರು ಹೋಬಳಿಗಳು: [[ಹಳೇಕೋಟೆ]], [[ಹಳ್ಳಿಮೈಸೂರು]] ಮತ್ತು [[ಕಸಬಾ]]. ==ಇತಿವೃತ್ತ== *ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ ಪಟ್ಟಣವು ರಾಜ್ಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ಸಂಖ್ಯೆ ೫೭ ರಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿದೆ ಹಾಗೂ ಹಾಸನ ಮತ್ತು ಮೈಸೂರು ರೈಲ್ವೆ ದಾರಿಯ ಪೂರ್ವವಲಯದಲ್ಲಿದೆ. ಹೊಳೆನರಸೀಪುರವು ದಕ್ಷಿಣಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಪಟ್ಟಣವು ಮೂರು ನಗರ ವಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕೋಟೆ ಪ್ರದೇಶ ಜತೆಗೆ ದೇವಾಲಯ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿದೆ. ಉತ್ತರದ ಕೋಟೆಯು ಮತ್ತು ರೈಲ್ವೆದಾರಿಯ ಮಧ್ಯೆ ಅಭಿವೃದ್ದಿಯಾಗಿದೆ. ಶ್ರೀರಾಮದೇವರಕಟ್ಟೆಯ ನೀರಾವರಿ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದೆ. ಹೊಳೆನರಸೀಪುರದ ಈಗಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೨೭,೦೨೪ ಇದ್ದು, ಇದು ೨೦೧೧ರ ವೇಳೆಗೆ ೬೫೦೦೦ ಮುಟ್ಟುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. *ಭಾರತದ ಮಾಜಿ [[ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ|ಪ್ರಧಾನಿ]] [[ದೇವೇಗೌಡ]]ರ ಹುಟ್ಟೂರು [[ಹರದನಹಳ್ಳಿ]]ಯು ಹಳೇಕೋಟೆ ಹೋಬಳಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಹಳೇಕೋಟೆಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ಇರುವ ಮಾವಿನಕೆರೆಯು ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಮಾವಿನಕೆರೆ ರಂಗನಾಥನಬೆಟ್ಟಕ್ಕೆ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ರಸ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಹರಿಹರಪುರವು ಇದೇ ಹೋಬಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಪ್ರಮುಖ ಪಂಚಾಯಿತಿ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಹರಿಹರಪುರದ ಗ್ರಾಮದೇವತೆ ಉಡುಸಲಮ್ಮ-ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಹೊರರಾಜ್ಯದಲ್ಲೂ ಭಕ್ತರಿದ್ದಾರೆ. <br /> ==ಹೊಳೆನರಸೀಪುರದ ಹಿರೇಬೆಳಗುಲಿಯ ಗ್ರಾಮದ ಚರಿತ್ರೆ== * ಕೋಟ್ಯಂತರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಭೋ ಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಹಾಸ್ಪೋಟ ಉಂಟಾಗಿ ಆಕಾಶ ಕಾಯವು ಛಿದ್ರಗೊಂಡು ಆಕಾಶ, ಗಾಳಿ, ನೀರು, ಭೂಮಿ, ಸೂರ್ಯ ಎಂಬ ಪಂಚ ಭೂತಗಳು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಖಗೋಳ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ. ಹೀಗೆ ಪ್ರಪಂಚ ಸೃಷ್ಟಿ ಯಾದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಶಾಖ, ನೀರು, ಗಾಳಿ ಇವುಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯಿಂದ ಭೂಮಿಯ ಬಂಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ‘ಪಾಚಿ ಶೀಲಾವಲ್ಕಗಳೆಂಬ’ ಜೀವ ಕೋಶಗಳು ಹುಟ್ಟಿ ಕೊಳುತ್ತವೆ. *ಇದರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಜೀವಿಗಳ ಪರಿವರ್ತನೆಯು ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ವಿಕಾಸ ಹೊಂದಿ ವಿವಿಧ ಜೀವಿಗಳ ಮೂಲದಿಂದ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಮಾನವನ ಉಗಮವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ಇತಿಹಾಸ ಮೂಲಗಳಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿರುತ್ತದೆ. ಮಾನವನ ವಿಕಾಸವು ಸಿಂಧು ನದಿ ಕಣಿವೆಯ ನಾಗರಿಕತೆಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ''ಹಿಂದೂದೇಶ'' ವೆಂದು ರೂಪುಗೊಂಡು ಇಲ್ಲಿನ ನಿವಾಸಿಗಳು ಹಿಂದೂಗಳೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. *ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಆದಿ ಮಾನವನ ಜೀವನ ಕ್ರಮವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವುದಕ್ಕೂ ಮುನ್ನ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ರಾಕ್ಷಸರು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಮಾನವನ ಕುಲದ ವಿಕಾಸಕ್ಕೆ ಕಂಟಕ ಪ್ರಾಯವಾಗುತ್ತದೆ ಇದರಿಂದ ಭಕ್ತಿಗೆ ನೆಲೆಯಿಲ್ಲದಂತಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮನುಕುಲವು ವಿನಾಶದ ಹಾದಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಆತಂಕಗೊಂಡ ವೈಕುಂಠಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀ ವಿಷ್ಣು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಅವತಾರಗಳನೆತ್ತಿ ದುಷ್ಟ ಸಂಹಾರ ಮಾಡಿದ್ದನ್ನು 'ಋಷಿ' ಮುನಿಗಳಿಂದ ರಚಿತವಾಗಿರುವ ಪುರಾಣ ಕಥೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿರುತ್ತದೆ: ದುಷ್ಟ ಸಂಹಾರವಾದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾನವನ ಸಂತತಿಯು ಉಳಿದು ಬೆಳೆಯಲು ನಾಂದಿಯಾಗುತ್ತದೆ. *ಇವರುಗಳು ತಮ್ಮ ಕಷ್ಟ ತೊಂದರೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆಯಾಗಿ ನಂಬಿಕೆ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಆರಾಧಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ವೈಕುಂಠಪತಿಯಿಂದ ದುಷ್ಟ ಸಂಹಾರವಾದರೂ ಸಹ, ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹಿಂದೂಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮೂಹಿಕ ಪಿಡುಗು ಗಳಾದ ಅಧರ್ಮ, ಅಜ್ಞಾನ, ಅನಾಚಾರ, ದರಿದ್ರ್ಯ, ಮೂಡನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳೆಂಬ ಧೈತ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಜೀವಂತವಾಗಿ ಉಳಿದು ಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ದೈವದ ಮೇಲೆ ಭಕ್ತಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಲೌಕಿಕ ವಿಕಾಸವು ನಿಂತ ನೀರಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ ಕಾರಣ ಮಾನವ ಸಂತತಿಯು ವಿನಾಶದ ಹಾದಿ ಹಿಡಿದಿರುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಿಳಿದ ಪರಶಿವನು, ರಾಣಿಯಾದ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯವರು ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಈ ಜ್ವಲಂತ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಆತಂಕಪಟ್ಟು ದೈವ ಭಕ್ತಿ, ಶಾಂತಿ, ನೆಮ್ಮದಿ, ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಜೀವನ ಮಾಡುವ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುವ ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾಡಿ, ತಮ್ಮ ಪರಿಚಾರಿಕೆಯರ ಪೈಕಿ ಅರ್ಹರಾದ ೭ ಜನ ಕನ್ಯೆಯರಿಗೆ ಸರ್ವಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ''ಸಪ್ತ ಮಾತೃಕೇಯರನ್ನು'' ಸೃಷ್ಟಿ ಮಾಡಿ, ನೀವುಗಳು ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಸ್ಥಳ, ಸನ್ನಿವೇಶ ಅಲ್ಲಿನ ಮಾನವರಲ್ಲಿರುವ ಆಚಾರ, ವಿಚಾರ, ನಂಬಿಕೆ ಪದ್ದತಿಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಶಿಲಾ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗಿ, ಆರಾಧಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಅಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲಾ ಸಮಸ್ಯೆ ತೊಂದರೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತಿರಬೇಕೆಂದು ಆದೇಶ ಮಾಡಿ, ಅಂಬಿಕಾ ಎಂಬ ಕನ್ಯಾಮಣಿಯನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟು ಉಳಿದ ಆರು ಜನರನ್ನು ಈಕೆಯ ಸಂಗಡ ಕಳುಹಿಸಿಕೊಟ್ಟ ಮೇರೆಗೆ ''ಏಳು ಜ್ಯೋತಿ ರೂಪ'' ದಲ್ಲಿ ಇಹಲೋಕಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಹೊರಡುತ್ತಾರೆ. *ಇತ್ತ ಭೂಲೋಕದ ದಕ್ಷಿಣ ಕರಾವಳಿ ತೀರದ ಕೊಂಕಣ ಸೀಮೆಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಬೇಡನು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಮೂಢನಂಬಿಕೆಯಿಂದ, ಸಿಕ್ಕಿದ ಜನರನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು, ಅವರಿಂದ ದೋಚಿಕೊಂಡು ತಂದು ಜೀವನ ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. ಈತನ ತೊಂದರೆ ಯನ್ನು ಸಹಿಸಲಾರದೆ ನಿಗ್ರಹಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರತಿ ದಿನವೂ ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆಗೆ ಮೊರೆಯಿಡುತ್ತಾರೆ. ಇದೇ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕೈಲಾಸದಿಂದ ಹೊರಟ ಸಪ್ತಮಾತೃಕೆಯರುಗಳು ಮೊದಲು ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಬಂದು ತಲುಪುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದ ನಂತರ ಮೊದಲು ಬೇಡನನ್ನು ಬೇಟಿ ಮಾಡಿದ ಅಂಬಿಕಾ ದೇವಿಯು ಬಗೆ ಬಗೆಯಾಗಿ ಉಪದೇಶ ಮಾಡಿ ಕ್ರಮೇಣ ಪರಮ ಭಕ್ತನನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿ ಹಿಂಸಾ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಮನುಷ್ಯನಾಗುತ್ತಾನೆ. *ಇದರಿಂದ ಈತನ ಆತಂಕ ತಪ್ಪುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿದ್ದ ಊರು ‘ಕೊಲ್ಲೂರು' ಎಂದು ಕರೆದಿರುತ್ತಾರೆ. ದುಶ್ಚಟವನ್ನು ಪರಿವರ್ತನೆ ಮಾಡಿದ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ''ಮೂಕ+ಅಂಬಿಕೆ = ಮೂಕಾಂಬಿಕೆ'' ಎಂತಲೂ ನೆಲೆಸಿ ಪ್ರಸಿದ್ದಿಯನ್ನು ಪಡೆದು, ಇಂದಿನ ಈ ಭಾಗದ ಜನರ, ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ, ಕಲಾವಿದರ, ಆರಾಧ್ಯ ಧೈವವಾಗಿ ನೆಲೆಸಿರುತ್ತಾಳೆ. *ಇದಾದ ನಂತರ ಉಳಿದ ಆರು ಜನ ಮಾತೃಕೆಯರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಆರು ದಿಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಹೊರಟು ''ಸ್ತ್ರೀ'' ಹೆಸರಿನ ಮುಖ್ಯ ನದಿ ಪಾತ್ರದ ಮುಖ ಜಾಲ ಸೀಮೆಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗಿ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ಪವಾಡಗಳಿಂದ ಆ ಸ್ಥಳದ ಜನರ ಎಲ್ಲಾ ತೊಂದರೆ, ಕಷ್ಟ ಗಳನ್ನು, ಪರಿಹಾರ ಮಾಡಿ ನಂಬಿಕೆ, ಧೈವ ಭಕ್ತಿ ನೆಲೆಯಾಗುವಂತೆ ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾಡಿ ಹೊರಟವರಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಮಾತೃಕೆಯು ಅಲ್ಲಿಂದ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಹೊರಟು ಹೇಮಾವತಿ ನದಿ ತೀರದ ಈಗಿನ ''ಹಿರೇಬೆಳಗುಲಿ'' ಎಂಬ ಗ್ರಾಮದ ಊರಿನ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಬಂದ ನಂತರ ಗ್ರಾಮದ ಒಳಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದ ಕ್ರಮವು ಬಹಳ ಕುತೂಹಲ ಕಾರಿಯಾಗಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರವಾಗಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ==ಹಿರೇಬೆಳಗುಲಿಗೆ ಮೂರನೇ ಮಾತೃಕೆಯ ಪ್ರವೇಶ== *ಹನ್ನೊಂದನೇ ಶತಮಾನದ ಆದಿ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಕ್ಷಾಮ, ಅಭಾವಗಳು, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳು ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಮತ್ತು ಜಾನುವಾರುಗಳನ್ನು ಬಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಆವತ್ತಿನ ರೋಗಿಗಳಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಚಿಕಿತ್ಸೆ, ಮದ್ದುಗಳು ಇನ್ನೂ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಗೊಂಡಿರ ಲಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಜನರು ಮೂಢನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಹಾದಿ ಬೀದಿಯ ಮಾರಿ ಮಸಣಿಯರನ್ನು ಕರೆದು ಬೇವಿನ ಸೊಪ್ಪಿನಿಂದ ಮಂತ್ರ ಹಾಕಿಸುವುದು, ಶಾಸ್ತ್ರ ಕೇಳಿ ಪೂಜೆ ಹಾಕಿಸುವುದು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ತೊಂದರೆಗಳು, ರೋಗಗಳು ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಬಾರದೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಜನ, ಜಾನುವಾರುಗಳು ಸಾವಿಗೆ ತುತ್ತಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಇದರಿಂದ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸಮತೋಲನವು ತಪ್ಪುತ್ತಾ ಬರುತ್ತದೆ. *ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಭಯ, ಭೀತಿ, ಧಾರಿದ್ರ್ಯ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ನೆಮ್ಮದಿಯಾಗಿ ಜೀವನ ಮಾಡಲು ಆಸೆ, ಉತ್ಸಾಹಗಳು ಇರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲವಾದ ಕಾರಣ ಕೆಲವರು ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಬೇರೆ ಕಡೆಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ದೈರ್ಯ ಮಾಡಿ ಉಳಿದವರು ಕೂಲಿ ಸಣ್ಣ ಪುಟ್ಟ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಜೀವನವನ್ನು ಸಾಗಿಸುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿದ್ದಿತ್ತು. ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿ ಅಂಗಡಿಗಳಾಗಲಿ, ಪೇಟೆಗಳಾಗಲಿ ಇರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ, ತಾವು ಬೆಳೆದ ರಾಗಿ ನವಣೆ, ಹುರುಳಿ, ಮುಂತಾದ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತಿದ್ದ ವಾರದ ಸಂತೆಗಳಲ್ಲಿ ಸರಕು ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಗಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿತ್ತು. *ಇಂದಿಗೆ ಇಪ್ಪತೊಂದನೆ ತಲೆಮಾರಿನವರಾದ ಈ ಗ್ರಾಮದ ಹಿರಿಯರಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀ ಹಲಗೇಗೌಡ ಎಂಬುವವರು ಇದ್ದವರ ಪೈಕಿ ಧೃಡ ಕಾಯಾಕರು, ದೈವ ಭಕ್ಟರು, ವ್ಯವಹಾರ ಚತುರರು ಆಗಿದ್ದರು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ರಾಗಿ, ಹುರುಳಿ, ನವಣೆ, ಅವರೇ ಮುಂತಾದ ಧಾನ್ಯ ಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಮಾಮೂಲಿನಂತೆ ಒಂದು ಗುರುವಾರ ದಿನ, ಇಲ್ಲಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ಮೈಲಿ ದೂರದ ಗುಡ್ಡದ ತಪ್ಪಲಿನ ಈಗಿನ ''ಕುಂಚೇವು'' ಎಂಬ ಗ್ರಾಮದ ಹತ್ತಿರ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತಿದ್ದ ಸಂತೆಗೆ ಕಾಲುನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ರಾಗಿ ಚೀಲವನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಹೋಗುತಿದ್ದರು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಎತ್ತಿನ ಗಾಡಿಗಳಾಗಲಿ, ಇತರೆ ವಾಹನಗಳು ಆವಿಷ್ಕಾರ ಗೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಕಾಲ್ನಡಿಗೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು. *ಆ ದಿನದ ಸಂತೆಯಲ್ಲಿ ಗೌಡರ ಮಾಲು ಪೂರ ಖರ್ಚಾಗದೆ ಉಳಿದು ಬಿಡುತ್ತದೆ : ಉಳಿದಿದ್ದ ರಾಗಿ ಚೀಲವನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಊರು ಕಡೆಗೆ ವಾಪಸ್ಸು ಬರಲು ಸ್ವಲ್ಪ ತಡವಾಗುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರದ ಈಗಿನ ''ಕೆರೆಕೋಡಿ'' ಇರುವ ಜಾಗವು ತುಂಬಾ ತಗ್ಗು ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ತ್ತು. ಆಗ ಕೆರೆ ಇರಲಿಲ್ಲ ಬೆಟ್ಟದ ತಪ್ಪಲಿನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ಒಂದು ನೀರಿನ ಹಳ್ಳ ಹರಿಯುತಲಿದ್ದಿತ್ತು. ಈ ಜಾಗಕ್ಕೆ ಹಲಗೆ ಗೌಡರು ರಾಗಿ ಚೀಲವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಇಟ್ಟು ಬಹಿರ್ದೆಶೆಗೆ ಹೋಗಿ ಬಂದು ದೇಹಶೌಚ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಹಳ್ಳದ ಸ್ವಲ್ಪ ಮೇಲುಭಾಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಮುಖ ಕೈಕಾಲು ತೊಳೆದು ಕೊಂಡು ನೀರನ್ನು ತಲೆ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಪ್ರೋಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಮನೆಕಡೆಗೆ ಹೊರಡುವುದು ಇವರ ಮಾಮೂಲಿ ಪದ್ದತಿಯಾಗಿತ್ತು. *ಈ ದಿನವೂ ಅದೇ ನಿಯಮಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಚೀಲವನ್ನು ಹೆಗಲಿಗೇರಿಸಿ ಹೊರಡಲು ಸಿದ್ದರಾದಾಗ ‘ನಾನು ಬರುತ್ತೇನೆ' ಎಂಬ ಅಶರೀರವಾಣಿಯು ಕೇಳಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಹಿಂದಿನ ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಜಾಗಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಈ ಅನುಭವ ಆಗಿರುವುದಿಲ್ಲ; ಈಗ ಗೌಡರು ಸ್ವಲ್ಪ ಧೈರ್ಯ ಗೆಡುತ್ತಾರೆ. ಸುತ್ತಲೂ ಕತ್ತಲು ಆವರಿಸಿದೆ ನರ ಸಂಚಾರವಿಲ್ಲ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಜೀರುಂಡೆಗಳ ಜೂಕರ, ನರಿಗಳು ಗುಳಿಡುವಿಕೆ, ಗೂಬೆಗಳು ಉಲಿಯುವಿಕೆ ಮರಗಳ ಮೇಲೆ ಬಾವುಲಿಗಳ ನಲಿಯುವಿಕೆ. ಇವುಗಳು ಮಾಮೂಲಿನ ಶಕುನಗಳು; ಆದರೆ ಈ ದಿನ ಈ ವಿಸ್ಮಯದಿಂದ ಭಯವುಂಟಾಗು ತ್ತದೆ. ಸ್ವಲ್ಪ ಕಣ್ಣು ಕವಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಮೈ ಬೆವರುತ್ತದೆ. ಪುನಃ ಅದೇ ಅಶರಿರವಾಣಿಯು ಹಳ್ಳದ ಮೇಲುಭಾಗದಿಂದ ಕೇಳಿ ಬರುತ್ತದೆ. *ಇವರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಅರಿತ ಆಗಂತಕರು, ಗೌಡರೇ ಹೆದರ ಬೇಡಿ ನಾನು ಒಬ್ಬ ರಕ್ಷಾದೇವತೆ ''ಕೊಂಕಣ'' ದೇಶದಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿರುತ್ತೇನೆ. ಈ ಮದ್ಯೆ ಎಲ್ಲೂ ಸರಿಯಾದ ನೆಲೆ ಸಿಗದೆ ಹೋದ ಕಾರಣ ಶರಣರು ಮುಟ್ಟಿದ ನಿಮ್ಮ ಗ್ರಾಮವು ಪವಿತ್ರ ತಾಣವೆಂದು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿ ರುತ್ತೇನೆ. ಹರಿಯುತ್ತಿರುವ ಹಳ್ಳದ ಬಲಭಾಗದ ನೀರಿನ ದಡದ ಮೇಲೆ ಮೂರು ರೂಪಿತ ಕಪ್ಪು ಶಿಲೆಗಳೊಳಗೆ ಜ್ಯೋತಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಲೀನಳಾಗಿರುತ್ತೇನೆ. ಬಹಳ ಹೊತ್ತಿನಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಕಾದು ಕುಳಿತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಈ ಮುಂಚೆ ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಬಂದು ಹೋದ ಯಾವ ದಾರಿಹೋಕನು ನಿಮ್ಮ ಹಾಗೆ ಸಂಧ್ಯಾವಿಧಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ನಿಮ್ಮ ನಿಯಮಗಳಿಂದ ಆಚಾರವಂತರು, ದೈವ ಭಕ್ತರು ಆಗಿರುವುದನ್ನು ಮನಗಂಡು ನಿಮ್ಮ ಮುಖಾಂತರ ಗ್ರಾಮದ ಒಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ನೆಲೆಯಾಗಿರಲು ಆಪೇಕ್ಷೇಪಟ್ಟು ಬಂದಿರುತ್ತೇನೆ; *ನಿಮ್ಮ ಗ್ರಾಮವು ಪವಿತ್ರ ನದಿ ಉತ್ತಮ ಪರಿಸರ ಋಷಿ ಮುನಿಗಳ ತಪೋಭೂಮಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಭಕ್ತರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಗಿರಬಹುದು ಹಾಗೂ ಶಾಂತಿ ಪ್ರೀಯರೆಂದು ಊಹಿಸಿರುತ್ತೇನೆ; ಆದ್ದರಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿ ಜನ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ನೆಮ್ಮದಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಿರುವ ದುಷ್ಟಮಾರಿಗಳನೆಲ್ಲ ಹೊರಕ್ಕೆ ಹಾಕಿ, ದಾರಿದ್ರ್ಯವನ್ನು ದೂರ ಮಾಡಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಸುಖ, ಶಾಂತಿ ನೆಲಸುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಸಂಕಲ್ಪದಿಂದ ಬಂದಿರುತ್ತೇನೆ; ನನ್ನ ವಿವಿಧ ಶಕ್ತಿಗಳ ಸಂಕೇತವಾಗಿರುವ ಈ ಮೂರು ಶೀಲಾಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಸಂತೆಯಿಂದ ಉಳಿದು ತಂದಿರುವ ರಾಗಿ ಚೀಲದೊಳಕ್ಕೆ ಇಟ್ಟು, ತೆಗೆದು ಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅದೇ ಚೀಲದ ಒಳಗಡೆ ಇಡಬೇಕು. ಈ ವಿಚಾರ ರಾತ್ರಿ ಇಡೀ ಗುಪ್ತವಾಗಿರಬೇಕು. ನಂತರ ನನ್ನಲಿರುವ ಮೂರು ಶಕ್ತಿಗಳ ಮಹತ್ವವನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂಬ ಅಭಯವಾಣಿ ಕೇಳಿ ಬಂದ ಮೇಲೆ ದೈವ ಪ್ರೇರಣೆಯಾದಂತೆ ಧೈರ್ಯ, ಭಕ್ತಿ ಉಂಟಾಗು ತ್ತದೆ. *ಆ ದಿನ ಜೇಷ್ಠ ಮಾಸದ ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷ ಷಷ್ಠಿ ದಿನವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಚಂದ್ರನ ಹೊಂಬೆಳಕಿನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತಿದ್ದ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಕುಡಿಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಮಿಣುಕು ಹುಳಗಳ ತುಣುಕು ಬೆಳಕಿನಂತೆ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಶಿಲಾರೂಪದಲ್ಲಿದ್ದ ದೇವಿಯ ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ ಬಂದು ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ಅಪ್ಪಣೆಯಾಗಿದ್ದಂತೆ ಮೂರು ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿ ರಾಗಿ ಚೀಲದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಮನೆಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಬೆಳಕಾಗುವವರೆಗೂ ಈ ವಿಚಾರವನ್ನು ನಿಗೂಢವಾಗಿ ಇಡುತ್ತಾರೆ. ಮನೆಗೆ ಬಂದ ನಂತರ ಶ್ರೀ ಹಲಗೇಗೌಡರಿಗೆ ಭಯ, ಆತಂಕ ಹಾಗೂ ದಿಗುಲು ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ; ಕಾರಣ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ಯಾವನೋ (ಮಾರಿಯನ್ನು ಮನೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವುದರಿಂದ ಮುಂದೆ ಏನೋ ಎಂತೋ ?) ಎಂಬ ಸಂಶಯ ಕಾಡುತ್ತದೆ. * ರಾತ್ರಿ ಊಟವನ್ನು ಮಾಡಲಿಲ್ಲ ಆವೇಶ ಬಂದವರಂತೆ ಮೌನವಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಮಡದಿ ಶಿವಮ್ಮನಿಗೆ ಅನುಮಾನ ಬಂದು ವಿಚಾರಿಸಲಾಗಿ ನನಗೆ ಹಸಿವಿಲ್ಲ ಸಂತೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲಾಹಾರ ಸೇವಿಸಿ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ ಈ ದಿನ ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಮಲಗಲು ಬಿಡಿ ತುಂಬಾ ಆಯಾಸವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿ ತಾವು ಮಲಗುತ್ತಿದ್ದ ಕೊಣೆಗೆ ಹೋಗಿ ಚಾಪೆಯ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿ ಬಿಡುತ್ತಾರೆ; ಆದರೂ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಹಳ ದುಗುಡವುಂಟಾಗಿದ್ದರಿಂದ ನಿದ್ರೆ ಹತ್ತಲಿಲ್ಲ ಹಾಗೇ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾ ಭಾವನಾಲೂಕದಲ್ಲಿ ಲೀನರಾಗಿದ್ದಾಗ ಸ್ವಲ್ಪ ಜೊಂಪುಬರುತ್ತದೆ. ಆಗ ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರು ಛಾಯಾ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಗೌಡರ ಮನಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ಬಂದು ಹೇಳಿದಂತೆ ನಾನು ಜಗನ್ಮಾತೆ ಪಾರ್ವತಿದೇವಿಯವರ ವರಕನ್ಯೆ ಧೈವ ಸಂಕೇತವಾದ ಆಕಾರಗೊಂಡಿರುವ ಮೂರು ಕಪ್ಪು ಶೀಲಾ ಪ್ರತಿಮೆ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಈ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ನೆಲಸುವ ಆಕಾಂಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಬಂದಿರುತ್ತೇನೆ; *ನೀವು ಹಳ್ಳದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಮುಖ ಮಾಡಿ ನಿಂತಿದ್ದಾಗ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರತಿಮೆಯೊಳಗೆ ಲೀನಗೊಂಡಿರುವ ನನ್ನ ಮೂಲ ನಾಮಧೇಯ ''ಶ್ರೀ ಉಡಿಶೀಲಮ್ಮ'' ನೆಂದು ನನ್ನ ಬಲಭಾಗಕ್ಕೆ ಇದ್ದ ಪ್ರತಿಮೆಯೊಳಗೆ ನನ್ನ ಇಷ್ಟೊಂದು ಶಕ್ತಿ ಮಾರಿಕಾಂಬೆ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಮತ್ತು ನನ್ನ ಎಡಭಾಗಕ್ಕೆ ಇರುವ ಪ್ರತಿಮೆಯೊಳಗೆ ಮೂರನೆ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಶ್ರೀ ದೇವಿರಮ್ಮನೆಂತಲೂ, ಜ್ಯೋತಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಲೀನಗೊಂಡಿರುವ; ಈ ಮೂರು ವಿವಿಧ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ನಿಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ''ಗ್ರಾಮದೇವತೆ'' ಎಂಬ ನಾಮಸ್ಮರಣೆಯಿಂದ ಕರೆಸಿ ಕೊಳ್ಳು ತ್ತೇನೆ. *ಹಳ್ಳದ ನೀರಿನ ದಡದಲ್ಲಿ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತ್ತಿದ್ದಾನೋ ಹಾಗೆ ಶ್ರೀ ಉಡಿಶೀಲಮ್ಮ ಎಂಬ ನಾಮೋಂಕಿತದ ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುವ ಶೀಲಾ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಮಧ್ಯಭಾಗಕ್ಕೂ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲಾ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೂ ಸ್ಪಂದಿಸಲು ಅನುಕೂಲವಾಗಿರುವ ಹಾಗೆ ತಲೆಯ ಭಾಗವು ಮತ್ತವಾಗಿರುವ ನನ್ನ ಎರಡನೇ ಶಕ್ತಿ ಶೀಲಾ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ನನ್ನ ಬಲಭಾಗಕ್ಕೂ ನನ್ನ ಕರುಣೆ ತೀಕ್ಷ್ಣ ದೃಷ್ಠಿಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿರುವ ತಲೆಯ ಭಾಗವು ಸ್ವಲ್ಪ ನನ್ನ ಕರುಣೆ, ತೀಕ್ಷ್ಣ ದೃಷ್ಟಿಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ತಲೆಯ ಭಾಗವು ಸ್ವಲ್ಪ ಮೊನಚಾಗಿರುವ ಮೂರನೇ ಶಕ್ತಿಯ ಶೀಲಾ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಎಡ ಭಾಗಕ್ಕೂ, ಗ್ರಾಮದ ಮೂರು ರಸ್ತೆಗಳು ಕೂಡುವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ನಿಂತಿರುವ ವಿಶಾಲವಾದ ''ವಟವೃಕ್ಷ'' (ಆಲದಮರ) ದ ಕೆಳಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಅನುಭವದಲ್ಲಿರುವ ''ದೇವರ ಬನ'' ದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಬೇಕು. *ನಾಳೆಯಿಂದ ಜೇಷ್ಠ ಮಾಸದ ಸಪ್ತಮಿ ತಿಥಿ ರೋಹಿಣಿ ನಕ್ಷತ್ರವಿದ್ದು ಶುದ್ಧ ಶುಕ್ರವಾರ ವಿರುವುದರಿಂದ ಬಹಳ ಶುಭವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ ಉದಯ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯ ದೇವನ ಹೊಂಗಿರಣಗಳು, ನನ್ನ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಮೇಲೆ ಬೀಳುವುದರಿಂದ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯೋಗ ಶಕ್ತಿ ಲಬಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಸೌಂದರ್ಯ ಪ್ರಭಾವಗಳು ಮೈಗೂಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ; ಎಂದು ಆದೇಶವಾಗುತ್ತದೆ. ==ಮೂರ್ತಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನೆ== *ನೀವು ಬ್ರಾಹ್ಮೀಕಾಲದಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ನಿಮ್ಮ ನಿತ್ಯ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನೆಲ್ಲ ಮುಗಿಸಿ ಸ್ನಾನಾದಿ ನಿಯಮಗಳನೆಲ್ಲ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ನಂತರ ನನ್ನ ಶಕ್ತಿಯ ಶಿಲಾಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ರಾಗಿ ಚೀಲದಿಂದ ಹೊರಕ್ಕೆ ತೆಗದು ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಹರಿವಾಣದಲ್ಲಿಟ್ಟು ಮನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಎಳ್ಳು ಎಣ್ಣೆಯನ್ನು ಹಚ್ಚಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಜ್ಜನ ಮಾಡಿರಿ. ಕೆಲವು ಸಮಯ ಬಿಟ್ಟು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿ ಅಭಿಷೇಕದ ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಕಳಾನಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿರಿ. ಆಗ ನನ್ನ ಪ್ರತಿಮೆಗಳೊಳಗೆ ''ಚೀತ್ಕಳೆ''(ಜ್ಯೋತಿ) ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಈ ಚೀತ್ಕಳೆಯನ್ನು ತದೇಕ ದ್ರ್ ಷ್ಟಿ ಯಿಂದ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಅದರೊಳಗೆ ನನ್ನ ಸುಂದರ ರೂಪವು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಕಾರಣ ಪೂಜಾ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಮಜ್ಜನ ಮಾಡಿ, ಅಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿ ಆರಾಧಿಸುವುದು ಸೂಕ್ತವಾದುದ್ದು. * ನಂತರ ಕುಲ ಪುರೋಹಿತರ ಮಂತ್ರ ಘೋಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ವಿಧಿ ವಿಧಾನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಧೈವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಮೆಗಳಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ತಳಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ತೃಪ್ತಳಾಗುತ್ತೇನೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ಬೆಳಗಿನ ೬-೩೦ ಘಂಟೆ ಗೊಳಗಾಗಿ ಮುಗಿಸಬೇಕು ಎಂದು ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ತಿಳಿಸಿದಂತಾದ ಮೇಲೆ, ತನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಮೂರು ಶಕ್ತಿ ಪ್ರಭಾವಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾ- ಯಾರು ಶ್ರದ್ದೆ, ಪ್ರಭಾವ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾ ಯಾರು ಶ್ರದ್ದೆ, ಭಕ್ತಿ, ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ನನ್ನನ್ನು ಆರಾಧಿಸುತ್ತಾರೋ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಕಂಕಣ ಭಾಗ್ಯ, ಉತ್ತಮ ದಾಂಪತ್ಯ ಭಾಗ್ಯ ಹಾಗೂ ಸಮೃದ್ದ ಜೀವನವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತೇನೆ. * ''ಶ್ರೀ ಉಡಿಶೀಲಮ್ಮ'' ಶಕ್ತಿಯಾಗಿಯೂ ನನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಉತ್ತಮ ಆಚಾರ, ನಿಷ್ಟೆಯಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೋ, ಅಂತಹವರನ್ನು ಕಾಡುವ ದುಷ್ಟ ಪಿಡುಗುಗಳಾದ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾದ ದುಷ್ಟ ಮಾರಿಗಳನ್ನು ಹೊರ ಹಾಕುವ ಎರಡನೇ ಶಕ್ತಿ ''ಶ್ರೀ ಮಾರಿಕಾಂಬೆ ''ಯಾಗಿಯೂ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ತಾಂಡವ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಅಜ್ಞಾನ, ಧಾರಿದ್ರ್ಯ, ಮೂಢನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಾವಗಳನ್ನು ನಿವಾರಣೆ ಮಾಡಿ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮೃದ್ದಿ ಸುಜ್ಞಾನವನ್ನು ಮೂರನೇ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ''ಶ್ರೀ ದೇವೀರಮ್ಮ'' ನಾಗಿಯೂ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ಕಾಲ ಕಾಲಕ್ಕೆ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುತ್ತೇನೆ. ನನ್ನನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿದ ದಿನದಿಂದ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷವೂ 'ಬಂಡಿ ಹಬ್ಬ' ಎಂದು ಪರಿಷೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ. * ಆ ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿ ಗ್ರಾಮದ ಒಳಗಡೆಗೆ ನುಸುಳಿ ಬಂದು ಜನ, ಜಾನುವಾರುಗಳು ಕಾಡುವ ಎಲ್ಲ ದುಷ್ಟ ಮಾರಿಗಳನ್ನು ತಮಟೆ ವಾದ್ಯ ಶಬ್ದ ಗಳಿಂದ ಎಚ್ಚಿಸಿ, ಅವುಗಳನೆಲ್ಲ ಊರಿನ ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಕರೆತಂದು ಸಿದ್ದ ಮಾಡಿದ ಬಂಡಿಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಿ ಮಾರಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಿಯ ವಾದ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದ ಬಟ್ಟೆಯಿಂದ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಜಿಗಿಯದಂತೆ ಬಂದಿಸಿ ಇವುಗಳಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾದ ಖಂಡಾ ಹಾರದ ತದ್ರೂಪ ಶಾವಿಗೆ ಪರ್ಪನ್ನು ಎಡೆ ಇತ್ತು ಪೂಜಿಸಿ ಕೂಸ್ಮಂಡದಿಂದ ಬಂಡಿಗೆ ದಿಗ್ಬಾಂದನಮಾಡಿ ಅದನ್ನು ಬಲಿಕೊಟ್ಟು ನಂತರ ಗಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಭದ್ರಗೊಳಿಸಿ ಹಳ್ಳಿವಾದ್ಯ ಪ್ರತಿ ಮನೆಯ ಎಡೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತ ಭಕ್ತರು ಬಂಡಿಯನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದು, ಎಳೆದು ತಂದು ನನ್ನ ಸನ್ನಿಧಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿ; *ಇವುಗಳು ನನ್ನ ಹಿಡಿತಕ್ಕೆ ಬಂದ ಮೇಲೆ ಭಕ್ತರು ತಂದ ಶಾವಿಗೆ ಪರ್ಪನ್ನು ೧೦೧ ಮಾರಿಗಳಿಗೆ ಎಡೆ ಇತ್ತು ಪೂಜಿಸಿ ನಮ್ಮ ಮನೆಯ ಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ಬರಬೇಡ ಸುಖಕ್ಕೆ ಬಾ ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯ ಮಾಡಿ ಈ ಮಾರಿಗಳಿಗೆ ಆರ್ಫಿಸಿದರೆ; ತೃಪ್ತಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ನಂತರ ಇವರನ್ನೆಲ್ಲ ಗ್ರಾಮದಿಂದ ಹೊರಕ್ಕೆ ಓಡಿಸಿ ಜನ, ಜಾನುವಾರುಗಳು ಆರೋಗ್ಯ ನೆಮ್ಮದಿಯಿಂದ ಇರುವಂತೆ ಬೆಂಗಾವಲಾಗಿರುತ್ತೇನೆ ಇಂದಿನ ದಿನದಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಸಂತತಿಯವರು ಪ್ರತಿ ಶುಕ್ರವಾರ ತಪ್ಪದೆ ನನಗೆ ಪೂಜೆ, ನೈವೇದ್ಯ, ಸಲ್ಲಿಸಲು ಕ್ರಮವು ನಿರಂತರ ವಾಗಿ ನೆಡೆದುಕೊಂಡು ಬರಬೇಕು, ನನ್ನನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಯಾರು ಅಲಕ್ಷ ಮಾಡುತ್ತಾರೋ ಅಂತವರನ್ನು ನಾನು ಸಹ ಅಲಕ್ಷ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ ಎಂಬ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಹೇಳಿ ನಾನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಪಡಿಸಿರುವ ಎಲ್ಲ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಕೊಡಲೇ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರಲು ಗೌಡರಿಗೆ ಶಕ್ತಿ, ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಅದೃಶ್ಯ ವಾದಂತೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗುತ್ತದೆ. *ಆ ರಾತ್ರಿ ಎಲ್ಲ ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರು ಹಲಗೇಗೌಡರ ಕನಸಿಗೆ ಆವೇಶವಾಗಿ ಬಂದು ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಿದ ವಿಸ್ಮಯವನ್ನು ತಿಳಿದು, ಜಾಗೃತವಸ್ಥೆಗೆ ಬಂದ ಕೂಡಲೇ ಎಚ್ಚರ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ; ಕೂಡಲೇ ಎದ್ದು ಹೊರಕ್ಕೆ ಬಂದು ನೋಡುತ್ತಾರೆ ಎಲ್ಲವೂ ಯಥಾಸ್ತಿತಿ ಆಗಲೇ ಮೂಡಣ ಕೆಂಪಾಗಿದ್ದು ದಿನಕರನ ಆಗಮನದ ಛಾಯೆ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ರಾತ್ರಿ ಇಡೀ ಕಂಡ ಸಂಗತಿ ಇಂದ ತುಂಬಾ ಭಾವುಕರಾಗಿ ಶ್ರದ್ದಾ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಕಾರ್ಯೋನ್ಮುಖರಾಗುತ್ತಾರೆ. ತಮ್ಮ ಶೌಚೊಪಚಾರಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡು, ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿ ಪೂಜೆಗಾಗಿ ಬಗೆ ಬಗೆಯ ಪುಷ್ಪ ಪತ್ರೆಗಳನ್ನು ಅರಸಿ ತಂದು ಇಡುತ್ತಾರೆ. * ನಂತರ ರಾಗಿ ಚೀಲದ ಒಳಗಡೆಯಿಂದ ಧೈವ ಬಿಂಬಿತ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಹೊರಕ್ಕೆ ತೆಗದು ದೇವಿಯವರ ಆಪೇಕ್ಷೆಯಂತೆ ದೊಡ್ಡ ಹರಿವಾಣದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಮೊದಲು ಎಣ್ಣೆ ಮಜ್ಜನ ಮಾಡಿ ಅಗತ್ಯ ಪೂಜಾ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಸಿದ್ದತೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಆ ನಂತರ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಶುಚಿಭೂತರಾಗಿ ಮನೆಯವರನ್ನು ಏಳಿಸುತ್ತಾರೆ; ಈ ದಿನದಿಂದ ನಮ್ಮ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಪರ್ವ ಆರಂಭವಾಗಿದೆ, ಎಲ್ಲರೂ ಬೇಗ ಸ್ನಾನಾದಿಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಸಿದ್ದರಾಗಿ ಎಂಬುದಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಕುತೂಹಲ ಸಂಶಯ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಯಜಮಾನರ ಆದೇಶದಂತೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಿದ್ದರಾದ ಮೇಲೆ ತಾವು ಮಲಗಿದ್ದ ಕೋಣೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಹರಿವಾಣದಲ್ಲಿ ಇಡಲಾಗಿದ್ದ ಲಿಂಗಾಕಾರದ ಮೂರು ಕಪ್ಪು ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾ, ನಿನ್ನೆ ಸಂಜೆಯಿಂದ ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ''ಶ್ರೀ ಉಡಿ ಶೀಲಮ್ಮ'' ಆವೇಶವಾಗಿ ಬಂದು ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ಪವಾಡ ಆಚರಣೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿ ಅಂತರ್ಧಾನಳಾದ ವಿಚಾರವನ್ನು ತುಂಬಾ ಬಾವುಕರಾಗಿ ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ. *ಈ ವಿಸ್ಮಯವನ್ನು ಕೇಳಿದ ಮನೆಯವರಿಗೆ ನಂಬಿಕೆ ಭಕ್ತಿ ಉಂಟಾಗಿ ಮುಂದಿನ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಿದ್ಧರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಈ ವಿಚಾರವು ಕೇರಿಯವರಿಗೆಲ್ಲ ಹರಡಿ ಕುತೂಹಲ ಭರಿತರಾಗಿ ಗೌಡರ ಮನೆಗೆ ಬಂದು ಹರಿವಾಣದಲ್ಲಿ ಇಡಲಾಗಿದ್ದ ದೇವಿಯಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಶ್ರದ್ದೆ, ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ದರ್ಶನ ಮಾಡಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದಾಗ ವಿಚಾರವನ್ನು ಗೌಡರಿಂದ ತಿಳಿದು ಉತ್ಸಾಹ, ಸಂತೋಷದಿಂದ ದೇವಿಯವರ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಿದ್ದರಾಗುತ್ತಾರೆ; ಅಪ್ಪಣೆಯಾದಂತೆ ದೇವರ ಬನವನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಮಾಡಿ ಕೇರಿಯಿಂದ ಬನದವರೆಗೆ ಗುಡಿಸಿ ನೀರು ಹಾಕುವುದು ತಳಿರು ತೋರಣ ಗಳಿಂದ ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡುವುದು ಬನಕ್ಕೆ ಚಪ್ಪರ ಹಾಕುವುದು ಮುಂತಾದ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಸಹಕಾರದಿಂದ ಹಾಗೂ ಸಂಭ್ರಮಗಳಿಂದ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. *ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರ ಅಪೇಕ್ಷೆಯಂತೆ ಪುರೋಹಿತರ ಸಲಹೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸರಳವಾದ ಅಗ್ರಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಆರತಿ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ದೇವರು ದುಂಬಿತ ಹರಿವಾಣವನ್ನು ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆಲ್ಲ ಕಾರಣ ಕರ್ತರಾದ ಹಲಗೇಗೌಡರ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತು ಮೂಡಣ ದಿಕ್ಕಿನತ್ತ ಹೇಮಾ ವತಿ ನಡಿಗೆ ಬಿಜಯಂಗೈದು; ಗಂಗಾಸ್ನಾನದಲ್ಲಿ ಪುರೋಹಿತರ ವಿಧಿ ವಿಧಾನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ದೇವಿಯವರಿಗೆ ದೈವತ್ವವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ದಶ ಕುಂಭಗಳನ್ನು ದೇವಿ ಕಲಶವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ವನಿತೆಯರಿಗೆಲ್ಲ ಹೂವಿನ ಕಂಕಣ ಕಟ್ಟಿ, ಮುತ್ತೈದೆಯರಿಂದ ಪಂಚ ಪೂಜೆಯಾದ ಮೇಲೆ ಎಲ್ಲಾ ಮಾನಿನಿಯ ರಿಗೂ ಮಡಿಲನ್ನು ತುಂಬಿ, ಒಬ್ಬ ಮಾನಿನಿಯ ದೇವಿ ಕಲಶ ಹತ್ತು ಜನ ವನಿತೆಯರಿಂದ ಪೂರ್ಣಕುಂಭ ಹಾಗೂ ಗೌಡರಿಂದ ಪ್ರತಿಮೆ ಗಳನ್ನಿಟ್ಟು ಹರಿವಾಣ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತು ದಾರಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಪಕ್ಷಾಮಡಿಯ ಮೇಲೆ ಘಂಟೆಯಿಂದ ಮಂತ್ರ ಘೋಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ಸಿದ್ದಪಡಿಸಲಾಗಿದ್ದ ದೇವರ ಬನಕೆ ತರುತ್ತಾರೆ. * ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರನ್ನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡುವ ಜಾಗಕ್ಕೆ ಗೋಮಯ ಪಾದೋದಕಗಳಿಂದ ದೋಷರಹಿತವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ ದೇವಿಯ ದಾನ್ಯ ಸ್ತಂಬನದ ಮುಖಾಂತರ ಬಂದಿದ್ದರಿಂದ ಚೀಲದಲ್ಲಿದ್ದ ರಾಗಿಯನ್ನು ಗದ್ದುಗೆಯಂತೆ ಹರಡಿ ಕಲಶ ಹಾಗೂ ಪೂರ್ಣ ಖೊಂಬಗಳನ್ನು ಈ ಗದ್ದುಗೆಯ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಹರಿವಾಣವನ್ನು ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಣ್ಣೆ ಮಜ್ಜನ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಅರ್ಘ್ಯಪಾದ್ಯ ಆಚಮನ ಪರಿಕರಗಳಿಂದ ಅಭಿಷೇಕಮಾಡಿ ಪ್ರತಿಮೆಗಳೊಳಗೆ ಚೀತ್ಕಲೆ ಕಾಣುವಂತೆ ಹೊಳಪು ಹೋಳಿಸಿದಾನಾಂತರ ಗದ್ದುಗೆಯ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿದ ಮೇಲೆ, ಮಧ್ಯಕ್ಕೆ ಶ್ರೀ ಉಡಿಶೀಲಮ್ಮ ಎರಡನೇ ಶಕ್ತಿ ಸಂಕೇತ ಮಾರಿಕಾಂಬೆಯನ್ನು ಬಲಭಾಗಕ್ಕೂ ಮತ್ತು ಮೂರನೇ ಶಕ್ತಿ ಸಂಕೇತ ದೇವೀರಮ್ಮನವರನ್ನು ಎಡ ಭಾಗಕ್ಕೂ ಪೂರ್ವಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ. * ಎರಡು ಬದಿಗೂ ಕೈ ಎಣ್ಣೆ ದೀಪ ಹಚ್ಚಿಟ್ಟು ಪ್ರಕಾಶಮಾನ ಗೊಳಿಸಿ, ಹೊಳಪುಗೊಳಿಸಿ ಪ್ರತಿಮೆಗಳೊಳಗೆ ಚೀತ್ಕಲೆ ಕಾಣುವಂತೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಪೋರೋಹಿತರ ಮಂತ್ರೋಪದೇಶಗಳ ಆಗರವಾಗಿ ರುದ್ರ ಹೋಮವಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಗಣಪತಿ ಪೂಜೆ, ಕಲಶ,ಕುಂಭಗಳಿಗೆ, ಪೂಜೆಯೊಂದಿಗೆ ದೇವಿಯವರಿಗೆ ನವ ವಿಧಧ ಪುಷ್ಪಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿ ದೈವ ಕಲೆಯನ್ನು ತುಂಬಿ ಪೂಜಿತರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಮೇಲೆ, ಮಹಾಪೂಜೆ, ಮಂಗಳಾರತಿ, ಪಂಚಾಮೃತಗಳಿಗೆ ಅರ್ಪಣೆ ಹಣ್ಣು ಕಾಯಿ ಬೆಲ್ಲದ ನೈವೇದ್ಯ ಆದ ಮೇಲೆ, ಆರು ತೋಳು ಬಲಗಳನ್ನೂ ಸರ್ವಶಕ್ತಿ ಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗ್ರಾಮದ ಅಧಿದೇವತೆ ''ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆ'' ಎಂಬ ಒಂದೇ ಅರ್ಥದ ರೂಡಿ ನಾಮದಿಂದ ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು; *ನೆರದಿದ್ದ ಭಕ್ತ ಸಮೂಹವು ಜನ ಮನದ ಜಯದೇವಿ ''ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆ '' ಎಂಬುದಾಗಿ ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ಜನ ಘೋಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳೆಲ್ಲ ಮುಗಿದನಂತರ ಭಕ್ತರ ಮನೆಗಳಿಂದ ಬಂದಿದ್ದ ತಳಿಗೆ ಪದಾರ್ಥಗಳು( ಅಕ್ಕಿ ಬೆಲ್ಲ) ಬಾಳೆ ಹಣ್ಣು ತೆಂಗಿನ ಕಾಯಿ ಸೇವೆ ಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತೀರ್ಥ, ಪ್ರಸಾದವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಪುನೀತರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಸಂಬಂಧ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಸತ್ಕಾರ್ಯವು ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾಗಿ ನೆರವೇರಿದ್ದರಿಂದ ನಂಬಿಕೆ, ಭಕ್ತಿ, ಸಂತೋಷವೂ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ. ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರು ಕಿರು ಧಾನ್ಯದಿಂದ ರಾಗಿಯ ಗದ್ದುಗೆಯ ಮೇಲೆ ಆಸೀನರಾಗಲು ಇಷ್ಟ ಪಟ್ಟಿದ್ದು ಬಹಳ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. * ''ರಾಗಿ'' ಎಂಬ ಸಂಭವನೀಯ ವಾಕ್ಯವು ಭಕ್ತಿಯ ನೆಲೆಗಟ್ಟಿನ ಮೇಲೆ ಬಂದಿರಬಹುದೆಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿದೆ; ಹೇಗೆಂದರೆ ರಾಗಿಯಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಪ್ರಸಾದ ಮಯವಾಗಿ ಸೇವನೆ ಮಾಡುವವರು ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರು ಆಶೀರ್ವಧಿಸಿದಂತೆ. ಭಕ್ತಿವಂತರಾಗಿ ನಿಷ್ಟೆಯಿಂದ ಪೂಜೆಮಾಡುವವರಿಗಾಗಿ ನಂಬಿಕೆಯುಳ್ಳವರಾಗಿ, ಜ್ಞಾನಳ್ಳವರಾಗಿ, ಶಕ್ತಿವಂತರಾಗಿ, ಆರೋಗ್ಯವಂತರಾಗಿ, ಯೋಗವಂತರಾಗಿ, ಗುರು ಹಿರಿಯರಲ್ಲಿ ನಿಷ್ಟಾವಂತರಾಗಿ, ತಂದೆ ತಾಯಿಯವರನ್ನು ಪೂಜಿಸುವವರಾಗಿ, ಹೀಗೆ ಪ್ರತಿ ಭಾವಾರ್ಥದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ರಾಗಿ ಎಂದು ಇದರ ಮಹತ್ವವನ್ನು ತಿಳಿಸಿರುವುದರಿಂದ ರಾಗಿಯ ತಳಿಗೆಯನ್ನು ದೇವಿಯವರು ಇಷ್ಟಪಡುವ ಕಾರಣದಿಂದ ಬಂಡಿ ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆ ದಿನ ಎಡೆಯಾಗಿ ರಾಗಿ ಶಾವಿಗೆಯನ್ನು ತಂದು ಅರ್ಪಣೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದು ಪ್ರಸ್ತುತವೆನಿಸಿರುತ್ತೆ. *ಈ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ನೆರವೇರಿದ ಮೇಲೆ ದೇವಿಯವರ ಪೂರ್ಣ ಕುಂಭ ಹಾಗೂ ಕಲಶದ ಪವಿತ್ರ ಜಲವನ್ನು ದೇವರ ಬನದ ಸುತ್ತಲೂ ಪ್ರೋಕ್ಷಿಸಿ ದಿಗ್ಬಂದನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ನಂತರ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಿಗೆ ಅಪಾಯ ಅಪಚಾರಗಳು ಆಗಬಾರದೆಂಬ ಭಾವನೆಯಿಂದ ಕೆಲವು ಭಕ್ತರು ಸ್ವಾಧೀನ ದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಲ್ಲು ಚಪ್ಪಡಿಗಳನ್ನು ತಂದು ಭದ್ರವಾದ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಗುಡಿಯನ್ನು ಎಲ್ಲರ ಸಹಕಾರದಿಂದ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. * ಹೀಗೆ ದೇವಿಯವರನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ನೆಲೆಗೊಳಿಸಿದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಪೂರ್ಣವಾದಂತಾದ ಮೇಲೆ ''ಶ್ರೀ ಹಲಗೇಗೌಡರು'' ಪ್ರತಿ ಶುಕ್ರವಾರ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನೆಡಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಆದನಂತರ ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರ ಮಹಿಮೆಯಿಂದ ರೋಗ ರುಜಿನಗಳು ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತವೆ; ಜನರಲ್ಲಿ ಆಚಾರ ವಿಚಾರಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬರುತ್ತವೆ, ಕಾಲ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಮಳೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಸಮೃದ್ಧಿ ವಾತಾವರಣ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಇದರಿಂದ ನೆಮ್ಮದಿಯ ಬದುಕನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾ ಆಶಾವಾದಿಗಳಾಗಿ ಬಾಳುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ; ======ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ====== *ಈ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ಕೆಳದಿಯ ಅಂದರೆ ಶಿವಮೊಗ್ಗದ ಪಾಳೇಗಾರರಿದ್ದ ''ಶ್ರೀ ಶಿವಪ್ಪ ನಾಯಕನನ್ನು'' ತನ್ನ ಶತ್ರುಗಳ ನೆಲೆಯನ್ನು ಅರಸುತ್ತಾ ಹಾಗೂ ತನ್ನ ಆಡಳಿತದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಅವರ ಸಮಸ್ಯೆ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ತಿಳಿಯುವ ಸಂಬಂಧವಾಗಿ ನದಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿದ್ದ ಈ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೂ ಭೇಟಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ: ಇಲ್ಲಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಆಚಾರ, ವಿಚಾರ, ಭಕ್ತಿ, ಆನ್ಯೂನತೆ, ಸಮೃದ್ದಿ ಮತ್ತು ರಾಜಭಕ್ತಿ ಇವುಗಳನೆಲ್ಲ ನೋಡಿ ಸಂತೋಷ ಭರಿತನಾಗಿ ತನ್ನ ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಮ್ಮೆ ಪಡುತ್ತಾನೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ಆದರ್ಶ ಹಾಗೂ ಸಂತೋಷಗಳಿಗೆ ಸಕಾರಣ ಗಳನ್ನು ತಿಳಿಯುವ ಆಸೆಯಾಗುತ್ತದೆ; ಊರಿನ ಪುರೋಹಿತರನ್ನು ಮತ್ತು ಮುಖಂಡರಾಗಿದ್ದ ''ಶ್ರೀ ಹಲಗೇಗೌಡರನ್ನು'' ಕರಸಿಕೊಂಡು ಯೋಗ ಕ್ಷೇಮವನ್ನು ವಿಚಾರಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಜನರಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತಿರುವ ಈ ಮಡಿವಂತಿಕೆಗೆ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾನೆ. * ''ಶ್ರೀ ಹಲಗೇಗೌಡರು'' ಹೇಳಿದ್ದೇನೆಂದರೆ- ಶ್ರೀ ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯವರ ಕನ್ಯೆರಾದ ''ಉಡಿಶಿಲಮ್ಮ''ನವರು ಗ್ರಾಮ ದೇವತೆಯಾಗಿ ನೆಲೆಯಾಗಿರುವ ಕಾರಣ '''' ಬೇಡಿದ್ದಕೆಲ್ಲ ವರ, ಮುಟ್ಟಿದ್ದಕೆಲ್ಲ ಚಿನ್ನ''' ಎಂಬಂತೆ ಅವರ ಶಕ್ತಿ ಪವಾಡಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಗಿ ಬಂದ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಸವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಮಹಾತ್ಮೆಯನ್ನು ತಿಳಿದ ನಾಯಕನಿಗೂ ನಂಬಿಕೆ ಭಕ್ತಿವುಂಟಾಗಿ ದೇವಿಯವರ ದರ್ಶನ ಮಾಡುವ ಹಂಬಲ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ; *ಭಕ್ತರ ಸಮೇತ ಬಾಣಕ್ಕೆ ಬಂದು ಪೂಜಿಸಿದ್ದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಲ್ಲಿ ಏಕ ಚಿತ್ತದಿಂದ ದೃಷ್ಟಿ ಇಟ್ಟು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದ ''ಚೀತ್ಕಲೆ''ಯ ಅಂತರಂಗದಿಂದ ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರ ಸುಂದರ ರೂಪವನ್ನು ಕಂಡು ಲೀನರಾಗಿ ಭಾವಪರವಶರಾಗುತ್ತಾರೆ. ನಂತರ ಜಾಗೃತಗೊಂಡು ಆರಾಧಕರಿಂದ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಸಿ ತೀರ್ಥ ಪ್ರಸಾಧವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ತನ್ನನ್ನು ಕಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಕೊರತೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ತನ್ನ ಮನಿಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡಿ, ಹರಕೆ ಹೊತ್ತು ನಂಬಿಕೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ತಮ್ಮ ಬೇಟಿಗಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಸಾಂತ್ವನ ಹೇಳಿ, ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರು ಶ್ರೇಯಸ್ಸನ್ನು ಕೊಡಲಿ ಎಂಬುದಾಗಿ ಹಾರೈಸಿ ಅಲ್ಲಿಂದ ಬೀಳ್ಕೊಂಡು ತನ್ನ ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಾನೆ. ದಾರಿ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಶುಭ ಶಕುನಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಇದು ದೇವಿಯವರ ದರ್ಶನದ ಪಲ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ತನ್ನ ಕೋಟೆಯನ್ನು ತಲುಪುತ್ತಾನೆ. * ಆ ಲಾಗಾಯ್ತಿನಿಂದ ಎಲ್ಲಾ ತೊಂದರೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತವೆ. ಹೀಗಿರುತ್ತಿರುವಾಗ ನಮ್ಮ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ಕೊಟ್ಟು ಹರಕೆ ಹೊತ್ತುಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ಫಲವಾಗಿ ೧೩ನೇ ತಿಂಗಳಿಗೆ ಸಂತಾನಹೀನನಾಗಿದ್ದು ನಾಯಕನಿಗೆ ವಂಶೋದ್ದಾರಕನ ಆಗಮನವಾಗುತ್ತದೆ; ಕಳಂಕ ತಪ್ಪಿ ಜನ ನಿಂದನಾ ರಹಿತವಾದ ಕಾರಣ ಆನಂದ ಸಂತೋಷ ಉಂಟಾಗಿ ವಿಜಯೋತ್ಸವ ಆಚರಿಸಿ ಕೋಟೆಯವರಿಗೆಲ್ಲ ಅನ್ನ ವಸ್ತ್ರದಾನ ಮಾಡಿ ಈ ಎಲ್ಲ ಉತ್ಸಾಹಕ್ಕೆ ಕೃಪೆ ಮಾಡಿದ. ''ಶ್ರೀ ಉಡಿಶೀಲಮ್ಮ'' ಯಾ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯವರನ್ನು ಹಾಡಿ ಹೊಗಳುತ್ತಾನೆ; ಮಗ ಹುಟ್ಟಿದ ನಂತರ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಯಶಸ್ಸು ಕಾಣುತ್ತಾನೆ. ಈ ಅದೃಷ್ಟದ ವಿಚಾರವನ್ನು ಆಗ ತನ್ನ ಪತ್ನಿಗೆ ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿ ಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. * ಮಗುವಿಗೆ ಒಂದು ವರ್ಷ ತುಂಬುವುದರ ಒಳಗಾಗಿ ಹರಕೆ ಮಾಡಿ ಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ಒಂದು ಶುಭ ದಿನ ಪತ್ನಿ ಪುತ್ರ ಹಾಗೂ ಪರಿವಾರ ಸಮೇತ ಕುದುರೆ ಸಾರೋಟಿನಲ್ಲಿ ಬಂದು ಇಲ್ಲಿನ ''ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರ'' ದರ್ಶನ ಮಾಡಿ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಿಗೆ ಕಣ್ಮಣಿ, ಸೀರೆ, ಮುಕುಟಗಳಿಂದ ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡಿಸಿ ಹೊವು ಹಾರಗಳನ್ನಿಟ್ಟು ಶೃಂಗಾರ ಮಾಡಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಪೂಜೆ ಮಾಡಿಸಿ ಪಂಚಾಮೃತ ತಳಿಗೆಯನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ ಮಹಾ ಮಂಗಳಾರತಿ,ತೀರ್ಥ ಪ್ರಸಾದಗಳನ್ನು, ಪಡೆದುಕೊಂಡು ಕೃತಾರ್ಥರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಪೂರ್ವೋಚಿತವಾಗಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದಂತೆ ಕೇರಿಯ ಭಕ್ತ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ನೆಡೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯಗಳು ನೆರೆವೇರಿಸಿ, ತನ್ನ ಪ್ರಜೆಗಳ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಪಾತ್ರನಾಗಿ ತನ್ನ ಕಳಂಕ ನಿವಾರಣೆ ಹಾಗೂ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಬಗೆಹರಿದು ಕೊಂಡು ಬರುತಿದ್ದುದ್ದರಿಂದ, ಉತ್ಸಾಹ ಉಳ್ಳವನಾಗಿ ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರಿಗೆ ಸುಂದರ ಹಾಗೂ ಭದ್ರವಾದ ದೇವ ಮಂದಿರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ತನ್ನ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗೆ ಆದೇಶ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. * ದೇವಿಯ ಅಭಿಷೇಕ ತಳಿಗೆ ಹಾಗೂ ಪೂಜೆ ಇವುಗಳಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ನೀರಿನ ಸೌಕರ್ಯಗಳಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ದೇವಾಲಯದ ಮುಂಭಾಗ ಹಾಗೂ ಈಶಾನ್ಯ ಮೂಲೆಗೆ ಲಗತ್ತಾದಂತೆ ವಿಶಾಲವಾಗಿ ನೀರು ಸಂಗ್ರಹವಾಗುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಲಿ ಹರಿಯುತ್ತಿದ್ದು ನೀರಿನ ಹಳ್ಳವನ್ನು ಒಳ ಸರಿಸಿ ಒಂದು ಕೆರೆಯನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಸಿಬ್ಭಂದಿಯವರಿಗೆ ಆದೇಶ ಕೊಟ್ಟು ಹೋದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದ ಕಾಮಗಾರಿಗಳು ಆರು ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡು ಸೇವೆಗೆ ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಜನ ಹಿತ ಸೇವಾ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿದ್ದರಿಂದ ದೇವಿಯವರ ಅನುಗ್ರಹ ವುಂಟಾಗಿ ಸುಖ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಆಡಳಿತ ಮಾಡಿದನೆಂಬ ವಿಚಾರವು ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿದೆ. ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯವರು ನೆಲೆಯಾದನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಸುಭಿಕ್ಷತೆ ಉಂಟಾಗಿದ್ದರು ಸಹ ಜನರಲ್ಲಿ ಮೂಡ ನಂಬಿಕೆಯ ಭದ್ರವಾಗಿ ಬೇರೂರಿದ್ದಿತ್ತು. * ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮದ ಹಾಗೂ ಶರಣರ ತತ್ವ ಉಪದೇಶ ಆದರ್ಶಗಳ ಅರಿವಿಲ್ಲದೆ ಅಜ್ಞಾನ ತಮ್ಮ ಕಷ್ಟ ತೊಂದರೆಗಳ ನಿವಾರಣೆಗಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಬಲಿಯನ್ನು ಕೊಡುವ ಅನಿಷ್ಟ ಪದ್ಧತಿಯೂ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿದ್ದಿತ್ತು; ಈ ಕೃತ್ಯವು ದೈವ ಮಾನವರಾಗಿ. ಜನಿಸಿ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡ ''ಶ್ರೀ ಜಗಜ್ಯೋತಿ ಬಸವಣ್ಣನವರ'' ಆದರ್ಶ ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಕಳಂಕ ಹಾಗೂ ಮಾರಕವಾದ ಹೀನ ಕೃತ್ಯ ಈ ಹಿಂದೆ ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಬಂಡಿಹಬ್ಬವನ್ನು ಎರಡು ಜಾತಿಯವರು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೂಡಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಒಂದು ಘಟನೆ ನೆಡೆಯಿತು. ಸುಮಾರು ೭೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಒಂದು ಪ್ರಸಂಗ ಆ ವರ್ಷ ಬಂಡಿಹಬ್ಬವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಸ್ಮಯಕರ ಸಂಗತಿ ನೆಡೆಯಿತೆಂಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿತು. * ವಿಷಯವೇನೆಂದರೆ ೧೯೪೨ ಇಸವಿಗೆ ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುತ್‌ಶಕ್ತಿ ಇಲಾಖೆಯ ೪ ಕುಟುಂಬಗಳು ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿರುವ ಇಲಾಖೆಯ ಬಂಗಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರಲ್ಲಿ ೨ ಕುಟುಂಬ ವೀರಶೈವರು, ೨ ಕುಟುಂಬ ವಕ್ಕಲಿಗರು. ಆ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಚರಣೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಬಂಡಿ ಹಬ್ಬ ದ ವೈಭವವನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ಹಣ್ಣು ಕಾಯಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಸಲು ಬಂದಿದ್ದರು ಜನ ಸಂದಣಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಡಿಮೆಯಾದ ಮೇಲೆ ವಕ್ಕಲಿಗ ಕುಟುಂಬದ ಹೆಣ್ಣು ಮಗಳು ದೇವರ ದರ್ಶನವನ್ನು ಮಾಡಲು ಗುಡಿಯ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಬಂದು ಹಣ್ಣು, ಕಾಯಿ, ಬುತ್ತಿಯನ್ನು ಒಳಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟು ಬಾಗಿಲಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಕೈಮುಗಿದು ಕೊಂಡು ನಿಂತುಕೊಂಡರು; ಹಣ್ಣು ಕಾಯಿ ಅರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದ ಮೇಲೆ ಮಂಗಳಾರತಿಯನ್ನು ಕೊಡಲು ತಂದಾಗ, ಇವರ ಹಿಂಬಾಗದಿಂದ ಕರ್ಕಶವಾದ ಜೀರಲು ಶಬ್ದ ಬರುತ್ತದೆ; ಜಯಮ್ಮನೆಂಬ ಹುಡುಗಿಯೂ ತಿರುಗಿ ನೋಡುತ್ತಾಳೆ. * ಹರಿಜನ ಮತದ ತಲೆಗಡುಕ ಒಂದು ಕುರಿಯ ತಲೆಯನ್ನು ಕಡಿದು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಕರ್ತವ್ಯವೂ ದೇವರ ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದಿತ್ತು. ಇನ್ನೂ ನಾಲ್ಕು ಕುರಿಗಳು ವಧೆಯಾಗಲು ಬಂದಿದ್ದವು. ಕಡಿದ ಕುರಿಯ ಚೆಲ್ಲಿದ ರಕ್ತ ಅದು ಒದ್ದಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನೋಡಿದ ಈ ಭಕ್ತೆಯು ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ ಮತಿಭ್ರಮಣೆಯಾದಂತಾಗಿ, ''ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರು'' ಮೈ ಮೇಲೆ ಆವೇಶವಾಗಿ ಬಂದಂತೆ, ಮೈ ಯನ್ನು ನಡುಗಿಸುತ್ತಾ ಆರ್ಭಟಿಸಿ, ನನಗೆ ಕರ್ಪೂರ ಹಚ್ಚಿ ತೀರ್ಥಹಾಕು ಎಂದು ದೊಡ್ಡ ದ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದನ್ನು ನೋಡಿದ ಜನ ಸಮೂಹವು ಈಕೆಯ ಕೆಂಪಾದ ಕಣ್ಣು ಅದುರುತ್ತಿದ್ದ ಮೈಯನ್ನು ನೋಡಿ ಭಯದಿಂದ ದಿಗ್ಮೂಢರಾಗುತ್ತಾರೆ; ಮತ್ತೆ ಕರ್ಪೂರ ಹಚ್ಚಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಘರ್ಜಿಸಿದಾಗ ಅರ್ಚಕರು ಕೂಡಲೇ ಕರ್ಪೂರದ ತಟ್ಟೆಯನ್ನು ತಂದು ತೀರ್ಥಪ್ರೋಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. * ಆಗ ಹುಡುಗಿಯೂ ತಟ್ಟೆಯನ್ನು ಕೈಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ''ಅಹಹಾ'' ನಾನು ಹಿಂಸಾ ಮಾರ್ಗದವಳಲ್ಲ, ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮದ ಉಪದೇಶ ಪಡೆದು ನೆಲೆಸಿರುವ ಕಾರಣ ಯಾವ ಪ್ರಾಣಿಯು ಜೀವವನ್ನು ಕೊಳ್ಳುವವಳು ಅಲ್ಲ, ತೆಗೆಯುವವಳು ಅಲ್ಲ. ಈ ಗ್ರಾಮದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯು ಜೀವನವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ, ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ನೆಲೆಸಿರುತ್ತೇನೆ. ಎಲ್ಲರ 'ರಕ್ಷಾ ದೇವತೆ''ಯಾಗಿರುತ್ತೇನೆಯೇ, ಹೊರತು ರಕ್ಕಸಿಯಲ್ಲ ಲಿಂಗವಂತರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ತಂಗಿದ್ದು ಅಹಿಂಸಾ ಧರ್ಮವನ್ನು ಆಚರಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿರುವ ಲಿಂಗವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮುಖಾಂತರ ಅಭಿಷೇಕ, ಹೋಮ, ಪೂಜೆಗಳಿಂದ ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದು ಶರಣ ಧರ್ಮದ ಆಚರಣೆಯುಳ್ಳವಳಾಗಿದ್ದೇನೆ ಆದಕಾರಣ ''ವೀರಶೈವರಾಗಲಿ'' ಇತರೆ ಯಾವ ತಿನ್ನುಣ್ನುವ ಈ ಮೂಡ ಪದ್ಧತಿಯಿಂದ ಕಳಂಕಿತಳಾಗುತ್ತೇನೆ. ಅಸ್ಪುರ್ಷರ ಸಾಲಿನ ದುಷ್ಟ ದೇವತೆ ಎಂಬ ಭಾವನೆ ನನ್ನ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡಿರಿ ವೀರಶೈವರು ಅಹಿಂಸಾ ದರ್ಮದವರಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಮತ್ತೆ ೧೦೧ ಮಾರಿಗಳಿಗೆ ಶಾವಿಗೆ ಎಡೆ ಇತ್ತು ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಮೊದಲು ಆಚರಿಸಬೇಕು. * ನಂತರ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಯವರು ಮುಂದಿನ ವಾರ ಆಚರಿಸುವುದು ನನಗ ಇಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ತಿನ್ನುಣ್ನುವ ಜಾತಿ ತಮ್ಮ ಉದರ ಪೋಷಣೆಗಾಗಿ ಮಾಡುವ ''ಹಿಂಸಾ ಕಾರ್ಯದ ಪಾಪವನ್ನು ಸ್ವಾರ್ಥತೆಯಿಂದ ದೈವದ ಮೇಲೆ ಹೊರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಹೇಯ ಕೃತ್ಯ, ಆದರೂ ಧರ್ಮದ ಅರಿವು ಪ್ರಾಣದ ಬೆಲೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದ ಮೌಡ್ಯತೆಯಿಂದ ಕೊಡುವ ಪಾಪದ ಬಲಿಯು ನನ್ನ ಎದುರಿನಲ್ಲಿರುವ ''ದ್ವಾಮವ್ವ'' ಎಂಬ ಚೌಡಿಯು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಆಕೆಗೆ ನಿತ್ಯದ ಪೂಜೆ ವಾರದ ಪೂಜೆಗಳಿರುವುದಿಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬಲಿಯಿಂದಲೇ ತೃಪ್ತಿ ಪಡುವವಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ. ನಾನು ಮಾತ್ರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬಲಿಯನ್ನು ಖಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ದ್ವೇಷಿಸುತ್ತೇನೆ. * ಈ ಹಿಂಸಾ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟು ನನ್ನನ್ನು ನಿತ್ಯ ಅಲಂಕರಿಸುವ ಶಾಶ್ವತ ವಸ್ತುಗಳು ಬೆಳ್ಳಿಯ ರೂಪಕಗಳು ಕಂಚು, ತಾಮ್ರದ ವಸ್ತುಗಳು ಉಡಿಗೆ ಸಾಧನಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನದಾಗಿ ನಂಬಿಕೆ, ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಪೂಜಿಸಿದರೆ ತೃಪ್ತಳಾಗುತ್ತೇನೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ದೇವಿಯವರ ಅಪ್ಪಣೆಯಾದಂತೆ ಆ ಹೆಣ್ಣು ಮಗಳ ಬಾಯಿಂದ ಹೋರಟ ಮಾತುಗಳಿಂದ ನೆರದಿದ್ದ ಭಕ್ತ ಸಮೂಹವು ನಂಬಿಕೆ, ಭಯದಿಂದ ಮೂಕ ಪ್ರೇಕ್ಷರಾಗುತ್ತಾರೆ ಎಲ್ಲರ ಸಲಹೆಯಂತೆ ಸನ್ನಿದಿಯಿಂದ ತೀರ್ಥ ತಂದು ಹೆಂಗಸಿನ ಮೇಲೆ ಪ್ರೋಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಮಂಗಳಾರತಿ ಮಾಡಿದ ಮೇಲೆ ಆಕೆಯ ವಾಸ್ತವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಬರುತ್ತಾಳೆ. ಕುತೂಹಲ ಗೊಂಡ ಸಮೂಹದವರು ಯಾಕೆ ಹೀಗೆಲ್ಲ ಮಾತನಾಡಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ವಿಚಾರ ಮಾಡಿದಾಗ, ನಾನೇನು ಮಾತನಾಡಿದೆ; ಈ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವ ಅರಿವು ಇರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ. * ದೇವಿಯವರು ಈ ಭಕ್ತೇಯ ಮೇಲೆ ಆವೇಶವಾಗಿ ಈ ರೀತಿ ಅಪ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದ್ದಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ: ನಂತರ ಉಳಿದ ಕುರಿಗಳು ಪುನರ್ಜನ್ಮವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ; ಶ್ರೀಮತಿ ಜಯಮ್ಮನಿಗೆ ಸನ್ನಿಧಿಯಿಂದ ತಾಂಬೂಲ, ಫಲ, ಪುಷ್ಪಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಸನ್ಮಾನಿಸಲಾಯಿತು ಅಂದಿನಿಂದ ಆದೇಶವಾದಂತೆ ಬಂಡಿಹಬ್ಬವನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುವುದು ಪದ್ದತಿಯಾಗಿದೆ * * * * * *. <br /> ==ದ್ಯಾಮವ್ವ(ಚೌಡಿಯು)ನ ಆಗಮನ== *ಈ ಗ್ರಾಮದ ಹರಿಜನ(ಪಂಗಡ) ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದವನಾದ ಸುಮಾರು ೧೪ ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನ ಕಾಳಯ್ಯನೆಂಬ ಹುಡುಗನು ತನ್ನ ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಬಡತನ ಹಾಗೂ ಈತನು ಸೋಮಾರಿತನದ ಬಗ್ಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಹಿರಿಯರಿಗೆ ಬೇಸರ ಉಂಟಾಗಿ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹೋಗು ಏನಾದರೂ ದುಡಿಮೆ ಮಾಡು ಎಂದು ದಿನವೂ ನಿಂದನೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು; ನಿತ್ಯವೂ ಹಂಗಿನ ಊಟಕ್ಕಾಗಿ ಬಹಳ ಬೇಸರವುಂಟಾಗಿ ಒಂದು ದಿನ ಮನೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೊರಡುತ್ತಾನೆ; ಗೊತ್ತು ಗುರಿಯಿಲ್ಲದ ದಿಕ್ಕಿನತ್ತ ಹೊರತು ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿದ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಅವರಿವರ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪೊತ್ತಿನ ಊಟಕ್ಕಾಗಿ ಸಣ್ಣ ಪುಟ್ಟ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ಊರಿಂದ ಊರಿಗೆ ಸವೆದ ಕಾಲುದಾರಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಆಳವಿಲ್ಲದ ನದಿ, ಕಣಿವೆಗಳನ್ನು ದಾಟಿ ೬೦ ಮೈಲಿಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಿಸಿ ಮಂಜ್ರಾಬಾದ್(ಸಕಲೇಶಪುರ) ಗೆ ಬರುತ್ತಾನೆ. * ಅಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಅಂಗಡಿ ಮುಂದೆ ಕುಳಿತುಕೊಂಡಾಗ ಅಂಗಡಿ ಮಾಲಿಕನು ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ, ತನ್ನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅಂಗಡಿಯವನಿಗೆ ಕನಿಕರ ಉಂಟಾಗಿ ತಿನ್ನಲು ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಳುಗಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಬಂದು ಕಾಫಿ ಎಸ್ಟೇಟಿನ ರೈತನೊಬ್ಬ ಅದೇ ಅಂಗಡಿಗೆ ಬರುತ್ತಾನೆ ಅವನ ಸಂಗಡ ಈ ಹುಡುಗನನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ: ಅಲ್ಲಿಂದ ಅದೇ ತಾಲ್ಲೂಕಿಗೆ ಸೇರಿದ ''ಹಾನಬಾಳು'' ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದ್ದ ಶ್ರೀ ದಗ್ಗಪ್ಪಗೌಡರ ಒಡೆತನದ ''ಗಿರಿಕನ್ಯೆ'' ಎಂಬ ಕಾಫಿ ತೋಟಕ್ಕೆ ಬಂದು ಅಲ್ಲಿ ದಿನಗೂಲಿ ಆಳಾಗಿ ಸೇರಿ ಕೊಂಡು ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಈತನ ಅನುಭವ ಕಾರ್ಯದಕ್ಷತೆಗಳ ಮೇಲೆ ಪಟ್ಟಿ ಆಳಾಗಿ ಖಾಯಂ ಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ'. * ಈ ಸಂಬಂಧ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ನಿಯತ್ತಿನಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ಸಹುದ್ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ಮೆಚ್ಚಿಗೆಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಈ ತೋಟದಲ್ಲಿ ''ಕಾಳಯ್ಯ'' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನವರು ಮೂರ್ನಾಲ್ಕು ಜನರಿರುತ್ತಾರೆ ಕಾರಣ ಈತನನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಲಿಗೆಯಿಂದ 'ಮೂಡ್ಲಾ' ಎಂಬ ಅಡ್ಡ ಹೆಸರಿನಿಂದ, ಇದರ ಅರ್ಥ ಮೂಡಣ ಸೀಮೆಯವನು ಎಂಬ ಭಾವನೆ , ದುಗ್ಗಪ್ಪ ಗೌಡರು ತಮ್ಮ ತೋಟದ ಬೆಂಗಾವಲಿಗಾಗಿ ''ದ್ಯಾಮವ್ವ'' ಎಂಬ ಚೌಡಿಯನ್ನು ಕರೆತಂದು ತೋಟದ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರದ ದೇವತಾರೆ ಮರದ ಬುಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆ ಮಾಡಿರುತ್ತಾಲೆ, ಗೌಡರು ಒಕ್ಕಲಿಗ ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದ್ದರಿಂದ, ಸ್ವಾರ್ಥತೆಯಿಂದ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿ ಇಲ್ಲವೇ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಈ ಚೌಡಿಗೆ ಬಲಿಕೊಟ್ಟು ನಂತರ ತಾವು ಸ್ವಾಹಾ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಚೌಡಿಗೆ ಬೇರೆ ಯಾವ ಪೂಜೆ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು ಇರಲಿಲ್ಲ. *ಬಲಿಯಿಂದಲೇ ಶೋಷಣೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಚೌಡಿ ಇದ್ದ ಸಂಕೇತ ಕಪ್ಪಾದ ಗುಂಡು ಕಲ್ಲು ಅರಿಶಿಣ, ಕುಂಕುಮ ಲೇಪನ ಮತ್ತು ಬಲಗಡೆಗೆ ಒಂದು ದ್ವಿಶೂಲ ನಿಲ್ಲಿಸಿರುವುದು ಕೆಲವಾರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ''ಶ್ರೀ ದುಗ್ಗಪ್ಪ ಗೌಡರು'' ತಮ್ಮ ತೋಟವನ್ನು ಕಾರಣಾಂತರಗಳಿಂದ 'ಮೆ II ಪ್ರಾನ್ಸಿ ಸ್ ಹಾರ್ಲೆ' ಎಂಬ ಆಂಗ್ಲ ಉದ್ಯಮಿಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಮೇ II ಹಾರ್ಲೆಯವರು ಮೂಢನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಅನಾಚಾರಗಳನೆಲ್ಲ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಇದರಿಂದ ಚೌಡಿಗೆ ಯಾವ ಪುರಸ್ಕಾರವು ಇಲ್ಲದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಕಾರಣ ಈಕೆಗೆ ಬಳಲುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮಧ್ಯೆ 'ಮೂಡ್ಲನು' ತನ್ನ ಜೊತೆಗಾರನ ಸಂಗಡ ಮಾತನಾಡುವಾಗಲೆಲ್ಲ, ನಮ್ಮ ಊರಿನ ''ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮ ದೇವತೆ'' ಬನದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬಲಿಯು ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ಹೊಗಳಿಕೆಯ ಮಾತುಗಳಿಂದ ಆಗಿಂದಾಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದದನ್ನು ಈ ಚೌಡಿಯು ಕೇಳಿಸಿ ಕೊಂಡಿರುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಡಬೇಕೆಂಬ ನೀರಿಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಸಮಯ ಕಾಯುತ್ತಿರುತ್ತಾಳೆ. ಈ ಸಮಯ 'ಮೂಡ್ಲಕಾಳನಿಗೆ' ೨೭ ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದಿರುತ್ತದೆ. ಸಂಸಾರಿಯಾಗುವ ಹಂಬಲದಿಂದ ಊರಿಗೆ ಹೊರಡುವ ಮನಸ್ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಕೈಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಣವನ್ನು ಕೂಡಿಸಿಕೊಂಡು; ಒಂದು ಶುಭದಿನ ಬೆಳಗಿನ ೫ ಘಂಟೆಗೆ ಊರಿಗೆ ಅಭಿಮುಖವಾಗಿ ಹೊರಡುತ್ತಾನೆ. ಈ ಸಮಯವನ್ನು ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದ ಚೌಡಿಯು ಈತನ ಬೆನ್ನುಹಿಡಿದು ಮೈತುಂಬಿ ಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. * ಇದರಿಂದ ಕಾಲವು ಮೂಡ್ಲನಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣದ ಆಯಾಸ, ಹಸಿವು, ನೀರಡಿಕೆಗಳು ಕಂಡು ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ತಾನು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಾಗ ಇದ್ದ ನೇರ ದಾರಿಯೂ ಸವೆದು ಉತ್ತಮವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಬಹಳ ಬೇಗ ಊರು ತಲುಪುತ್ತಾನೆ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಾಗ ಪದ್ದತಿ ನಂಬಿಕೆಯಂತೆ ದೇವರಿಗೆ ಕೈ ಮುಗಿಯಲು ನಿಲ್ಲುತ್ತಾನೆ. ಈತನ ಏಕಾಂಕತೆಯನ್ನು ತಿಳಿದ ಚೌಡಿಯು ಇಳಿದು ಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಈಗ ಹುಡುಗನಿಗೆ ಆಯಾಸ, ದಣಿವು, ಹಸಿವು ಎಲ್ಲವುದರ ಅನುಭವವಾಗುತ್ತದೆ. ಮನೆಗೆ ಹೋದ ಮೇಲೆ ಊಟ ಮಾಡಿ ಇದಾವುದರ ಅರಿವೂ ಇಲ್ಲದೆ ನಿದ್ರೆಗೆ ಜಾರುತ್ತಾನೆ. ಸುಖ ನಿದ್ರೆ ಕಳೆದು ಬೆಳಗಿನ ಜಾವ ಅರೆ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಯಾರೋ ಕರೆದಂತಾಗುತ್ತದೆ. * ನಾನು 'ಹಾರ್ಲೆ' ತೋಟದ 'ದ್ಯಾಮವ್ವ(ಚೌಡಿಯು)'' ನಿನ್ನನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ; ಕಾಫಿ ತೋಟದಲ್ಲಿ ನಾವಿದ್ದ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ನಾಳೆ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ನದಿಯಿಂದ ಸವೆದು ಹೊಳಪಾಗಿರುವ ಗುಂಡುಕಲ್ಲಿನ ರೂಪದ ಒಂದು ಕಲ್ಲು ಶಿಲೆಯನ್ನು ತಂದು ಅರಿಶಿಣ, ಕುಂಕುಮ ಲೇಪನ ಮಾಡಿ ಒಂದು ದ್ವಿಶೂಲ ವನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ನನ್ನ ಬಲಕ್ಕೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ''ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆ'' ದೇವಸ್ಥಾನದ'' ಮುಂಭಾಗಕ್ಕೆ ದೇವಿಗೆ ಎದುರಾಗಿ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡು. ಬಂಡಿಹಬ್ಬದ ದಿನ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡು'. ಇದು ನಿನ್ನ ವಂಶ ಪಾರಂಪರ್ಯವಾಗಿ ನಡೆಯಲಿ ಎಂದು ಹೇಳಿದಂತೆ ಕೆಲಸ ನೆರವೇರಿಸಿ ಸ್ಥಾಪನೆ ಗೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. *ಹೀಗೆ ಚೌಡಿಯು 'ಮೂಡ್ಲನ ಮೇಲಿಂದ ಇಳಿದ ತಕ್ಷಣ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯವರನ್ನು ದರ್ಶನ ಮಾಡಿ ತನ್ನ ಹಿಂದಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನೆಲ್ಲ ಹೇಳಿ ನನ್ನ ನಾಮಧೇಯ ದ್ವ್ಯಾಮವ್ವ ಎಂಬ ಚೌಡಿರೂಪಿಣಿ ನನಗೆ ಯಾವ ತರಹದ ಪೂಜೆ, ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು ಗುಡಿ ಗೋಪುರಗಳಿಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಇಷ್ಟವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಕೆಂಪು ವರ್ಣ, ಅರಿಶಿನ, ಕುಂಕುಮ, ರಕ್ತ ಮಾಂಸ ಪ್ರಿಯವಾದ ವಸ್ತುಗಳು. ಈ ಹಿಂದೆ ನಾನಿದ್ದ ಕಾಫಿ ತೋಟವು ಮೆ II ಹಾರ್ಲೆ ಎಂಬ ಕ್ರೈಸ್ತ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾರಾಗಿದ್ದ ಕಾರಣ ಆಹಾರವಿಲ್ಲದೆ ಎಷ್ಟೋ ಸಲ ''ಲಂಗನೆ'' ಮಾಡಿರುತ್ತೇನೆ; ತಮ್ಮ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ನನಗೆ ಪ್ರಿಯ ವಾದ ಅನುಕೂಲತೆಗಳು ಇರುವ ಕಾರಣ ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯ ಕೂರಿ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಸಂಬಂಧ ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯವರು ಪೂರ್ವಾಪರ ಯೋಚಿಸಿ, ಕೆಲವು ಷರತ್ತುಗಳ ಮೇಲೆ ನೆಲೆಯಾಗಿರಲು ಒಪ್ಪಿಗೆ ಕೊಟ್ಟಂತೆ. ನಾನು ಶೈವ ಧರ್ಮದ ತತ್ವ ಸಿದ್ಧಾಂತ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಮೈ ಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡು ವೀರಶೈವರಿಂದ ಪೂಜಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ನೆಲೆಯಾಗಿರುತ್ತೇನೆ. *ಈ ಗ್ರಾಮದ ದಲಿತ ವರ್ಗದವರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಾರ್ಥ, ಅಜ್ಞಾನ, ಮೂಡನಂಬಿಕೆ, ಪ್ರಾಣಿ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಬಲಿಯನ್ನು ನನ್ನ ಬನದಲ್ಲಿ ಕೊಡುತ್ತಿರುವ ಸಂಬಂಧ ನನಗೆ ಕಳಂಕ ತರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲ ಜೀವ ರಾಶಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ದಯೆ ಕರುಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಕ್ಷಾ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ನೆಲೆಸಿರುತ್ತೇನೆ ಅಹಿಂಸಾ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಾರಣ ಹಿಂಸೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬಳಿಯೂ ಇಷ್ಟವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ನೀನು ನನ್ನ ಸಹಚಾರಳಾಗಿದ್ದು ನನ್ನ ಎದುರಿನಲ್ಲೇ ಇರಬೇಕು ಈ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ನಿನಗೆ ಯಾವುದೇ ವಿಧವಾದ ಹಕ್ಕು ಬಾಧ್ಯತೆಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ ಹಾಗೂ ನಿನ್ನ ಇಚ್ಛೆ ಪ್ರಕಾರ ನಿತ್ಯದ ವಾರದ ಪೂಜೆ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳಿಗೆ ಅನರ್ಹಳಾಗಿರುತ್ತಿ ಹರಿಜನ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮುಖಾಂತರ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿರುವುದರಿಂದ, ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ನೆಡೆಯುವ ಬಂಡಿ ಹಬ್ಬದ ದಿನ ಮಾತ್ರ ಮೂಡ್ಲನಿಂದ ಪೂಜಿಸಿಕೊಂಡು ಅವರು ಕೊಡುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬಲಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನೀನೆ ಅನುಭವಿಸು; ಮತ್ತು ನನ್ನ ಆಜ್ಞಾದಾರಕಳಾಗಿದ್ದು ,ಭಕ್ತ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಯಾವ ವಿಧವಾದ ಕಷ್ಟ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಕೊಡದೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ನಡೆದು ಕೊಳ್ಳಬೇಕು. * ನೀನು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದರಿಂದ ನನಗೆ ಕಳಂಕ ತಪ್ಪಿದೆ ಒಳ್ಳೆಯದೆಯಾಯಿತು ಈ ದ್ವಾರದ ಮುಖಾಂತರ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಯಾವ ಮಾರಿಯೂ ನುಸಳದಂತೆ ಬೆಂಗಾವಲಾಗಿರು ಎಂದು ಹೇಳಿ ನೆಲಸಲು ಒಪ್ಪಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಪರಿಶಿಷ್ಟರು ಕೊಡುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬಲಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ''ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ'' ಎಂಬ ರೂಡಿನಾಮದಿಂದ 'ಚೌಡಿಯು' ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯವರ ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ. ಈಕೆಯ ಸಂಕೇತ ಹೊಳಪಾದ ಗುಂಡುಕಲ್ಲು, ಅರಿಶಿನ ಕುಂಕುಮ, ಲೇಪಿತ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ದ್ವಿಶೂಲ ದೇವಿಯವರು ದ್ವಾಮವ್ವ ಎಂಬ ಚೌಡಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಎದುರಿನಲ್ಲೇ ನೆಲೆ ಮಾಡಿದ ಸಂಬಂಧ ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ನೆಡೆದ ಸಂವಾದವು 'ಹಲಗೇಗೌಡರ' ಮಗ 'ಶಿವೇಗೌಡರ' ಸ್ವಪ್ನದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಆದೇಶಗಳು ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ನಡದಂತೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ವಿಚಾರವನ್ನು ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಭಕ್ತರಿಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಲ್ಲು ಚಪ್ಪಡಿಗಳಿಂದ ಮಂಟಪ ಇವುಗಳು ಚಿಕ್ಕಮ್ಮನ ರೂಪಕಗಳು ಹಾಗೂ ಇರುವಿಕೆಗಳು. ==ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯ ಆಚರಣೆ== * 'ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯು' ನಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದ ವಾಸ್ತು ಪ್ರದಾನವಾದ ಅಂದರೆ ಈಶಾನ್ಯ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವಾಭಿ ಮುಖವಾಗಿ ನೆಲೆಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಶಕ್ತಿ, ಯೋಗ, ಕರಣ ಹಾಗೂ ಆರು ಭುಜ ಬಲಗಳು ಇರುವುದರಿಂದ ಅಧಿಕವಾಗಿ ಕರುಣೆಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿ ಕೊಂಡಿರುತ್ತಾಳೆ. ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ದೇವಿಯವರ ಅಭಿಷೇಕ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಣಿ ಪಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಜೀವನಾಧಾರವಾದ ನೀರಿನ ಕೆರೆ ಮೂರು ರಸ್ತೆಗಳು ಕೂಡುವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಆಯಸ್ಸು ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಕೊಡುವ ವಿಶಾಲವಾದ 'ಅಶ್ವಥ' ಮರ ಇರುವುದು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮದ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ, ಈ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಹೆಚ್ಚಿ ನ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ತುಂಬಾ ಪುರಾತನದ್ದಾಗಿದ್ದ 'ಅಶ್ವಥ' ಮರವು ಪ್ರಕೃತಿಯ ಒತ್ತಡದಿಂದ ಬಿದ್ದು ಹೋದ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಹಾಲಿ ಬೆಳೆದಿರುವ ಮರವನ್ನು ಗ್ರಾಮದ ಮುಖಂಡರು, ದೇವಿಯ ಪರಮ ಭಕ್ತರೂ ಆಗಿದ್ದ 'ಲಿಂII ಬಿ ಯಳ್ಳಪ್ಪನವರು ಆಚಾರವೆಂಬ ಸಸಿಯನ್ನು ನೆಟ್ಟು ಭಕ್ತಿಯೆಂಬ ನೀರನ್ನೆರೆದು ಬೆಳಸಿ ಚಿರಋಣಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. * ಈ ಮರದ ಬುಡದ ಸುತ್ತಲೂ ಲಿಂIIಕುಂಟೇಗೌಡ ರುದ್ರಪ್ಪನವರ ಪುತ್ರ ಹಾಗೂ ಲಿಂII ಆರ.ಸಿದ್ದಲಿಂಗಪ್ಪನವರ ಪುತ್ರರು ಆದ ಶ್ರೀ ಹೆಚ್, ಎಸ್, ಶಿವಾನಂದ ಎಂಬ ಭಕ್ತನಿಗೆ ದೇವಿಯವರ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿ ಸುಂದರ ಹಾಗೂ ಸುಭದ್ರವಾದ ಅರಳೀ ಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿ ಇದ್ದನ್ನು ತ್ರಿವಿಧ ದಾಸೋಹಿಗಳು ನೆಡೆದಾಡುವ ದೇವರು ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಅರ್ಹರಾದ ಶ್ರೀ ಸಿದ್ದಗಂಗಾ ಮಠಾಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಪರಮ ಪೂಜ್ಯ ಶ್ರೀ ಶ್ರೀ ಶಿವಕುಮಾರ ಸ್ವಾಮಿಗಳವರ ಅಮೃತ ಹಸ್ತದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭೋತ್ಸವ ಮಾಡಿಸಿ ಗ್ರಾಮದ ಭಕ್ತ ಸಾಮೂಹಕ್ಕೆ ಸಮರ್ಪಣೆಮಾಡಿ ಕೀರ್ತಿವಂತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದೆ ಭಕ್ತರು ಅರಳಿ ಮರದ ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಬೇವಿನ ಸಸಿಯನ್ನು ಬೆಳಸಿ ಕಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ನಾಗರ ಕಲ್ಲು ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿರುವುದರಿಂದ, ಗ್ರಾಮದ ಭಕ್ತ ಕನ್ಯಾಮಣಿಯರ ಹಾಗೂ ಶೋಡಶಿಯರ ಮನಸ್ಸಿನ ಹಂಬಲ ಈಡೇರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಚೈತನ್ಯ ಮಾಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ; * ಇದೆ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಆರ್. ಸಿದ್ಧಪ್ಪ ಮತ್ತು ಅವರ ಪುತ್ರರುಗಳಿಗೆ ದೇವಿಯ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿ ಗ್ರಾಮದ ಹೃದಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ 'ಶ್ರೀ ಬಸವೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ' ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಂಭಾಗದ ಪ್ರಭಾವಳಿಯ ಮೇಲೆ ಸುಂದರವಾದ ಬೃಹತ್ ಗಾತ್ರದ ಬಸವ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿ ಅದಕ್ಕೆ ವಿಧಿ, ವಿಧಾನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಕುಲ ಪುರೋಹಿತರಿಂದ ದೈವಕಳೆಯನ್ನು ತುಂಬಿ ಮುಂಗಾರು ಮಳೆಯ ಆಗಮನ ನೈರುತ್ಯ ಮೂಲೆಗೆ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಈ ಗ್ರಾಮದ ಸುಭಿಕ್ಷತೆಗೆ ನಾಂದಿಯಾಗುವಂತೆ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಸಮರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸಂಬಂಧ ದಾನಿಗಳು ಹಾಗೂ ಭಕ್ತ ಮಹನೀಯರುಗಳು ಗ್ರಾಮದ ವೀರಶೈವ ಸಮಾಜವು ಕೃತಜ್ಞತೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ. *ಈ ಎಲ್ಲ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪತ್ತುಗಳು ದೇವಿಯವರ ಸಮಾಚ್ಚಯದಲ್ಲಿ ಇರುವುದರಿಂದ ಈ ದೇವ ಬನವು ''ಪಾಪನಾಶಿನಿ'' ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಅರ್ಹವಾಗಿದೆ ಈ ರೀತಿ ಎಲ್ಲ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ ಹಾಗೂ ಗ್ರಾಮದ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ನೆಲೆ ಯಾಗಿರುವ ಸಂಬಂಧ ಜನರು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಾರ್ಥವಾಗಿ ಹೊರಗಡೆ ಹೋಗುವಾಗ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮದ ಒಳಕ್ಕೆ ಬರುವಾಗ, ದೇವಿಯವರ ದೇವಾಲಯವಿರುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಮನಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ಚೈತನ್ಯವುಂಟಾಗಿ ಕೂಡಲೇ ಜಾಗೃತರಾಗಿ ಧೃಡ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಕೈ ಮುಗಿಯುತ್ತಾರೆ, ಇಲ್ಲವೇ ಎದೆಯ ಮೇಲೆ ಕೈ ಇಟ್ಟು ಮನಸ್ಸಿನೊಳಗೆ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ವಂದಿಸಿ ಹೋಗುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಹೋದ ಕಾರ್ಯವು ನಿರ್ವಿಘ್ನವಾಗಿ ನೆರವೇರುವುದರಿಂದ ನಂಬಿಕೆಯು ದಿನೇ ದಿನೇ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಾ ಬಂದಿರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಯಾವುದಾದರೂ ಅಜಾಗರೂಕತೆಯಿಂದ ದೇವಿಯ ಸ್ಮರಣೆ ಮಾಡದೆ ಸನ್ನಿಧಿಯನ್ನು ದಾಟಿ ಹೂಡಾಗ ತಮ್ಮ ಕೆಲಸಗಳು ನೆರವೆರದೇ ತೊಂದರೆಗಳು ಕಂಡು ಬಂದಾಗ ಇದ್ದ ಜಾಗದಿಂದಲೇ ದೇವಿಯವರಿಗೆ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಮರಿಸಿ, ಹರಸಿಕೊಂಡಾಗ ತೊಂದರೆಗಳು ಕೂಡಲೆ ಬಗೆಹರಿದ ಉದಾಹರಣೆಗಳಿವೆ. * ಅನೇಕ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಸ್ವಂತ ಅನುಭವವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಸಹಜವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರು ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೂ ದುಷ್ಟ ಮಾರಿಗಳಿಂದ ಕಷ್ಟ, ತೊಂದರೆಗಳು ಒದಗಿ ಬಂದಾಗ ಮೊಸರನ್ನ ಅಥವಾ ಬೆಲ್ಲದ ಅನ್ನದ ತಳಿಗೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿ ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆಂದಾ ಗಲಿ ಬೆಳ್ಳಿಯ ಮುಖವಾಡಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ಸುಂದರ ರೂಪದ ಸೇವೆ ಮಾಡುತ್ತೇನೆಂದಾಗಲಿ ಅವರವರ ನಂಬಿಕೆಯಂತೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಜ್ಯೋತಿ ಹಚ್ಚಿ ಹರಸಿಕೊಂಡಂತಹ ಭಕ್ತರ ಎಲ್ಲ ಕಷ್ಟ ತೊಂದರೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರದ ಅಪ್ಪಣೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ; ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದಿನೇ ದಿನೇ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಬಂದಿರುತ್ತದೆ, ಧನುರ್ಮಾಸದ ಪೂಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮದ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳು ಉಷಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಕ ಮಡಿಯಿಂದ ದೇವಿಯ ಸನ್ನಿಧಿಗೆ ಬಂದು ಪ್ರದಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ ಸ್ವ ಹಸ್ತದಿಂದ ಇಚ್ಛಾಪೂಜೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮೀಸಲು ಪದ್ದತಿಯಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಪಂಚಾಮೃತ ತಳಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿ 'ಈ ಕಾಯವನ್ನು ಹಣ್ಣು ಮಾಡಿ' ಅಂದರೆ ಹಣ್ಣು ಕಾಯಿ ಪರಿಮಳ ಪುಷ್ಪಗಳನೆಲ್ಲ ಅರ್ಪಿಸಿ, ನಂತರ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಶ್ವಥ ಮರಕ್ಕೆ ಪ್ರದಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ ಅಲ್ಲಿರುವ ನಾಗರಕಲ್ಲಿಗೆ ಹಾಲನ್ನೆರೆದು ಭಕ್ತಿ, ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿಗೂ, ವನಿತೆಯರಿಗೂ ದೇವಿಯವರು ಬಹಳ ಬೇಗ ಒಲಿದು ಅವರ ಇಷ್ಟಾರ್ಥಗಳನೆಲ್ಲ ನೆರೆವೆರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಂಬಂಧ ವಾರದ ದಿನಗಳ ಸಂದ್ಯಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯವರನ್ನು ತಾವೇ ಸ್ವತಃ ಪೂಜಿಸಿ ತೃಪ್ತಿ ಪಡುತ್ತಿರುವ ಪದ್ದತಿಯು ತುಂಬಾ ಸುದ್ದಿಯಾಗುತ್ತಾ ಬಂದಿದೆ. * ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯವರು ದೂರದೃಷ್ಟಿ ಹಾಗೂ ತುಂಬಾ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಸ್ವಭಾವದ ಸಾಕಾರ ತಾಯಿಯಾಗಿರುವ ಕಾರಣ ತನ್ನ ಭಕ್ತರು ಹೊರಗಡೆ ಯಾವ ಊರಿನಲ್ಲಿರಲಿ ಅವರುಗಳಿಗೆ ತೊಂದರೆಗಳು ಎದುರಾದಾಗ ತಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನಿಸಿ ಅಲ್ಲಿಂದಲೇ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತುಕೊಂಡಾಗ ಅವರ ತೊಂದರೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಪರಿಹಾರದ ಕೃಪೆಯಾಗಿರುವ ಕಾರಣ ಈ ಭಕ್ತರು ಅಷ್ಟೈಶ್ವರ್ಯವಂತರಾಗಿ ಪ್ರಭಾವ ಶಾಲಿಗಳಾಗಿ ಬಾಳುತ್ತ ಇದ್ದಾರೆಂಬುದನ್ನು ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳಿಂದ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲು ಆಸಕ್ತಿವುಳ್ಳವನಾಗಿರುತ್ತೇನೆ. ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರ ಆರಾಧಕರಿಗೆ ''ವೀರಶೈವ'' ಧರ್ಮದ ತತ್ವ, ಸಿದ್ಧಾಂತ, ಆದರ್ಶಗಳ ಅರಿವಾಗ ತೊಡಗಿದ ಮೇಲೆ ಹಾಗೂ ದೇವಿಯವರ ಅಪ್ಪಣೆಯಾದಂತೆ ಅಜ್ಞಾನ, ಮೂಢತನದಿಂದ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬಲಿಯನ್ನು ಖಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ಪರಿಶಿಷ್ಟರು ಮಾತ್ರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬಲಿಯನ್ನು ಈ ಬನದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ವಾರ್ಥ ಹಾಗೂ ಮೂಡ ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಕೊಡುತ್ತಾ ಬಂದಿರುತ್ತಾರೆ. * ಇದನ್ನು ಸಹಚರಳಾದ ''ದ್ವ್ಯಾಮವ್ವ/ ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ'' ಎಂಬ ಚೌಡಿಯು ಆರ್ಫಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ನೆಲೆಸಿರುತ್ತಾಳೆ. ವೀರಶೈವರಲ್ಲಿ ''ಅಹಿಂಸಾ'' ಧರ್ಮದ ಜಾಗೃತಿಯಾದ ನಂತರ ತಮ್ಮ ತೊಂದರೆ ಕಷ್ಟಗಳು ನಿವಾರಣೆಯಾದ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹರಿಸಿ ಕೊಂಡಿದ್ದಂತೆ ದೇವಿಯವರಿಗೆ ಬೆಳ್ಳಿಯ ಕಣ್ಮಣಿಗಳು, ತಾಮ್ರದ ಬಿಂದಿಗೆ, ಕಂಚಿನ ದೀಪದ ಕಂಬಗಳು, ಬೆಳ್ಳಿಯ ಮುಖವಾಡಗಳು, ಸೀರೆ, ತಳಿಗೆಗಳನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿ ಸೇವೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿರುವುದು ಪ್ರಶಂಸನೀಯ. ಬೆಳ್ಳಿಯ ಕಣ್ಮಣಿಗಳು ಅಗತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದರಿಂದ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ ಚಿನ್ನ-ಬೆಳ್ಳಿ ಅಂಗಡಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಅವುಗಳ ತೂಕಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಿಗೆ ಸಧಾ ಧರಿಸುವ ಬೆಳ್ಳಿಯ ಮುಖವಾಡಗಳನ್ನು ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ತಂದು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಅಲಂಕರಿಸುತ್ತ ಬಂದಿದೆ. ==ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು== *ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮನವರ ಪುಂಮಿಲನ ದ್ವೈವಾರ್ಷಿಕ ಮಹಾ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಮಂದಿರದ ಬಾಗಿಲನ್ನು ತೆರೆದು ದೂಳುಹೊಡೆದು; ಗುಡಿಸಿ ನಂತರ ನೆಲವನ್ನು ತೊಳೆದು ಸ್ವಚಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು, ಗೋಡೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಸುಣ್ಣ-ಬಣ್ಣ ಬಳಿದು ರಂಗುಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು ಹಬ್ಬದ ಹಿಂದಿನ ದಿನ ಅಂದರೆ ಗುರುವಾರ ಸಂಜೆ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ದೇವ ಮಂದಿರದಿಂದ ನದಿಯ ದಡದವರೆಗೆ ರಸ್ತೆಯನ್ನು ಗುಡಿಸಿ, ನೀರುಹಾಕಿ, ದೂಳು ಏಳದಂತೆ ತಂಪು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರಕ್ಕೆ ಹಸಿರು ಚಪ್ಪರ ಹಾಕಿ ತಳಿರು ತೋರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗು ತ್ತದೆ; ದೇವಿಯವರನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಪೂಜಾರಿಯು ಬುಧವಾರದ ಸಂಜೆಯಿಂದಲೇ ಉಪವಾಸದಿಂದ ಇರಬೇಕು. ಫಲಾಹಾರ ಮಾತ್ರ ಸೇವಿಸಬೇಕು. ಕಾರಣ ಗುರುವಾರ ರಾತ್ರಿ ೨ ಘಂಟೆಯಿಂದ ಶುಕ್ರವಾರ ಮದ್ಯಾಹ್ನ 3 ಘಂಟೆಯವರೆಗೆ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಒಳಗಡೆ ಪೂಜಾಮಗ್ನರಾಗಿರುವುದ ರಿಂದ ಸನ್ನಿಧಿಯಿಂದ ಹೊರಕ್ಕೆ ಬರುವಂತಿಲ್ಲ. ಜಲ-ಮಲ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿರ ಬೇಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಕ್ರಮ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಜಲ ಬಾದಿಯಾದರೂ ಸೂತಕವಾಗುತ್ತದೆ. *ಆಗ ಪುನಃ ಸ್ನಾನ, ಪೂಜೆ ಮಾಡಿ ಮಂದಿರ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿರುವ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಕನಿಷ್ಟ ೧೮ ಘಂಟೆ; ಇವುಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ದುರಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಮಾಡುವಂತಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಪೂಜಾರಿಯ ನಿಯಮಗಳು. ಅಮ್ಮನವರ ದೈವಾರ್ಷಿಕ ಪೂಜೆ ಬರುವ ಶುಕ್ರವಾರದ ಹಿಂದಿನ ರಾತ್ರಿ ೩ ಘಂಟೆ ವೇಳೆಗೆ ದೇವಿಯವರನ್ನು ಕುಂಭ ಸಮೇತ ಕವಚದಲ್ಲಿರಿಸಿ ಪುರೋಹಿತರು ಹಾಗೂ ಭಕ್ತರ ಸಮೇತ ಹೇಮಾವತಿ ನಡಿಗೆ ಬಿಜಯಂಗೈದು ನದಿಯ ಆಳದಿಂದ ಮರಳನ್ನು ತೆಗೆದು ದಡದ ಮೇಲೆ ಗದ್ದಿಗೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಕುಂಭಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ದೈವ ಜಲವನ್ನು ತುಂಬಿಸಿ ಮರಳಿನ ಗದ್ದಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ''ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮ''ನವರನ್ನು ಒಂದು ಕುಂಭಕ್ಕೆ ಕಳಾಹ್ವಾನ ಮಾಡಿ ವಿಧಿ ವಿಧಾನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಪೂಜಿಸಿ ಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. * ದೈವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಈ ಕುಂಭಕ್ಕೆ ಕರ್ಪೂರದ ಆರತಿ ಮಾಡಿ, ಕವಚದ ಒಳಕ್ಕೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗುವುದು. ನಂತರ ಇನ್ನೊಂದು ಕುಂಭಕ್ಕೆ ಗುರುಗಳವರಿಂದ ಉಪದೇಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜೀವಜಲವೆಂದು ಸಂಕಲ್ಪಮಾಡಿ ಕ್ರಮವಾದ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸಿ ಅದನ್ನು ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಒಳಗಡೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಪೂಜಾರಿ ಯ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಅದೃಶ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿದ್ದ ದೇವಿಯವರನ್ನು ನಡೆ ಮಡಿಯ ಮೇಲೆ ನಿಶಬ್ದತೆಯಿಂದ ಮೂಲ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಕರೆತಂದು ಪುನರ್ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಲಾಗುವುದು. ಈ ಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರತಿ 2 ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಾ ಬರಲಾಗಿದೆ. ಈ ದ್ವೈವಾರ್ಷಿಕ ಪುಂಮಿಲನ ಪೂಜಾ ಕಾರ್ಯ ಕ್ರಮದ ದಿನಕ್ಕೆ ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರಾಗಿದ್ದು ಹೊರಗಡೆ ಯಾವ ಭಾಗದಲ್ಲೆ ಇರಲಿ ಆದಿನ ಸನ್ನಿಧಿಗೆ ಬಂದು; ಶುದ್ಧ ಮಡಿ ಹಾಗೂ ನಂಬಿಕೆ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮ ನವರನ್ನು ಆರಾಧಿಸಿ ತೀರ್ಥ, ಪ್ರಸಾದ ಹಾಗೂ ದೋಷ ಪರಿಹಾರ ಸಂಕೇತವಾದ ಚಿಗಳಿಯನ್ನು ಪ್ರಸಾದ ಮಯವಾಗಿ ಪಡೆದು, ದೇವಿಯವರ ಕೃಪಾಶೀರ್ವಾದಕ್ಕೆ ಅರ್ಹರಾಗುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. * ಇದೆ ದಿನಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿ ಭಕ್ತರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಹಬ್ಬವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಿ ಸುಖ, ಸಂತೋಷಗಳನ್ನು ಹಂಚಿ ಕೊಳ್ಳುತಿರುವುದು ಜೀವಂತ ನಿದರ್ಶನಗಳಾಗಿವೆ ಹಾಗೂ ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮನವರು ನೆಲೆಯಾಗೀರುವ ಈ ಕೇರಿಯಲ್ಲಿ 'ವೀರಶೈವ' ರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ನಿಷ್ಠರಲ್ಲದ ಬೇರೆ ಧರ್ಮ ದವರು ನೆಲೆ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಕಾಣದೆ ಇರುವುದು; ದೇವಿಯ ಆಚಾರ, ಪರಿಶುದ್ಧತೆ, ಅಹಿಂಸಾ ತತ್ವದ ಆರಾದಕರೆಂದು ನಂಬಬುಹುದಾಗಿದೆ. ದ್ವೈವಾರ್ಷಿಕ ಮಹಾ ಪೋಜಾದಿನ ''ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರು'' ಸರ್ವಭಕ್ತರ ದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ಮಂದಿರದ ಗರ್ಭಾಂಕಣ ಗದ್ದುಗೆಯಮೇಲೆ ಛಾಯಾ ರೂಪ ದಿಂದಿದ್ದು ಎಲ್ಲಾ ಭಕ್ತರ ಮುಖ ದರ್ಶನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ; ಕನ್ಯಾಮಣಿ ಹಾಗೂ ಅತ್ಯಂತ ಸೌಂದರ್ಯವತಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಒಂಟಿಯಾಗಿ ವರ್ಷವಿಡೀ ಹೊರಗಡೆ ಇರಲು ಆತಂಕ, ಸಂಕೋಚದಿಂದ ಇಷ್ಟಪಡದೆ, ಈ ದಿನ ಸನ್ನಿಧಿಗೆ ಬಂದ ಎಲ್ಲಾ ಭಕ್ತರ ದರ್ಶನವಾದ ನಂತರ ಮಹಾ ಮಂಗಳಾರತಿ ಮಾಡಿದ ಮೇಲೆ; ಗರ್ಭಾಂಕಣದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿರುವ ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯ ಗುಪ್ತ ಕೋಣೆಯ ಪ್ರಾಂಗಣದ ಗದ್ದುಗೆಯ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ರಕ್ಷಾಕವಚ(ಪೆಟ್ಟಿಗೆ) ಸಮೇತ ಆಸೀನರಾಗುತ್ತಾರೆ. * ಮತ್ತೆ ತಮಗೆ ಸರ್ವಾಲಂಕಾರದ ವ್ಯಾಮೋಹ ಉಂಟಾದಾಗ ಹೊರಕ್ಕೆ ಬಂದು ಸ್ತ್ರೀ ಸಹಜ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸರ್ವಾಭರಣ ಸುಂದರಿಯಾಗಿ ಕುಳಿತು ವಿಜೃಂಭಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ ಕಾರಣ ಇಂತಹ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಬಾಗಿಲನ್ನು ತೆರೆದರೆ ಮುಜುಗರ ಉಂಟಾಗಿ ಅವರ ಸಂತೋಷಕ್ಕೆ ಅಡಚಣೆ ಯಾಗಬಾರದೆಂದು ಪದೇ ಪದೇ ಬಾಗಿಲನ್ನು ತೆರೆಯದೆ ವಾರಕ್ಕೊಂದು ಸಲ ಪ್ರತಿ ಶುಕ್ರವಾರ ಮಾಡುವ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಬಾಗಿಲಿನಿಂದಲೇ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಜನಜನಿತವಾಗಿದೆ. ನಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸರ್ವಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ''ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮ'' ದೇವಿಯ ವರನ್ನು ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ನಂಬಿ ಕಷ್ಟ, ತೊಂದರೆಗಳ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾಡಿ ಹರಕೆ ಹೊತ್ತು ಪೂಜಿಸಿದ ಆಸ್ತಿಕರಿಗೆಲ್ಲ ಕಳ್ಳತನವಾಗಿಹೋಗಿದ್ದ ವಸ್ತುಗಳು ಪುನಃ ಸಿಕ್ಕಿರುವುದು. * ಕಾಣೆಯಾಗಿದ್ದ ಜಾನುವಾರುಗಳು ಪುನಃ ಮನೆಗೆ ಬಂದಿರುವುದು ಅರ್ಹ ಯುವಕ-ಯುವತಿಯರಿಗೆ ವಿವಾಹ ಸಂಬಂಧ ಕೂಡಿಬಂದಿರುವುದು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ಬಗೆ ಹರಿದಿರುವುದು. ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ, ಸುಭಿಕ್ಷತೆ ನೆಲೆಸಿರುವುದು ಹೀಗೆ ಹತ್ತು ಹಲವಾರು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸಿ ಕೃಪೆಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಂಬಂಧ ಭಕ್ತರ ಸಂಖ್ಯೆ ವರ್ಷದಿಂದ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಾ ಇದ್ದು, ಬಂದಿರುವ ಅನೇಕ ಹರಕೆ ವಸ್ತುಗಳು ''ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರನ್ನು'' ಅಲಂಕರಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ನಿದರ್ಶನವಾಗಿದೆ. ದ್ವೈವಾರ್ಷಿಕ ಪುಂಮಿಲನ ಮಹಾಪೂಜೆಗೆ ದಿನ ನಿಗದಿಯಾದ ಮೇಲೆ ಹಿಂದಿನ ಸೋಮವಾರ ಅಂದರೆ ೫ ದಿನ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಈ ಪೂಜಾಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ನೇಮಕ ಗೊಂಡಿರುವ ೫ ಜನ ಭಕ್ತರು ತಮ್ಮ ಸ್ನಾನ, ಪೂಜೆ ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡು ಶುದ್ದ ಮಡಿಯಿಂದ ಬಾಳೆತೋಟಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಪರಿಪಕ್ವವಾದ ೧೨ ಗೊನೆಗಳನ್ನು ಕಡಿದು ತೊಳೆದು ಶುದ್ದಗೊಳಿಸಿದ ಎತ್ತಿನ ಗಾಡಿ ಯಲ್ಲಿ ಸಾಗಿಸಿ ತಂದು ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹಗೇವಿಗೆ ಇಡಲಾಗುವುದು; *ಈ ಅವಧಿ ಮದ್ಯೆ ಯಾವ ದೈಹಿಕ ವಿಸರ್ಜನೆ, ದುಶ್ಚಟ ಸೇವನೆ ಮಾಡುವಂತಿಲ್ಲ ಒಂದು ವೇಳೆ ಅಚಾತುರ್ಯ ನಡೆದು ಹೋದರೆ ಬಾಳೆಗೊನೆಗಳು ಹಣ್ಣಾಗದೇ ಹೋಗಿರುವುದು ಈ ಹಿಂದೆ ಹಿರಿಯರು ಅನುಭವಿಸಿರುವ ಕಹಿ ಅನುಭವವಾಗಿ ಪೂಜೆಯನ್ನೇ ಮುಂದೂಡಿದ ನಿದರ್ಶನಗಳಿವೆ; ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ, ಪರಿಮಳ ದ್ರವ್ಯಗಳನ್ನು ತರುವಾಗಲೂ ಇದೇ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಪೂಜಿಸಿರುವುದರಿಂದ ದೇವಿಯವರ ಅನುಗ್ರಹದಿಂದ ಸರ್ವರಿಗೂ ಮಂಗಳಕರವಾಗುವುದೆಂದು ನಂಬಿ ನಡೆಯೋಣ ಎಂಬುದಾಗಿ ಇಂದಿನ ಯುವ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ==ನಂಬಿಕೆಗಳು== *ಇದೆ ಗ್ರಾಮದ ನಂಜೇಗೌಡರ 'ಲಿಂII ಬಸಪ್ಪನವರ ಪುತ್ರ ಶ್ರೀ. ನಾಗರಾಜಪ್ಪ ಇವರ ಪುತ್ರಿ ಶ್ರೀಮತಿ. ರೂಪ ಎಂಬ ಕನ್ಯಾಮಣಿಗೆ ಒದಗಿ ಬಂದಿದ್ದ ತೊಂದರೆಯೂ 'ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರ' ಕೃಪೆಯಿಂದ ನಿವಾರಣೆಯಾಗಿ ಆಕೆಗೆ ಉತ್ತಮ ದಾಂಪತ್ಯ ಜೀವನ, ಸೇವಾಭಾಗ್ಯ ಮತ್ತು ಸುಖ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹರಕೆಯ ವಸ್ತುವಾಗಿ ಒಂದು ಜೊತೆ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಕಂಚಿನ ದೀಪದ ಕಂಭಗಳನ್ನು ಸನ್ನಿಧಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿ ದೇವಿಯ ಆನುಗ್ರಹದಿಂದ ಸುಖ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಬಾಳುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ; ಹಾಗೂ ದೇವಮಂದಿರಕ್ಕೆ ನೆನಪಿನ ಕಾಣಿಕೆಯಾಗಿ ಜನೋಪೋಯೋಗಿ ಕೆಲಸವನು ಮಾಡಿ ಸುವ ಇಚ್ಛೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾಳೆ. *ಇದೆ ಗ್ರಾಮದ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ದಾನಿ ಲಿಂII ಸಿದ್ಧವೀರಪ್ಪನವರ ಪುತ್ರಿ ಶ್ರೀ .ಸಿದ್ದಲಿಂಗಪ್ಪನವರ ಪುತ್ರಿ 'ಶ್ರೀಮತಿ ''ಶಶಿಕಲಾ''ಎಂಬ ಕನ್ಯಾಮಣಿಗೆ ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರ ಕೃಪೆಯಿಂದ ತನ್ನ ತೊಂದರೆ ಪರಿವಾರವಾದ್ದರಿಂದ ಹರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಕ್ಕೆ ಅಭಿಷೇಕಕ್ಕೆ ಬಳಸುವ ಒಂದು ತಾಮ್ರದ ಬಿಂದಿಗೆ ಯನ್ನು ಸನ್ನಿಧಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿ ನೆಮ್ಮದಿಯ ಜೀವನವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ಇದೇ ಗ್ರಾಮದ ನಂಜೇಗೌಡರ ಲಿಂIIಬಸಪ್ಪ ಇವರ ಪೌತ್ರ ಲಿಂII ಚನ್ನವೀರಪ್ಪ ಮತ್ತು ಗೌರಮ್ಮ ಇವರ ವರ ಪುತ್ರ ಕೊಡುಗೆ ದಾನಿ ಕೋಟಿವೀರ ಶ್ರೀ. ಹೆಚ್. ಎಸ್. ಸಿದ್ದಲಿಂಗಪ್ಪ ಉ ಮೂರ್ತಿ ಎಂಬುವವರು ''ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯನ್ನು'' ಧೃಡವಾಗಿ ನಂಬಿ ಪರಮ ಭಕ್ತರಾಗಿರುವ ಸಂಬಂಧ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಯಶಸನ್ನು ಕಂಡು ವಿದ್ಯುತ್ ಕೆಲಸಗಳ ಗುತ್ತಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿ, ಈಗ ಇದೆ ಇಲಾಖೆಯ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಗುತ್ತಿಗೆದಾರರು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಸಲಕರಣೆಗಳ ಅಂಗಡಿ ''ಶ್ರೀ ಶಿಸಸಾಯಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕಲ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್''; ದಾಸರಹಳ್ಳಿ -ಬೆಂಗಳೂರು ಎಂಬ ಬೃಹತ್ ಸಂಕೀರ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. * ಈ ಎಲ್ಲ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಚೈತನ್ಯ ಹಾಗೂ ಕೃಪೆಯಾಗಿದ್ದು 'ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯವರು'' ಎಂಬುದಾಗಿ ತಮ್ಮ ಭಕ್ತಿಯ ವಾಣಿಯಿಂದ ಸ್ಮರಿಸಿ ತಮ್ಮ ಭಕ್ತಿಯ ಕಾಣಿಕೆಯಾಗಿ 'ಒಂದು ಕೆಜಿ ತೂಕದ ಬೆಳ್ಳಿಯ ಸ್ವಚ್ಛ, ಸುಂದರ ಮುಖವಾಡಗಳನ್ನು ಸನ್ನಿಧಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ಪುರೋಜೀತರಿಂದ ಅಭಿಷೇಕ, ಹೋಮ ಸಂಪ್ರದಯಾಯಕ ಪೂಜೆ ಮುಂತಾದ ಪುಣ್ಯವದನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಿಸಿ ವಿಧಿ, ವಿಧಾನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ದೈವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬಿ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಿಗೆ ಧಾರಣೆ ಮಾಡಿ, ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ವೈವಸ್ಥೆಯಿಂದ ದೇವಿಯವರ ತೇಜಸ್ಸು ಹಾಗೂ ಸುಂದರವಾದ ಮುಖದರ್ಶ ನ ಭಾಗ್ಯ ಭಕ್ತರಿಗೆ ದೊರೆಯುವಂತೆ ರೂಪಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ. * ಇದೇ ಶುಭದಿನದಂದು ತಾ.೨೨-೦೫-೨೦೦೯, ಶುಕ್ರವಾರ ತೇಜೂರು ಸಿದ್ಧರಾಮೇಶ್ವರ ಮಠದ ಶ್ರೀ ಕಲ್ಯಾಣ ಸ್ವಾಮಿಗಳವರ ದಿವ್ಯ ಪಾದ ಪೂಜೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಿ, ಈ ಸಂಬಂಧ ಎಲ್ಲ ಭಕ್ತಮಂಡಳಿ ಯವರಿಗೆ ಪ್ರಸಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯವರ ಹಾಗೂ ಗುರು ಹಿರಿಯರ ಶುಭ ಹಾರೈಕೆಗೆ ಅರ್ಹರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಇದೆ ದಾನಿಯು ದೇವ ಮಂದಿರವನ್ನು ವಿಶಾಲವಾಗಿ, ಸುಂದರವಾಗಿ ಹೊಸದಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲು ''ಮೂರು ಲಕ್ಷ'' ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ದಾನವಾಗಿ ಕೊಡಲು ಭರವಸೆ ಕೊಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ, ಕಾರಣ ಈ ಭಕ್ತನು ಧಾನಶೂರ ಹಾಗೂ ಗ್ರಾಮದ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಪುತ್ರ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾರೆ; ವೀರಶೈವ ಸಮಾಜವು ಇವರಿಗೆ ಕೃತಜ್ಞತೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿರುತ್ತದೆ; ಇಂತಹ ಭಕ್ತರ ಸಂಖ್ಯೆ ದಿನೇ ದಿನೇ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಾ ಬಂದಿರುವ ಕಾರಣ ಭಕ್ತಿಯ ಕಾಣಿಕೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ದೇವರ ಹುಂಡಿಯನ್ನು ಸೇರುವ ಮುನ್ಸೋಚನೆ ಗಳು ಕಂಡು ಬಂದಿರುತ್ತದೆ. *ಈ ಗ್ರಾಮದ ಹರಿಜನ ಬಾಂದವರು ಸಹ ''ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರನ್ನು'' ಭಕ್ತಿ, ನಂಬಿಕೆಗಳಿಂದ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರೂ ಸಹ ತಮ್ಮ ಕಷ್ಟ ನಿವಾರಣೆಗಾಗಿ ಹರಕೆಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತಂತೆ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬಣ್ಣ ಹೊಡೆಸುವುದು. ಹಣ್ಣು ಕಾಯಿ, ಕರ್ಪೂರ ಕೊಟ್ಟು ಪೂಜೆ ಮಾಡಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ''ಶ್ರೀ ಉಡಿಶೀಲಮ್ಮ'' ಅರ್ಧಾತ್ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯವರು ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗಲು ಮೂಲ ಕಾರಣರಾದ ''ಶ್ರೀ ಹಲಗೇಗೌಡರ'' ಸಂತತಿಯವರಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯ ಮಕ್ಕಳೇ ಪಾಳೇಪಟ್ಟಿನ ಸರದಿಯಂತೆ ಪೂಜಾ, ವಿಧಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಹಕ್ಕುದಾರ ರಾಗಿರುತ್ತಾರೆಂಬುದು ಸಾಗಿಬಂದ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ; ಇದೆ ಪದ್ದತಿಯಂತೆ ಹತ್ತಾರು ತಲೆಮಾರಿನವರು ಆದಮೇಲೆ ಈಗಿನ ಹಿಂದೆ ಐದನೇ ತಲೆ ಮಾರಿನ ವಂಶಸ್ಥರಾದ ''ಶ್ರೀ ನಿಂಗೇಗೌಡರ'' ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಪೂಜಾರಿಕೆ ಪದ್ಧತಿಯು ವಿಕೇಂದ್ರೀಕರಣಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. * ಅಂದರೆ ಹುಟ್ಟಿದ ಎಲ್ಲ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿಗೂ ಪೂಜೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಬರುತ್ತದೆ. ನಿಂಗೇಗೌಡರಿಗೆ ಮೂರು ಜನ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳುಗಳು ಇರುತ್ತಾರೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ 'ಶ್ರೀ ಈರೇಗೌಡ, ಸಿದ್ದೇಗೌಡ ಮತ್ತು ಪುಟ್ಟಸ್ವಾಮಿಗೌಡ ಎಲ್ಲರೂ ಅನ್ಯೋನ್ಯವಾಗಿ ಬಾಳುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ನಿಂಗೇಗೌಡರು ಮೊದಲು ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಮದುವೆ ವಗೈರೆ ಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಮುಗಿಸಿ ಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ.' ಆದರೆ ಅನಾರೋಗ್ಯದಿಂದ ಕೆಲವೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಧಿ ವಶರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ಸಂಸಾರದ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯೂ 'ಈರೇಗೌಡರ' ಮೇಲೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಇವರು ಸ್ವಲ್ಪ ಜಡ ಸ್ವಭಾವದವರು ಎಲ್ಲ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಎರಡನೇ ಸಿದ್ದೇಗೌಡರು ನಿಭಾಯಿಸಿ ಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ಮೂರನೇ 'ಪುಟ್ಟಸ್ವಾಮಿಗೌಡ' ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಆಸಕ್ತರಾಗಿದ್ದು ಹೊರ ಸಂಚಾರ ಸ್ವಭಾವ ಉಳ್ಳವರು ಮನೆ ಕೆಲಸಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪವೂ ಆಸಕ್ತಿ ವಹಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. * ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದ ಸಹೋದರರ ಮದ್ಯೆ ಮನಸ್ಥಾಪಗಳು ಹುಟ್ಟಿ ಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಕಾರಣ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ವಿಭಾಗ ಮಾಡಿ ಕೊಳ್ಳುವ ವಿರ್ಧಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬರುತ್ತಾರೆ. ನಿಂಗೇಗೌಡರ ಅನುಭವದಲ್ಲಿದ್ದ ಸ್ವಂತ ಆಸ್ತಿ ಹಾಗೂ ದೇವರ ಕೊಡುಗೆ ಜಮೀನುಗಳನ್ನು ಸಮನಾಗಿ ಮೂರು ಭಾಗಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ 'ಸಿದ್ಧೇಗೌಡರು'' ಮಾತ್ರ ಒಂದು ಭಾಗದ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡು, ತಮ್ಮ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಬೇರೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಹಾಗೂ ಒಂದು ವರ್ಷ ಕಾಲ ದೇವರ ಪೂಜೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಹೋಗಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಒಂದನೇ ಈರೇಗೌಡ ಮತ್ತು ಮೂರನೇ ಪುಟ್ಟಸ್ವಾಮಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಇದ್ದುಕೊಂಡು ಎರಡು ಭಾಗ ಆಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಎರಡು ವರ್ಷ ದೇವರ ಪೂಜೆ ಮಾಡಲು ಜವಬ್ದಾರರಾಗುತ್ತಾರೆ; *ಪುಟ್ಟಸ್ವಾಮಿಯವರು ಅವಿವಾಹಿತರು ಹಾಗೂ ದೈವ ಭಕ್ತಿ ಉಳ್ಳವರು ಪ್ರತಿ ಶುಕ್ರವಾರ ಶ್ರದ್ದಾ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಗ್ರಾಮದೇವಟೆಯವರ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಬಂಧ ದೈವ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ಕೆಲವು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ದರ್ಶನ ಮಾಡುವ ಹಂಬಲವುಂಟಾಗಿ ಒಂದು ಶುಭದಿನ ದಂದು; ಅಣ್ಣನವರ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಪಡೆದು ಪಡುವಣ ದಿಕ್ಕಿನತ್ತ ಕಾಲುನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಾರೆ. ದಾರಿ ಮಧ್ಯೆ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವ ಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ನಿತ್ಯದ ಕಾಯಕಗಳನ್ನು ಪ್ರಸಾದದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಹಳೇಬೀಡು, ಬೇಲೂರು ದರ್ಶನ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಚಿಕ್ಕಮಗ ಳೂರಿಗೆ ತಲುಪುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ ಆಯಾಸ ಪರಿಹರಿಸಿಕೊಂಡು ಇಲ್ಲಿನ ಪುರಜನರ ಸಹಕಾರದಿಂದ ಆರು ಮೈಲಿ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ''ಶ್ರೀ ನಿರ್ಮಾಣಸ್ವಾಮಿ'' ಮಠ ಇರುವುದನ್ನು ತಿಳಿದು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸುತ್ತಾರೆ. * ಮುಸ್ಸಂಜೆ ವೇಳೆಗೆ ಮಠಕ್ಕೆ ಬಂದು ತಲುಪುತ್ತಾರೆ, ಶ್ರೀ ಮಠದ ಗುರುಗಳನ್ನು ದರ್ಶನ ಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ ನಂತರ ಶಿವ ಪೂಜೆ ಪ್ರಸಾದವಾದ ಮೇಲೆ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಮರುದಿನ ಮುಂಜಾನೆ ಎದ್ದು ಶ್ರೀಗಳವರ ಸಲಹೆಯಂತೆ ಸ್ನಾನ, ಪೂಜಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಮಾಡಿ ಕೊಡಲೇ ತಮ್ಮ ಸ್ನಾನ ಪೂಜೆ ಮುಗಿಸಿ ಪ್ರಸಾದದ ಸಿದ್ಧತೆಗೆ ತೊಡಗುತ್ತಾರೆ; ಗುರುಗಳವರ ಸ್ನಾನ, ಪೂಜೆ ಮುಗಿಯುವುದರೊರಳಗೆ ಪ್ರಸಾದ ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತದೆ ಮೊದಲು ಗುರುಗಳಿಗೆ ಲಿಂಗಾರ್ಪಿತವಾದಾನಂತರ ತಾವು ಪ್ರಸಾದ ತೆಗೆ ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಈ ದಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಂದ ಗುರುಗಳವರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕಾರಣ ಮಠದ ಶಿಷ್ಯನಾಗಿ ಕೆಲವುದಿನ ಸೇವೆ ಮಾಡಿ ಕೊಂಡಿರಲು ಆದೇಶಿಸುತ್ತಾರೆ. * ಇಲ್ಲಿ ಪರಿಸರ, ಪ್ರಕೃತಿ, ಸೌಂದರ್ಯ, ಗುರುಗಳ ಶಿವಪೂಜಾವಿಧಾನ ಶಿಷ್ಯನನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿತನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ; ಈತನ ಸೇವೆಯನ್ನು ಗುರುಗಳು ಬಹಳ ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿದ್ದರು, ಇಲ್ಲಿದ್ದ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಪಂಚಪೀಠಗಳೊಲ್ಲೊಂದಾದ 'ಶ್ರೀ ರಂಭಾಪುರಿ' ಮಠವನ್ನು ದರ್ಶ ನ ಮಾಡಿ ಬರಬೇಕೆಂದು ಆಕಾಂಕ್ಷೆಯಾಗುತ್ತದೆ; ಗುರುಗಳವರಿಂದ ದಾರಿಯನ್ನು ತಿಳಿದು ಅಪ್ಪಣೆಪಡೆದು ಒಂದು ಶುಭ ದಿನ ಉದಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೊರಟು; ಇಲ್ಲಿಗೆ ೩೫ ಮೈಲಿ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಬಾಳೆಹೊನ್ನೂರನ್ನು ಅಪರಾನ ೩ ಘಂಟೆಗೆ ತಲುಪಿ ಗುರುಗಳವಾರ ದರ್ಶನ ಪಡೆದು ಪ್ರಸಾದ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಆಯಾಸ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕೆಲವು ದಿನ ಅಲ್ಲಿದ್ದು ''ವೀರಶೈವ'' ಧರ್ಮದ ತತ್ವ, ಸಿದ್ಧಾಂತ, ಶಿವಪೂಜಾ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ಪುನಃ ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರತು 'ಶ್ರೀ ನಿರ್ವಾಣ'ಸ್ವಾಮಿ ಮಠಕ್ಕೆ ಬಂದು ಅಲ್ಲಿ ಶಿಷ್ಯನಾಗಿ ತಮ್ಮ ಇಳಿವಯಸ್ಸಿನವರಿಗೂ ಸೇವೆ ಮಾಡಿ ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಪ್ರೇರಣೆಯಂತೆ ''ವಿರಕ್ತಾಶ್ರಮ'' ಧರ್ಮವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಅಲ್ಲಿಂದ ಬಂದು ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ತಾಯ್ನಾಡಿಗೆ ವಾಪಸ್ಸು ಬರುತ್ತಾರೆ. ==ಗೌಡರ ಲಿಂಗೈಕ್ಯತೆ== * ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಹಿರಿಯ ಅಣ್ಣನವರಾದ ಈರೇಗೌಡರ ಜೊತೆಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಮನೆಯಲ್ಲಿ 'ಶ್ರೀ ನೀರ್ವಾಣ' ಸ್ವಾಮಿಯವರ ಗದ್ದುಗೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಮಠದಿಂದ ತಂದಿದ್ದ ನೀರ್ವಾಣ ಸ್ವ್ವಾಮಿ ಹೆಸರಿನ 'ಲಿಂಗವನ್ನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿ ನಿತ್ಯವೂ ಧೃಡ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾ ವಾರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ 'ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯನ್ನು' ಪೂಜಿಸುತ್ತಾ ''ವೈರಾಗಿಯಾಗಿ'' ಜೀವನವನ್ನು ಕಳೆಯುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗಿದ್ದಾಗ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಮುಕ್ತಿ ಮಾರ್ಗದ ಅಂತಿಮ ಗೀತೆಯನ್ನು ಹಾಡಿ 'ಲಿಂಗೈಕ್ಯರಾಗುತ್ತಾರೆ'; ನಂತರ ಇವರ ಅಂತಿಮ ವಿಧಿ ವಿಧಾನ ಗಳೆಲ್ಲಾ 'ಈರೇಗೌಡರೆ' ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎರಡು ಭಾಗದ ಆಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ದೇವರ ಪೂಜೆಗೆ ಜವಾಬ್ದಾರರಾಗುತ್ತಾರೆ. *ಈ ಸಂಬಂಧ ''ಈರೇಗೌಡರ'' ಮನೆಯಲ್ಲಿ 'ಶ್ರೀ ನೀರ್ವಾಣ'ಸ್ವಾಮಿಯವರ ಮೂರ್ತಿ ಇದ್ದದ್ದು ಸತ್ಯ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಶ್ರೀ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯನ್ನು ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನೆಲೆ ಮಾಡಲು ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದ 'ಹಲಗೇಗೌಡರ' ಹಕ್ಕು ಭದ್ಯತೆಗೆ ಸೇರಿದ ದೇವರ ಕೊಡುಗೆ ಜಾಮೀನು ಸರೈನಂ: ೨೩/೬ ಅಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟೂ ೧-೧೬ ಎಕರೆ ಋಷ್ಕಿ ಇದರ ಪೈಕಿ ಪೂರ್ವ ಭಾಗಕ್ಕೆ ೧೬ ಗುಂಟೆಯನ್ನು ದೇವರ ಬನಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಯ್ದಿರಿಸಲಾಯಿತು. ಉಳಿದ ೧-೦೦ ಎಕರೆಯನ್ನು ಇವರ ವಂಶಸ್ತರು ಮೂರು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿ ತಮ್ಮ ಮೂರು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತಲಾ ೧೩ ರವರೆ ಗುಂಟೆಯಂತೆ ಹಂಚಿಕೆ ಮಾಡಿದರು. ಈರೇಗೌಡರಿಗೆ ೨ ಭಾಗದ ಒಟ್ಟೂ ೨೭ ಗುಂಟೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. *ಈಗ ಅವರ ಪೀಳಿಗೆಯವರಾಗಿರುವ ಹೆಚ್ ಎಸ್.ಸಿದ್ದಲಿಂಗಪ್ಪ ಬಿನ್ ಸಿದ್ದವೀರಪ್ಪ ಇವರಿಗೆ ೭ ಗುಂಟೆ ಜಮೀನು ೬ ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ದೇವರ ಪೂಜೆ ಹೆಚ್ ಎಸ್. ಚಂದ್ರಪ್ಪ ಬಿನ್ ಸಿದ್ದಲಿಂಗಪ್ಪ ಉ. ಪುಟ್ಟಸ್ವಾಮಿ ಇವರಿಗೆ ೭ ಗುಂಟೆ ಜಮೀನು ೬ ತಿಂಗಳ ದೇವರ ಪೂಜೆ; ಹೆಚ್ ಎಸ್. ಬಸವರಾಜಪ್ಪ ಉ ರಾಜ ಇವರಿಗೆ ೬ ವರೆ ಗುಂಟೆ ಜಮೀನು ೬ ತಿಂಗಳ ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ ವಿ ಸಿದ್ದಲಿಂಗಪ್ಪ ಬಿನ್ ವೀರಣ್ಣ ಇವರ ಮಗ 'ಅಣ್ಣಪ್ಪ'ನಿಗೆ ೬ ವರೆ ಗುಂಟೆ ಜಮೀನು ೬ ತಿಂಗಳ ದೇವರ ಪೂಜೆ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸಹೋದರರ ಮದ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವ ಒಳ ಒಪ್ಪಂದದಂತೆ ನೆಡೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. *ಎರಡನೇ ಸಹೋದರರಾದ 'ಶ್ರೀ ಸಿದ್ದೇಗೌಡರ' ಪೀಳಿಗೆಯ ಶ್ರೀ ಹೆಚ್ ವಿ. ಸಿದ್ಧಲಿಂಗಪ್ಪ ಉ ಸ್ವಾಮಿ ಇವರಿಗೆ ೩ವರೆ ಜಮೀನು ೩ ತಿಂಗಳು ದೇವರ ಪೂಜೆ ಹೆಚ್ ಬಿ. ಸಿದ್ದಲಿಂಗಪ್ಪ ಉ ಉದ್ದಾರಣ್ಣ ಬಿನ್ ಸಿದ್ದವೀರಪ್ಪ ಇವರಿಗೆ ೩ ವರೆ ಗುಂಟೆ ಜಮೀನು ೩ತಿಂಗಳು ದೇವರ ಪೂಜೆ; ಬಿ. ಬಸಪ್ಪ a/ss ಸಿದ್ದಲಿಂಗಪ್ಪ ಇವರಿಗೆ ೩ ಗುಂಟೆ ಜಮೀನು ೩ ತಿಂಗಳ ದೇವರ ಸೇವೆ; ಈ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಹಾಲಿ ೮ ಕುಟುಂಬದವರು ದೇವರ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ಶುಕ್ರವಾರ ಸ್ವಲ್ಪವೂ ಚ್ಯುತಿಯಾಗ ದಂತೆ; ತಮ್ಮ ವಂಶ ಪಾರಂಪರ್ಯವಾಗಿ ನೆಡೆಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿರುವಂತೆ ಇಂದಿನ ದಿನಗಳವರೆಗೂ ಸಾರೋದ್ದಾರವಾಗಿ ನೆರವೇರುತ್ತಾ ಬಂದಿದೆ. ==ಬರಗಾಲ ಸಂದರ್ಭ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಗಳ ಜಗಳ== *ಕೋಸಲ ದೇಶವೆಂಬುದು ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಆಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶದ ಗಡಿ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಬೆಂಗಾಡು ಪ್ರದೇಶ ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಯಾವಾಗಲೂ ಬರಗಾಲಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಜನಗಳಿಗೆ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡುವುದು ಬಹಳ ಕಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ; ಕಾರಣ ಕೆಲಸವನ್ನು ಹುಡಿಕಿಕೊಂಡು ಬೇರೆ ಕಡೆಗೆ ಗುಳೇ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಇಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಎದುರಾದಾಗ ಜನರಲ್ಲಿ ಆಚಾರ ವಿಚಾರ, ಧೈವ ಭಕ್ತಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಇಲ್ಲಿನ ಗುಡಿ ಗೋಪುರಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಪೂಜೆ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು ನಿಂತು ಹೋಗುತ್ತವೆ: ಆದ ಕಾರಣ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದ ಯಕ್ಷ ದೇವತೆಗಳಿಗೂ ಯಾವ ವಿಧವಾದ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು ಇಲ್ಲದಂತಾಗುತ್ತದೆ; ಇದರಿಂದ ಆತಂಕ ಮತ್ತು ಬಳಲಿಕೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ; *ಆದ ಕಾರಣ ಸಮೃದ್ಧಿ ಇರುವ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಾನ ಪಲ್ಲಟ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿ ಈ ನಾಲ್ಕು ಜನ ಯಕ್ಷ ಕನ್ಯೆಯರು, ಪಶ್ಚಿಮಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಹೊರಡುತ್ತಾರೆ ; ಜನರಲ್ಲಿ ಧೈವ ಭಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ಸುಭಿಕ್ಷ ಸಮೃದ್ದಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಅರಸುತ್ತಾ ಅನೇಕ ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಮಾರ್ಗ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಪ್ರದೇಶವು ಅವರಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ ಕೊನೆಗೆ ಮೈಸೊರು ಸೀಮೆಗೆ ಸೇರಿದ 'ನರಸೀಪುರದ' ನರಸಿಂಹ ನಾಯಕನ ಅಧಿಕಾರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುವ ಒಂದು ಕುಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಬಂದು ಸೇರುತ್ತಾರೆ; ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಕೃತಿ, ಗಿರಿ, ವನಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಸುಂದರ ಪ್ರದೇಶವು ತುಂಬಾ ಇಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. * ಅಂದ, ಚಂದದ ಪುಷ್ಪ ವೃಕ್ಷಗಳಾದ ನಾಗಲಿಂಗ, ಸುರಹೊನ್ನೆ ಕೇದಿಗೆ, ಬಿಲ್ಪತ್ರೆ, ನೀಲಿ ಹೂವು, ಕೆಂಡ ಸಂಪಿಗೆ, ಗೋಲ್ಡ್ಮೊಹರ್ ಹಾಗೂ ಹೂವಿನ ಬಳ್ಳಿಗಳಾದ ಕಾಡುಗುಲಾಬಿ, ಮಲ್ಲಿಗೆ, ಪಾರಿಜಾತ, ರಾತ್ರಿ ರಾಣಿ, ನಿತ್ಯಪುಷ್ಪ ದೇವಕಣಗಳ ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ದಾಸವಾಳದ ಹೂಗಳು ಮುಂತಾದ ಪುಷ್ಪ ಸಮೂಹಗಳಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಾ ಇರುವುದು; ಸಮೃದ್ಧಿ, ಹಸಿರು, ಪೈರುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿ ಜನರಲ್ಲಿ ದಾರಿದ್ರ್ಯವನ್ನು ದೂರ ಮಾಡಿರುವುದರ ಕಾರಣ ಹಲವಾರು ದೇವ ಮಂದಿರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರಿಂದ ಜನರಲ್ಲಿ ಆಚಾರ, ಧೈವ ಭಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರಬಹುದೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಾ. ಮತ್ತು ಈ ಪರಿಸರ, ಹವಾಮಾನ ಇಷ್ಟವಾದ ಕಾರಣ ತಮಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಏಕಾಂತ ಸ್ಥಳದ ಅನುಕೂಲ ಇದ್ದ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಈ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗಲು ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ; *ಈ ಸುತ್ತ ಎಲ್ಲಿ ನೋಡಿದರು ಸುಹಾಸನ ಭರಿತವಾದ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಹೂವುಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಕನ್ಯೆಯರು ತೆಲುಗುಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದ ಕಾರಣ ಈ ಸಮುಚ್ಚಯಕ್ಕೆ ''ಪೊವಿನ ಹಳ್ಳಿ'' ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದರು ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾದ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಬಾಷೆಯಲ್ಲಿ ''ಹೂವಿನಹಳ್ಳಿ'' ಎಂಬುದಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿರಬಹುದೆಂದು ನಂಬ ಬಹುದಾದ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳೆಲ್ಲ ಮುಂದುವರಿದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಈ ಕನ್ಯೆಯರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಆಶ್ರಯ, ಬೆಂಬಲ ಸಿಕ್ಕಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಇವರ ನಿತ್ಯದ ಕಾಯಕಗಳೆಂದರೆ; ನಸುಕಿನಲ್ಲಿ ಪಕ್ಕದ 'ಹೇಮಾವತಿ' ನದಿಗೆ ಹೋಗಿ ತಮ್ಮ ನಿತ್ಯದ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನೆಲ್ಲ ಮುಗಿಸಿ ಸ್ನಾನಾದಿ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮಲ್ಲಿದ್ದ ''ಸುವರ್ಣಗಿಂಡಿ'' (ಮಣ್ಣಿನ)ಗಳಿಂದ ಗಂಗಾ ಜಲವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ನದಿ ಪಕ್ಕದ 'ಶ್ರೀ ರುದ್ರೇಶ್ವರ' ದೇವರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಬಿಲ್ವತ್ರೆಮರಗಳಿಗೆ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಮಾಡಿ 'ನಡೆ ಮಡಿ'ಯ ಮೇಲೆ ಬಂದು ನಿರ್ಜನ ಹಾಗೂ ವಿಶಾಲವಾದ ಆಲದ ಮರ ಬನದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಂಕಲ್ಪ ಜಲದಿಂದ ದೋಷಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿ ಕನ್ಯಾಮಣಿಯಾಗಿದ್ದ ಕಾರಣ ನಿಜರೂಪವನ್ನು ಕಳೆದು ನಾಲ್ಕು ಶೀಲಾ ರೂಪದಲ್ಲಿ ವೃಕ್ಷದ ಕೆಳಗೆ ನೆಲೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. * ಈ ಕನ್ಯಾಮಣಿಯರ ನಾಮಾಂಕಿತ ಕ್ರಮವಾಗಿ ''ಬನ್ನಿಕಟ್ಟಮ್ಮ, ಎರಡನೇ ಆಲಕಮ್ಮ, ಮೂರನೇ ಮುನಿಯಮ್ಮ, ನಾಲ್ಕನೇ ಲಕ್ಷ್ಮಮ್ಮ'' ಎಂಬುದಾಗಿ ಸರ್ವಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ.' ಇವರು ದಿನನಿತ್ಯ ತಮ್ಮ ಕಾಯಕಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡು; ಈ ಗ್ರಾಮದ ಜನಗಳ ಮನಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ಭಕ್ತಿ ಮಾರ್ಗದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ಅವರ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹಾರ ಮಾಡಿ ಭಕ್ತರಿಂದ ಪೂಜಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ, ಕೆಲವು ಕಾಲದವರೆಗೆ ಅನ್ಯೂನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕನ್ಯೆಯರು ಇಲ್ಲಿದ್ದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಮಳೆ, ಬೆಳೆಗಳಾಗಿ ಜನರು ಸುಖ, ಶಾಂತಿ, ನೆಮ್ಮದಿ ಯಿಂದ ಜೀವನ ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಕಾಲಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಇವರ ಶಕ್ತಿ ಸಾಧನೆಗಳ ಕ್ಷುಲ್ಲಕ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಈ ಕನ್ಯೆಯರ ಮಧ್ಯೆ ಸಂಶಯ, ದ್ವೇಷ, ಅಸೂಯೆ, ಸ್ವಾರ್ಥ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. * ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಪದೇ ಪದೇ ಕಲಹಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಮಾತೃ ಸ್ಥಾನದ 'ಶ್ರೀ ಬನ್ನಿಕಟ್ಟಮ್ಮನವರು' ತಂಗಿಯರ ಬಗ್ಗೆ ತುಂಬಾ ಒರಟುತನ ಮತ್ತು ಅಸಭ್ಯವಾಗಿ ವರ್ತಿಸುತ್ತಾ ತುಚ್ಛ ಹಾಗೂ ಕೀಳು ನುಡಿಗಳಿಂದ ನಿಂದನೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ನೆಡೆದು ಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಆದರ್ಶ, ಶಿಸ್ತು, ಚತುರತೆ ಹಾಗೂ ಚಾಣಾಕ್ಷತೆಯುಳ್ಳ ''ಶ್ರೀ ಆಲಕಮ್ಮನವರು'' ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಶಾಂತಿ, ಸಮಾಧಾನದ ಮಾತುಗಳಿಗೆ ಬೆಲೆಕೊಡದೆ ಕೆಂಡಮಂಡಲವಾಗಿ ನಿಂದಿಸುತ್ತಾ ಇದ್ದುದ್ದರಿಂದ ಉಳಿದ ಮೂವರು ತಂಗೀಯವರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತುಂಬಾ ಬೇಸರ ದುBಖ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಆಶಾಂತಿ ಬಂದ ಕಾರಣದಿಂದ ''ಶ್ರೀ ಬನ್ನಿಕಟ್ಟಮ್ಮ''ನವರ ಸಹವಾಸವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರ ಮಾಡುವ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗಿದ್ದಾಗ ಒಂದು ದಿನ ''ಹೂವಿನ ಹಳ್ಳಿ'' ನೆಲದ ಬಂಧನವನ್ನು ಕಿತ್ತುಕೊಂಡು; ಮೂರು ಜನರು ಹೊರಟೆ ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. * ಹೀಗೆ ಹೊರಡುವಾಗ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಬುದ್ಧಿಯವಳಾದ ''ಶ್ರೀ ಆಲಕಮ್ಮನವರು'' ಅಕ್ಕ ‘ಬನ್ನಿಕಟ್ಟಮ್ಮ'ನಿಗೆ ಕೆಲವು ಷರತ್ತುಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತಾರೆ ಅವುಗಳೆಂದರೆ ನಿನ್ನನ್ನು ತೊರೆದು ಹೋದ ಮೇಲೆ ನಾನು ನೆಲೆಯಾಗುವ ಜಾಗದಿಂದ ವಿವಾಹ ಸಂಬಂಧ ದನ, ಕುರಿ ಮೊದಲಾದ ಯಾವ ವಸ್ತುವನ್ನು ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಎಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಒದಗಿ ಬಂದರು ನಿನ್ನ ನೆಲೆಯಿಂದಲೂ ಯಾವ ವಸ್ತುವನ್ನು ನಾನು ಕೇಳುವುದಿಲ್ಲ, ನೀನು ಕೇಳಬಾರದು. ಇದು ನನ್ನ ಶಾಪ ಇನ್ನೂ ಮುಂದೆ ನಿನಗೂ ನನಗೂ ಯಾವ ಸಂಬಂಧವು ಇರುವುದಿಲ್ಲ ನಿನ್ನ ಮುಖದರ್ಶನವನ್ನು ಸಹ ಮಾಡುವು ದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಆಲದ ಮರದ ಬನದಲ್ಲಿದ್ದು ನಮ್ಮ ದ್ವೇಷ ಹುಟ್ಟಿದಾಗ ಮರವು ಯಾವ ಸಾಂತ್ವಾನವನ್ನು ಮಾಡದೆ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯೆವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ನನ್ನ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಲದ ಮರವನ್ನು ದ್ವೇಷಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂಬ ಷರತ್ತು ಬದ್ಧ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಹೇಳಿ, ಮೂಕ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಾಗಿದ್ದು ಮುಗ್ದ ತಂಗಿಯರಿಬ್ಬರನ್ನು ಕರೆದು ಕೊಂಡು ತಿರುಗಿಯೂ ನೋಡದಂತೆ ಹೊರಟು ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ==ಸೂಕ್ತ ನೆಲೆಯ ಹುಡುಕಾಟ== * ಅಲ್ಲಿಂದ ನದಿ ತೀರಕ್ಕೆ ಬಂದು ಪಶ್ಚಿಮಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಹೊರಟು ಸುಮಾರು ಅರ್ಧ ಗ್ರಾಮದ ದೂರ ಇರುತ್ತಾರೆ' ಅಲ್ಲಿ ಇದೆ ನದಿ ದಡದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ದೇವಾಲಯ ಕಂಡು ಬಂದಿದ್ದರಿಂದ ದೇವರ ದರ್ಶನ ಮಾಡಿ ಇಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಹೆಚ್ಚು ಭಕ್ತ ಮಂಡಳಿ ಇರುವ ಸಂಕೇತವೆಂದು ತಿಳಿದು ನದಿ ತೀರದಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಬಂದು ನೋಡಿದಾಗ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲಿ ಜನ ಸಂದಣಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಗ್ರಾಮಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ, ಕಾಲುದಾರಿ ಹಿಡಿದು ಸಂಧ್ಯಾವೇಳೆಗೆ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ ಉತ್ತಮ ಪರಿಸರ ಒಳ್ಳೆಯ ಭಕ್ತ ಸಮೂಹ ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಶ್ರದ್ಧಾ, ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ನಡೆಯುವ ಸೋಜಿಗಮಯವಾದ ''ಶ್ರೀ ರುದ್ರೇಶ್ವರ'' ದೇವರ ಮೆರೆಯುವ ಬಿಂದಿಗೆ ಜಾತ್ರೆ, ರಥೋತ್ಸವ ಈ ಸಂಬಂಧ ಭಕ್ತರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವುದನ್ನು ಅಂತರಂಗ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಹಳ ಸಂತೋಷ ಪಡುತ್ತಾರೆ. * ಈ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ''ಶ್ರೀ ಆಲಕಮ್ಮ''ನೆಲೆಸುವ ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡಿ ಆಲದ ಮರಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಒಂದು ನಿರ್ಜನವಾದ ಬಾಗೇಮರಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪಾಳು ಜಾಗದ ಬಣದಲ್ಲಿರಲು ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಕುಂಭಗಳಿಗೆ ತಂದಿದ್ದ ಶುದ್ಧ ಜಲದಿಂದ ಬನವನ್ನು ಪವಿತ್ರಗೊಳಿಸಿ ಈ ಬಾಗೇಮರದ ಪಾಳಿನ ಬನದಲ್ಲಿ ಶಿಲರೂಪದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಈ ಬಾಗೇಮರದ ಪಾಲೀನ ಬನದಲ್ಲಿ ಅಮ್ಮನವರು ನೆಲೆಯಾದ ಕಾರಣ, ಈ ಬನಕ್ಕೆ ಬಾಗೆಪಾಳು ಎಂಬುದಾಗಿ ಹೆಸರು ಬರುತ್ತದೆ. ಉಚ್ಚಾರಣೆಯಿಂದ ಕ್ರಮೇಣ ಬಾಗೇವಾಳು ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆದಿರಬಹುದೆಂದು ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿದೆ. ದೇವಿಯವರು ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾದ ಮೇಲೆ ಇಲ್ಲಿನ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಆರೋಗ್ಯ, ಸಮೃದ್ಧಿ, ಸುಖ, ನೆಮ್ಮದಿಗಳು ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ; *ಈ ಕಾರಣ ದೇವಿಯ ತುಂಬಾ ಪ್ರಭಾವಿ ಹಾಗೂ ಸರ್ವರಿಗೂ ಪೂಜ್ಯನೀಯಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ, ಈ ಸಂಬಂಧ ತನ್ನ ಅಕ್ಕ ಬನ್ನಿಕಟ್ಟಮ್ಮ ಹೂವಿನಹಳ್ಳಿ ನೆಲೆಗೆ ಷರತ್ತಿನಂತೆ, ಇಲ್ಲಿಂದ ಯಾವ ವಸ್ತುವನ್ನು ಕೊಡುವ, ತರುವ ಪದ್ಧತಿ ನಿಷಿದ್ಧವಾಗಿದೆ; ಮತ್ತು ಆಲದಮರವನ್ನು ದ್ವೇಷಿಸಿದ ಸಂಬಂಧ ಬಾಗೇವಾಳಿನಲ್ಲಿ ಆಲದ ಮರಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಿಲ್ಲ ಎಂಬ ವಾದವು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ನಿದರ್ಶನವಾಗಿದೆ. ಹಿಂದಿನ ಘಟನೆಗಳು ಇನ್ನೂ ಹಸಿ ಇದ್ದಾಗಲೇ ಶ್ರೀ ಅಲಕಮ್ಮನವರು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಯೋಚಿಸಿ ತಂಗಿಯರಿಬ್ಬರನ್ನು ಕುರಿತು, ನಾವು ಮೂರು ಜನ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಒಂದೇ ಕಡೆ ಇದ್ದುಕೊಂಡು ಪುನಃ ಕಿತ್ತಾಡುವುದು ಸಮಂಜಸವಲ್ಲ ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಉದ್ದೇಶ ಸಾಧನೆಗಳಿಗೆ ಕುಂದಾಗುತ್ತದೆ; *ಕಾರಣ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ನಾವೇ ಗುರಿ ಸಾಧಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯ ಎಂಬುದಾಗಿ ''ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮ'' ಮತ್ತು 'ಲಕ್ಷ್ಮಮ್ಮ'ನವರ ಮನವೊಲಿಸಿ ಇಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಹೋಗಿ ನಿಮ್ಮ ಇಚ್ಛಿತ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಆರಿಸಿ ಕೊಳ್ಳಿರಿ ನನಗಿಂತಲೂ ಒಳ್ಳೆಯ ಬನವು ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಧೈರ್ಯ ತುಂಬಿ ಗಿಂಡಿಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಶುಭ ಕೋರಿ ಬೀಳ್ಕೊಡುತ್ತಾಳೆ. ಆಗ ಈ ಇಬ್ಬರು ಕನ್ಯೆಯರು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದ ದಾರಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಪುನಃ ನದಿ ತೀರಕ್ಕೆ ಬಂದು ಅಲ್ಲಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಹೊರಟು ಸುಮಾರು ಎರಡು ಗಾವುದ ದೂರವನ್ನು ನದಿತೀರದಲ್ಲಿ ಪಯಣಿಸಿದಾಗ ಇಲ್ಲೊಂದು ಈಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಶಕುನ ಶುಭವಾಯಿತೆಂದು ನಂಬಿ ನದಿ ದಡದಿಂದ ಮೇಲೆ ಬಂದು ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಮಾಡಿ ಮುಂದಕ್ಕೆ ನೋಡುತ್ತಾರೆ. * ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಋಷಿಗಳ ಆಶ್ರಮದ ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಎತ್ತರದ ಕಂಭದ ಮೇಲೆ ಹಿರಿದಾದ ಬೆಳಕನ್ನು ಪಸರಿಸುವ ಬಂಗಾರ ಬಣ್ಣದ ದೀಪ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ; ಆ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಲು ಹೊರಡುತ್ತಾರೆ. ಸಮಯ ಎರಡನೇ ಜಾವ (ರಾತ್ರಿ ೧೧.ಘಂಟೆ) ಈ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಜನ ಸಂಚಾರ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತೆ. ಪಕ್ಕದ ಕೋಟೆಯ ಪಾಳೇಗಾರರ ಸಿಪಾಯಿಗಳು ಗಸ್ತು ತಿರುಗುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ, ಶ್ರೀ ಮಡಿವಾಳೇಶ್ವರರು ಪೂಜಾಮಗ್ನರಾಗಿ ಸೂಚನೆ ಬಂಗಾರದ ಬಣ್ಣದ ಗಾಜಿನ ಕವಚದ ಮೂಲಕ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ಹೊಂಬೆಳಕಿನಿಂದ ತಿಳಿದು ಬರುತ್ತದೆ. *ಈ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದರೆ ಶತ್ರು ಪಾಳೆಯದ ಗೂಡಾಚಾರರಿರಬಹುದೆಂದು ಹಿಡಿದು ತೊಂದರೆ ಕೊಡಬಹುದು ಎಂಭುದಾಗಿ ಭಯ ಪಟ್ಟಿ ಸ್ವಲ್ಪ ತಡವಾಗಿ ಅಂದರೆ ೩ ನೇ ಜಾವಕ್ಕೆ (ರಾತ್ರಿ 3 ಘಂಟೆ ಮೇಲೆ) ಪ್ರವೇಶ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹತ್ತಿರವೇ ಹೊತ್ತು ಕಳೆದು ನದಿಯಿಂದ ಗಿಂಡಿಗಳಿಗೆ ಜಲವನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಂಡು; ಶರಣರು ಮೆಟ್ಟಿರುವ ನೆಲವು ಅಪವಿತ್ರವಾಗಬಾರದೆಂದು ದಾರಿ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ನೀರನ್ನು ಪ್ರೋಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ನೆಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಾರೆ; ಬರುವ ದಾರಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದ 'ಶ್ರೀ ಮಡಿವಾಳೇಶ್ವರರ' ಅಪ್ಪಣೆ, ಆಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆಯಲು ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ, ಇರುಳು ಬಹಳ ಹೊತ್ತಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಮುನಿಗಳು 'ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಪ್ರಜ್ಞೆ' ಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಗೋಧಿ ಮೈಬಣ್ಣ, ನೆತ್ತಿ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತಿ ಕಟ್ಟಿದ ಕೇಶರಾಶಿ, ಲಿಂಗಾಕಾರದ ಮುಖದ ಭಾಗದ ಕಪ್ಪುದಾಡಿ, ಸೌಮ್ಯ ಸ್ವರೂಪದ ಕಣ್ಣು ದೃಷ್ಠಿ ಹಣೆಯ ಮೇಲೆ ೬ ಅಂಗುಲ ಉದ್ದದ ಭಸ್ಮಧಾರಣೆ. *ಈ ರೂಪದ ಮುನಿಗಳನ್ನು ನೋಡಿದ ಕನ್ಯೆಯರಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ ಋಷಿಯನ್ನು ದರ್ಶನ ಮಾಡಿದಂತೆ ಭಕ್ತಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ; ಇವರು ಆಶ್ರಮ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಬೆಳಕಾದಂತಾಗುತ್ತದೆ; ಇದರಿಂದ ಮುನಿಗಳಿಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಉಂಟಾಗಿ ಕಣ್ಣ್ ತೆರೆದು ನೋಡುತ್ತಿರಲಾಗಿ ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ಅಪ್ರತಿಮ ಸುಂದರಿಯಾದ ಇಬ್ಬರು ಕನ್ಯೆಯರು ನಿಂತಿದ್ದು ಆಗ 'ಶ್ರೀ ಗುರುಗಳವರಿಗೆ' ಸಾಷ್ಟಾಂಗ ನಮಸ್ಕಾರ ಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಈ ಆಗುಂತಕರ ಆಗಮನದಿಂದ ಆಶ್ಚರ್ಯ, ಸಂದೇಹಗಳು ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ; ಜಯಸಿ ವಿರಕ್ತಾ ಶ್ರಮ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪವೂ ಭಾವುಕರಾಗದೆ ಎದ್ದು ಬಂದು ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಘ್ರಾಸನದ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ; ನಂತರ ಕನ್ಯೆಯರ ಪರಿಚಯ ಅಕಾಲ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ಉದ್ದೇಶಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. * ಆಗ ಕನ್ಯೆಯರು ತಮ್ಮ ಹಿಂದಿನ ವೃತ್ತಾಂತಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಿ, ತಾವು ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಟ್ಟರೆ ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿ ತಮ್ಮ ಆದೇಶದಂತೆ ನೆಡೆದುಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಆಶೀರ್ವಾದ ಉಪದೇಶವನ್ನು ಪಡೆದು ನಮ್ಮ ಕಾರ್ಯ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಹಂಬಲಿಸಿ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ನಿವೇದನೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಕನ್ಯೆಯರ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಮುನಿಗಳಿಗೆ ಆನಂದವಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರ ಇಚ್ಛಾ ಶಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಸಮ್ಮತಿ ಪಟ್ಟು ನಂತರದಲ್ಲಿ ನಾಮಾಂಕಿತವನ್ನು ತಿಳಿಯಲಾಪೇಕ್ಷಿಸಲಾಗಿ ಮೊದಲೆನೆಯ ''ಮುನಿಯಮ್ಮ'' ಎರಡನೆಯ ''ಲಕ್ಷ್ಮಮ್ಮ'' ಎಂಬುದಾಗಿ ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ ; ಈಗ ಮುನಿಗಳಿಗೆ ಸಂಶಯ ಉಂಟಾಗಿ ನೀವುಗಳು ಅಪರಿಮಿತ ಸುಂದರಿಯಾಗಿದ್ದೀರ; ಅದರಲ್ಲೂ ''ಮುನಿಯಮ್ಮ'' ದೇವಲೋಕದ ಅಪ್ಸರೆಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ, ಆದ ಕಾರಣ ನೀವು ಈ ರೂಪದಿಂದ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರೆ ಯಾರಾದರೂ ಯಕ್ಷ ಪುರುಷರು; ಮೋಹಿಸಿ ತೊಂದರೆ ಕೊಡಬಹುದು ಆದ ಕಾರಣ ''ನಿರಾಕಾರ'' ರೂಪದಿಂದ ಇದ್ದು ಗ್ರಾಮದ ಎಲ್ಲ ಭಕ್ತರ ಮನೆಯ ಹಾಗೂ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ''ಅಮ್ಮ'' ಎಂಬ ಅಭಿದಾನದಿಂದ ''ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮ'' ಮತ್ತು ''ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಮ್ಮ'' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ನೆಲಸಬೇಕು ಎಂಬುದಾಗಿ ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. * ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಶರಣರು ಮೆಟ್ಟಿರುವ ಈ ಪವಿತ್ರ ನೆಲಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ''ವೀರಶೈವ'' ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಯಾವ ವಿಧವಾದ ಹಿಂಸೆ, ಅಪಚಾರ, ಅಪವಿತ್ರತೆ ಆಗಬಾರದು. ಪರಿಶುದ್ದತೆ ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ಇದ್ದುಕೊಂಡು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾದ ಭಕ್ತಿ ಪೂರಕವಾದ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಸೃಷ್ಠಿ ಮಾಡಿ ನಿಮ್ಮ ತತ್ವ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಕಾಯಕಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾ ಇರಬೇಕು ಎಂಬ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಮಾತುಗಳಿಂದ ಜಾಗೃತಿಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ತಮ್ಮ ಪೂಜಾಮಂದಿರದಿಂದ ತಾಮ್ರದ ಪಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಅಭಿಷೇಕಜಲದಿಂದ ಪಾದೋದಕವನ್ನು ಮಾಡಿ ಇದಕ್ಕೆ ಬೀಜಾಕ್ಷರಗಳಿಂದ ದೈವತ್ವವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಈ ಪವಿತ್ರ ತೀರ್ಥವನ್ನು ಕನ್ಯೆಯರ ಮೇಲೆ ಪ್ರೋಕ್ಷಣೆಮಾಡಿದನಂತರ ಮಂತ್ರಾಕ್ಷಗಳಿಂದ ಧರ್ಮೊಪದೇಶಮಾಡಿ ದೈವಬಲವನ್ನು ಕೂಡಿಸುತ್ತಾರೆ; *ಹೀಗೆ ದೈವಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರಿಂದ ''ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮ''ದೇವಿ ಮತ್ತು ''ಲಕ್ಷ್ಮಿದೇವಮ್ಮ'' ಎಂಬುದಾಗಿ ಮರು ನಾಮಕರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಅನಂತರ ನಾಯಕರಿಂದ ಬಂದಿದ್ದ ಪೂರ್ಣ ಕಂಭಗಳ ಪೈಕಿ ಎರಡು ಹವಳ ವರ್ಣ ಒಂದು ನೀಲಿವರ್ಣದ ಕುಂಭಗಳನ್ನು ತಂದು ಅವುಗಳಿಗೆ ಗಂಗೋದಕವನ್ನು ತುಂಬಿ ವಿಧಿ ವಿಧಾನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಪೂಜಿಸಿ ಹವಳವರ್ಣದ ಕುಂಭಕ್ಕೆ ''ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಮ್ಮನವರನ್ನು'' ಕಳಾಹ್ವಾನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಿಂದ ಲೀನಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ; ನಂತರ ಎರಡು ತಾಮ್ರದ ತಗಡನ್ನು ತಂದು ಷಡ್ಯಂತ್ರವನ್ನು ಬರೆದು; ಪೂಜಿಸಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಕ ದಾರರಿಂದ ಸುರುಳಿ ಸುತ್ತಿ ದೇವಿಯವರಿಗೆ ಧಾರಣೆಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಇದು ಯಾವ ದುಷ್ಟಶಕ್ತಿಯಿಂದಲು ಅವರ ನೆಲೆಗೆ ತೊಂದರೆ ಅಡಚಣೆಗಳು ಬರದಂತೆ; ದಿಗ್ಭಂದನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. * ಇನ್ನು ಮೂರನೇ ಹವಳದ ಕುಂಭಕ್ಕೆ ಶ್ರೀ ಗುರುಗಳಿಂದ ಉಪದೇಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜೀವರಕ್ಷಕ ಜಲವಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ಸಂಕಲ್ಪಮಾಡಿ ಮೇಲೆ ''ಓಂ'' ಎಂಬ ಬೀಜಾಕ್ಷರ ಬರೆದು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಗುರುಗಳ ಕುಂಭವು ದೇವಿಯರಿಬ್ಬರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ದೇವಿಯವರಿಗೆ ಇಚ್ಛಾ ನಿರಾಕಾರತ್ವವು ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗಿರುತ್ತದೆ; ಇದರಿಂದ ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದ ಕನ್ಯೆಯರು ''ಶ್ರೀ ಮಡಿವಾಳೇಶ್ವರರ'' ತಪೋಬಲಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಹಾಗೂ ಉಪದೇಶದಿಂದ ದೈವತ್ವವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ; ಇದಾದ ನಂತರ ಇವರಿಗೆ ತೀರ್ಥ, ಪ್ರಸಾದ ಹಾಗೂ ಕಲ್ಲು ಸಕ್ಕರೆ ಹರಳುಗಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ, ಇಲ್ಲಿಂದ ಗ್ರಾಮದ ಒಳಕ್ಕೆ ಹೋಗುವವರಿಗೆ ಸಶರೀರವಾಗಿ ಈ ಮೂರು ಕುಂಭಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತು ದಾರಿ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ನೀರನ್ನು ಚಿಮುಕಿಸುತ್ತಾರೆ ನಡೆ ಮಡಿಯ ಮೇಲೆ ಹೋಗಬೇಕು; ಭಕ್ತನ ಮನೆ ವರಾಂಡಕ್ಕೆ ತಲುಪುವ ವೇಳೆ ತಡರಾತ್ರಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಆತ ಗಾಢ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿರುತ್ತಾನೆ. ನೀವು ಆತನ ಮೇಲೆ ಆವೇಶವಾಗಿ ಹೋದರೆ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಕಂಡಂತೆ ಕೂಡಲೇ ಎಚ್ಚರ ಗೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. * ಆಶ್ಚರ್ಯ ಪಟ್ಟು ಎದ್ದು ಬರುವುದರೊಳಗೆ ನಿಮಗೆ ಮಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಕಲ್ಲುಸಕ್ಕರೆ ಹರಳುಗಳನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಬಾಯಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಬಿಡಿ ಕಲ್ಲುಸಕ್ಕರೆ ಹರಳುಗಳು ಕರಗಿದಂತೆ ಕುಂಭದಲ್ಲಿರುವ ಪವಿತ್ರ ಜಲದಲ್ಲಿ ಲೀನವಾಗುತ್ತೀರ ಆಗ ನಿಮಗೆ ನಿರಾಕಾರತ್ವವು ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. ಮುಂದೆ ನಿಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿರುವ ಕುಂಭಗಳಿಗೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಪೂಜಾ ವಿಧಿಗಳು ನಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುತ್ತವೆ, ನೀನು ಅಪ್ರತಿಮ ಸುಂದರಿಯಾಗಿರುವ ಕಾರಣ ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸಬಾರದು ಎಂಬುದಾಗಿ ''ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮದೇವಿ''ಯವರಿಗೆ ಸೂಚನೆ ಕೊಟ್ಟು ನಾನು ನಿಮಗೆ ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಭೋದನೆ, ಉಪದೇಶಗಳನ್ನು ಮರೆಯದೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಆಚಾರವಂತಿಕೆಯಿಂದ ''ವೀರಶೈವ'' ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಕಳಂಕ ಬರದಂತೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ನೆಲೆಯಾಗಿ ಭಕ್ತರ ಎಲ್ಲಾ ತೊಂದರೆ ಕಷ್ಟಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸಿ ನಿಮ್ಮ ಧ್ಯೇಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿರಿ ಎಂದು ಆಶೀರ್ವಾದ ಮಾಡಿ ಬೀಳ್ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. *ಅಲ್ಲದೆ ಈ ಗ್ರಾಮದ ಮೂಲ ನೆಲೆಯವರಾದ ಶ್ರೀ ಲಿಂಗೇಗೌಡರು ಒಬ್ಬ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ದೈವ ಭಕ್ತರು ಹಾಲಿ ''ಶ್ರೀ ಬಸವೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ'' ದೇವರ ಅರ್ಚಕರು ಅವರ ನಿವಾಸವು ಗ್ರಾಮದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿದೆ; ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಿ ಅವರ ಮನೆ ವರಾಂಡಕ್ಕೆ ಇಳಿದುಕೊಂಡು; ನಾನು ತಿಳಿಸಿರುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅವರ ನಿದ್ರೆಯಿಂದ ಎಚ್ಚರ ಗೊಳಿಸಿದರೆ ನಿಮಗೆ ಆಶ್ರಯ ಸಿಗುತ್ತದೆ; ಅವರೇ ನಿದ್ರೆಯಿಂದ ಜಾಗರೂಕರಾದಾಗ ನಿಮ್ಮ ಪರಿಚಯ ಪವಾಡ ತತ್ವ ಆದರ್ಶಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದರೆ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ವಾಸ್ತವಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನೆಲೆಯನ್ನು ಗುರಿಮಾಡಿ ಕಳುಹಿಸಿ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರು ಆಶ್ರಮದಿಂದ ಬೀಳ್ಕೊಂಡು ಮೂರು ಕುಂಭಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತು ನೆಡೆ ಮಡಿಯ ಮೇಲೆ ಹೊರಟು ಸೂಚನೆಯಾದ ಮನೆಯ ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ ಬರುವವರೆಗೂ ಜನ ಸಂಚಾರ, ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೋಗುವಿಕೆ ಯಾವುದು ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಬರಲಿಲ್ಲ ಪ್ರಶಾಂತ ವಾತಾವರಣ ಶುಭಶಕುನದ ಪ್ರಯಾಣದಿಂದ ಇಂದಿನ ಅರ್ಚಕ ವಂಶದ ಮೂಲ ಪುರುಷರಾದ ''ಶ್ರೀ ಲಿಂಗೇಗೌಡರ'' ಮನೆಯ ವರಾಂಡಕ್ಕೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. * ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಬಂದನಂತರ ''ಶ್ರೀ ಮುನಿಗಳ'' ಆದೇಶದಂತೆ ''ಶ್ರೀ ಗೌಡರ'' ಸ್ವಪ್ನದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಹಿಂದಿನ ವೃತ್ತಾಂತವನ್ನೆಲ್ಲ ತಿಳಿಸಿ ಉದ್ದೇಶ ಸಾಧನೆ ಹಾಗೂ ''ಶ್ರೀ ಮಡಿವಾಳೇಶ್ವರರು'' ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಉಪದೇಶಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿ-ಈಗ ನಾವು ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯ ವರಾಂಡದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವತ್ತಿರುವ ಮೂರು ಪೂರ್ಣ ಕುಂಭಗಳ ಎರಡರಲ್ಲಿ 'ಭಸ್ಮ'ದಾರಣೆ ಮತ್ತು 'ಬಿಲ್ಪತ್ರೆ' ಜಲದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ, ಇವುಗಳೊಳಗೆ ನಾವು ಲೀನರಾಗಿದ್ದೇವೆ ಹಾಗೂ ನಿರಾಕಾರದಿಂದಿದ್ದೇವೆ ಆದರೆ ನಾವು ನಿಮಗೆ ಕಾಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ನಿಮ್ಮ ಎಲ್ಲಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ನಮಗೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿರುತ್ತವೆ; *ಈಗ ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೋಣೆಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಿ ನಾವು ತಂದಿರುವ ಪೂರ್ಣಕುಂಭಗಳ ಪೈಕಿ ''ಓಂ'' ಎಂಬ ಬೀಜಾಕ್ಷರದಿಂದ ಗುರುತಿಸಿರುವ ಹವಳ ವರ್ಣದ ಕುಂಭದಲ್ಲಿ ''ಶ್ರೀ ಮಡಿವಾಳೇಶ್ವರರು''ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಪಾದೋದಕ ಯುಕ್ತ ಜೀವ ಜಲವಿರುತ್ತೆ ಇದರಲ್ಲಿರುವ ಪವಿತ್ರ ತೀರ್ಥವನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಕೊಣೆಗೆಲ್ಲ ಪ್ರೋಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ ಯಾವ ದುಷ್ಠ ಶಕ್ತಿಯು ಇಲ್ಲದಂತೆ ಪರಿಶುದ್ದಗೊಳಿಸಿ ಒಂದು ಮಣೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟು ಇದರ ಮೇಲೆ ಗುರುಗಳ ಸಂಕೇತದ ಪೂರ್ಣ ಕುಂಭವನ್ನು ಮದ್ಯಕ್ಕೂ ''ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮ''ದೇವಿ ಎಂದು ಲೀನವಾಗಿರುವ ಹವಳ ವರ್ಣದ ಕುಂಭವನ್ನು ಬಲಭಾಗಕ್ಕೂ ''ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಮ್ಮ'' ಎಂದು ಲೀನವಾಗಿರುವ ನೀಲಿವರ್ಣದ ಕುಂಭವನ್ನು ಎಡಭಾಗಕ್ಕೂ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿ ಶ್ರದ್ಧಾ-ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಬೇಕು. * ಹೀಗೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ನಮಗೆ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾ ಬಂದರೆ ನಿಮ್ಮ ವಂಶಕ್ಕೂ ಮತ್ತು ನಿಮ್ಮ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೂ ಸಮೃದ್ಧಿ, ಸುಖ, ಶ್ರೇಯಸ್ಸನ್ನು ಕೊಡುತ್ತೇವೆ; ನಮಗೆ ಅಪಚಾರವಾದರೆ ದೋಷ ತೊಂದರೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರೀ ಗುರುಗಳವರ ಕುಂಭದ ಬಲ ಮತ್ತು ಎಡ ಭಾಗಕ್ಕೂ ಸ್ಥಾಪಿಸ ಲ್ಪಡುವ ಪೂರ್ಣ ಕುಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಲೀನಗೊಂಡಿರುವ ನಾವಿಬ್ಬರೂ ಅಕ್ಕ ತಂಗಿಯರು ಕಾರಣಾಂತರಗಳಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದೇವೆ; ನಾವು ಈ ನೆಲೆಗೆ ಮಾಘ ಮಾಸದ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯ ಹಿಂದಿನ ಶುಕ್ರವಾರ ಬಂದಿರುವುದರಿಂದ ಪ್ರತಿ ಶುಕ್ರವಾರ ಹೊರಬಾಗಿಲಿನಿಂದ ನಮ್ಮ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನಿಮ್ಮ ವಂಶಪಾರಂಪರ್ಯವಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬರಬೇಕು. ನಮ್ಮ ಪೂಜೆಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸುವ ಪ್ರತಿ ಪೂಜಾ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಪವಿತ್ರ ತೀರ್ಥದಿಂದ ಕಳಂಕ ರಹಿತವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ ಉಪಯೋಗಿಸಬೇಕು. * ನಾವು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ನೆಲೆಯಾದ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಶಿವರಾತ್ರಿ ಹಬ್ಬ ಬರುವ ಹಿಂದಿನ ಶುಕ್ರವಾರಕ್ಕೆ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಹಾ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು ಈ ಪೂಜಾ ಮುನ್ನಾ ದಿನವಾದ ಗುರುವಾರ ರಾತ್ರಿ; ಅಂದರೆ ನಾವು ಈ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದ ವೇಳೆ ರಾತ್ರಿ ಮೂರನೇ ಜಾವದಲ್ಲಿ ''ಶ್ರೀ ಗುರುಗಳ'' ಹಾಗೂ ನಾವುಗಳು ಲೀನವಾಗಿರುವ ಮೂರು ಕುಂಭಗಳನ್ನು ಕವಚ ಸಮೇತ(ಪೆಟ್ಟಿಗೆ) ಹೇಮಾವತಿ ನದಿಗೆ ಕರೆತಂದು ಸ್ನಾನ ಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸಿದ ಕುಂಭಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಗಂಗಾ ಜಲವನ್ನು ತುಂಬಿ ಪುರೋಹಿತರ ಮಂತ್ರ ಪೋಷಣೆಗಳಿಂದ ನಮ್ಮನ್ನು ಪುನಃ ಈ ತೀರ್ಥಕ್ಕೆ ಕಳಾಹ್ವಾನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಲೀನಗೊಳಿಸಬೇಕು. * ಈ ರೀತಿ ''ಪುಂಮಿಲನ'' ವಿಧಿ ವಿಧಾನಗಳೆಲ್ಲ ನೆರೆವೇರಿದ ಮೇಲೆ ಪೂಜೆ ಮಂಗಳಾರತಿ ಆದಮೇಲೆ ದೈವಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಪೂರ್ಣಕುಂಭಗಳನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಿದ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯೊಳಕ್ಕೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಅರ್ಚಕರ ತಲೆಮೇಲೆ ಹೊರಿಸಿ ನಾವು ಸಾಗುವ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಅಪವಿತ್ರ ಆಗದಂತೆ ನಡೆ ಮಡಿಯ ಮೇಲೆ; ನಿಶಭ್ದತೆಯಿಂದ ಸ್ವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಕರೆತಂದು ಮೊದಲಿನಂತೆ ಸ್ಥಾಪನೆಮಾಡಬೇಕು. ಈ ಕ್ರಮದಿಂದ ನಮಲ್ಲಿದ್ದ ಜಡತ್ವವೂ ಕಳೆದು ಹೊಸ ಚೈತನ್ಯ ಪಡೆದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕ್ರಮದಿಂದ ನಮ್ಮನ್ನು ಶುಚಿಭೂತರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಆ ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರಥಮ ಪೂಜೆ ನಿಮ್ಮ ಮನೆತನದಾಗರುತ್ತದೆ ಪೂಜೆಗೆ ಪಕ್ಕ ಮಡಿಯಿಂದ ತಂದ ಪರಿಮಳ ಪುಷ್ಪ ಪತ್ರೆ, ಹಣ್ಣು, ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ, ಮಂಗಳದ್ರವ್ಯಗಳು ಇವುಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಮುನ್ನ ಶುದ್ಧ ತೀರ್ಥಪ್ರೋಕ್ಷಿಸಿ ಪವಿತ್ರಗೊಳಿಸಬೇಕು. ಹಾಗೂ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ತಯಾರಾದ ಪಂಚಾಮೃತ ತಳಿಗೆಯನ್ನು ನಿವೇದಿಸಿದರೆ ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತೇವೆ. * ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ಗ್ರಾಮದ ಪರವಾದ ಎರಡನೇ ಪೂಜೆಯು, ಇದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೊಂದಿಗೆ ನಡೆಯಬೇಕು ಈ ಕ್ರಮದಿಂದ ಶ್ರದ್ಧಾ, ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾ ಬಂದರೆ ಗ್ರಾಮದ ಎಲ್ಲ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿ ಜನ, ಜಾನುವಾರುಗಳಿಗೆ ಆರೋಗ್ಯ, ಸುಖ, ಶಾಂತಿ, ಸಮೃದ್ದಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತೇವೆ ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಪ್ರಬುದ್ಧರು, ಪ್ರೌಡರು, ವಯೋವೃದ್ದರು, ಗಂಡಾಗಲಿ, ಹೆಣ್ಣಾಗಲಿ ಎಲ್ಲೆ ಇರಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ಪುಂಮಿಲನ ಮಹಾಕಾರ್ಯ ನೆಡೆಯುವ ದಿನಕ್ಕೆ ಸನ್ನಿಧಿಗೆ ಬಂದು ಪಕ್ಕಾ ಮಡಿಯಿಂದ ನಮಗೆ ಪೂಜೆಸಲ್ಲಿಸುವುದು ಆದ್ಯಕರ್ತವ್ಯ ಈ ಕ್ರಮದಿಂದ ನೆಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಅವರ ಕಷ್ಟ, ತೊಂದರೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಪರಿಹರಿಸಿ ಸುಖ, ಸಂತೋಷಗಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತೇವೆ ಮತ್ತು ಅರ್ಹ ಕನ್ಯಾಮಣಿಯರಿಗೆ ಕಂಕಣಭಾಗ್ಯ, ಸಂತಾನಭಾಗ್ಯ, ಸುಖ ದಾಂಪತ್ಯ ಜೀವನ ಲಭಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತಿರುವ ವೇಳೆ ನಾಲ್ಕನೇ ಜಾವಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ; ನೀವು ನಮ್ಮನ್ನು ವ್ಯವಸ್ತೆಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಪೂಜೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಸಿದ್ಧತೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಿರಿ ಎಂಬುದಾಗಿ ಹೇಳಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. * ಈ ಅಗೋಚರ ವಿಸ್ಮಯವನ್ನು ತಿಳಿದ ''ಶ್ರೀ ಲಿಂಗೇಗೌಡರಿಗೆ'' ಜಾಗರೂಕ ನಿದ್ರೆಯಿಂದ ತಕ್ಷಣ ಎಚ್ಚರಗೊಂಡು ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟಲಿಂಗಕ್ಕೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ಶಿವ ಶಿವಾ ಎಂದು ಮೇಲೇಳುತ್ತಾ ರಾತ್ರಿಯೆಲ್ಲಾ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ದೇವಿಯವರು ಆವೇಶಭರಿತವಾಗಿ ಬಂದು ತಿಳಿಸಿದ ಆದೇಶಗಳು ಮನಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ತುಂಬಾ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದರಿಂದ ಭಾವಪರವಶವಾಗಿ ಕೂಡಲೇ ಎದ್ದು ಬಂದು ನೋಡುತ್ತಾರೆ ವರಾಂಡದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಪೂರ್ಣ ಕುಂಭಗಳು ಇದ್ದುದ್ದರಿಂದ ರಾತ್ರಿಯ ಕನಸು ಸಹಜವಾಗುತ್ತದೆ, ಆಶ್ಚರ್ಯದಿಂದ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಕುಂಭಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಿಯವರ ಸೌಮ್ಯ ರೂಪವು ಕಂಡಂತಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಅಭಯ ಹಸ್ತದಿಂದ ಆಶೀರ್ವಾದ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಂತೆ ನೈಜ ಚಿತ್ರಣ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಅರಿವಾಗುತ್ತದೆ; *ಆಗ ಮುಂದೆ ಬಂದು ಕುಂಭಗಳನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತಾರೆ; ಆದೇಶವಾದಂತೆ ಮುಂದಿನ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ; ಮೊದಲು ಮಡಿ ಬಟ್ಟೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಲು ಬಚ್ಚಲುಮನೆ ಕಡೆ ಹೋಗಿ ಇದ್ದ ತಣ್ಣೀರಿನಿಂದಲೇ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಲು ಇಳಿಯುತ್ತಾರೆ ನೀರುಮುಟ್ಟಿನೋಡಿದಾಗ ಆಶ್ಚರ್ಯ ದೇವಿಯವರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ನೀರು ಬಿಸಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ ಇದೊಂದು ಶುಭಗಳಿಗೆ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಸ್ನಾನ ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುವುದರೊಳಗೆ ಅಕಾಲ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಪೂಜೋವಸ್ತ್ರಗಳು ಸಿದ್ಧಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ; ಈ ವಿಸ್ಮಯದಿಂದ ಗೌಡರಿಗೆ ನಂಬಿಕೆ ಭಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ ದೇವಿಯವರ ಆಜ್ನೆಯಾದಂತೆ ಅವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಕೋಣೆಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಮಾಡಿ ''ಮಡಿವಾಳೇಶ್ವರರ'' ಗುರುಗಳವರ ಕುಂಭದಲ್ಲಿದ್ದ ಪವಿತ್ರ ಜಲದಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಪಾದೋದಕವನ್ನು ತೆಗೆದು ಕೊಣೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಸಿಂಪಡಿಸಿ ಕೋಣೆಯನ್ನು ಪವಿತ್ರಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ; * ಇದಾದ ನಂತರ ವರಾಂಡದಲ್ಲಿದ್ದ ಮೂರು ಪೂರ್ಣ ಕುಂಭಗಳನ್ನು ತಂದು ಒಂದು ಶುಬ್ರವಾದ ಮಣೆಯ ಮೇಲೆ ದೇವಿಯವರು ಇಚ್ಚಿಸಿದ ಪ್ರಕಾರ ಮದ್ಯದಲ್ಲಿ ''ಶ್ರೀ ಮಡಿವಾಳೇಶ್ವರರು'' ಉಪದೇಶಿಸಿರುವ ಜೀವಜಲದ ಕುಂಭ ಇವರ ಬಲಕ್ಕೆ ''ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮ ದೇವಿಯವರು'' ಎಡಭಾಗಕ್ಕೆ ''ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮಮ್ಮ''ದೇವಿಯವರು ಸಂಮಿಲನವಾಗಿರುವ ಕುಂಭಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿ ಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ವಿವಿಧ ಪರಿಮಳ ಪುಷ್ಪಗಳಿಂದ ಕುಂಭಗಳಿಗೆ ಅರ್ಥಾತ್ ದೇವಿಯವರಿಗೆ ಅಲಂಕಾರ ಮಾಡಿ ಉಳಿದಂತೆ ಹಣ್ಣು ಕಾಯಿ ಪರಿಮಳದ್ರವ್ಯಗಳ ಪೂಜೆ ನೈವೇದ್ಯೆ ಮಾಡಿ ಮುಗಿಯುವುದರೊಳಗೆ ಬೆಳಗಾಗುತ್ತಾ ಬಂದಿದ್ದರಿಂದ ಪೂಜಾ ಕೋಣೆಯ ಬಾಗಿಲನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಹೊರಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. * '' ಶ್ರೀ ದೇವಿಯವರ'' ಮಹಿಮೆಯಿಂದ ಯಾವುದೂ ಗೋಚರವಿಲ್ಲದೆ ಗಾಢ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಮನೆ ಮಂದಿಯನ್ನು ಎಚ್ಚರ ಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಲ್ಲರೂ ಎದ್ದು ವರಾಂಡಕ್ಕೆ ಬಂದ ಕೂಡಲೇ ಸುಗಂಧ ವಸ್ತುಗಳ ಕಂಪು ಮನೆಯಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಪಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಯಜಮಾನರು ಸ್ನಾನಾದಿ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನೆಲ್ಲ ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಮನೆಯಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ; ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದ ಮನೆಯವರಿಗೆ ಸಂಶಯ ಕುತೂಹಲವುಂಟಾಗಿ ಕಾರಣ ತಿಳಿಯಲು ಆತುರದಿಂದಿರುತ್ತಾರೆ; ಮೊದಲು ಎಲ್ಲರೂ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಬನ್ನಿ ಶುಚಿರ್ಭೂತರಾದ ನಂತರ ನಮ್ಮ ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಒದಗಿ ಬಂದಿರುವ ಅದೃಷ್ಟದ ವಿಚಾರವನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂದಾಗ ಆತುರದಿಂದ ಎಲ್ಲರ ಸ್ನಾನ ಮುಗಿಯುತ್ತದೆ; ಆಗ ಅವರನ್ನೆಲ್ಲ ದೇವಿಯರನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿರುವ ತಮ್ಮ ಮನೆಯ ಪೂಜಾಕೊಣೆಗೆ ಕರೆತಂದು ಸಕಲ ಪೂಜಾವಸ್ತುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿ ಪೂಜಿಸಿದ್ದ ೩ ಪೂರ್ಣ ಕುಂಭಗಳನ್ನು ತೋರಿಸಿ ಈ ಪೈಕಿ ಎರಡರಲ್ಲಿ ಲೀನವಾಗಿರುವ ದೇವಿಯವರು ರಾತ್ರಿ ಕನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಆವೇಶಭರಿತಾಗಿ ಹೇಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ. * ಈ ಎಲ್ಲಾ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಕೇಳಿದ ಮನೆಯವರಿಗೂ ಹಾಜರಿದ್ದ ನೆರೆ ಹೊರೆಯವರಿಗೂ ಭಕ್ತಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ದೇವಿಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಾಷ್ಠಾಂಗ ನಮಸ್ಕಾರ ಹಾಕಿ ಗೌಡರು ಕೊಟ್ಟ ತೀರ್ಥ ಪ್ರಸಾದ ಪಡೆದು ಪುನೀತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಅಂದಿನಿಂದಲೂ ಇವತ್ತಿನವರೆಗೂ ''ಲಿಂಗೇಗೌಡರ'' ವಂಶಸ್ಥರು ಪ್ರತಿ ಶುಕ್ರವಾರದ ದಿನ ಮಂದಿರದ ಬಾಗಿಲಿನಿಂದಲೇ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾ ಬಂದಿರುವುದುಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿದೆ. ಈ ಪದ್ದತಿಯ ಆಚರಣೆಗೆ ಬರಲು ಮುಖ್ಯ ''ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮ'' ದೇವಿಯು ಸುರಸುಂದರಿ ಹಾಗೂ ಕನ್ಯಾಮಣಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಈ ದೇವ ಮಂದಿರದ ಒಳಗಡೆ ಇರುವಾಗ ತಮ್ಮ ನಿಜರೂಪದಿಂದ ತಮ್ಮ ರೂಪ ಲಾವಣ್ಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಸರ್ವಾಲಂಕಾರ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬೀಗುತಿರುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಸ್ತ್ರೀ ಸಹಜಗುಣ. * ಹೀಗಿರುತ್ತಿರುವಾಗ ಪದೇ ಪದೇ ಮಂದಿರದ ಬಾಗಿಲನ್ನು ತೆರೆಯುತ್ತಿದ್ದರೆ ಮುಜುಗರವಾಗಿ ಅವರ ಸ್ವಾತಂತ್ರಕ್ಕೆ ಹಕ್ಕು ಚ್ಯುತಿಯಾಗುವುದರಿಂದ ಬಾಗಿಲಿನಿಂದಲೇ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ದೇವ ಮಂದಿರದ ಗರ್ಭಾಂಕಣ ಒಳಗಡೆ ದೇವಿಯವರ ಸರ್ವಾಲಂಕಾರ ದಾರಿಗಳಾಗಿ ನಿಜ ರೂಪದಿಂದ ಇರುತ್ತಿರುವಾಗ ತಾವೇ ವಿಶೇಷವಾದ ತಳಿಗೆಯನ್ನು ತಯಾರು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಹಂಬಲ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಇದಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯ ಪರಿಕರಗಳನೆಲ್ಲ ಸ್ವಂತ ಅಗೋಚರ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಕೂಡಿಸಿಕೊಂಡು ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಬೇಕಾಗಿದ್ದ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಉತ್ತಮರ ಕೇರಿಯಲ್ಲಿನ ಮನೆಯಿಂದ ತರಲು ''ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಮ್ಮ''ನನ್ನು ಕಳುಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಅವೇಳೆ ತಡ ರಾತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಯಾರ ಮನೆಯಲ್ಲೂ ಬೆಂಕಿ ಕಾಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಕಾರಣ ಪಕ್ಕದ ಹರಿಜನ ಕೇರಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾಳೆ, ಅಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಮನೆಯ ಮೇಲೆ ಹೊಗೆ ಬರುತ್ತಿರುವುದು ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ''ಅಕ್ಕ ಮನೆಯಮ್ಮ''ನಿಗೆ ಗೊತ್ತಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಆಮನೆ ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ ಬಂದು ನೋಡಲಾಗಿ ಆ ಮನೆಯವರು ಬಾಗಿಲನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸಿ ಒಳಗಡೆ ಕಳ್ಳತನದಿಂದ ತಂದಿದ್ದ ಒಂದು ಕೋಳಿಯನ್ನು ಕಡಿದು ಯಾರಿಗೂ ಗೊತ್ತಾಗಬಾರದೆಂದು ತಡ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಂಸದ ಅಡಿಗೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ; ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದ ''ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಮ್ಮನು'' ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಶಬ್ದ ಮಾಡಿ ಮನೆಯವರು ಹೊರಕ್ಕೆ ಬರುವುದರೊಳಗೆ ನಿರಾಕಾರತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿ ಒಳ ಬಂದು ಮನೆಯವರಿಗೆ ಗೋಚರವಾಗದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆ ಒಲೆಯಿಂದ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ತರುತ್ತಾಳೆ. * ಬೆಂಕಿ ಸಿಕ್ಕಿದ ಖುಷಿಯಲ್ಲಿ ''ಶ್ರೀ ಮಡಿವಾಳೆಶ್ವರರ'' ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಮಾತುಗಳು ಹಾಗೂ ಶರಣರು ಮೆಟ್ಟಿದ ಉತ್ತಮರ ಕೇರಿಯ ನೆಲದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿ, ಎರಡು ಅಪರಾಧಗಳಾದ ಕಳ್ಳತನ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿ ಹಿಂಸೆ ಹಾಗೂ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರ ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮತ್ತು ಅಪವಿತ್ರವಾದ ಒಲೆಯಿಂದ ಕೊಳ್ಳಿಯನ್ನು ತಂದಿರುವುದರಿಂದ ಸೂಕ್ಷ್ಮದೃಷ್ಠಿಯುಳ್ಳ ಶರಣರ ವಾಕ್ಯ ಪರಿಪಾಲಕಳು ಆಚಾರ ಹಾಗೂ ಶೀಲವಂತಳಾಗಿರುವ ''ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮನವರಿಗೆ'' ಕೊಳ್ಳಿಯನ್ನು ತಂದ ಮೂಲದ ಅರಿವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂಬಂಧ ''ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಮ್ಮ''ನ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಹ್ಯ, ಕೋಪ, ಮತ್ಸರವುಂಟಾಗಿ ಒರಟು ಮಾತುಗಳಿಂದ ಶಪಿಸುತ್ತಾ ನಿನ್ನಿಂದ ಈ ದೇವಮಂದಿರವು ಅಪವಿತ್ರವಾಯಿತು. '' ಶ್ರೀ ಮಡಿವಾಳೇಶ್ವರ'' ಸ್ವಾಮಿಗಳವರ ಉಪದೇಶವಾದಂತೆ ನೀನು ಮಹಾ ಧ್ರೊಹಿ, ವಚನ ಭ್ರಷ್ಟಳೂ ''ಶ್ರೀ ಗುರುಗಳವರ'' ಆದೇಶದ ಪ್ರಕಾರ ನೆಡೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ಇದ್ದ ಕಾರಣ ಅವರಿಂದ ಉಪದೇಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪಾವಿತ್ರತೆ ಮತ್ತು ದೈವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಈ ಘಳಿಗೆಯಿಂದಲೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಅಸಹಾಯಕಳಾಗಿದ್ದೀಯ ಕಾರಣ ಈ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ವಾಪಸ್ಸು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗು; *ಮತ್ತೆ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರಬೇಡ ದಲಿತರ ಕೇರಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿ ಅವರ ಆಚಾರ, ಪದ್ಧತಿಗಳಂತೆ ಪೂಜಿಸಿಕೊಂಡು ಹಿಂಸಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಅವರುಗಳ ತೊಂದರೆ ಕಷ್ಟ, ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಸ್ಪಂದಿಸಿ ಸುಖ, ಶಾಂತಿ, ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾ ಅವರುಗಳ ಇಷ್ಟ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಇರು, ನಾನು ನೀನು ಅಕ್ಕ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಸಹ ಯಾವ ರೀತಿಯ ಸಂಬಂಧ, ಸಂಪರ್ಕ, ಸಂಸ್ಕಾರಗಳು ಇರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ದಿಟ್ಟ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಹೇಳಿ ಆಕೆಯನ್ನು ಹೊರಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಆಕೆಯನ್ನು ಲೀನಗೊಳಿಸಿ ಪೂಜಿಸಿದ್ದ ನೀಲಿ ವರ್ಣದ ಕುಂಭವನ್ನು ಹೊರಕ್ಕೆತಂದು ದೈವತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಪವಿತ್ರ ಜಲವನ್ನು ಖಾಲಿ ಮಾಡಿ ಅದೃಶ್ಯ ರೂಪದಿಂದ ಕೇರಿಗೆ ಹೋಗಿ ಶಿಲಾರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿತಳಾಗಿರು ಎಂಬುದಾಗಿ ಬೀಳ್ಕೊಂಡಂತೆ ಅಂದಿನಿಂದ ಹರಿಜನ ಕೇರಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾಳೆ. * ಪ್ರತಿ ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬದ ದಿನ ಅಹಿಂಸಾ ಪದ್ದತಿಯಿಂತೆ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆ ನೆಡೆದುಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿರುವುದು ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿದೆ, ಈ ಘಟನೆಯ ನಂತರ ''ಶ್ರೀ ಮನೆಯಮ್ಮನವರು'' ಅರ್ಚಕರಾದ 'ಶ್ರೀ ಲಿಂಗೇಗೌಡರ' ಮೇಲೆ ಆವೇಶವಾಗಿ ಬಂದು ನೆರೆದಿದ್ದ ಭಕ್ತ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಟ್ಟಂತೆ, ನನ್ನ ದೇವ ಮಂದಿರಕ್ಕೆ ಸೂತಕ ಅಪವಿತ್ರತೆ ಕಳಂಕವಾಗಿದೆ ಕಾರಣ ಇಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಹೋದ ''ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಮ್ಮ'' ಕಳ್ಳತನ, ಪ್ರಾಣಿಹಿಂಸೆ ಮಾಡಿ, ಮಾಂಸಾಹಾರ ಬೇಯಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯರ ಮನೆಯ ಅಪವಿತ್ರ ಒಲೆಯಿಂದ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ತಂದುದ್ದರಿಂದ ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮದ ಉಪದೇಶವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದವಳು ''ಶ್ರೀ ಮಡಿವಾಳೇಶ್ವರರ'' ಮುನಿಗಳವರ ಆದರ್ಶ ತತ್ವ ವಾಗ್ವಾನಗಳಿಗೆ ಚ್ಯುತಿಯಾಗಿದೆ ಈಗ ನನಗೂ ನನ್ನ ಮಂದಿರಕ್ಕೂ ಸೂತಕ ಆವರಿಸಿದೆ ನನ್ನ ತಂಗಿಯು ಸಹವಾಸದಿಂದ ಮಹಾ ಪಾಪ ಮಾಡಿದ ದೋಷಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದೇನೆ; ಇಲ್ಲಿರುವ ಜೀವ, ಜಲ ಇರುವ ಕುಂಭವೂ ಅವವಿತ್ರವಾಗಿರುವ ಕಾರಣ ನೀವು ''ಶ್ರೀ ಮಡಿವಾಳೇಶ್ವರ''ಸ್ವಾಮಿಗಳವರ ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಅಲ್ಲಿಂದ ಪಾದೋದಕವನ್ನು ತಂದು; ಈ ದೇವ ಮಂದಿರಕ್ಕೆ ಹಾಕಿ ಪವಿತ್ರಗೊಳಿಸಬೇಕು. * ಕರಿ-ಎಳ್ಳು, ಬೆಲ್ಲದ ಮಿಶ್ರಣ 'ಚಿಗಳಿ' ಮಾಡಿ ಸೂತಕ ಹಾಗೂ ದೋಷನಿವಾರಣೆಗಾಗಿ ನನ್ನ ಸನ್ನಿಧಿಯಿಂದ ಭಕ್ತರಿಗೆಲ್ಲ ಪ್ರಸಾದವಾಗಿ ವಿತರಿಸಿದರೆ ಎಲ್ಲರ ಭಕ್ತಿ ಹಾರೈಕೆಗಳಿಂದ ಕಳಂಕಮುಕ್ತಳಾಗುತ್ತೇನೆ. ಚಿಗಳಿಯ ಸೂತಕ ನಿವಾರಣೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಅಲ್ಲದೆ ಅಪವಿತ್ರ ವಾಗಿರುವ ಸ್ಥಾನ ಪಲ್ಲಟವಾಗಿರುವ ''ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯನ್ನು'' ಲೀನಗೊಳಿಸಿ ಪೂಜಿಸಿದ ನೀಲಾವರ್ಣದ ಕುಂಭವು ಖಾಲಿ ಇದೆ. ಇದನ್ನು ನಿಶಬ್ಧವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ಬರಬೇಕು ಎಂಬ ಆದೇಶವಾಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೂ ಮುಂದೆ ಪರಿಶುದ್ದತೆ, ಶೀಲವಂತಿಕೆ, ಅಹಿಂಸಾವಾದಿಯು ಆಗಿರುವ ನನಗೆ ಯಾವ ಮೂಲದಿಂದಲೂ ಅಪವಿತ್ರತೆ ಮೈಲಿಗೆ ಉಂಟಾಗಬಾರದು. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ನೆಡೆಯುವ ''ಪುಂಮಿಲನ'' ಪೂಜಾದಿನ ಪೂಜೆಗಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸುವ ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ, ಬಾಳೆಹಣ್ಣುಗಳಿಗಾಗಿ ೫ ದಿನ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಪಕ್ಕಾ ಮಡಿಯಿಂದ ಬಾಳೆಗೊನೆಗಳನ್ನು ತಂದು ಯಾವ ಕೃತಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಳಸದೆ ನನ್ನ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿರುವ ಹಗೇವಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು ಹಣ್ಣು ಮಾಡಿ ಪೂಜೆಗೆ ಬಳಸಬೇಕು ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಪಕ್ಕ ಮಡಿಯಿಂದ ಮರದಿಂದ ಕಿತ್ತು ಸುಲಿದು ಉಪಯೋಗಿಸಬೇಕು. * ಪರಿಮಳ ದ್ರವ್ಯಗಳಾದ ಕರ್ಪೂರ, ಉದುಬತ್ತಿ, ಹಾರ, ಹೂವುಗಳಿಗೆ ಸನ್ನಿಧಿಯ ಪವಿತ್ರ ತೀರ್ಥಪ್ರೋಕ್ಷಣೆಮಾಡಿ ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸಿದನಂತರ ಪೂಜೆಗೆ ಬಳಸಬೇಕು, ಈ ರೀತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಪೂಜಾ ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ದೈವಾರ್ಷಿಕ ''ಪುಂಮಿಲನ'' ಪೂಜಾ ಮಹೋತ್ಸವ ನಡೆಯುವ ಶುಕ್ರವಾರದ ದಿನ ಗ್ರಾಮದ ಮುಖಂಡರಾದವರು ಶುದ್ಧ ಮಡಿಯಿಂದ ದೇವ ಮಂದಿರದ ವರಾಂಡದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು; ಭಕ್ತರು ತರುವ ತಟ್ಟೆಗಳಿಗೆ ಪೂಜಾವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತುಂಬಿ ಕೊಡಬೇಕು. ಈ ಕ್ರಮವು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನೆಡೆದುಕೊಂಡು ಬರಬೇಕು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಜೊತೆಗೆ ಚಿಗುಳಿಯು ಸಹ ಪೂಜಾ ತಟ್ಟೆಗೂ ಪ್ರಸಾದವಾಗಿ ತುಂಬಬೇಕು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ನಿಯಮಗಳಿಂದ ಭಕ್ತರು ನನಗೆ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವುದರಿಂದ ಅಂತಹ ಭಕ್ತರು ತಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಕಲ್ಪವನ್ನು ಕಳೆದು ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ತೀರ್ಥ-ಪ್ರಸಾದ ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ನಾನು ಸಂತುಷ್ಟಳಾಗುತ್ತೇನೆ. * ಈ ಎಲ್ಲಾ ವಿಧಿ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ನನ್ನ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಅಂಟಿದ್ದ ಕಳಂಕಗಳೆಲ್ಲ ನಿವಾರಣೆಯಾಗಿ ಭಕ್ತಪರಾದೀನಳಾಗುತ್ತೇನೆ; ಎಂದು ಹೇಳಿದ ದೇವಿಯು ಅರ್ಚಕರಿಂದ ಇಳಿದು ಮೂಲಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹೋದಾಗ ''ಶ್ರೀ ಲಿಂಗೇಗೌಡರಿಗೆ'' ಸಹಜ ಸ್ಥಿತಿ ಉಂಟಾಗಿ ದೇವಿಯು ಗೌಡರ ಬಾಯಿ ಮುಖಾಂತರ ಹೇಳಿದ ವಿಸ್ಮಯವನ್ನು ಕೇಳಿ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಾಜರಿದ್ದ ಭಕ್ತರಿಗೆ ನಂಬಿಕೆಯುಂಟಾಗಿ ಆದೇಶವಾದಂತೆ ಕಾರ್ಯೋನ್ಮುಖರಾಗುತ್ತಾರೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== *ಈ ಊರನ್ನು ಹಿಂದೆ ನರಸಿಂಹ ನಾಯಕ ಎಂಬ ರಾಜನು ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದ್ದನು. ಗ್ರಾಮ ದೇವತೆ ನರಸಿಂಹ ಸ್ವಾಮಿ ಆಗಿರುವುದರಿಂದ ಮತ್ತು ಹೊಳೆಯ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಪಟ್ಟಣ ಇರುವುದರಿಂದ ಈ ಪಟ್ಟಣಕ್ಕೆ ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ತಾಲೂಕಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಗ್ರಾಮ ತಾತನಹಳ್ಳಿ. ಇದು ಹೊಳೆನರಸೀಪುರದಿ೦ದ ಸುಮಾರು ೮ ಕಿಮಿ ದೂರ ಇದೆ. *ಇಲ್ಲಿಯ ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯ ಶ್ರಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ತಾತೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ. ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರುಶ ಯುಗಾದಿ ಕಳೆದ ೯ ನೆಯ ದಿನ ದೇವಿಯ ವೈಭವದ ಜಾತ್ರೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಹಿರೇಬೆಳಗುಲಿಯ ಗ್ರಾಮದೇವತೆ ಮತ್ತು ಮನೆಯಮ್ಮನವರ ಇತಿಹಾಸ ಬಹಳ ಕುತೂಹಲಕಾರಿಯಾಗಿದೆ ಇದನ್ನು ಓದಲು ಕೆಳಗೆ ಹೋಗಿ. == ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳು == ಪುರಾತನ ಶ್ರೀ ನರಸಿಂಹ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ ಇಲ್ಲಿನ ಆಕರ್ಷಣೆ. ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಇಲ್ಲಿ ಜಾತ್ರೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಮಾವಿನಕೆರೆ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ರಂಗನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಜಾತ್ರ ಮಹೋತ್ಸವ ಜರುಗುತ್ತದೆ. === ಪ್ರಮುಖ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು === * ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮಿನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ * ಶ್ರೀ ಹಂಗರ ಮಲ್ಲಪ್ಪ ದೇವಸ್ಥಾನ * ಶ್ರೀ ಆಂಜನೇಯ ದೇವಸ್ಥಾನ * ಶ್ರೀ ಗಣಪತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ * ಶ್ರೀ ನಂಜುಂಡೇಶ್ವರ ದೇವರು * ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮಿದೇವಸ್ಥಾನ === ಹಂಗರ ಮಲ್ಲಪ್ಪ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹೂವಿನಹಳ್ಳಿ === [[ಚಿತ್ರ:Hangaramallappa.jpg|thumb|[[ಚಿತ್ರ:Hangaramallappa.jpg|thumb|ಹಂಗರ ಮಲ್ಲಪ್ಪ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹೂವಿನಹಳ್ಳಿ]]ಹಂಗರ ಮಲ್ಲಪ್ಪ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹೂವಿನಹಳ್ಳಿ]] ದೂರದಲೆಲ್ಲೋ ಇರುವ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನ ನೋಡಲಿಕ್ಕೆ ನೂರಾರು ಕಿಲೋ ಮೀಟರ್ ಹೋಗುವ ನಾವು ನಮ್ಮ ತಾಲ್ಲೋಕಿನ ಹಂಗರಮಲ್ಲಪ್ಪ ಬೆಟ್ಟವನ್ನೊಮ್ಮೆ ನೋಡಿದ್ದೇವೆಯೇ….. ನಮ್ಮ ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ ತಾಲ್ಲೋಕಿನ 8 ಕಿಲೋ ಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿನ ಹೂವಿನಹಳ್ಳಿ (ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ – ಚನ್ನರಾಯಪಟ್ಟಣ ರಸ್ತೆ) ಸಮೀಪದ ಹಂಗರ ಮಲ್ಲಪ್ಪ ದೇವರು ಇರುವ ಸ್ಥಳವೇ ಹಂಗರಮಲ್ಲಪ್ಪ ಬೆಟ್ಟ. ಯಾವುದೇ ಮಲೆನಾಡಿಗೂ ಕಡಿಮೆಯೆನಿಸದ ಸುತ್ತಲೂ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದ ಸುಂದರ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಚಾರಣಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಸಹಲ್ ಗೆ ತೆರಳುವ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಕೈಬೀಸಿ ಕರೆಯುತ್ತಿರುವಂತಿದೆ ಬೆಟ್ಟ. ಬೆಟ್ಟಕ್ಕೆ ತೆರಳಲು ರಸ್ತೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿದ್ದು, ಕಾರು ಅಥವಾ ಬೈಕ್ ಗಳ ಮೂಲಕವೂ ಸರಾಗವಾಗಿ ಬೆಟ್ಟದ ತುದಿಯನ್ನ ತಲುಪಬಹುದು. ಈ ದೇವಸ್ಥಾನದ ವಿಶೇಷತೆ ಏನು? ಹಾಗೂ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಭಕ್ತಾದಿಗಳು ಇದ್ದಾರ? ಅನ್ನೋ ಗೊಂದಲವೇ ನಿಮಗೆ ಬನ್ನಿ ಅದರ ಬಗ್ಗೆಯೂ ನೋಡೋಣ. ಈ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ 10 ಕ್ಕೂ ಮಿಗಿಲಾದ ಹಳ್ಳಿಗಳ (ಹೂವಿನಹಳ್ಳಿ, ಕಾಳೇನಹಳ್ಳಿ ಕಾವಲು, ಬಾಗಿವಾಳು, ಬೆಟ್ಟದ ಸಾತೇನಹಳ್ಳಿ, ಜಾಂದಾಳ್ ಕ್ರಾಸ್, ಬಿಚೇನಹಳ್ಳಿ, ಉಣ್ಣೇನಹಳ್ಳಿ, ಹರಿಹರಪುರ, ಬೀರನಹಳ್ಳಿ ಇತ್ಯಾದಿ) ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮೂಲ ಕಸುಬನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಕೃಷಿ ಅಂದಾಕ್ಷಣ ನಿಮ್ಮೆಲ್ಲರಿಗೂ ಗೊತ್ತೇ ಇದೆ ಪ್ರತೀ ಮನೆಯಲ್ಲೂ ಹಸು ಹಾಗೂ ಎಮ್ಮೆಗಳನ್ನ ಸಾಕಿರುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ಹಸು ಅಥವಾ ಎಮ್ಮೆಗಳು ಕರು ಹಾಕಿದಾಗ ಗಿಣ್ಣು ತಯಾರಿಸಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ತಂದು ಪೂಜಿಸಿ ನಂತರ ಮನೆಯವರೆಲ್ಲರೂ ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಪದ್ದತಿ ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಬೆಳೆದುಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಪೂಜೆ ಕೈಗೊಂಡರೆ ಹಸು/ಎಮ್ಮೆ ಹಾಗೂ ಕರುಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ತೊಂದರೆಯಾಗೊಲ್ಲವೆಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇಲ್ಲಿನ ಭಕ್ತಾದಿಗಳದ್ದು. ಈ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೊಂದು ದಂತ ಕಥೆಯೂ ಇದೆ ಅದೇನೆಂದರೆ, ಪಕ್ಕದ ಬಾಗಿವಾಳು ಗ್ರಾಮದ ಗರ್ಭಿಣಿ ಮಹಿಳೆಯೊಬ್ಬರ ಮನೆಯ ಹಸು ಕರು ಹಾಕಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಗಿಣ್ಣು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಪೂಜಿಸಿಕೊಂಡು ಬರಲು ಯಾರೂ ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಆಕೆಯೇ ತೆರಳುತ್ತಾಳೆ ಮಾರ್ಗಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಕೆಗೆ ಸುಸ್ತಾದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲೇ ಕುಳಿತು ಭಗವಂತ ನೀನೇಕೆ ಅಷ್ಟು ದೂರ ಇದ್ದೀಯ ಇಲ್ಲೇ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೇ ಇರಬಾರದಿತ್ತೆ ಎಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡಾಗ ಪಕ್ಕದ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿದ್ದ ದೇವರು ಅಲ್ಲಿ ಮೂಡಿತೆಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ. ಇದು ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಮೀಪವೆಂಬಂತೆ ಪುಷ್ಟಿ ನೀಡಲು ಹಂಗರಮಲ್ಲಪ್ಪ ಬೆಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸಮೀಪದ ದೊಡ್ಡ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲೂ ಈಗಲೂ ಪಾದದ ಗುರುತುಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಕಲ್ಲು ಇದ್ದು ಅದನ್ನೂ ಪೂಜಿಸುವ ಪದ್ದತಿ ಇದೆ. ಈ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರತೀ ಕಾರ್ತಿಕ ಮಾಸದ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ದಿನ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಭಕ್ತಾದಿಗಳೆಲ್ಲರೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿ ಸಭ್ರಮ ಸಡಗರದಿಂದ ಜಾತ್ರಾ ಮಹೋತ್ಸವ ನಡೆಸುತ್ತಾ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. === ಹೂವಿನಹಳ್ಳಿಯ ಸಂಗಮೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ವೀರಭದ್ರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ವೀರಗಲ್ಲುಗಳ ಇತಿಹಾಸ === ಹೊಳೆನರಸೀಪುರದಿಂದ ೮ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಹೂವಿನಹಳ್ಳಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಹೊಯ್ಸಳ ಕಾಲದ ಮಹತ್ವದ ವೀರಗಲ್ಲು ಶಾಸನವೊಂದು ಲಭ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ ವೀರಗಲ್ಲು ಹೂವಿನಹಳ್ಳಿಯ ''ಈಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ (ಹೇಮಾವತಿ ನದಿಯ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ದೇವಸ್ತಾನ)'' ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಇದು ಕ್ರಿ.ಶ ೧೧೭೨ ಮಾರ್ಚ್ ೧ರ ಕಾಲಮಾನ ಸೂಚಿಸುವ ಈ ವೀರಗಲ್ಲು ೨ನೇ ಬಲ್ಲಾಳನ ಕಾಲದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಮ್ಮಡಿ ಬಲ್ಲಾಳ ನಡೆಸಿದ ಗ್ರಾಮ ದಾಳಿಯ ಸಂದರ್ಭವೊಂದರಲ್ಲಿ ಬಮ್ಮಯನಾಯಕ ಎಂಬಾತ ಮರಣ ಹೊಂದಿದ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಇದು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಆತ ಬಲ್ಲಾಳನ ಪರವಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಇದು ಬಲ್ಲಾಳ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ವಿರುದ್ಧ ನಡೆಸಿದ ಬಂಡಾಯದ ಅಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಸೂಚನೆ. ಕೆಲವರು ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಸೂಚಿತವಾಗಿರುವಂತೆ ಕ್ರಿ.ಶ ೧೧೬೮ ರಿಂದಲೇ ತನ್ನ ತಂದೆಯೊಂದಿಗೆ ಜಂಟಿಯಾಗಿ ರಾಜ್ಯವಾಳುತಿದ್ದ ಕ್ರಿ.ಶ ೧೧೭೨ ರಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಸೇನಾಬಲವನ್ನು ಕೂಡಿಸಿಕೊಂಡು ತಂದೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಟಕ್ಕಿಳಿದ === '''<u><big>ಶ್ರವಣೂರು ಗ್ರಾಮ.</big></u>''' <small>ಗರುಡಾಳೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ</small> === ಈ ಗ್ರಾಮ ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ ತಾಲೋಕಿನ 12 ಕಿ.ಮಿ.ದೂರದಲ್ಲಿದೆ ನಮ್ಮ ಊರಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಗರುಡಾಳೇಶ್ವರ ದೇವರು ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿ ಶಾಲಿ ದೇವರು ಎಂದು ಹೇಳುತಾರೆ ಗರುಡನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಾಹನದೇವತೆ ಎಂದು ಹೇಳುತಾರೆ ನಮ್ಮ ಊರಿನ ಈ ದೇವಾಲಯದ ದಲ್ಲಿ ಗರುಡನ ಆಕೃತಿ ಮನುಷ್ಯನ ರೀತಿ ಇದ್ದು ಬಾಗಿದ ಕೊಕ್ಕು ಮತ್ತು ರೆಕ್ಕೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ ಗರುಡ ಮತ್ತು ನಾಗರ ಹಾವಿಗೆ ಬದ್ದ ದ್ವೇಷ ಇದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅದ್ಬುತವಾಗಿ ಚಿತ್ರೀಸಲಾಗಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸಂಗತಿ ಎಂದರೆ ಮಕ್ಕಳು ಇಲ್ಲದವರು ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಬಂದು ಶ್ರದ್ದೆ ಭಕ್ತಿ ಇಂದ ಗರುಡ ಸೆರೆಯನ್ನು ಬಿಡಿಸಿದರೆ ಮಕ್ಕಳ ಭಾಗ್ಯ ಕರುಣಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ನಿಜವಾದ ಸಂಗತಿ ಆಗಿದೆ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಕಾರ್ತಿಕ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ವಾಡಿಕೆ ಇದೆ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ದಿನ ಅತ್ಯಂತ ಅದ್ದೂರಿ ಯಾಗಿ ಹಬ್ಬ ವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹಬ್ಬಕ್ಕೆ ರಂಗದ ಹಬ್ಬ ಎನ್ನುವರು. ಸುತೂರಿನ ಹಳ್ಳಿಗಳ ಜನರು ರಂಗದ ಕುಣಿತಕ್ಕೆ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿನ ಗ್ರಾಮ ದೇವತೆಯಾದ '''<big>ಶಿವರದಮ್ಮ</big>''' ನೆಲೆಸಿರುತಾಳೆ. ಹಾಗು 1986ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ '''<big>ಶ್ರೀ ಶಿಂಗಮ್ಮ.</big>'''ದೇವಾಲಯ ಇದೆ. ಇಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ. ನಾಯಕ ಸಮುದಾಯದವರಿಂದ <big>'''ಶ್ರೀ ಶಿಂಗಮ್ಮನವರ'''</big> ಹಬ್ಬವನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗು '''<big>ಈಶ್ವರ</big>''' ದೇವಾಲಯ ಇದೆ. == ವನ == ಕೃಷಿ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಕಸುಬು. ಭತ್ತ,ಕಬ್ಬು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಒಂದು ವ್ಯವಸಾಯ ಪ್ರಧಾನವಾದ ಪಟ್ಟಣ. ಹೇಮಾವತಿ ಹೊಳೆಯು ಪಟ್ಟಣದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತಿದ್ದು ಇದರಿಂದ ನೀರಾವರಿ ಸೌಲಭ್ಯ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಹೂಲಗದ್ದೆಗಳಿಗೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದೆ. ಇದರಿಂದ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸಾಯ ಪ್ರಧಾನ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಪಡೆದಿದೆ. ಹೇಮಾವತಿ ಹೊಳೆಯಿಂದ ನೀರಾವರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಹಲವು ಕಡೆ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದೆ. ಹೊಳೆನರಸೀಪುರವು ಒಂದು ಆಕರ್ಷಣೀಯವಾದ ವಸತಿ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. =='''ಹೊಳೆ ನರಸೀಪುರ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಆನೆ ಕನ್ನಂಬಾಡಿ ಗ್ರಾಮ'''== ಆನೆ ಕನ್ನಂಬಾಡಿ ಎಂಬುದು ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹೊಳೆ ನರಸೀಪುರ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಹಳ್ಳಿ ಮೈಸೂರು ಹೋಬಳಿಯ ಒಂದು ಗ್ರಾಮ ವಾಗಿದ್ದು, ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ವಿಶೇಷತೆ ಗಳಿವೆ. ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಗ್ರಾಮವನ್ನು ಅಗ್ರಹಾರವೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಎಂದು ಪೂರ್ವಜರು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ, ೧೨ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹೊಯ್ಸಳರು ನಿರ್ಮಿಸಿರುವ ನಾರಾಯಣ ದೇವಾಲಯವಿದ್ದು, ಸುಂದರ ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕೆತ್ತನೆಯನ್ನೂ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿನ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯಾದ ಶ್ರೀ ಬಿದಿರು ಕಾಳಮ್ಮ ದೇವತೆಯ ದೇವಾಲಯವು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷವೂ ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜಾತ್ರಾ ಮಹೋತ್ಸವವು ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಯುಗಾದಿ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಯೂ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆ ಜರುಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ದೇವಾಲಯ, ಆಂಜನೇಯ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ, ಹಾಗೂ ಮಾರಮ್ಮನ ದೇವಾಲಯಗಳು ಕೂಡ ಇವೆ. ಆನೆ ಕನ್ನಂಬಾಡಿ ಎಂಬುದರ ಮೂಲ -ಹೊಯ್ಸಳರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆನೆಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಪಳಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖವಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿಯೇ ಈ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಆನೆ ಕನ್ನಂಬಾಡಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. =='''ಪ್ರಮುಖ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು'''== ಹೊಳೇನರಸೀಪುರ ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಬೆಳೆಯಾದ ಬತ್ತಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾದ ಹಲವಾರು ಅಕ್ಕಿಗಿರಣಿಗಳು ತಾಲ್ಲೂಕಿನಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿದೆ. =='''ಶಿಕ್ಷಣ'''== ಹೊಳೆನರಸೀಪುರದಲ್ಲಿ ಕಲೆ, ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನ ವಿಭಾಗಗಳಿರುವ ಕಾಲೇಜುಗಳಿವೆ. ಮಹಿಳೆಯರಿಗಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪ್ರಥಮದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜಿದೆ. ಇವಲ್ಲದೇ ಹಲವು ಖಾಸಗಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಹತ್ತಾರು ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ.ಪ್ರಮುಖವಾದ ಸರಕಾರಿ ಕಾನೂನು ಕಾಲೇಜ್ ಕೂಡ ಇದೆ,ಪಡುವಾಲಹಿಪ್ಪೆ ಗ್ರಾಮ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿದೆ.ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ.ಸರಕಾರಿ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ಕಾಲೇಜು,ಇದೆ ಎಂಕಾಮ್,ಎಂಎ.ಮುಂತಾದ ಪದವಿಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಎಲ್ಲ ಸೌಲ್ಯಭ್ಯ ಗಳನ್ನು ದೊರಕಿಸಿ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ.ಹಾಸ್ಟೆಲ್ ಕೂಡ ಇದೆ. ==== '''ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಶಿಕ್ಷಣ''' ==== [http://www.holenarasipurtown.gov.in ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140305222733/http://www.holenarasipurtown.gov.in/ |date=2014-03-05 }} ಬೈಪಾಸ್ ರಸ್ತೆಯ ಮಹಿಳಾ ಪದವಿ ಪೂರ್ವ ಕಾಲೇಜು ಮುಂಭಾಗ ಗುತ್ತಮ್ಮ ತಮ್ಮೇಗೌಡ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಂಟಪದ ಹತ್ತಿರವಿರುವ [http://www.micegroup.net/ ಮಣಿಪಾಲ್ ಇನಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಎಜುಕೇಷನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140604165513/http://micegroup.net/ |date=2014-06-04 }} ಕೇಂದ್ರವು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಶಿಕ್ಷಣದ ಅಂಗಗಳಾದ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್, ಪ್ರೋಗ್ರಾಮಿಂಗ್, ಹಾರ್ಡವೇರ್ ಮತ್ತು ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಸುಸಜ್ಜಿತ ಲ್ಯಾಬ್ ಹೊಂದಿದ್ದು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ತರಬೇತಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟ ಹಾಗೂ ಕ್ರಮಬದ್ಧ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡಲು ಮಣಿಪಾಲ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯಿಂದ ಪ್ರಮಾಣ ಪತ್ರವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ. {{commons category|Holenarasipura}} ೧.[http://holenarasipurtown.gov.in/ಪುರಸಭೆ ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ೨.[https://archive.is/20121127202507/hassan-history.blogspot.com/ ಹಾಸನ ಇತಿಹಾಸ] ೩.[http://hoysalatourism.org/ ಹೊಯ್ಸಳ ಟೂರಿಸಮ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140209004127/http://www.hoysalatourism.org/ |date=2014-02-09 }} {{ಹಾಸನ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳು}} [[ವರ್ಗ:ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆಯ ತಾಲೂಕುಗಳು]] j84kuypbd5sq7dniv45tke1zdw01ask 0 13556 1247806 1157786 2024-10-16T03:38:19Z Mahaveer Indra 34672 Mahaveer Indra [[ರತನ್ಜಿ ಟಾಟಾ]] ಪುಟವನ್ನು [[ರತನ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ವ್ಯಾಕರಣ ದೋಷ ಸರಿಪಡಿಸಿದ್ದು 1157786 wikitext text/x-wiki ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರು,<ref>{{Cite web |url=http://www.tata.com/ourcommitment/articlesinside/SRTT-and-NRTT |title=Sir Ratan Tata Trust and Navajbai Ratan Tata Trust |access-date=2014-05-13 |archive-date=2014-02-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140210202927/http://www.tata.com/ourcommitment/articlesinside/SRTT-and-NRTT |url-status=dead }}</ref> ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೂಲ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ, ಶ್ರೀ. ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿ ನಜರ್ವಾನ್ ಜಿ ಟಾಟಾ, ರವರ ಎರಡನೆಯ ಪುತ್ರ. ಇವರು, ತಮ್ಮ ತಂದೆಯವರ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗೀದಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಅವರಿಗೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಕಡಿಮೆ. [[ಕಲೆ]], ಕಟ್ಟಡನಿರ್ಮಾಣ, ಹಾಗೂ ವಿಶಿಷ್ಠ-ಕಲಾವಸ್ತುಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತೀವ್ರವಾದ ಆಸಕ್ತಿ. ಅವರು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿರುವ ಅಮೂಲ್ಯ ತೈಲ, ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಬೊಂಬಯಿನ , ಛತ್ರಪತಿ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಕ್ಕೆ ( ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯೆಮ್ ), ದಾನಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್, ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ==ಜನನ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ == 'ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ',<ref>[http://www.tata.com/aboutus/articlesinside/ Tata titans]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>'ಜೆ. ಎನ್,' ರವರ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಕಡೆಯವರು. ಅವರು [[ಮುಂಬಯಿ|ಬೊಂಬಾಯಿನಲ್ಲಿ]] , ೨೦ ಜನವರಿ ೧೮೭೧ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. 'ಸೇಂಟ್ ಜೇವಿಯರ್ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್', ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಬಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ದೊರಕಿತು. 'Tata & Sons, Director', ಆಗಿದ್ದ ಅವರು, ತಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರಿತಿದ್ದರು. ಸುಮಾರು ೧೨ ವರ್ಷ ದೊಡ್ಡವರಾದ ಅಣ್ಣ, ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ, ಮತ್ತು ೧೫ ವರ್ಷ ಹಿರಿಯರಾದ ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾರವರ ಮಾತನ್ನು ಮೀರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕೆಲವು ಹವ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ೧೯೦೪ ರಲ್ಲಿ ಜೆ. ಎನ್ ಟಾಟಾರವರ ಮರಣದ ತರುವಾಯ, ಜವಾಬ್ದಾರಿಯೆಲ್ಲಾ ಸಹಜವಾಗಿ, ಈ ಮೂವರ ಮೇಲೆ ಬಿತ್ತು. ಈಗಾಗಲೇ ಸ್ಥಾಪನೆಯದ ಕಂಪೆನಿಗಳನ್ನು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ತಂದೆಯವರ ಕನಸನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವುದು. ಈ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಣ್ಣನಿಗೆ ಚಕಾರವೆತ್ತದೆ ಸಹಕಾರ ಕೊಟ್ಟರು. ಟಾಟಾ ಕಬ್ಬಿಣ ಮತ್ತು ಉಕ್ಕು ಸಂಸ್ಥೆ, ೩ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ೪ ಬಟ್ಟೆಗಿರಣಿಗಳು [[ಭಾರತ]]ದ ನಿರುದ್ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿದವು. [[ಭಾರತ]] ದೇಶದ ಔದ್ಯೋಗಿಕನೆಲೆಯನ್ನು ಸುಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವು ಪ್ರಮುಖಪಾತ್ರವಹಿಸಿದವು. ರತನ್ ಒಬ್ಬ ಹೃದಯವಂತ,ಕಲಾರಾಧಕ, ಮತ್ತು ಕಲಾಪೋಷಕ, ದೀನದಲಿತರ, ಅಸಹಾಯಕರ, ದುಖಃಕ್ಕೆ ಮಿಡಿಯುವ ಸ್ವಭಾವದವರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರೊಬ್ಬ ಅತಿ ಧಾರಾಳಿಯಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಕೂಡ. ಭಾರತೀಯತೆ ಮತ್ತು ದೇಶಭಕ್ತಿ ಅವರ ದೇಹದ ಕಣ-ಕಣಗಳಲ್ಲಿತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಅದು, ಅವರು ಕೈಗೊಂಡ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರಪಾಲಿಗೆ ಬಂದ ತಂದೆಯವರ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಅನೇಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಲ್ಯಾಣಕಾರ್ಯಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟರು. ಆ ಸಂಪತ್ತಿನ ಬಹುಭಾಗ ನಿಜವಾದ ದುಖಃಸಂತಪ್ತರಿಗೆ ಸೇರಬೇಕಾದದ್ದೆಂಬುದು ಅವರ ಆಸೆ. ಅದು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರಬಹುದು, ಅಥವಾ ಸಂತಪ್ತ ಸಂಸ್ಥೆಯೂ ಆಗಿರಬಹುದು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ '[[ಸರ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್]]', ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ '[[ದಾನ ವಿತರಣಾ ನೀತಿ]]', ಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ್ದರು. ==ಕಲ್ಕತ್ತಾದ 'ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ' ದ, ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ, ವಸತಿಗೃಹ== ಕಲ್ಕತ್ತನಗರದ, [[ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ]], ದಲ್ಲಿ ಪೌರಾತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಂಗೀತದ ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಲು ಅನುವಾಗುವಂತೆ, ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ, ಒಂದು ವಸತಿಗೃಹವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಇಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಐರೋಪ್ಯರು ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ರತನ್ ರವರ ಹಿರಿಯಣ್ಣ, ದೊರಾಬ್ ಟಾಟ ರವರಿಗಿಂತ, ೧೨ ವರ್ಷ ಚಿಕ್ಕವರು. ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ ರವರಿಗಿಂತ ೧೫ ವರ್ಷಕಿರಿಯವರು. ರತನ್ ಟಾಟ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಒಂದು ಲೋಕವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ದಾನ ಧರ್ಮ, ಬಡಜನರ ಕಷ್ಟಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಜನಹಿತ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಆಸಕ್ತಿ. ಕಲಾರಾಧಕರು, ಅದನ್ನು ಪೋಶಕರು ಕೂಡ. '[[ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ]]' ದ ಮೊದಲ ಮಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಭಾಗ ಸ್ಥಳವನ್ನು, ರತನ್ ಟಾಟಾ ಕಲಾಸಂಗ್ರಹಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಡಲಾಗಿಲಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪಿಗಳನ್ನು ಅವರು ಗೌರವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ==ಬೊಂಬಾಯಿನ,'ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್'ನ,ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಸರ್.ರತನ್ ಟಾಟಾ ಮಾಡಿದರು== ಬೊಂಬಾಯಿನ, ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯ [[ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್]], ಪ್ರಮುಖ ಕಛೇರಿಯ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು, ತಾವೇ ಖುದ್ದಾಗಿ ನಿಂತು, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ, '[[ಜಾರ್ಜ್ ವಿಟೆಟ್]]', ರವರ ಜೊತೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ, ವಿನ್ಯಾಸದ ನೀಲನಕ್ಷೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ, ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟ ಉದ್ಯಮ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಮುಖ್ಯ ಅಧಿಕಾರಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಶಂಕುಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿದ್ದು, ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ. ಗೇಟ್ ವೇ ಅಫ್ ಇಂಡಿಯ, ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ನಂತಹ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭವ್ಯ ಕಟ್ಟಡಗಳ ನಿರ್ಮಾತ, 'ಜಾರ್ಜ್ ವಿಟೆಟ್' ರವರು ಕಟ್ಟಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಕೆಲಸವನ್ನು ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾಗಿ ಮುಗಿಸಿದರು. ೧೯೨೪ ರಲ್ಲಿ, ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾಗಿ [[ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್]], ನ ಉದ್ಘಾಟನೆಯಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು, [[ನವಸಾರಿ ಹೌಸ್]], ಟಾಟ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಛೇರಿಯಾಗಿತ್ತು. =='ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ,' ರವರು ಕೊಡುಗೈದಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು== ೧೯೧೩-೧೭ ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರ, ಪಾಟಲಿಪುತ್ರದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಅಗೆದು ಮಾಡಿದ ಸಂಶೋಧನಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ದ್ರವ್ಯ-ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ರತನ್ ಟಾಟಾ, ಮುಂದೆಬಂದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅಶೋಕ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದ, [[ಮಯೂರ ಸಿಂಹಾಸನ]], ಸಿಕ್ಕಿತು. ೧೯೨೨ ರಲ್ಲಿ, [[ಲಂಡನ್ ನ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕೊನೊಮಿಕ್ಸ್]] ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪೀಠವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿ ಬಡತನದ ನಿವಾರಣೆ ಮತ್ತು ಅದರಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಅಧ್ಯಯನದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಧನಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಅವರು ಯೋಚಿಸಿದ್ದರು. ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸೌಧ, "[[ಯಾರ್ಕ್ ಹೌಸ್]] " ನ್ನು [[ಡ್ಯೂಕ್ ಡಿ ಆರ್ಲಿಯನ್ಸ್]] ರವರಿಂದ [[ಟ್ವಿಕನ್ ಹ್ಯಾಮ್]], ನಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿದರು. ಅವರ ಪತ್ನಿ, ರತನ್ ಸತ್ತಮೇಲೂ ೪೪ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೆ ಬದುಕಿದ್ದರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಇನ್ನೂ ಮಾಡದೆ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದ ಅನೇಕ ಅಧೂರಿಯಾಗಿದ್ದ, ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನೆರೆವೇರಿಸಿದರು. ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಹಣ, ಟಾಟಾರವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಗಳಿಗಿಂತ ಮೊತ್ತದ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯದು. ಅವರು ಟಾಟಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದದ್ದು ನಿಜ. ಆದರೆ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನೆಲ್ಲಾ ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಅಣ್ಣನವರಾದ, [[ದೊರಾಬ್]] ಮತ್ತು [[ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ]]ರವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ತಂದೆಯವರು ಬಟ್ಟೆ ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಜಮಾಯಿಸಿದ್ದರು. ರತನ್ ರವರ ಪಾಲಿಗೆ ಬಂದ ಹಣವೂ ಅಪಾರ. ಅದನ್ನೆಲ್ಲಾ ದೇಶದ ಏಳಿಗೆಗಾಗಿ, ಮುಡುಪಾಗಿಟ್ಟರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ, [[ಸೇಂಟ್ ಇವ್ಸ್ ಕಾರ್ನ್ವೆಲ್]], ನಲ್ಲಿ ೫, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ, ತೀರಿಕೊಂಡರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಿರಲಿಲ್ಲ. [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ]], ಯವರು ಅಪಾರ ದುಖಃವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ರತನ್ ಟಾಟಾ ರವರ ಆಸೆಯಂತೆ, ಅವರ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಸದಸ್ಯರು ನಡೆದುಕೊಂಡರು. ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರು ಇಟ್ಟ ಹಣದ ಮೊತ್ತ, ೮. ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ವಿಧಿ-ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ವಿನಿಯೋಗಿಸಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದರು. ಹಲವಾರು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ವತಿಯಿಂದ ದ್ರ್ಯವ್ಯಸಹಾಯ ಪಡೆದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಹೊಂದಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವುಗಳು : * 1. '[[Sarvants of India Society]].' * 2. '[[Mahatma Gandhi and South Africa]],' * 3. '[[Sir Ratan Tata Foundation]],' at The London School of Economics & Political Science. * 4. '[[Archaeological Excavation at Pataliputra in Patna]],' * 5. '[[Sir Ratan TATa Art collection]],' =='ಸರ್ವೆಂಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸೊಸೈಟಿ'== ಇದೊಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಸ್ಥೆ. ಜೂನ್, ೧೨, ೧೯೦೫ ರಲ್ಲಿ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಇದು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರಭಾರತದ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಭಾರತೀಯರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಒಂದುಗೂಡಿಸಿ ಸಮಾನ ಮನಸ್ಕರಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತನುಮನ ಧನ ಗಳನ್ನು ಮುಡುಪಾಗಿಡುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಗುಂಪೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಆಸೆ ಅವರದು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ, ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣಗೋಖಲೆಯವರ ಅಪ್ತ ಸ್ನೇಹಿತರು. ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯಂತೆ, ವಾರ್ಷಿಕಧನ ೧೦,೦೦೦/-ವನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಿದರು. ಇದರ ಅವಧಿ ೧೦ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೂ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಹಣಸಹಾಯದಿಂದ ಆರ್ಥಿಕಮುಗ್ಗಟ್ಟಿನಿಂದ ಅಸಹಾಯಕ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆಮಾಡುತ್ತಿರುವ, ವಿದ್ಯೆ, ಧನಗಳಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗಿರುವ ಬಡಜನರಿಗೆ, ತಮ್ಮ ಕಾಲಿನಮೇಲೆ ಸ್ವಂತವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಲು ಸಹಾಯಮಾಡುವ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ಕರೆಯಿತ್ತರು. ಅದುವರೆಗೂ, ಯಾವ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯೋಗಪತಿಯೂ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಮುಂದೆ ಬಂದು ಇಂತಹ ದಾನ-ಧರ್ಮ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. =='ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ'ದಲ್ಲಿ 'ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ'== ಎಮ್.ಕೆ.ಗಾಂಧಿಯವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದ ಟ್ರಾನ್ಸ್ವಾಲ್ ನಲ್ಲಿ, ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಆಂದೋಲನದ ಬಗ್ಗೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಸರ್ಕಾರವು ಏಶಿಯಾದ, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಭಾರತೀಯರ ವಿರುದ್ಧ ಕಡುವೈರದಿಂದ, ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅನ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು [[ಅಸಹಕಾರ ಅಂದೋಳನ]] ಕ್ಕೆ ಕರೆಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಇದರ ಕಾರ್ಯಪ್ರಣಾಳಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲು, ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಮಾಧ್ಯಮದ ಸಹಾಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹಣದ ಅಗತ್ಯ ಬಹಳವಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಗೋಖಲೆಯವರು, ಸರ್ ರತನ್ ರವರನ್ನು ಏನಾದರೂ ಸಹಾಯಮಾಡಲು ಕೋರಿದರು. ಕೂಡಲೇ ರತನ್ ಟಾಟ ರವರು ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ, ೨೫,೦೦೦/- ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಿದರು. ಹೀಗೆ, ೧೯೦೯-೧೯೧೩ ರವರೆಗೆ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವಿನ ಒಟ್ಟು ಮೊತ್ತ, ೧, ೫೦,೦೦೦-ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಇವನ್ನು ಅವರು ಹಲವು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಗಂಧೀಜಿಯವರು ರತನ್ ರವರಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿ, "ನಿಮ್ಮ ಈ ಭಾರಿಮೊತ್ತದ ಸಹಾಯ-ಧನ, ನಮ್ಮದೇಶದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಅಂದೋಳನಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಪೂರ್ಣಸಹಕಾರದ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿದೆ." ಯೆಂದು, ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ಉದ್ಯಮಿಗಳ್ಯಾರೂ ಇಂತಹ ಕೊಡುಗೈ ಸಹಾಯವನ್ನು ಅದುವರೆಗೂ ಮಾಡಿರಲಿಲ್ಲ. ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರ್ಕಾರ ಅವರ ಅನುಪಮ ಸೇವೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಅವರಿಗೆ, ಸರ್ ಪದವಿ ಯನ್ನು, ಪ್ರದಾನಮಾಡಿತು. ರತನ್ ರವರ ಉದಾಹರಣೆಯಿಂದ ಹಲವರು ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ ತಾವೂ ತಮ್ಮ ಕೈಲಾದ ಹಣಸಹಾಯ ನಂತರ ಮಾಡಿದರು. ==ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಸ್ಥಾಪನೆ== ಲಂಡನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಬಡತನವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿ, ದೇಶದ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ನೆರವಾಗುವ ಒಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಹಾಗೂ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸಲು, ೧೯೧೨ ರಲ್ಲಿ, ತಾವು ನಿಧಿಯನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಲು ಉತ್ಸುಕರೆಂಬ ಮಾತನ್ನು ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲ, ಸರ್ ವಿಲಿಯಂ ಮೈರ್,ರವರ ಕಿವಿಗೆ ಹಾಕಿದರು. ಆಗ, [[ಸರ್. ವಿಲಿಯಮ್ ಮೈರ್]], ತಮ್ಮ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳಾದ, [[ಪ್ರೊ. ಎಲ್. ಟಿ, ಹಾಬ್ ಹೌಸ್]], [[ಪ್ರೊ. ಉರ್ವಿಕ್]] ಜೊತೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ, ಒಂದು ವಿಶೇಷವರದಿಯನ್ನು ತಯಾರುಮಾಡಿ, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ರತನ್ ಟಾಟಾ ತಮ್ಮ ಒಪ್ಪಿಗೆಸೂಚಿಸಿ, ವಾರ್ಷಿಕ ಪರಿಹಾರ ನಿಧಿ, ೧,೪೦೦ ಪಂಡ್ ಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. 'ಲಂಡನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕೊನಾಮಿಕ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ,'ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ'ದ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು. ಇದು ಮೊದಲು ೩ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ, ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಮತ್ತೆ ೫ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಒಟ್ಟು ೧೯ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ, ಶಾಲಾ-ಕಾಲೆಜ್ ಗಳ, ವಿಧ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಉದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುವ ನೌಕರರು, ಮತ್ತು ಅವರ ಜೀವನದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಲೇಖನಗಳು ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಷ್ಯಿತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದವು. =='ಪಾಟ್ನಾ'ದ ಬಳಿಯ, 'ಪಾಟಲೀಪುತ್ರ'ದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ, ಭೂಗರ್ಭ-ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ== ಕಲಾರಾಧಕ, ಸಂಗ್ರಹಕ, ಮತ್ತು ಪರ್ಯಟಕರಾಗಿದ್ದ ರತನ್ ರವರು, ಭಾರತವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸುತ್ತಿದರು. ಅವರು ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಹೋಗಿ ಕಲಾವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಂಡು ತರುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೯೨೧ ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒರಿಸ್ಸ ಮತ್ತು ಬಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿದ್ದ, ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್, [[ಸರ್ ಹಾರ್ ಕೋರ್ಟ್ ಬಟ್ಲರ್ ]], ರವರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತಸರ್ಕಾರದ, [[ಭೂಗರ್ಭ ಸಂಶೋಧನಾ ಇಲಾಖೆ]], ಯವರು ತಮ್ಮ ಉತ್ಖಲಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಆಗ ಶುರುಮಾಡಿದ್ದರು. ನಿಧಿ-ನಿಕ್ಷೇಪ, ಮತ್ತು ಕಲಾಸಂಬಂಧಿತ ವಿಶೇಷ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದ ಮೇಲೆ, ಅವನ್ನು ಕಪಾಟಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಸಜುಗೊಳಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರು ಬಹಳ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ, ೭೫,೦೦೦/- ರುಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾದಿದ್ದರು. ೧೯೧೩-೧೭ ರವರೆಗೆ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ, ನಾಣ್ಯಗಳು, ಪ್ಲೇಕ್ ಗಳು, ಚಿತ್ರಗಳು, ಕೈಬರವಣಿಗೆಯ ವಸ್ತುಗಳು, ಮತ್ತು, ಮಯೂರಸಿಂಹಾಸನ, ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಅಶೋಕನ ಕಾಲದ ಅರಮನೆಯ ನೆನಪನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಪಾಟ್ಣ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ನಲ್ಲಿ, ಇಂದಿಗೂ ಈ ಕಲಾ ನಮೂನೆಗಳು ಕಾಣಲು ಉಪಲಭ್ದವಿದೆ. ==ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರ ಕಲಾ-ವಸ್ತುಗಳ, ಸಂಗ್ರಹಗಳು== [[ರತನ್ ಟಾಟಾ ಜಮ್ಸೆಟ್ ಜಿ]] ರವರು, ಕಲಾರಾಧಕರು, ಕಲಾಪೋಶಕರು, ಮತ್ತು, [[ಒಬ್ಬ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಮಾನವ]], ನೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. ವಿಶ್ವಕಲಾರಾಧಕ, ಪರ್ಯಟಕ ರತನ್, ಪುರಾತನ-ಬಟ್ಟೆಗಳು, ಟೆರ್ರಾಕೋಟ, ಹಸ್ತ ಲಿಖಿತಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಈಟಿ, ಭರ್ಜಿ, ಗನ ಕತ್ತಿ, ಗುರಾಣಿ, ಜೆಡ್ ಮುಂತಾದ ಸಮಾನುಗಳು. ಬಣ್ಣಗಳ, ನೀಲಿ ಬಿಳುಪು, ಹೂದಾನಿಗಳು, ನ್ಯಶ್ಯದ ಡಬ್ಬಿಗಳು, ಆನೆದಂತದಿಂದ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಮತ್ತು ಇತರ ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು , ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಗೆ ಭೇಟಿಇತ್ತ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೊಂಡುಕೊಂಡರು. ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ ಅದರ ಮೊತ್ತ ೫ ಲಕ್ಷರೂಪಾಯಿಗಳು ಎಂದು ಅಂದಾಜುಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ [[ತ್ವಿಕನ್ ಹ್ಯಾಮ್]] ನಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಪುರಾತನ ಮ್ಯಾನ್ಶನ್ ಖರೀದಿಸಿದರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿಹಾರ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ್ದರು. ೧೭ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ತಯಾರಾದ ಕಟ್ಟಡದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲೂ ಭಾರಿಉದ್ಯಾನವನ್ನೂ ಹೊಂದಿತ್ತು. [[ಯಾರ್ಕ್ ಹೌಸ್]] ವಿಶಿಷ್ಠ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿತುಳುಕುವ ಭಾರಿ ಅದ್ಧೂರಿಯಾದ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ತರಹ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು. =='ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್,' ಗಾಗಿಯೇ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು== ಬೊಂಬಾಯಿನ [[ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್]], (ಈಗಿನ ಛತ್ರಪತಿ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ) ಗಾಗಿಯೇ ವಿಶೇಷವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿ, ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಭೇಟಿಯಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು,ಬಿಳಿ-ನೀಲಿ ಬಣ್ಣಗಳ ಭಾರಿಗಾತ್ರದ ಹೂಜಿಗಳನ್ನು ಜಪಾನ್, ಮತ್ತು ಚೈನಗಳಿಂದ ಗೋಡೆಗೆ ತೂಗುಹಾಕುವ ರತ್ನ ಕಂಬಳಿಗಳು, ಆನೆದಂತದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು. ಬೊಂಬಾಯಿನಲ್ಲಿ ಆಗತಾನೆ ಶುರುವಾಗಿದ ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ಗಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಡಲು ತಮ್ಮ ವಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ಬರೆದಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅದರಂತೆ ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ ಆ ಕಲಾಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಂದು ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ನಲ್ಲಿ ಸಮಜಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈಗಲೂ [[FAr Eastern Arts Collection section]], ನಲ್ಲಿ ನಾವು, ಅವುಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ತಮ್ಮಪಾಲಿಗೆ ತಮ್ಮ ತಂದೆಯರಿಂದ ಬಂದ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ದಾನಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟರು. ೧೯೧೩ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾಗುವವರಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಆಸೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಮೂದಿಸಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದರು. ಅತಿವೃಷ್ಟಿ, ಅನಾವೃಷ್ಟಿ, ಬೆಂಕಿ ಅಪಘಾತ, ಭೂಕಂಪ, ಬರ,ದಂತಹ ಪಿಡುಗಿಗೆ, ಅವರ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿಂದ ಯಾವಾಗಲೂ ಸಹಾಯಮಾಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಮಾಡಿದರು. ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದರು. ಅವರು ವಿದ್ಯೆ, ಕಲಿಕೆ, ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಬಹು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದರು. ರತನ್ ಟಾಟಾರವರು, ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ ಕಾಯಿಲೆಬಿದ್ದರು. ದೀರ್ಘಕಾಲ ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದ ನರಳಿದ ಅವರು, ಗುಣಮುಖವಾಗಲೆ ಇಲ್ಲ. ಡಾ. ರವರ ಸಲಹೆಯಂತೆ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಗೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ [[ಸೆಂಟ್ ಇನ್ಸ್, ಕಾರ್ನ್ ವಾಲ್]] ನಲ್ಲಿ ೫, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಮಡದಿ, [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ]], ಯವರನ್ನು ಅಗಲಿ, ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು. =='ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್,' ಸ್ಥಾಪನೆ== ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರ ಇಚ್ಛೆಯಂತೆ, ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರು, ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರದ ಸದಸ್ಯರೊಡನೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ, ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿರ್ಮಿಸಿ,'[[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್]] 'ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರು. ಅವರು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ ಮೃತರಾಗುವವರೆಗೂ ಟಾಟ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿಯ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿ ತಮ್ಮ ಅನುಪಮ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. [[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್]] ನ ರುವಾರಿಯಾಗಿ ಬೇರೆ ಟಾಟಾ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಗಳ ಸಹಕಾರ, ಸಹಾಯ ಪಡೆದು ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಅದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಆಗ ಉಪಲಭ್ದವಿದ್ದ ಹಣದ ರಾಶಿ, ೮ ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದಿದ್ದ ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ದಂಪತಿಗಳು, ಸಮಸ್ತಹಣವನ್ನು ಬಡಬಗ್ಗರ, ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಆಶಾಕಿರಣವನ್ನು ಮೂಡಿಸುವುದರಲ್ಲೇ ವಿನಿಯೋಗಮಾಡಿದರು.'ಜಮ್ಸೆಟ್ ಜಿ ಟಾಟಾ' ರವರ ಪತ್ನಿ,[[ಹೀರಾಬಾಯಿ]] ಯವರ ಸೋದರಿ,'[[ಕುವರ್ ಬಾಯಿ ಡಾಬು]]' ಹಾಗೂ, ಶಾಪುರ್ಜಿ ರಾವ್ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ '[[ರತನ್ ಬಾಯಿ ರಾವ್]]' ಎಂಬ ಮಗಳು ಜನಿಸಿದಳು. [[ರತನ್ ಬಾಯಿ ರಾವ್]] ರವರು,('ಸೂನೂ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು) ಹಾಗೂ 'ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ' ರವರ ಮಗ, [[ನಾವಲ್ ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ ಟಾಟಾ]], ರವರನ್ನು, [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ ಟಾಟಾರವರು]]' ದತ್ತು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಪ್ರಸಕ್ತ [[ಟಾಟಾ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿ]], ಯ ಡೈರೆಕ್ಟರ್, [[ರತನ್ ನಾವಲ್ ಟಾಟಾ]] ರವರು, 'ನಾವಲ್ ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ ಟಾಟಾ' ರವರ ಪುತ್ರರು. [[ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಫ್ ಟಾಟಾ ಸನ್ಸ್]], ನ ಮಹಾನಿದೇಶಕರು, ಈಗಿನ ಟಾಟ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಾರ್ಯಭಾರಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. =='ಟಾಟ ದಾನ ಸಂಸ್ಥೆ',-ಭಾರತದ ಅತಿ ಹಳೆಯ 'ದಾನ ಸಂಸ್ಥೆ'ಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರಮುಖವಾದದ್ದು== [[ಜಮ್‍ಸೆಟ್‍ಜಿ ನುಝರ್‍ವಾನ್‍ಜಿ ಟಾಟ]], ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಕೊಡುಗೆ ಅನನ್ಯ. ಅದೇ ತತ್ವವನ್ನು ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲಾ ಅನೂಚಾನವಾಗಿ ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದರು. ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಬಗ್ಗೆ ಭಾರತೀಯರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಅಪರಿಮಿತ ಪ್ರೀತಿ, ವಿಶ್ವಾಸ, ಗೌರವವಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಲವು ಗಣ್ಯರೂ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಯಾವುದೇ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಮಾಡಲು, ಜನರಿಗೆ ಹೆಮ್ಮೆ. ==ನಿಧನ== ಸರ್ ಟಾಟ ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಪತ್ನಿ, ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ನಿಧನರಾದರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ನಿಧನರಾದ ನಂತರ ೪೪ ವರ್ಷ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ ಟಾಟರವರು, 'ಸರ್ ರತನ್ ಟ್ರಸ್ಟ್' (೮.೧ ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳ) ನ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕರಾಗಿ ಕೆಲಸಮಾಡಿದರು.<ref>{{Cite web |url=http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=55 |title=twickenham-museum |access-date=2014-05-13 |archive-date=2012-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515234139/http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=55 |url-status=dead }}</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References / > [[ವರ್ಗ:ಬೊಂಬಾಯಿನ ಪ್ರಮುಖ ಪಾರ್ಸಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] 0w2qxiwfdiew7nw1sffgcqwblhpf6my 1247810 1247806 2024-10-16T03:39:27Z Mahaveer Indra 34672 1247810 wikitext text/x-wiki ಸರ್ ರತನ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ<ref>{{Cite web |url=http://www.tata.com/ourcommitment/articlesinside/SRTT-and-NRTT |title=Sir Ratan Tata Trust and Navajbai Ratan Tata Trust |access-date=2014-05-13 |archive-date=2014-02-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140210202927/http://www.tata.com/ourcommitment/articlesinside/SRTT-and-NRTT |url-status=dead }}</ref> ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೂಲ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ, ಶ್ರೀ. ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿ ನಜರ್ವಾನ್ ಜಿ ಟಾಟಾ, ರವರ ಎರಡನೆಯ ಪುತ್ರ. ಇವರು, ತಮ್ಮ ತಂದೆಯವರ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗೀದಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಅವರಿಗೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಕಡಿಮೆ. [[ಕಲೆ]], ಕಟ್ಟಡನಿರ್ಮಾಣ, ಹಾಗೂ ವಿಶಿಷ್ಠ-ಕಲಾವಸ್ತುಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತೀವ್ರವಾದ ಆಸಕ್ತಿ. ಅವರು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿರುವ ಅಮೂಲ್ಯ ತೈಲ, ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಬೊಂಬಯಿನ , ಛತ್ರಪತಿ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಕ್ಕೆ ( ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯೆಮ್ ), ದಾನಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್, ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ==ಜನನ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ == 'ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ',<ref>[http://www.tata.com/aboutus/articlesinside/ Tata titans]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>'ಜೆ. ಎನ್,' ರವರ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಕಡೆಯವರು. ಅವರು [[ಮುಂಬಯಿ|ಬೊಂಬಾಯಿನಲ್ಲಿ]] , ೨೦ ಜನವರಿ ೧೮೭೧ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. 'ಸೇಂಟ್ ಜೇವಿಯರ್ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್', ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಬಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ದೊರಕಿತು. 'Tata & Sons, Director', ಆಗಿದ್ದ ಅವರು, ತಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರಿತಿದ್ದರು. ಸುಮಾರು ೧೨ ವರ್ಷ ದೊಡ್ಡವರಾದ ಅಣ್ಣ, ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ, ಮತ್ತು ೧೫ ವರ್ಷ ಹಿರಿಯರಾದ ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾರವರ ಮಾತನ್ನು ಮೀರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕೆಲವು ಹವ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ೧೯೦೪ ರಲ್ಲಿ ಜೆ. ಎನ್ ಟಾಟಾರವರ ಮರಣದ ತರುವಾಯ, ಜವಾಬ್ದಾರಿಯೆಲ್ಲಾ ಸಹಜವಾಗಿ, ಈ ಮೂವರ ಮೇಲೆ ಬಿತ್ತು. ಈಗಾಗಲೇ ಸ್ಥಾಪನೆಯದ ಕಂಪೆನಿಗಳನ್ನು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ತಂದೆಯವರ ಕನಸನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವುದು. ಈ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಣ್ಣನಿಗೆ ಚಕಾರವೆತ್ತದೆ ಸಹಕಾರ ಕೊಟ್ಟರು. ಟಾಟಾ ಕಬ್ಬಿಣ ಮತ್ತು ಉಕ್ಕು ಸಂಸ್ಥೆ, ೩ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ೪ ಬಟ್ಟೆಗಿರಣಿಗಳು [[ಭಾರತ]]ದ ನಿರುದ್ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿದವು. [[ಭಾರತ]] ದೇಶದ ಔದ್ಯೋಗಿಕನೆಲೆಯನ್ನು ಸುಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವು ಪ್ರಮುಖಪಾತ್ರವಹಿಸಿದವು. ರತನ್ ಒಬ್ಬ ಹೃದಯವಂತ,ಕಲಾರಾಧಕ, ಮತ್ತು ಕಲಾಪೋಷಕ, ದೀನದಲಿತರ, ಅಸಹಾಯಕರ, ದುಖಃಕ್ಕೆ ಮಿಡಿಯುವ ಸ್ವಭಾವದವರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರೊಬ್ಬ ಅತಿ ಧಾರಾಳಿಯಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಕೂಡ. ಭಾರತೀಯತೆ ಮತ್ತು ದೇಶಭಕ್ತಿ ಅವರ ದೇಹದ ಕಣ-ಕಣಗಳಲ್ಲಿತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಅದು, ಅವರು ಕೈಗೊಂಡ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರಪಾಲಿಗೆ ಬಂದ ತಂದೆಯವರ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಅನೇಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಲ್ಯಾಣಕಾರ್ಯಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟರು. ಆ ಸಂಪತ್ತಿನ ಬಹುಭಾಗ ನಿಜವಾದ ದುಖಃಸಂತಪ್ತರಿಗೆ ಸೇರಬೇಕಾದದ್ದೆಂಬುದು ಅವರ ಆಸೆ. ಅದು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರಬಹುದು, ಅಥವಾ ಸಂತಪ್ತ ಸಂಸ್ಥೆಯೂ ಆಗಿರಬಹುದು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ '[[ಸರ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್]]', ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ '[[ದಾನ ವಿತರಣಾ ನೀತಿ]]', ಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ್ದರು. ==ಕಲ್ಕತ್ತಾದ 'ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ' ದ, ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ, ವಸತಿಗೃಹ== ಕಲ್ಕತ್ತನಗರದ, [[ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ]], ದಲ್ಲಿ ಪೌರಾತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಂಗೀತದ ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಲು ಅನುವಾಗುವಂತೆ, ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ, ಒಂದು ವಸತಿಗೃಹವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಇಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಐರೋಪ್ಯರು ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ರತನ್ ರವರ ಹಿರಿಯಣ್ಣ, ದೊರಾಬ್ ಟಾಟ ರವರಿಗಿಂತ, ೧೨ ವರ್ಷ ಚಿಕ್ಕವರು. ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ ರವರಿಗಿಂತ ೧೫ ವರ್ಷಕಿರಿಯವರು. ರತನ್ ಟಾಟ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಒಂದು ಲೋಕವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ದಾನ ಧರ್ಮ, ಬಡಜನರ ಕಷ್ಟಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಜನಹಿತ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಆಸಕ್ತಿ. ಕಲಾರಾಧಕರು, ಅದನ್ನು ಪೋಶಕರು ಕೂಡ. '[[ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ]]' ದ ಮೊದಲ ಮಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಭಾಗ ಸ್ಥಳವನ್ನು, ರತನ್ ಟಾಟಾ ಕಲಾಸಂಗ್ರಹಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಡಲಾಗಿಲಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪಿಗಳನ್ನು ಅವರು ಗೌರವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ==ಬೊಂಬಾಯಿನ,'ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್'ನ,ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಸರ್.ರತನ್ ಟಾಟಾ ಮಾಡಿದರು== ಬೊಂಬಾಯಿನ, ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯ [[ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್]], ಪ್ರಮುಖ ಕಛೇರಿಯ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು, ತಾವೇ ಖುದ್ದಾಗಿ ನಿಂತು, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ, '[[ಜಾರ್ಜ್ ವಿಟೆಟ್]]', ರವರ ಜೊತೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ, ವಿನ್ಯಾಸದ ನೀಲನಕ್ಷೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ, ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟ ಉದ್ಯಮ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಮುಖ್ಯ ಅಧಿಕಾರಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಶಂಕುಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿದ್ದು, ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ. ಗೇಟ್ ವೇ ಅಫ್ ಇಂಡಿಯ, ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ನಂತಹ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭವ್ಯ ಕಟ್ಟಡಗಳ ನಿರ್ಮಾತ, 'ಜಾರ್ಜ್ ವಿಟೆಟ್' ರವರು ಕಟ್ಟಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಕೆಲಸವನ್ನು ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾಗಿ ಮುಗಿಸಿದರು. ೧೯೨೪ ರಲ್ಲಿ, ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾಗಿ [[ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್]], ನ ಉದ್ಘಾಟನೆಯಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು, [[ನವಸಾರಿ ಹೌಸ್]], ಟಾಟ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಛೇರಿಯಾಗಿತ್ತು. =='ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ,' ರವರು ಕೊಡುಗೈದಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು== ೧೯೧೩-೧೭ ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರ, ಪಾಟಲಿಪುತ್ರದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಅಗೆದು ಮಾಡಿದ ಸಂಶೋಧನಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ದ್ರವ್ಯ-ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ರತನ್ ಟಾಟಾ, ಮುಂದೆಬಂದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅಶೋಕ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದ, [[ಮಯೂರ ಸಿಂಹಾಸನ]], ಸಿಕ್ಕಿತು. ೧೯೨೨ ರಲ್ಲಿ, [[ಲಂಡನ್ ನ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕೊನೊಮಿಕ್ಸ್]] ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪೀಠವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿ ಬಡತನದ ನಿವಾರಣೆ ಮತ್ತು ಅದರಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಅಧ್ಯಯನದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಧನಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಅವರು ಯೋಚಿಸಿದ್ದರು. ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸೌಧ, "[[ಯಾರ್ಕ್ ಹೌಸ್]] " ನ್ನು [[ಡ್ಯೂಕ್ ಡಿ ಆರ್ಲಿಯನ್ಸ್]] ರವರಿಂದ [[ಟ್ವಿಕನ್ ಹ್ಯಾಮ್]], ನಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿದರು. ಅವರ ಪತ್ನಿ, ರತನ್ ಸತ್ತಮೇಲೂ ೪೪ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೆ ಬದುಕಿದ್ದರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಇನ್ನೂ ಮಾಡದೆ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದ ಅನೇಕ ಅಧೂರಿಯಾಗಿದ್ದ, ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನೆರೆವೇರಿಸಿದರು. ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಹಣ, ಟಾಟಾರವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಗಳಿಗಿಂತ ಮೊತ್ತದ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯದು. ಅವರು ಟಾಟಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದದ್ದು ನಿಜ. ಆದರೆ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನೆಲ್ಲಾ ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಅಣ್ಣನವರಾದ, [[ದೊರಾಬ್]] ಮತ್ತು [[ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ]]ರವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ತಂದೆಯವರು ಬಟ್ಟೆ ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಜಮಾಯಿಸಿದ್ದರು. ರತನ್ ರವರ ಪಾಲಿಗೆ ಬಂದ ಹಣವೂ ಅಪಾರ. ಅದನ್ನೆಲ್ಲಾ ದೇಶದ ಏಳಿಗೆಗಾಗಿ, ಮುಡುಪಾಗಿಟ್ಟರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ, [[ಸೇಂಟ್ ಇವ್ಸ್ ಕಾರ್ನ್ವೆಲ್]], ನಲ್ಲಿ ೫, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ, ತೀರಿಕೊಂಡರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಿರಲಿಲ್ಲ. [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ]], ಯವರು ಅಪಾರ ದುಖಃವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ರತನ್ ಟಾಟಾ ರವರ ಆಸೆಯಂತೆ, ಅವರ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಸದಸ್ಯರು ನಡೆದುಕೊಂಡರು. ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರು ಇಟ್ಟ ಹಣದ ಮೊತ್ತ, ೮. ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ವಿಧಿ-ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ವಿನಿಯೋಗಿಸಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದರು. ಹಲವಾರು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ವತಿಯಿಂದ ದ್ರ್ಯವ್ಯಸಹಾಯ ಪಡೆದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಹೊಂದಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವುಗಳು : * 1. '[[Sarvants of India Society]].' * 2. '[[Mahatma Gandhi and South Africa]],' * 3. '[[Sir Ratan Tata Foundation]],' at The London School of Economics & Political Science. * 4. '[[Archaeological Excavation at Pataliputra in Patna]],' * 5. '[[Sir Ratan TATa Art collection]],' =='ಸರ್ವೆಂಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸೊಸೈಟಿ'== ಇದೊಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಸ್ಥೆ. ಜೂನ್, ೧೨, ೧೯೦೫ ರಲ್ಲಿ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಇದು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರಭಾರತದ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಭಾರತೀಯರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಒಂದುಗೂಡಿಸಿ ಸಮಾನ ಮನಸ್ಕರಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತನುಮನ ಧನ ಗಳನ್ನು ಮುಡುಪಾಗಿಡುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಗುಂಪೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಆಸೆ ಅವರದು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ, ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣಗೋಖಲೆಯವರ ಅಪ್ತ ಸ್ನೇಹಿತರು. ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯಂತೆ, ವಾರ್ಷಿಕಧನ ೧೦,೦೦೦/-ವನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಿದರು. ಇದರ ಅವಧಿ ೧೦ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೂ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಹಣಸಹಾಯದಿಂದ ಆರ್ಥಿಕಮುಗ್ಗಟ್ಟಿನಿಂದ ಅಸಹಾಯಕ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆಮಾಡುತ್ತಿರುವ, ವಿದ್ಯೆ, ಧನಗಳಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗಿರುವ ಬಡಜನರಿಗೆ, ತಮ್ಮ ಕಾಲಿನಮೇಲೆ ಸ್ವಂತವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಲು ಸಹಾಯಮಾಡುವ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ಕರೆಯಿತ್ತರು. ಅದುವರೆಗೂ, ಯಾವ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯೋಗಪತಿಯೂ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಮುಂದೆ ಬಂದು ಇಂತಹ ದಾನ-ಧರ್ಮ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. =='ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ'ದಲ್ಲಿ 'ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ'== ಎಮ್.ಕೆ.ಗಾಂಧಿಯವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದ ಟ್ರಾನ್ಸ್ವಾಲ್ ನಲ್ಲಿ, ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಆಂದೋಲನದ ಬಗ್ಗೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಸರ್ಕಾರವು ಏಶಿಯಾದ, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಭಾರತೀಯರ ವಿರುದ್ಧ ಕಡುವೈರದಿಂದ, ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅನ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು [[ಅಸಹಕಾರ ಅಂದೋಳನ]] ಕ್ಕೆ ಕರೆಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಇದರ ಕಾರ್ಯಪ್ರಣಾಳಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲು, ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಮಾಧ್ಯಮದ ಸಹಾಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹಣದ ಅಗತ್ಯ ಬಹಳವಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಗೋಖಲೆಯವರು, ಸರ್ ರತನ್ ರವರನ್ನು ಏನಾದರೂ ಸಹಾಯಮಾಡಲು ಕೋರಿದರು. ಕೂಡಲೇ ರತನ್ ಟಾಟ ರವರು ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ, ೨೫,೦೦೦/- ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಿದರು. ಹೀಗೆ, ೧೯೦೯-೧೯೧೩ ರವರೆಗೆ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವಿನ ಒಟ್ಟು ಮೊತ್ತ, ೧, ೫೦,೦೦೦-ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಇವನ್ನು ಅವರು ಹಲವು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಗಂಧೀಜಿಯವರು ರತನ್ ರವರಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿ, "ನಿಮ್ಮ ಈ ಭಾರಿಮೊತ್ತದ ಸಹಾಯ-ಧನ, ನಮ್ಮದೇಶದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಅಂದೋಳನಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಪೂರ್ಣಸಹಕಾರದ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿದೆ." ಯೆಂದು, ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ಉದ್ಯಮಿಗಳ್ಯಾರೂ ಇಂತಹ ಕೊಡುಗೈ ಸಹಾಯವನ್ನು ಅದುವರೆಗೂ ಮಾಡಿರಲಿಲ್ಲ. ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರ್ಕಾರ ಅವರ ಅನುಪಮ ಸೇವೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಅವರಿಗೆ, ಸರ್ ಪದವಿ ಯನ್ನು, ಪ್ರದಾನಮಾಡಿತು. ರತನ್ ರವರ ಉದಾಹರಣೆಯಿಂದ ಹಲವರು ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ ತಾವೂ ತಮ್ಮ ಕೈಲಾದ ಹಣಸಹಾಯ ನಂತರ ಮಾಡಿದರು. ==ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಸ್ಥಾಪನೆ== ಲಂಡನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಬಡತನವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿ, ದೇಶದ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ನೆರವಾಗುವ ಒಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಹಾಗೂ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸಲು, ೧೯೧೨ ರಲ್ಲಿ, ತಾವು ನಿಧಿಯನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಲು ಉತ್ಸುಕರೆಂಬ ಮಾತನ್ನು ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲ, ಸರ್ ವಿಲಿಯಂ ಮೈರ್,ರವರ ಕಿವಿಗೆ ಹಾಕಿದರು. ಆಗ, [[ಸರ್. ವಿಲಿಯಮ್ ಮೈರ್]], ತಮ್ಮ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳಾದ, [[ಪ್ರೊ. ಎಲ್. ಟಿ, ಹಾಬ್ ಹೌಸ್]], [[ಪ್ರೊ. ಉರ್ವಿಕ್]] ಜೊತೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ, ಒಂದು ವಿಶೇಷವರದಿಯನ್ನು ತಯಾರುಮಾಡಿ, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ರತನ್ ಟಾಟಾ ತಮ್ಮ ಒಪ್ಪಿಗೆಸೂಚಿಸಿ, ವಾರ್ಷಿಕ ಪರಿಹಾರ ನಿಧಿ, ೧,೪೦೦ ಪಂಡ್ ಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. 'ಲಂಡನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕೊನಾಮಿಕ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ,'ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ'ದ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು. ಇದು ಮೊದಲು ೩ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ, ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಮತ್ತೆ ೫ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಒಟ್ಟು ೧೯ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ, ಶಾಲಾ-ಕಾಲೆಜ್ ಗಳ, ವಿಧ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಉದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುವ ನೌಕರರು, ಮತ್ತು ಅವರ ಜೀವನದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಲೇಖನಗಳು ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಷ್ಯಿತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದವು. =='ಪಾಟ್ನಾ'ದ ಬಳಿಯ, 'ಪಾಟಲೀಪುತ್ರ'ದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ, ಭೂಗರ್ಭ-ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ== ಕಲಾರಾಧಕ, ಸಂಗ್ರಹಕ, ಮತ್ತು ಪರ್ಯಟಕರಾಗಿದ್ದ ರತನ್ ರವರು, ಭಾರತವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸುತ್ತಿದರು. ಅವರು ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಹೋಗಿ ಕಲಾವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಂಡು ತರುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೯೨೧ ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒರಿಸ್ಸ ಮತ್ತು ಬಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿದ್ದ, ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್, [[ಸರ್ ಹಾರ್ ಕೋರ್ಟ್ ಬಟ್ಲರ್ ]], ರವರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತಸರ್ಕಾರದ, [[ಭೂಗರ್ಭ ಸಂಶೋಧನಾ ಇಲಾಖೆ]], ಯವರು ತಮ್ಮ ಉತ್ಖಲಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಆಗ ಶುರುಮಾಡಿದ್ದರು. ನಿಧಿ-ನಿಕ್ಷೇಪ, ಮತ್ತು ಕಲಾಸಂಬಂಧಿತ ವಿಶೇಷ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದ ಮೇಲೆ, ಅವನ್ನು ಕಪಾಟಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಸಜುಗೊಳಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರು ಬಹಳ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ, ೭೫,೦೦೦/- ರುಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾದಿದ್ದರು. ೧೯೧೩-೧೭ ರವರೆಗೆ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ, ನಾಣ್ಯಗಳು, ಪ್ಲೇಕ್ ಗಳು, ಚಿತ್ರಗಳು, ಕೈಬರವಣಿಗೆಯ ವಸ್ತುಗಳು, ಮತ್ತು, ಮಯೂರಸಿಂಹಾಸನ, ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಅಶೋಕನ ಕಾಲದ ಅರಮನೆಯ ನೆನಪನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಪಾಟ್ಣ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ನಲ್ಲಿ, ಇಂದಿಗೂ ಈ ಕಲಾ ನಮೂನೆಗಳು ಕಾಣಲು ಉಪಲಭ್ದವಿದೆ. ==ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರ ಕಲಾ-ವಸ್ತುಗಳ, ಸಂಗ್ರಹಗಳು== [[ರತನ್ ಟಾಟಾ ಜಮ್ಸೆಟ್ ಜಿ]] ರವರು, ಕಲಾರಾಧಕರು, ಕಲಾಪೋಶಕರು, ಮತ್ತು, [[ಒಬ್ಬ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಮಾನವ]], ನೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. ವಿಶ್ವಕಲಾರಾಧಕ, ಪರ್ಯಟಕ ರತನ್, ಪುರಾತನ-ಬಟ್ಟೆಗಳು, ಟೆರ್ರಾಕೋಟ, ಹಸ್ತ ಲಿಖಿತಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಈಟಿ, ಭರ್ಜಿ, ಗನ ಕತ್ತಿ, ಗುರಾಣಿ, ಜೆಡ್ ಮುಂತಾದ ಸಮಾನುಗಳು. ಬಣ್ಣಗಳ, ನೀಲಿ ಬಿಳುಪು, ಹೂದಾನಿಗಳು, ನ್ಯಶ್ಯದ ಡಬ್ಬಿಗಳು, ಆನೆದಂತದಿಂದ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಮತ್ತು ಇತರ ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು , ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಗೆ ಭೇಟಿಇತ್ತ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೊಂಡುಕೊಂಡರು. ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ ಅದರ ಮೊತ್ತ ೫ ಲಕ್ಷರೂಪಾಯಿಗಳು ಎಂದು ಅಂದಾಜುಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ [[ತ್ವಿಕನ್ ಹ್ಯಾಮ್]] ನಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಪುರಾತನ ಮ್ಯಾನ್ಶನ್ ಖರೀದಿಸಿದರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿಹಾರ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ್ದರು. ೧೭ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ತಯಾರಾದ ಕಟ್ಟಡದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲೂ ಭಾರಿಉದ್ಯಾನವನ್ನೂ ಹೊಂದಿತ್ತು. [[ಯಾರ್ಕ್ ಹೌಸ್]] ವಿಶಿಷ್ಠ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿತುಳುಕುವ ಭಾರಿ ಅದ್ಧೂರಿಯಾದ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ತರಹ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು. =='ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್,' ಗಾಗಿಯೇ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು== ಬೊಂಬಾಯಿನ [[ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್]], (ಈಗಿನ ಛತ್ರಪತಿ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ) ಗಾಗಿಯೇ ವಿಶೇಷವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿ, ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಭೇಟಿಯಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು,ಬಿಳಿ-ನೀಲಿ ಬಣ್ಣಗಳ ಭಾರಿಗಾತ್ರದ ಹೂಜಿಗಳನ್ನು ಜಪಾನ್, ಮತ್ತು ಚೈನಗಳಿಂದ ಗೋಡೆಗೆ ತೂಗುಹಾಕುವ ರತ್ನ ಕಂಬಳಿಗಳು, ಆನೆದಂತದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು. ಬೊಂಬಾಯಿನಲ್ಲಿ ಆಗತಾನೆ ಶುರುವಾಗಿದ ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ಗಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಡಲು ತಮ್ಮ ವಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ಬರೆದಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅದರಂತೆ ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ ಆ ಕಲಾಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಂದು ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ನಲ್ಲಿ ಸಮಜಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈಗಲೂ [[FAr Eastern Arts Collection section]], ನಲ್ಲಿ ನಾವು, ಅವುಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ತಮ್ಮಪಾಲಿಗೆ ತಮ್ಮ ತಂದೆಯರಿಂದ ಬಂದ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ದಾನಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟರು. ೧೯೧೩ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾಗುವವರಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಆಸೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಮೂದಿಸಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದರು. ಅತಿವೃಷ್ಟಿ, ಅನಾವೃಷ್ಟಿ, ಬೆಂಕಿ ಅಪಘಾತ, ಭೂಕಂಪ, ಬರ,ದಂತಹ ಪಿಡುಗಿಗೆ, ಅವರ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿಂದ ಯಾವಾಗಲೂ ಸಹಾಯಮಾಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಮಾಡಿದರು. ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದರು. ಅವರು ವಿದ್ಯೆ, ಕಲಿಕೆ, ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಬಹು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದರು. ರತನ್ ಟಾಟಾರವರು, ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ ಕಾಯಿಲೆಬಿದ್ದರು. ದೀರ್ಘಕಾಲ ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದ ನರಳಿದ ಅವರು, ಗುಣಮುಖವಾಗಲೆ ಇಲ್ಲ. ಡಾ. ರವರ ಸಲಹೆಯಂತೆ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಗೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ [[ಸೆಂಟ್ ಇನ್ಸ್, ಕಾರ್ನ್ ವಾಲ್]] ನಲ್ಲಿ ೫, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಮಡದಿ, [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ]], ಯವರನ್ನು ಅಗಲಿ, ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು. =='ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್,' ಸ್ಥಾಪನೆ== ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರ ಇಚ್ಛೆಯಂತೆ, ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರು, ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರದ ಸದಸ್ಯರೊಡನೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ, ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿರ್ಮಿಸಿ,'[[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್]] 'ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರು. ಅವರು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ ಮೃತರಾಗುವವರೆಗೂ ಟಾಟ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿಯ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿ ತಮ್ಮ ಅನುಪಮ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. [[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್]] ನ ರುವಾರಿಯಾಗಿ ಬೇರೆ ಟಾಟಾ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಗಳ ಸಹಕಾರ, ಸಹಾಯ ಪಡೆದು ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಅದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಆಗ ಉಪಲಭ್ದವಿದ್ದ ಹಣದ ರಾಶಿ, ೮ ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದಿದ್ದ ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ದಂಪತಿಗಳು, ಸಮಸ್ತಹಣವನ್ನು ಬಡಬಗ್ಗರ, ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಆಶಾಕಿರಣವನ್ನು ಮೂಡಿಸುವುದರಲ್ಲೇ ವಿನಿಯೋಗಮಾಡಿದರು.'ಜಮ್ಸೆಟ್ ಜಿ ಟಾಟಾ' ರವರ ಪತ್ನಿ,[[ಹೀರಾಬಾಯಿ]] ಯವರ ಸೋದರಿ,'[[ಕುವರ್ ಬಾಯಿ ಡಾಬು]]' ಹಾಗೂ, ಶಾಪುರ್ಜಿ ರಾವ್ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ '[[ರತನ್ ಬಾಯಿ ರಾವ್]]' ಎಂಬ ಮಗಳು ಜನಿಸಿದಳು. [[ರತನ್ ಬಾಯಿ ರಾವ್]] ರವರು,('ಸೂನೂ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು) ಹಾಗೂ 'ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ' ರವರ ಮಗ, [[ನಾವಲ್ ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ ಟಾಟಾ]], ರವರನ್ನು, [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ ಟಾಟಾರವರು]]' ದತ್ತು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಪ್ರಸಕ್ತ [[ಟಾಟಾ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿ]], ಯ ಡೈರೆಕ್ಟರ್, [[ರತನ್ ನಾವಲ್ ಟಾಟಾ]] ರವರು, 'ನಾವಲ್ ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ ಟಾಟಾ' ರವರ ಪುತ್ರರು. [[ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಫ್ ಟಾಟಾ ಸನ್ಸ್]], ನ ಮಹಾನಿದೇಶಕರು, ಈಗಿನ ಟಾಟ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಾರ್ಯಭಾರಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. =='ಟಾಟ ದಾನ ಸಂಸ್ಥೆ',-ಭಾರತದ ಅತಿ ಹಳೆಯ 'ದಾನ ಸಂಸ್ಥೆ'ಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರಮುಖವಾದದ್ದು== [[ಜಮ್‍ಸೆಟ್‍ಜಿ ನುಝರ್‍ವಾನ್‍ಜಿ ಟಾಟ]], ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಕೊಡುಗೆ ಅನನ್ಯ. ಅದೇ ತತ್ವವನ್ನು ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲಾ ಅನೂಚಾನವಾಗಿ ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದರು. ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಬಗ್ಗೆ ಭಾರತೀಯರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಅಪರಿಮಿತ ಪ್ರೀತಿ, ವಿಶ್ವಾಸ, ಗೌರವವಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಲವು ಗಣ್ಯರೂ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಯಾವುದೇ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಮಾಡಲು, ಜನರಿಗೆ ಹೆಮ್ಮೆ. ==ನಿಧನ== ಸರ್ ಟಾಟ ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಪತ್ನಿ, ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ನಿಧನರಾದರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ನಿಧನರಾದ ನಂತರ ೪೪ ವರ್ಷ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ ಟಾಟರವರು, 'ಸರ್ ರತನ್ ಟ್ರಸ್ಟ್' (೮.೧ ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳ) ನ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕರಾಗಿ ಕೆಲಸಮಾಡಿದರು.<ref>{{Cite web |url=http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=55 |title=twickenham-museum |access-date=2014-05-13 |archive-date=2012-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515234139/http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=55 |url-status=dead }}</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References / > [[ವರ್ಗ:ಬೊಂಬಾಯಿನ ಪ್ರಮುಖ ಪಾರ್ಸಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] fgm6jwtquoea94sorwoimz5lx250412 1247811 1247810 2024-10-16T03:41:33Z Mahaveer Indra 34672 1247811 wikitext text/x-wiki '''ಸರ್ ರತನ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ'''<ref>{{Cite web |url=http://www.tata.com/ourcommitment/articlesinside/SRTT-and-NRTT |title=Sir Ratan Tata Trust and Navajbai Ratan Tata Trust |access-date=2014-05-13 |archive-date=2014-02-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140210202927/http://www.tata.com/ourcommitment/articlesinside/SRTT-and-NRTT |url-status=dead }}</ref> ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೂಲ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ, ಶ್ರೀ. ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿ ನಜರ್ವಾನ್ ಜಿ ಟಾಟಾ, ರವರ ಎರಡನೆಯ ಪುತ್ರ. ಇವರು, ತಮ್ಮ ತಂದೆಯವರ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗೀದಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಅವರಿಗೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಕಡಿಮೆ. [[ಕಲೆ]], ಕಟ್ಟಡನಿರ್ಮಾಣ, ಹಾಗೂ ವಿಶಿಷ್ಠ-ಕಲಾವಸ್ತುಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತೀವ್ರವಾದ ಆಸಕ್ತಿ. ಅವರು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿರುವ ಅಮೂಲ್ಯ ತೈಲ, ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಬೊಂಬಯಿನ , ಛತ್ರಪತಿ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಕ್ಕೆ ( ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯೆಮ್ ), ದಾನಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್, ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ==ಜನನ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ == 'ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ',<ref>[http://www.tata.com/aboutus/articlesinside/ Tata titans]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>'ಜೆ. ಎನ್,' ರವರ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಕಡೆಯವರು. ಅವರು [[ಮುಂಬಯಿ|ಬೊಂಬಾಯಿನಲ್ಲಿ]] , ೨೦ ಜನವರಿ ೧೮೭೧ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. 'ಸೇಂಟ್ ಜೇವಿಯರ್ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್', ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಬಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ದೊರಕಿತು. 'Tata & Sons, Director', ಆಗಿದ್ದ ಅವರು, ತಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರಿತಿದ್ದರು. ಸುಮಾರು ೧೨ ವರ್ಷ ದೊಡ್ಡವರಾದ ಅಣ್ಣ, ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ, ಮತ್ತು ೧೫ ವರ್ಷ ಹಿರಿಯರಾದ ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾರವರ ಮಾತನ್ನು ಮೀರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕೆಲವು ಹವ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ೧೯೦೪ ರಲ್ಲಿ ಜೆ. ಎನ್ ಟಾಟಾರವರ ಮರಣದ ತರುವಾಯ, ಜವಾಬ್ದಾರಿಯೆಲ್ಲಾ ಸಹಜವಾಗಿ, ಈ ಮೂವರ ಮೇಲೆ ಬಿತ್ತು. ಈಗಾಗಲೇ ಸ್ಥಾಪನೆಯದ ಕಂಪೆನಿಗಳನ್ನು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ತಂದೆಯವರ ಕನಸನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವುದು. ಈ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಣ್ಣನಿಗೆ ಚಕಾರವೆತ್ತದೆ ಸಹಕಾರ ಕೊಟ್ಟರು. ಟಾಟಾ ಕಬ್ಬಿಣ ಮತ್ತು ಉಕ್ಕು ಸಂಸ್ಥೆ, ೩ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ೪ ಬಟ್ಟೆಗಿರಣಿಗಳು [[ಭಾರತ]]ದ ನಿರುದ್ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿದವು. [[ಭಾರತ]] ದೇಶದ ಔದ್ಯೋಗಿಕನೆಲೆಯನ್ನು ಸುಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವು ಪ್ರಮುಖಪಾತ್ರವಹಿಸಿದವು. ರತನ್ ಒಬ್ಬ ಹೃದಯವಂತ,ಕಲಾರಾಧಕ, ಮತ್ತು ಕಲಾಪೋಷಕ, ದೀನದಲಿತರ, ಅಸಹಾಯಕರ, ದುಖಃಕ್ಕೆ ಮಿಡಿಯುವ ಸ್ವಭಾವದವರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರೊಬ್ಬ ಅತಿ ಧಾರಾಳಿಯಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಕೂಡ. ಭಾರತೀಯತೆ ಮತ್ತು ದೇಶಭಕ್ತಿ ಅವರ ದೇಹದ ಕಣ-ಕಣಗಳಲ್ಲಿತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಅದು, ಅವರು ಕೈಗೊಂಡ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರಪಾಲಿಗೆ ಬಂದ ತಂದೆಯವರ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಅನೇಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಲ್ಯಾಣಕಾರ್ಯಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟರು. ಆ ಸಂಪತ್ತಿನ ಬಹುಭಾಗ ನಿಜವಾದ ದುಖಃಸಂತಪ್ತರಿಗೆ ಸೇರಬೇಕಾದದ್ದೆಂಬುದು ಅವರ ಆಸೆ. ಅದು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರಬಹುದು, ಅಥವಾ ಸಂತಪ್ತ ಸಂಸ್ಥೆಯೂ ಆಗಿರಬಹುದು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ '[[ಸರ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್]]', ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ '[[ದಾನ ವಿತರಣಾ ನೀತಿ]]', ಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ್ದರು. ==ಕಲ್ಕತ್ತಾದ 'ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ' ದ, ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ, ವಸತಿಗೃಹ== ಕಲ್ಕತ್ತನಗರದ, [[ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ]], ದಲ್ಲಿ ಪೌರಾತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಂಗೀತದ ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಲು ಅನುವಾಗುವಂತೆ, ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ, ಒಂದು ವಸತಿಗೃಹವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಇಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಐರೋಪ್ಯರು ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ರತನ್ ರವರ ಹಿರಿಯಣ್ಣ, ದೊರಾಬ್ ಟಾಟ ರವರಿಗಿಂತ, ೧೨ ವರ್ಷ ಚಿಕ್ಕವರು. ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ ರವರಿಗಿಂತ ೧೫ ವರ್ಷಕಿರಿಯವರು. ರತನ್ ಟಾಟ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಒಂದು ಲೋಕವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ದಾನ ಧರ್ಮ, ಬಡಜನರ ಕಷ್ಟಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಜನಹಿತ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಆಸಕ್ತಿ. ಕಲಾರಾಧಕರು, ಅದನ್ನು ಪೋಶಕರು ಕೂಡ. '[[ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ]]' ದ ಮೊದಲ ಮಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಭಾಗ ಸ್ಥಳವನ್ನು, ರತನ್ ಟಾಟಾ ಕಲಾಸಂಗ್ರಹಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಡಲಾಗಿಲಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪಿಗಳನ್ನು ಅವರು ಗೌರವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ==ಬೊಂಬಾಯಿನ,'ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್'ನ,ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಸರ್.ರತನ್ ಟಾಟಾ ಮಾಡಿದರು== ಬೊಂಬಾಯಿನ, ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯ [[ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್]], ಪ್ರಮುಖ ಕಛೇರಿಯ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು, ತಾವೇ ಖುದ್ದಾಗಿ ನಿಂತು, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ, '[[ಜಾರ್ಜ್ ವಿಟೆಟ್]]', ರವರ ಜೊತೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ, ವಿನ್ಯಾಸದ ನೀಲನಕ್ಷೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ, ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟ ಉದ್ಯಮ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಮುಖ್ಯ ಅಧಿಕಾರಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಶಂಕುಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿದ್ದು, ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ. ಗೇಟ್ ವೇ ಅಫ್ ಇಂಡಿಯ, ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ನಂತಹ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭವ್ಯ ಕಟ್ಟಡಗಳ ನಿರ್ಮಾತ, 'ಜಾರ್ಜ್ ವಿಟೆಟ್' ರವರು ಕಟ್ಟಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಕೆಲಸವನ್ನು ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾಗಿ ಮುಗಿಸಿದರು. ೧೯೨೪ ರಲ್ಲಿ, ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾಗಿ [[ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್]], ನ ಉದ್ಘಾಟನೆಯಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು, [[ನವಸಾರಿ ಹೌಸ್]], ಟಾಟ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಛೇರಿಯಾಗಿತ್ತು. =='ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ,' ರವರು ಕೊಡುಗೈದಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು== ೧೯೧೩-೧೭ ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರ, ಪಾಟಲಿಪುತ್ರದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಅಗೆದು ಮಾಡಿದ ಸಂಶೋಧನಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ದ್ರವ್ಯ-ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ರತನ್ ಟಾಟಾ, ಮುಂದೆಬಂದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅಶೋಕ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದ, [[ಮಯೂರ ಸಿಂಹಾಸನ]], ಸಿಕ್ಕಿತು. ೧೯೨೨ ರಲ್ಲಿ, [[ಲಂಡನ್ ನ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕೊನೊಮಿಕ್ಸ್]] ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪೀಠವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿ ಬಡತನದ ನಿವಾರಣೆ ಮತ್ತು ಅದರಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಅಧ್ಯಯನದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಧನಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಅವರು ಯೋಚಿಸಿದ್ದರು. ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸೌಧ, "[[ಯಾರ್ಕ್ ಹೌಸ್]] " ನ್ನು [[ಡ್ಯೂಕ್ ಡಿ ಆರ್ಲಿಯನ್ಸ್]] ರವರಿಂದ [[ಟ್ವಿಕನ್ ಹ್ಯಾಮ್]], ನಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿದರು. ಅವರ ಪತ್ನಿ, ರತನ್ ಸತ್ತಮೇಲೂ ೪೪ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೆ ಬದುಕಿದ್ದರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಇನ್ನೂ ಮಾಡದೆ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದ ಅನೇಕ ಅಧೂರಿಯಾಗಿದ್ದ, ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನೆರೆವೇರಿಸಿದರು. ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಹಣ, ಟಾಟಾರವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಗಳಿಗಿಂತ ಮೊತ್ತದ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯದು. ಅವರು ಟಾಟಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದದ್ದು ನಿಜ. ಆದರೆ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನೆಲ್ಲಾ ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಅಣ್ಣನವರಾದ, [[ದೊರಾಬ್]] ಮತ್ತು [[ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ]]ರವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ತಂದೆಯವರು ಬಟ್ಟೆ ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಜಮಾಯಿಸಿದ್ದರು. ರತನ್ ರವರ ಪಾಲಿಗೆ ಬಂದ ಹಣವೂ ಅಪಾರ. ಅದನ್ನೆಲ್ಲಾ ದೇಶದ ಏಳಿಗೆಗಾಗಿ, ಮುಡುಪಾಗಿಟ್ಟರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ, [[ಸೇಂಟ್ ಇವ್ಸ್ ಕಾರ್ನ್ವೆಲ್]], ನಲ್ಲಿ ೫, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ, ತೀರಿಕೊಂಡರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಿರಲಿಲ್ಲ. [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ]], ಯವರು ಅಪಾರ ದುಖಃವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ರತನ್ ಟಾಟಾ ರವರ ಆಸೆಯಂತೆ, ಅವರ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಸದಸ್ಯರು ನಡೆದುಕೊಂಡರು. ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರು ಇಟ್ಟ ಹಣದ ಮೊತ್ತ, ೮. ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ವಿಧಿ-ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ವಿನಿಯೋಗಿಸಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದರು. ಹಲವಾರು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ವತಿಯಿಂದ ದ್ರ್ಯವ್ಯಸಹಾಯ ಪಡೆದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಹೊಂದಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವುಗಳು : * 1. '[[Sarvants of India Society]].' * 2. '[[Mahatma Gandhi and South Africa]],' * 3. '[[Sir Ratan Tata Foundation]],' at The London School of Economics & Political Science. * 4. '[[Archaeological Excavation at Pataliputra in Patna]],' * 5. '[[Sir Ratan TATa Art collection]],' =='ಸರ್ವೆಂಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸೊಸೈಟಿ'== ಇದೊಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಸ್ಥೆ. ಜೂನ್, ೧೨, ೧೯೦೫ ರಲ್ಲಿ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಇದು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರಭಾರತದ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಭಾರತೀಯರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಒಂದುಗೂಡಿಸಿ ಸಮಾನ ಮನಸ್ಕರಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತನುಮನ ಧನ ಗಳನ್ನು ಮುಡುಪಾಗಿಡುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಗುಂಪೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಆಸೆ ಅವರದು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ, ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣಗೋಖಲೆಯವರ ಅಪ್ತ ಸ್ನೇಹಿತರು. ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯಂತೆ, ವಾರ್ಷಿಕಧನ ೧೦,೦೦೦/-ವನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಿದರು. ಇದರ ಅವಧಿ ೧೦ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೂ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಹಣಸಹಾಯದಿಂದ ಆರ್ಥಿಕಮುಗ್ಗಟ್ಟಿನಿಂದ ಅಸಹಾಯಕ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆಮಾಡುತ್ತಿರುವ, ವಿದ್ಯೆ, ಧನಗಳಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗಿರುವ ಬಡಜನರಿಗೆ, ತಮ್ಮ ಕಾಲಿನಮೇಲೆ ಸ್ವಂತವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಲು ಸಹಾಯಮಾಡುವ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ಕರೆಯಿತ್ತರು. ಅದುವರೆಗೂ, ಯಾವ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯೋಗಪತಿಯೂ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಮುಂದೆ ಬಂದು ಇಂತಹ ದಾನ-ಧರ್ಮ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. =='ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ'ದಲ್ಲಿ 'ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ'== ಎಮ್.ಕೆ.ಗಾಂಧಿಯವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದ ಟ್ರಾನ್ಸ್ವಾಲ್ ನಲ್ಲಿ, ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಆಂದೋಲನದ ಬಗ್ಗೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಸರ್ಕಾರವು ಏಶಿಯಾದ, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಭಾರತೀಯರ ವಿರುದ್ಧ ಕಡುವೈರದಿಂದ, ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅನ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು [[ಅಸಹಕಾರ ಅಂದೋಳನ]] ಕ್ಕೆ ಕರೆಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಇದರ ಕಾರ್ಯಪ್ರಣಾಳಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲು, ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಮಾಧ್ಯಮದ ಸಹಾಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹಣದ ಅಗತ್ಯ ಬಹಳವಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಗೋಖಲೆಯವರು, ಸರ್ ರತನ್ ರವರನ್ನು ಏನಾದರೂ ಸಹಾಯಮಾಡಲು ಕೋರಿದರು. ಕೂಡಲೇ ರತನ್ ಟಾಟ ರವರು ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ, ೨೫,೦೦೦/- ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಿದರು. ಹೀಗೆ, ೧೯೦೯-೧೯೧೩ ರವರೆಗೆ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವಿನ ಒಟ್ಟು ಮೊತ್ತ, ೧, ೫೦,೦೦೦-ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಇವನ್ನು ಅವರು ಹಲವು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಗಂಧೀಜಿಯವರು ರತನ್ ರವರಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿ, "ನಿಮ್ಮ ಈ ಭಾರಿಮೊತ್ತದ ಸಹಾಯ-ಧನ, ನಮ್ಮದೇಶದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಅಂದೋಳನಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಪೂರ್ಣಸಹಕಾರದ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿದೆ." ಯೆಂದು, ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ಉದ್ಯಮಿಗಳ್ಯಾರೂ ಇಂತಹ ಕೊಡುಗೈ ಸಹಾಯವನ್ನು ಅದುವರೆಗೂ ಮಾಡಿರಲಿಲ್ಲ. ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರ್ಕಾರ ಅವರ ಅನುಪಮ ಸೇವೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಅವರಿಗೆ, ಸರ್ ಪದವಿ ಯನ್ನು, ಪ್ರದಾನಮಾಡಿತು. ರತನ್ ರವರ ಉದಾಹರಣೆಯಿಂದ ಹಲವರು ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ ತಾವೂ ತಮ್ಮ ಕೈಲಾದ ಹಣಸಹಾಯ ನಂತರ ಮಾಡಿದರು. ==ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಸ್ಥಾಪನೆ== ಲಂಡನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಬಡತನವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿ, ದೇಶದ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ನೆರವಾಗುವ ಒಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಹಾಗೂ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸಲು, ೧೯೧೨ ರಲ್ಲಿ, ತಾವು ನಿಧಿಯನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಲು ಉತ್ಸುಕರೆಂಬ ಮಾತನ್ನು ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲ, ಸರ್ ವಿಲಿಯಂ ಮೈರ್,ರವರ ಕಿವಿಗೆ ಹಾಕಿದರು. ಆಗ, [[ಸರ್. ವಿಲಿಯಮ್ ಮೈರ್]], ತಮ್ಮ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳಾದ, [[ಪ್ರೊ. ಎಲ್. ಟಿ, ಹಾಬ್ ಹೌಸ್]], [[ಪ್ರೊ. ಉರ್ವಿಕ್]] ಜೊತೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ, ಒಂದು ವಿಶೇಷವರದಿಯನ್ನು ತಯಾರುಮಾಡಿ, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ರತನ್ ಟಾಟಾ ತಮ್ಮ ಒಪ್ಪಿಗೆಸೂಚಿಸಿ, ವಾರ್ಷಿಕ ಪರಿಹಾರ ನಿಧಿ, ೧,೪೦೦ ಪಂಡ್ ಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. 'ಲಂಡನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕೊನಾಮಿಕ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ,'ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ'ದ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು. ಇದು ಮೊದಲು ೩ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ, ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಮತ್ತೆ ೫ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಒಟ್ಟು ೧೯ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ, ಶಾಲಾ-ಕಾಲೆಜ್ ಗಳ, ವಿಧ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಉದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುವ ನೌಕರರು, ಮತ್ತು ಅವರ ಜೀವನದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಲೇಖನಗಳು ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಷ್ಯಿತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದವು. =='ಪಾಟ್ನಾ'ದ ಬಳಿಯ, 'ಪಾಟಲೀಪುತ್ರ'ದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ, ಭೂಗರ್ಭ-ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ== ಕಲಾರಾಧಕ, ಸಂಗ್ರಹಕ, ಮತ್ತು ಪರ್ಯಟಕರಾಗಿದ್ದ ರತನ್ ರವರು, ಭಾರತವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸುತ್ತಿದರು. ಅವರು ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಹೋಗಿ ಕಲಾವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಂಡು ತರುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೯೨೧ ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒರಿಸ್ಸ ಮತ್ತು ಬಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿದ್ದ, ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್, [[ಸರ್ ಹಾರ್ ಕೋರ್ಟ್ ಬಟ್ಲರ್ ]], ರವರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತಸರ್ಕಾರದ, [[ಭೂಗರ್ಭ ಸಂಶೋಧನಾ ಇಲಾಖೆ]], ಯವರು ತಮ್ಮ ಉತ್ಖಲಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಆಗ ಶುರುಮಾಡಿದ್ದರು. ನಿಧಿ-ನಿಕ್ಷೇಪ, ಮತ್ತು ಕಲಾಸಂಬಂಧಿತ ವಿಶೇಷ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದ ಮೇಲೆ, ಅವನ್ನು ಕಪಾಟಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಸಜುಗೊಳಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರು ಬಹಳ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ, ೭೫,೦೦೦/- ರುಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾದಿದ್ದರು. ೧೯೧೩-೧೭ ರವರೆಗೆ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ, ನಾಣ್ಯಗಳು, ಪ್ಲೇಕ್ ಗಳು, ಚಿತ್ರಗಳು, ಕೈಬರವಣಿಗೆಯ ವಸ್ತುಗಳು, ಮತ್ತು, ಮಯೂರಸಿಂಹಾಸನ, ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಅಶೋಕನ ಕಾಲದ ಅರಮನೆಯ ನೆನಪನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಪಾಟ್ಣ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ನಲ್ಲಿ, ಇಂದಿಗೂ ಈ ಕಲಾ ನಮೂನೆಗಳು ಕಾಣಲು ಉಪಲಭ್ದವಿದೆ. ==ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರ ಕಲಾ-ವಸ್ತುಗಳ, ಸಂಗ್ರಹಗಳು== [[ರತನ್ ಟಾಟಾ ಜಮ್ಸೆಟ್ ಜಿ]] ರವರು, ಕಲಾರಾಧಕರು, ಕಲಾಪೋಶಕರು, ಮತ್ತು, [[ಒಬ್ಬ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಮಾನವ]], ನೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. ವಿಶ್ವಕಲಾರಾಧಕ, ಪರ್ಯಟಕ ರತನ್, ಪುರಾತನ-ಬಟ್ಟೆಗಳು, ಟೆರ್ರಾಕೋಟ, ಹಸ್ತ ಲಿಖಿತಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಈಟಿ, ಭರ್ಜಿ, ಗನ ಕತ್ತಿ, ಗುರಾಣಿ, ಜೆಡ್ ಮುಂತಾದ ಸಮಾನುಗಳು. ಬಣ್ಣಗಳ, ನೀಲಿ ಬಿಳುಪು, ಹೂದಾನಿಗಳು, ನ್ಯಶ್ಯದ ಡಬ್ಬಿಗಳು, ಆನೆದಂತದಿಂದ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಮತ್ತು ಇತರ ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು , ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಗೆ ಭೇಟಿಇತ್ತ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೊಂಡುಕೊಂಡರು. ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ ಅದರ ಮೊತ್ತ ೫ ಲಕ್ಷರೂಪಾಯಿಗಳು ಎಂದು ಅಂದಾಜುಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ [[ತ್ವಿಕನ್ ಹ್ಯಾಮ್]] ನಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಪುರಾತನ ಮ್ಯಾನ್ಶನ್ ಖರೀದಿಸಿದರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿಹಾರ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ್ದರು. ೧೭ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ತಯಾರಾದ ಕಟ್ಟಡದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲೂ ಭಾರಿಉದ್ಯಾನವನ್ನೂ ಹೊಂದಿತ್ತು. [[ಯಾರ್ಕ್ ಹೌಸ್]] ವಿಶಿಷ್ಠ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿತುಳುಕುವ ಭಾರಿ ಅದ್ಧೂರಿಯಾದ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ತರಹ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು. =='ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್,' ಗಾಗಿಯೇ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು== ಬೊಂಬಾಯಿನ [[ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್]], (ಈಗಿನ ಛತ್ರಪತಿ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ) ಗಾಗಿಯೇ ವಿಶೇಷವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿ, ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಭೇಟಿಯಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು,ಬಿಳಿ-ನೀಲಿ ಬಣ್ಣಗಳ ಭಾರಿಗಾತ್ರದ ಹೂಜಿಗಳನ್ನು ಜಪಾನ್, ಮತ್ತು ಚೈನಗಳಿಂದ ಗೋಡೆಗೆ ತೂಗುಹಾಕುವ ರತ್ನ ಕಂಬಳಿಗಳು, ಆನೆದಂತದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು. ಬೊಂಬಾಯಿನಲ್ಲಿ ಆಗತಾನೆ ಶುರುವಾಗಿದ ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ಗಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಡಲು ತಮ್ಮ ವಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ಬರೆದಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅದರಂತೆ ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ ಆ ಕಲಾಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಂದು ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ನಲ್ಲಿ ಸಮಜಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈಗಲೂ [[FAr Eastern Arts Collection section]], ನಲ್ಲಿ ನಾವು, ಅವುಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ತಮ್ಮಪಾಲಿಗೆ ತಮ್ಮ ತಂದೆಯರಿಂದ ಬಂದ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ದಾನಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟರು. ೧೯೧೩ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾಗುವವರಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಆಸೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಮೂದಿಸಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದರು. ಅತಿವೃಷ್ಟಿ, ಅನಾವೃಷ್ಟಿ, ಬೆಂಕಿ ಅಪಘಾತ, ಭೂಕಂಪ, ಬರ,ದಂತಹ ಪಿಡುಗಿಗೆ, ಅವರ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿಂದ ಯಾವಾಗಲೂ ಸಹಾಯಮಾಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಮಾಡಿದರು. ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದರು. ಅವರು ವಿದ್ಯೆ, ಕಲಿಕೆ, ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಬಹು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದರು. ರತನ್ ಟಾಟಾರವರು, ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ ಕಾಯಿಲೆಬಿದ್ದರು. ದೀರ್ಘಕಾಲ ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದ ನರಳಿದ ಅವರು, ಗುಣಮುಖವಾಗಲೆ ಇಲ್ಲ. ಡಾ. ರವರ ಸಲಹೆಯಂತೆ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಗೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ [[ಸೆಂಟ್ ಇನ್ಸ್, ಕಾರ್ನ್ ವಾಲ್]] ನಲ್ಲಿ ೫, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಮಡದಿ, [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ]], ಯವರನ್ನು ಅಗಲಿ, ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು. =='ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್,' ಸ್ಥಾಪನೆ== ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರ ಇಚ್ಛೆಯಂತೆ, ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರು, ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರದ ಸದಸ್ಯರೊಡನೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ, ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿರ್ಮಿಸಿ,'[[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್]] 'ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರು. ಅವರು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ ಮೃತರಾಗುವವರೆಗೂ ಟಾಟ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿಯ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿ ತಮ್ಮ ಅನುಪಮ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. [[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್]] ನ ರುವಾರಿಯಾಗಿ ಬೇರೆ ಟಾಟಾ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಗಳ ಸಹಕಾರ, ಸಹಾಯ ಪಡೆದು ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಅದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಆಗ ಉಪಲಭ್ದವಿದ್ದ ಹಣದ ರಾಶಿ, ೮ ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದಿದ್ದ ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ದಂಪತಿಗಳು, ಸಮಸ್ತಹಣವನ್ನು ಬಡಬಗ್ಗರ, ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಆಶಾಕಿರಣವನ್ನು ಮೂಡಿಸುವುದರಲ್ಲೇ ವಿನಿಯೋಗಮಾಡಿದರು.'ಜಮ್ಸೆಟ್ ಜಿ ಟಾಟಾ' ರವರ ಪತ್ನಿ,[[ಹೀರಾಬಾಯಿ]] ಯವರ ಸೋದರಿ,'[[ಕುವರ್ ಬಾಯಿ ಡಾಬು]]' ಹಾಗೂ, ಶಾಪುರ್ಜಿ ರಾವ್ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ '[[ರತನ್ ಬಾಯಿ ರಾವ್]]' ಎಂಬ ಮಗಳು ಜನಿಸಿದಳು. [[ರತನ್ ಬಾಯಿ ರಾವ್]] ರವರು,('ಸೂನೂ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು) ಹಾಗೂ 'ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ' ರವರ ಮಗ, [[ನಾವಲ್ ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ ಟಾಟಾ]], ರವರನ್ನು, [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ ಟಾಟಾರವರು]]' ದತ್ತು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಪ್ರಸಕ್ತ [[ಟಾಟಾ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿ]], ಯ ಡೈರೆಕ್ಟರ್, [[ರತನ್ ನಾವಲ್ ಟಾಟಾ]] ರವರು, 'ನಾವಲ್ ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ ಟಾಟಾ' ರವರ ಪುತ್ರರು. [[ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಫ್ ಟಾಟಾ ಸನ್ಸ್]], ನ ಮಹಾನಿದೇಶಕರು, ಈಗಿನ ಟಾಟ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಾರ್ಯಭಾರಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. =='ಟಾಟ ದಾನ ಸಂಸ್ಥೆ',-ಭಾರತದ ಅತಿ ಹಳೆಯ 'ದಾನ ಸಂಸ್ಥೆ'ಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರಮುಖವಾದದ್ದು== [[ಜಮ್‍ಸೆಟ್‍ಜಿ ನುಝರ್‍ವಾನ್‍ಜಿ ಟಾಟ]], ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಕೊಡುಗೆ ಅನನ್ಯ. ಅದೇ ತತ್ವವನ್ನು ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲಾ ಅನೂಚಾನವಾಗಿ ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದರು. ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಬಗ್ಗೆ ಭಾರತೀಯರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಅಪರಿಮಿತ ಪ್ರೀತಿ, ವಿಶ್ವಾಸ, ಗೌರವವಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಲವು ಗಣ್ಯರೂ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಯಾವುದೇ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಮಾಡಲು, ಜನರಿಗೆ ಹೆಮ್ಮೆ. ==ನಿಧನ== ಸರ್ ಟಾಟ ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಪತ್ನಿ, ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ನಿಧನರಾದರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ನಿಧನರಾದ ನಂತರ ೪೪ ವರ್ಷ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ ಟಾಟರವರು, 'ಸರ್ ರತನ್ ಟ್ರಸ್ಟ್' (೮.೧ ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳ) ನ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕರಾಗಿ ಕೆಲಸಮಾಡಿದರು.<ref>{{Cite web |url=http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=55 |title=twickenham-museum |access-date=2014-05-13 |archive-date=2012-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515234139/http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=55 |url-status=dead }}</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References / > [[ವರ್ಗ:ಬೊಂಬಾಯಿನ ಪ್ರಮುಖ ಪಾರ್ಸಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] fgpw8zjay1yiwxqva32q8r3br93bx32 1247813 1247811 2024-10-16T03:48:03Z Mahaveer Indra 34672 1247813 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | honorific_suffix = | name = ಸರ್ ರತನ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ | image = Sir Ratan Tata.jpg | birth_date = {{birth date|1871|1|20|df=y}} | birth_place = ಬಾಂಬೆ, [[ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವದ]] | death_date = {{death date and age|1918|9|5|1871|1|20|df=y}} | alma_mater = [[ಮುಂಬಯಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ]] | occupation = ಕೈಗಾರಿಕೋದ್ಯಮಿ, ದಾನಿ | spouse = {{marriage|ನವಾಜ್ ಬಾಯ್ ಸೆಟ್|೧೮೯೩}} | father = [[ಜೆಮ್ಷೆಟ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ]] | children = [[ನವಲ್ ಟಾಟಾ]] (ದತ್ತುಪುತ್ರ) | relatives = [[ದೊರಾಬ್ಜಿ ಟಾಟಾ]] (ಸಹೋದರ)<br />[[ರತನ್ ಟಾಟಾ]] (ಮೊಮ್ಮಗ) }} '''ಸರ್ ರತನ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ'''<ref>{{Cite web |url=http://www.tata.com/ourcommitment/articlesinside/SRTT-and-NRTT |title=Sir Ratan Tata Trust and Navajbai Ratan Tata Trust |access-date=2014-05-13 |archive-date=2014-02-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140210202927/http://www.tata.com/ourcommitment/articlesinside/SRTT-and-NRTT |url-status=dead }}</ref> ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೂಲ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ, ಶ್ರೀ. ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿ ನಜರ್ವಾನ್ ಜಿ ಟಾಟಾ, ರವರ ಎರಡನೆಯ ಪುತ್ರ. ಇವರು, ತಮ್ಮ ತಂದೆಯವರ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗೀದಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಅವರಿಗೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಕಡಿಮೆ. [[ಕಲೆ]], ಕಟ್ಟಡನಿರ್ಮಾಣ, ಹಾಗೂ ವಿಶಿಷ್ಠ-ಕಲಾವಸ್ತುಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತೀವ್ರವಾದ ಆಸಕ್ತಿ. ಅವರು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿರುವ ಅಮೂಲ್ಯ ತೈಲ, ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಬೊಂಬಯಿನ , ಛತ್ರಪತಿ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಕ್ಕೆ ( ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯೆಮ್ ), ದಾನಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್, ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ==ಜನನ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ == 'ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ',<ref>[http://www.tata.com/aboutus/articlesinside/ Tata titans]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>'ಜೆ. ಎನ್,' ರವರ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಕಡೆಯವರು. ಅವರು [[ಮುಂಬಯಿ|ಬೊಂಬಾಯಿನಲ್ಲಿ]] , ೨೦ ಜನವರಿ ೧೮೭೧ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. 'ಸೇಂಟ್ ಜೇವಿಯರ್ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್', ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಬಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ದೊರಕಿತು. 'Tata & Sons, Director', ಆಗಿದ್ದ ಅವರು, ತಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರಿತಿದ್ದರು. ಸುಮಾರು ೧೨ ವರ್ಷ ದೊಡ್ಡವರಾದ ಅಣ್ಣ, ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ, ಮತ್ತು ೧೫ ವರ್ಷ ಹಿರಿಯರಾದ ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾರವರ ಮಾತನ್ನು ಮೀರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕೆಲವು ಹವ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ೧೯೦೪ ರಲ್ಲಿ ಜೆ. ಎನ್ ಟಾಟಾರವರ ಮರಣದ ತರುವಾಯ, ಜವಾಬ್ದಾರಿಯೆಲ್ಲಾ ಸಹಜವಾಗಿ, ಈ ಮೂವರ ಮೇಲೆ ಬಿತ್ತು. ಈಗಾಗಲೇ ಸ್ಥಾಪನೆಯದ ಕಂಪೆನಿಗಳನ್ನು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ತಂದೆಯವರ ಕನಸನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವುದು. ಈ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಣ್ಣನಿಗೆ ಚಕಾರವೆತ್ತದೆ ಸಹಕಾರ ಕೊಟ್ಟರು. ಟಾಟಾ ಕಬ್ಬಿಣ ಮತ್ತು ಉಕ್ಕು ಸಂಸ್ಥೆ, ೩ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ೪ ಬಟ್ಟೆಗಿರಣಿಗಳು [[ಭಾರತ]]ದ ನಿರುದ್ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿದವು. [[ಭಾರತ]] ದೇಶದ ಔದ್ಯೋಗಿಕನೆಲೆಯನ್ನು ಸುಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವು ಪ್ರಮುಖಪಾತ್ರವಹಿಸಿದವು. ರತನ್ ಒಬ್ಬ ಹೃದಯವಂತ,ಕಲಾರಾಧಕ, ಮತ್ತು ಕಲಾಪೋಷಕ, ದೀನದಲಿತರ, ಅಸಹಾಯಕರ, ದುಖಃಕ್ಕೆ ಮಿಡಿಯುವ ಸ್ವಭಾವದವರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರೊಬ್ಬ ಅತಿ ಧಾರಾಳಿಯಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಕೂಡ. ಭಾರತೀಯತೆ ಮತ್ತು ದೇಶಭಕ್ತಿ ಅವರ ದೇಹದ ಕಣ-ಕಣಗಳಲ್ಲಿತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಅದು, ಅವರು ಕೈಗೊಂಡ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರಪಾಲಿಗೆ ಬಂದ ತಂದೆಯವರ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಅನೇಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಲ್ಯಾಣಕಾರ್ಯಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟರು. ಆ ಸಂಪತ್ತಿನ ಬಹುಭಾಗ ನಿಜವಾದ ದುಖಃಸಂತಪ್ತರಿಗೆ ಸೇರಬೇಕಾದದ್ದೆಂಬುದು ಅವರ ಆಸೆ. ಅದು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರಬಹುದು, ಅಥವಾ ಸಂತಪ್ತ ಸಂಸ್ಥೆಯೂ ಆಗಿರಬಹುದು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ '[[ಸರ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್]]', ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ '[[ದಾನ ವಿತರಣಾ ನೀತಿ]]', ಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ್ದರು. ==ಕಲ್ಕತ್ತಾದ 'ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ' ದ, ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ, ವಸತಿಗೃಹ== ಕಲ್ಕತ್ತನಗರದ, [[ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ]], ದಲ್ಲಿ ಪೌರಾತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಂಗೀತದ ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಲು ಅನುವಾಗುವಂತೆ, ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ, ಒಂದು ವಸತಿಗೃಹವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಇಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಐರೋಪ್ಯರು ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ರತನ್ ರವರ ಹಿರಿಯಣ್ಣ, ದೊರಾಬ್ ಟಾಟ ರವರಿಗಿಂತ, ೧೨ ವರ್ಷ ಚಿಕ್ಕವರು. ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ ರವರಿಗಿಂತ ೧೫ ವರ್ಷಕಿರಿಯವರು. ರತನ್ ಟಾಟ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಒಂದು ಲೋಕವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ದಾನ ಧರ್ಮ, ಬಡಜನರ ಕಷ್ಟಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಜನಹಿತ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಆಸಕ್ತಿ. ಕಲಾರಾಧಕರು, ಅದನ್ನು ಪೋಶಕರು ಕೂಡ. '[[ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ]]' ದ ಮೊದಲ ಮಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಭಾಗ ಸ್ಥಳವನ್ನು, ರತನ್ ಟಾಟಾ ಕಲಾಸಂಗ್ರಹಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಡಲಾಗಿಲಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪಿಗಳನ್ನು ಅವರು ಗೌರವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ==ಬೊಂಬಾಯಿನ,'ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್'ನ,ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಸರ್.ರತನ್ ಟಾಟಾ ಮಾಡಿದರು== ಬೊಂಬಾಯಿನ, ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯ [[ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್]], ಪ್ರಮುಖ ಕಛೇರಿಯ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು, ತಾವೇ ಖುದ್ದಾಗಿ ನಿಂತು, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ, '[[ಜಾರ್ಜ್ ವಿಟೆಟ್]]', ರವರ ಜೊತೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ, ವಿನ್ಯಾಸದ ನೀಲನಕ್ಷೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ, ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟ ಉದ್ಯಮ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಮುಖ್ಯ ಅಧಿಕಾರಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಶಂಕುಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿದ್ದು, ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ. ಗೇಟ್ ವೇ ಅಫ್ ಇಂಡಿಯ, ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ನಂತಹ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭವ್ಯ ಕಟ್ಟಡಗಳ ನಿರ್ಮಾತ, 'ಜಾರ್ಜ್ ವಿಟೆಟ್' ರವರು ಕಟ್ಟಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಕೆಲಸವನ್ನು ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾಗಿ ಮುಗಿಸಿದರು. ೧೯೨೪ ರಲ್ಲಿ, ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾಗಿ [[ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್]], ನ ಉದ್ಘಾಟನೆಯಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು, [[ನವಸಾರಿ ಹೌಸ್]], ಟಾಟ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಛೇರಿಯಾಗಿತ್ತು. =='ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ,' ರವರು ಕೊಡುಗೈದಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು== ೧೯೧೩-೧೭ ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರ, ಪಾಟಲಿಪುತ್ರದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಅಗೆದು ಮಾಡಿದ ಸಂಶೋಧನಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ದ್ರವ್ಯ-ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ರತನ್ ಟಾಟಾ, ಮುಂದೆಬಂದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅಶೋಕ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದ, [[ಮಯೂರ ಸಿಂಹಾಸನ]], ಸಿಕ್ಕಿತು. ೧೯೨೨ ರಲ್ಲಿ, [[ಲಂಡನ್ ನ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕೊನೊಮಿಕ್ಸ್]] ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪೀಠವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿ ಬಡತನದ ನಿವಾರಣೆ ಮತ್ತು ಅದರಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಅಧ್ಯಯನದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಧನಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಅವರು ಯೋಚಿಸಿದ್ದರು. ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸೌಧ, "[[ಯಾರ್ಕ್ ಹೌಸ್]] " ನ್ನು [[ಡ್ಯೂಕ್ ಡಿ ಆರ್ಲಿಯನ್ಸ್]] ರವರಿಂದ [[ಟ್ವಿಕನ್ ಹ್ಯಾಮ್]], ನಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿದರು. ಅವರ ಪತ್ನಿ, ರತನ್ ಸತ್ತಮೇಲೂ ೪೪ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೆ ಬದುಕಿದ್ದರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಇನ್ನೂ ಮಾಡದೆ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದ ಅನೇಕ ಅಧೂರಿಯಾಗಿದ್ದ, ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನೆರೆವೇರಿಸಿದರು. ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಹಣ, ಟಾಟಾರವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಗಳಿಗಿಂತ ಮೊತ್ತದ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯದು. ಅವರು ಟಾಟಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದದ್ದು ನಿಜ. ಆದರೆ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನೆಲ್ಲಾ ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಅಣ್ಣನವರಾದ, [[ದೊರಾಬ್]] ಮತ್ತು [[ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ]]ರವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ತಂದೆಯವರು ಬಟ್ಟೆ ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಜಮಾಯಿಸಿದ್ದರು. ರತನ್ ರವರ ಪಾಲಿಗೆ ಬಂದ ಹಣವೂ ಅಪಾರ. ಅದನ್ನೆಲ್ಲಾ ದೇಶದ ಏಳಿಗೆಗಾಗಿ, ಮುಡುಪಾಗಿಟ್ಟರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ, [[ಸೇಂಟ್ ಇವ್ಸ್ ಕಾರ್ನ್ವೆಲ್]], ನಲ್ಲಿ ೫, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ, ತೀರಿಕೊಂಡರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಿರಲಿಲ್ಲ. [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ]], ಯವರು ಅಪಾರ ದುಖಃವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ರತನ್ ಟಾಟಾ ರವರ ಆಸೆಯಂತೆ, ಅವರ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಸದಸ್ಯರು ನಡೆದುಕೊಂಡರು. ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರು ಇಟ್ಟ ಹಣದ ಮೊತ್ತ, ೮. ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ವಿಧಿ-ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ವಿನಿಯೋಗಿಸಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದರು. ಹಲವಾರು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ವತಿಯಿಂದ ದ್ರ್ಯವ್ಯಸಹಾಯ ಪಡೆದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಹೊಂದಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವುಗಳು : * 1. '[[Sarvants of India Society]].' * 2. '[[Mahatma Gandhi and South Africa]],' * 3. '[[Sir Ratan Tata Foundation]],' at The London School of Economics & Political Science. * 4. '[[Archaeological Excavation at Pataliputra in Patna]],' * 5. '[[Sir Ratan TATa Art collection]],' =='ಸರ್ವೆಂಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸೊಸೈಟಿ'== ಇದೊಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಸ್ಥೆ. ಜೂನ್, ೧೨, ೧೯೦೫ ರಲ್ಲಿ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಇದು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರಭಾರತದ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಭಾರತೀಯರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಒಂದುಗೂಡಿಸಿ ಸಮಾನ ಮನಸ್ಕರಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತನುಮನ ಧನ ಗಳನ್ನು ಮುಡುಪಾಗಿಡುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಗುಂಪೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಆಸೆ ಅವರದು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ, ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣಗೋಖಲೆಯವರ ಅಪ್ತ ಸ್ನೇಹಿತರು. ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯಂತೆ, ವಾರ್ಷಿಕಧನ ೧೦,೦೦೦/-ವನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಿದರು. ಇದರ ಅವಧಿ ೧೦ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೂ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಹಣಸಹಾಯದಿಂದ ಆರ್ಥಿಕಮುಗ್ಗಟ್ಟಿನಿಂದ ಅಸಹಾಯಕ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆಮಾಡುತ್ತಿರುವ, ವಿದ್ಯೆ, ಧನಗಳಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗಿರುವ ಬಡಜನರಿಗೆ, ತಮ್ಮ ಕಾಲಿನಮೇಲೆ ಸ್ವಂತವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಲು ಸಹಾಯಮಾಡುವ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ಕರೆಯಿತ್ತರು. ಅದುವರೆಗೂ, ಯಾವ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯೋಗಪತಿಯೂ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಮುಂದೆ ಬಂದು ಇಂತಹ ದಾನ-ಧರ್ಮ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. =='ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ'ದಲ್ಲಿ 'ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ'== ಎಮ್.ಕೆ.ಗಾಂಧಿಯವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದ ಟ್ರಾನ್ಸ್ವಾಲ್ ನಲ್ಲಿ, ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಆಂದೋಲನದ ಬಗ್ಗೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಸರ್ಕಾರವು ಏಶಿಯಾದ, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಭಾರತೀಯರ ವಿರುದ್ಧ ಕಡುವೈರದಿಂದ, ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅನ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು [[ಅಸಹಕಾರ ಅಂದೋಳನ]] ಕ್ಕೆ ಕರೆಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಇದರ ಕಾರ್ಯಪ್ರಣಾಳಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲು, ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಮಾಧ್ಯಮದ ಸಹಾಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹಣದ ಅಗತ್ಯ ಬಹಳವಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಗೋಖಲೆಯವರು, ಸರ್ ರತನ್ ರವರನ್ನು ಏನಾದರೂ ಸಹಾಯಮಾಡಲು ಕೋರಿದರು. ಕೂಡಲೇ ರತನ್ ಟಾಟ ರವರು ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ, ೨೫,೦೦೦/- ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಿದರು. ಹೀಗೆ, ೧೯೦೯-೧೯೧೩ ರವರೆಗೆ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವಿನ ಒಟ್ಟು ಮೊತ್ತ, ೧, ೫೦,೦೦೦-ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಇವನ್ನು ಅವರು ಹಲವು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಗಂಧೀಜಿಯವರು ರತನ್ ರವರಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿ, "ನಿಮ್ಮ ಈ ಭಾರಿಮೊತ್ತದ ಸಹಾಯ-ಧನ, ನಮ್ಮದೇಶದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಅಂದೋಳನಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಪೂರ್ಣಸಹಕಾರದ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿದೆ." ಯೆಂದು, ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ಉದ್ಯಮಿಗಳ್ಯಾರೂ ಇಂತಹ ಕೊಡುಗೈ ಸಹಾಯವನ್ನು ಅದುವರೆಗೂ ಮಾಡಿರಲಿಲ್ಲ. ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರ್ಕಾರ ಅವರ ಅನುಪಮ ಸೇವೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಅವರಿಗೆ, ಸರ್ ಪದವಿ ಯನ್ನು, ಪ್ರದಾನಮಾಡಿತು. ರತನ್ ರವರ ಉದಾಹರಣೆಯಿಂದ ಹಲವರು ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ ತಾವೂ ತಮ್ಮ ಕೈಲಾದ ಹಣಸಹಾಯ ನಂತರ ಮಾಡಿದರು. ==ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಸ್ಥಾಪನೆ== ಲಂಡನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಬಡತನವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿ, ದೇಶದ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ನೆರವಾಗುವ ಒಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಹಾಗೂ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸಲು, ೧೯೧೨ ರಲ್ಲಿ, ತಾವು ನಿಧಿಯನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಲು ಉತ್ಸುಕರೆಂಬ ಮಾತನ್ನು ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲ, ಸರ್ ವಿಲಿಯಂ ಮೈರ್,ರವರ ಕಿವಿಗೆ ಹಾಕಿದರು. ಆಗ, [[ಸರ್. ವಿಲಿಯಮ್ ಮೈರ್]], ತಮ್ಮ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳಾದ, [[ಪ್ರೊ. ಎಲ್. ಟಿ, ಹಾಬ್ ಹೌಸ್]], [[ಪ್ರೊ. ಉರ್ವಿಕ್]] ಜೊತೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ, ಒಂದು ವಿಶೇಷವರದಿಯನ್ನು ತಯಾರುಮಾಡಿ, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ರತನ್ ಟಾಟಾ ತಮ್ಮ ಒಪ್ಪಿಗೆಸೂಚಿಸಿ, ವಾರ್ಷಿಕ ಪರಿಹಾರ ನಿಧಿ, ೧,೪೦೦ ಪಂಡ್ ಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. 'ಲಂಡನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕೊನಾಮಿಕ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ,'ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ'ದ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು. ಇದು ಮೊದಲು ೩ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ, ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಮತ್ತೆ ೫ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಒಟ್ಟು ೧೯ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ, ಶಾಲಾ-ಕಾಲೆಜ್ ಗಳ, ವಿಧ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಉದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುವ ನೌಕರರು, ಮತ್ತು ಅವರ ಜೀವನದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಲೇಖನಗಳು ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಷ್ಯಿತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದವು. =='ಪಾಟ್ನಾ'ದ ಬಳಿಯ, 'ಪಾಟಲೀಪುತ್ರ'ದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ, ಭೂಗರ್ಭ-ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ== ಕಲಾರಾಧಕ, ಸಂಗ್ರಹಕ, ಮತ್ತು ಪರ್ಯಟಕರಾಗಿದ್ದ ರತನ್ ರವರು, ಭಾರತವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸುತ್ತಿದರು. ಅವರು ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಹೋಗಿ ಕಲಾವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಂಡು ತರುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೯೨೧ ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒರಿಸ್ಸ ಮತ್ತು ಬಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿದ್ದ, ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್, [[ಸರ್ ಹಾರ್ ಕೋರ್ಟ್ ಬಟ್ಲರ್ ]], ರವರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತಸರ್ಕಾರದ, [[ಭೂಗರ್ಭ ಸಂಶೋಧನಾ ಇಲಾಖೆ]], ಯವರು ತಮ್ಮ ಉತ್ಖಲಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಆಗ ಶುರುಮಾಡಿದ್ದರು. ನಿಧಿ-ನಿಕ್ಷೇಪ, ಮತ್ತು ಕಲಾಸಂಬಂಧಿತ ವಿಶೇಷ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದ ಮೇಲೆ, ಅವನ್ನು ಕಪಾಟಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಸಜುಗೊಳಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರು ಬಹಳ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ, ೭೫,೦೦೦/- ರುಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾದಿದ್ದರು. ೧೯೧೩-೧೭ ರವರೆಗೆ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ, ನಾಣ್ಯಗಳು, ಪ್ಲೇಕ್ ಗಳು, ಚಿತ್ರಗಳು, ಕೈಬರವಣಿಗೆಯ ವಸ್ತುಗಳು, ಮತ್ತು, ಮಯೂರಸಿಂಹಾಸನ, ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಅಶೋಕನ ಕಾಲದ ಅರಮನೆಯ ನೆನಪನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಪಾಟ್ಣ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ನಲ್ಲಿ, ಇಂದಿಗೂ ಈ ಕಲಾ ನಮೂನೆಗಳು ಕಾಣಲು ಉಪಲಭ್ದವಿದೆ. ==ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರ ಕಲಾ-ವಸ್ತುಗಳ, ಸಂಗ್ರಹಗಳು== [[ರತನ್ ಟಾಟಾ ಜಮ್ಸೆಟ್ ಜಿ]] ರವರು, ಕಲಾರಾಧಕರು, ಕಲಾಪೋಶಕರು, ಮತ್ತು, [[ಒಬ್ಬ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಮಾನವ]], ನೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. ವಿಶ್ವಕಲಾರಾಧಕ, ಪರ್ಯಟಕ ರತನ್, ಪುರಾತನ-ಬಟ್ಟೆಗಳು, ಟೆರ್ರಾಕೋಟ, ಹಸ್ತ ಲಿಖಿತಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಈಟಿ, ಭರ್ಜಿ, ಗನ ಕತ್ತಿ, ಗುರಾಣಿ, ಜೆಡ್ ಮುಂತಾದ ಸಮಾನುಗಳು. ಬಣ್ಣಗಳ, ನೀಲಿ ಬಿಳುಪು, ಹೂದಾನಿಗಳು, ನ್ಯಶ್ಯದ ಡಬ್ಬಿಗಳು, ಆನೆದಂತದಿಂದ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಮತ್ತು ಇತರ ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು , ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಗೆ ಭೇಟಿಇತ್ತ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೊಂಡುಕೊಂಡರು. ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ ಅದರ ಮೊತ್ತ ೫ ಲಕ್ಷರೂಪಾಯಿಗಳು ಎಂದು ಅಂದಾಜುಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ [[ತ್ವಿಕನ್ ಹ್ಯಾಮ್]] ನಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಪುರಾತನ ಮ್ಯಾನ್ಶನ್ ಖರೀದಿಸಿದರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿಹಾರ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ್ದರು. ೧೭ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ತಯಾರಾದ ಕಟ್ಟಡದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲೂ ಭಾರಿಉದ್ಯಾನವನ್ನೂ ಹೊಂದಿತ್ತು. [[ಯಾರ್ಕ್ ಹೌಸ್]] ವಿಶಿಷ್ಠ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿತುಳುಕುವ ಭಾರಿ ಅದ್ಧೂರಿಯಾದ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ತರಹ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು. =='ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್,' ಗಾಗಿಯೇ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು== ಬೊಂಬಾಯಿನ [[ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್]], (ಈಗಿನ ಛತ್ರಪತಿ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ) ಗಾಗಿಯೇ ವಿಶೇಷವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿ, ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಭೇಟಿಯಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು,ಬಿಳಿ-ನೀಲಿ ಬಣ್ಣಗಳ ಭಾರಿಗಾತ್ರದ ಹೂಜಿಗಳನ್ನು ಜಪಾನ್, ಮತ್ತು ಚೈನಗಳಿಂದ ಗೋಡೆಗೆ ತೂಗುಹಾಕುವ ರತ್ನ ಕಂಬಳಿಗಳು, ಆನೆದಂತದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು. ಬೊಂಬಾಯಿನಲ್ಲಿ ಆಗತಾನೆ ಶುರುವಾಗಿದ ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ಗಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಡಲು ತಮ್ಮ ವಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ಬರೆದಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅದರಂತೆ ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ ಆ ಕಲಾಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಂದು ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ನಲ್ಲಿ ಸಮಜಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈಗಲೂ [[FAr Eastern Arts Collection section]], ನಲ್ಲಿ ನಾವು, ಅವುಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ತಮ್ಮಪಾಲಿಗೆ ತಮ್ಮ ತಂದೆಯರಿಂದ ಬಂದ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ದಾನಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟರು. ೧೯೧೩ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾಗುವವರಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಆಸೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಮೂದಿಸಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದರು. ಅತಿವೃಷ್ಟಿ, ಅನಾವೃಷ್ಟಿ, ಬೆಂಕಿ ಅಪಘಾತ, ಭೂಕಂಪ, ಬರ,ದಂತಹ ಪಿಡುಗಿಗೆ, ಅವರ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿಂದ ಯಾವಾಗಲೂ ಸಹಾಯಮಾಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಮಾಡಿದರು. ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದರು. ಅವರು ವಿದ್ಯೆ, ಕಲಿಕೆ, ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಬಹು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದರು. ರತನ್ ಟಾಟಾರವರು, ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ ಕಾಯಿಲೆಬಿದ್ದರು. ದೀರ್ಘಕಾಲ ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದ ನರಳಿದ ಅವರು, ಗುಣಮುಖವಾಗಲೆ ಇಲ್ಲ. ಡಾ. ರವರ ಸಲಹೆಯಂತೆ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಗೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ [[ಸೆಂಟ್ ಇನ್ಸ್, ಕಾರ್ನ್ ವಾಲ್]] ನಲ್ಲಿ ೫, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಮಡದಿ, [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ]], ಯವರನ್ನು ಅಗಲಿ, ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು. =='ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್,' ಸ್ಥಾಪನೆ== ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರ ಇಚ್ಛೆಯಂತೆ, ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರು, ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರದ ಸದಸ್ಯರೊಡನೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ, ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿರ್ಮಿಸಿ,'[[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್]] 'ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರು. ಅವರು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ ಮೃತರಾಗುವವರೆಗೂ ಟಾಟ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿಯ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿ ತಮ್ಮ ಅನುಪಮ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. [[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್]] ನ ರುವಾರಿಯಾಗಿ ಬೇರೆ ಟಾಟಾ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಗಳ ಸಹಕಾರ, ಸಹಾಯ ಪಡೆದು ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಅದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಆಗ ಉಪಲಭ್ದವಿದ್ದ ಹಣದ ರಾಶಿ, ೮ ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದಿದ್ದ ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ದಂಪತಿಗಳು, ಸಮಸ್ತಹಣವನ್ನು ಬಡಬಗ್ಗರ, ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಆಶಾಕಿರಣವನ್ನು ಮೂಡಿಸುವುದರಲ್ಲೇ ವಿನಿಯೋಗಮಾಡಿದರು.'ಜಮ್ಸೆಟ್ ಜಿ ಟಾಟಾ' ರವರ ಪತ್ನಿ,[[ಹೀರಾಬಾಯಿ]] ಯವರ ಸೋದರಿ,'[[ಕುವರ್ ಬಾಯಿ ಡಾಬು]]' ಹಾಗೂ, ಶಾಪುರ್ಜಿ ರಾವ್ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ '[[ರತನ್ ಬಾಯಿ ರಾವ್]]' ಎಂಬ ಮಗಳು ಜನಿಸಿದಳು. [[ರತನ್ ಬಾಯಿ ರಾವ್]] ರವರು,('ಸೂನೂ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು) ಹಾಗೂ 'ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ' ರವರ ಮಗ, [[ನಾವಲ್ ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ ಟಾಟಾ]], ರವರನ್ನು, [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ ಟಾಟಾರವರು]]' ದತ್ತು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಪ್ರಸಕ್ತ [[ಟಾಟಾ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿ]], ಯ ಡೈರೆಕ್ಟರ್, [[ರತನ್ ನಾವಲ್ ಟಾಟಾ]] ರವರು, 'ನಾವಲ್ ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ ಟಾಟಾ' ರವರ ಪುತ್ರರು. [[ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಫ್ ಟಾಟಾ ಸನ್ಸ್]], ನ ಮಹಾನಿದೇಶಕರು, ಈಗಿನ ಟಾಟ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಾರ್ಯಭಾರಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. =='ಟಾಟ ದಾನ ಸಂಸ್ಥೆ',-ಭಾರತದ ಅತಿ ಹಳೆಯ 'ದಾನ ಸಂಸ್ಥೆ'ಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರಮುಖವಾದದ್ದು== [[ಜಮ್‍ಸೆಟ್‍ಜಿ ನುಝರ್‍ವಾನ್‍ಜಿ ಟಾಟ]], ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಕೊಡುಗೆ ಅನನ್ಯ. ಅದೇ ತತ್ವವನ್ನು ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲಾ ಅನೂಚಾನವಾಗಿ ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದರು. ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಬಗ್ಗೆ ಭಾರತೀಯರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಅಪರಿಮಿತ ಪ್ರೀತಿ, ವಿಶ್ವಾಸ, ಗೌರವವಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಲವು ಗಣ್ಯರೂ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಯಾವುದೇ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಮಾಡಲು, ಜನರಿಗೆ ಹೆಮ್ಮೆ. ==ನಿಧನ== ಸರ್ ಟಾಟ ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಪತ್ನಿ, ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ನಿಧನರಾದರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ನಿಧನರಾದ ನಂತರ ೪೪ ವರ್ಷ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ ಟಾಟರವರು, 'ಸರ್ ರತನ್ ಟ್ರಸ್ಟ್' (೮.೧ ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳ) ನ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕರಾಗಿ ಕೆಲಸಮಾಡಿದರು.<ref>{{Cite web |url=http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=55 |title=twickenham-museum |access-date=2014-05-13 |archive-date=2012-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515234139/http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=55 |url-status=dead }}</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References / > [[ವರ್ಗ:ಬೊಂಬಾಯಿನ ಪ್ರಮುಖ ಪಾರ್ಸಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] l6dsvkli4aub1isy3bv12ynbbg8ch66 1247814 1247813 2024-10-16T03:53:13Z Mahaveer Indra 34672 1247814 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | honorific_suffix = | name = ಸರ್ ರತನ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ | image = Sir Ratan Tata.jpg | birth_date = {{birth date|1871|1|20|df=y}} | birth_place = ಬಾಂಬೆ, [[ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವದ]] | death_date = {{death date and age|1918|9|5|1871|1|20|df=y}} | alma_mater = [[ಮುಂಬಯಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]] | occupation = ಕೈಗಾರಿಕೋದ್ಯಮಿ, ದಾನಿ | spouse = {{marriage|ನವಾಜ್ ಬಾಯ್ ಸೆಟ್|1893}} | father =[[ಜಮ್‍ಸೆಟ್‍ಜಿ ನುಝರ್‍ವಾನ್‍ಜಿ ಟಾಟ|ಜೆಮ್ಷೆಟ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ]] | children = [[ನವಲ್ ಟಾಟಾ]] (ದತ್ತುಪುತ್ರ) | relatives = [[ದೊರಾಬ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ]] (ಸಹೋದರ)<br />[[ರತನ್ ಟಾಟಾ]] (ಮೊಮ್ಮಗ) }} '''ಸರ್ ರತನ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ'''<ref>{{Cite web |url=http://www.tata.com/ourcommitment/articlesinside/SRTT-and-NRTT |title=Sir Ratan Tata Trust and Navajbai Ratan Tata Trust |access-date=2014-05-13 |archive-date=2014-02-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140210202927/http://www.tata.com/ourcommitment/articlesinside/SRTT-and-NRTT |url-status=dead }}</ref> ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೂಲ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ, ಶ್ರೀ. ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿ ನಜರ್ವಾನ್ ಜಿ ಟಾಟಾ, ರವರ ಎರಡನೆಯ ಪುತ್ರ. ಇವರು, ತಮ್ಮ ತಂದೆಯವರ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಭಾಗೀದಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಅವರಿಗೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಕಡಿಮೆ. [[ಕಲೆ]], ಕಟ್ಟಡನಿರ್ಮಾಣ, ಹಾಗೂ ವಿಶಿಷ್ಠ-ಕಲಾವಸ್ತುಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತೀವ್ರವಾದ ಆಸಕ್ತಿ. ಅವರು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿರುವ ಅಮೂಲ್ಯ ತೈಲ, ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಬೊಂಬಯಿನ , ಛತ್ರಪತಿ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಕ್ಕೆ ( ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯೆಮ್ ), ದಾನಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್, ಅವರ ಮರಣದ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ==ಜನನ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ == 'ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ',<ref>[http://www.tata.com/aboutus/articlesinside/ Tata titans]{{Dead link|date=ಆಗಸ್ಟ್ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>'ಜೆ. ಎನ್,' ರವರ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಕಡೆಯವರು. ಅವರು [[ಮುಂಬಯಿ|ಬೊಂಬಾಯಿನಲ್ಲಿ]] , ೨೦ ಜನವರಿ ೧೮೭೧ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. 'ಸೇಂಟ್ ಜೇವಿಯರ್ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್', ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಬಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ದೊರಕಿತು. 'Tata & Sons, Director', ಆಗಿದ್ದ ಅವರು, ತಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರಿತಿದ್ದರು. ಸುಮಾರು ೧೨ ವರ್ಷ ದೊಡ್ಡವರಾದ ಅಣ್ಣ, ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ, ಮತ್ತು ೧೫ ವರ್ಷ ಹಿರಿಯರಾದ ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾರವರ ಮಾತನ್ನು ಮೀರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕೆಲವು ಹವ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ೧೯೦೪ ರಲ್ಲಿ ಜೆ. ಎನ್ ಟಾಟಾರವರ ಮರಣದ ತರುವಾಯ, ಜವಾಬ್ದಾರಿಯೆಲ್ಲಾ ಸಹಜವಾಗಿ, ಈ ಮೂವರ ಮೇಲೆ ಬಿತ್ತು. ಈಗಾಗಲೇ ಸ್ಥಾಪನೆಯದ ಕಂಪೆನಿಗಳನ್ನು ಆರೋಗ್ಯಕರವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ತಂದೆಯವರ ಕನಸನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವುದು. ಈ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಣ್ಣನಿಗೆ ಚಕಾರವೆತ್ತದೆ ಸಹಕಾರ ಕೊಟ್ಟರು. ಟಾಟಾ ಕಬ್ಬಿಣ ಮತ್ತು ಉಕ್ಕು ಸಂಸ್ಥೆ, ೩ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ೪ ಬಟ್ಟೆಗಿರಣಿಗಳು [[ಭಾರತ]]ದ ನಿರುದ್ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿದವು. [[ಭಾರತ]] ದೇಶದ ಔದ್ಯೋಗಿಕನೆಲೆಯನ್ನು ಸುಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಅವು ಪ್ರಮುಖಪಾತ್ರವಹಿಸಿದವು. ರತನ್ ಒಬ್ಬ ಹೃದಯವಂತ,ಕಲಾರಾಧಕ, ಮತ್ತು ಕಲಾಪೋಷಕ, ದೀನದಲಿತರ, ಅಸಹಾಯಕರ, ದುಖಃಕ್ಕೆ ಮಿಡಿಯುವ ಸ್ವಭಾವದವರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರೊಬ್ಬ ಅತಿ ಧಾರಾಳಿಯಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಕೂಡ. ಭಾರತೀಯತೆ ಮತ್ತು ದೇಶಭಕ್ತಿ ಅವರ ದೇಹದ ಕಣ-ಕಣಗಳಲ್ಲಿತುಂಬಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಅದು, ಅವರು ಕೈಗೊಂಡ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ಅವರಪಾಲಿಗೆ ಬಂದ ತಂದೆಯವರ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಅನೇಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಲ್ಯಾಣಕಾರ್ಯಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟರು. ಆ ಸಂಪತ್ತಿನ ಬಹುಭಾಗ ನಿಜವಾದ ದುಖಃಸಂತಪ್ತರಿಗೆ ಸೇರಬೇಕಾದದ್ದೆಂಬುದು ಅವರ ಆಸೆ. ಅದು ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿರಬಹುದು, ಅಥವಾ ಸಂತಪ್ತ ಸಂಸ್ಥೆಯೂ ಆಗಿರಬಹುದು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ '[[ಸರ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್]]', ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ '[[ದಾನ ವಿತರಣಾ ನೀತಿ]]', ಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ್ದರು. ==ಕಲ್ಕತ್ತಾದ 'ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ' ದ, ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ, ವಸತಿಗೃಹ== ಕಲ್ಕತ್ತನಗರದ, [[ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ]], ದಲ್ಲಿ ಪೌರಾತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಂಗೀತದ ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಲು ಅನುವಾಗುವಂತೆ, ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ, ಒಂದು ವಸತಿಗೃಹವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಇಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಐರೋಪ್ಯರು ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ರತನ್ ರವರ ಹಿರಿಯಣ್ಣ, ದೊರಾಬ್ ಟಾಟ ರವರಿಗಿಂತ, ೧೨ ವರ್ಷ ಚಿಕ್ಕವರು. ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ ರವರಿಗಿಂತ ೧೫ ವರ್ಷಕಿರಿಯವರು. ರತನ್ ಟಾಟ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಒಂದು ಲೋಕವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ದಾನ ಧರ್ಮ, ಬಡಜನರ ಕಷ್ಟಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಜನಹಿತ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಆಸಕ್ತಿ. ಕಲಾರಾಧಕರು, ಅದನ್ನು ಪೋಶಕರು ಕೂಡ. '[[ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ]]' ದ ಮೊದಲ ಮಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುಭಾಗ ಸ್ಥಳವನ್ನು, ರತನ್ ಟಾಟಾ ಕಲಾಸಂಗ್ರಹಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಡಲಾಗಿಲಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪಿಗಳನ್ನು ಅವರು ಗೌರವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ==ಬೊಂಬಾಯಿನ,'ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್'ನ,ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಸರ್.ರತನ್ ಟಾಟಾ ಮಾಡಿದರು== ಬೊಂಬಾಯಿನ, ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯ [[ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್]], ಪ್ರಮುಖ ಕಛೇರಿಯ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು, ತಾವೇ ಖುದ್ದಾಗಿ ನಿಂತು, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ, '[[ಜಾರ್ಜ್ ವಿಟೆಟ್]]', ರವರ ಜೊತೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ, ವಿನ್ಯಾಸದ ನೀಲನಕ್ಷೆಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ, ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟ ಉದ್ಯಮ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಮುಖ್ಯ ಅಧಿಕಾರಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಶಂಕುಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿದ್ದು, ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ. ಗೇಟ್ ವೇ ಅಫ್ ಇಂಡಿಯ, ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ನಂತಹ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭವ್ಯ ಕಟ್ಟಡಗಳ ನಿರ್ಮಾತ, 'ಜಾರ್ಜ್ ವಿಟೆಟ್' ರವರು ಕಟ್ಟಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಕೆಲಸವನ್ನು ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾಗಿ ಮುಗಿಸಿದರು. ೧೯೨೪ ರಲ್ಲಿ, ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾಗಿ [[ಬಾಂಬೆ ಹೌಸ್]], ನ ಉದ್ಘಾಟನೆಯಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು, [[ನವಸಾರಿ ಹೌಸ್]], ಟಾಟ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಛೇರಿಯಾಗಿತ್ತು. =='ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ,' ರವರು ಕೊಡುಗೈದಾನಿಯಾಗಿದ್ದರು== ೧೯೧೩-೧೭ ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರ, ಪಾಟಲಿಪುತ್ರದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಅಗೆದು ಮಾಡಿದ ಸಂಶೋಧನಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ದ್ರವ್ಯ-ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ರತನ್ ಟಾಟಾ, ಮುಂದೆಬಂದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅಶೋಕ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದ, [[ಮಯೂರ ಸಿಂಹಾಸನ]], ಸಿಕ್ಕಿತು. ೧೯೨೨ ರಲ್ಲಿ, [[ಲಂಡನ್ ನ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕೊನೊಮಿಕ್ಸ್]] ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪೀಠವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿ ಬಡತನದ ನಿವಾರಣೆ ಮತ್ತು ಅದರಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಅಧ್ಯಯನದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಧನಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಅವರು ಯೋಚಿಸಿದ್ದರು. ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸೌಧ, "[[ಯಾರ್ಕ್ ಹೌಸ್]] " ನ್ನು [[ಡ್ಯೂಕ್ ಡಿ ಆರ್ಲಿಯನ್ಸ್]] ರವರಿಂದ [[ಟ್ವಿಕನ್ ಹ್ಯಾಮ್]], ನಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿದರು. ಅವರ ಪತ್ನಿ, ರತನ್ ಸತ್ತಮೇಲೂ ೪೪ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೆ ಬದುಕಿದ್ದರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಇನ್ನೂ ಮಾಡದೆ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದ ಅನೇಕ ಅಧೂರಿಯಾಗಿದ್ದ, ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನೆರೆವೇರಿಸಿದರು. ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಹಣ, ಟಾಟಾರವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಗಳಿಗಿಂತ ಮೊತ್ತದ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯದು. ಅವರು ಟಾಟಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದದ್ದು ನಿಜ. ಆದರೆ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನೆಲ್ಲಾ ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಅಣ್ಣನವರಾದ, [[ದೊರಾಬ್]] ಮತ್ತು [[ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ]]ರವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ತಂದೆಯವರು ಬಟ್ಟೆ ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಜಮಾಯಿಸಿದ್ದರು. ರತನ್ ರವರ ಪಾಲಿಗೆ ಬಂದ ಹಣವೂ ಅಪಾರ. ಅದನ್ನೆಲ್ಲಾ ದೇಶದ ಏಳಿಗೆಗಾಗಿ, ಮುಡುಪಾಗಿಟ್ಟರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ, [[ಸೇಂಟ್ ಇವ್ಸ್ ಕಾರ್ನ್ವೆಲ್]], ನಲ್ಲಿ ೫, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ, ತೀರಿಕೊಂಡರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಿರಲಿಲ್ಲ. [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ]], ಯವರು ಅಪಾರ ದುಖಃವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ರತನ್ ಟಾಟಾ ರವರ ಆಸೆಯಂತೆ, ಅವರ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಸದಸ್ಯರು ನಡೆದುಕೊಂಡರು. ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರು ಇಟ್ಟ ಹಣದ ಮೊತ್ತ, ೮. ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ವಿಧಿ-ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ವಿನಿಯೋಗಿಸಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದರು. ಹಲವಾರು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ವತಿಯಿಂದ ದ್ರ್ಯವ್ಯಸಹಾಯ ಪಡೆದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಹೊಂದಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವುಗಳು : * 1. '[[Sarvants of India Society]].' * 2. '[[Mahatma Gandhi and South Africa]],' * 3. '[[Sir Ratan Tata Foundation]],' at The London School of Economics & Political Science. * 4. '[[Archaeological Excavation at Pataliputra in Patna]],' * 5. '[[Sir Ratan TATa Art collection]],' =='ಸರ್ವೆಂಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸೊಸೈಟಿ'== ಇದೊಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಸ್ಥೆ. ಜೂನ್, ೧೨, ೧೯೦೫ ರಲ್ಲಿ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಇದು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರಭಾರತದ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಭಾರತೀಯರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಒಂದುಗೂಡಿಸಿ ಸಮಾನ ಮನಸ್ಕರಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತನುಮನ ಧನ ಗಳನ್ನು ಮುಡುಪಾಗಿಡುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಗುಂಪೊಂದನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಆಸೆ ಅವರದು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ, ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣಗೋಖಲೆಯವರ ಅಪ್ತ ಸ್ನೇಹಿತರು. ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯಂತೆ, ವಾರ್ಷಿಕಧನ ೧೦,೦೦೦/-ವನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಿದರು. ಇದರ ಅವಧಿ ೧೦ ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೂ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಹಣಸಹಾಯದಿಂದ ಆರ್ಥಿಕಮುಗ್ಗಟ್ಟಿನಿಂದ ಅಸಹಾಯಕ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆಮಾಡುತ್ತಿರುವ, ವಿದ್ಯೆ, ಧನಗಳಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗಿರುವ ಬಡಜನರಿಗೆ, ತಮ್ಮ ಕಾಲಿನಮೇಲೆ ಸ್ವಂತವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಲು ಸಹಾಯಮಾಡುವ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ಕರೆಯಿತ್ತರು. ಅದುವರೆಗೂ, ಯಾವ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯೋಗಪತಿಯೂ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಮುಂದೆ ಬಂದು ಇಂತಹ ದಾನ-ಧರ್ಮ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. =='ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ'ದಲ್ಲಿ 'ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ'== ಎಮ್.ಕೆ.ಗಾಂಧಿಯವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದ ಟ್ರಾನ್ಸ್ವಾಲ್ ನಲ್ಲಿ, ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಆಂದೋಲನದ ಬಗ್ಗೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಸರ್ಕಾರವು ಏಶಿಯಾದ, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಭಾರತೀಯರ ವಿರುದ್ಧ ಕಡುವೈರದಿಂದ, ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅನ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು [[ಅಸಹಕಾರ ಅಂದೋಳನ]] ಕ್ಕೆ ಕರೆಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಇದರ ಕಾರ್ಯಪ್ರಣಾಳಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲು, ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಮಾಧ್ಯಮದ ಸಹಾಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಗಾಂಧಿಯವರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹಣದ ಅಗತ್ಯ ಬಹಳವಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಗೋಖಲೆಯವರು, ಸರ್ ರತನ್ ರವರನ್ನು ಏನಾದರೂ ಸಹಾಯಮಾಡಲು ಕೋರಿದರು. ಕೂಡಲೇ ರತನ್ ಟಾಟ ರವರು ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ, ೨೫,೦೦೦/- ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಿದರು. ಹೀಗೆ, ೧೯೦೯-೧೯೧೩ ರವರೆಗೆ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದ ಅಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವಿನ ಒಟ್ಟು ಮೊತ್ತ, ೧, ೫೦,೦೦೦-ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಇವನ್ನು ಅವರು ಹಲವು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಗಂಧೀಜಿಯವರು ರತನ್ ರವರಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿ, "ನಿಮ್ಮ ಈ ಭಾರಿಮೊತ್ತದ ಸಹಾಯ-ಧನ, ನಮ್ಮದೇಶದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಅಂದೋಳನಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಪೂರ್ಣಸಹಕಾರದ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿದೆ." ಯೆಂದು, ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ಉದ್ಯಮಿಗಳ್ಯಾರೂ ಇಂತಹ ಕೊಡುಗೈ ಸಹಾಯವನ್ನು ಅದುವರೆಗೂ ಮಾಡಿರಲಿಲ್ಲ. ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರ್ಕಾರ ಅವರ ಅನುಪಮ ಸೇವೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಅವರಿಗೆ, ಸರ್ ಪದವಿ ಯನ್ನು, ಪ್ರದಾನಮಾಡಿತು. ರತನ್ ರವರ ಉದಾಹರಣೆಯಿಂದ ಹಲವರು ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ ತಾವೂ ತಮ್ಮ ಕೈಲಾದ ಹಣಸಹಾಯ ನಂತರ ಮಾಡಿದರು. ==ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಸ್ಥಾಪನೆ== ಲಂಡನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಬಡತನವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿ, ದೇಶದ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ನೆರವಾಗುವ ಒಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಹಾಗೂ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸಲು, ೧೯೧೨ ರಲ್ಲಿ, ತಾವು ನಿಧಿಯನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾಡಲು ಉತ್ಸುಕರೆಂಬ ಮಾತನ್ನು ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲ, ಸರ್ ವಿಲಿಯಂ ಮೈರ್,ರವರ ಕಿವಿಗೆ ಹಾಕಿದರು. ಆಗ, [[ಸರ್. ವಿಲಿಯಮ್ ಮೈರ್]], ತಮ್ಮ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳಾದ, [[ಪ್ರೊ. ಎಲ್. ಟಿ, ಹಾಬ್ ಹೌಸ್]], [[ಪ್ರೊ. ಉರ್ವಿಕ್]] ಜೊತೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ, ಒಂದು ವಿಶೇಷವರದಿಯನ್ನು ತಯಾರುಮಾಡಿ, ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ರತನ್ ಟಾಟಾ ತಮ್ಮ ಒಪ್ಪಿಗೆಸೂಚಿಸಿ, ವಾರ್ಷಿಕ ಪರಿಹಾರ ನಿಧಿ, ೧,೪೦೦ ಪಂಡ್ ಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. 'ಲಂಡನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕೊನಾಮಿಕ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ,'ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ'ದ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು. ಇದು ಮೊದಲು ೩ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ, ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಮತ್ತೆ ೫ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ಒಟ್ಟು ೧೯ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ, ಶಾಲಾ-ಕಾಲೆಜ್ ಗಳ, ವಿಧ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಉದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿಯುವ ನೌಕರರು, ಮತ್ತು ಅವರ ಜೀವನದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಲೇಖನಗಳು ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಷ್ಯಿತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದವು. =='ಪಾಟ್ನಾ'ದ ಬಳಿಯ, 'ಪಾಟಲೀಪುತ್ರ'ದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ, ಭೂಗರ್ಭ-ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ== ಕಲಾರಾಧಕ, ಸಂಗ್ರಹಕ, ಮತ್ತು ಪರ್ಯಟಕರಾಗಿದ್ದ ರತನ್ ರವರು, ಭಾರತವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸುತ್ತಿದರು. ಅವರು ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಹೋಗಿ ಕಲಾವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಂಡು ತರುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೯೨೧ ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒರಿಸ್ಸ ಮತ್ತು ಬಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿದ್ದ, ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್, [[ಸರ್ ಹಾರ್ ಕೋರ್ಟ್ ಬಟ್ಲರ್ ]], ರವರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತಸರ್ಕಾರದ, [[ಭೂಗರ್ಭ ಸಂಶೋಧನಾ ಇಲಾಖೆ]], ಯವರು ತಮ್ಮ ಉತ್ಖಲಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಆಗ ಶುರುಮಾಡಿದ್ದರು. ನಿಧಿ-ನಿಕ್ಷೇಪ, ಮತ್ತು ಕಲಾಸಂಬಂಧಿತ ವಿಶೇಷ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದ ಮೇಲೆ, ಅವನ್ನು ಕಪಾಟಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಸಜುಗೊಳಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರು ಬಹಳ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ, ೭೫,೦೦೦/- ರುಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರುಮಾದಿದ್ದರು. ೧೯೧೩-೧೭ ರವರೆಗೆ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಹೊರತೆಗೆದ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ, ನಾಣ್ಯಗಳು, ಪ್ಲೇಕ್ ಗಳು, ಚಿತ್ರಗಳು, ಕೈಬರವಣಿಗೆಯ ವಸ್ತುಗಳು, ಮತ್ತು, ಮಯೂರಸಿಂಹಾಸನ, ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಅಶೋಕನ ಕಾಲದ ಅರಮನೆಯ ನೆನಪನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಪಾಟ್ಣ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ನಲ್ಲಿ, ಇಂದಿಗೂ ಈ ಕಲಾ ನಮೂನೆಗಳು ಕಾಣಲು ಉಪಲಭ್ದವಿದೆ. ==ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರ ಕಲಾ-ವಸ್ತುಗಳ, ಸಂಗ್ರಹಗಳು== [[ರತನ್ ಟಾಟಾ ಜಮ್ಸೆಟ್ ಜಿ]] ರವರು, ಕಲಾರಾಧಕರು, ಕಲಾಪೋಶಕರು, ಮತ್ತು, [[ಒಬ್ಬ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಮಾನವ]], ನೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. ವಿಶ್ವಕಲಾರಾಧಕ, ಪರ್ಯಟಕ ರತನ್, ಪುರಾತನ-ಬಟ್ಟೆಗಳು, ಟೆರ್ರಾಕೋಟ, ಹಸ್ತ ಲಿಖಿತಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಈಟಿ, ಭರ್ಜಿ, ಗನ ಕತ್ತಿ, ಗುರಾಣಿ, ಜೆಡ್ ಮುಂತಾದ ಸಮಾನುಗಳು. ಬಣ್ಣಗಳ, ನೀಲಿ ಬಿಳುಪು, ಹೂದಾನಿಗಳು, ನ್ಯಶ್ಯದ ಡಬ್ಬಿಗಳು, ಆನೆದಂತದಿಂದ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಮತ್ತು ಇತರ ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು , ಪ್ಯಾರಿಸ್ ಗೆ ಭೇಟಿಇತ್ತ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೊಂಡುಕೊಂಡರು. ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ ಅದರ ಮೊತ್ತ ೫ ಲಕ್ಷರೂಪಾಯಿಗಳು ಎಂದು ಅಂದಾಜುಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ [[ತ್ವಿಕನ್ ಹ್ಯಾಮ್]] ನಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಪುರಾತನ ಮ್ಯಾನ್ಶನ್ ಖರೀದಿಸಿದರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿಹಾರ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ್ದರು. ೧೭ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೆಂಪು ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ತಯಾರಾದ ಕಟ್ಟಡದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲೂ ಭಾರಿಉದ್ಯಾನವನ್ನೂ ಹೊಂದಿತ್ತು. [[ಯಾರ್ಕ್ ಹೌಸ್]] ವಿಶಿಷ್ಠ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿತುಳುಕುವ ಭಾರಿ ಅದ್ಧೂರಿಯಾದ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ತರಹ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು. =='ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್,' ಗಾಗಿಯೇ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು== ಬೊಂಬಾಯಿನ [[ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್]], (ಈಗಿನ ಛತ್ರಪತಿ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ) ಗಾಗಿಯೇ ವಿಶೇಷವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿ, ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಭೇಟಿಯಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು,ಬಿಳಿ-ನೀಲಿ ಬಣ್ಣಗಳ ಭಾರಿಗಾತ್ರದ ಹೂಜಿಗಳನ್ನು ಜಪಾನ್, ಮತ್ತು ಚೈನಗಳಿಂದ ಗೋಡೆಗೆ ತೂಗುಹಾಕುವ ರತ್ನ ಕಂಬಳಿಗಳು, ಆನೆದಂತದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು. ಬೊಂಬಾಯಿನಲ್ಲಿ ಆಗತಾನೆ ಶುರುವಾಗಿದ ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಆಫ್ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ಗಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಡಲು ತಮ್ಮ ವಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ಬರೆದಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅದರಂತೆ ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ ಆ ಕಲಾಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಂದು ಮ್ಯೂಸಿಯಮ್ ನಲ್ಲಿ ಸಮಜಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈಗಲೂ [[FAr Eastern Arts Collection section]], ನಲ್ಲಿ ನಾವು, ಅವುಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ತಮ್ಮಪಾಲಿಗೆ ತಮ್ಮ ತಂದೆಯರಿಂದ ಬಂದ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ದಾನಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟರು. ೧೯೧೩ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾಗುವವರಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಆಸೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಮೂದಿಸಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದರು. ಅತಿವೃಷ್ಟಿ, ಅನಾವೃಷ್ಟಿ, ಬೆಂಕಿ ಅಪಘಾತ, ಭೂಕಂಪ, ಬರ,ದಂತಹ ಪಿಡುಗಿಗೆ, ಅವರ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿಂದ ಯಾವಾಗಲೂ ಸಹಾಯಮಾಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಮಾಡಿದರು. ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದರು. ಅವರು ವಿದ್ಯೆ, ಕಲಿಕೆ, ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಬಹು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದರು. ರತನ್ ಟಾಟಾರವರು, ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ ಕಾಯಿಲೆಬಿದ್ದರು. ದೀರ್ಘಕಾಲ ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದ ನರಳಿದ ಅವರು, ಗುಣಮುಖವಾಗಲೆ ಇಲ್ಲ. ಡಾ. ರವರ ಸಲಹೆಯಂತೆ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಗೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ [[ಸೆಂಟ್ ಇನ್ಸ್, ಕಾರ್ನ್ ವಾಲ್]] ನಲ್ಲಿ ೫, ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಮಡದಿ, [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ]], ಯವರನ್ನು ಅಗಲಿ, ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದರು. =='ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್,' ಸ್ಥಾಪನೆ== ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾರವರ ಇಚ್ಛೆಯಂತೆ, ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರು, ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರದ ಸದಸ್ಯರೊಡನೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ, ೧೯೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಿರ್ಮಿಸಿ,'[[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ಟ್ರಸ್ಟ್]] 'ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರು. ಅವರು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ ಮೃತರಾಗುವವರೆಗೂ ಟಾಟ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿಯ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿ ತಮ್ಮ ಅನುಪಮ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. [[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್]] ನ ರುವಾರಿಯಾಗಿ ಬೇರೆ ಟಾಟಾ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಗಳ ಸಹಕಾರ, ಸಹಾಯ ಪಡೆದು ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಅದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಆಗ ಉಪಲಭ್ದವಿದ್ದ ಹಣದ ರಾಶಿ, ೮ ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದಿದ್ದ ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ದಂಪತಿಗಳು, ಸಮಸ್ತಹಣವನ್ನು ಬಡಬಗ್ಗರ, ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಆಶಾಕಿರಣವನ್ನು ಮೂಡಿಸುವುದರಲ್ಲೇ ವಿನಿಯೋಗಮಾಡಿದರು.'ಜಮ್ಸೆಟ್ ಜಿ ಟಾಟಾ' ರವರ ಪತ್ನಿ,[[ಹೀರಾಬಾಯಿ]] ಯವರ ಸೋದರಿ,'[[ಕುವರ್ ಬಾಯಿ ಡಾಬು]]' ಹಾಗೂ, ಶಾಪುರ್ಜಿ ರಾವ್ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ '[[ರತನ್ ಬಾಯಿ ರಾವ್]]' ಎಂಬ ಮಗಳು ಜನಿಸಿದಳು. [[ರತನ್ ಬಾಯಿ ರಾವ್]] ರವರು,('ಸೂನೂ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು) ಹಾಗೂ 'ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ' ರವರ ಮಗ, [[ನಾವಲ್ ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ ಟಾಟಾ]], ರವರನ್ನು, [[ಲೇಡಿ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ ಟಾಟಾರವರು]]' ದತ್ತು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಪ್ರಸಕ್ತ [[ಟಾಟಾ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿ]], ಯ ಡೈರೆಕ್ಟರ್, [[ರತನ್ ನಾವಲ್ ಟಾಟಾ]] ರವರು, 'ನಾವಲ್ ಹರ್ಮುಸ್ ಜಿ ಟಾಟಾ' ರವರ ಪುತ್ರರು. [[ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಫ್ ಟಾಟಾ ಸನ್ಸ್]], ನ ಮಹಾನಿದೇಶಕರು, ಈಗಿನ ಟಾಟ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಾರ್ಯಭಾರಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. =='ಟಾಟ ದಾನ ಸಂಸ್ಥೆ',-ಭಾರತದ ಅತಿ ಹಳೆಯ 'ದಾನ ಸಂಸ್ಥೆ'ಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರಮುಖವಾದದ್ದು== [[ಜಮ್‍ಸೆಟ್‍ಜಿ ನುಝರ್‍ವಾನ್‍ಜಿ ಟಾಟ]], ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಕೊಡುಗೆ ಅನನ್ಯ. ಅದೇ ತತ್ವವನ್ನು ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲಾ ಅನೂಚಾನವಾಗಿ ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದರು. ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಬಗ್ಗೆ ಭಾರತೀಯರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಅಪರಿಮಿತ ಪ್ರೀತಿ, ವಿಶ್ವಾಸ, ಗೌರವವಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಲವು ಗಣ್ಯರೂ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಯಾವುದೇ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಮಾಡಲು, ಜನರಿಗೆ ಹೆಮ್ಮೆ. ==ನಿಧನ== ಸರ್ ಟಾಟ ೧೯೧೮ ರಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಪತ್ನಿ, ನವಾಜ್ ಬಾಯಿಯವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ನಿಧನರಾದರು. ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ ನಿಧನರಾದ ನಂತರ ೪೪ ವರ್ಷ ನವಾಜ್ ಬಾಯಿ ಟಾಟರವರು, 'ಸರ್ ರತನ್ ಟ್ರಸ್ಟ್' (೮.೧ ಮಿಲಿಯನ್ ರೂಪಾಯಿಗಳ) ನ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕರಾಗಿ ಕೆಲಸಮಾಡಿದರು.<ref>{{Cite web |url=http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=55 |title=twickenham-museum |access-date=2014-05-13 |archive-date=2012-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515234139/http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=55 |url-status=dead }}</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References / > [[ವರ್ಗ:ಬೊಂಬಾಯಿನ ಪ್ರಮುಖ ಪಾರ್ಸಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] 7n4acqy82drjlte6jcoe2v8ek4pj25w 0 13563 1247815 1080765 2024-10-16T03:53:15Z Mahaveer Indra 34672 Mahaveer Indra [[ಸರ್ ದೊರಾಬ್ ಟಾಟ]] ಪುಟವನ್ನು [[ದೊರಾಬ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಸರಿಯಾದ ಹೆಸರು 1080765 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ | image = Sir. DorabjiTata1.jpg | image_size = | caption = ಸರ್ ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ | birth_date = {{Birth date|1859|8|27|df=y}} <!-- Do not add flag icons to place of birth/death, per [[WP:FLAG]] --> | birth_place = | death_date = {{Death date and age|1932|6|3|1859|9|27|df=y}} | death_place = [[Bad Kissingen]], [[ಜರ್ಮನಿ]] | occupation = [[ಬೃಹತ್ ಉದ್ಯೋಗಪತಿ]] | parents = [[ಜಮ್ ಸೆಟ್ಜಿ ಟಾಟಾ ಹಾಗೂ ಹೀರಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳ ಮಗ| ಜಮ್ ಸೆಟ್ಜಿ ಟಾಟಾ ಹಾಗೂ ಹೀರಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳು]] | ethnicity = [[ಪಾರ್ಸಿ ಮತಸ್ತ]] | nationality = [[ಭಾರತೀಯ]] | alma_mater = [[Gonville and Caius College, Cambridge]] | spouse = ಮೆಹರ್ ಬಾಯಿ ಟಾಟಾ | children = ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲ | networth = $150 million | known_for = ಟಾಟಾ ಸ್ಟೀಲ್ [[Tata Steel]]<br /> ಸಂಸ್ಥಾಪಕ [[ಟಾಟಾ ಪವರ್]]<br /> [[ಟಾಟಾ ಕೆಮಿಕಲ್ಸ್]] }} (ಆಗಸ್ಟ್, ೨೭, ೧೮೫೯-ಜೂನ್ ೩, ೧೯೩೨) ಇವರು ಟಾಟಾ ಬೃಹದ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೂಲ ಸ್ಥಾಪಕರಾದ [[ಜಮ್‍ಸೆಟ್‍ಜಿ ನುಝರ್‍ವಾನ್‍ಜಿ ಟಾಟ]] ರವರ ಹಿರಿಯ ಮಗ. [[ಜೆ. ಎನ್.ಟಾಟಾ]], [[ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ]] <ref>http://www.indiacsr.in/en/?p=7648 Tata Steel Celebrated the 153rd Birth Anniversary of Sir Dorabji Tata</ref>ಹಾಗೂ [[ರತನ್ ದಾಧಾಭಾಯಿ ಟಾಟಾ]], ಒಟ್ಟಾಗಿ [[ಟಾಟಾ ಅಂಡ್ ಸನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿ]]ಯ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ಸ್ ಆಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ತಂದೆಯವರಾದ [[ಶ್ರೀ ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿ ನುಝರ್ ವಾನ್ ಜಿ ಟಾಟಾ]] ಅವರ ಕನಸುಗಳನ್ನು ನನಸು ಮಾಡಲು ಶ್ರಮಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಕಂಡರು. [[ಟಾಟಾ ಸ್ಟೀಲ್]], [[ಟಾಟಾ ಪವರ್]] ಮತ್ತು [[ಟಾಟಾ ಇಸನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ]], ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಹಲವು ಉದ್ಯಮಗಳನ್ನು ಜಮ್ ಶೆಟ್ ಜಿ ರವರು ಬಹಳವಾಗಿ ಹಚ್ಚಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ==ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾರವರ ಬಾಲ್ಯ, ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ, ಹಾಗೂ ಟಾಟಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಗುರುತರ ಜವಾಬ್ದಾರಿ== ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ ರವರು ಭಾರತದ ಪ್ರಪ್ರಥಮ ಬೃಹತ್ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಮಹಾಶಿಲ್ಪಿಯಾದ [[ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿ ನುಝುರ್ ವಾನ್ ಜಿ ಟಾಟಾ]] ಹಾಗೂ ಅವರ ಪತ್ನಿ [[ಲೇಡಿ ಹೀರಬಾಯಿ]] ಯವರ ಚೊಚ್ಚಲ ಮಗನಾಗಿ ೧೮೫೯ ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ಪ್ರಾಧಮಿಕ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಬೊಂಬಾಯಿನ [[ಪ್ರೊಪ್ರೈಟರಿ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ]] ಜರುಗಿತು. ೧೮೭೫ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಗೆ ಹೋಗಿ ಅಲ್ಲಿ, ಖಾಸಗಿ ಶಿಕ್ಷಕರ ಸಹಾಯದಿಂದ ವಿದ್ಯಾಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದರು. ೧೮೭೯ ರಲ್ಲಿ ಕೆಂಬ್ರಿಡ್ಜ್ ನ [[ಗೊನ್ವಿಲ್ಲೆ ಕೆಯಸ್ ಕಾಲೇಜ್]]ನಲ್ಲಿ ೨ ವರ್ಷ ಶಿಕ್ಷಣ ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಅವರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದು ಬೊಂಬಾಯಿನ [[ಸೇಂಟ್ ವ್ಝೇವಿಯರ್ಸ್ ಕಾಲೇಜ್]]ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿ ೧೮೮೨ ರಲ್ಲಿ, ಬಿ.ಎ. ಪದವಿಯನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿದರು. ಪದವಿಯ ನಂತರ ಅವರು ೨ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಆಗಿನ ಕಾಲದ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದ, "[[ಬಾಂಬೆ ಗೆಝೆಟ್]] " ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ದುಡಿದರು. ೧೮೮೪ ರಲ್ಲಿ ಅವರ ತಂದೆಯವರ ಆಶೆಯಂತೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ [[ಪಾಂಡುಚೆರಿ]] ಗೆ ಹೋಗಿ ಹತ್ತಿ ಗಿರಣಿಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿಂದ [[ನಾಗ್ ಪುರ್]] ಗೆ ಬಂದು ಜಮ್ ಶೆಟ್ ಜಿ ರವರು ೧೮೭೭ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದ [[ಎಂಪ್ರೆಸ್ ಮಿಲ್ಸ್]]ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ನೋಡಿಕೊಂಡರು. ಹತ್ತಿ ಉದ್ಯಮದ ಹಲವು ಮಜಲುಗಳನ್ನು ಕಣ್ಣಾರೆ ಕಾಣುವ ಅವಕಾಶ ಅವರಿಗೆ ಅಲ್ಲಿ ದೊರೆಯಿತು. ಸೆಟ್ ಜಿ ಅವರನ್ನು ಮೈಸೂರಿಗೆ ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಇನ್ ಸ್ಪೆಕ್ಟರ್ ಜನರಲ್ ಆಫ್ ಎಜುಕೇಷನ್ ಆಗಿ ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ [[ಶ್ರೀ. ಹೆಚ್. ಜೆ. ಬಾಬ]] ರ ಸಂಪರ್ಕ ಬೆಳೆಯಿತು. ಅಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಅವರ ೧೮ ವರ್ಷದ ಮಗಳು, [[ಮೆಹರ್ ಬಾಯಿ]]ಯವರ ಜೊತೆ ಸ್ನೇಹ ಬೆಳೆದು ೧೮೯೭ ರಲ್ಲಿ, ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಆಗ ದೊರಾಬ್ ಗೆ ೩೮ ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸು. ೧೮೯೬ ರಲ್ಲಿ ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿ ಅವರ ಜೊತೆಗೆ [[ರತನ್ ದಾದಾಭಾಯ್ ಟಾಟಾ]] ಸೇರಿದಂತೆ ದೊರಾಬ್ ಅವರೂ "[[ಟಾಟಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳು ಕಂ]]"ಕಂಪನಿಯ ಪಾಲುದಾರರಾಗಿ ತಮ್ಮನ್ನು ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ==[[" ಸರ್ ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ, ಟ್ರಸ್ಟ್ "]] ನ ವತಿಯಿಂದ ಧನ-ಸಹಾಯಗಳಿಸಿದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು== * Indian Institute of Science, Bangalore. * TATA Cancer Research Centre, Bombay. * TATA Institute of Social Sciences (TISS), Bombay.<ref>{{Cite web |url=http://library.tiss.edu/ |title=Sir Dorabji Tata memorial library |access-date=2014-05-14 |archive-date=2014-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140513032831/http://library.tiss.edu/ |url-status=dead }}</ref> * TATA Blood Bank, Bombay. * National Centre for Performing Arts (NCPA),Bombay. * Institute of Population Study, Bombay. ==ಸರ್ ದೊರಾಬ್ ಟಾಟ ಬಹಳ ಗುರುತರ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತರು== ೧೯೦೪ ರಲ್ಲಿ ಜಮ್ ಶೆಟ್ ಜಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದಾಗ ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ ಅತ್ಯಂತ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತವಾದ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಅವರ ತಮ್ಮ ರತನ್ ೧೨ ವರ್ಷ ಚಿಕ್ಕವರು. ಟಾಟಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಕಾರ್ಯಭಾರವೆಲ್ಲಾ ಹಿರಿಯಮಗಾದ ದೊರಬ್ ಅವರ ಮೇಲೆ ಬಿತ್ತು. ದೊರಾಬ್ ರಿಗೆ ಭುಜಕ್ಕೆ ಭುಜ ಕೊಟ್ಟು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ ದಾದಾಭಾಯ್ ಭಾಯಿರತನ್ ಭಾಯಿ ಯವರು ನಿಜಕ್ಕೂ ಅಭಿನಂದನಾರ್ಹರು. ಸಾಯುವ ಮೊದಲು ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿ ಅವರು ಮಗನನ್ನು ಮತ್ತು ರತನ್ ರವರನ್ನೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕೂಡಿಸಿಕೊಂಡು ಟಾಟಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿ, ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಗತಿಪರ, ಉದ್ಯೋಗ ಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿ ಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವ ಮೂಲಭೂತ ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನೊದಗಿಸುವ ಹಲವಾರು ಕಂಪೆನಿಗಳನ್ನು ಶುರುಮಾಡಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದ್ದರು. # ಸ್ಟೀಲ್, # ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ, # ಇಂಟೆಗ್ರೇಟೆಡ್ ಸ್ಟೀಲ್ ಪ್ಲಾಂಟ್, # ೩ ಹೈಡ್ರೋ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಪವರ್ ಕಂಪೆನಿಗಳು, # ೨ ಸಿಮೆಂಟ್ ಕಂಪೆನಿಗಳು, # ದೊಡ್ಡ ಅಡುಗೆ ಎಣ್ಣೆತಯಾರಿಸುವ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳು, # ಸಾಬೂನು ತಯಾರಿಸುವ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳು, # ಭಾರಿ ಇನ್ಶೂರೆನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿ. # "ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಅಫ್ ಸೈನ್ಸ್," ಇತ್ಯಾದಿ. [[ಸರ್ ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ]], ಮತ್ತು [[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ]] ಹಾಗೂ [[ಆರ್.ಡಿ. ಟಾಟಾ]], ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿಯವರ ಕನಸನ್ನು ನನಸು ಮಾಡಿದರು ==ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾರವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ== ದೊರಾಬ್ ಒಳ್ಳೆಯ ಧೃಢಕಾಯದ ಆರೋಗ್ಯವಂತ ಆಟಗಾರ. ಕುದುರೆಸವಾರಿ ಅವರಿಗೆ ಬಲು ಪ್ರಿಯ. ಬಾಂಬೆಯಿಂದ ೧೧೦ ಮೈಲಿ ದೂರದಲ್ಲಿದ [[ಖಿರ್ಕಿ]] ಗೆ ತಮ್ಮ ಕುದುರೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಒಂಬತ್ತೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ತಲುಪುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ಉತ್ತಮ ಕ್ರೀಡಾ ಪಟುಗಳು ಒಲಂಪಿಕ್ ಆಟಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವ ಏರ್ಪಾಡನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಇಂಡಿಯನ್ ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದ ಅವರು ೧೯೨೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ಯಾರಿಸ್ ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ [[ಒಲಂಪಿಯ]]ನಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಭಾರತದಿಂದ ಕೆಲವು ಆಟಗಾರರನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲಿ ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅವರ ಪತ್ನಿ, ಲೇಡಿ ಮೆಹರ್ ಬಾಯಿ ೧೯೩೧ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ೫೨ ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ [[ಲ್ಯುಕೊಮಿಯ]]ದಿಂದ ನರಳಿ ಮೃತರಾದರು. ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಗಾಢವಾಗಿ ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದ ದೊರಾಬ್ ಆಕೆಯ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ೧೧ನೇ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೩೧ ರಲ್ಲಿ [[ಲೇಡಿ ಟಾಟಾಟ್ರಸ್ಟ್]]ಟನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಕಾಯಿಲೆಯ ಇಲಾಜುಮಾಡಲು [[ರೆಡಿಯಮ್]] ಬಳಕೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ " [[ರೇಡಿಯಮ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್]] ಸ್ಥಾಪನೆ ಅವರ ಗುರಿಯಾಗಿತ್ತು. ಅಂತಹ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಶುರುಮಾಡಲು ಹಣದ ಆವಶ್ಯಕತೆ ಇತ್ತು. ತಮ್ಮ ಆಸ್ತಿಯನ್ನೆಲ್ಲಾ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಳಿಯಿದ್ದ ಅತ್ಯಂತ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ೨೪೫ ಕ್ಯಾರೆಟ್ ವಜ್ರವನ್ನು ಮಾರಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಳಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಪತ್ತನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಹಣದ ಒಟ್ಟು ಮೊತ್ತ ೧.೧ ಮಿಲಿಯ ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಅಷ್ಟನ್ನೂ ಬಡಬಗ್ಗರಿಗೆ, ದೀನ ದಲಿತರಿಗೆ, ಆಸ್ಪತ್ರೆಯ ಖರ್ಚನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಆಗದ ಬಡವರಿಗೆ, ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಶೋಧನೆ, ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ, ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ಸಮಾಜಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಅನುವಾಗುವಂತೆ ಧನಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ವಿನಿಯೋಗಿಸಬೇಕೆಂದು ತಮ್ಮ [[ಉಯಿಲಿನಲ್ಲಿ]] ನಮೂದಿಸಿದರು. [http://www.ladytatatrust.org/ Lady Tata memorial trust] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140517210633/http://ladytatatrust.org/ |date=2014-05-17 }} ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ದುಡಿದು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಹಣದ ರಾಶಿಯನ್ನು ಭಾರತದ ಜನತೆಯ ಏಳಿಗೆಗಾಗಿ ಸಮರ್ಪಿಸಿದ ಖ್ಯಾತಿ ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರದವರಿಗೆ ಸಲ್ಲಬೇಕು. ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿ ಯವರಿಂದ ಮೊದಲುಗೊಂಡು ಪರಿವಾರದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರೂ ಇದನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಟಾಟಾ ಪರಿವಾರದ ಮೂಲಮಂತ್ರವನ್ನಾಗಿ ಆರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾಲು ಜನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅಮೋಘ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿ, ಭಾರತದ ಸಂಪನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿ, ಭಾರತೀಯರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಆಶಾಕಿರಣಗಳನ್ನು ಬೆಳಗಿ, ಯೂರೋಪ್ ನಲ್ಲಿ ಮೃತರಾಗಿರುವುದನ್ನು ನಾವು ಗಮನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ==='[[ಹುಮತ]]', '[[ಹುಕ್ತ]]', '[[ಹ್ವರ್ ಶ್ತ]]'-’[[ದೊರಾಬ್]],’ ಮತ್ತು ’[[ಮೆಹ್ರಿ]],’=== ಈ ವಾಕ್ಯಗಳು ಟಾಟ ಪರಿವಾರದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರೂ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದರು.ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಧನದ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿ 'ಸರ್ ದೊರಾಬ್ ಟಾಟಾ ಟ್ರಸ್ಟ್' ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ==ನಿಧನ== ದೊರಾಬ್ ಟಾಟರವರು, ೩ನೇ ಜೂನ್ ೧೯೩೨ ರಂದು ತಮ್ಮ ೭೩ ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನಿಯ ಬ್ಯಾಡ್ ಕಿಸೆಂಗಿನ್ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು. <ref>{{Cite web |url=http://www.telegraphindia.com/1120828/jsp/jharkhand/story_15904784.jsp#.U3Lc34GSySo |title=Sir Dorabji remembered |access-date=2014-05-14 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305130915/http://www.telegraphindia.com/1120828/jsp/jharkhand/story_15904784.jsp#.U3Lc34GSySo |url-status=dead }}</ref> ಅವರ ಪಾರ್ಥಿವ ಶರೀರವನ್ನು ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ ಮಡದಿಯವರ ಸಮಾಧಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ, [[ಬ್ರೂಕ್ ವುಡ್ ಸಿಮೆಟ್ರಿ]]ನಲ್ಲಿ ದಫನಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಅವರಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಮಾಧಿಯ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಿರುವ ಸಾಲುಗಳು, [[ಹುಮತ]], [[ಹುಕ್ತ]], [[ಹ್ವರ್ ಶ್ತ]]-ದೊರಾಬ್, ಮೆಹ್ರಿ. ಅಂದರೆ, ಸದ್ವಿಚಾರ, ಸದ್ವಾಣಿ ಮತ್ತು ಸತ್ಕಾರ್ಯ (Good Thoughts, Good Words, ಹಾಗೂ Good Deeds). ಇವು ಪಾರ್ಸಿ ಸಂತ [[ಝರತುಷ್ಟ್ರ]]ರ ಹಿತೋಕ್ತಿಗಳು. ಇವೇ ಸಮಸ್ತ ಟಾಟ ಪರಿವಾರದ ದಿವ್ಯ ಧ್ಯೇಯಗಳು. ಜೆ. ಆರ್. ಡಿ ಒಮ್ಮೆ ಹೇಳಿದಂತೆ, " ಭಾರತದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಬೇಕಾದ ಉದ್ಯೋಗಗಳೆ ನಮಗೂ ಬೇಕಾದವುಗಳು. ಹಣ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯವಲ್ಲ. ಆ ಉದ್ಯೋಗಗಳು ಭಾರತದ ಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲಿ, ಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕು, ಅವರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ, ನೆಮ್ಮದಿ ನೆಲೆಸಬೇಕು. ನಮಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಬೇಕಾದದ್ದು ಅದು ". ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ರಂತೆ ಈಗಿನ, [[ರತನ್ ನಾವಲ್ ಟಾಟಾ]] ಕೂಡ ಇದೇ ಆದರ್ಶಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆದಿದ್ದಾರೆ. ==ಬಾಹ್ಯಸಂಪರ್ಕಗಳು== * [http://www.icrisat.org/what-we-do/agro-ecosystems/SDTT/introduction.html ಇಕ್ರಿಸಾಟ್ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ನೆರವು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141002123124/http://www.icrisat.org/what-we-do/agro-ecosystems/SDTT/introduction.html |date=2014-10-02 }} * [http://www.wti.org.in/SupporterDetails.aspx?SuppId=39 Wild Trust India] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140806092133/http://www.wti.org.in/SupporterDetails.aspx?SuppId=39 |date=2014-08-06 }} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References / > [[ವರ್ಗ:ಬೊಂಬಾಯಿನ ಪ್ರಮುಖ ಪಾರ್ಸಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ :ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳು]] g9ut8zhpn8974r2v9edtnfnuz63k65c 1 14036 1247808 850966 2024-10-16T03:38:19Z Mahaveer Indra 34672 Mahaveer Indra [[ಚರ್ಚೆಪುಟ:ರತನ್ಜಿ ಟಾಟಾ]] ಪುಟವನ್ನು [[ಚರ್ಚೆಪುಟ:ರತನ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ವ್ಯಾಕರಣ ದೋಷ ಸರಿಪಡಿಸಿದ್ದು 850966 wikitext text/x-wiki ([[ಸದಸ್ಯ:Radhatanaya|sunkadavar]] ೦೯:೪೭, ೧ ಜನವರಿ ೨೦೦೮ (UTC)) ಈ ಕೆಳಗಿನ ನನ್ನ ಹಾಗೂ, [[ ನಾರಾಯಣ್]] ರವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಸುಮಾರು, ಒಂದು ವಾರಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯವು. ನಮ್ಮ ಸಂದೇಹ ನಿವಾರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಅದರ [[ತಥ್ಯ]], ಹೀಗಿದೆ. ೧. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ಕೆಳಗಿನ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ಕಡಿದುಹಾಕಿ. ೨. ಟಾಟಾ ಕಂಪೆನಿಯ ಎಲ್ಲ ವಿಭಾಗಗಳೂ, ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಟಾಟಾ ಎಂದೆ ಸಂಬೋದಿಸಿ. ಟಾಟ ಸರಿಯಲ್ಲ. ೩. ಶಿರೋನಾಮೆಯಲ್ಲೇ [[ಸರ್]], ಇದ್ದರೆ ಅದನ್ನೂ ಲಗತ್ತಿಸಿ. ನಮಗೆ ಅದನ್ನು ತಿದ್ದುವುದು ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ನೀವು ತಿಳಿಯಹೇಳಿದರೆ, ನಾವೇ ತಿದ್ದುವ ಕೆಲಸಮಾಡುತ್ತೇವೆ. ಧನ್ಯವಾದಗಳು. ಹೊಸವರುಷ, ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಬರುವ ವೈಮನಸ್ಯಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿ, ಬಾಂಧವ್ಯವನ್ನು ಇನ್ನೂ ಹದವಾಗಿ, ಬೆಸೆಯಲಿ ! [[" ವೈಮನಸ್ಸು ಬರುವುದು ಸಹಜ. ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಓಡಿಸುವುದೂ ಸಹಜವೇ "]]....! [[ರಾಧಾತನಯ]]. ==ಟಾಟ ಕುಟುಂಬದವರ ಲೇಖನಗಳ ಶೀರ್ಷಿಕೆಗಳು== [[ಟಾಟ]], ಪರಿವಾರದ ಪ್ರಮುಖರನ್ನು ನಾನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪರಿಚಯಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಟಾಟರವರ [[ಸಹೋದರಿಯರ ಪತಿಗಳ]], ಬಗ್ಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಬರೆಯಲು ಆರಂಭಿಸಿದಾಗ, [[ಜೆ. ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ]], ಲೇಖನ ಇತ್ತು. ನಾನು ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಅದನ್ನು ಇನ್ನೂ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸಂಪಾದಿಸಲು ವಿಶಯ ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಮುಂದಿನ ವಾರದಲ್ಲಿ ಅದು ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ತೊಡಕೆಂದರೆ, ಕೆಲವು ಕಡೆ ಬರಿ, ಟಾಟ ಎಂದು ಮಾತ್ರ ಬರೆದಿದ್ದೇನೆ. ಮತ್ತು ಸರ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಶಿರೋನಾಮದಲ್ಲಿ ಬಂದಿಲ್ಲ. ಅದನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿ. ದಯಮಾಡಿ,ನೀವೇ ಸರಿಪಡಿಸಿ. ಎಲ್ಲರಿಗೂ [[ಟಾಟ]], ಎಂಬ ಹೆಸರಿರಲಿ. ಟಾಟಾ ಬೇಡ. [[ರತನ್ ಟಾಟ]], ಪದೇ ಪದೇ ರಿಪೀಟ್ ಆಗುತ್ತೆ. ಅದನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ನಾವು ಧಾಕಲಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತೆ. ನನ್ನ ಜೆ. ಆರ್. ಡಿ ಟಾಟಾ ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಉದಾ : ೧. [[ಜಮ್ ಸೆಟ್ ಜಿ ನುಝರ್ ವಾನ್ ಜಿ ಟಾಟ]]. ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಸರಿಯಾಗಿದೆ. ೨. [[ರತನ್ ಜಿ ದಾದಾಭಾಯ್ ಟಾಟ]].(ಆರ್. ಡಿ ಟಾಟ). ಸರಿಯಾಗಿದೆ. ೩. [[ಸರ್ ದೊರಾಬ್ ಟಾಟ]].ಇದರಲ್ಲಿ ಶಿರೋನಾಮದಲ್ಲಿ ಸರ್ ಬಂದಿಲ್ಲ. ೪. [[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟ]], ಅಂತ ಇರಬೇಕು ೫. [[ಜೆ.ಆರ್. ಡಿ. ಟಾಟಾ]]- ಇದನ್ನು ಟಾಟ ಅಂದರೆ ಸಾಲದೇ ? ೬. [[ರತನ್ ನಾವಲ್ ಟಾಟ]].ಶಿರೋನಾಮದಲ್ಲಿ ಬರಲಿ. ಇದು. ನನಗನ್ನಿಸಿದ ಬದಲಾವಣೆ. ದಯಮಾಡಿ ಸ್ಪಂದಿಸಿ. ಮತ್ತು ಸರಿಪಡಿಸಿ. ([[ಸದಸ್ಯ:Radhatanaya|sunkadavar]] ೦೩:೩೫, ೧೮ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೭ (UTC)) ::ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಟಾಟಾ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ, ಟಾಟ ಅಲ್ಲ. ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ಈ ಬಗ್ಯೆ ಹುಡುಕುವವರು ಕೂಡಾ ಟಾಟಾ ಎಂಬ ಸರ್ಚ್ ಪದ ಹಾಕುವ ಸಂಭವ ಹೆಚ್ಚಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಎಲ್ಲಾ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಟಾಟಾ (ಟಾಟ ಅಲ್ಲ) ಎಂದೇ ಬರೆಯುವುದು ಸಮಂಜಸ ಎಂದು ನನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. --ನಾರಾಯಣ ನಾರಾಯಣ ಅವರ commentಗೆ ಮೊದಲು ನಾನು [[ಜೆ.ಆರ್.ಡಿ. ಟಾಟ]] ಲೇಖನವನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದ್ದೆ. ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಒಮ್ಮತ ಬಂದ ಮೇಲೆ ಮುಂದಿನ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ತರೋಣ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವ ಹೆಸರು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ನನಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. [[ಸದಸ್ಯ:ಶುಶ್ರುತ|ಶುಶ್ರುತ]] ^{\[[User talk:ಶುಶ್ರುತ|ಮಾತು]] \[[Special:Contributions/ಶುಶ್ರುತ|ಕತೆ]]} ೦೪:೧೪, ೨೦ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೭ (UTC) ([[ಸದಸ್ಯ:Radhatanaya|sunkadavar]] ೦೪:೨೭, ೨೦ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೭ (UTC)) ಸರಿ. ನನ್ನ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಇದೆ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿ, ಒಮ್ಮತ ಬಂದಮೇಲೆ ಏಕರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸೋಣ. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ನಾವು, ತಾತಾ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಅಂತ ನಾವು ಕರೆತಿದ್ವಿ. ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ಟಾಟ ಅಂತ ಕರೆಯುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ್ದೆ. ([[ವಿಶೇಷ:Contributions/59.184.27.33|59.184.27.33]] ೦೬:೨೮, ೨೦ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೭ (UTC)) ಈಗ ತಾನೆ ನಾನು ಹುಡುಕಿದ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ನಲ್ಲಿ ಗೂಗಲ್ ನಲ್ಲಿ ಹುಡುಕಲು ನಾವು, Tata, ಹಾಗೂ TaTa, ಬರೆಯುತ್ತೇವೆ.TATA ಪದ ಅವರ ಕಂಪೆನಿಯ ಲೋಗೊದಲ್ಲಿದೆ. ಚಿಕ್ಕ ಅಕ್ಷರ a. ಬರಿತಿವಿ. ಗುಜರಾತಿಯಲ್ಲಿ : ટાટા , ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ : टाटा ಅಥವ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವ ಕ್ರಮ : टाटा, ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಟಾಟ. ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಅರ್ಥ ಅಕ್ಷರಗಳಿಲ್ಲ. ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ, ಮರಾಠಿ, ಗುಜರಾತಿಯಲ್ಲಿ, ಅರ್ಧ ಅಕ್ಷರಗಳಿವೆ. ક્-ಕ್ ಇದೆ. ટ્ ಇದೆ. ಹಿಂದಿ ಗುಜರಾತಿಯಲ್ಲಿ ट्-ಟ್ ಇದೆ. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಕ್ ಇಲ್ಲ. ಟ್ ಇಲ್ಲ. ಅವೆಲ್ಲ ಕ. ಅಥವ ಟ ಎಂದೆ ಹೇಳಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಅದರಿಂದ [[ಟಾಟ]], ಸರಿಯಾದ ಪದವೆಂದು ನನ್ನ ಅಭಿಮತ. ::: ಗೂಗಲ್ ನಲ್ಲಿ '''ಟಾಟಾ''' ಎಂದು ಹುಡುಕುಪದ ಹಾಕಿದಾಗ 25,600 ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಬಂದವು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಟಾಟಾ, ಬೈಬೈ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ , ಬಹುತೇಕ ರೆಫೆರೆನ್ಸುಗಳು ಟಾಟಾ ಉದ್ಯೋಗಸಮೂಹವನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾಗಿದೆ. :::ಅದೇ '''ಟಾಟ''' ಎಂದು ಹಾಕಿದಾಗ ಕೇವಲ 447 ಬಂದವು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕೆಲವು ಟಾಟಾ ,,ಬೈಬೈ ಎಂಬರ್ಥದ್ದು , ಕೆಲವು ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾದ ಇವೇ ಲೇಖನಗಳ ಟಾಟ ಶಬ್ದವನ್ನು ತೋರಿಸುವಂಥದ್ದು . ಇನ್ನುಳಿದ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಟಾಟಾ ಸಮೂಹವನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಬರೆದವು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕೆಲವು ಲೇಖನಗಳ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಟಾಟಾ ಎಂದೇ ಇದೆ. :::ನೀವೇ ಮಾಡಿ ನೋಡಿ. ಟಾಟಾ ಮತ್ತು ಟಾಟ ಎಂದು ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಟೈಪಿಸಿ. [[ಸದಸ್ಯ:Narayana|Narayana]] ೧೬:೪೦, ೨೦ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೭ (UTC) ([[ಸದಸ್ಯ:Radhatanaya|sunkadavar]] ೧೭:೨೧, ೨೦ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೭ (UTC)) ನನ್ನದು ಮುಕ್ತಮನಸ್ಸು. ವಿವಾದ ಸೃಷ್ಟಿಮಾಡುವುದಲ್ಲ. ರಾಮ, ಎಂದು ಬರೆಯಲು ಹಿಂದಿ ಗುಜರಾತಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು राम्,રામ્ ಹೀಗೆ ಬರಿಯಬೇಕು. ಅವರು ರಾಮ್ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ರಾಮ ಎನ್ನಲು, ಅವರು ಹೀಗೆ ಬರೆಯಬೇಕಾಗುತ್ತೆ.રામ્, રામ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಗೂಗಲ್ ಹುಡುಕು, ಪ್ರಕಾರ, ಅದು, [[ ಟಾಟಾ]], ಎಂದೇ ಇರಲಿ. ನನ್ನ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಇದೆ. ಶ್ರೀ. ಶುಶೃತರು, ತಮ್ಮ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಬಹುದು. ಇದು ನಿರ್ಧಾರವಾದ ವಿಷಯ. ಧನ್ಯವಾದಗಳು. ([[ಸದಸ್ಯ:Radhatanaya|sunkadavar]] ೦೧:೨೦, ೩೦ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೭ (UTC)) [[ರತನ್ ನಾವಲ್ ಟಾಟಾ]], ಬೇರೆ. [[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ ]], ಬೇರೆ. ನಾನು ಹೇಳಿದ್ದು. ಶೀರ್ಶಿಕೆಯಲ್ಲಿ, [[ ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ]] ಎಂದಿರಲಿ ಅಂತ. : ಸರಿ. ಈಗ [[ಸರ್ ರತನ್ ಟಾಟಾ]] ಮತ್ತು [[ರತನ್ ಟಾಟ]] ಪುಟಗಳೆರಡೂ ಈ ಪುಟಕ್ಕೆ ರೀಡೈರೆಕ್ಟ್ ಆಗುತ್ತದೆ. [[ರತನ್ ನಾವಲ್ ಟಾಟಾ]] ಬೇರೆ ಪುಟವಾಗಿದೆ. ಈ ಪುಟದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ದ್ವಂದ್ವನಿವಾರಣೆಗೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸರಿಯೇ? [[ಸದಸ್ಯ:ಶುಶ್ರುತ|ಶುಶ್ರುತ]] ^{\[[User talk:ಶುಶ್ರುತ|ಮಾತು]] \[[Special:Contributions/ಶುಶ್ರುತ|ಕತೆ]]} ೧೯:೩೯, ೩೦ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೭ (UTC) ([[ಸದಸ್ಯ:Radhatanaya|sunkadavar]] ೦೨:೨೨, ೧ ಜನವರಿ ೨೦೦೮ (UTC)) ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸರಿಯಿಲ್ಲ. ಏನುಮಾಡೋದು ? ಮೊದಲು ಕೆಲವು ಅನುಮಾನಗಳನ್ನು ನಾನು ತಿಳಿಸಿದ್ದೆ. ಅದನ್ನು ನಮ್ಮ ಮಾನ್ಯ ನಾರಾರಾಯಣರು ತಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದರು. ಸರಿಯಾದದ್ದನ್ನು ನಾವು ಇಬ್ಬರು ವಿಕಿಪೀಡಿಯದ ಓದುಗರ ಹಿತದಿಂದ ಒಪ್ಪಿದೆವು. ಇದು ಅನಿನಿವಾರ್ಯ ಅಲ್ಲವೇ ? ನೀವೇನ್ ಹೇಳ್ತಿರಿ ? 1uxlsuqihzlvk1ejo2cz2v1klaxlph6 0 16992 1247772 1056134 2024-10-15T14:55:30Z Veena Sundar N. 75929 1247772 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Narayana.jpg|right|thumb|ನಾರಾಯಣನ ಚಿತ್ರಣ]] '''ನಾರಾಯಣ'''ನು [[ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ]]ದಲ್ಲಿ (ಅವನ ವಿವಿಧ [[ಅವತಾರ]]ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ) [[ವೇದ|ವೈದಿಕ]] ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಭಗವಂತ ಮತ್ತು [[ವೈಷ್ಣವ ಪಂಥ]]ದಲ್ಲಿ [[ಪುರುಷೋತ್ತಮ]]ನೆಂದು ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವವನು. ಅವನು [[ವಿಷ್ಣು]] ಮತ್ತು [[ಹರಿ]] ಎಂದೂ ಪರಿಚಿತನಾಗಿದ್ದಾನೆ. [[ಭಗವದ್ಗೀತೆ]], [[ವೇದ]]ಗಳು ಮತ್ತು [[ಪುರಾಣಗಳು|ಪುರಾಣಗಳಂತಹ]] ಹಿಂದೂ ಪವಿತ್ರ ಪಠ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ವೈಷ್ಣವರಲ್ಲಿ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಜೀವಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[3] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * [http://www.chennaionline.com/festivalsnreligion/religion/religion33.asp Name of Narayana even at the time of death can save a great sinner, Ajamila.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060514020114/http://www.chennaionline.com/festivalsnreligion/religion/religion33.asp |date=2006-05-14 }} * http://www.srivaishnavan.com/ans_secrets.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041027092248/http://www.srivaishnavan.com/ans_secrets.html |date=2004-10-27 }} (See Answer #14.) * http://www.ayurvedacollege.com/articles/drhalpern/om_namo_narayanaya Om Namo Narayana and Ayurveda [[ವರ್ಗ:ವಿಷ್ಣುವಿನ ರೂಪಗಳು]] hr6cc671ya6uy3vc6wx1m3ikdcsx5xu 0 26115 1247825 1196504 2024-10-16T07:42:27Z 49.207.241.172 1247825 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty |name = ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ |image = Rani of jhansi.jpg |caption = ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ಭಾವಚಿತ್ರ |succession= ಝಾನ್ಸಿ |reign = {{plainlist|class=nowrap| * ೨೧ ನವೆಂಬರ್ ೧೮೫೩ – ೧೦ ಮಾರ್ಚ್ ೧೮೫೪ * ೪ ಜೂನ್ ೧೮೫೭ – ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೮೫೮ }} |birth_name = ಮಣಿಕರ್ಣಿಕಾ |birth_date = |birth_place = [[ಬನರಾಸ್]], ಕಾಶಿ ಬನಾರಸ್ ನ ರಾಜಧಾನಿ (ಇದೀಗ [[ವಾರಣಾಸಿ]], [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]], [[ಭಾರತ]]) |death_date = |death_place = [[ಗ್ವಾಲಿಯರ್]], ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ರಾಜ್ಯ , (ಇದೀಗ [[ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]], [[ಭಾರತ]]) |burial_place = ಫೂಲ್ ಬಾಘ್,ಗ್ವಾಲಿಯರ್, [[ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]], [[ಭಾರತ]] |dynasty= |title = Maharani of Jhansi |predecessor = ಗಂಗಾಧರ್ ರಾವ್ |successor = ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ |father = ಮೋರೋಪಂತ್ ತಾಂಬೆ |mother = ಭಾಗೀರಥಿ ಸಾಪ್ರೆ |spouse = ಗಂಗಾಧರ್ ರಾವ್ ನೆವಾಲ್ಕರ್ |issue = ದಾಮೋದರ್ ರಾವ್<br> ಆನಂದ್ ರಾವ್}} '''''ಝಾನ್ಸಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ''''' (೧೯, ನವೆಂಬರ್ ೧೮೨೯<ref>https://www.news18.com/news/india/rani-lakshmibai-191st-birth-anniversary-remembering-the-queen-of-jhansi-and-her-valour-2391933.html</ref> - ೧೭, ಜೂನ್ ೧೮೫೮) ಝಾನ್ಸಿಯ ರಾಣಿಯಾಗಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಅವರು ಭಾರತದ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು. ಇವರು ೧೮೫೭ ರ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆಯ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು [[ಭಾರತೀಯ B..P|ಭಾರತೀಯ]]<big><ref>{{Cite book|title=Bharathiya}}</ref></big> ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿಗಳಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್‌ಗೆ ಪ್ರತಿರೋಧದ ಸಂಕೇತವಾಯಿತು. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಹಿನ್ನೆಲೆ== ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರು ೧೯ ನವೆಂಬರ್ ೧೮೨೯ರಲ್ಲಿ ಕಾಶಿ ವಾರಣಾಸಿ ಒಂದು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಮಣಿಕರ್ಣಿಕ ಅವರ ನಿಜವಾದ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದು ಅವರನ್ನು ಮನು ಎಂದು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿರವರು ೪ ವರ್ಷದವರಾಗಿರುವಾಗ ಅವರ ತಾಯಿ ಮರಣಹೊಂದಿದರು. ಅವರ ಶಿಕ್ಷಣ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ತಂದೆ ಮೊರೋಪಂತ್ ತಂಬೆಯವರು ಪೆಶ್ವೆಯವರ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು ಹಾಗು ಮುಂದೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರಿಗೆ ೧೩ ವರ್ಷದವರಾಗಿರುವಾಗ ಝಾನ್ಸಿಯ ಮಹಾರಾಜ ರಾಜ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ರಾವ್ ಅವರ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸೇರಿದರು. ಮುಂದೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರಿಗೆ ೧೪ ವರ್ಷವಾದಾಗ ಮಹಾರಾಜ ರಾಜ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ರಾವ್ ಅವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು ಹಾಗು ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ,ಕತ್ತಿವರಸೆ,ಬಿಲ್ವಿದ್ಯೆ ಯನ್ನು ತನ್ನ ಸ್ವಂತಿಕೆಯಿಂದ ಕಲಿತರು ಹಾಗು ಆಸ್ಥಾನದ ತನ್ನ ಸ್ತ್ರೀಮಿತ್ರರನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಚಿಕ್ಕ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಕಟ್ಟಿದರು ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ.<ref>{{cite news |last1=DelhiAugust 17 |first1=India Today Web Desk New |last2=January 10 |first2=India Today Web Desk New |last3=Ist |first3=India Today Web Desk New |title=All about Rani Lakshmibai of Jhansi, the young queen who became an icon against the British Raj |url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/know-all-about-rani-lakshmibai-of-jhansi-born-as-manikarnika-tambe-1316804-2018-08-17 |accessdate=21 March 2020 |work=India Today |language=en}}</ref><br /> ೧೮೫೧ರಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರು ಗಂಡುಮಗುವಿಗೆ ಜನ್ಮವಿತ್ತರು. ಆದರೆ ಆ ಮಗು ೪ ತಿಂಗಳಿರುವಾಗ ಮರಣವಪ್ಪಿತು. ತಮ್ಮ ಮೊದಲನೆಯ ಮಗುವಿನ ಮರಣದ ನಂತರ ಅವರು ದಾಮೋದರ ರಾವ್ಅವರನ್ನು ದತ್ತು ಪಡೆದರು. ಆದರೆ ತನ್ನ ಮಗನ ಸಾವಿನ ದುಃಖದಿಂದ ಹೊರಬರಲಾರದ ಮಹಾರಾಜ ರಾಜ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ರಾವ್ ೨೧, ನವೆಂಬರ್ ೧೮೫೩ ರಲ್ಲಿ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ ಸಾವಿಗೀಡಾದರು.<br /> ದಾಮೋದರ ರಾವ್ ರವರು ರಾಜನಿಗೆ ರಕ್ತಸಂಬಂಧಿಅಲ್ಲದಿದ್ದರಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿಯ ಲಾರ್ಡ್ ಡಾಲ್‌ಹೌಸಿಯು ದಾಮೋದರ ರಾವ್ ಅವರಿಗೆ ರಾಜಾಭಿಶೇಕ ಮಾಡಲು ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ಲಾರ್ಡ್ ಡಾಲ್‌ಹೌಸಿಯು ಝಾನ್ಸಿಯ ರಕ್ಷಣೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿಯ ಜವಾಬ್ಡಾರಿಯೆಂದು ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರಿಗೆ ರುಪಾಯಿ ೬೦,೦೦೦ ಪಿಂಚಣಿ ಹಣವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಝಾನ್ಸಿಕೊಟೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೊಗಲು ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದನು. ಸಾವು ಮತ್ತು ನಂತರದ ಪರಿಣಾಮಗಳು ತಿದ್ದು ಜೂನ್ 17 ರಂದು ಗ್ವಾಲಿಯರ್‌ನ ಫೂಲ್ ಬಾಗ್ ಬಳಿಯ ಕೋಟಾ-ಕಿ-ಸೆರೈನಲ್ಲಿ, ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಹೆನೇಜ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ 8 ನೇ (ಕಿಂಗ್ಸ್ ರಾಯಲ್ ಐರಿಶ್) ಹುಸಾರ್ಸ್‌ನ ಸ್ಕ್ವಾಡ್ರನ್, ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ತೊರೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಭಾರತೀಯ ಪಡೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡಿತು. 8ನೇ ಹುಸಾರ್‌ಗಳು ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯೊಳಗೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿ, 5,000 ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಹತ್ಯೆಗೈದರು, ಇದರಲ್ಲಿ "16 ವರ್ಷ ಮೇಲ್ಪಟ್ಟ" ಭಾರತೀಯರು ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.[41] ಅವರು ಎರಡು ಬಂದೂಕುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಫೂಲ್ ಬಾಗ್ ಶಿಬಿರದ ಮೂಲಕ ಚಾರ್ಜ್ ಅನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಈ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥದಲ್ಲಿ, ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದರ್ಶಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಅವರು ಸೋವರ ಸಮವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಹಾಕಿದರು ಮತ್ತು ಹುಸಾರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದರು; ಅವಳು ಕುದುರೆಯಿಲ್ಲದವಳಾಗಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಬಹುಶಃ ಅವನ ಸಾಬರ್‌ನಿಂದ ಗಾಯಗೊಂಡಿದ್ದಳು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ಅವಳು ರಸ್ತೆಬದಿಯಲ್ಲಿ ರಕ್ತಸ್ರಾವದಿಂದ ಕುಳಿತಿದ್ದಾಗ, ಅವಳು ಸೈನಿಕನನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ಪಿಸ್ತೂಲಿನಿಂದ ಅವನ ಮೇಲೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಿದಳು, ನಂತರ ಅವನು "ತನ್ನ ಕಾರ್ಬೈನ್ನೊಂದಿಗೆ ಯುವತಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದನು".[42][43] ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಝಾನ್ಸಿಯ ರಾಣಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ, ಅಶ್ವದಳದ ನಾಯಕಿಯಂತೆ ಧರಿಸಿದ್ದರು, ಅವರು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಂಡರು; ಬ್ರಿಟಿಷರು ತನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ, ಅವಳು ಅದನ್ನು ಸುಡುವಂತೆ ಒಬ್ಬ ಸನ್ಯಾಸಿಗೆ ಹೇಳಿದಳು. ಆಕೆಯ ಸಾವಿನ ನಂತರ ಕೆಲವು ಸ್ಥಳೀಯರು ಆಕೆಯ ದೇಹವನ್ನು ಸುಟ್ಟು ಹಾಕಿದರು ಮೂರು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ನಗರವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಯುದ್ಧದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವರದಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ "ವ್ಯಕ್ತಿ, ಬುದ್ಧಿವಂತ ಮತ್ತು ಸುಂದರಿ" ಮತ್ತು ಅವರು "ಎಲ್ಲಾ ಭಾರತೀಯ ನಾಯಕರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕಾರಿ" ಎಂದು ಹ್ಯೂ ರೋಸ್ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.[44][45] ರೋಸ್ ಅವರು "ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ರಾಕ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹುಣಸೆ ಮರದ ಕೆಳಗೆ ದೊಡ್ಡ ಸಮಾರಂಭದೊಂದಿಗೆ ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಅವಳ ಮೂಳೆಗಳು ಮತ್ತು ಬೂದಿಯನ್ನು ನೋಡಿದೆ" ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.[46][47] ಆಕೆಯ ಸಮಾಧಿಯು ಗ್ವಾಲಿಯರ್‌ನ ಫೂಲ್ ಬಾಗ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. ಆಕೆಯ ಮರಣದ ಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಕರ್ನಲ್ ಮಲ್ಲೆಸನ್ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಬರೆದರು; ಸಂಪುಟ 3; ಲಂಡನ್, 1878- ಬ್ರಿಟಿಷರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಯ ತಪ್ಪುಗಳು ಏನೇ ಆಗಿರಬಹುದು, ಆಕೆಯ ದೇಶವಾಸಿಗಳು ಆಕೆಯನ್ನು ದಂಗೆಗೆ ದೂಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವಳು ತನ್ನ ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಬದುಕಿದಳು ಮತ್ತು ಸತ್ತಳು ಎಂದು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಭಾರತಕ್ಕಾಗಿ ಆಕೆಯ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನಾವು ಮರೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.'[48] ==೧೮೫೭ರ ಮಹಾದಂಗೆ == ಝಾನ್ಸಿಯಲ್ಲಿ ಇದೆಲ್ಲಾ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವಾಗ ಮೇ ೧೦ , ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ ಮೀರತ್ನಲ್ಲಿ ಸಿಪಾಯಿ ಬಂಡಾಯ ಶುರುವಾಯಿತು. ಇದು [[ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]]ದ ವಿರುದ್ದದ ದಂಗೆಯ ಪ್ರಥಮ ಅದ್ಯಾಯ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಪಾಯಿಗಳ ಮನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಉಪಯೋಗಿಸುವ ತೋಪಿಗೆ ದನದ ಅಥವಾ ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸವರಿದ್ದಾರೆಯೆಂದು ತಿಳಿದು ಅದೇ ದಂಗೆಗೆ ಮುಖ್ಯಕಾರಣವಾಯಿತು. ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಹಂದಿ ನಿಷೇಧವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಹಾಗೂ ಹಿಂದೂಗಳಿಗೆ ದನ ಪವಿತ್ರವಾದುದರಿಂದ ಸೈನಿಕರು ದಂಗೆಯೆದ್ದರು. ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳಸ್ಟು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರು ಹಾಗೂ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸಾವಿಗೀಡಾದರಿಂದ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿ]] ಈ ದಂಗೆಯನ್ನು ಆದಸ್ಟು ಬೇಗ ನಿಲ್ಲಿಸಲು ತಯಾರಿ ನಡೆಸಿದರು. ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ]] ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಭಾರತದ ಆದ್ಯಂತವಾಗಿ ಹರಡಿತು. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ದೇಶದ ಇತರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಜಾಗರೂಕರಾಗಬೇಕಾದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಝಾನ್ಸಿಯನ್ನು ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಬಿಟ್ಟರು. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯು ರುಜುವಾತಾಯಿತು. ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಝಾನ್ಸಿಯಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಹಾಗು ನೆಮ್ಮದಿ ನೆಲೆಸಿ ಅವರೊಬ್ಬ ಉತ್ತಮ ನಾಯಕಿ ಎಂದು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿ]]ಯ ಸಹಿತ ಝಾನ್ಸಿಯ ಪ್ರಜೆಗಳ ಮನದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ವಿರುದ್ದವಾಗಿ ಹೋಗುವ ಯೋಚನೆಯಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಸರ್ ಹುಘ್ ರೋಸ್ ಅವರ ನೇತ್ರತ್ವದ ಸೈನ್ಯ ಝಾನ್ಸಿಯನ್ನು ೨೮ ಮಾರ್ಚ ೧೮೫೮ ರಂದು ಮುತ್ತಿಗೆಹಾಕ್ಕಿದ್ದರಿಂದ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಬಗೆಗಿನ ನಿಲುವು ಬದಲಾಯಿತು. ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಹಾಗೂ ಅವರ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಸೈನಿಕರು ಶರಣಾಗಲು ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. ೨ ವಾರಗಳ ವರೆಗೆ ಉಗ್ರ ಹೊರಾಟ ನಡೆಸಿದರು. ಝಾನ್ಸಿಯ ಸ್ತ್ರೀಸೈನಿಕರು ಕೂಡಾ ಯುದ್ಧಸಾಮಗ್ರಿ ಹಾಗೂ ಸೇನಾನಿಗಳಿಗೆ ಭೋಜನದ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಸ್ವತಃ ಸೈನಿಕರ ನಡುವಿನ್ನಲ್ಲಿ ಓಡಾಡಿಕೊಂದು ಅವರನ್ನು ಹುರಿದುಂಬಿಸಿ ಬಹಳ ದಿಟ್ಟತನದಿಂದ ಹೋರಾಡಿದಳು. 2೦,೦೦೦ ಜನರ ಸೇನೆಯನ್ನು ದಂಗೆಕೋರ ತಾತ್ಯಾ ಟೊಪಿ ಮುಖಂಡನಾಗಿ ಯುದ್ದ ಮಾಡಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಹಾಗೂ ಝಾನ್ಸಿಯ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ. ಆದರೆ ಕೇವಲ ೧೫೪೦ರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರು ೩೧, ಮಾರ್ಚ್ ನಂದು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದಾಗ ಅಸ್ಟೇನು ಅನುಭವಿ ಅಲ್ಲದ ಝಾನ್ಸಿಯ ಸೈನಿಕರಿಂದ ೩ದಿನಗಳಿಂದ ಜಾಸ್ತಿ ಹೊರಾಟ ನಡೆಸಲಗಲಿಲ್ಲ, ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರು ಝಾನ್ಸಿ ನಗರವನ್ನು ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಕೋಟೆಯ ಗೋಡೆಯನ್ನು ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕೆಲವು ಮಹಿಳಾ ಸೈನಿಕರು ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಕರ ಜೊತೆಗೆ ಸೇರಿ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಳು<ref>Ibid.</ref> . ತನ್ನ ಮಗ ದಾಮೋದರ ರಾವ್ ಜೊತೆಗೆ ಸೇರಿ ಕಲ್ಪಿ ಯೆಂಬಲ್ಲಿ ತಲೆಮರೆಸಿ ಕೊಂಡಳು. ಹಾಗೂ ಅಲ್ಲಿಯೇ ತಾತ್ಯಾ ಟೊಪಿ ಹಾಗೂ ಇತರ ದಂಗೆಕೋರರ ಜೊತೆಗೆ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದಳು. ರಾಣಿ ಹಾಗೂ ತಾತ್ಯಾ ಟೊಪಿ [[ಗ್ವಾಲಿಯರ್]]ಗೆ ಹೋಗಿ ಅಲ್ಲಿನ ಮಹಾರಾಜನ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಇವರ ದಂಗೆಕೋರರ ಗುಂಪು ಸೋಲಿಸಿತು. ನಂತರ ಅವರು [[ಗ್ವಾಲಿಯರ್]] ಕೋಟೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೋಂಡರು. ಆದರೆ ಯುದ್ದದ ೨ ನೆಯ ದಿನ ಅಂದರೆ ೧೮ , ಜೂನ್ ೧೮೫೮ ರಂದು ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ೩ದಿನಗಳ ನಂತರ [[ಗ್ವಾಲಿಯರ್]] ಕೋಟೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೋಂಡರು. [[ಸರ್ ಹುಘ್ ರೋಸ್]] ತಮ್ಮ ಯುದ್ದದ ಟಿಪ್ಪಣಿಯಲ್ಲಿ ರಾಣಿಯನ್ನು "ಅತೀ ಸುಂದರಿ, ದೃಢನಿಷ್ಠೆ ಹಾಗು ಅತೀ ಬುದ್ದಿವಂತೆ" ಹಾಗೂ "ಅಪಾಯಕಾರಿ ದಂಗೆಕೋರ ನಾಯಕಿ" ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ<ref>David, Saul (2003), <nowiki>The Indian Mutiny</nowiki>: 1857, Penguin, London p367</ref>. ರಾಣಿಯ ತಂದೆ ಮೊರೋಪಂತ್ ತಂಬೆಯವರನ್ನು ಝಾನ್ಸಿಯ ಸೋಲಿನ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳನಂತರ ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಲಾಯಿತು. == ಗೌರವ == ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ದೇಶದ ನಾಯಕಿಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ದರಾಗಿದ್ದರು. [[ಭಾರತೀಯ ಸೈನ್ಯ]] ತನ್ನ ಮಹಿಳಾ ಪಡೆಗೆ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನಿಟ್ಟು ಗೌರವನೀಡಲಾಗಿದೆ. ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ವರಿಗೆ ಗೌರವವಾಗಿ ಝಾನ್ಸಿ ಹಾಗು ಗ್ವಾಲಿಯರ್ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಕಂಚಿನ ವಿಗ್ರಹ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. == ಚಲನಚಿತ್ರ ಹಾಗು ಇತರೆ == * ''ದ ಟೈಗರ್ ಆಂಡ್ ದ ಫ್ಲೇಮ್'' ೧೯೫೩ರ ಭಾರತದ ಪ್ರಪ್ರಥಮ ಚಿತ್ರ, ನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿದವರು ಸೊಹ್ರಬ್ ಮೋದಿ * ''ದ ರೇಬಲ್'' - "ಕೇತನ್ ಮೆಹ್ತಾ" * ಆಮೀರ್ ಖಾನ್ ಅಭಿನಯದ [[ಬಾಲಿವುಡ್|ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ]] ಮಂಗಲ್ ಪಾಂಡೆ (ಚಿತ್ರದ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಭಾಗಮಾತ್ರ) * ಹೊಸ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಚಲನಚಿತ್ರ '''ಝಾನ್ಸಿ ಕಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ''' ಅದರಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ [[ನಟಿ]] [[ಐಶ್ವರ್ಯಾ ರೈ|ಐಶ್ವರ್ಯ ರೈ ಬಚ್ಚನ್]]ರವರು ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ಪಾತ್ರವಹಿಸಲಿದ್ದಾರೆ. * ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ [[ನಟಿ]] ಸುಶ್ಮಿತಾ ಸೆನ್ ಕೊಡಾ ''ಝಾನ್ಸಿ ಕಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ'''ಯ ಬಗ್ಗೆ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮಾಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದ್ದರೆ. * ಜೀ ಟಿ.ವಿ ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿರುವ 'ಝಾನ್ಸಿ ಕಿ ರಾಣಿ' ಧಾರವಾಹಿ. *ಕಂಗನಾ ರಣಾವತ್ ಅಭಿನಯದ ಮಣಿಕರ್ಣಿಕ: ದ ಕ್ವೀನ್ ಆಫ್ ಝಾನ್ಸಿ. ==ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚಿತ್ರಣಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಮೆಗಳು== <gallery> File:Laxmibai's statue in Solapur.JPG|[[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ [[ಸೋಲಾಪುರ]]ದಲ್ಲಿರುವ ಲಕ್ಷ್ಮಿಬಾಯಿಯ ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ ಪ್ರತಿಮೆ. File:Samadhi of Maharani Lakshmibai.JPG|ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ಸಮಾಧಿ. File:Birth place of Rani Lakshmibai.jpg|ವಾರಣಾಸಿಯ ,ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ File:Laxmi bai park.jpg|ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಬಾಯಿ </gallery> == ಕಲ್ಪಿತ == * ''Flashman in the Great Game'' by George MacDonald Fraser, ರಾಣಿ ಹಾಗೂ ಅವರ ಜೊತೆಗಿನ ಮಾತುಕತೆಯ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಗ್ರಂಥ. * ''La femme sacrée'', in French, by Michel de Grèce. ರಾಣಿಯ ಜೀವನದ ಬಗೆಗಿನ ಗ್ರಂಥ * ''Nightrunners of Bengal'' by [[John Masters]] ರಾಣಿಯ ಜೀವನದ ಬಗೆಗಿನ ಗ್ರಂಥ. * ''The Queen of Jhansi'', the English translation of ''Jhansir Rani'' by Mahashweta Devi. ರಾಣಿಯ ಜೀವನದ ಪುನರ್ನಿತ್ಮಿತ ಕಲ್ಪಿತ ಗ್ರಂಥ ೧೯೫೬. ISBN 81-7046-1 ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{commonscat|Rani Lakshmibai|ಝಾನ್ಸಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ}} <references /> [[ವರ್ಗ:ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಗಣ್ಯರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪ್ರಮುಖರು]] [[ವರ್ಗ:೧೮೨೮ ಜನನ]] [[ವರ್ಗ:೧೮೫೮ ನಿಧನ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಚರಿತ್ರಕಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದ ಜನರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ]] [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿ ಲವ್ಸ್ ವಿಮೆನ್ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಿಯಾ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಲೇಖನ]] 5bw0l6zjk5bksrt8faul4zuffd2g87k 1247831 1247825 2024-10-16T10:24:58Z Pavanaja 5 Reverted edit by [[Special:Contributions/49.207.241.172|49.207.241.172]] ([[User talk:49.207.241.172|talk]]) to last revision by [[User:~aanzx|~aanzx]] 1196504 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty |name = ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ |image = Rani of jhansi.jpg |caption = ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ಭಾವಚಿತ್ರ |succession= ಝಾನ್ಸಿ |reign = {{plainlist|class=nowrap| * ೨೧ ನವೆಂಬರ್ ೧೮೫೩ – ೧೦ ಮಾರ್ಚ್ ೧೮೫೪ * ೪ ಜೂನ್ ೧೮೫೭ – ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೮೫೮ }} |birth_name = ಮಣಿಕರ್ಣಿಕಾ |birth_date = |birth_place = [[ಬನರಾಸ್]], ಕಾಶಿ ಬನಾರಸ್ ನ ರಾಜಧಾನಿ (ಇದೀಗ [[ವಾರಣಾಸಿ]], [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]], [[ಭಾರತ]]) |death_date = |death_place = [[ಗ್ವಾಲಿಯರ್]], ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ರಾಜ್ಯ , (ಇದೀಗ [[ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]], [[ಭಾರತ]]) |burial_place = ಫೂಲ್ ಬಾಘ್,ಗ್ವಾಲಿಯರ್, [[ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ]], [[ಭಾರತ]] |dynasty= |title = Maharani of Jhansi |predecessor = ಗಂಗಾಧರ್ ರಾವ್ |successor = ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ |father = ಮೋರೋಪಂತ್ ತಾಂಬೆ |mother = ಭಾಗೀರಥಿ ಸಾಪ್ರೆ |spouse = ಗಂಗಾಧರ್ ರಾವ್ ನೆವಾಲ್ಕರ್ |issue = ದಾಮೋದರ್ ರಾವ್<br> ಆನಂದ್ ರಾವ್}} '''''ಝಾನ್ಸಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ''''' (೧೯, ನವೆಂಬರ್ ೧೮೨೯<ref>https://www.news18.com/news/india/rani-lakshmibai-191st-birth-anniversary-remembering-the-queen-of-jhansi-and-her-valour-2391933.html</ref> - ೧೭, ಜೂನ್ ೧೮೫೮) ಝಾನ್ಸಿಯ ರಾಣಿಯಾಗಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಅವರು ಭಾರತದ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು. ಇವರು ೧೮೫೭ ರ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆಯ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು [[ಭಾರತೀಯ]] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿಗಳಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್‌ಗೆ ಪ್ರತಿರೋಧದ ಸಂಕೇತವಾಯಿತು. ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಹಿನ್ನೆಲೆ== ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರು ೧೯ ನವೆಂಬರ್ ೧೮೨೯ರಲ್ಲಿ ಕಾಶಿ ವಾರಣಾಸಿ ಒಂದು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಮಣಿಕರ್ಣಿಕ ಅವರ ನಿಜವಾದ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದು ಅವರನ್ನು ಮನು ಎಂದು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿರವರು ೪ ವರ್ಷದವರಾಗಿರುವಾಗ ಅವರ ತಾಯಿ ಮರಣಹೊಂದಿದರು. ಅವರ ಶಿಕ್ಷಣ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ತಂದೆ ಮೊರೋಪಂತ್ ತಂಬೆಯವರು ಪೆಶ್ವೆಯವರ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು ಹಾಗು ಮುಂದೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರಿಗೆ ೧೩ ವರ್ಷದವರಾಗಿರುವಾಗ ಝಾನ್ಸಿಯ ಮಹಾರಾಜ ರಾಜ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ರಾವ್ ಅವರ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸೇರಿದರು. ಮುಂದೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರಿಗೆ ೧೪ ವರ್ಷವಾದಾಗ ಮಹಾರಾಜ ರಾಜ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ರಾವ್ ಅವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು ಹಾಗು ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ,ಕತ್ತಿವರಸೆ,ಬಿಲ್ವಿದ್ಯೆ ಯನ್ನು ತನ್ನ ಸ್ವಂತಿಕೆಯಿಂದ ಕಲಿತರು ಹಾಗು ಆಸ್ಥಾನದ ತನ್ನ ಸ್ತ್ರೀಮಿತ್ರರನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಚಿಕ್ಕ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಕಟ್ಟಿದರು ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ.<ref>{{cite news |last1=DelhiAugust 17 |first1=India Today Web Desk New |last2=January 10 |first2=India Today Web Desk New |last3=Ist |first3=India Today Web Desk New |title=All about Rani Lakshmibai of Jhansi, the young queen who became an icon against the British Raj |url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/know-all-about-rani-lakshmibai-of-jhansi-born-as-manikarnika-tambe-1316804-2018-08-17 |accessdate=21 March 2020 |work=India Today |language=en}}</ref><br /> ೧೮೫೧ರಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರು ಗಂಡುಮಗುವಿಗೆ ಜನ್ಮವಿತ್ತರು. ಆದರೆ ಆ ಮಗು ೪ ತಿಂಗಳಿರುವಾಗ ಮರಣವಪ್ಪಿತು. ತಮ್ಮ ಮೊದಲನೆಯ ಮಗುವಿನ ಮರಣದ ನಂತರ ಅವರು ದಾಮೋದರ ರಾವ್ಅವರನ್ನು ದತ್ತು ಪಡೆದರು. ಆದರೆ ತನ್ನ ಮಗನ ಸಾವಿನ ದುಃಖದಿಂದ ಹೊರಬರಲಾರದ ಮಹಾರಾಜ ರಾಜ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ರಾವ್ ೨೧, ನವೆಂಬರ್ ೧೮೫೩ ರಲ್ಲಿ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ ಸಾವಿಗೀಡಾದರು.<br /> ದಾಮೋದರ ರಾವ್ ರವರು ರಾಜನಿಗೆ ರಕ್ತಸಂಬಂಧಿಅಲ್ಲದಿದ್ದರಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿಯ ಲಾರ್ಡ್ ಡಾಲ್‌ಹೌಸಿಯು ದಾಮೋದರ ರಾವ್ ಅವರಿಗೆ ರಾಜಾಭಿಶೇಕ ಮಾಡಲು ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ಲಾರ್ಡ್ ಡಾಲ್‌ಹೌಸಿಯು ಝಾನ್ಸಿಯ ರಕ್ಷಣೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿಯ ಜವಾಬ್ಡಾರಿಯೆಂದು ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರಿಗೆ ರುಪಾಯಿ ೬೦,೦೦೦ ಪಿಂಚಣಿ ಹಣವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಝಾನ್ಸಿಕೊಟೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೊಗಲು ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದನು. ಸಾವು ಮತ್ತು ನಂತರದ ಪರಿಣಾಮಗಳು ತಿದ್ದು ಜೂನ್ 17 ರಂದು ಗ್ವಾಲಿಯರ್‌ನ ಫೂಲ್ ಬಾಗ್ ಬಳಿಯ ಕೋಟಾ-ಕಿ-ಸೆರೈನಲ್ಲಿ, ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಹೆನೇಜ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ 8 ನೇ (ಕಿಂಗ್ಸ್ ರಾಯಲ್ ಐರಿಶ್) ಹುಸಾರ್ಸ್‌ನ ಸ್ಕ್ವಾಡ್ರನ್, ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ತೊರೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಭಾರತೀಯ ಪಡೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡಿತು. 8ನೇ ಹುಸಾರ್‌ಗಳು ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯೊಳಗೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿ, 5,000 ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಹತ್ಯೆಗೈದರು, ಇದರಲ್ಲಿ "16 ವರ್ಷ ಮೇಲ್ಪಟ್ಟ" ಭಾರತೀಯರು ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.[41] ಅವರು ಎರಡು ಬಂದೂಕುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಫೂಲ್ ಬಾಗ್ ಶಿಬಿರದ ಮೂಲಕ ಚಾರ್ಜ್ ಅನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಈ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥದಲ್ಲಿ, ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದರ್ಶಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಅವರು ಸೋವರ ಸಮವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಹಾಕಿದರು ಮತ್ತು ಹುಸಾರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದರು; ಅವಳು ಕುದುರೆಯಿಲ್ಲದವಳಾಗಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಬಹುಶಃ ಅವನ ಸಾಬರ್‌ನಿಂದ ಗಾಯಗೊಂಡಿದ್ದಳು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ಅವಳು ರಸ್ತೆಬದಿಯಲ್ಲಿ ರಕ್ತಸ್ರಾವದಿಂದ ಕುಳಿತಿದ್ದಾಗ, ಅವಳು ಸೈನಿಕನನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ಪಿಸ್ತೂಲಿನಿಂದ ಅವನ ಮೇಲೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಿದಳು, ನಂತರ ಅವನು "ತನ್ನ ಕಾರ್ಬೈನ್ನೊಂದಿಗೆ ಯುವತಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದನು".[42][43] ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಝಾನ್ಸಿಯ ರಾಣಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ, ಅಶ್ವದಳದ ನಾಯಕಿಯಂತೆ ಧರಿಸಿದ್ದರು, ಅವರು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಂಡರು; ಬ್ರಿಟಿಷರು ತನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ, ಅವಳು ಅದನ್ನು ಸುಡುವಂತೆ ಒಬ್ಬ ಸನ್ಯಾಸಿಗೆ ಹೇಳಿದಳು. ಆಕೆಯ ಸಾವಿನ ನಂತರ ಕೆಲವು ಸ್ಥಳೀಯರು ಆಕೆಯ ದೇಹವನ್ನು ಸುಟ್ಟು ಹಾಕಿದರು ಮೂರು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ನಗರವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಯುದ್ಧದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವರದಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ "ವ್ಯಕ್ತಿ, ಬುದ್ಧಿವಂತ ಮತ್ತು ಸುಂದರಿ" ಮತ್ತು ಅವರು "ಎಲ್ಲಾ ಭಾರತೀಯ ನಾಯಕರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕಾರಿ" ಎಂದು ಹ್ಯೂ ರೋಸ್ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.[44][45] ರೋಸ್ ಅವರು "ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ರಾಕ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹುಣಸೆ ಮರದ ಕೆಳಗೆ ದೊಡ್ಡ ಸಮಾರಂಭದೊಂದಿಗೆ ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಅವಳ ಮೂಳೆಗಳು ಮತ್ತು ಬೂದಿಯನ್ನು ನೋಡಿದೆ" ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.[46][47] ಆಕೆಯ ಸಮಾಧಿಯು ಗ್ವಾಲಿಯರ್‌ನ ಫೂಲ್ ಬಾಗ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. ಆಕೆಯ ಮರಣದ ಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಕರ್ನಲ್ ಮಲ್ಲೆಸನ್ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಬರೆದರು; ಸಂಪುಟ 3; ಲಂಡನ್, 1878- ಬ್ರಿಟಿಷರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಆಕೆಯ ತಪ್ಪುಗಳು ಏನೇ ಆಗಿರಬಹುದು, ಆಕೆಯ ದೇಶವಾಸಿಗಳು ಆಕೆಯನ್ನು ದಂಗೆಗೆ ದೂಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವಳು ತನ್ನ ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಬದುಕಿದಳು ಮತ್ತು ಸತ್ತಳು ಎಂದು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಭಾರತಕ್ಕಾಗಿ ಆಕೆಯ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನಾವು ಮರೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.'[48] ==೧೮೫೭ರ ಮಹಾದಂಗೆ == ಝಾನ್ಸಿಯಲ್ಲಿ ಇದೆಲ್ಲಾ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವಾಗ ಮೇ ೧೦ , ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ ಮೀರತ್ನಲ್ಲಿ ಸಿಪಾಯಿ ಬಂಡಾಯ ಶುರುವಾಯಿತು. ಇದು [[ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ]]ದ ವಿರುದ್ದದ ದಂಗೆಯ ಪ್ರಥಮ ಅದ್ಯಾಯ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಪಾಯಿಗಳ ಮನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಉಪಯೋಗಿಸುವ ತೋಪಿಗೆ ದನದ ಅಥವಾ ಹಂದಿಯ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸವರಿದ್ದಾರೆಯೆಂದು ತಿಳಿದು ಅದೇ ದಂಗೆಗೆ ಮುಖ್ಯಕಾರಣವಾಯಿತು. ಮುಸ್ಲಿಮರಿಗೆ ಹಂದಿ ನಿಷೇಧವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಹಾಗೂ ಹಿಂದೂಗಳಿಗೆ ದನ ಪವಿತ್ರವಾದುದರಿಂದ ಸೈನಿಕರು ದಂಗೆಯೆದ್ದರು. ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳಸ್ಟು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರು ಹಾಗೂ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸಾವಿಗೀಡಾದರಿಂದ [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿ]] ಈ ದಂಗೆಯನ್ನು ಆದಸ್ಟು ಬೇಗ ನಿಲ್ಲಿಸಲು ತಯಾರಿ ನಡೆಸಿದರು. ೧೮೫೭ ರಲ್ಲಿ [[ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ]] ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಭಾರತದ ಆದ್ಯಂತವಾಗಿ ಹರಡಿತು. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ದೇಶದ ಇತರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಜಾಗರೂಕರಾಗಬೇಕಾದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಝಾನ್ಸಿಯನ್ನು ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಬಿಟ್ಟರು. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯು ರುಜುವಾತಾಯಿತು. ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಝಾನ್ಸಿಯಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಹಾಗು ನೆಮ್ಮದಿ ನೆಲೆಸಿ ಅವರೊಬ್ಬ ಉತ್ತಮ ನಾಯಕಿ ಎಂದು [[ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯ ಕಂಪನಿ]]ಯ ಸಹಿತ ಝಾನ್ಸಿಯ ಪ್ರಜೆಗಳ ಮನದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ವಿರುದ್ದವಾಗಿ ಹೋಗುವ ಯೋಚನೆಯಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಸರ್ ಹುಘ್ ರೋಸ್ ಅವರ ನೇತ್ರತ್ವದ ಸೈನ್ಯ ಝಾನ್ಸಿಯನ್ನು ೨೮ ಮಾರ್ಚ ೧೮೫೮ ರಂದು ಮುತ್ತಿಗೆಹಾಕ್ಕಿದ್ದರಿಂದ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯವರ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಬಗೆಗಿನ ನಿಲುವು ಬದಲಾಯಿತು. ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಹಾಗೂ ಅವರ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಸೈನಿಕರು ಶರಣಾಗಲು ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. ೨ ವಾರಗಳ ವರೆಗೆ ಉಗ್ರ ಹೊರಾಟ ನಡೆಸಿದರು. ಝಾನ್ಸಿಯ ಸ್ತ್ರೀಸೈನಿಕರು ಕೂಡಾ ಯುದ್ಧಸಾಮಗ್ರಿ ಹಾಗೂ ಸೇನಾನಿಗಳಿಗೆ ಭೋಜನದ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಸ್ವತಃ ಸೈನಿಕರ ನಡುವಿನ್ನಲ್ಲಿ ಓಡಾಡಿಕೊಂದು ಅವರನ್ನು ಹುರಿದುಂಬಿಸಿ ಬಹಳ ದಿಟ್ಟತನದಿಂದ ಹೋರಾಡಿದಳು. 2೦,೦೦೦ ಜನರ ಸೇನೆಯನ್ನು ದಂಗೆಕೋರ ತಾತ್ಯಾ ಟೊಪಿ ಮುಖಂಡನಾಗಿ ಯುದ್ದ ಮಾಡಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಹಾಗೂ ಝಾನ್ಸಿಯ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ. ಆದರೆ ಕೇವಲ ೧೫೪೦ರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರು ೩೧, ಮಾರ್ಚ್ ನಂದು ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದಾಗ ಅಸ್ಟೇನು ಅನುಭವಿ ಅಲ್ಲದ ಝಾನ್ಸಿಯ ಸೈನಿಕರಿಂದ ೩ದಿನಗಳಿಂದ ಜಾಸ್ತಿ ಹೊರಾಟ ನಡೆಸಲಗಲಿಲ್ಲ, ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೈನಿಕರು ಝಾನ್ಸಿ ನಗರವನ್ನು ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಿದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಕೋಟೆಯ ಗೋಡೆಯನ್ನು ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕೆಲವು ಮಹಿಳಾ ಸೈನಿಕರು ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಕರ ಜೊತೆಗೆ ಸೇರಿ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಳು<ref>Ibid.</ref> . ತನ್ನ ಮಗ ದಾಮೋದರ ರಾವ್ ಜೊತೆಗೆ ಸೇರಿ ಕಲ್ಪಿ ಯೆಂಬಲ್ಲಿ ತಲೆಮರೆಸಿ ಕೊಂಡಳು. ಹಾಗೂ ಅಲ್ಲಿಯೇ ತಾತ್ಯಾ ಟೊಪಿ ಹಾಗೂ ಇತರ ದಂಗೆಕೋರರ ಜೊತೆಗೆ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದಳು. ರಾಣಿ ಹಾಗೂ ತಾತ್ಯಾ ಟೊಪಿ [[ಗ್ವಾಲಿಯರ್]]ಗೆ ಹೋಗಿ ಅಲ್ಲಿನ ಮಹಾರಾಜನ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಇವರ ದಂಗೆಕೋರರ ಗುಂಪು ಸೋಲಿಸಿತು. ನಂತರ ಅವರು [[ಗ್ವಾಲಿಯರ್]] ಕೋಟೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೋಂಡರು. ಆದರೆ ಯುದ್ದದ ೨ ನೆಯ ದಿನ ಅಂದರೆ ೧೮ , ಜೂನ್ ೧೮೫೮ ರಂದು ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ೩ದಿನಗಳ ನಂತರ [[ಗ್ವಾಲಿಯರ್]] ಕೋಟೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೋಂಡರು. [[ಸರ್ ಹುಘ್ ರೋಸ್]] ತಮ್ಮ ಯುದ್ದದ ಟಿಪ್ಪಣಿಯಲ್ಲಿ ರಾಣಿಯನ್ನು "ಅತೀ ಸುಂದರಿ, ದೃಢನಿಷ್ಠೆ ಹಾಗು ಅತೀ ಬುದ್ದಿವಂತೆ" ಹಾಗೂ "ಅಪಾಯಕಾರಿ ದಂಗೆಕೋರ ನಾಯಕಿ" ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾನೆ<ref>David, Saul (2003), <nowiki>The Indian Mutiny</nowiki>: 1857, Penguin, London p367</ref>. ರಾಣಿಯ ತಂದೆ ಮೊರೋಪಂತ್ ತಂಬೆಯವರನ್ನು ಝಾನ್ಸಿಯ ಸೋಲಿನ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳನಂತರ ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಲಾಯಿತು. == ಗೌರವ == ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ದೇಶದ ನಾಯಕಿಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ದರಾಗಿದ್ದರು. [[ಭಾರತೀಯ ಸೈನ್ಯ]] ತನ್ನ ಮಹಿಳಾ ಪಡೆಗೆ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನಿಟ್ಟು ಗೌರವನೀಡಲಾಗಿದೆ. ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ವರಿಗೆ ಗೌರವವಾಗಿ ಝಾನ್ಸಿ ಹಾಗು ಗ್ವಾಲಿಯರ್ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಕಂಚಿನ ವಿಗ್ರಹ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. == ಚಲನಚಿತ್ರ ಹಾಗು ಇತರೆ == * ''ದ ಟೈಗರ್ ಆಂಡ್ ದ ಫ್ಲೇಮ್'' ೧೯೫೩ರ ಭಾರತದ ಪ್ರಪ್ರಥಮ ಚಿತ್ರ, ನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿದವರು ಸೊಹ್ರಬ್ ಮೋದಿ * ''ದ ರೇಬಲ್'' - "ಕೇತನ್ ಮೆಹ್ತಾ" * ಆಮೀರ್ ಖಾನ್ ಅಭಿನಯದ [[ಬಾಲಿವುಡ್|ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ]] ಮಂಗಲ್ ಪಾಂಡೆ (ಚಿತ್ರದ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಭಾಗಮಾತ್ರ) * ಹೊಸ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಚಲನಚಿತ್ರ '''ಝಾನ್ಸಿ ಕಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ''' ಅದರಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ [[ನಟಿ]] [[ಐಶ್ವರ್ಯಾ ರೈ|ಐಶ್ವರ್ಯ ರೈ ಬಚ್ಚನ್]]ರವರು ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ಪಾತ್ರವಹಿಸಲಿದ್ದಾರೆ. * ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ [[ನಟಿ]] ಸುಶ್ಮಿತಾ ಸೆನ್ ಕೊಡಾ ''ಝಾನ್ಸಿ ಕಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ'''ಯ ಬಗ್ಗೆ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮಾಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದ್ದರೆ. * ಜೀ ಟಿ.ವಿ ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿರುವ 'ಝಾನ್ಸಿ ಕಿ ರಾಣಿ' ಧಾರವಾಹಿ. *ಕಂಗನಾ ರಣಾವತ್ ಅಭಿನಯದ ಮಣಿಕರ್ಣಿಕ: ದ ಕ್ವೀನ್ ಆಫ್ ಝಾನ್ಸಿ. ==ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚಿತ್ರಣಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಮೆಗಳು== <gallery> File:Laxmibai's statue in Solapur.JPG|[[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ [[ಸೋಲಾಪುರ]]ದಲ್ಲಿರುವ ಲಕ್ಷ್ಮಿಬಾಯಿಯ ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ ಪ್ರತಿಮೆ. File:Samadhi of Maharani Lakshmibai.JPG|ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿಯ ಸಮಾಧಿ. File:Birth place of Rani Lakshmibai.jpg|ವಾರಣಾಸಿಯ ,ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ File:Laxmi bai park.jpg|ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಬಾಯಿ </gallery> == ಕಲ್ಪಿತ == * ''Flashman in the Great Game'' by George MacDonald Fraser, ರಾಣಿ ಹಾಗೂ ಅವರ ಜೊತೆಗಿನ ಮಾತುಕತೆಯ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಗ್ರಂಥ. * ''La femme sacrée'', in French, by Michel de Grèce. ರಾಣಿಯ ಜೀವನದ ಬಗೆಗಿನ ಗ್ರಂಥ * ''Nightrunners of Bengal'' by [[John Masters]] ರಾಣಿಯ ಜೀವನದ ಬಗೆಗಿನ ಗ್ರಂಥ. * ''The Queen of Jhansi'', the English translation of ''Jhansir Rani'' by Mahashweta Devi. ರಾಣಿಯ ಜೀವನದ ಪುನರ್ನಿತ್ಮಿತ ಕಲ್ಪಿತ ಗ್ರಂಥ ೧೯೫೬. ISBN 81-7046-1 ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{commonscat|Rani Lakshmibai|ಝಾನ್ಸಿ ರಾಣಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾಯಿ}} <references /> [[ವರ್ಗ:ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಗಣ್ಯರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪ್ರಮುಖರು]] [[ವರ್ಗ:೧೮೨೮ ಜನನ]] [[ವರ್ಗ:೧೮೫೮ ನಿಧನ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಚರಿತ್ರಕಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದ ಜನರು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ]] [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿ ಲವ್ಸ್ ವಿಮೆನ್ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಿಯಾ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಲೇಖನ]] h4z1bfnadg5zzz2vv6uxmi5je2ffs1i 0 27305 1247818 1226522 2024-10-16T05:12:01Z CommonsDelinker 768 Wheel-detergent.jpg ಹೆಸರಿನ ಫೈಲು Krdರವರಿಂದ ಕಾಮನ್ಸ್‍ನಲ್ಲಿ ಅಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಪುಟದಿಂದ ತಗೆದುಹಾಕಲಾಗಿದೆ. 1247818 wikitext text/x-wiki {{Refimprove|date=September 2010}} {{Infobox company | company_name = Hindustan Unilever Limited | company_logo = [[Image:Hindustan Unilever Logo.svg]] | company_type = [[Public|Public company]] {{BSE|500696}} | foundation = 1933 | location = [[ಮುಂಬೈ]], India | industry = [[Fast Moving Consumer Goods]] FMCG) | key_people = [[Harish Manwani]] (Chairman), Nitin Paranjpe (CEO and Managing Director) | products = Home & Personal Care, Food & Beverages | revenue = {{INRConvert|17523.80|c}} (2009-2010) <ref>[http://www.bseindia.com/qresann/detailedresult_cons.asp?scrip_cd=500696&qtr=61.5&compname=HINDUSTAN%20UNILEVER%20LTD.&quarter=MC2008-2009&checkcons=55c 2009 results], Bombay Stock Exchange</ref> | net_income = {{INRConvert|2202.03|c}} | num_employees = Over 65,000 direct & indirect employees | parent = [[Unilever]] Plc (52%) | homepage = [http://www.hul.co.in www.hul.co.in] | footnotes = }} '''ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯೂನಿವರ್ ಲೀವರ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್''' (HUL) ({{BSE|500696}}) ಭಾರತದ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದ್ದು ಇದುತೀವ್ರ ಬೇಡಿಕೆಯ ಗ್ರಾಹಕ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ನಿರತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಆಂಗ್ಲೊ-[[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ಡಚ್]] ಕಂಪನಿಯಾಗಿರುವ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಇದರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 52% ರಷ್ಟು ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಪಡೆದಿದೆ. HUL ನ್ನು ಲೀವರ್ ಬ್ರದರ್ಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಎಂದು 1933 ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು.ಆದರೆ ಅದು 1956 ರಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂತು.ಲೀವರ್ ಬ್ರದರ್ಸ್ ನ ವಿಲೀನದ ಅನಂತರ ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಲೀವರ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಆಗಿ ರೂಪಗೊಂಡಿತು.ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ವನಸ್ಪತಿ Mfg. Co. Ltd.ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಟ್ರೇಡರ್ಸ್ ಲಿ.ಇವೆರಡೂ [[ಭಾರತ]]ದ [[ಮುಂಬಯಿ]]ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ ಹೊಂದಿವೆ.ಒಟ್ಟು ಸುಮಾರು 15,000 ನೌಕರ ವರ್ಗವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದು,ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಸುಮಾರು 52,000 ಜನರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಿವೆ. ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಜೂನ್ 2007ರಲ್ಲಿ "ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್"ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ಸ್ ನ ವಿತರಣಾ ಜಾಲವು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತದ ನೇರ ಪೂರೈಕೆಯ 1 ದಶಲಕ್ಷ ಕಿರುಕುಳ ಮಳಿಗೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಸುಮಾರು 6.3 ದಶಲಕ್ಷ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮಳಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುತ್ತವೆ.ಬಹುತೇಕ ದೇಶದ 80% ರಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಾರಿ ಅಂಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕಂಪನಿಯ ಎಲ್ಲಾ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ತಲುಪುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ ಮೂರು ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರು ಅದರ ಗೃಹಬಳಕೆಯ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಪಾನೀಯಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="stature">{{cite web |url=http://www.hul.co.in/knowus/present_stature.asp |title=Present stature |accessdate= 2010-08-15 |author= |date= |work=official website |publisher= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080802090951/http://hul.co.in/knowus/present_stature.asp |archivedate=2008-08-02 }}</ref> == ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು == HUL ಕಂಪನಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಗ್ರಾಹಕರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದೆ.ಸುಮಾರು 20 ಗ್ರಾಹಕ ಉಪಭೋಗದ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸಾಬೂಣುಗಳು,ಮಾರ್ಜಕಗಳು,ಚಹಾ,ಶಾಂಪೂಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ ಹೀಗೆ ಸುಮಾರು 700 ದಶಲಕ್ಷ ಭಾರತೀಯರು ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. HUL ನ ಹದಿನಾರು ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಗಳನ್ನು ACNielsenಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಇಕ್ವಿಟಿಯಲ್ಲಿನ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದಾಗಿದೆ.ಅತ್ಯಧಿಕ 100 ಮೊಸ್ಟ್ ಟ್ರಸ್ಟೆಡ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ಆನ್ಯುಅವಲ್ ಸರ್ವೆ (2008)ರ ಇದರ ಹೆಸರಿದೆ.<ref>[http://economictimes.indiatimes.com/News_by_Industry/Nokia_is_Indias_Most_Trusted_Brand/articleshow/3115558.cms ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಇಕ್ವಿಟಿ ಮೊಸ್ಟ್ ಟ್ರಸ್ಟೆಡ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ಸ್]</ref> ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಇಕ್ವಿಟಿ ಪ್ರಕಾರ ಅತ್ಯಧಿಕ ವಿಶ್ವಾಸಯುಳ್ಳ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಗಳು ಮೊಸ್ಟ್ ಟ್ರಸ್ಟೆಡ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ಲಿಸ್ಟ್ ನಲ್ಲಿದ್ದುದೆಂದರೆ ಈ ಕಂಪನಿಯವು ಮಾತ್ರ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದಾಗಿದೆ. ಕಂಪನಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತುಮ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 50 ಇದರ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ.ಅಲ್ಲದೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ 10 ರಲ್ಲಿ (4 ಇದರ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಗಳಾಗಿವೆ) ಗ್ರಾಹಕರು ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಅದರ ಗುರುತು ಪಟ್ಟಿ ಅಥವಾ ಬ್ರಾಂಡ್ ಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆಯೇ ಜನ ಕೊಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಕಂಪನಿಯು ಸುಮಾರು 6.3 ದಶಲಕ್ಷ ಔಟ್ ಲೆಟ್ಸ್ ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.ಅಲ್ಲದೇ ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ 35 ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಗಳ ಒಡೆತನ ಪಡೆದಿದೆ.<ref>HUL ಆನ್ಯುವಲ್ ರಿಪೊರ್ಟ್ 2007, ಅವೈಲೇಬಲ್ ಫ್ರಾಮ್ [http://www.hul.co.in/investorrelations/AnnualReports/?WT.LHNAV=Annual_Reports ಆನ್ಯುವಲ್ ರಿಪೊರ್ಟ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110105091120/http://www.hul.co.in/investorrelations/AnnualReports/?WT.LHNAV=Annual_Reports |date=2011-01-05 }} ಪೇಜ್ ಆನ್ ಆಫಿಸಿಯಲ್ ವೆಬ್ ಸೈಟ್</ref> ಅದರ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಗಳೆಂದರೆ ಕ್ವಾಲಿಟಿ ವಾಲ್ಸ್ ಅವರ ಐಸ್ ಕ್ರೀಮ್, ನಾರ್ ಸೋಪುಗಳು & ಮಾರ್ಜಕಗಳು, ಲೈಫ್ ಬಾಯ್, ಲಕ್ಸ್, ಪಿಯರ್ಸ್, ಬ್ರೀಜ್, ಲಿರಿಲ್, ರಿಕ್ಸೊನಾ, ಹಮಾಮ್ ಮತು ಮೇತಿ ಸೋಪ್ಸ್, ಪ್ಯುರಿಯಟ್ ನೀಎರು ಶುದ್ದೀಕರಣ ಸಾಧನ, ಲಿಪ್ಟನ್ ಟೀ, ಬ್ರೂಕ್ ಬ್ರಾಂಡ್ (3 ರೋಜಸ್, ತಾಜ್ ಮಹಲ್, ತಾಜಾ, ರೆಡ್ ಲೇಬಲ್) ಟೀ, ಬ್ರು ಕಾಫೀ, ಪೆಪ್ಸೊಡೆಂಟ್ ಮತ್ತು ಕ್ಲೋಜ್ ಅಪ್ ಟೂಥ್ ಪೇಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಶಿಸ್, ಮತ್ತು ಸರ್ಫ್, ರಿನ್ ಮತ್ತು ವ್ಹೀಲ್ ಲಾಂಡ್ರಿಯ ಮಾರ್ಜಕಗಳು, ಕಿಸ್ಸಾನ್ ಸ್ವಾಶಿಸ್ ಮತ್ತು ಜಾಮ್ ಗಳು, ಅನ್ನಪೂರ್ಣಾ ಸಾಲ್ಟ್ ಮತ್ತು ಆಟ್ಟಾ, ಪಾಂಡ್ಸ್' ನ ಟಾಲ್ಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಮ್ ಗಳಿ, ವ್ಯಾಸಲೀನ್ ಮುಲಾಮುಗಳು, ಫೇರ್ ಅಂಡ್ ಲೌಲಿ ಕ್ರೀಮ್ ಗಳು, ಲಕ್ಮೆ ಸಂದರ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು, ಕ್ಲಿಯರ್, ಕ್ಲಿನಿಕ್ ಪ್ಲಸ್ ಆಲ್ ಕ್ಲಿಯರ್, ಸನ್ ಸಿಲ್ಕ್ ಮತ್ತು ಡೌ ಶಾಂಪೂಸ್, ವಿಮ್ ಪಾತ್ರೆ ತೊಳೆಯುವ ಸಾಬೂನು, ಅಲಾ ಬ್ಲೀಚ್, ಡೊಮೆಕ್ಸ್ ಕಲೆ ತೊಳೆಯುವುದು, ಮಾಡೆರ್ನ್ ಬ್ರೆಡ್, ಏಕ್ಸ್ ದೇಹದ ದುರ್ವಾಸನೆ ತಡೆಯುವ ಮತ್ತು ಕಮ್ ಫರ್ಟ್ ಫ್ಯಾಬ್ರಿಕ್ ಮೃದುತ್ವದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು. == ಮುಖಂಡತ್ವ == HUL ಹಲವು ವ್ಯಾಪಾರೀ ದಿಗ್ಗಜರನ್ನು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದೆ.ಅದರಲ್ಲಿ ಮನ್ವಿಂದರ್ ಸಿಂಗ್ ಬಂಗಾ ಅವರು ಯೂನಿಲೀವರ್ ನ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯುಟಿವ್ (UEx)ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ತೆರನಾದ HUL ನ ನಾಯಕತ್ವ-ನಿರ್ಮಾಣದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಹೆವಿಟ್ ಗ್ಲೊಬಲ್ ಲೀಡರ್ಶಿಪ್ ಸರ್ವೆಯ್ 2007 ರಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ 4ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿದೆ.ಅದರಲ್ಲಿ GE, P&amp;G ಮತ್ತು [[Nokia|ನೊಕಿಯಾ]]ಗಳು HUL ನ ಮುಂದಿವೆ.ವ್ಯಾಪಾರ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ನಾಯಕತ್ವ ಬೆಳೆಸುವುದು ಅದರ ಆದ್ಯತೆ ಮತ್ತು ನಿಯಮಿತ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಯಾಗಿದೆ.<ref name="hewitassoc">{{cite web|url=http://www.hewittassociates.com/Intl/NA/en-US/AboutHewitt/Newsroom/PressReleaseDetail.aspx?cid=4345|title=Global Top Companies for Leaders Announced|last=Lucas|first=MacKenzie|date=2007-09-19|publisher=[[Hewitt Associates]]|accessdate=2008-11-16|archive-date=2008-11-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20081129235809/http://www.hewittassociates.com/Intl/NA/en-US/AboutHewitt/Newsroom/PressReleaseDetail.aspx?cid=4345|url-status=deviated|archivedate=2008-11-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081129235809/http://www.hewittassociates.com/Intl/NA/en-US/AboutHewitt/Newsroom/PressReleaseDetail.aspx?cid=4345}}</ref><ref name="tfehewitt">{{cite news|url=http://www.financialexpress.com/news/global-leadership-right-here-in-india/229374/|title=Global leadership right here in India|last=Kulshrestha|first=Taneesha|date=2007-10-18|publisher=[[The Financial Express]]|accessdate=2008-11-16|archive-date=2008-06-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20080623175620/http://www.financialexpress.com/news/Global-leadership-right-here-in-India/229374/|url-status=dead}}</ref><ref name="domainbhewitt">{{cite web|url=http://www.domain-b.com/management/general/20070921_companies.html|title=Hewitt survey: Indian companies break into global leadership ghhglist|date=2007-09-21|publisher=[[domain-b.com]]|accessdate=2008-11-16}}</ref> ==ಇತರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು== HUL ದೇಶದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ರಫ್ತುದಾರನೆನಿಸಿದೆ.ಇದನ್ನು ಗೊಲ್ಡನ್ ಸೂಪರ್ ಸ್ಟಾರ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಹೌಸ್ ಎಂದು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="stature" /> ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ 2007 ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಕಂಪನಿಯೆಂದು ಭಾರತದ ಜನಪ್ರಿಯ ಪತ್ರಿಕೆ ''ಬಿಜಿನೆಸ್ ವರ್ಲ್ಡ್'' ಅದನ್ನು ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.businessworld.in/index.php/Surveys/The-Other-7-Shock-And-Awe/Page-2.html |title=ಬಿಸ್ಜಿನೆಸ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಮೊಸ್ಟ್ ರಿಸ್ಪೆಕ್ಟೆಡ್ ಕಂಪನಿ 2007 |access-date=2011-01-21 |archive-date=2008-08-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080825012158/http://www.businessworld.in/index.php/Surveys/The-Other-7-Shock-And-Awe/Page-2.html |url-status=dead }}</ref> ಈ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣವನ್ನು ಪತ್ರಿಕೆಯ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತದ ವಾರ್ಷಿಕ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಉತ್ತಮ ಕಂಪನಿಗಳ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ಈ ರಾಂಕಿಂಗ್ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದಲ್ಲದೇ HUL ನ್ನು ಫೊರ್ಬ್ಸ್ ನ ವರ್ಲ್ಡ್ಸ್ ಮೊಸ್ಟ್ ರೆಪುಟೆಡ್ ಕಂಪನೀಸ್ 2007 ರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಎಂಟನೆಯ ಭಾರತೀಯ ದೊಡ್ಡ ಕಂಪನಿಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.forbes.com/2006/11/20/leadership-companies-reputation-lead-managing-cx_hc_1120rep_list_3.html |title=ಫೊರ್ಬ್ಸ್ ಮೊಸ್ಟ್ ರೆಪುಟೆಡ್ ಕಂಪನೀಸ್, ನವೆಂಬರ್ 2006 |access-date=2011-01-21 |archive-date=2012-10-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121024192007/http://www.forbes.com/2006/11/20/leadership-companies-reputation-lead-managing-cx_hc_1120rep_list_3.html |url-status=dead }}</ref> ==ಸಂಶೋಧನಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು== ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಸೆಂಟರ್ (HURC)ನ್ನು 1967 ರಲ್ಲಿ [[ಮುಂಬಯಿ]] ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಯೂನಿಲೀವರ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು 1997 ರಲ್ಲಿ [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರ]]ಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯು ತಮ್ಮ ಪ್ರಯತ್ನ-ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಂದ ಹಲವು ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದನಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಕಂಪನಿಯ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಶೋಧನಾ ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಒಂದೆಡೆಗೆ ತಂದು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿನ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಏಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಡಿ 2006 ರಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಗಿದೆ.<ref>[http://www.hul.co.in/careers-redesign/carreerschoices/researchanddevelopment/OverviewofResearchCentres/ ಒವರ್ ವಿವ್ ಆಫ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಸೆಂಟರ್ಸ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100919163654/http://www.hul.co.in/careers-redesign/carreerschoices/researchanddevelopment/OverviewofResearchCentres/ |date=2010-09-19 }} ಆನ್ ಆಫಿಸಿಯಲ್ ವೆಬ್ ಸೈಟ್. ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿದ್ದು 2005-08-23.</ref> ==ಸಂಪರ್ಕ ಸೇವೆಗಳು== HUL ಸಮಾಜ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿಯೂ ನಿರತವಾಗಿದೆ.ಅದು ಸಮುದಾಯದ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ವಾತಾವರಣ,ಶಿಕ್ಷಣ,ಮಹಿಳೆಯರ ಸಶಕ್ತೀಕರಣ ಮತ್ತು ನೀರು ಸರಬರಾಜು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ತೊಡಗಿದೆ. ಅದು ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಅನಾಥ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯ ಒದಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಕೈಜೋಡಿಸಿದೆ.ನಿರ್ಗತಿಕರು ಮತ್ತು HIV-ಪಾಸಿಟಿವ್ಇರುವವರ ಬಗೆಗಿನ ಕಾಳಜಿಗೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಅದು ಒತ್ತು ನೀಡಿದೆ. HUL ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದುರಂತಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸಿದೆ,ಉದಾಹರಣೆಗೆ [[೨೦೦೪ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದ ಭೂಕಂಪ|2004 ರಲ್ಲಿನ ಸುನಾಮಿ]] ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದುರಂತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದಾಗ ಅಲ್ಲಿನ ಜನರ ನೆರವಿಗೆ ಧಾವಿಸಿತ್ತು.<ref name="stature" /> ಅದೇ ರೀತಿ ಕಂಪನಿಯು 2001 ರಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಡಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಮೈಕ್ರೊ-ಎಂಟರ್ಪ್ರೈಜಿಸ್ ಗಳ ಉದ್ಯಮ ಸಾಹಸ ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ನೆರವಾಯಿತು. ಶಕ್ತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಶಕ್ತಿ ವಾಣಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಡಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.ಇದೀಗ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ 15 ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.ಸುಮಾರು 135,000 ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿನ ಸುಮಾರು 45,000 ಮಹಿಳೆಯರು ಇದರಡಿ ಫಲಾನುಭವಿಗಳಾಗಿ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಶಕ್ತಿ ಯೋಜನೆಯು 2010 ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ 100,000 ಶಕ್ತಿ ಉದ್ಯೋಗದ ಉದ್ದಿಮೆ ಸಾಹಸಿಗಳು ಸುಮಾರು 500.000 ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿನ ಸುಮಾರು 600 ದಶಲಕ್ಷ ಜನರನ್ನು ತಲುಪಲಿದೆ. HUL ಕಂಪನಿಯು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಲೈಫ್ ಬಾಯ್ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯ ಚೇತನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದೆ. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಜನರಲ್ಲಿ ಆರೋಗ್ಯ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಡಯೊರಿಯಾ ರೋಗದ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲವಾಗಿಸುವ ಪಣ ತೊಟ್ಟಿದೆ. ಇದುವರೆಗೂ ಅದು 50,000 ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ 120 ದಶಲಕ್ಷ ಜನರಿಗೆ ಈ ಭಾಗ್ಯ ತಲುಪಿಸಿದೆ.<ref name="stature" /> ==ನೇರ ಮಾರಾಟ ವಿಭಾಗ== HUL ತನ್ನದೇ ಆದ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ ಯೂನಿಲೀವರ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್(HULN), ಜಾಲ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದರ ಮೂಲಕ ನೇರ ಮಾರಾಟದ ವಹಿವಾಟು ನಡೆಸುತ್ತದೆ. ಸದ್ಯ HULN,ಆರೋಗ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಆಯುಷ್ಯ AYUSH{{dn|date=September 2010}} ಮೂಲಕ ಆರ್ಯ ವೈದ್ಯ ಫಾರ್ಮಸಿ,ಕೊಯೊಮತ್ತೂರು ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.ಸೌಂದರ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಏವಿಯನ್ಸ್ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರೆ,ಗೃಹೋಪಯೋಗಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಲೀವರ್ ಹೋಮ್ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಪುರುಷರ ಪ್ರಸಾದನಗಳನ್ನು DIY ಮೂಲಕ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.{{dn|date=September 2010}} ಅದಲ್ಲದೇ ಸೌಂದರ್ಯ ಸಲೂನ್ ಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಅದು ಆದ್ಯತೆ ಮೇಲೆ ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. == ವಿವಾದ == === ಪಾದರಸ ಮಾಲಿನ್ಯ === ಆದರೆ 2001 ರಲ್ಲಿ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಕಂಪನಿ [[ಕೊಡೈಕೆನಾಲ್‌|ಕೊಡೈಕಾನಲ್]] ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಥರ್ಮಾಮೀಟರ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯಿಂದ [[ಪಾದರಸ]] ಅಂಶಯುಳ್ಳ ವಿಷಕಾರಿ ಗಾಜುಗಳನ್ನು ಎಸೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಿವಾದ ಉಂಟಾಗಿತ್ತು.ಆದರೆ ಇದನ್ನು ಹಳೆ ವಸ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಗೆ ಸೂಕ್ತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿಲ್ಲವೆಂಬ ವಿವಾದವೂ ಇದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.ban.org/Library/unilevers.html |title=Ban.org |access-date=2011-01-21 |archive-date=2001-07-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20010727143129/http://www.ban.org/Library/unilevers.html |url-status=deviated |archivedate=2001-07-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20010727143129/http://www.ban.org/Library/unilevers.html }}</ref> === ಚರ್ಮ ಹೊಳಪು ತರುವ ಕ್ರೀಮ್ ಗಳು === ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯುನಿಲೀವರ್ ನ "ಫೇರ್ ಅಂಡ್ ಲೌವ್ಲಿ"ಚರ್ಮ ಹೊಳಪಿನ ಕ್ರೀಮ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಮಹಿಳಾ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಅತ್ಯಧಿಕವಾಗಿ ಆಕರ್ಷಿಸಿದೆ.<ref>ಅನುಶ್ಯಾ ಹೊಸಿಅನ್, [http://sapnamagazine.com/2008/the-color-complex-is-the-fixation-really-fair/ ದಿ ಕಲರ್ ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್: ಈಸ್ ದಿ ಫಿಕ್ಸೇಶನ್ ರಿಯಲ್ಲೀ ಫೇರ್?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110623224427/http://sapnamagazine.com/2008/the-color-complex-is-the-fixation-really-fair/ |date=2011-06-23 }}, ''ಸಪ್ನಾ'' ಮ್ಯಾಗ್ಜಿನ್, 10 ಮಾರ್ಚ್ 2008</ref> ಈ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕಾಗಿ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ದೂರದರ್ಶನದ ಜಾಹಿರಾತನ್ನು 2007 ರಲ್ಲಿ ಹಿಂಪಡೆಯುವಂತಾಯಿತು. ಈ ಜಾಹಿರಾತಿನಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ವರ್ಣದಿಂದ ನೊಂದ ಮಹಿಳೆಯು ತನ್ನ ಮಾಲಿಕ ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಂದ ತಿರಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟು,ಹಠಾತ್ ಆಗಿ ಹೊಸ ಸ್ನೇಹಿತನೊಬ್ಬನನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿ ಅದ್ದೂರಿಯಾಗಿ ಮೆರೆಯುವುದು ಈ ಚರ್ಮ ಹೊಳಪು ಮಾಡುವ ಕ್ರೀಮ್ ಬಳಸಿದ ನಂತರ ಎಂಬ ವಿಷಯ ವಿವಾದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2007/07/01/wskin101.xml ಇಂಡಿಯಾಸ್'s ಹ್ಯು ಅಂಡ್ ಕ್ರೈ ಒವಕ್ರ್ ಪಲರ್ ಸ್ಕಿನ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070712034146/http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=%2Fnews%2F2007%2F07%2F01%2Fwskin101.xml |date=2007-07-12 }}, ಡೇಲಿ ಟೆಲೆಗ್ರಾಫ್, 1 ಜುಲೈ 2007</ref> ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಮಾಜಿ ವಿಶ್ವ ಸುಂದರಿ [[ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಚೋಪ್ರಾ|ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಚೊಪ್ರಾ]]ರನ್ನು ತನ್ನ ಪಾಂಡ್ಸ್ <ref>[35] ^ ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಚೋಪ್ರಾ ಪಾಂಡ್ಸ್‌ನ ಹೊಸ ಮುಖ. ಥಾಯಿಂಡಿಯನ್ ನ್ಯೂಸ್‌, 6 ಮೇ 2008</ref> ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅಂಬಾಸಿಡರನ್ನಾಗಿಸಿತು.ಅದೇ ನಂತರ ಇನ್ನೊಂದು ಚರ್ಮ ಹೊಳಪಿನ ಕ್ರೀಮ್ ಬಗ್ಗೆ ಕಿರು ಧಾರಾವಾಹಿಯನ್ನು ಅದು ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ತಂದಿತು.ಈ ವ್ಹೈಟ್ ಬ್ಯುಟಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಜೊತೆ ಸೈಫ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ನೇಹಾ ಧುಪಿಯಾ ಇತ್ಯಾದಿ ತಾರೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಕಪ್ಪು ವರ್ಣದ ಅನಾದರ ಮಾಡಿದ ಬಗ್ಗೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref>[36] ^ ತ್ವಚೆ ತಿಳಿಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಟೀಕೆ,, ಡೈಲಿ ಟೆಲೆಗ್ರಾಫ್, 10 ಜುಲೈ 2008</ref> === ಟ್ರೈಕ್ಲೊಸನ್ === ಈ ಕಂಪನಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿರುವ [[ಪ್ರತಿಜೀವಿಕ|ಆಂಟಿ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಲ್]] ಏಜೆಂಟ್ ಟ್ರೈಕ್ಲೊಸನ್ ('ಆಕ್ಟಿವ್ B')ಇಂದು ಅಪಾಯಕಾರಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹಲವು ಪತ್ರಿಕೆ-ಮಂಡನೆಗಳು ಟೀಕಿಸಿವೆ,ಅಲ್ಲದೇ ಅಮೆರಿಕನ್ ಫುಡ್ ಅಂಡ್ ಡ್ರಗ್ ಆಡ್ಮಿನಿಸ್ಟ್ರೇಶನ್} (FDA)ಇಂದು ಇದರ ವಿಷಕಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದ ಬಗೆಗೆ ಪ್ರಯೋಗ ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ.<ref>ಸೀ ಫಾರ್ ಎಕ್ಸಾಂಪಲ್ ಜಮಿಯಾ ಕ್ರಾಸ್ ಅಂಡ್ ಅಲೀಸ್ ಸ್ಟ್ಯ್ರೀಟ್ [http://files.dropbox.com/u/90728/CrossStreet2008_ABOP.pdf "ಅಂಥ್ರೊಪೊಲಾಜಿ ಆಟ್ ದಿ ಬಾಟಮ್ ಆಫ್ ದಿ ಪಿರಾಮಿಡ್"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120306064843/http://files.dropbox.com/u/90728/CrossStreet2008_ABOP.pdf |date=2012-03-06 }}, (ಪಬ್ಲಿಶ್ಡ್ ಇನ್ ''ಅಂಥ್ರೊಪೊಲಾಜಿ ಟುಡೇ'' , 25:4, ಆಗಸ್ಟ್ 2009, p.4-9), p.4-5</ref> ==ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ== *[[wikinvest:Hindustan Unilever (HUL-BY)|ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ವಿಕಿನಿನ್ವೆಸ್ಟ್]] ==ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು== {{Reflist}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== {{Portal|Companies}} * [http://www.hul.co.in/ ಆಫಿಸಿಯಲ್ ವೆಬ್ ಸೈಟ್ ಆಫ್ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ] * [http://www.huln.co.in/ ಆಫಿಸಿಯಲ್ ವೆಬ್ ಸೈಟ್ ಆಫ್ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100923071407/http://www.huln.co.in/ |date=2010-09-23 }}, ನೇರ ಮಾರಾಟ ಬಹು-ಶ್ರೇಣೀಕೃತ ಮಾರಾಟ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ವಹಿವಾಟು {{BSE Sensex}} [[ವರ್ಗ:ಮುಂಬಯಿ ಮೂಲದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಆಹಾರ ಕಂಪನಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಯೂನಿಲೀವರ್ ಕಂಪನಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಬಿಎಸ್ಇ ಸೆನ್ಸೆಕ್ಸ್]] [[ವರ್ಗ:1954ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಉದ್ಯಮ]] 8xyvbetlza2g42h1qc8mj8gc8imdf66 0 38284 1247812 1225885 2024-10-16T03:42:22Z 2409:4071:6E0B:B126:0:0:2EC9:1A07 1247812 wikitext text/x-wiki ಜನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಬರಿಯೊಕೆ == ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅರ್ಥ == == ಬೆಳವಣಿಗೆ ಪರಿಣಮಗಳು == ಪೀಠಿಕೆ *ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಒಂದು ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ *ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ 1871-72 ರಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿಗೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಯಿತು. ಗಣತಿಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳನ್ನು ತರಬೇತಿ ಕೊಟ್ಟು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಬಂಗಾಳದ ಬೆವರಲೀ ಯೇ ಮೊದಲಾದ ಎಂಟು ಜನ ವಿದ್ವಾಂಸ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ತಂಡ , ದೇಶದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವಿಭಾಗಗಳ ಉಸ್ತುವಾರಿ ವಹಿಸಿಕೊಂಡು ಗಣತಿ ನಡೆಸಿ ರಿಪೋರ್ಟ (ವರದಿ) ತಯಾರಿಸಿದರು. ಈಶಾನ್ಯ ರಾಜ್ಯಗಳ ಗಣತಿ 1853, ಅಯೋಧ್ಯೆ ರಾಜ್ಯ ದ ಗಣತಿ 1869, ಪಂಜಾಬಿನದು 1865 ಮತ್ತು 1868, ಹೈದರಾಬಾದು ರಾಜ್ಯದ ಗಣತಿ 1867, ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳ (ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ) 1866 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಬ್ರಿಟಷರ ಅಧೀನ ರಾಜ್ಯ ಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 904,049 ; ಬ್ರಿಟಿಷರ ನೇರ ಆಡಳಿತದ ಪ್ರಾಂತಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 190,563,048; ಇದರಲ್ಲಿ ಬರ್ಮಾದ 2,747,148 ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸೇರಿದೆ. ಓಟ್ಟು 19,14,67,097; ಇದರಲ್ಲಿ ಬರ್ಮದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಕಳೆದರೆ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 18,87,19,949 ಅಂದಾಜು ಭಾರತದ 1872 ರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ.. ಗುರಿ ಉದ್ದೇಶ *1881 ರಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಗಣತಿ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿ 1891ರಲ್ಲಿ , ಗಣತಿ ಕಮಿಶನರ್ ಜೆರ‍್ವೋಸಿಅಥೆಲ್‌ಸ್ಟೇನ್ ಬಾಯಿನ್ಸ್ ನು ಉದ್ಯೋಗ ಆಧಾರಿತ ಜಾತಿ ಪದ್ದತಿಯ ಆಧಾರದಮೇಲೆ ಬರ್ಮಾವನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ ಭಾರತದ ವಿವರವಾದ ಗಣತಿಯನ್ನು ಮಾಡಿದನು. ವಿವರವಾದ 300 ಪುಟಗಳ ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ವರದಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಕೊಟ್ಟನು. ಅವನ ಈ ಅದ್ಭುತ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಅವನಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರ ನೈಟ್ ಹುಡ್ ಪದವಿನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ 1891 ರಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 29,68,12,000. ಅದರಲ್ಲಿ ಯೋಧರು, ಶ್ರೀಮಂತರು , ಜಮೀನುದಾರರು -2,93,93,870 ; ವ್ಯವಸಾಯಗಾರರು 4,79,27,361 ಜನ; ವ್ಯವಸಾಯ ಕೂಲಿಕಾರರು 84,07,996 ಜನ (ಕೃಷಿ ಅವಲಂಬಿತರು-5,63,35,357) ; ಕುಶಲ ಕಲೆ ಕೆಲಸಗಾರರು 2,88,82,551 ಜನ; ಅಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ಜ್ಯೋತಿಷ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳು ಸುಮಾರು 3 ಲಕ್ಷ ಜನ ಇದ್ದರು. (ವಿದೇಶೀ ?) ಮುಸ್ಲಿಮರು 3,43,48,085. ಎಂದು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು 18,07,092 ಜನ. ಯೂರೋಪಿಯನ್ನರು 1,66,428. ( ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಭಾಗ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ :[[1891 ಸೆನ್ಸಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ]]) ಉಪಸಂಹಾರ [https://en.wikipedia.org/wiki/1891_Census_of_India] Jervoise Athelstane Baines,[https://en.wikipedia.org/wiki/Jervoise_Athelstane_Baines] == ಭಾರತದ ಜನ ಸಂಖ್ಯೆ == {| class="wikitable" |- ! ವರ್ಷ || ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ || ಗ್ರಾಮ || ನಗರ |- | 1901- - -- || 238,396,327 || 212,544,454 || 25,851,573 |- | 1911-–- || 252,093,390 || 226,151,757 || 25,941,633 |- | 1921-–- || 251,351,213 || 223,235,043 || 28,086,170 |- | 1931-– || 278,977,238 || 245,521,249 || 33,455,686 |- | 1941-–- || 318,660,580 || 275,507,283 || 44,153,297 |- | 1951-–- || 362,088,090 || 298,644,381 || 62,443,709 |- | 1961-–- || 439,234,771 || 360,298,168 || 78,936,603 |- | 1971-–- || 548,159,652 || 439,045,675 || 109,113,677 |- | 1981- || 683,329,097 || 623,866,550 || 159,462,547 |- | 1991-–- || 846,302,688 || 628,691,676 || 217,611,012 |- | 2001- || 1,028737,436 || 742,490,639 || 386,119,689 |- |} === ೧೯೦೧ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಗಣತಿ === {| class="wikitable" |- ! ವರ್ಷ !! ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ !!ಗ್ರಾಮ !! ನಗರ |- | 2011–||1,210,193,422 || 83,30,87,662 || 37,71,05,760 |- |2011||ಶೇಕಡಾ -> ||68.84 ಗ್ರಾಮ || 31.16ನಗರ |- |2011||1,21,01,93,422||ಪುರುಷರು-62,37,24,248||ಮಹಿಳೆಯರು-58,64,69,174 |- |2011||1,21,01,93,422||1000 ಪುರುಷರಿಗೆ||943 ಮಹಿಳೆಯರು |- |2011||ಏರಿಕೆ->||17.6%||(ಮುಸ್ಲಿಮರು ಅಂದಾಜು 19.4%)|| |- |} === ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು === ---- * 1)ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಯುಳ್ಳ ರಾಜ್ಯ -19.9 ಕೋಟಿ. * 2)ಭಾರತವು ಜಗತ್ತಿನ 2.4 ರಷ್ಟು (ಜಗತ್ತಿನ 135.79 ಮಿಲಿಯ ಚದರ ಕಿ.ಮೀ.ದಲ್ಲಿ ) ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಭಾರತ ಜಗತ್ತಿನ 17.5 % ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದೆ ; ಅದೇ ಚೀನಾ ಜಗತ್ತಿನ 19.4% ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದೆ.ಆದರೆ ಅದು ಭಾರತದ ಸುಮಾರು ಒಂದೂವರೆಯಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದು * 3)ಸಾಕ್ಷರತೆ 2001 ರ 64.83ರಿಂದ 74.04ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ * 4)ಭಾರತವು 1951ರಲ್ಲಿ 50.8 ಮಿಲಿಯ ಟನ್ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯ ಉತ್ಪಾದಿಸಿದರೆ 2011 ರಲ್ಲಿ 218.2 ಮಿಲಿಯ ಟನ್ ಆಹಾರ ಉತ್ಪಾದಿಸಿದೆ * 5) 2001 ರಿಂದ 2011 ರ 10ವರ್ಷದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಏರಿಕೆಯ ದರ 21.5% ರಿಂದ ದರ 17.5 ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿರುವುದು ವಿಶೇಷ. ಚೀನಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಏರಿಕೆಯ ದರ 0.53 . * 6)1901ರಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ 1.6 ಬಿಲಿಯನ್ -160ಕೋಟಿಯಿದ್ದ ಜನ ಸಂಖ್ಯೆ 2011 ರ ಕಾಲಕ್ಕೆ 610ಕೋಟಿಗೆ ಏರಿದೆ. ರಷ್ಯಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಇಳಿಕೆ ಯಾಗುತ್ತಿದ್ದರೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಏರುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನೈಜೀರಿಯಾ ಪಾಕೀಸ್ತಾನದ ನಂತರ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತ 3ನೆಯ ಸ್ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ * 7)2001 ರಿಂದ 2011 ರ 10ವರ್ಷದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಏರಿದ ಸುಮಾರು 18 ಕೋಟಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಬ್ರೆಜಿಲ್ ದೇಶದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಹತ್ತಿರ ಹೋಗುತ್ತದೆ. * 8)ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪುರಷರ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರ ಅನುಪಾತ , 1000 ಪುರುಷರಿಗೆ 943 ಮಹಿಳೆಯರಿದ್ದಾರೆ. ಗ್ರಾಮೀಣ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಶೇಕಡ 72.1 ಇದ್ದದ್ದು 2011 ರಲ್ಲಿ 68.84 ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ. ನಗರ ದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಶೇ. 27.81 ಇದ್ದುದು ಈಗ 31.16 ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ. *1921ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತೀ ಭಾರತೀಯನ ಸರಾಸರಿ ಆಯುಷ್ಯ 29 ಇತ್ತು. 2001/ 2011 ರಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ಆಯುಷ್ಯ 64; ಜಗತ್ತಿನ ಜನರ ಸರಾಸರಿ ಆಯುಷ್ಯ 66.26ವರ್ಷಗಳು. *ವಿ.ಸೂ. ಸರಾಸರಿ ಆಯುಷ್ಯ - ಬದುಕಿರುವವರ ಆಯುಷ್ಯ ವನ್ನು ಸರಾಸರಿ ಮಾವುವುದು- ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಯುಷ್ಯ ದವರು ಹೆಚ್ಚು ಜನರಿದ್ದರೆ ಸರಾಸರಿ ಆಯು ಹೆಚ್ಚು ಬರುತ್ತದೆ. ; ಬುದುಕಿರುವವರಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸಾದವರು ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು ಯುವಕರು ಬಾಲಕರು ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದರೆ ಸರಾಸರಿ ವಯಸ್ಸು ಹೆಚ್ಚು ಬರುತ್ತದೆ- ಬಾಲಕರು ,ಯುವಕರು ಹೆಚ್ಚು ಜನರಿದ್ದು ವಯಸ್ಸಾದವರು ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದರೆ ಸರಾಸರಿ ವಯಸ್ಸು ಕಡಿಮೆ ಬರುತ್ತದೆ. ===ಜನಸಂಖ್ಯಾ ವಿವರ ಮತ್ತು ಹೋಲಿಕೆ : === ---- *1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ವಿಭಜನೆ ಗೊಂಡಾಗ ವಿಭಜಿತ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಕೇವಲ 350 ಮಿಲಿಯನ್. (35 ಕೋಟಿ) 1947 ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 4.26 ಮಿಲಿಯನ್ +3.40ಮಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ =(7ಕೋಟಿ 66 ಲಕ್ಷ) *1947 ರಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಪಶ್ಚಿಮ + ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ :76 ಮಿಲಿಯನ್ ( 7 ಕೋಟಿ 66 ಲಕ್ಷ) ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 3400000 ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 42600000 *1967 ರಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಪಶ್ಚಿಮ + ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ :94 ಮಿಲಿಯನ್ ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 43000000 ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 51000000 *2011 / 2012 ರಲ್ಲಿ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ 331 ಮಿಲಿಯನ್ :(33 ಕೋಟಿ 10ಲಕ್ಷ ! ) ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ (170,000000) 180440005; ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 161,083,804/ 161083804 *1947ವಿಭಜಿತ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 350,000,000 (35ಕೋಟಿ) *2011 (ವಿಭಜಿತ) ಈಗಿನ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 121,01,93,422 (121 ಕೋಟಿ -2011 ರ ಜನಗಣತಿ) == ೨೦೦೧/2001 ರ ಜನಗಣತಿ == {| class="wikitable" |- !ಮತ (/2001 ರ ಜನಗಣತಿ!! ಜನಸಂಖ್ಯೆ!!ಶೇಕಡಾವಾರು |- |ಎಲ್ಲಾಮತ || 102,86,10,328 ||100.00% |- |ಹಿಂದುಗಳು || 82,75,78,868 ||80.5% |- |ಮುಸ್ಲಿಮರು || 13,81,88,240 ||13.4% |- |ಕ್ರಿಸ್ಚಿಯನ್ನರು || 24,08,00,16 2.||3% |- |ಸಿಖ್ಖರು || 19,21,57,30 1.||9% |- |ಬೌದ್ಧರು || 7,95,52,07 0.||8% |- |ಜೈನರು || 4,22,50,53 0.||4% |- |ಬಹಾಯಿಗಳು(Baháís) ||19,53 112 ||0.18% |- |ಇತರೆ || 4,68,65,88 0.||3.2% |- |ಮತ ತಿಳಿಸದವರು || 72,75,88 0.||1% |} ==2011ರ ಜನಗಣತಿ== ::; 2011ರ ಜನಗಣತಿ>> *ದೇಶದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ 10 ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಶೇ.13.4ರಿಂದ ಶೇ.14.2ಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆ ಆಗಿದೆ. *ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮುದಾಯಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಕುರಿತ ಇತ್ತೀಚಿನ ಗಣತಿಯ ಅಂಕಿ ಅಂಶ ವರದಿ ಸದ್ಯದಲ್ಲೇ ಬಿಡುಗಡೆ ಆಗಲಿದ್ದು, ಅದರಂತೆ 2001 ಹಾಗೂ 2011ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಶೇ.24ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿದೆ. *ಆದರೆ, ಕಳೆದ ದಶಕಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಏರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಇಳಿಕೆಯಾಗಿದೆ. *1991 ಹಾಗೂ 2001ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಶೇ.29ರಷ್ಟಿತ್ತು. ಆದರೂ, ದಶಕದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಯಲ್ಲಿ ಶೇ.18ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆ ಕಂಡಿದೆ. *ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ ಅಸ್ಸಾಂನಲ್ಲಿ ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆ. 2001ರಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಶೇ.30.9ರಷ್ಟಿದ್ದ ಸಂಖ್ಯೆ ಮುಂದಿನ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಶೇ.34.2ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆ ಕಂಡಿದೆ. ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ಅಕ್ರಮ ವಲಸಿಗರಿಂದ ರಾಜ್ಯ ಸಂಕಷ್ಟ ಎದುರಿಸುವಂತಾಗಿದೆ. *ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶಿಯರ ಅಕ್ರಮ ವಲಸೆಯಿಂದ ನಲುಗಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ರಾಜ್ಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ. ಈ ರಾಜ್ಯದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ 2001ರಿಂದ 2011ಕ್ಕೆ ಶೇ.25.2 ರಿಂದ ಶೇ. 27.1ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಗಿಂತ ದುಪ್ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳ ಕಂಡಿದೆ. *ಉತ್ತರಾಖಂಡದಲ್ಲೂ, ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಏರಿಕೆ ಕಂಡಿದೆ. ಶೇ.11.9 ರಿಂದ ಶೇ.13.9ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ. ಅಂದರೆ , 2001 ಹಾಗೂ 2011ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಶೇ.0.8ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆ ಆಗಿದ್ದು, ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಶೇ.2ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳ ಆಗಿದೆ. *2011ರ ಗಣತಿ ಪ್ರಕಾರ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಏರಿಕೆಯಾಗಿರುವ ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳು, ಕೇರಳ (ಶೇ.24.7ರಿಂದ ಶೇ.26.6), ಗೋವಾ (ಶೇ.6.8ರಿಂದ ಶೇ.8.4) ಜಮ್ಮು ಕಾಶ್ಮೀರ (ಶೆ.67ರಿಂದ ಶೇ.68.3) ಹರಿಯಾಣಾ (ಶೇ.5.8ರಿಂದ ಶೇ.7) ದಿಲ್ಲಿ (ಶೇ.11.7 ರಿಂದ ಶೇ.12.9). *ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿರುವ ಏಕೈಕ ರಾಜ್ಯ ಮಣಿಪುರ. ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ ಶೇ.0.4ರಷ್ಟು ಕುಸಿದಿದೆ.[೪] ==ಅಲ್ಪ ಅಂಖ್ಯಾತ ವರದಿ 2011== :ಅಲ್ಪ ಅಂಖ್ಯಾತ ವರದಿ--ಮುಸ್ಲಿಮರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ--ಶೇಕಡಾವಾರು||ರಾಜ್ಯವಾರು //ಬೆಳವಣಿಗೆ ದರ ಶೇಕಡಾ 0.8% ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು|| 2001 ಶೇ. 13.4 // 2011ಶೇ.14.2= ಬೆಳವಣಿಗೆ ದರ 0.8 ಶೇಕಡಾ {| class="wikitable" |- !ರಾಜ್ಯಗಳು!! 2001!! 2011-!!- : ಶೇಕಡಾದರ!! ರಾಜ್ಯಗಳು!! 2001!!2011!! ಶೇಕಡಾದರ | :- |- |ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ|| 9.2 || 9.6 || 0.4 ||ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ||10.6 ||11.5 || 11.5 |- |ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ||1.9 ||2.0 ||0.1 ||ಮಣಿಪುರ||8.8 ||8.4 || (-)0.4 |- |ಅಸ್ಸಾಮ್||30.9 ||34.2 ||3.3 ||ಮೇಘಾಲಯ||4.3 ||4.4 ||0.1 |- |ಬಿಹಾರ್||16.5 ||16.9 ||0.3 ||ಮಿಝೋರಾಮ್||1.1 ||1.4 ||0.3 |- |ಚತ್ತೀಸ್‍ಗಢ||2.2 ||2.2 ||00|| ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್||1.8|| 2.5|| 0.7 |- |ಗೋವ||6.8 ||8.4|| 1.6|| ಒಡಿಶಾ||2.2 ||2.1 ||0.1 |- |ಗುಜರಾತ್||9.1|| 9.7|| 0.6|| ಪಂಜಾಬ್||1.6|| 1.9|| 0.3 |- |ಹರ್ಯಾಣಾ||5.8 ||7.0||. 1.2 ||ರಾಜಸ್ಥಾನ||8.5|| 9.1|| 0.6 |- |ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ||2.೦||2.2 ||೦.2 ||ಸಿಕ್ಕಿಮ್||1.4 ||1.6 ||0.2 |- |ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ||67.00 ||68.3 ||1.3 ||ತಮಿಳುನಾಡು||5.6 ||5.9 ||0.3 |- |ಜಾರ್ಖಂಡ್1||3.8 ||14..5 || ||ತ್ರಿಪುರ||8.0 ||8.6 ||0.6 |- |ಕರ್ನಾಟಕ||12.2 ||12..9 ||0.7 ||ಉತ್ತರಾಂಚಲ||11.9||13.9 ||.2.0 |- |ಕೇರಳ||24.7 ||26.6 ||1.9 ||ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ||18.5 ||19..3.||0.8 |- |ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ||6.4|| 6.6 ||0.2 ||ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ||25.00||27.||1.8 |- |ದೆಹಲಿ ||11.7|| 12.9 ||1.2 ||ತೆಲಂಗಾಣ ||9.2 ||9.6 ||0.4 |- !ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ !!> !!> !!> !!ಪ್ರದೇಶಗಳು !!> !!<|| > |- |ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್||8.2 ||8.4 ||೦.2||ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ್ ಹವೇಲಿ||3.0 ||3.8 ||0.8 |- ||ಚಂಡೀಗಢ||3.9 ||4.8 ||00 ||ಪುದುಚೆರ್ರಿ||6.1||6.1 ||00 |- ||ಡಾಮನ್ ಮತ್ತು ಡಿಯು||7.8 ||7.8 ||00 ||ಲಕ್ಷದ್ವೀಪ||95.5||96.2|| |- |} == 2050ಕ್ಕೆ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ== *ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಅಧ್ಯಯನ ಸಂಸ್ಥೆ ವರದಿ((ಪಿಟಿಐ)3-10-2013.): *ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ -1800 ರಲ್ಲಿ ---180 ಕೋಟಿ (?) *ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ --2013 -710 ಕೋಟಿ ; 2050 ಕ್ಕೆ --970 ಕೋಟಿ. *ಭಾರತ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ -- 2013 -123 ಕೋಟಿ : 2050 ಕ್ಕೆ --160 ಕೋಟಿ {| class="wikitable" |- !ವರ್ಷ ಶಿರೋಲೇಖ !!2013 !!2050 |- | ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ|| 710 ಕೋಟಿ ||970 ಕೋಟಿ |- | ಚೀನಾ ||130ಕೋಟಿ || 140 ಕೋಟಿ (?) |- | ಭಾರತ || 120ಕೋಟಿ || 160 ಕೋಟಿ |- | ಭಾರತ || 120ಕೋಟಿ || 160 ಕೋಟಿ |- | ಅಮೆರಿಕಾ||31.62 ಕೋಟಿ || 40 ಕೋಟಿ |- | ಇಂಡೊನೇಷಿಯಾ ||24.85 ಕೋಟಿ ||36.6 ಕೋಟಿ |- | ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ ||19.55ಕೋಟಿ ||22.7ಕೋಟಿ |- | ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ||??ಕೋಟಿ ||36.3ಕೋಟಿ |- | ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ||?? ಕೋಟಿ ||20.2ಕೋಟಿ |} <ref>ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಂಶೋಧಕ ಗಿಲ್ಲಿಸ್‌ ಪಿಸನ್‌ ಅವರ ವರದಿ</ref> <ref>ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಅಧ್ಯಯನ ಸಂಸ್ಥೆ ವರದಿ((ಪಿಟಿಐ)3-10-2013.):</ref> ==ವಿಶ್ವ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ== *22 Jun, 2017; *ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮುಂದಿನ ಏಳು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 144 ಕೋಟಿ ದಾಟುವ ಮೂಲಕ ಚೀನಾಗಿಂತಲೂ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಲಿದೆ ಎಂದು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ. 2017ರ ವಿಶ್ವ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಹೊರನೋಟ ಪರಿಷ್ಕೃತ ವರದಿ ಬುಧವಾರ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಪ್ರಕಾರ, ಕಳೆದ 40 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರ ಜನನ ಪ್ರಮಾಣ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಜನನ ಪ್ರಮಾಣ 2.3ರಷ್ಟಿದೆ ಹಾಗೂ ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿತಾವಧಿ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗಿದ್ದು, 69 ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸಮೀಪಿಸಿದೆ. *2017 ರಲ್ಲಿ 134 ಕೋಟಿ ಇರುವ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 2024ರ ವೇಳೆಗೆ 144 ಕೋಟಿ ಮುಟ್ಟಲಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ 141 ಕೋಟಿ ಇರುವ ಚೀನಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸ್ಥಿರತೆ ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದು, ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಲಿದೆ. 2050ರ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 166 ಕೋಟಿಯಾಗುವುದಾಗಿ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಶ್ವ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 760 ಕೋಟಿಯಿದ್ದು, 2030ಕ್ಕೆ 860 ಕೋಟಿ ದಾಟಲಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ.<ref>[http://www.prajavani.net/news/article/2017/06/22/500858.html 2024ಕ್ಕೆ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಬಾಹುಳ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಲಿದೆ ಭಾರತ: ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ ವರದಿ;22 Jun, 2017]</ref> ==೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪ ಸಂಖ್ಯಾತರು== *ಭಾರತ ದೇಶದ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 17,22,45158, ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸಮುದಾಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 2,78,19,588; ಸಿಖ್ಖರು 2,08,33,116, ಬೌದ್ಧರು 84,42,972, ಜೈನರು 44,51,753 ಮತ್ತು ಪಾರ್ಸಿ ಸಮುದಾಯ 57,264. (ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವ ಮುಖ್ತಾರ್ ಅಬ್ಬಾಸ್ ನಕ್ವಿ ಅವರ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಜೂನ್ 24 2019 ರಂದು ಹೇಳಿಕೆ)<ref>[https://www.deccanherald.com/national/national-politics/over-3-cr-minorities-got-scholarship-in-last-5-years-742496.html ಕಳೆದ 5 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 3 ಕೋಟಿ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರಿಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಸಿಕ್ಕಿದೆ' ಹೊಸ ದೆಹಲಿ, ಜೂನ್ 24 2019,]</ref> == ನೋಡಿ : == *೧೮೭೧ ಮತ್ತು ೧೮೯೧ ಸೆನ್ಸಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ-ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಭಾಗ *[[ಭಾರತ]] *[[ಭಾರತದ ಜನತೆ]] *[[ಜನ ಸಂಖ್ಯೆ ಸ್ಫೋಟ]] ==ಉಲ್ಲೇಖ ಮತ್ತು ಆಧಾರ == * ೧.1891 Census of India * ೨.http://en.wikipedia.org/wiki/2011_census_of_India * ೩.http://en.wikipedia.org/wiki/1871_India_Census * ೪.Census of India..ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ/೨೩-೦೧-೨೦೧೫ [http://vijaykarnataka.indiatimes.com/articleshow/45977202.cms] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತ|.]] [[ವರ್ಗ:ಜನಸಂಖ್ಯೆ]] [[ವರ್ಗ: ಜನಸಂಖ್ಯಾ ವಿಜ್ಞಾನ]] 0awuhk3j743vyw47whpi7xcqpozhtgg 1247832 1247812 2024-10-16T10:39:06Z ~aanzx 72368 Reverted edit by [[Special:Contributions/2409:4071:6E0B:B126:0:0:2EC9:1A07|2409:4071:6E0B:B126:0:0:2EC9:1A07]] ([[User talk:2409:4071:6E0B:B126:0:0:2EC9:1A07|talk]]) to last revision by [[User:2405:204:521D:98B:0:0:969:10A4|2405:204:521D:98B:0:0:969:10A4]] 1225885 wikitext text/x-wiki == ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅರ್ಥ == == ಬೆಳವಣಿಗೆ ಪರಿಣಮಗಳು == ಪೀಠಿಕೆ *ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಒಂದು ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ *ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ 1871-72 ರಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿಗೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಯಿತು. ಗಣತಿಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳನ್ನು ತರಬೇತಿ ಕೊಟ್ಟು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಬಂಗಾಳದ ಬೆವರಲೀ ಯೇ ಮೊದಲಾದ ಎಂಟು ಜನ ವಿದ್ವಾಂಸ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ತಂಡ , ದೇಶದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವಿಭಾಗಗಳ ಉಸ್ತುವಾರಿ ವಹಿಸಿಕೊಂಡು ಗಣತಿ ನಡೆಸಿ ರಿಪೋರ್ಟ (ವರದಿ) ತಯಾರಿಸಿದರು. ಈಶಾನ್ಯ ರಾಜ್ಯಗಳ ಗಣತಿ 1853, ಅಯೋಧ್ಯೆ ರಾಜ್ಯ ದ ಗಣತಿ 1869, ಪಂಜಾಬಿನದು 1865 ಮತ್ತು 1868, ಹೈದರಾಬಾದು ರಾಜ್ಯದ ಗಣತಿ 1867, ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳ (ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ) 1866 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಬ್ರಿಟಷರ ಅಧೀನ ರಾಜ್ಯ ಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 904,049 ; ಬ್ರಿಟಿಷರ ನೇರ ಆಡಳಿತದ ಪ್ರಾಂತಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 190,563,048; ಇದರಲ್ಲಿ ಬರ್ಮಾದ 2,747,148 ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸೇರಿದೆ. ಓಟ್ಟು 19,14,67,097; ಇದರಲ್ಲಿ ಬರ್ಮದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಕಳೆದರೆ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 18,87,19,949 ಅಂದಾಜು ಭಾರತದ 1872 ರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ.. ಗುರಿ ಉದ್ದೇಶ *1881 ರಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಗಣತಿ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿ 1891ರಲ್ಲಿ , ಗಣತಿ ಕಮಿಶನರ್ ಜೆರ‍್ವೋಸಿಅಥೆಲ್‌ಸ್ಟೇನ್ ಬಾಯಿನ್ಸ್ ನು ಉದ್ಯೋಗ ಆಧಾರಿತ ಜಾತಿ ಪದ್ದತಿಯ ಆಧಾರದಮೇಲೆ ಬರ್ಮಾವನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ ಭಾರತದ ವಿವರವಾದ ಗಣತಿಯನ್ನು ಮಾಡಿದನು. ವಿವರವಾದ 300 ಪುಟಗಳ ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ವರದಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಕೊಟ್ಟನು. ಅವನ ಈ ಅದ್ಭುತ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಅವನಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರ ನೈಟ್ ಹುಡ್ ಪದವಿನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ 1891 ರಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 29,68,12,000. ಅದರಲ್ಲಿ ಯೋಧರು, ಶ್ರೀಮಂತರು , ಜಮೀನುದಾರರು -2,93,93,870 ; ವ್ಯವಸಾಯಗಾರರು 4,79,27,361 ಜನ; ವ್ಯವಸಾಯ ಕೂಲಿಕಾರರು 84,07,996 ಜನ (ಕೃಷಿ ಅವಲಂಬಿತರು-5,63,35,357) ; ಕುಶಲ ಕಲೆ ಕೆಲಸಗಾರರು 2,88,82,551 ಜನ; ಅಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ಜ್ಯೋತಿಷ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳು ಸುಮಾರು 3 ಲಕ್ಷ ಜನ ಇದ್ದರು. (ವಿದೇಶೀ ?) ಮುಸ್ಲಿಮರು 3,43,48,085. ಎಂದು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು 18,07,092 ಜನ. ಯೂರೋಪಿಯನ್ನರು 1,66,428. ( ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಭಾಗ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ :[[1891 ಸೆನ್ಸಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ]]) ಉಪಸಂಹಾರ [https://en.wikipedia.org/wiki/1891_Census_of_India] Jervoise Athelstane Baines,[https://en.wikipedia.org/wiki/Jervoise_Athelstane_Baines] == ಭಾರತದ ಜನ ಸಂಖ್ಯೆ == {| class="wikitable" |- ! ವರ್ಷ || ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ || ಗ್ರಾಮ || ನಗರ |- | 1901- - -- || 238,396,327 || 212,544,454 || 25,851,573 |- | 1911-–- || 252,093,390 || 226,151,757 || 25,941,633 |- | 1921-–- || 251,351,213 || 223,235,043 || 28,086,170 |- | 1931-– || 278,977,238 || 245,521,249 || 33,455,686 |- | 1941-–- || 318,660,580 || 275,507,283 || 44,153,297 |- | 1951-–- || 362,088,090 || 298,644,381 || 62,443,709 |- | 1961-–- || 439,234,771 || 360,298,168 || 78,936,603 |- | 1971-–- || 548,159,652 || 439,045,675 || 109,113,677 |- | 1981- || 683,329,097 || 623,866,550 || 159,462,547 |- | 1991-–- || 846,302,688 || 628,691,676 || 217,611,012 |- | 2001- || 1,028737,436 || 742,490,639 || 386,119,689 |- |} === ೧೯೦೧ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಗಣತಿ === {| class="wikitable" |- ! ವರ್ಷ !! ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ !!ಗ್ರಾಮ !! ನಗರ |- | 2011–||1,210,193,422 || 83,30,87,662 || 37,71,05,760 |- |2011||ಶೇಕಡಾ -> ||68.84 ಗ್ರಾಮ || 31.16ನಗರ |- |2011||1,21,01,93,422||ಪುರುಷರು-62,37,24,248||ಮಹಿಳೆಯರು-58,64,69,174 |- |2011||1,21,01,93,422||1000 ಪುರುಷರಿಗೆ||943 ಮಹಿಳೆಯರು |- |2011||ಏರಿಕೆ->||17.6%||(ಮುಸ್ಲಿಮರು ಅಂದಾಜು 19.4%)|| |- |} === ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು === ---- * 1)ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಯುಳ್ಳ ರಾಜ್ಯ -19.9 ಕೋಟಿ. * 2)ಭಾರತವು ಜಗತ್ತಿನ 2.4 ರಷ್ಟು (ಜಗತ್ತಿನ 135.79 ಮಿಲಿಯ ಚದರ ಕಿ.ಮೀ.ದಲ್ಲಿ ) ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಭಾರತ ಜಗತ್ತಿನ 17.5 % ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದೆ ; ಅದೇ ಚೀನಾ ಜಗತ್ತಿನ 19.4% ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿದೆ.ಆದರೆ ಅದು ಭಾರತದ ಸುಮಾರು ಒಂದೂವರೆಯಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದು * 3)ಸಾಕ್ಷರತೆ 2001 ರ 64.83ರಿಂದ 74.04ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ * 4)ಭಾರತವು 1951ರಲ್ಲಿ 50.8 ಮಿಲಿಯ ಟನ್ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯ ಉತ್ಪಾದಿಸಿದರೆ 2011 ರಲ್ಲಿ 218.2 ಮಿಲಿಯ ಟನ್ ಆಹಾರ ಉತ್ಪಾದಿಸಿದೆ * 5) 2001 ರಿಂದ 2011 ರ 10ವರ್ಷದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಏರಿಕೆಯ ದರ 21.5% ರಿಂದ ದರ 17.5 ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿರುವುದು ವಿಶೇಷ. ಚೀನಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಏರಿಕೆಯ ದರ 0.53 . * 6)1901ರಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ 1.6 ಬಿಲಿಯನ್ -160ಕೋಟಿಯಿದ್ದ ಜನ ಸಂಖ್ಯೆ 2011 ರ ಕಾಲಕ್ಕೆ 610ಕೋಟಿಗೆ ಏರಿದೆ. ರಷ್ಯಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಇಳಿಕೆ ಯಾಗುತ್ತಿದ್ದರೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಏರುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನೈಜೀರಿಯಾ ಪಾಕೀಸ್ತಾನದ ನಂತರ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತ 3ನೆಯ ಸ್ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ * 7)2001 ರಿಂದ 2011 ರ 10ವರ್ಷದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಏರಿದ ಸುಮಾರು 18 ಕೋಟಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಬ್ರೆಜಿಲ್ ದೇಶದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಹತ್ತಿರ ಹೋಗುತ್ತದೆ. * 8)ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪುರಷರ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರ ಅನುಪಾತ , 1000 ಪುರುಷರಿಗೆ 943 ಮಹಿಳೆಯರಿದ್ದಾರೆ. ಗ್ರಾಮೀಣ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಶೇಕಡ 72.1 ಇದ್ದದ್ದು 2011 ರಲ್ಲಿ 68.84 ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ. ನಗರ ದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಶೇ. 27.81 ಇದ್ದುದು ಈಗ 31.16 ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ. *1921ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತೀ ಭಾರತೀಯನ ಸರಾಸರಿ ಆಯುಷ್ಯ 29 ಇತ್ತು. 2001/ 2011 ರಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿ ಆಯುಷ್ಯ 64; ಜಗತ್ತಿನ ಜನರ ಸರಾಸರಿ ಆಯುಷ್ಯ 66.26ವರ್ಷಗಳು. *ವಿ.ಸೂ. ಸರಾಸರಿ ಆಯುಷ್ಯ - ಬದುಕಿರುವವರ ಆಯುಷ್ಯ ವನ್ನು ಸರಾಸರಿ ಮಾವುವುದು- ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಯುಷ್ಯ ದವರು ಹೆಚ್ಚು ಜನರಿದ್ದರೆ ಸರಾಸರಿ ಆಯು ಹೆಚ್ಚು ಬರುತ್ತದೆ. ; ಬುದುಕಿರುವವರಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸಾದವರು ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು ಯುವಕರು ಬಾಲಕರು ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದರೆ ಸರಾಸರಿ ವಯಸ್ಸು ಹೆಚ್ಚು ಬರುತ್ತದೆ- ಬಾಲಕರು ,ಯುವಕರು ಹೆಚ್ಚು ಜನರಿದ್ದು ವಯಸ್ಸಾದವರು ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದರೆ ಸರಾಸರಿ ವಯಸ್ಸು ಕಡಿಮೆ ಬರುತ್ತದೆ. ===ಜನಸಂಖ್ಯಾ ವಿವರ ಮತ್ತು ಹೋಲಿಕೆ : === ---- *1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ವಿಭಜನೆ ಗೊಂಡಾಗ ವಿಭಜಿತ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಕೇವಲ 350 ಮಿಲಿಯನ್. (35 ಕೋಟಿ) 1947 ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 4.26 ಮಿಲಿಯನ್ +3.40ಮಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ =(7ಕೋಟಿ 66 ಲಕ್ಷ) *1947 ರಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಪಶ್ಚಿಮ + ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ :76 ಮಿಲಿಯನ್ ( 7 ಕೋಟಿ 66 ಲಕ್ಷ) ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 3400000 ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 42600000 *1967 ರಲ್ಲಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಪಶ್ಚಿಮ + ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ :94 ಮಿಲಿಯನ್ ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 43000000 ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 51000000 *2011 / 2012 ರಲ್ಲಿ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ 331 ಮಿಲಿಯನ್ :(33 ಕೋಟಿ 10ಲಕ್ಷ ! ) ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ (170,000000) 180440005; ಪೂರ್ವ ಪಾಕೀಸ್ತಾನ 161,083,804/ 161083804 *1947ವಿಭಜಿತ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 350,000,000 (35ಕೋಟಿ) *2011 (ವಿಭಜಿತ) ಈಗಿನ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 121,01,93,422 (121 ಕೋಟಿ -2011 ರ ಜನಗಣತಿ) == ೨೦೦೧/2001 ರ ಜನಗಣತಿ == {| class="wikitable" |- !ಮತ (/2001 ರ ಜನಗಣತಿ!! ಜನಸಂಖ್ಯೆ!!ಶೇಕಡಾವಾರು |- |ಎಲ್ಲಾಮತ || 102,86,10,328 ||100.00% |- |ಹಿಂದುಗಳು || 82,75,78,868 ||80.5% |- |ಮುಸ್ಲಿಮರು || 13,81,88,240 ||13.4% |- |ಕ್ರಿಸ್ಚಿಯನ್ನರು || 24,08,00,16 2.||3% |- |ಸಿಖ್ಖರು || 19,21,57,30 1.||9% |- |ಬೌದ್ಧರು || 7,95,52,07 0.||8% |- |ಜೈನರು || 4,22,50,53 0.||4% |- |ಬಹಾಯಿಗಳು(Baháís) ||19,53 112 ||0.18% |- |ಇತರೆ || 4,68,65,88 0.||3.2% |- |ಮತ ತಿಳಿಸದವರು || 72,75,88 0.||1% |} ==2011ರ ಜನಗಣತಿ== ::; 2011ರ ಜನಗಣತಿ>> *ದೇಶದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ 10 ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಶೇ.13.4ರಿಂದ ಶೇ.14.2ಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆ ಆಗಿದೆ. *ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮುದಾಯಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಕುರಿತ ಇತ್ತೀಚಿನ ಗಣತಿಯ ಅಂಕಿ ಅಂಶ ವರದಿ ಸದ್ಯದಲ್ಲೇ ಬಿಡುಗಡೆ ಆಗಲಿದ್ದು, ಅದರಂತೆ 2001 ಹಾಗೂ 2011ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಶೇ.24ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿದೆ. *ಆದರೆ, ಕಳೆದ ದಶಕಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಏರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಇಳಿಕೆಯಾಗಿದೆ. *1991 ಹಾಗೂ 2001ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಶೇ.29ರಷ್ಟಿತ್ತು. ಆದರೂ, ದಶಕದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಯಲ್ಲಿ ಶೇ.18ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆ ಕಂಡಿದೆ. *ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ ಅಸ್ಸಾಂನಲ್ಲಿ ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆ. 2001ರಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಶೇ.30.9ರಷ್ಟಿದ್ದ ಸಂಖ್ಯೆ ಮುಂದಿನ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಶೇ.34.2ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆ ಕಂಡಿದೆ. ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ಅಕ್ರಮ ವಲಸಿಗರಿಂದ ರಾಜ್ಯ ಸಂಕಷ್ಟ ಎದುರಿಸುವಂತಾಗಿದೆ. *ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶಿಯರ ಅಕ್ರಮ ವಲಸೆಯಿಂದ ನಲುಗಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ರಾಜ್ಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ. ಈ ರಾಜ್ಯದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ 2001ರಿಂದ 2011ಕ್ಕೆ ಶೇ.25.2 ರಿಂದ ಶೇ. 27.1ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಗಿಂತ ದುಪ್ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳ ಕಂಡಿದೆ. *ಉತ್ತರಾಖಂಡದಲ್ಲೂ, ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಏರಿಕೆ ಕಂಡಿದೆ. ಶೇ.11.9 ರಿಂದ ಶೇ.13.9ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ. ಅಂದರೆ , 2001 ಹಾಗೂ 2011ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಶೇ.0.8ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆ ಆಗಿದ್ದು, ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಶೇ.2ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳ ಆಗಿದೆ. *2011ರ ಗಣತಿ ಪ್ರಕಾರ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಏರಿಕೆಯಾಗಿರುವ ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳು, ಕೇರಳ (ಶೇ.24.7ರಿಂದ ಶೇ.26.6), ಗೋವಾ (ಶೇ.6.8ರಿಂದ ಶೇ.8.4) ಜಮ್ಮು ಕಾಶ್ಮೀರ (ಶೆ.67ರಿಂದ ಶೇ.68.3) ಹರಿಯಾಣಾ (ಶೇ.5.8ರಿಂದ ಶೇ.7) ದಿಲ್ಲಿ (ಶೇ.11.7 ರಿಂದ ಶೇ.12.9). *ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿರುವ ಏಕೈಕ ರಾಜ್ಯ ಮಣಿಪುರ. ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ಸಂಖ್ಯೆ ಶೇ.0.4ರಷ್ಟು ಕುಸಿದಿದೆ.[೪] ==ಅಲ್ಪ ಅಂಖ್ಯಾತ ವರದಿ 2011== :ಅಲ್ಪ ಅಂಖ್ಯಾತ ವರದಿ--ಮುಸ್ಲಿಮರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ--ಶೇಕಡಾವಾರು||ರಾಜ್ಯವಾರು //ಬೆಳವಣಿಗೆ ದರ ಶೇಕಡಾ 0.8% ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು|| 2001 ಶೇ. 13.4 // 2011ಶೇ.14.2= ಬೆಳವಣಿಗೆ ದರ 0.8 ಶೇಕಡಾ {| class="wikitable" |- !ರಾಜ್ಯಗಳು!! 2001!! 2011-!!- : ಶೇಕಡಾದರ!! ರಾಜ್ಯಗಳು!! 2001!!2011!! ಶೇಕಡಾದರ | :- |- |ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ|| 9.2 || 9.6 || 0.4 ||ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ||10.6 ||11.5 || 11.5 |- |ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ||1.9 ||2.0 ||0.1 ||ಮಣಿಪುರ||8.8 ||8.4 || (-)0.4 |- |ಅಸ್ಸಾಮ್||30.9 ||34.2 ||3.3 ||ಮೇಘಾಲಯ||4.3 ||4.4 ||0.1 |- |ಬಿಹಾರ್||16.5 ||16.9 ||0.3 ||ಮಿಝೋರಾಮ್||1.1 ||1.4 ||0.3 |- |ಚತ್ತೀಸ್‍ಗಢ||2.2 ||2.2 ||00|| ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್||1.8|| 2.5|| 0.7 |- |ಗೋವ||6.8 ||8.4|| 1.6|| ಒಡಿಶಾ||2.2 ||2.1 ||0.1 |- |ಗುಜರಾತ್||9.1|| 9.7|| 0.6|| ಪಂಜಾಬ್||1.6|| 1.9|| 0.3 |- |ಹರ್ಯಾಣಾ||5.8 ||7.0||. 1.2 ||ರಾಜಸ್ಥಾನ||8.5|| 9.1|| 0.6 |- |ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ||2.೦||2.2 ||೦.2 ||ಸಿಕ್ಕಿಮ್||1.4 ||1.6 ||0.2 |- |ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ||67.00 ||68.3 ||1.3 ||ತಮಿಳುನಾಡು||5.6 ||5.9 ||0.3 |- |ಜಾರ್ಖಂಡ್1||3.8 ||14..5 || ||ತ್ರಿಪುರ||8.0 ||8.6 ||0.6 |- |ಕರ್ನಾಟಕ||12.2 ||12..9 ||0.7 ||ಉತ್ತರಾಂಚಲ||11.9||13.9 ||.2.0 |- |ಕೇರಳ||24.7 ||26.6 ||1.9 ||ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ||18.5 ||19..3.||0.8 |- |ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ||6.4|| 6.6 ||0.2 ||ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ||25.00||27.||1.8 |- |ದೆಹಲಿ ||11.7|| 12.9 ||1.2 ||ತೆಲಂಗಾಣ ||9.2 ||9.6 ||0.4 |- !ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ !!> !!> !!> !!ಪ್ರದೇಶಗಳು !!> !!<|| > |- |ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್||8.2 ||8.4 ||೦.2||ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ್ ಹವೇಲಿ||3.0 ||3.8 ||0.8 |- ||ಚಂಡೀಗಢ||3.9 ||4.8 ||00 ||ಪುದುಚೆರ್ರಿ||6.1||6.1 ||00 |- ||ಡಾಮನ್ ಮತ್ತು ಡಿಯು||7.8 ||7.8 ||00 ||ಲಕ್ಷದ್ವೀಪ||95.5||96.2|| |- |} == 2050ಕ್ಕೆ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ== *ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಅಧ್ಯಯನ ಸಂಸ್ಥೆ ವರದಿ((ಪಿಟಿಐ)3-10-2013.): *ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ -1800 ರಲ್ಲಿ ---180 ಕೋಟಿ (?) *ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ --2013 -710 ಕೋಟಿ ; 2050 ಕ್ಕೆ --970 ಕೋಟಿ. *ಭಾರತ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ -- 2013 -123 ಕೋಟಿ : 2050 ಕ್ಕೆ --160 ಕೋಟಿ {| class="wikitable" |- !ವರ್ಷ ಶಿರೋಲೇಖ !!2013 !!2050 |- | ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ|| 710 ಕೋಟಿ ||970 ಕೋಟಿ |- | ಚೀನಾ ||130ಕೋಟಿ || 140 ಕೋಟಿ (?) |- | ಭಾರತ || 120ಕೋಟಿ || 160 ಕೋಟಿ |- | ಭಾರತ || 120ಕೋಟಿ || 160 ಕೋಟಿ |- | ಅಮೆರಿಕಾ||31.62 ಕೋಟಿ || 40 ಕೋಟಿ |- | ಇಂಡೊನೇಷಿಯಾ ||24.85 ಕೋಟಿ ||36.6 ಕೋಟಿ |- | ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ ||19.55ಕೋಟಿ ||22.7ಕೋಟಿ |- | ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ||??ಕೋಟಿ ||36.3ಕೋಟಿ |- | ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ||?? ಕೋಟಿ ||20.2ಕೋಟಿ |} <ref>ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಂಶೋಧಕ ಗಿಲ್ಲಿಸ್‌ ಪಿಸನ್‌ ಅವರ ವರದಿ</ref> <ref>ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಅಧ್ಯಯನ ಸಂಸ್ಥೆ ವರದಿ((ಪಿಟಿಐ)3-10-2013.):</ref> ==ವಿಶ್ವ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ== *22 Jun, 2017; *ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮುಂದಿನ ಏಳು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 144 ಕೋಟಿ ದಾಟುವ ಮೂಲಕ ಚೀನಾಗಿಂತಲೂ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಲಿದೆ ಎಂದು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ. 2017ರ ವಿಶ್ವ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಹೊರನೋಟ ಪರಿಷ್ಕೃತ ವರದಿ ಬುಧವಾರ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಪ್ರಕಾರ, ಕಳೆದ 40 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರ ಜನನ ಪ್ರಮಾಣ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಜನನ ಪ್ರಮಾಣ 2.3ರಷ್ಟಿದೆ ಹಾಗೂ ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿತಾವಧಿ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗಿದ್ದು, 69 ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸಮೀಪಿಸಿದೆ. *2017 ರಲ್ಲಿ 134 ಕೋಟಿ ಇರುವ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 2024ರ ವೇಳೆಗೆ 144 ಕೋಟಿ ಮುಟ್ಟಲಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ 141 ಕೋಟಿ ಇರುವ ಚೀನಾದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸ್ಥಿರತೆ ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದು, ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಲಿದೆ. 2050ರ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 166 ಕೋಟಿಯಾಗುವುದಾಗಿ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಶ್ವ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 760 ಕೋಟಿಯಿದ್ದು, 2030ಕ್ಕೆ 860 ಕೋಟಿ ದಾಟಲಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ.<ref>[http://www.prajavani.net/news/article/2017/06/22/500858.html 2024ಕ್ಕೆ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಬಾಹುಳ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಲಿದೆ ಭಾರತ: ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ ವರದಿ;22 Jun, 2017]</ref> ==೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪ ಸಂಖ್ಯಾತರು== *ಭಾರತ ದೇಶದ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 17,22,45158, ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಸಮುದಾಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 2,78,19,588; ಸಿಖ್ಖರು 2,08,33,116, ಬೌದ್ಧರು 84,42,972, ಜೈನರು 44,51,753 ಮತ್ತು ಪಾರ್ಸಿ ಸಮುದಾಯ 57,264. (ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವ ಮುಖ್ತಾರ್ ಅಬ್ಬಾಸ್ ನಕ್ವಿ ಅವರ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಜೂನ್ 24 2019 ರಂದು ಹೇಳಿಕೆ)<ref>[https://www.deccanherald.com/national/national-politics/over-3-cr-minorities-got-scholarship-in-last-5-years-742496.html ಕಳೆದ 5 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 3 ಕೋಟಿ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರಿಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಸಿಕ್ಕಿದೆ' ಹೊಸ ದೆಹಲಿ, ಜೂನ್ 24 2019,]</ref> == ನೋಡಿ : == *೧೮೭೧ ಮತ್ತು ೧೮೯೧ ಸೆನ್ಸಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ-ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಭಾಗ *[[ಭಾರತ]] *[[ಭಾರತದ ಜನತೆ]] *[[ಜನ ಸಂಖ್ಯೆ ಸ್ಫೋಟ]] ==ಉಲ್ಲೇಖ ಮತ್ತು ಆಧಾರ == * ೧.1891 Census of India * ೨.http://en.wikipedia.org/wiki/2011_census_of_India * ೩.http://en.wikipedia.org/wiki/1871_India_Census * ೪.Census of India..ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ/೨೩-೦೧-೨೦೧೫ [http://vijaykarnataka.indiatimes.com/articleshow/45977202.cms] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತ|.]] [[ವರ್ಗ:ಜನಸಂಖ್ಯೆ]] [[ವರ್ಗ: ಜನಸಂಖ್ಯಾ ವಿಜ್ಞಾನ]] abnkqlowhfda7lyij1yg1hu6qpbkz96 0 62851 1247766 1229420 2024-10-15T14:40:42Z 103.5.132.11 /* chandramana ಯುಗಾದಿ */ 1247766 wikitext text/x-wiki ಭಾರತದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿರುವ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹಬ್ಬಗಳೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಹಲವು ಮತ ಪಂಥಗಳ ಜನರು ಶತಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಕಾರಣ ಅವರ ಹಬ್ಬಗಳೂ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿವೆ. [[ಮುಸಲ್ಮಾನ್|ಮುಸಲ್ಮಾನರ]] ಈದ್ಮಿಲಾದ್, ಮೊಹರಂ, [[ರಂಜಾನ್]] ಮುಂತಾದವು; [[ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು/ಕ್ರೈಸ್ತರು|ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರ]] ಈಸ್ಟರ್ ಹಾಗೂ ಕ್ರಿಸ್ಮಸ್ ; ಜೈನರ ಮಹಾವೀರ ಜಯಂತಿ ; ಬೌದ್ಧರ ಬುದ್ಧ ಜಯಂತಿ; ಶೈವರ [[ಬಸವ ಜಯಂತಿ|ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜಯಂತಿ]] ; ಮಾಧ್ವರ ಮಧ್ವನವಮೀ ; ರಾಮಾನುಜರ ತಿರುನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಕನಕದಾಸ ಜಯಂತಿ- ಮುಂತಾದುವು ಮುಖ್ಯವಾದವು. ಆಯಾಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥರಿಗೆ ಮೀಸಲಾದ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನವೂ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಹಬ್ಬ ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ==ಹಬ್ಬಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ== *ಮನೆಮನೆಯಲ್ಲೂ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ವಿಶೇಷ ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ಹಬ್ಬವೆನ್ನಬಹುದು. ಮೂಲತಃ ಈ ಹಬ್ಬಗಳು ವಿಜಯೋತ್ಸವಗಳಾಗಿರಬೇಕು. ದುಷ್ಟಶಕ್ತಿಯನ್ನು ದಮನ ಮಾಡಿದುದರ ಜ್ಞಾಪಕಾರ್ಥವಾಗಿ ಇವು ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದಿರಬೇಕು. ಕೆಲವೊಂದು ಹಬ್ಬಗಳು ಅಂಥ ವಿಜಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣರಾದ ಮಹಾ ಪುರುಷರು ಹುಟ್ಟಿದ ದಿನಗಳಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ಕೆಲವು ಹಬ್ಬಗಳು ಆಯಾ ಸಂಪ್ರದಾಯದವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮೀಸಲು. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಅನುಕರಣೆಯಿಂದಲೂ ಬಂದಿರಬಹುದು. *ಅಂಥವುಗಳ ಹಿಂದಿನ ಐತಿಹ್ಯವನ್ನು ಹೇಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ಹಬ್ಬಗಳಿಗೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಐತಿಹ್ಯವಿದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ; ಇವುಗಳಿಗೆ ಪುರಾಣ, ಸ್ಮೃತಿ ಇಲ್ಲವೆ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಕೆಲವಾರು ವ್ರತಗಳೂ ಹಬ್ಬಗಳ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಹೋಗಿವೆ. ಕರಗ, ರಥೋತ್ಸವ ಮುಂತಾದುವು ಊರಿಗೆ ಊರೇ ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ಹಬ್ಬಗಳು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನೋತ್ಸವ, ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ, ಗಾಂಧೀ ಜಯಂತಿಯಂಥ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಬ್ಬಗಳೂ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿವೆ. ತಳಿರು ತೋರಣಗಳಿಂದ ಮನೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುವುದು ಹಬ್ಬದ ಕುರುಹು. *ಆಗ ಎಳೆಬಟ್ಟಿನ ರಂಗವಲ್ಲಿಯಿಂದ ಮನೆಯನ್ನಲಂಕರಿಸಲಾಗುವುದು. ಮಾವಿನ ಹಸಿರೆಲೆಯ ತೋರಣ ಹಬ್ಬದ ತೋರ್ ಬೆರಳಿದ್ದಂತೆ. ಅಂಥ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಜನ ಮನೆಯನ್ನು ಸಾರಿಸಿ ಗುಡಿಸಿ ರಂಗುರಂಗಿನ ರಂಗವಲ್ಲಿಯಿಂದ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಿಂಗರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಿಹಿ ಅಡಿಗೆಯಂತೂ ಆಗಲೇ ಬೇಕು. ಒಂದೊಂದು ಹಬ್ಬದಲ್ಲೂ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಪೂಜೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಪೂಜೆಗಾಗಿ ಆರತಿಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವುದೂ ವಾಡಿಕೆ. ಹೀಗೆ ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಲೋಪಾಸನೆಗೂ ಸೌಂದರ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆಗೂ ರಸಿಕತೆಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚೈತನ್ಯದ ಜಾಗೃತಿಗೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಎಡೆ ದೊರೆತಿದೆ. ==ವಸಂತ ಋತುವಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ಯುಗಾದಿ === [[ಚಿತ್ರ:Ugadi Pacchadi.jpg|thumb|right|ಯುಗಾದಿಗೆ ಮಾಡುವ ವಿಶೇಷ ತಿಂಡಿ: ಪಚ್ಚಡಿ]] *ಚೈತ್ರಮಾಸದ ಮೊದಲದಿನ. ಚತುರ್ಮುಖ ಬ್ರಹ್ಮದೇವ ಶ್ವೇತವರಾಹಕಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದನೆಂದೂ ಆದುದರಿಂದ ನವವರ್ಷಾರಂಭದ ಗಣನೆಯನ್ನು ಅಂದಿನಿಂದ ಮಾಡಬೇಕೆಂದೂ ಐತಿಹ್ಯವಿದೆ. ಇದನ್ನು ಚಾಂದ್ರಮಾನದ ರೀತ್ಯಾ ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ಶಾಲಿವಾಹನ ಶಕೆಯ ಆರಂಭವನ್ನು ಅಂದಿನಿಂದ ಲೆಕ್ಕಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಈ ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದುದು ಬೇವು-[[ಬೆಲ್ಲ]]. ಅದನ್ನು ತಿನ್ನಲೇ ಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ಪ್ರಾತಃ ಕಾಲವೇ ಎದ್ದು ಅಭ್ಯಂಜನ ಸ್ನಾನಮಾಡಿ, ದೇವರನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. *ಅನಂತರ ಹಿರಿಯರಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ಆಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆಯಬೇಕು. ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಬೇವು-ಬೆಲ್ಲವನ್ನು ಊಟಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಸೇವಿಸಬೇಕು. ಸಾಯಂಕಾಲ ಪಂಚಾಂಗ ಶ್ರವಣ ಮಾಡಬೇಕು. ಯುಗಾದಿಯಂದು ರೈತರು ಹೊಸದಾಗಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿರುವ ಮರದ ನೇಗಿಲುಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸಿ, ಬಿತ್ತನೆಮಾಡುವ ಎಲ್ಲ ಧಾನ್ಯಗಳ ಮಾದರಿ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಬಿತ್ತಿ ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಮಾದರಿಬೆಳೆ ಹುಲುಸಾಗಿ ಬಂದರೆ ಆ ವರ್ಷದ ಬೆಳೆಯೂ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಆಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ರೈತರ ನಂಬಿಕೆ. ಈ ಹಬ್ಬದ ಮಾರನೆಯ ದಿನವನ್ನು ಹಬ್ಬದ ಕರಿ ಎಂದು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ===chandramana ಯುಗಾದಿ === ಸೌರಮಾನದ ರೀತ್ಯ ಆಚರಿಸುವರು, ಸೂರ್ಯ ಮೇಷ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ವೃತ್ತವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ ಯುಗಾದಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಆಚರಣೆ ಚಾಂದ್ರಮಾನ ಯುಗಾದಿಯಂತೆಯೇ. ಮುಸಲ್ಮಾನರು ಮೊಹರಂನ ಹತ್ತನೆಯ ದಿನದಂದು ಚಾಂದ್ರಮಾನ ರೀತ್ಯ ಹಿಜರಿಯನ್ನು ಯುಗಾದಿಯಾಗಿ ಆಚರಿಸಿದರೆ, ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು ಜನವರಿ ಮೊದಲನೆಯ ತಾರೀಖಿನಂದು ಯುಗಾದಿಯನ್ನು (ನ್ಯೂ ಇಯರ್ಸ್‌ ಡೇ) ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ಕರ್ನಾಟಕ|ಕರ್ಣಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ]] ಮಾರವಾಡಿಗಳು ದೀಪಾವಳಿಯ ದಿನ ಯುಗಾದಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸುವರು. ===ರಾಮನವಮೀ=== ಚಾಂದ್ರಮಾನ ಸೌರಮಾನ ಭೇದದಿಂದ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ತಿಥಿಯಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಚೈತ್ರ ಶುಕ್ಲ ನವಮಿಯಂದು ರಾವಣನ ಸಂಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಪರಬ್ರಹ್ಮ ದಾಶರಥಿ ರಾಮನಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದನೆಂದು ಈ ದಿನವನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ವೈಭವದಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ತಂಪಾದ ಪಾನಕ, ಕೋಸಂಬರಿ ಆ ದಿನದ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ಹರಿಕಥೆ, ಸಂಗೀತ, ಕಲೆ ಮುಂತಾದವುಗಳಿಗೆ ಪೋಷಕವಾಗಿರುವ ಈ ನವಮಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ಊರಿನಲ್ಲೂ ಅನೇಕ ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ಆಚರಿಸುವುದನ್ನೂ ನೋಡಬಹುದು. ರಾಮ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕದೊಂದಿಗೆ ಈ ಹಬ್ಬ ಮುಕ್ತಾಯವಾಗುತ್ತದೆ. ===ವಸಂತ ನವರಾತ್ರಿ=== ಚೈತ್ರ ಶುಕ್ಲ ಪಾಡ್ಯಮಿಯಿಂದ ನವಮಿಯವರೆಗೆ ಒಂಬತ್ತು ದಿನಗಳನ್ನು ವಸಂತ ನವರಾತ್ರಿಯಾಗಿ ಕೆಲವರು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ===ಚಿತ್ರಾಪೂರ್ಣಿಮಾ=== *ಇದನ್ನು ಕರಗದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ, ದವನದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಅನೇಕ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದಿನದಂದು ಕರಗ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಧರ್ಮರಾಯಸ್ವಾಮಿ ಕರಗ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇದು ರಥೋತ್ಸವಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಂತ ದಿನ. ದೊಡ್ಡ ದಿನ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಮುತ್ತೈದೆಯರಿಗೆ ಅರಿಸಿನ ಕುಂಕುಮ ಹೂವು ದವನ ಮುಂತಾದ ಮಂಗಳ ಹಾಗೂ ಶೃಂಗಾರದ್ರವ್ಯಗಳನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. *ಚಿತ್ರಾನ್ನವನ್ನು ಊಟ ಮಾಡುವುದು ವಾಡಿಕೆ. ಇಂದಿನಿಂದ ವೈಶಾಖ ಸ್ನಾನ ಆರಂಭ. ಚೈತ್ರ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಪಾನಕದಾನಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಮಹತ್ತ್ವವಿರುವುದರಿಂದ ಅನುಕೂಲ ವಿದ್ದವರು ವ್ಯಕ್ತಿಶಃ ಇಲ್ಲವೆ ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ಅರವಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವುದು ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ವಾಡಿಕೆಯಲ್ಲಿದೆ. (ನೋಡಿ- [[ಕರಗ]]) ===ಅಕ್ಷ ತೃತೀಯಾ === ತ್ರೇತಾಯುಗ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ದಿನ. ದೊಡ್ಡ ದಿನ ಎಂದೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಸ್ನಾನ ದಾನಾದಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದುದು. ಪರಶುರಾಮ ಜಯಂತಿ, ಅನಂತ ಕಲ್ಪಾದಿಗಳು ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ===ವೈಶಾಖ ಶುಕ್ಲ ಪಂಚಮೀ=== ಷಣ್ಮತಸ್ಥಾಪನಾಚಾರ್ಯ ಶ್ರೀ ಶಂಕರಭಗವತ್ಪಾದರ ಜಯಂತಿಯ ದಿನವಿದು. ಇದೇ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಭಾಷ್ಯಕಾರರ ತಿರುನಕ್ಷತ್ರವೂ ಬರುತ್ತದೆ. ===ವೈಶಾಖಶುಕ್ಲ ದಶಮೀ=== [[ಚಿತ್ರ:Govindrajaswamy boat festival. Tirupati (1).JPG|thumb|right|ವೆಂಕಟೇಶ ಕಲ್ಯಾಣೋತ್ಸವದ ಒಂದು ಭಾಗ]] ವೆಂಕಟೇಶ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಹೋತ್ಸವ ನಡೆದ ದಿನವೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ವೆಂಕಟೇಶ ಮಹಾತ್ಮೆ ಪುರಾಣವನ್ನು ಹೇಳಿಸಿ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಹೋತ್ಸವವನ್ನಾಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ವರ್ಧಮಾನ ತೀರ್ಥಂಕರರ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಕಲ್ಯಾಣದ ದಿನವಾದುದರಿಂದ ಜೈನರಿಗೂ ಇದು ಪುಣ್ಯದಿನ. ===ನೃಸಿಂಹ ಜಯಂತಿ=== ವೈಶಾಖ ಶುಕ್ಲ ಚತುರ್ದಶೀ. ಮಹಾವಿಷ್ಣು ಪ್ರಹ್ಲಾದನ ತಂದೆಯಾದ ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವಿನ ಸಂಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕಂಭದಿಂದ ನೃಸಿಂಹನಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದ ದಿನ. ಈ ದಿವಸ ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದವರು ಉಪವಾಸ ಮಾಡಿ ವ್ರತವನ್ನಾಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವಾದ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಒಂದು ಹೊತ್ತು ಮಾತ್ರ ಊಟ ಮಾಡ ಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ಶೈವರು ಲಿಂಗವ್ರತವನ್ನೂ ಓಂಕಾರೇಶ್ವರನ ಪೂಜೆಯನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ===ವೈಶಾಖೀ ಪೂರ್ಣಿಮಾ=== ಉದುಕುಂಭದಾನಕ್ಕೆ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ದಿನ. ಯಥಾಶಕ್ತಿ ತಂಪಾದ ಪಾನೀಯವನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ವ್ಯಾಸಪೂರ್ಣಿಮಾ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಅನೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಕರಗ ಹಾಗೂ ರಥೋತ್ಸವಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ವೈಶಾಖಮಾಸ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ಮಾಸ. ಬಿಸಿಲಿನಿಂದ ಬಾಯಾರಿ ಬರುವ ಮಾನವರಿಗೂ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೂ ತಂಪಾದ ಪಾನೀಯವನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಲು ಚೈತ್ರದಂತೆ ವೈಶಾಖವೂ ಉಚಿತಕಾಲವೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಆದುದರಿಂದ ಅನುಕೂಲಸ್ಥರು ಅರವಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ==ಗ್ರೀಷ್ಮಋತುವಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ಕಾರುಹುಣ್ಣಿಮೆ=== ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಮಾಸದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ. ಅಚಲವಾದ ಮತರ್ಯ್‌ಪ್ರೇಮ ಕಾಲಮೃತ್ಯುವನ್ನು ಗೆದ್ದ ಮಹೋತ್ಸವದ ದಿನ. ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಇದು ಮುಖ್ಯವಾದ ಹಬ್ಬ. ಸಾವಿತ್ರಿ ಸೌಭಾಗ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದ ದಿನ. ಇಂದು ಆಲದ ಮರಕ್ಕೆ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ಕೆಲವರು ಉಪವಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿ ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಪಾರಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ===ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ === ಇದನ್ನು ಮಣ್ಣೆತ್ತಿನ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು ರೈತರ ಹಬ್ಬ. ಶ್ರಮದಿಂದ ಉತ್ತು, ಬಿತ್ತಿ, ಲೋಕಕ್ಕೆ ಅನ್ನವನ್ನು ಕೊಡುವ ಬಸವನ ಬಗ್ಗೆ ಕೃತಜ್ಞತೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ದಿನ. ಚಕ್ಕುಲಿಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಬಸವನಿಗೆ ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಬಸವನಿಗೆ ಇಂದು ಪೂಜೆ ಮಾಡಲೇಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ===ದಕ್ಷಿಣಾಯನ ಪುಣ್ಯಕಾಲ=== ಆಷಾಢಮಾಸದಲ್ಲಿಯೇ ದಕ್ಷಿಣಾಯನ ಪುಣ್ಯಕಾಲ ಬರುತ್ತದೆ. ಸೂರ್ಯ ಮಿಥುನರಾಶಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಕರ್ಕಾಟಕ ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುವ ಕಾಲವನ್ನು ದಕ್ಷಿಣಾಯನ ಪುಣ್ಯಕಾಲವೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಪುಣ್ಯಕಾಲ ಇಪ್ಪತ್ತು ಘಳಿಗೆ ಪೂರ್ವದಲ್ಲೇ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿರುತ್ತದೆಂದು ಸ್ಮೃತಿವಾಕ್ಯ. ಆ ದಿವಸ ಸಕಲ ಜಲಾಶಯಗಳಲ್ಲೂ ಗಂಗಾದೇವಿಯ ಸಾನಿಧ್ಯವಿರುವುದರಿಂದ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಮಹತ್ತ್ವ. ಗಂಗಾಪೂಜೆಮಾಡಿ ನೈವೇದ್ಯವನ್ನು ಕೊಡುವುದೂ ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ದೀಪದಾನ ಮಾಡುವುದೂ ವಾಡಿಕೆ. ಪಿತೃ ತರ್ಪಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ===ಆಷಾಢ ಬಹುಳ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ === ಈ ದಿನ ಜ್ಯೋತಿರ್ಭೀಮೇಶ್ವರ ವ್ರತವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕನ್ಯೆಯೋರ್ವಳನ್ನು ಹಣದಾಸೆಗೆ ಕಡುಬಡವರಾದ ತಂದೆತಾಯಿಗಳು ಮೃತರಾಜಕುಮಾರನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಧಾರೆಯೆರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ಆ ಕನ್ಯೆ ತನ್ನ ದೃಢವಾದ ನಿಲವಿನಿಂದಲೂ ಭಕ್ತಿಯಿಂದಲೂ ಉಮಾಮಹೇಶ್ವರರನ್ನು ಪುಜಿಸಿ ಅವರ ವರಪ್ರಸಾದದಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾದ ಸೌಮಾಂಗಲ್ಯ ಭಾಗ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಳೆಂಬ ಐತಿಹ್ಯ ಈ ವ್ರತಾಚರಣೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ದೀಪಸ್ತಂಭದಲ್ಲಿ ಉಮಾಮಹೇಶ್ವರರನ್ನು ಪುಜಿಸುವುದು ವಿಧಿ. ===ಆಡಿ ಶುಕ್ರವಾರ=== ಕರ್ಕಾಟಕ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಶುಕ್ರವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುವ ಪದ್ಧತಿ ದ್ರಾವಿಡ ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥರಲ್ಲಿದೆ. ಆಡಿ ಎಂಬುದು ಆಷಾಢದ ತಮಿಳು ರೂಪ. '''ಆಷಾಢ ಶುಕ್ಲ ಏಕಾದಶಿ''' : ಇದಕ್ಕೆ ಗಾಳೀಪಟದ ಹಬ್ಬವೆಂದೂ ಹೆಸರು. ಗಾಳಿ ಪಟವನ್ನು ಹಾರಿಸುವುದು ರೂಢಿ. ಪ್ರಥಮೈಕಾದಶೀ ಎಂದೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಮಹಾ ವಿಷ್ಣು ಮಲಗುವ ದಿನ. ಇಂದಿನಿಂದ ಚಾತುರ್ಮಾಸ್ಯ ವ್ರತಾರಂಭ. ==ವರ್ಷಋತುವಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ಲಕ್ಷ್ಮೀಪೂಜೆ=== *ಚೈತ್ರಶುಕ್ಲ ತದಿಗೆಯಿಂದ ಮೂರು ತದಿಗೆಗಳು ವಸಂತ ಗೌರೀಪೂಜೆಗೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತವೋ ಹಾಗೆಯೇ ಶ್ರಾವಣ ಮಾಸದ ಶುಕ್ರವಾರಗಳೆಲ್ಲವೂ ಲಕ್ಷ್ಮೀಪೂಜೆಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ಹಿಂದಿನ ಶುಕ್ರವಾರ ವರಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಪೂಜೆಗೆ ಮೀಸಲು. ಗೋಧೂಳಿಯ ಲಗ್ನದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಪೂಜೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. *ತಳಿರುತೋರಣ ಬಾಳೆಕಂಬ ಮುಂತಾದುವುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಮಂಟಪದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ರತ್ನಾಭರಣಗಳಿಂದಲೂ ಮಾಂಗಲ್ಯದ್ರವ್ಯಗಳಿಂದಲೂ ಸಿಂಗರಿಸಿರುವ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಪ್ರತಿಕೃತಿಯನ್ನು ಇಟ್ಟು ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಿ ಮರದ ಬಾಗಿನ ಕೊಟ್ಟು ಮುತ್ತೈದೆಯರಿಗೆ (ದಂಪತಿಗಳಾ ದರೆ ಉತ್ತಮ) ಭೋಜನ ಮಾಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಲಶದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಆವಾಹನ ಮಾಡಿ ಪುಜಿಸುವ ಪದ್ಧತಿಯೂ ಇದೆ. ಆ ದಿನ ಮಹಿಳೆಯರು ಸಂಪತ್ ಶುಕ್ರವಾರದ ಹಾಡು ಎಂಬ ವ್ರತಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುವ ವಾಡಿಕೆಯೂ ಇದೆ. ===ಶ್ರಾವಣ ಶನಿವಾರಗಳು=== *ತಿರುಪತಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸನಿಗೆ ಮೀಸಲು ವಾರಗಳಿವು. ಆ ದೇವರ ಒಕ್ಕಲು ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತ್ರಿಪುಂಡ್ರವನ್ನು ಧರಿಸಿ, ವೆಂಕಟೇಶಾಯ ಮಂಗಳಂ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತ ಐದು ಮನೆಗಳಿಗಾದರೂ ಹೋಗಿ ಭಿಕ್ಷೆ ತರಬೇಕೆಂದೂ ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಪ್ರೀತ್ಯರ್ಥ ಯಥಾಶಕ್ತಿ ದಾನ, ಸಂತರ್ಪಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದೂ ನಿಯಮ. *ಬಡವ ಬಲ್ಲಿದರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ವಿಧಿ ಇದೆ. ಇದನ್ನು ಸಿರಿಸಂಪತ್ಪ್ರದ ಶನಿವಾರವೆಂದು ತಿಳಿದು ತಂಬಿಟ್ಟಿನ ತುಪ್ಪದ ದೀಪವನ್ನು ಹಚ್ಚಿಡುತ್ತಾರೆ. ಅಂಬಲಿ ಊಟಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತಿರುಪತಿಗೆ ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಭಕ್ತರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಯಾತ್ರೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ===ಮಂಗಳಗೌರೀ=== ಶ್ರಾವಣ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಮಂಗಳವಾರವೂ ಕಲಶದಲ್ಲಿ ಮಂಗಳಗೌರಿಯನ್ನು ಆವಾಹನ ಮಾಡಿ ಸ್ತ್ರೀಯರು ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪೂಜೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ===ನಾಗರಚೌತಿ=== [[ಚಿತ್ರ:Indian Cobra.JPG|thumb|left|ನಾಗರಪಂಚಮಿಯಂದು ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ನಾಗರ ಹಾವು]] ಶ್ರಾವಣ ಶುಕ್ಲ ಜೌತಿಯ ದಿನ ಬೆಳಗ್ಗೆ ಸ್ತ್ರೀಯರು ತಣ್ಣೀರಿನಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಹುತ್ತಕ್ಕೂ ನಾಗರಕಲ್ಲಿಗೂ ಹಾಲು ನೀರಿನಿಂದ ಅಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿ ಹಸಿ ತಂಬಿಟ್ಟು ಚಿಗಳಿಗಳಿಂದ ತನಿ ಎರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮನೆಯ ಒಳಗೂ ಅಂಗಳದಲ್ಲೂ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ನಾಗರಹಾವಿನ ಕುಂಡಲಿಯನ್ನು ರಂಗವಲ್ಲಿ ಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವುದೂ ಪುಜಿಸುವುದೂ ವಾಡಿಕೆ. ===ಪಂಚಮೀ=== ನಾಗಪಂಚಮೀ ಅಥವಾ ಗರುಡಪಂಚಮೀ ಎಂದು ಈಗ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಸಹೋದರರ ಬೆನ್ನುಹುರಿಗೆ ದೂರ್ವಿಯಿಂದ ಹಾಲು ನೀರು ಪ್ರೋಕ್ಷಿಸಿ, ಪೂಜಿಸಿ ಅವರಿಗೆ ತಂಬಿಟ್ಟಿನ ಬಾಗಿಣವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಬಂಧುಬಾಂಧವರಿಗೂ ಇಷ್ಟಮಿತ್ರರಿಗೂ ತಂಬಿಟ್ಟು ಕೊಡುವುದು ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಸಹೋದರನ ಸುಖಸಂತೋಷಕ್ಕೂ ದೀರ್ಘ ಜೀವನಕ್ಕೂ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಇದರಿಂದ ಅಪಮೃತ್ಯು ಪರಿಹಾರವಾಗುವುದೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಬಾಗಿಲಿನಲ್ಲಿ ಅರಿಸಿನದಿಂದ ನಾಗರಹಾವಿನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಬರೆದು ಹಳದಿ ಗೆಜ್ಜೆವಸ್ತ್ರದಿಂದ ಪುಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ===ಸಿರಿಯಾಳ ಷಷ್ಠೀ=== ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಸಿರಿಯಾಳನನ್ನು (ವಿರುದ್ಧ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ತಲೆಮಾಡಿ ಮಲಗಿರುವ ಎರಡು ಹಸುಳೆಗಳ ಪ್ರತಿಕೃತಿ) ಮಾಡಿ ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಿ ಮೊಸರನ್ನವನ್ನೂ ಕಡುಬನ್ನೂ ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅನಂತರ ಚಿಕ್ಕ ಮಕ್ಕಳಿರುವ ಮನೆಗೆ ಬುತ್ತಿ ಮತ್ತು ಕಡುಬು ಬೀರಿ ಬರುವುದು ವಾಡಿಕೆ. ===ಶ್ರಾವಣೀ=== *ಶ್ರಾವಣ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ದಿನ ಉಪಾಕರ್ಮವನ್ನು (ನೋಡಿ- [[ಉಪಾಕರ್ಮ]]) ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ಯಜುರ್ವೇದಿಗಳಿಗೆ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ತಿಥಿಯೂ ಋಗ್ವೇದಿಗಳಿಗೆ ಶ್ರವಣ ನಕ್ಷತ್ರವೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಈ ಉಪಾಕರ್ಮದ ಹಬ್ಬ ಹಿಂದೆ ಮುಂದೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಾಮವೇದಿಗಳು ಇದನ್ನು ಭಾದ್ರಪದ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಾನಕ್ಷತ್ರವಿರುವ ದಿನ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. *ವೇದೋಕ್ತ ಕರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಷದಲ್ಲಾಗಿರುವ ಲೋಪದೋಷಗಳ ನಿವಾರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ಮಾಡುವ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ ಕರ್ಮವೆಂತಲೂ ನಂಬಿಕೆ. ನೂತನ ಯಜ್ಞೋಪವೀತವನ್ನು ಧರಿಸಿ ದೇವಋಷಿಪಿತೃಗಳಿಗೆ ತರ್ಪಣ ಕೊಡುವುದು ಪದ್ಧತಿ. ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ರಾಖೀ ಅಥವಾ ರಕ್ಷಾಬಂಧನದ ಹಬ್ಬ ವೆಂದೂ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಭಾತೃಭಾವ ವಿಕಾಸಕ್ಕೆ ಪೋಷಕವಾದ ಹಬ್ಬ. ===ಗಾಯತ್ರೀಪ್ರತಿಪದಾ=== ಉಪಾಕರ್ಮದ ಮರುದಿವಸ ಸಹಸ್ರ ಗಾಯತ್ರಿಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಿ ಇದೆ. ===ಕೃಷ್ಣ ಜನ್ಮಾಷ್ಟಮೀ=== [[ಚಿತ್ರ:Lord krishna.jpg|thumb|left|ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ]] *ದುಷ್ಟಶಕ್ತಿಗಳ ದಮನ ಮತ್ತು ಶಿಷ್ಟರ ಪೋಷಣಾ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿರತನಾದ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಗೀತೆಯನ್ನು ಉಪದೇಶಿಸಿದ ಮಹಾನುಭಾವ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಜನ್ಮದಿನ. ಚಾಂದ್ರ, ಸೌರಮಾನಗಳ ರೀತ್ಯಾ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರಾವಣ ಬಹುಳ ಅಷ್ಟಮೀ ಮಧ್ಯ ರಾತ್ರಿ ಚಂದ್ರೋದಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅರ್ಘ್ಯವನ್ನು ಬಿಡಬೇಕೆ೦ಬ ವಿಧಿ. ಅದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಗೋಕುಲದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿಟ್ಟು ಷೋಡಶೋಪಚಾರ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. *ಆ ದಿನ ಬಗೆಬಗೆಯ ತಿಂಡಿ ತಿನುಸುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ನಿವೇದಿಸುತ್ತಾರೆ. ರೋಹಿಣಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಇರುವ ದಿನ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸಿದರೆ, ಅದಕ್ಕೆ ಕೃಷ್ಣ ಜಯಂತೀ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗುತ್ತದೆ. ಪೂಜೆ ರಾತ್ರಿ ವೇಳೆ ನಡೆಯುವುದರಿಂದ ಆ ದಿನ ಉಪವಾಸವಿರುವುದು ಸೂಕ್ತ. ತಿಥಿ ಭಾಂತೇಚ ಪಾರಣಂ ಎಂಬ ವಿಧಿವಾಕ್ಯಕ್ಕೆ ಅರ್ಥ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿರುವ ಕಾರಣ ಪಾರಣೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಮತಭೇದ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ===ಸ್ವರ್ಣಗೌರೀ=== ಭಾದ್ರಪದ ಶುಕ್ಲತದಿಗೆ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸಂಭ್ರಮದ ಹಬ್ಬ. ಇದೇ ಗೌರೀ ತದಿಗೆ. ಇದು ಸೌಭಾಗ್ಯಪ್ರದವಾದ ವ್ರತ. ದೊಡ್ಡಗೌರೀ ಮುಂತಾದ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಿದೆ. ತಳಿರುತೋರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಮಂಟಪದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಗೌರಿಯ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಕೃತಿಯನ್ನು ಇಟ್ಟು ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಿ ವ್ರತಕಥೆಯನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತು ಮೊರದ ಬಾಗಿನವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಅಂಥ ಬಾಗಿನವನ್ನು ಹೊತ್ತು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಓಡಾಡುವ ಸುಮಂಗಲಿಯರನ್ನು ಅಂದಿನಿಂದ ಒಂದುವಾರ ಕಾಲ ನೋಡಬಹುದು. ===ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥೀ=== [[ಚಿತ್ರ:SASIVEKALU GANESH 3- Dr. Murali Mohan Gurram.jpg|thumb|left|ಶ್ರೀ ಗಣೇಶ]] [[ಚಿತ್ರ:Unni appam.jpg|thumb|left|ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿಯಂದು ಮಾಡಲ್ಪಡುವ ಮೋದಕ]] ವಿಘ್ನನಿವಾರಕ ವಿನಾಯಕನ ಹಬ್ಬ. ಸಿದ್ಧಿವಿನಾಯಕ ವಿದ್ಯಾಗಣಪತಿ ಮುಂತಾದ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಇವರನ್ನು ಪುಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ಮನೆಯಲ್ಲೂ, ಭಕ್ತಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಕಲಾವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಈ ಹಬ್ಬದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ರಂಗುರಂಗಿನ ಬಣ್ಣದಿಂದ ತಯಾರಾಗಿರುವ ಗಣಪತಿಯನ್ನು ಅಲಂಕೃತ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿ, ಪುಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿಯೂ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಡಬು ಗಣಪತಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾದ ಭಕ್ಷ್ಯ. ಭಾದ್ರಪದಶುಕ್ಲ ಚತುರ್ಥೀ ದಿನ ಈ ಹಬ್ಬ ಬರುತ್ತದೆ. ಆ ದಿನ ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಬಾರದೆಂಬ ನಿಯಮ. ಅಕಸ್ಮಾತ್ ನೋಡಿದರೆ ದೋಷಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಯಮಂತಕೋಪಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ಕೇಳಲೇಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ಅದೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, * ಸಿಂಹಃ ಪ್ರಸೇನಮವಧೀತ್ ಸಿಂಹೋ ಜಾಂಬವತಾ ಹತಃ * ಸುಕುಮಾರಕ ಮಾರೋದೀಃ ತವ ಹ್ಯೇಷ ಸ್ಯಮಂತಕಃ ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕವನ್ನಾದರೂ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕನಿಷ್ಠ ಪಕ್ಷ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದು ಮನೆಗಳಿಗಾದರೂ ಹೋಗಿ ಗಣೇಶನನನ್ನು ನೋಡಿ ನಮಸ್ಕರಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿಯಮವಿರುವ ಕಾರಣ ಬಾಲಕರು ತಂಡೋಪತಂಡವಾಗಿ ಮನೆಮನೆಗೂ ಹೋಗಿಬರುವ ದೃಶ್ಯ ಮನಮೋಹಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಶುಭಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ವಿಸರ್ಜನೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಆಗ ನಡೆಯುವ ಗಣೇಶನ ಮೆರವಣಿಗೆ ವರ್ಣಮಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹಿಂದುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶುಭಕಾರ್ಯವೂ ವಿಘ್ನೇಶ್ವರನ ಪೂಜೆಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ===ಋಷಿಪಂಚಮೀ=== ಸ್ತ್ರೀಯರು ಋತುದೋಷ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸಪ್ತಋಷಿಗಳನ್ನು ಪುಜಿಸಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಿಗನುಸಾರವಾಗಿ ಭಾದ್ರಪದ ಶುಕ್ಲಪಂಚಮಿಯಂದು ಈ ವ್ರತವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆ ದಿನ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವರು ಊಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ತಾಯಿಯ ಪರವಾಗಿ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳು ಈ ವ್ರತವನ್ನಾಚರಿಸುವು ದುಂಟು. ಸಪ್ತಋಷಿಗಳನ್ನು ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಪುಜಿಸಿ, ಹವನ ಹೋಮಾದಿಗಳಿಂದ ಉದ್ಯಾಪನೆ ಮಾಡಿ ಯಥಾಶಕ್ತಿ ದಾನಾದಿಗಳನ್ನು ಕೊಡಬೇಕೆಂಬುದು ನಿಯಮ. ಅರುಂಧತೀ ಬಾಗಿನವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ವ್ರತಕಥೆಯೂ ಇದೆ. ===ಅನಂತರಪದ್ಮನಾಭ ಪೂಜೆ=== ಭಾದ್ರಪದ ಶುಕ್ಲ ಚತುರ್ಥೀ ದಿವಸ ಅನಂತಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಕಲಶದಲ್ಲಿ ಆವಾಹನ ಮಾಡಿ ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಿ ಅನಂತನ ದಾರವನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಿ ಧರಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿಯಮ. ಇದಕ್ಕೂ ವ್ರತಕಥೆ ಇದೆ. ===ಅನಂತನ ಹುಣ್ಣಿಮೆ=== ಭಾದ್ರಪದ ಶುಕ್ಲ ಪೂರ್ಣಿಮಾ ದಿನಕ್ಕೆ ಈ ಹೆಸರಿದೆ. ಉಮಾಮಹೇಶ್ವರ ವ್ರತವನ್ನು ಆಚರಿಸುವುದು ಇಂದೇ. ಅನೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದಿನ ರಥೋತ್ಸವ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ===ಭಾದ್ರಪದ ಬಹುಳ === ಪಿತೃಪೂಜೆಗೆ ಮೀಸಲು. ಈ ಹದಿನೈದು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡುವ ಶ್ರಾದ್ಧಕರ್ಮಕ್ಕೆ ಪಕ್ಷ ಎಂದು ಹೆಸರು. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಹಾಮಭರಣಿ, ಮಧ್ಯಾಷ್ಟಮೀ, ಅವಿಧವಾ ನವಮೀ, ಘಾತ ಚತುರ್ದಶೀ ಮತ್ತು ಮಹಾಲಯ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ-ಈ ದಿನಗಳು ಈ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದುವೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ==ಶರದೃತುವಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ನವರಾತ್ರಿ=== *ಆಶ್ವೀಜ ಶುಕ್ಲ ಪಾಡ್ಯಮೀ ದಿನದಿಂದ ದಶಮಿಯವರೆಗೆ ಬರುವ ದಿನಗಳನ್ನು ನವರಾತ್ರಿ ಅಥವಾ ದಶಹರಾ ಎಂದೂ ಶರನ್ನವರಾತ್ರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುವರು. ನವರಾತ್ರಿ ಹಬ್ಬದ ಸಾಲು. ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಮೂಲಾನಕ್ಷತ್ರ ಇರುವ ದಿನದಿಂದ ಶ್ರವಣ ನಕ್ಷತ್ರ ಇರುವವರೆಗೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ನವರಾತ್ರಿ ನಾಡಹಬ್ಬ. ಇದಕ್ಕೆ ವಿಜಯನಗರದ ವೈಭವದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯೂ ಇದೆ. *ಮನೆಮನೆಯಲ್ಲೂ ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಸಿಂಗರಿಸಿ ಒಪ್ಪವಾಗಿ ಕೂಡಿಸಿ ಪುಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಲಾವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಪ್ರಕಾಶನಕ್ಕೆ ಇದೊಂದು ಸುಸಮಯ. ಸಂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳು ಶೃಂಗಾರಗೊಂಡು ಮನೆಯಿಂದ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ಹಾಡು ಹೇಳಿ ಕೋಲಾಟವಾಡುವ ದೃಶ್ಯ ಕಣ್ಮನಗಳನ್ನು ಸೆಳೆಯುವಂತಿರುತ್ತದೆ. ಶಕ್ತಿ ದೇವತಾ ಪೂಜೆಗೆ ಮೀಸಲಾದ ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಶವನ್ನಿಟ್ಟು ಪುಜಿಸುವುದೂ ವಾಡಿಕೆ. ಇಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ದಿನಗಳ ಹಬ್ಬಗಳು ಬಹು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಿವೆ. ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ನವರಾತ್ರಿ (Navaratri) ಆರಂಭವಾಗಿದೆ. ದೇವಿಯ 9 ರೂಪಗಳನ್ನು 9 ದಿನ ಆರಾಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಸೇರಿ ದೇಶದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನವರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ದೇಶದ ವಿವಿಧ ಕಡೆಗಳಿಂದ, ವಿದೇಶಗಳಿಂದಲೂ ಭಕ್ತರು ಆಗಮಿಸುತ್ತಾರೆ. '''ದೀಪಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗುವ ಬೀದಿಗಳು''' ನವರಾತ್ರಿ ಬಂದರೆ ಸಾಕು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಬೀದಿ ಬೀದಿಗಳು ದೀಪಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿ ನೋಡಿದರೂ ಆಕರ್ಷಕ ಬಣ್ಣದ ಪೆಂಡಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಆಯುಧಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಲಂಕೃತಗೊಂಡ ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯನ್ನು ಕೂರಿಸಿ ಪೂಜಿಸುವುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ವಿವಿಧ ಬೃಹತ್ ಪೆಂಡಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ದುರ್ಗಾ ಮಾತೆಯ ಜತೆಗೆ ಆಕೆಯ ಮಗ ಕಾರ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಗಣೇಶನ ಮಣ್ಣಿನ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನೂ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನೃತ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು, ನಾಟಕಗಳು, ದುರ್ಗಾ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಮಹಿಷಾಸುರನ ದಂತಕಥೆಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಹಲವಾರು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಾದ್ಯಂತ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉತ್ಸವದ ಕೊನೆಯ ದಿನದಂದು ದೇವಿಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಭವ್ಯ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ವಿಸರ್ಜಿಸುವುದು ಸಂಪ್ರದಾಯ. ಹತ್ತನೇ ದಿನವನ್ನು ʼವಿಜಯದಶಮಿʼ ಅಥವಾ ʼದಸರಾʼ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಜಯ ದಶಮಿಯನ್ನು ‘ಸಿದುರ್ ಖೇಲಾ’ ಎಂದೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯರು ಕೆಂಪು, ಬಿಳಿ ಅಥವಾ ಹಳದಿ ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಸೀರೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಕುಂಕುಮ ಧರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಭಕ್ತರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿರುವ ದಕ್ಷಿಣೇಶ್ವರ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ತೆರಳುತ್ತಾರೆ. '''ಇತಿಹಾಸ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ದುರ್ಗಾ ಆರಾಧನೆಗೆ ನೂರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ. ದಾಖಲೆಯ ಪ್ರಕಾರ ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯ ಮೊದಲ ಭವ್ಯ ಪೂಜೆಯನ್ನು 1500ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ದಿನಾಜ್ಪುರ ಮತ್ತು ಮಾಲ್ಡಾದ ಭೂಮಾಲೀಕರು ಅಥವಾ ಜಮೀನ್ದಾರರು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ದುರ್ಗಾ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಎಂದು ಜಾನಪದ ಕಥೆಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಮೂಲದ ಪ್ರಕಾರ ತಾಹೇರ್ಪುರದ ರಾಜಾ ಕಂಗ್ಶನಾರಾಯಣ್ ಅಥವಾ ನಾಡಿಯಾದ ಭಬಾನಂದ ಮಜುಂದಾರ್ 1606ರಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಶಾರದಾ ಅಥವಾ ಶರತ್ಕಾಲದ ದುರ್ಗಾ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದರು ಎನ್ನುವ ವಾದವೂ ಇದೆ. [[ಚಿತ್ರ:ನವರಾತ್ರಿ ವೈಭವ.webp|thumb]] '''ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ''' ಈ ಹಬ್ಬವು ಮಹಾಲಯದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ ಹಿಂದೂಗಳು ಮರಣ ಹೊಂದಿದ ತಮ್ಮ ಹಿರಿಯರನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಜತೆಗೆ ಅಂದು ದುರ್ಗೆಯ ಆಗಮನವಾಗುತ್ತದೆ. ದುರ್ಗಾ ಪೂಜೆಯ ಮುಂದಿನ ಮಹತ್ವದ ದಿನವನ್ನು ಷಷ್ಠಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಏಳನೇ (ಸಪ್ತಮಿ), ಎಂಟನೇ (ಅಷ್ಟಮಿ) ಮತ್ತು ಒಂಬತ್ತನೇ (ನವಮಿ)ದಿನದಂದು ದುರ್ಗಾ, ಲಕ್ಷ್ಮೀ, ಸರಸ್ವತಿ, ಗಣೇಶ ಮತ್ತು ಕಾರ್ತಿಕೇಯರೊಂದಿಗೆ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದುರ್ಗಾ ಆರತಿ ಇಲ್ಲಿನ ವಿಶೇಷ. ಬೆಳಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಸಂಜೆ ದುರ್ಗೆಯ ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಆರತಿಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ನೈವೇದ್ಯಗಳನ್ನು ದೇವಿಗೆ ಇಟ್ಟು ಬಳಿಕ ಅದನ್ನು ವಿತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಗಿದ್ದ ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯ ಮಣ್ಣಿನ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ವಿಜಯದಶಮಿಯಂದು(ಹತ್ತನೇ ದಿನ) ವೈಭವದ ಮೆರವಣಿಗೆ ಮೂಲಕ ಸಾಗಿಸಿ ನದಿ ಅಥವಾ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೆರವಣಿಗೆ ವೇಳೆ ಅನೇಕರು ತಮ್ಮ ಮುಖಕ್ಕೆ ಕುಂಕುಮ ಬಳಿದಿರುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite web |title=Navaratri |url=https://vistaranews.com/horoscope-religion/religious/navatri-how-celebrate-durga-pooja-in-west-bengal/482083.html |website=Vistara News |publisher=Vistara News |date=17 October 2023 |url-status=live}}</ref> ===ಸರಸ್ವತೀಪೂಜೆ=== ಮೂಲೇನಾವಾಹಯೇತ್ ದೇವೀಂ ಶ್ರವಣೇನ ವಿಸರ್ಜಯೇತ್ ಎಂಬ ಆಧಾರೋಕ್ತಿಯಂತೆ ಮೂಲಾನಕ್ಷತ್ರದ ದಿನ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಇಟ್ಟು ಪೂಜೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸರಸ್ವತೀ ಪೂಜೆ ಎಂದಿದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿದೆ. ಪಾಡ್ಯಮಿಯಿಂದ ನಂದಾದೀಪವನ್ನಿಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದವರು ಸರಸ್ವತೀಪೂಜೆಯ ದಿನದಿಂದಲಾದರೂ ನಂದಾದೀಪವನ್ನಿಟ್ಟು ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಂಗೀತ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಸಕಲ ಸಲಕರಣೆ ಮತ್ತು ಪುಸ್ತಕಗಳಿಗೆ ಅಂದು ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ===ದುರ್ಗಾಷ್ಟಮಿ=== [[ಚಿತ್ರ:Durga devi..jpg|thumb|right|ದುರ್ಗೆ]] ಮಹಿಷಾಸುರನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ ದುರ್ಗಾದೇವಿಯ ಪ್ರೀತ್ಯರ್ಥವಾಗಿ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುವ ದಿನ. ===ಮಹಾನವಮೀ=== [[ಚಿತ್ರ:Ayudha Pooja.jpg|thumb|right|ಅಯುಧ ಪೂಜೆಯ ಒಂದು ನೋಟ]] ವಾಹನಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ದಿನ. ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳಿಗೂ ಜೀವನೋಪಾರ್ಜನೆಗೆ ಸಹಾಯಕವಾದ ಯಂತ್ರಾದಿಗಳಿಗೂ ಅಂದು ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಮಹಾನವಮಿಯ ದಿನ ಶಮೀಪತ್ರವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗುವುದು. ಸರಸ್ವತಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ನೈವೇದ್ಯವನ್ನೂ ಸಲ್ಲಿಸ ಲಾಗುವುದು. ಪರಬ್ರಹ್ಮನ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಕತ್ವವನ್ನು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಕೊಡಲೆಂದೇ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಹಬ್ಬವಿದು. ===ವಿಜಯದಶಮೀ=== ದೊಡ್ಡ ದಿನವೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಚಾತುರ್ಮಾಸ್ಯ ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾಡಿ ಒಂದೇ ಕಡೆ ಕುಳಿತಿರುವ ಸಂನ್ಯಾಸಿಗಳೂ ಸಂಚಾರ ಹೊರಡುವ ದಿನ. ಸೀಮೋಲ್ಲಂಘನ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವದಂತಿ. ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರದ ಪರಂಪರೆಗನುಸಾರವಾಗಿ ಜಂಬೂಸವಾರಿ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ ಊರಿನಲ್ಲೂ ದೇವರ ಉತ್ಸವ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಶಮೀವೃಕ್ಷವನ್ನೂ ಪುಜಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಪರಸ್ಪರ ಶಮೀ ಕೊಟ್ಟು ನಮಸ್ಕರಿಸುವುದೂ ಶುಭಾಶಯವನ್ನು ಹೇಳುವುದೂ ವಾಡಿಕೆ. ಆಗ, * ಶಮೀ ಶಮಯತೇ ಪಾಪಂ ಶಮೀ ಶತ್ರುವಿನಾಶಿನೀ * ಧರಿತ್ರ್ಯರ್ಜುನಬಾಣಾನಾಂ ರಾಮಸ್ಯ ಪ್ರಿಯವಾದಿನೀ ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಹೇಳಬೇಕು. ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಿ ಏನಾದರೂ ಓದಲೇಬೇಕೆಂದೂ ನಿಯಮವಿದೆ. ಆ ದಿನ ಆರಂಭಿಸಿದ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಜಯ ಸಿಗುವುದೆಂದೂ ನಂಬಿಕೆ. ಶ್ರೀರಾಮ ಲಂಕೆಗೆ ದಿಗ್ವಿಜಯಕ್ಕೆ ಹೊರಟ ದಿನವೆಂದೂ ದ್ವೈತವಾದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನಾಚಾರ್ಯರಾದ ಶ್ರೀ ಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ಅವತರಿಸಿದ ದಿನ ವೆಂದೂ ಇದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಈ ದಿನದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿ ಅನೇಕ ವೃತ್ತಾಂತಗಳು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ. ನವರಾತ್ರಿ ಉತ್ಸವ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವ ದಿನವಾದ ಇಂದು ಆವಾಹಿತ ಸಕಲ ದೇವದೇವತೆಗಳನ್ನೂ ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಗುವುದು. ವೆಂಕಟೇಶ ಮಹಾತ್ಮ್ಯೆಯ ಪುರಾಣ ಹೇಳಿ ಮಂಗಳವನ್ನಾ ಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸುಂದರಕಾಂಡ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಪಾರಾಯಣ ಮಾಡಿ ಮುಗಿಸುವುದೂ ಉಂಟು. ===ಶಿಗಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆ=== ಆಶ್ವೀಜ ಶುಕ್ಲ ಪೂರ್ಣಿಮಾಕ್ಕೆ ಶಿಗಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಇದು ರೈತರ ಹಬ್ಬ. ಮುತ್ತೈದೆಯರು ಹಸುರು ಪಯಿರನ್ನು (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಗಿ) ಬೆಳೆಸಿರುವ ಗೆರಸಿಯನ್ನು ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತ ಜಲಾಶಯಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಶಿಗಿ ಗೌರಿಯನ್ನು ಪೂಜೆ ಮಾಡಿ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಭೂಮಿ ತಾಯಿಗೆ ಬಯಕೆ ಊಟ ಮಾಡಿಸಲು ಬಗೆಬಗೆಯ ತಿಂಡಿತಿನಿಸುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಹೊಲಗದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಎಡೆಯಿಟ್ಟು ಊಟ ಮಾಡಿ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವರು ಬೆಳದಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಯಸದ ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಳೆ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಕೊಡುವ ದೇವೇಂದ್ರನನ್ನು ತೃಪ್ತಿ ಪಡಿಸ ಲು ಮಾಡುವ ಹಬ್ಬವೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ===ನೀರು ತುಂಬುವ ಹಬ್ಬ=== ನರಕಚತುರ್ದಶಿಯ ಹಿಂದಿನ ರಾತ್ರಿ. ಚತುರ್ದಶಿಯ ದಿನ ಚಂದ್ರೋದಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಂಜನ ಮಾಡಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಬಚ್ಚಲ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತೊಳೆದು, ಅಲಂಕರಿಸಿ ನೀರು ತುಂಬುತ್ತಾರೆ. ಜಲಂಧರನ ಭಯದಿಂದ ಪರಶಿವ ಮಾಲಿಂಗನ ಬಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಅವಿತು ಕೊಂಡನೆಂದೂ ಅದನ್ನು ಪಾರ್ವತಿ ನೀರಿನ ಹಂಡೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಸುತ್ತಿಟ್ಟು ಆ ದುಷ್ಟನ ಕೈಗೆ ಪರಶಿವ ಸಿಗದಂತೆ ಮಾಡಿದಳೆಂದೂ ಒಂದು ಐತಿಹ್ಯ. ಅಳಿಯಂದಿರು ಮನೆಗೆ ಬಂದಾಗ ಈ ಹಬ್ಬದ ಸಂಭ್ರಮವೇ ಸಂಭ್ರಮ. ಇಂದಿನಿಂದ ದೀಪಾವಳೀ ಹಬ್ಬ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ===ನರಕ ಚತುರ್ದಶೀ=== ಭೂಮಿಯ ಪುತ್ರನಾದ ನರಕಾಸುರ ಲೋಕಕಂಟಕನಾದಾಗ ಭೂಮಾತೆಯೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡು ನರಕಾಸುರನನ್ನು ಸಂಹಾರ ಮಾಡಿಸಿದಳೆಂದು ಪುರಾಣಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಥೆಯಿದೆ. ಆದುದರಿಂದಲೇ ಆ ಭೂಮಾತೆಯ ಆದೇಶದಂತೆ ಸೂರ್ಯೋದಯಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಚಂದ್ರೋದಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಂಜನ ಮಾಡಲೇಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ ಇದೆ. ಅಳಿಯನಿಗೆ ಈ ಹಬ್ಬದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ರಾತ್ರಿ ಹಬ್ಬದೂಟವಾದ ಮೇಲೆ ಬಾಣಬಿರುಸುಗಳನ್ನು ಹಚ್ಚಿ ನಲಿಯುತ್ತಾರೆ. ===ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ === ಆಶ್ವೀಜ ಬಹುಳ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯಂದು ಲಕ್ಷ್ಮೀಪೂಜೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ===ಬಲಿಪಾಡ್ಯಮಿ=== *ವಾಮನಾವತಾರದ ಕಥೆಯ ಹಿನ್ನಲೆಯಲ್ಲಿ ಲೋಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಬಲಿಪಾಡ್ಯಮಿಯ ಹಬ್ಬ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಗೋಕ್ರೀಡನಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾದ್ದು. ಬೆಳಗ್ಗೆ ಗೋಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು. ಸಂಜೆಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮನೆಯ ಹೊಸಲಿನಲ್ಲೆಲ್ಲ ಬಲೀಂದ್ರನನ್ನು ಮಾಡಿಟ್ಟು ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಬೇಕು. ಬಾಣಬಿರುಸುಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸುವುದುಂಟು. ಬಲೀಂದ್ರ ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಬಂದು ಮೂರೂಮೂಕ್ಕಾಲು ಘಳಿಗೆ ಇರುವನೆಂದು ಜನರ ನಂಬಿಕೆ. *ಅಳಿಯನನ್ನು ಕರೆಸಿಕೊಂಡಿರುವವರು ಭಾವನ ಬಿದಿಗೆ ಅಕ್ಕನ ತದಿಗೆ ಮುಂತಾಗಿ ಕಾರ್ತೀಕ ಶುಕ್ಲ ಬಿದಿಗೆ ತದಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಡೆ ಪಂಚಮಿ ಎಂದು ಪಂಚಮಿಯವರೆಗೂ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಡೆ ಪಂಚಮಿಗೆ ದೀಪಾವಳೀ ಹಬ್ಬ ಮುಗಿಯುತ್ತದೆ. ಭಾವನಬಿದಿಗೆ ದಿವಸ ಸಹೋದರಿಯ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅವಳ ಕೈಯಿಂದ ಊಟ ಮಾಡಬೇಕೆಂದೂ ಯಮಧರ್ಮರಾಯ ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದ್ದನೆಂದೂ ಅಕ್ಕನ ತದಿಗೆ ದಿವಸ ಸಹೋದರಿಯರಿಗೆ ಔತಣವನ್ನು ಮಾಡಸಬೇಕೆಂದೂ ಪ್ರರಾಣಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಇದೆ. ===ತುಳುನಾಡ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಬರುವ ಕಥೆ === [[File:Baliyendra Mara Balekki Mara Tudar.jpg|thumb|right|ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಮರ]] '''ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ತುಳು ಜನಪದ ಹಾಡು''' - ಆಟಿಡ್ ಬರ್ಪುಂಡು ಆನೆಂತಿ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ಸೋಣೊಡು ಬರ್ಪುಂಡು ಗೌರಿ ಚೌತಿ ನಿರ್ನಾಳೊಡು ಬರ್ಪುಂಡು ಒಂರ್ಬ ದಿನೊತ ಮಾರ್ಣೆಮಿ ಉತ್ಸವ ಬೊಂತ್ಯೊಳುಡು ಬರ್ಪುಂಡು ದೀಪಾವಳಿ ಪರ್ಬ ಮುಪ್ಪೊ ದಿನೊತ ಪುರದಕ್ಷಿಣೆ, ಮೂಜಿ ದಿನೊತ ಪೂವೊಡರ್ ಆವೂರ ಪೊಲಿ ಕೊಂಡೇ, ಈ ಊರಾ ಬಲಿ ಕೊಂಡೋಲೆ ಅರಿಯರಿಯೆ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ... ಅರಿಯರಿಯೆ... (ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ) ತುಳುನಾಡಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಭ್ರಮದ ಹಬ್ಬವಾಗಿರುವ ದೀಪಾವಳಿ ಪರ್ಬದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪಾಡ್ದನವಿದು. ಬಲಿಚಕ್ರವರ್ತಿಯನ್ನು ನಾಡಿಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿ ದೀಪ ಬೆಳಗಿಸಿ ಆರಾಧಿಸುವ ಪದ್ಧತಿ ಆರಂಭವಾದ ಬಗೆಯನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ ಬನ್ನಿ... ರಾಕ್ಷಸಕುಲದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವ ಬಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ. ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪು- ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷರ ವಂಶ. ಆದರೂ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಸದ್ಗುಣ-ಸಚ್ಛಾರಿತ್ರ್ಯವಂತ. ವೀರೋಚನಾ, ದೇವಾಂಬರ ಪುತ್ರನಾದ ಬಲಿಯು ಪ್ರಹ್ಲಾದನ ಮೊಮ್ಮಗನೂ ಹೌದು. ಪ್ರಹ್ಲಾದನ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಈತ ವಿಷ್ಣು ಭಕ್ತನಾದ. ದಾನ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ತುಳುನಾಡಿನ ಅರಸನಾಗಿದ್ದ ಎಂಬುದು ಪ್ರತೀತಿ. ಈತನ ಪತ್ನಿಯೇ ವಿಂದ್ಯಾವಳಿ. ಧರ್ಮನಿಷ್ಠನಾಗಿ ಪ್ರಜೆಗಳ ಕಷ್ಟ ಸುಖಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಾ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿದವನೀತ. ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಬಿತ್ತಿದರೆ ಸಂಜೆ ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡುವ ಸತ್ಯಕಾಲವದು. ಆಗ ದಿನಂಪ್ರತಿ ಹೊಸ ಅಕ್ಕಿ ಊಟ, ಹಬ್ಬಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಎಲ್ಲರೂ ಧರ್ಮಿಷ್ಠರಾಗಿದ್ದರು. ಹೀಗಿರುವಾಗ ಆತ "ನಾಮಂದ ಸುದೆ ಬರಿಟ್ ಹೋಮಂದ ಶಾಲೆ"ಯನ್ನು (ನಾಮಂದ ನದಿ ತಟದಲ್ಲಿ ಹೋಮದ ಶಾಲೆ) ಕಟ್ಟಿ, ಅಲ್ಲಿ ಕಲಿಯುಗದ ಶೀಘ್ರ ಆರಂಭಕ್ಕಾಗಿ ಜಪ-ತಪ, ಯಾಗ- ಯಜ್ಞಾದಿಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದ. ದಿನಂಪ್ರತೀ ಮಡಿಯುಟ್ಟು ದಾನ- ಧರ್ಮ, ಪೂಜಾ ಕೈಂಕರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ದಂಪತಿ ನಿರತರಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಅರಸು- ಬಲ್ಲಾಳ, ಮಂತ್ರಿ-ಮಾದಿಗ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ-ಕ್ಷತ್ರಿಯ- ವೈಶ್ಯ- ಶೂದ್ರ, ಊರು ಕೇರಿಗಳ ಬಡವ- ಬಲ್ಲಿದರನ್ನು ಕುಲ-ನೆಲ ಬೇಧವಿಲ್ಲದೆ ಕಲಿಯುಗವನ್ನು ಶೀಘ್ರ ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಯಾಗಕ್ಕಾಗಿ ತುಳುನಾಡಿಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ. ರಾಕ್ಷಸಕುಲಜ ಇಂತಹಾ ಯಾಗ- ಯಜ್ಞಾದಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವುದೆಂದರೇನು? ೇವತೆಗಳಿಗೆ ಚಿಂತೆ ಆರಂಭವಾಗಿತ್ತು. ಬಲೀಂದ್ರ ಧರ್ಮಿಷ್ಠ ಬೇರೆ. ಅದಲ್ಲದೇ ಆತ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಯಾಗ ಕಲಿಯನ್ನು ಭೂಲೋಕ್ಕೆ ಬೇಗನೆ ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತಹುದು. ಹಾಗಾಗಬಾರದು ಎಂದುಕೊಂಡ ದೇವತೆಗಳೆಲ್ಲ ಒಟ್ಟು ಸೇರಿ ಸಂಚು ಮಾಡಿ ದೇವಲೋಕದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಲಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ತಲೆ ಕೆಳಗೆ ಮಾಡಿ ಕಟ್ಟಿಹಾಕಿ ಬಂಧನದಲ್ಲಿಟ್ಟರು. ಆಗ ಕಲಿಯ ಆರ್ಭಟ ಶುರುವಾಯಿತು. ಮೂರು ಲೋಕ ಬಿರಿಯುವಂತೆ ಅರಚಲು ಶುರುವಿಟ್ಟುಕೊಂಡ ಕಲಿಯ ಆರ್ತನಾದ ಬಲಿಯೇಂದ್ರನ ಕರ್ಣಪಟಲಕ್ಕೂ ಬಡಿಯಿತು. ನೋವಿನಿಂದ ಚೀರುತ್ತಿರುವ ಕಲಿಯ ಕೂಗನ್ನು ಅರಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದ ಬಲಿ ತಕ್ಕ ಉತ್ತರ ಕೊಡಲು ಸಿದ್ಧನಾದ. ಈ ಅನಾಹುತಕ್ಕೆ ಕಾರಣರಾದವರು ದೇವತೆಗಳಾದ ಕಾರಣ ಅವರನ್ನೇ ಹಿಡಿದು ಕಿರುಕುಳ ಕೊಡಲಾರಂಭಿಸಿದ. ಚಿತ್ರಹಿಂಸೆ ತಾಳಲಾರದ ಇಂದ್ರಲೋಕಾಧಿಪತಿ ದೇವೇಂದ್ರನ ಸಹಿತ ದೇವತೆಗಳು ಕೊನೆಗೆ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನ ಮೊರೆ ಹೋದರು. ಬಲಿ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಯಾಗದ ಪೂರ್ಣಾಹುತಿ ತಡೆದು, ತಮಗಾಗುತ್ತಿರುವ ತೊಂದರೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವಂತೆ ಭಿನ್ನವಿಸಿಕೊಂಡ ದೇವತೆಗಳು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅಭಯಹಸ್ತ ಪಡೆದು ನಿರಾಳರಾದರು. ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಧರ್ಮಿಷ್ಠನಾದ ಕಾರಣ ಆತನನ್ನು ಮಣಿಸುವ ದಾರಿ ಕೂಡಾ ಧರ್ಮಯುತವಾಗಿಯೇ ಇರಬೇಕು. ಚಕ್ರವರ್ತಿ ದಾನ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಆ ಮೂಲಕವೇ ಕಾರ್ಯ ಸಾಧನೆಗೆ ವಿಷ್ಣು ಅನುವಾದ. ಕಚ್ಚೆಯುಟ್ಟ ಮಡಿವಂತ, ಕೈಯಲ್ಲೊಂದು ತೀರ್ಥ ಚೊಂಬು- ಊರುಗೋಲು, ಮತ್ತೊಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಪಣೆ ಛತ್ರ, ಮೈಯೆಲ್ಲಾ ನಾಮ ಬಳಿದು ಜುಟ್ಟನಿಟ್ಟ ಬಡಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಬಾಲಕನ ವೇಷಧಾರಿಯಾಗಿ ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣ. ವಾಮನರೂಪೀ (ವಿಷ್ಣುವಿನ 5ನೇ ಅವತಾರ) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಶ್ರೇಷ್ಠನನ್ನು ಕಂಡು ಹರ್ಷಗೊಂಡ ಬಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ದಂಪತಿಗಳು ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ವಿವಿಧೋಪಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ನಿರತರಾದರು. ಬಾಲ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ಕಾಲು ತೊಳೆದು ತೀರ್ಥವೆಂದು ಸ್ವೀಕರಸಿದರು ಬಲಿ ದಂಪತಿಗಳು. ಎಡಬಲ ನಂದಾದೀಪ ಬೆಳಗಿಸಿ ಭಕ್ತಿ ಮೆರೆದರು. ಆಯಾಸ ಬಾಯಾರಿಕೆ ನೀಗಿಸಿದ ಬಲಿಯು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು - "ದೂರದಿಂದ ಬಂದಂತಿದೆ.. ಬಂದ ವಿಷಯ ಏನು? ಯಾವ ಊರಿನಿಂದ ಬಂದಿದ್ದೀರಿ? ನಿಮ್ಮ ಸಂಸಾರ ಎಲ್ಲಿ.. ಹೇಗಿದ್ದಾರೆ? ಸೌಖ್ಯದಿಂದಿರುವರೇ? ಸುಖಕ್ಕೇನಾದರೂ ಕೊರತೆಯಿದೆಯೇ? ನೀವು ಸಂತೋಷವಾಗಿದ್ದೀರಿ ತಾನೇ?" ಹೀಗೆ ವಿಚಾರಿಸಿದ. ಸೇವೆಯಿಂದ ಸಂತುಷ್ಟನಾದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ - ನನಗೆ ಹೋದಲೆಲ್ಲಾ ಊರು, ಸಂಸಾರ ಎಲ್ಲಿ ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದೀಯಾ... ನನಗೆ ಊರೇ ಸಂಸಾರ. ನೀನು ದಾನ ಶ್ರೇಷ್ಠನೆಂದು ಕೇಳಿಪಟ್ಟೆ. ಅದರಾಸೆಯಿಂದ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದ. ನಿಮಗೇನು ಬೇಕು ಹೇಳಿ... ಧನ ಕನಕ ಬೇಕೇ, ಗೋದಾನ, ಭೂದಾನ ಪಡೆಯುವಿರೇ, ಬಾಳೆ-ತೆಂಗು, ಬೆಳೆ- ನೆಲೆ, ಕಂಬಳ ಏನು ಬೇಕು ಸ್ವಾಮೀ.. ಕೇಳಿ.. ಹೀಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು ಭಿನ್ನವಿಸಿಕೊಂಡ ರಾಕ್ಷಸಕುಲದ ಧರ್ಮಿಷ್ಠ ತುಳುನಾಡಿನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಬಲೀಂದ್ರ. ನೀನು ಧನ-ಕನಕ-ಬೆಳ್ಳಿ ಕೊಟ್ಟರೆ ಕಳ್ಳ-ಕಾಕರು ಕೊಂಡು ಹೋದಾರು. ಯಾರೂ ದಿಕ್ಕಿಲ್ಲದ ನನಗೆ ಸಂಪತ್ತು ಯಾಕೆ ಬೇಕು? ನನ್ನ ಆಸೆ ಈಡೇರಿಸುವ ಭಾಷೆ ಕೊಡುವಿಯಾದರೆ ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆ ಭೂಮಿ ಕೊಡು. ಸಂತೋಷದಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಮರಳುವೆ ಎಂದ ವಾಮನ. ಯಕಶ್ಚಿತ್ ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆ ಭೂಮಿಯನ್ನಷ್ಟೇ ದಾನ ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದೀರಾ? ಖಂಡಿತಾ ಕೊಡುತ್ತೇನೆಂದ ಬಲಿ. ನಾಳೆ ಬೆಳಿಗ್ಗಿನ ಶುಭ ಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ದಾನ ಪಡೆಯುವೆ. ಸಿದ್ಧನಾಗು ಎಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಅರಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಟು ಹೋದ. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ದಾನವಗುರು ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯನಿಗೆ ಈ ವಿಚಾರ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ದಿವ್ಯದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತಿಳಿದುಕೊಂಡ ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡದಿರುವಂತೆ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗೆ ಸಲಹೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಬಂದವನು ಬಾಲಬ್ರಾಹ್ಮಣ ರೂಪದ ನಾರಾಯಣ ಎಂದು ತಿಳಿ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಕೊಟ್ಟ ಮಾತಿಗೆ ತಪ್ಪಲಾರೆನೆಂದ ಬಲಿ ಮರುದಿನ ಮಾಡಲಿರುವ ದಾನಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧತೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ದಂಪತಿ ಶುಚೀರ್ಭೂತರಾಗಿ ಮಡಿಯುಟ್ಟು ಶುಭ್ರ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಸಕಲ ಮರ್ಯಾದೆಯನ್ನೂ ನೀಡಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು ಬರಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ದಾನ ಮಾಡಲು ಕೊಂಬಿನ ಗಿಂಡಿಯೂ ಸಿದ್ಧವಾಯಿತು. ಭೂಮಿಯನ್ನು ಧಾರೆಯೆರೆಯಲು ದಂಪತಿ ಕೊಂಬಿನ ಗಿಂಡಿ ಹಿಡಿದು ನಿಂತಾಗ ಅದರಿಂದ ನೀರು ಹೊರ ಬರಲೇ ಇಲ್ಲ. ಆಗ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ರೂಪಿ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನು ದರ್ಭೆ ಕಡ್ಡಿ ತೆಗೆದು ಕೊಂಬಿನ ಗಿಂಡಿಯಿಂದ ತೀರ್ಥ ಬರುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಅಡ್ಡ ಕೂತಿದ್ದ ಕಪ್ಪೆ ರೂಪದ ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯನಿಗೆ ಚುಚ್ಚುತ್ತಾನೆ. ತಕ್ಷಣವೇ ನೀರಿನ ಬದಲು ಕೊಂಬಿನ ಗಿಂಡಿಯಿಂದ ರಕ್ತ ಸುರಿಯಲಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆದರಿದ ಬಲಿಯು ತನ್ನಿಂದೇನಾದರೂ ತಪ್ಪಾಯಿತೇ ಎಂದು ವಾಮನನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದಾಗ, ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯ ದಾನ ಕೈಂಕರ್ಯಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡ ನಿಂತಿದ್ದ ವಿಚಾರವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ದಾನ ಧಾರೆಯೆರೆಯುವ ಕರ್ಮ ಸಮಾಪ್ತಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಚುಚ್ಚಿದ ದರ್ಭೆ ಕಡ್ಡಿಯಿಂದ ಕಪ್ಪೆ ರೂಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯ ಒಂದು ಕಣ್ಣನ್ನೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿರುತ್ತಾನೆ. (ಈಗಲೂ ಜಾತಕದಲ್ಲಿ ಶುಕ್ರದೆಸೆ ಆರಂಭವಾಯಿತೆಂದರೆ ಸೋಲು ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ದೃಷ್ಟಿದೋಷವಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಬೊಟ್ಟು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ತಕ್ಷಣ ವಾಮನರೂಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿಶ್ವರೂಪಿ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಾನೆ. ಕೊಟ್ಟ ಮಾತಿನಂತೆ ಬಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ನೀಡಬೇಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನು ಭೂಮಿಗೆ ಇಡುತ್ತಾನೆ. ಪೂರ್ತಿ ಭೂಮಿ ಅವನ ಪಾದಕ್ಕೆ ಮುಗಿದುಹೋಗುತ್ತದೆ. ಎರಡನೇ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನು ಆಕಾಶಕ್ಕಿಡುತ್ತಾನೆ. ಮೂರನೇ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನು ಎಲ್ಲಿಡಲಿ ಎಂದು ಬಲಿಯನ್ನು ವಿಷ್ಷು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ಬಲಿಯು ತನ್ನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಇಡುವಂತೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ವಾಮನಮೂರ್ತಿ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಕೂಡಲೇ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಪಾತಾಳಲೋಕಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. ತೂತಾದ ದೋಣಿ, ತುಂಡಾದ ಹುಟ್ಟನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸುವಾಗಲೂ ಪ್ರಸನ್ನವದನನಾಗಿಯೇ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಬಲಿಯೇಂದ್ರನಿಗೆ ಭಗವಂತನನ್ನು ಕಣ್ಣಾರೆ ಕಂಡ ಸಂತಸವುಂಟಾಗಿ ಮೋಕ್ಷ ಸಿಕ್ಕಿತು ಎಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. (ಕಲಿಯನ್ನು ಶೀಘ್ರ ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಕರೆಸುವ ಯಾಗದ ಪೂರ್ಣಾಹುತಿ ನಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ) ಆದರೆ ಪಾತಾಳ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರ ಕ್ರಮಿಸುವಾಗ ಬಲಿಯು ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಸುತ್ತಾನೆ. ವಿಶ್ವರೂಪ ನೋಡಿದ್ದೀಯಾ... ಭಾಗ್ಯ ಎಂದು ಕೊಂಡಿದ್ದಿ... ಮೋಕ್ಷವೂ ಸಿಕ್ಕಿದೆ ಎಂದ ಮೇಲೆ ನಿನಗೆ ಸ್ವರ್ಗ ಖಚಿತ. ಮತ್ಯಾಕೆ ಕಣ್ಣೀರು ಎಂದು ವಿಷ್ಣು ಪ್ರಶ್ನಿಸಲು, ಬಲಿಯೇಂದ್ರ "ಈ ಊರು, ಈ ಜನರನ್ನು ನಾನು ಇನ್ಯಾವಾಗ ನೋಡಲಿ. ಅವರ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ನಾನು ವಂಚಿತನಲ್ಲವೇ?" ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ವಿಷ್ಣುವು "ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಆಟಿ ತಿಂಗಳ ಅಮವಾಸ್ಯೆಗೆ ತಾಯಿಯನ್ನು, ಸೋಣ ಸಂಕ್ರಮಣದಂದು ಆಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸು, ದೀಪಾವಳಿ ಅಮವಾಸ್ಯೆಯಂದು ನೀನೇ ಸ್ವತ: ನೀನೇ ಬಂದು ಬಲಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ, ನಿನ್ನ ಊರಿನ-ಜನರ ಕ್ಷೇಮ ಸಮಾಚಾರ ತಿಳಿದುಕೋ. ದೀಪಾವಳಿ ಆಚರಿಸದವನಿಗೆ ದರಿದ್ರ ಬರಲಿ" ಎಂದು ಬಲಿಯೇಂದ್ರನನ್ನು ಹರಸಿ ವಿಷ್ಣು ಮಾಯವಾಗುತ್ತಾನೆ. ಈ ದಿನವನ್ನೇ ನಾವು ಬಲಿಪಾಡ್ಯಮಿ ಎಂದು ಆಚರಿಸುವುದು ಪ್ರತೀತಿ. ಈ ದಿನವನ್ನು ಅಯ್ಯೋಧ್ಯಾಧಿಪತಿ ಶ್ರೀರಾಮ ಸೀತೆ, ಲಕ್ಷ್ಮಣರೊಡಗೂಡಿ ವನವಾಸ ಮುಗಿಸಿ ವಾಪಾಸು ಬಂದ ದಿನವೆಂದೂ ಉತ್ತರ ಭಾರತದೆಡೆ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ’ಓಣಂ’ ಹಬ್ಬದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲೂ ಬಲಿಯನ್ನು ನೆನೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಲೀಂದ್ರನನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಎಲ್ಲರೂ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ತುಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ದೀಪಾವಳಿ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಮರ ಹಾಕುವುದು ಪ್ರತಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ. ವ್ಯವಸಾಯ ಪರಿಕರಗಳಾದ ನೊಗ, ನೇಗಿಲು, ಹಾರೆ, ಪಿಕ್ಕಾಸು, ಹಟ್ಟಿಗೊಬ್ಬರ ತೆಗೆಯುವ ಬುಟ್ಟಿ-ಮುಳ್ಳಿನ ಪಿಕ್ಕಾಸು, ಮುಟ್ಟಾಳೆ, ಕತ್ತಿ, ಕಳಸೆ, ಸೇರು, ಪಾವು, ಸೆಗಣಿ ಮೆತ್ತಿದ ಬುಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಶುಚಿಗೊಳಿಸಿ ಒಂದೆಡೆ ಒಪ್ಪ ಓರಣವಾಗಿ ಜೋಡಿಸಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಹಲವು ಬಗೆಯ ಹೂ-ಬಳ್ಳಿಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುವುದು ಈಗಲೂ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಮೂರು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ದೀಪವನ್ನು ಉರಿಸಿ ಬಲಿಯೇಂದ್ರನನ್ನು ನೆನೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭತ್ತದ ರಾಶಿ, ಗದ್ದೆ, ತೋಟ, ಹಟ್ಟಿ ಗೊಬ್ಬರದ ಗುಂಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಗೆಲು ಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಗೋವುಗಳನ್ನು ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿಸಿ ಮೈಯೆಲ್ಲಾ ಎಳ್ಳೆಣ್ಣೆ ಪೂಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಹೂ ಮಾಲೆ ಹಾಕಿ, ಕಾಲಿಗೆ ನೀರು ಹೊಯ್ದು, ಆರತಿ ಮಾಡಿ, ಅಗೆಲು ಕೊಟ್ಟು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳ ನಗರೀಕರಣದ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಾಗಿ ಇಂತಹ ಆಚರಣೆಗಳು ಕ್ಷೀಣಿಸಿದರೂ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ನಿಂತಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಸಮಾಧಾನಕರ. ಈ ಸಂದರ್ಭ ಪಟಾಕಿ, ಬಾಣ- ಬಿರುಸುಗಳ ಸದ್ದು-ಗದ್ದಲ ಕೇಳದ-ಕಾಣದ ಮನೆ ಬೀದಿಗಳೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಎಣ್ಣೆ ದೀಪ, ಹಣತೆಗಳನ್ನು ಉರಿಸಿಟ್ಟು ದೀಪಗಳ ಹಬ್ಬ ದೀಪಾವಳಿ ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜಾತಿ, ಮತ, ಬೇಧವಿಲ್ಲದೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂಭ್ರಮವನ್ನಾಚರಿಸುವುದು ದೀಪಾವಳಿ ವಿಶೇಷ. ನರಕಚತುರ್ದಶಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಬಲಿಪಾಡ್ಯಮಿಯನ್ನು ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಆಚರಿಸಿದರೆ ಸಕಲ ಕಷ್ಟಗಳೂ ಪರಿಹಾರವಾಗುವುದೆಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ. ===ತುಳಸೀ ಹಬ್ಬ=== ಕಾರ್ತೀಕ ಶುದ್ಧ ಏಕಾದಶೀ ದಿವಸ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿನ ತುಳಸೀ ವೃಂದಾವನವನ್ನು ತಳಿರು ತೋರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನೆಲ್ಲಿಯ ಟೊಂಗೆಯನ್ನು ನೆಟ್ಟು, ದ್ವಾದಶೀ ಬೆಳಗ್ಗೆ ಪೂಜೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ತುಳಸಿಯೇ ವೃಂದಾ ಎಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಈ ಹಬ್ಬ ತುಳಸಿಯ ವಿವಾಹ ಮಹೋತ್ಸವ ವೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಚಾತುರ್ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಮಲಗಿದ್ದ ಮಹಾವಿಷ್ಣು ಏಳುವ ದಿನವಾದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಉತ್ಥಾನದ್ವಾದಶೀ (ನೋಡಿ- [[ಉತ್ಥಾನ ದ್ವಾದಶೀ]]) ಎಂತಲೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಷೀರಾಬ್ಧಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಿ ಇದೆ. ರಾತ್ರಿಯೂ ಪೂಜೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ===ಕಾರ್ತೀಕ ಪೂರ್ಣಿಮಾ=== *ವ್ಯಾಸಪೂಜೆ ಮಾಡಿ ಕಾರ್ತೀಕ ಮಾಸ ಮಹಾತ್ಮ್ಯೆಯ ಮಂಗಳವನ್ನಾಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ರಾತ್ರಿ ಮನೆಯಲ್ಲೂ ಮಂದಿರಗಳಲ್ಲೂ ದೀಪಗಳನ್ನು ಬೆಳಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ದೀಪೋತ್ಸವ ನಡೆಯುವುದು ಇಂದಿನಿಂದಲೇ. ಈ ದಿನ ದೀಪ ದಾನಕ್ಕೆ ಮಹತ್ತ್ವ. ಇದನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಗೌರೀ ಹುಣ್ಣಮೆ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಸ್ತ್ರೀಯರು ಗೌರೀಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. *ಕಾರ್ತೀಕ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ ಇದೆ. ಸ್ನಾನ ಸೂರ್ಯೋದಯಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮುಗಿದಿರಬೇಕು. ಕಾವೇರಿ ನದಿಯ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಮಹತ್ತ್ವ. ತುಲಾಮಾಸವೂ ಬಂದಿರುವುದರಿಂದ ತುಲಾಕಾವೇರಿಯ ಸ್ನಾನ ಅನಂತಪುಣ್ಯಪ್ರದವೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಕಾರ್ತೀಕ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆಯಾದರೂ ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ವನಭೋಜನ ಮಾಡುವುದೂ ಆ ದಿನ ಧಾತ್ರೀಹವನ ನಡೆಸುವುದೂ ಒಂದು ವಿಶೇಷ. ===ಕಾರ್ತೀಕ ಬಹುಳ ಅಮಾವಾಸ್ಯಾ === ಕಡೆಯ ಕಾರ್ತೀಕ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ದೀಪೋತ್ಸವಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾದ ದಿನ. ಪಂಜನ್ನು ಹಿಡಿದು ತಿರುಗಿಸುತ್ತ ಉರಿನಲ್ಲೆಲ್ಲ ಸುತ್ತು ಹಾಕುವ ಪದ್ಧತಿ ಹಿಂದೆ ಇತ್ತು. ಉತ್ತರ ಗೋಗ್ರಹಣದ ಜ್ಞಾಪಕಾರ್ಥವಾಗಿ ಹಾಗೆಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಪಿತೃದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಮರಳಿ ಹೋಗಲು ದಾರಿತೋರುವ ವಿಧಾನವಿದೆಂದು ಪುರಾಣ ವಾಕ್ಯ. ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲೂ ದೀಪೋತ್ಸವ, ತೆಪ್ಪೋತ್ಸವ ಮುಂತಾದುವು ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ==ಹೇಮಂತ ಋತುವಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ಸ್ಕಂದಷಷ್ಟೀ=== ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷಮಾಸದ ಶುಕ್ಲ ಷಷ್ಟಿಗೆ ಸ್ಕಂದ ಷಷ್ಟೀ ಅಥವಾ ಸುಬ್ರಾಯ ಷಷ್ಟೀ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಸ್ಕಂದನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆ ನಡೆಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಗಳಿಗೆ ಭೋಜನ ಮಾಡಿಸಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಿ ಇದೆ. ಅನೇಕ ಸ್ಕಂದಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ರಥೋತ್ಸವವೂ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ===ಹನುಮಜ್ಜಯಂತಿ=== ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷಮಾಸದ ದ್ವಾದಶಿ ಶ್ರೀರಾಮಭಕ್ತ ಹನುಮಂತ ಜನಿಸಿದ ದಿನ. ಅವನ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಈ ಜಯಂತಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹನುಮದ್ವಿಲಾಸ ಹರಿಕಥೆ ನಡೆಸುವುದು ವಿಶೇಷ. ಕೆಲವು ಕಡೆ ರಾಮದೇವರ ಸಂಗಡ ಹನುಮಂತನ ಪಲ್ಲಕ್ಕಿ ಉತ್ಸವವನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ===ಮಾರ್ಗಶಿರ ಪೂರ್ಣಿಮಾ=== ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳು ಅನಸೂಯಾದೇವಿಯ ಪಾತಿವ್ರತ್ಯವನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಿದ ದಿನ. ದೀಪೋತ್ಸವವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೊತ್ಸಲ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ===ಎಳ್ಳಮಾವಾಸ್ಯೆ === ತಂದೆಯ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ತಾಯಿಯ ಶಿರಚ್ಛೇದನ ಮಾಡಿದ ಪರಶುರಾಮ ಮಾತೃಹತ್ಯೆಯ ದೋಷದಿಂದ ಮುಕ್ತನಾದ ದಿನ. ಎಳ್ಳಿನಷ್ಟೂ ಪಾಪವಿಲ್ಲದಂತೆ ತೊಳೆದುಹಾಕುವ ಈ ದಿನ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ಸೂರ್ಯೋದಯಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಬೇಕು. ಅನೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತ್ರೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ===ಧನುರ್ಮಾಸ=== ಸೂರ್ಯದೇವ ವೃಶ್ಚಿಕ ಮಾಸದಂದು ಸಂಕ್ರಮಿಸಿ ಧನುರ್ ರಾಶಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುವ ದಿನ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಆತ ಮಕರಸಂಕ್ರಾಂತಿ ಪ್ರವೇಶಿಸುವವರೆಗೂ ಧನುರ್ಮಾಸವೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಸೂರ್ಯೋದಯಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿಯೇ ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಿ ಹುಗ್ಗಿಯನ್ನು (ಪೊಂಗಲ್)ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ದಿನ ಮಾಡಲು ಅಸಮರ್ಥರಾದವರು ಒಂದು ದಿನವಾದರೂ ಹುಗ್ಗಿ ಮಾಡಿ ದಾನ ಮಾಡಬಹುದು. ===ಬನದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ=== ಪುಷ್ಯಶುಕ್ಲ ಹುಣ್ಣಿಮೆಗೆ ಬನದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಎಂದು ಹೆಸರು. ===ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ=== ಪೊಂಗಲ್ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಸೂರ್ಯ ಮಕರರಾಶಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ದಿನ. ಉತ್ತರಾಯಣ ಪುಣ್ಯಕಾಲವೆಂದು ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಎಳ್ಳು ಬೀರುವುದು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ. ದ್ರಾವಿಡ ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥರಿಗೆ ಇದೊಂದು ಸಂಭ್ರಮದ ದಿನ. ಇಂದು ಸ್ವರ್ಗದ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆಯುತ್ತದೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ರೈತರಿಗೆ ಇಂದು ಬಿಡುವು. ಜಾನುವಾರುಗಳಿಗೆ ಮೈತೊಳೆದು ಸಿಂಗರಿಸಿ ಮೆರವಣಿಗೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸಂಜೆ ಉರಿಯುವ ಬೆಂಕಿ ಹಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ===ಪುಷ್ಯ ಬಹುಳ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ=== ದಾಸಶ್ರೇಷ್ಠರಾದ ಪುರಂದರದಾಸರ ಪುಣ್ಯತಿಥಿ. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಾಗ್ಗೇಯಕಾರರೂ ಭಕ್ತ ಶ್ರೇಷ್ಠರೂ ಆದ ತ್ಯಾಗರಾಜ ಭಾಗವತರ ಆರಾಧನೆಯನ್ನೂ ಈ ದಿನದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಂಗೀತ, ಹರಿಕಥೆ ಮುಂತಾದ ಸಾಮೂಹಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಜರುಗುತ್ತವೆ. ==ಶಿಶಿರ ಋತುಮಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ರಥಸಪ್ತಮೀ=== ಮಾಘಶುಕ್ಲ ಸಪ್ತಮೀ ದಿನದಂದು ಸೂರ್ಯನ ರಥಕ್ಕೆ ಪೂಜೆ. ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ರಂಗವಲ್ಲಿಯಿಂದ ರಥವನ್ನು ಬರೆದು ಪುಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಾಲನ್ನು ಉಕ್ಕು ಬರುವಂತೆ ಕಾಯಿಸಿ ಪಾಯಸ ಮಾಡಿ ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣನಿಗೆ ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಎಕ್ಕದ ಎಲೆಯನ್ನು ಧರಿಸಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವ ವಿಧಿ ಇದೆ. ವೈವಸ್ವತಮನ್ವಂತರದ ಮೊದಲ ದಿನವಿದು ; ಮನ್ವಾದಿ. ===ಮಾಘ ಪೂರ್ಣಿಮೆ=== ಈ ದಿನ ಕೆಲವರು ಕುಲಧರ್ಮವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ವ್ಯಾಸಪೂಜೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಮಾಘಸ್ನಾನದ ಕೊನೆಯ ದಿನವಿದು. ಅನೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ರಥೋತ್ಸವಗಳು ಜಾತ್ರೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ===ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿ=== ಮಾಘ ಬಹುಳದಲ್ಲಿ ಪ್ರದೋಷ ವ್ಯಾಪಿನಿಯಾದ ಚತುರ್ದಶೀ ದಿವಸ ಶಿವರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸಬೇಕೆಂದು ಸ್ಮೃತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದೆ. ಇಂದು ಶೈವರು ಉಪವಾಸವನ್ನಾಚರಿಸಿ ವಿಶೇಷ ಪೂಜಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. * ನ ಸ್ನಾನೇನ ನ ವಸ್ತ್ರೇಣ ನ ಧೂಪೇನ ನ ಚಾರ್ಚಯಾ * ತುಷ್ಯಾಮಿ ನ ತಥಾ ಪುಷ್ಪೈಃ ಯಥಾ ತತ್ರೋಪವಾಸತಃ ಎಂಬ ಆರ್ಷ ವಾಕ್ಯಾನುಸಾರ ಈ ದಿನ ಉಪವಾಸಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಯಾಮದಲ್ಲೂ ಬಿಲ್ವಾದಿಗಳಿಂದ ಶಿವನನ್ನು ಪುಜಿಸಬೇಕು. ವೈಷ್ಣವರು ಈ ದಿನ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶಿವಮಂದಿರಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ದರ್ಶನ ಮಡಲೇಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಿ ಇದೆ. ಜಾಗರಣೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶಿವರಾತ್ರಿಯ ವ್ರತಕಥೆ ಮತ್ತು ಮಹಾತ್ಮ್ಯೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲೂ ಬಂದಿದೆ. ಅನೇಕ ಪುಣ್ಯಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ರಥೋತ್ಸವಗಳೂ ಜಾತ್ರೆಗಳೂ ಜರುಗುತ್ತವೆ. ===ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ=== ಇಂದು ಶಿವರಾತ್ರಿಯ ಪಾರಣೆ, ರಥೋತ್ಸವ, ದೀಪೋತ್ಸವಾದಿಗಳು ಹಲವು ಶೈವಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ===ಕಾಮನ ಪಾಡ್ಯ=== ಫಾಲ್ಗುಣ ಶುಕ್ಲ ಪಾಡ್ಯಮಿ ದಿನವನ್ನು ಕಾಮನ ಪಾಡ್ಯ ಎಂದು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಾಮನ ಪ್ರತಿಕೃತಿಯನ್ನು ಬರೆದು ಪುಜಿಸಿ ಹಬ್ಬವನ್ನಾಚರಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಕೆಲವರಲ್ಲಿದೆ. ===ಹೋಳೀ ಹಬ್ಬ=== [[ಚಿತ್ರ:Lath Mar Holi at Braj.jpg|thumb|right|ಹೋಳಿ]] *ಫಾಲ್ಗುಣ ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಹೋಳೀಹಬ್ಬವನ್ನಾಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಾಮನ ಹಬ್ಬವೆಂದೂ ಇದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಈ ಎರಡು ಹೆಸರುಗಳಿಗೆ ಎರಡು ಬಗೆಯ ಐತಿಹ್ಯಗಳಿವೆ. ಭಕ್ತಾಗ್ರಣಿಯಾದ ಪ್ರಹ್ಲಾದನಿಗೆ ಹೋಲಿಕಾ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸಿಯಿಂದ ಹಿಂಸೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆಗ ದೈತ್ಯಬಾಲಕರೇ ಅವಳನ್ನು ಅಟ್ಟಿಸಿ ಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಕೋಲು ಕಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ಬಡಿದು ಸಾಯಿಸಿ, ಮನೆಮನೆಯಿಂದಲೂ ಕಟ್ಟಿಗೆ, ಬೆರಣಿ ಹರಕು ಮುರುಕು ಉರವಲುಗಳನ್ನು ತಂದು ಊರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲೇ ಅವಳನ್ನು ಸುಟ್ಟು ಭಸ್ಮ ಮಾಡಿದರೆಂದು ಒಂದು ಸಂಪ್ರದಾಯ ಕಥೆ. ಅದರ ಅನುಕರಣೆಯೇ ಹೋಳೀಹಬ್ಬ. *ತಾರಕಾಸುರನಿಂದ ಪೀಡಿತರಾದ ದೇವತೆಗಳು ಮದನನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡು ಸಮಾಧಿಸ್ಥನಾದ ಶಿವನನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸಿ ಘೋರತಪಸ್ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ಪಾರ್ವತಿಯ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಹೋತ್ಸವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯಕನಾಗಲು ಕಳುಹಿಸಿಕೊಟ್ಟರೆಂದೂ ಆಗ ಕಾಮದೇವ ವಸಂತನನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಕೋಗಿಲೆಯ ಕಲಕಂಠದಿಂದ ಕೇಕೆ ಹಾಕುತ್ತ ಪುಷ್ಟಬಾಣನಾಗಿ ಮೂರುವರೆ ಘಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಮೂರು ಲೋಕವನ್ನೂ ಗೆದ್ದು ಸಕಲರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲೂ ಕಾಮ ಪ್ರಚೋದನೆಯನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡಿ ಮನ್ಮಥನಾದನೆಂದೂ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. *ದೇವತೆಗಳ ಒಂದು ಘಟಿ, ಮಾನವ ಮಾನದಂತೆ ಒಂದು ದಿನವಾಗುವುದರಿಂದ ದ್ವಾದಶಿಯಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಹುಣ್ಣಿಮೆವರೆಗೆ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ಕಾಮನನ್ನು ಸುಂದರವಾದ ರತ್ನಾಭರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಪ್ರತಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಆವಾಹನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕಾಮನ ಚಪ್ಪರದಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯಗೀತಾದಿಗಳೂ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಅಂದಿನ ನಡೆವಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಉಚ್ಛೃಂಖಲ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ತೋರಿಬರುವುದೂ ಉಂಟು. ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ದಿನ ದಿಗ್ವಿಜಯೋತ್ಸವ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ರಂಗಿನ ಓಕಳಿಯನ್ನಾಡುತ್ತಾರೆ. *ಬಡವಬಲ್ಲಿದನೆಂಬ ಭೇದ ಭಾವವನ್ನು ತೊರೆದು ಹಬ್ಬವನ್ನಾಚರಿಸುವುದೂ ಉಂಟು. ಕಾಮದೇವನ ಈ ಎಲ್ಲ ಉಪಟಳದಿಂದಲೂ ಪುಷ್ಪ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗದಿಂದಲೂ ವಿಚಲಿತನಾಗಿ ಮಹಾದೇವ ಮೂರನೆಯ ಕಣ್ತೆರೆದು ನೋಡಿದಾಗ ಕಾಮದೇವ ಸುಟ್ಟು ಬೂದಿಯಾದನಾದ್ದರಿಂದ ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಅನಂತರ ಕಾಮನನ್ನು ದಹಿಸುವುದು ರೂಢಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. *ಆಗ ರತಿ ಬಂದು ಶೋಕಾರ್ತಳಾಗಿ ಶಿವನನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದರಿಂದಲೂ ದೇವತೆಗಳು ಬಂದು ಕ್ಷಮಾಯಾಚನೆ ಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರಿಂದಲೂ ಆಶುತೋಷನಾದ ಶಿವ ಸಂತೃಪ್ತಿಯಿಂದ ಕಾಮನನ್ನು ಬದುಕಿಸಿದನಲ್ಲದೆ ರತಿಗೆ ಶಾಶ್ವತ ಸೌಭಾಗ್ಯವನ್ನು ಕರುಣಿಸಿದ. ಅಂದಿನಿಂ ದ ಕಾಮ ಅನಂಗನಾದ. ಆ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಜನ ಆನಂದದಿಂದ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಆಲಂಗಿಸಿಕೊಂಡು ನಕ್ಕುನಲಿಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಹಬ್ಬಕ್ಕೆ ಮದನೋತ್ಸವವೆಂದೂ ಹೆಸರು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೊಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಸಕಲ ಕಲೆಗಳಿಗೂ ಇದರಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶವಿದೆ. (ಎಂ.ಕೆ.ಬಿ.ಆರ್.)<ref>[https://kn.wikisource.org/s/gq5 ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಕರ್ನಾಟಕದ ಹಬ್ಬಗಳು]</ref><ref>ಮೈಸೂರು ಪಂಚಾಂಗ ಶಾರ್ವರಿನಾಮ ಸಂವತ್ಸರ ೨೦೨೦-೨೦೨೧.</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖ== [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] opqufhdbtpt56ygnakqkzv8rxje6i9d 1247767 1247766 2024-10-15T14:42:58Z Tanbiruzzaman 82435 Reverted edit by [[Special:Contributions/103.5.132.11|103.5.132.11]] ([[User talk:103.5.132.11|talk]]) to last revision by [[User:Pavanaja|Pavanaja]] 1190495 wikitext text/x-wiki ಭಾರತದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿರುವ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹಬ್ಬಗಳೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಹಲವು ಮತ ಪಂಥಗಳ ಜನರು ಶತಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಕಾರಣ ಅವರ ಹಬ್ಬಗಳೂ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿವೆ. [[ಮುಸಲ್ಮಾನ್|ಮುಸಲ್ಮಾನರ]] ಈದ್ಮಿಲಾದ್, ಮೊಹರಂ, [[ರಂಜಾನ್]] ಮುಂತಾದವು; [[ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು/ಕ್ರೈಸ್ತರು|ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರ]] ಈಸ್ಟರ್ ಹಾಗೂ ಕ್ರಿಸ್ಮಸ್ ; ಜೈನರ ಮಹಾವೀರ ಜಯಂತಿ ; ಬೌದ್ಧರ ಬುದ್ಧ ಜಯಂತಿ; ಶೈವರ [[ಬಸವ ಜಯಂತಿ|ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜಯಂತಿ]] ; ಮಾಧ್ವರ ಮಧ್ವನವಮೀ ; ರಾಮಾನುಜರ ತಿರುನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಕನಕದಾಸ ಜಯಂತಿ- ಮುಂತಾದುವು ಮುಖ್ಯವಾದವು. ಆಯಾಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥರಿಗೆ ಮೀಸಲಾದ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನವೂ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಹಬ್ಬ ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ==ಹಬ್ಬಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ== *ಮನೆಮನೆಯಲ್ಲೂ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ವಿಶೇಷ ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ಹಬ್ಬವೆನ್ನಬಹುದು. ಮೂಲತಃ ಈ ಹಬ್ಬಗಳು ವಿಜಯೋತ್ಸವಗಳಾಗಿರಬೇಕು. ದುಷ್ಟಶಕ್ತಿಯನ್ನು ದಮನ ಮಾಡಿದುದರ ಜ್ಞಾಪಕಾರ್ಥವಾಗಿ ಇವು ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದಿರಬೇಕು. ಕೆಲವೊಂದು ಹಬ್ಬಗಳು ಅಂಥ ವಿಜಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣರಾದ ಮಹಾ ಪುರುಷರು ಹುಟ್ಟಿದ ದಿನಗಳಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ಕೆಲವು ಹಬ್ಬಗಳು ಆಯಾ ಸಂಪ್ರದಾಯದವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮೀಸಲು. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಅನುಕರಣೆಯಿಂದಲೂ ಬಂದಿರಬಹುದು. *ಅಂಥವುಗಳ ಹಿಂದಿನ ಐತಿಹ್ಯವನ್ನು ಹೇಳುವುದು ಕಷ್ಟ. ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ಹಬ್ಬಗಳಿಗೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಐತಿಹ್ಯವಿದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ; ಇವುಗಳಿಗೆ ಪುರಾಣ, ಸ್ಮೃತಿ ಇಲ್ಲವೆ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಕೆಲವಾರು ವ್ರತಗಳೂ ಹಬ್ಬಗಳ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಹೋಗಿವೆ. ಕರಗ, ರಥೋತ್ಸವ ಮುಂತಾದುವು ಊರಿಗೆ ಊರೇ ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ಹಬ್ಬಗಳು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನೋತ್ಸವ, ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ, ಗಾಂಧೀ ಜಯಂತಿಯಂಥ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಬ್ಬಗಳೂ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿವೆ. ತಳಿರು ತೋರಣಗಳಿಂದ ಮನೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುವುದು ಹಬ್ಬದ ಕುರುಹು. *ಆಗ ಎಳೆಬಟ್ಟಿನ ರಂಗವಲ್ಲಿಯಿಂದ ಮನೆಯನ್ನಲಂಕರಿಸಲಾಗುವುದು. ಮಾವಿನ ಹಸಿರೆಲೆಯ ತೋರಣ ಹಬ್ಬದ ತೋರ್ ಬೆರಳಿದ್ದಂತೆ. ಅಂಥ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಜನ ಮನೆಯನ್ನು ಸಾರಿಸಿ ಗುಡಿಸಿ ರಂಗುರಂಗಿನ ರಂಗವಲ್ಲಿಯಿಂದ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಿಂಗರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಿಹಿ ಅಡಿಗೆಯಂತೂ ಆಗಲೇ ಬೇಕು. ಒಂದೊಂದು ಹಬ್ಬದಲ್ಲೂ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಪೂಜೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಪೂಜೆಗಾಗಿ ಆರತಿಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವುದೂ ವಾಡಿಕೆ. ಹೀಗೆ ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಕಲೋಪಾಸನೆಗೂ ಸೌಂದರ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆಗೂ ರಸಿಕತೆಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚೈತನ್ಯದ ಜಾಗೃತಿಗೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಎಡೆ ದೊರೆತಿದೆ. ==ವಸಂತ ಋತುವಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ಯುಗಾದಿ === [[ಚಿತ್ರ:Ugadi Pacchadi.jpg|thumb|right|ಯುಗಾದಿಗೆ ಮಾಡುವ ವಿಶೇಷ ತಿಂಡಿ: ಪಚ್ಚಡಿ]] *ಚೈತ್ರಮಾಸದ ಮೊದಲದಿನ. ಚತುರ್ಮುಖ ಬ್ರಹ್ಮದೇವ ಶ್ವೇತವರಾಹಕಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದನೆಂದೂ ಆದುದರಿಂದ ನವವರ್ಷಾರಂಭದ ಗಣನೆಯನ್ನು ಅಂದಿನಿಂದ ಮಾಡಬೇಕೆಂದೂ ಐತಿಹ್ಯವಿದೆ. ಇದನ್ನು ಚಾಂದ್ರಮಾನದ ರೀತ್ಯಾ ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ಶಾಲಿವಾಹನ ಶಕೆಯ ಆರಂಭವನ್ನು ಅಂದಿನಿಂದ ಲೆಕ್ಕಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಈ ಹಬ್ಬದ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದುದು ಬೇವು-[[ಬೆಲ್ಲ]]. ಅದನ್ನು ತಿನ್ನಲೇ ಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ಪ್ರಾತಃ ಕಾಲವೇ ಎದ್ದು ಅಭ್ಯಂಜನ ಸ್ನಾನಮಾಡಿ, ದೇವರನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. *ಅನಂತರ ಹಿರಿಯರಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ಆಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆಯಬೇಕು. ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಬೇವು-ಬೆಲ್ಲವನ್ನು ಊಟಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಸೇವಿಸಬೇಕು. ಸಾಯಂಕಾಲ ಪಂಚಾಂಗ ಶ್ರವಣ ಮಾಡಬೇಕು. ಯುಗಾದಿಯಂದು ರೈತರು ಹೊಸದಾಗಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿರುವ ಮರದ ನೇಗಿಲುಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸಿ, ಬಿತ್ತನೆಮಾಡುವ ಎಲ್ಲ ಧಾನ್ಯಗಳ ಮಾದರಿ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಬಿತ್ತಿ ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಮಾದರಿಬೆಳೆ ಹುಲುಸಾಗಿ ಬಂದರೆ ಆ ವರ್ಷದ ಬೆಳೆಯೂ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಆಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ರೈತರ ನಂಬಿಕೆ. ಈ ಹಬ್ಬದ ಮಾರನೆಯ ದಿನವನ್ನು ಹಬ್ಬದ ಕರಿ ಎಂದು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ===ಸೌರಮಾನ ಯುಗಾದಿ === ಸೌರಮಾನದ ರೀತ್ಯ ಆಚರಿಸುವರು, ಸೂರ್ಯ ಮೇಷ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ವೃತ್ತವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ ಯುಗಾದಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಆಚರಣೆ ಚಾಂದ್ರಮಾನ ಯುಗಾದಿಯಂತೆಯೇ. ಮುಸಲ್ಮಾನರು ಮೊಹರಂನ ಹತ್ತನೆಯ ದಿನದಂದು ಚಾಂದ್ರಮಾನ ರೀತ್ಯ ಹಿಜರಿಯನ್ನು ಯುಗಾದಿಯಾಗಿ ಆಚರಿಸಿದರೆ, ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು ಜನವರಿ ಮೊದಲನೆಯ ತಾರೀಖಿನಂದು ಯುಗಾದಿಯನ್ನು (ನ್ಯೂ ಇಯರ್ಸ್‌ ಡೇ) ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ಕರ್ನಾಟಕ|ಕರ್ಣಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ]] ಮಾರವಾಡಿಗಳು ದೀಪಾವಳಿಯ ದಿನ ಯುಗಾದಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸುವರು. ===ರಾಮನವಮೀ=== ಚಾಂದ್ರಮಾನ ಸೌರಮಾನ ಭೇದದಿಂದ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ತಿಥಿಯಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಚೈತ್ರ ಶುಕ್ಲ ನವಮಿಯಂದು ರಾವಣನ ಸಂಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಪರಬ್ರಹ್ಮ ದಾಶರಥಿ ರಾಮನಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದನೆಂದು ಈ ದಿನವನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ವೈಭವದಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ತಂಪಾದ ಪಾನಕ, ಕೋಸಂಬರಿ ಆ ದಿನದ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ಹರಿಕಥೆ, ಸಂಗೀತ, ಕಲೆ ಮುಂತಾದವುಗಳಿಗೆ ಪೋಷಕವಾಗಿರುವ ಈ ನವಮಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ಊರಿನಲ್ಲೂ ಅನೇಕ ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ಆಚರಿಸುವುದನ್ನೂ ನೋಡಬಹುದು. ರಾಮ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕದೊಂದಿಗೆ ಈ ಹಬ್ಬ ಮುಕ್ತಾಯವಾಗುತ್ತದೆ. ===ವಸಂತ ನವರಾತ್ರಿ=== ಚೈತ್ರ ಶುಕ್ಲ ಪಾಡ್ಯಮಿಯಿಂದ ನವಮಿಯವರೆಗೆ ಒಂಬತ್ತು ದಿನಗಳನ್ನು ವಸಂತ ನವರಾತ್ರಿಯಾಗಿ ಕೆಲವರು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ===ಚಿತ್ರಾಪೂರ್ಣಿಮಾ=== *ಇದನ್ನು ಕರಗದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ, ದವನದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಅನೇಕ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದಿನದಂದು ಕರಗ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಧರ್ಮರಾಯಸ್ವಾಮಿ ಕರಗ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇದು ರಥೋತ್ಸವಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಂತ ದಿನ. ದೊಡ್ಡ ದಿನ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಮುತ್ತೈದೆಯರಿಗೆ ಅರಿಸಿನ ಕುಂಕುಮ ಹೂವು ದವನ ಮುಂತಾದ ಮಂಗಳ ಹಾಗೂ ಶೃಂಗಾರದ್ರವ್ಯಗಳನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. *ಚಿತ್ರಾನ್ನವನ್ನು ಊಟ ಮಾಡುವುದು ವಾಡಿಕೆ. ಇಂದಿನಿಂದ ವೈಶಾಖ ಸ್ನಾನ ಆರಂಭ. ಚೈತ್ರ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಪಾನಕದಾನಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಮಹತ್ತ್ವವಿರುವುದರಿಂದ ಅನುಕೂಲ ವಿದ್ದವರು ವ್ಯಕ್ತಿಶಃ ಇಲ್ಲವೆ ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ಅರವಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವುದು ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ವಾಡಿಕೆಯಲ್ಲಿದೆ. (ನೋಡಿ- [[ಕರಗ]]) ===ಅಕ್ಷ ತೃತೀಯಾ === ತ್ರೇತಾಯುಗ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ದಿನ. ದೊಡ್ಡ ದಿನ ಎಂದೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಸ್ನಾನ ದಾನಾದಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದುದು. ಪರಶುರಾಮ ಜಯಂತಿ, ಅನಂತ ಕಲ್ಪಾದಿಗಳು ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ===ವೈಶಾಖ ಶುಕ್ಲ ಪಂಚಮೀ=== ಷಣ್ಮತಸ್ಥಾಪನಾಚಾರ್ಯ ಶ್ರೀ ಶಂಕರಭಗವತ್ಪಾದರ ಜಯಂತಿಯ ದಿನವಿದು. ಇದೇ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಭಾಷ್ಯಕಾರರ ತಿರುನಕ್ಷತ್ರವೂ ಬರುತ್ತದೆ. ===ವೈಶಾಖಶುಕ್ಲ ದಶಮೀ=== [[ಚಿತ್ರ:Govindrajaswamy boat festival. Tirupati (1).JPG|thumb|right|ವೆಂಕಟೇಶ ಕಲ್ಯಾಣೋತ್ಸವದ ಒಂದು ಭಾಗ]] ವೆಂಕಟೇಶ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಹೋತ್ಸವ ನಡೆದ ದಿನವೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ವೆಂಕಟೇಶ ಮಹಾತ್ಮೆ ಪುರಾಣವನ್ನು ಹೇಳಿಸಿ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಹೋತ್ಸವವನ್ನಾಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ವರ್ಧಮಾನ ತೀರ್ಥಂಕರರ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಕಲ್ಯಾಣದ ದಿನವಾದುದರಿಂದ ಜೈನರಿಗೂ ಇದು ಪುಣ್ಯದಿನ. ===ನೃಸಿಂಹ ಜಯಂತಿ=== ವೈಶಾಖ ಶುಕ್ಲ ಚತುರ್ದಶೀ. ಮಹಾವಿಷ್ಣು ಪ್ರಹ್ಲಾದನ ತಂದೆಯಾದ ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪುವಿನ ಸಂಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕಂಭದಿಂದ ನೃಸಿಂಹನಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದ ದಿನ. ಈ ದಿವಸ ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದವರು ಉಪವಾಸ ಮಾಡಿ ವ್ರತವನ್ನಾಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವಾದ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಒಂದು ಹೊತ್ತು ಮಾತ್ರ ಊಟ ಮಾಡ ಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ಶೈವರು ಲಿಂಗವ್ರತವನ್ನೂ ಓಂಕಾರೇಶ್ವರನ ಪೂಜೆಯನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ===ವೈಶಾಖೀ ಪೂರ್ಣಿಮಾ=== ಉದುಕುಂಭದಾನಕ್ಕೆ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ದಿನ. ಯಥಾಶಕ್ತಿ ತಂಪಾದ ಪಾನೀಯವನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ವ್ಯಾಸಪೂರ್ಣಿಮಾ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಅನೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಕರಗ ಹಾಗೂ ರಥೋತ್ಸವಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ವೈಶಾಖಮಾಸ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ಮಾಸ. ಬಿಸಿಲಿನಿಂದ ಬಾಯಾರಿ ಬರುವ ಮಾನವರಿಗೂ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೂ ತಂಪಾದ ಪಾನೀಯವನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಲು ಚೈತ್ರದಂತೆ ವೈಶಾಖವೂ ಉಚಿತಕಾಲವೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಆದುದರಿಂದ ಅನುಕೂಲಸ್ಥರು ಅರವಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ==ಗ್ರೀಷ್ಮಋತುವಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ಕಾರುಹುಣ್ಣಿಮೆ=== ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಮಾಸದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ. ಅಚಲವಾದ ಮತರ್ಯ್‌ಪ್ರೇಮ ಕಾಲಮೃತ್ಯುವನ್ನು ಗೆದ್ದ ಮಹೋತ್ಸವದ ದಿನ. ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಇದು ಮುಖ್ಯವಾದ ಹಬ್ಬ. ಸಾವಿತ್ರಿ ಸೌಭಾಗ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದ ದಿನ. ಇಂದು ಆಲದ ಮರಕ್ಕೆ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ಕೆಲವರು ಉಪವಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿ ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಪಾರಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ===ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ === ಇದನ್ನು ಮಣ್ಣೆತ್ತಿನ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು ರೈತರ ಹಬ್ಬ. ಶ್ರಮದಿಂದ ಉತ್ತು, ಬಿತ್ತಿ, ಲೋಕಕ್ಕೆ ಅನ್ನವನ್ನು ಕೊಡುವ ಬಸವನ ಬಗ್ಗೆ ಕೃತಜ್ಞತೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ದಿನ. ಚಕ್ಕುಲಿಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಬಸವನಿಗೆ ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಬಸವನಿಗೆ ಇಂದು ಪೂಜೆ ಮಾಡಲೇಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ===ದಕ್ಷಿಣಾಯನ ಪುಣ್ಯಕಾಲ=== ಆಷಾಢಮಾಸದಲ್ಲಿಯೇ ದಕ್ಷಿಣಾಯನ ಪುಣ್ಯಕಾಲ ಬರುತ್ತದೆ. ಸೂರ್ಯ ಮಿಥುನರಾಶಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಕರ್ಕಾಟಕ ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುವ ಕಾಲವನ್ನು ದಕ್ಷಿಣಾಯನ ಪುಣ್ಯಕಾಲವೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಪುಣ್ಯಕಾಲ ಇಪ್ಪತ್ತು ಘಳಿಗೆ ಪೂರ್ವದಲ್ಲೇ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿರುತ್ತದೆಂದು ಸ್ಮೃತಿವಾಕ್ಯ. ಆ ದಿವಸ ಸಕಲ ಜಲಾಶಯಗಳಲ್ಲೂ ಗಂಗಾದೇವಿಯ ಸಾನಿಧ್ಯವಿರುವುದರಿಂದ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಮಹತ್ತ್ವ. ಗಂಗಾಪೂಜೆಮಾಡಿ ನೈವೇದ್ಯವನ್ನು ಕೊಡುವುದೂ ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ದೀಪದಾನ ಮಾಡುವುದೂ ವಾಡಿಕೆ. ಪಿತೃ ತರ್ಪಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ===ಆಷಾಢ ಬಹುಳ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ === ಈ ದಿನ ಜ್ಯೋತಿರ್ಭೀಮೇಶ್ವರ ವ್ರತವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕನ್ಯೆಯೋರ್ವಳನ್ನು ಹಣದಾಸೆಗೆ ಕಡುಬಡವರಾದ ತಂದೆತಾಯಿಗಳು ಮೃತರಾಜಕುಮಾರನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಧಾರೆಯೆರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ಆ ಕನ್ಯೆ ತನ್ನ ದೃಢವಾದ ನಿಲವಿನಿಂದಲೂ ಭಕ್ತಿಯಿಂದಲೂ ಉಮಾಮಹೇಶ್ವರರನ್ನು ಪುಜಿಸಿ ಅವರ ವರಪ್ರಸಾದದಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾದ ಸೌಮಾಂಗಲ್ಯ ಭಾಗ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಳೆಂಬ ಐತಿಹ್ಯ ಈ ವ್ರತಾಚರಣೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ದೀಪಸ್ತಂಭದಲ್ಲಿ ಉಮಾಮಹೇಶ್ವರರನ್ನು ಪುಜಿಸುವುದು ವಿಧಿ. ===ಆಡಿ ಶುಕ್ರವಾರ=== ಕರ್ಕಾಟಕ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಶುಕ್ರವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುವ ಪದ್ಧತಿ ದ್ರಾವಿಡ ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥರಲ್ಲಿದೆ. ಆಡಿ ಎಂಬುದು ಆಷಾಢದ ತಮಿಳು ರೂಪ. '''ಆಷಾಢ ಶುಕ್ಲ ಏಕಾದಶಿ''' : ಇದಕ್ಕೆ ಗಾಳೀಪಟದ ಹಬ್ಬವೆಂದೂ ಹೆಸರು. ಗಾಳಿ ಪಟವನ್ನು ಹಾರಿಸುವುದು ರೂಢಿ. ಪ್ರಥಮೈಕಾದಶೀ ಎಂದೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಮಹಾ ವಿಷ್ಣು ಮಲಗುವ ದಿನ. ಇಂದಿನಿಂದ ಚಾತುರ್ಮಾಸ್ಯ ವ್ರತಾರಂಭ. ==ವರ್ಷಋತುವಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ಲಕ್ಷ್ಮೀಪೂಜೆ=== *ಚೈತ್ರಶುಕ್ಲ ತದಿಗೆಯಿಂದ ಮೂರು ತದಿಗೆಗಳು ವಸಂತ ಗೌರೀಪೂಜೆಗೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತವೋ ಹಾಗೆಯೇ ಶ್ರಾವಣ ಮಾಸದ ಶುಕ್ರವಾರಗಳೆಲ್ಲವೂ ಲಕ್ಷ್ಮೀಪೂಜೆಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ಹಿಂದಿನ ಶುಕ್ರವಾರ ವರಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಪೂಜೆಗೆ ಮೀಸಲು. ಗೋಧೂಳಿಯ ಲಗ್ನದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಪೂಜೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. *ತಳಿರುತೋರಣ ಬಾಳೆಕಂಬ ಮುಂತಾದುವುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಮಂಟಪದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ರತ್ನಾಭರಣಗಳಿಂದಲೂ ಮಾಂಗಲ್ಯದ್ರವ್ಯಗಳಿಂದಲೂ ಸಿಂಗರಿಸಿರುವ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಪ್ರತಿಕೃತಿಯನ್ನು ಇಟ್ಟು ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಿ ಮರದ ಬಾಗಿನ ಕೊಟ್ಟು ಮುತ್ತೈದೆಯರಿಗೆ (ದಂಪತಿಗಳಾ ದರೆ ಉತ್ತಮ) ಭೋಜನ ಮಾಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಲಶದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಆವಾಹನ ಮಾಡಿ ಪುಜಿಸುವ ಪದ್ಧತಿಯೂ ಇದೆ. ಆ ದಿನ ಮಹಿಳೆಯರು ಸಂಪತ್ ಶುಕ್ರವಾರದ ಹಾಡು ಎಂಬ ವ್ರತಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುವ ವಾಡಿಕೆಯೂ ಇದೆ. ===ಶ್ರಾವಣ ಶನಿವಾರಗಳು=== *ತಿರುಪತಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸನಿಗೆ ಮೀಸಲು ವಾರಗಳಿವು. ಆ ದೇವರ ಒಕ್ಕಲು ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತ್ರಿಪುಂಡ್ರವನ್ನು ಧರಿಸಿ, ವೆಂಕಟೇಶಾಯ ಮಂಗಳಂ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತ ಐದು ಮನೆಗಳಿಗಾದರೂ ಹೋಗಿ ಭಿಕ್ಷೆ ತರಬೇಕೆಂದೂ ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಪ್ರೀತ್ಯರ್ಥ ಯಥಾಶಕ್ತಿ ದಾನ, ಸಂತರ್ಪಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದೂ ನಿಯಮ. *ಬಡವ ಬಲ್ಲಿದರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಈ ವಿಧಿ ಇದೆ. ಇದನ್ನು ಸಿರಿಸಂಪತ್ಪ್ರದ ಶನಿವಾರವೆಂದು ತಿಳಿದು ತಂಬಿಟ್ಟಿನ ತುಪ್ಪದ ದೀಪವನ್ನು ಹಚ್ಚಿಡುತ್ತಾರೆ. ಅಂಬಲಿ ಊಟಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತಿರುಪತಿಗೆ ಶ್ರೀನಿವಾಸನ ಭಕ್ತರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಯಾತ್ರೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ===ಮಂಗಳಗೌರೀ=== ಶ್ರಾವಣ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಮಂಗಳವಾರವೂ ಕಲಶದಲ್ಲಿ ಮಂಗಳಗೌರಿಯನ್ನು ಆವಾಹನ ಮಾಡಿ ಸ್ತ್ರೀಯರು ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪೂಜೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ===ನಾಗರಚೌತಿ=== [[ಚಿತ್ರ:Indian Cobra.JPG|thumb|left|ನಾಗರಪಂಚಮಿಯಂದು ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ನಾಗರ ಹಾವು]] ಶ್ರಾವಣ ಶುಕ್ಲ ಜೌತಿಯ ದಿನ ಬೆಳಗ್ಗೆ ಸ್ತ್ರೀಯರು ತಣ್ಣೀರಿನಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಹುತ್ತಕ್ಕೂ ನಾಗರಕಲ್ಲಿಗೂ ಹಾಲು ನೀರಿನಿಂದ ಅಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿ ಹಸಿ ತಂಬಿಟ್ಟು ಚಿಗಳಿಗಳಿಂದ ತನಿ ಎರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮನೆಯ ಒಳಗೂ ಅಂಗಳದಲ್ಲೂ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ನಾಗರಹಾವಿನ ಕುಂಡಲಿಯನ್ನು ರಂಗವಲ್ಲಿ ಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವುದೂ ಪುಜಿಸುವುದೂ ವಾಡಿಕೆ. ===ಪಂಚಮೀ=== ನಾಗಪಂಚಮೀ ಅಥವಾ ಗರುಡಪಂಚಮೀ ಎಂದು ಈಗ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಸಹೋದರರ ಬೆನ್ನುಹುರಿಗೆ ದೂರ್ವಿಯಿಂದ ಹಾಲು ನೀರು ಪ್ರೋಕ್ಷಿಸಿ, ಪೂಜಿಸಿ ಅವರಿಗೆ ತಂಬಿಟ್ಟಿನ ಬಾಗಿಣವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಬಂಧುಬಾಂಧವರಿಗೂ ಇಷ್ಟಮಿತ್ರರಿಗೂ ತಂಬಿಟ್ಟು ಕೊಡುವುದು ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಸಹೋದರನ ಸುಖಸಂತೋಷಕ್ಕೂ ದೀರ್ಘ ಜೀವನಕ್ಕೂ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಇದರಿಂದ ಅಪಮೃತ್ಯು ಪರಿಹಾರವಾಗುವುದೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಬಾಗಿಲಿನಲ್ಲಿ ಅರಿಸಿನದಿಂದ ನಾಗರಹಾವಿನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಬರೆದು ಹಳದಿ ಗೆಜ್ಜೆವಸ್ತ್ರದಿಂದ ಪುಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ===ಸಿರಿಯಾಳ ಷಷ್ಠೀ=== ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಸಿರಿಯಾಳನನ್ನು (ವಿರುದ್ಧ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ತಲೆಮಾಡಿ ಮಲಗಿರುವ ಎರಡು ಹಸುಳೆಗಳ ಪ್ರತಿಕೃತಿ) ಮಾಡಿ ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಿ ಮೊಸರನ್ನವನ್ನೂ ಕಡುಬನ್ನೂ ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅನಂತರ ಚಿಕ್ಕ ಮಕ್ಕಳಿರುವ ಮನೆಗೆ ಬುತ್ತಿ ಮತ್ತು ಕಡುಬು ಬೀರಿ ಬರುವುದು ವಾಡಿಕೆ. ===ಶ್ರಾವಣೀ=== *ಶ್ರಾವಣ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ದಿನ ಉಪಾಕರ್ಮವನ್ನು (ನೋಡಿ- [[ಉಪಾಕರ್ಮ]]) ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ಯಜುರ್ವೇದಿಗಳಿಗೆ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ತಿಥಿಯೂ ಋಗ್ವೇದಿಗಳಿಗೆ ಶ್ರವಣ ನಕ್ಷತ್ರವೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಈ ಉಪಾಕರ್ಮದ ಹಬ್ಬ ಹಿಂದೆ ಮುಂದೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಾಮವೇದಿಗಳು ಇದನ್ನು ಭಾದ್ರಪದ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಾನಕ್ಷತ್ರವಿರುವ ದಿನ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. *ವೇದೋಕ್ತ ಕರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಷದಲ್ಲಾಗಿರುವ ಲೋಪದೋಷಗಳ ನಿವಾರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ಮಾಡುವ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ ಕರ್ಮವೆಂತಲೂ ನಂಬಿಕೆ. ನೂತನ ಯಜ್ಞೋಪವೀತವನ್ನು ಧರಿಸಿ ದೇವಋಷಿಪಿತೃಗಳಿಗೆ ತರ್ಪಣ ಕೊಡುವುದು ಪದ್ಧತಿ. ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ರಾಖೀ ಅಥವಾ ರಕ್ಷಾಬಂಧನದ ಹಬ್ಬ ವೆಂದೂ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಭಾತೃಭಾವ ವಿಕಾಸಕ್ಕೆ ಪೋಷಕವಾದ ಹಬ್ಬ. ===ಗಾಯತ್ರೀಪ್ರತಿಪದಾ=== ಉಪಾಕರ್ಮದ ಮರುದಿವಸ ಸಹಸ್ರ ಗಾಯತ್ರಿಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಿ ಇದೆ. ===ಕೃಷ್ಣ ಜನ್ಮಾಷ್ಟಮೀ=== [[ಚಿತ್ರ:Lord krishna.jpg|thumb|left|ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ]] *ದುಷ್ಟಶಕ್ತಿಗಳ ದಮನ ಮತ್ತು ಶಿಷ್ಟರ ಪೋಷಣಾ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿರತನಾದ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಗೀತೆಯನ್ನು ಉಪದೇಶಿಸಿದ ಮಹಾನುಭಾವ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಜನ್ಮದಿನ. ಚಾಂದ್ರ, ಸೌರಮಾನಗಳ ರೀತ್ಯಾ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರಾವಣ ಬಹುಳ ಅಷ್ಟಮೀ ಮಧ್ಯ ರಾತ್ರಿ ಚಂದ್ರೋದಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅರ್ಘ್ಯವನ್ನು ಬಿಡಬೇಕೆ೦ಬ ವಿಧಿ. ಅದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಗೋಕುಲದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಮಾಡಿಟ್ಟು ಷೋಡಶೋಪಚಾರ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. *ಆ ದಿನ ಬಗೆಬಗೆಯ ತಿಂಡಿ ತಿನುಸುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ನಿವೇದಿಸುತ್ತಾರೆ. ರೋಹಿಣಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಇರುವ ದಿನ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸಿದರೆ, ಅದಕ್ಕೆ ಕೃಷ್ಣ ಜಯಂತೀ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗುತ್ತದೆ. ಪೂಜೆ ರಾತ್ರಿ ವೇಳೆ ನಡೆಯುವುದರಿಂದ ಆ ದಿನ ಉಪವಾಸವಿರುವುದು ಸೂಕ್ತ. ತಿಥಿ ಭಾಂತೇಚ ಪಾರಣಂ ಎಂಬ ವಿಧಿವಾಕ್ಯಕ್ಕೆ ಅರ್ಥ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿರುವ ಕಾರಣ ಪಾರಣೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಮತಭೇದ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ===ಸ್ವರ್ಣಗೌರೀ=== ಭಾದ್ರಪದ ಶುಕ್ಲತದಿಗೆ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸಂಭ್ರಮದ ಹಬ್ಬ. ಇದೇ ಗೌರೀ ತದಿಗೆ. ಇದು ಸೌಭಾಗ್ಯಪ್ರದವಾದ ವ್ರತ. ದೊಡ್ಡಗೌರೀ ಮುಂತಾದ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಿದೆ. ತಳಿರುತೋರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಮಂಟಪದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಗೌರಿಯ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಕೃತಿಯನ್ನು ಇಟ್ಟು ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಿ ವ್ರತಕಥೆಯನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತು ಮೊರದ ಬಾಗಿನವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಅಂಥ ಬಾಗಿನವನ್ನು ಹೊತ್ತು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಓಡಾಡುವ ಸುಮಂಗಲಿಯರನ್ನು ಅಂದಿನಿಂದ ಒಂದುವಾರ ಕಾಲ ನೋಡಬಹುದು. ===ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥೀ=== [[ಚಿತ್ರ:SASIVEKALU GANESH 3- Dr. Murali Mohan Gurram.jpg|thumb|left|ಶ್ರೀ ಗಣೇಶ]] [[ಚಿತ್ರ:Unni appam.jpg|thumb|left|ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿಯಂದು ಮಾಡಲ್ಪಡುವ ಮೋದಕ]] ವಿಘ್ನನಿವಾರಕ ವಿನಾಯಕನ ಹಬ್ಬ. ಸಿದ್ಧಿವಿನಾಯಕ ವಿದ್ಯಾಗಣಪತಿ ಮುಂತಾದ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಇವರನ್ನು ಪುಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ಮನೆಯಲ್ಲೂ, ಭಕ್ತಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಕಲಾವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಈ ಹಬ್ಬದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ರಂಗುರಂಗಿನ ಬಣ್ಣದಿಂದ ತಯಾರಾಗಿರುವ ಗಣಪತಿಯನ್ನು ಅಲಂಕೃತ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿ, ಪುಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿಯೂ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಡಬು ಗಣಪತಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾದ ಭಕ್ಷ್ಯ. ಭಾದ್ರಪದಶುಕ್ಲ ಚತುರ್ಥೀ ದಿನ ಈ ಹಬ್ಬ ಬರುತ್ತದೆ. ಆ ದಿನ ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಬಾರದೆಂಬ ನಿಯಮ. ಅಕಸ್ಮಾತ್ ನೋಡಿದರೆ ದೋಷಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಯಮಂತಕೋಪಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ಕೇಳಲೇಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ಅದೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, * ಸಿಂಹಃ ಪ್ರಸೇನಮವಧೀತ್ ಸಿಂಹೋ ಜಾಂಬವತಾ ಹತಃ * ಸುಕುಮಾರಕ ಮಾರೋದೀಃ ತವ ಹ್ಯೇಷ ಸ್ಯಮಂತಕಃ ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕವನ್ನಾದರೂ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕನಿಷ್ಠ ಪಕ್ಷ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದು ಮನೆಗಳಿಗಾದರೂ ಹೋಗಿ ಗಣೇಶನನನ್ನು ನೋಡಿ ನಮಸ್ಕರಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿಯಮವಿರುವ ಕಾರಣ ಬಾಲಕರು ತಂಡೋಪತಂಡವಾಗಿ ಮನೆಮನೆಗೂ ಹೋಗಿಬರುವ ದೃಶ್ಯ ಮನಮೋಹಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಶುಭಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶನ ವಿಸರ್ಜನೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಆಗ ನಡೆಯುವ ಗಣೇಶನ ಮೆರವಣಿಗೆ ವರ್ಣಮಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹಿಂದುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶುಭಕಾರ್ಯವೂ ವಿಘ್ನೇಶ್ವರನ ಪೂಜೆಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ===ಋಷಿಪಂಚಮೀ=== ಸ್ತ್ರೀಯರು ಋತುದೋಷ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸಪ್ತಋಷಿಗಳನ್ನು ಪುಜಿಸಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಿಗನುಸಾರವಾಗಿ ಭಾದ್ರಪದ ಶುಕ್ಲಪಂಚಮಿಯಂದು ಈ ವ್ರತವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆ ದಿನ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವರು ಊಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ತಾಯಿಯ ಪರವಾಗಿ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳು ಈ ವ್ರತವನ್ನಾಚರಿಸುವು ದುಂಟು. ಸಪ್ತಋಷಿಗಳನ್ನು ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಪುಜಿಸಿ, ಹವನ ಹೋಮಾದಿಗಳಿಂದ ಉದ್ಯಾಪನೆ ಮಾಡಿ ಯಥಾಶಕ್ತಿ ದಾನಾದಿಗಳನ್ನು ಕೊಡಬೇಕೆಂಬುದು ನಿಯಮ. ಅರುಂಧತೀ ಬಾಗಿನವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ವ್ರತಕಥೆಯೂ ಇದೆ. ===ಅನಂತರಪದ್ಮನಾಭ ಪೂಜೆ=== ಭಾದ್ರಪದ ಶುಕ್ಲ ಚತುರ್ಥೀ ದಿವಸ ಅನಂತಪದ್ಮನಾಭಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಕಲಶದಲ್ಲಿ ಆವಾಹನ ಮಾಡಿ ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಿ ಅನಂತನ ದಾರವನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಿ ಧರಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿಯಮ. ಇದಕ್ಕೂ ವ್ರತಕಥೆ ಇದೆ. ===ಅನಂತನ ಹುಣ್ಣಿಮೆ=== ಭಾದ್ರಪದ ಶುಕ್ಲ ಪೂರ್ಣಿಮಾ ದಿನಕ್ಕೆ ಈ ಹೆಸರಿದೆ. ಉಮಾಮಹೇಶ್ವರ ವ್ರತವನ್ನು ಆಚರಿಸುವುದು ಇಂದೇ. ಅನೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದಿನ ರಥೋತ್ಸವ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ===ಭಾದ್ರಪದ ಬಹುಳ === ಪಿತೃಪೂಜೆಗೆ ಮೀಸಲು. ಈ ಹದಿನೈದು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡುವ ಶ್ರಾದ್ಧಕರ್ಮಕ್ಕೆ ಪಕ್ಷ ಎಂದು ಹೆಸರು. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಹಾಮಭರಣಿ, ಮಧ್ಯಾಷ್ಟಮೀ, ಅವಿಧವಾ ನವಮೀ, ಘಾತ ಚತುರ್ದಶೀ ಮತ್ತು ಮಹಾಲಯ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ-ಈ ದಿನಗಳು ಈ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದುವೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ==ಶರದೃತುವಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ನವರಾತ್ರಿ=== *ಆಶ್ವೀಜ ಶುಕ್ಲ ಪಾಡ್ಯಮೀ ದಿನದಿಂದ ದಶಮಿಯವರೆಗೆ ಬರುವ ದಿನಗಳನ್ನು ನವರಾತ್ರಿ ಅಥವಾ ದಶಹರಾ ಎಂದೂ ಶರನ್ನವರಾತ್ರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುವರು. ನವರಾತ್ರಿ ಹಬ್ಬದ ಸಾಲು. ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಮೂಲಾನಕ್ಷತ್ರ ಇರುವ ದಿನದಿಂದ ಶ್ರವಣ ನಕ್ಷತ್ರ ಇರುವವರೆಗೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ನವರಾತ್ರಿ ನಾಡಹಬ್ಬ. ಇದಕ್ಕೆ ವಿಜಯನಗರದ ವೈಭವದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯೂ ಇದೆ. *ಮನೆಮನೆಯಲ್ಲೂ ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಸಿಂಗರಿಸಿ ಒಪ್ಪವಾಗಿ ಕೂಡಿಸಿ ಪುಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಲಾವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಪ್ರಕಾಶನಕ್ಕೆ ಇದೊಂದು ಸುಸಮಯ. ಸಂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳು ಶೃಂಗಾರಗೊಂಡು ಮನೆಯಿಂದ ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ಹಾಡು ಹೇಳಿ ಕೋಲಾಟವಾಡುವ ದೃಶ್ಯ ಕಣ್ಮನಗಳನ್ನು ಸೆಳೆಯುವಂತಿರುತ್ತದೆ. ಶಕ್ತಿ ದೇವತಾ ಪೂಜೆಗೆ ಮೀಸಲಾದ ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಶವನ್ನಿಟ್ಟು ಪುಜಿಸುವುದೂ ವಾಡಿಕೆ. ಇಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ದಿನಗಳ ಹಬ್ಬಗಳು ಬಹು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಿವೆ. ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ನವರಾತ್ರಿ (Navaratri) ಆರಂಭವಾಗಿದೆ. ದೇವಿಯ 9 ರೂಪಗಳನ್ನು 9 ದಿನ ಆರಾಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಸೇರಿ ದೇಶದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನವರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ದೇಶದ ವಿವಿಧ ಕಡೆಗಳಿಂದ, ವಿದೇಶಗಳಿಂದಲೂ ಭಕ್ತರು ಆಗಮಿಸುತ್ತಾರೆ. '''ದೀಪಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗುವ ಬೀದಿಗಳು''' ನವರಾತ್ರಿ ಬಂದರೆ ಸಾಕು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಬೀದಿ ಬೀದಿಗಳು ದೀಪಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿ ನೋಡಿದರೂ ಆಕರ್ಷಕ ಬಣ್ಣದ ಪೆಂಡಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಆಯುಧಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಲಂಕೃತಗೊಂಡ ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯನ್ನು ಕೂರಿಸಿ ಪೂಜಿಸುವುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ವಿವಿಧ ಬೃಹತ್ ಪೆಂಡಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ದುರ್ಗಾ ಮಾತೆಯ ಜತೆಗೆ ಆಕೆಯ ಮಗ ಕಾರ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಗಣೇಶನ ಮಣ್ಣಿನ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನೂ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನೃತ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು, ನಾಟಕಗಳು, ದುರ್ಗಾ ದೇವಿ ಮತ್ತು ಮಹಿಷಾಸುರನ ದಂತಕಥೆಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಹಲವಾರು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಾದ್ಯಂತ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉತ್ಸವದ ಕೊನೆಯ ದಿನದಂದು ದೇವಿಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಭವ್ಯ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ವಿಸರ್ಜಿಸುವುದು ಸಂಪ್ರದಾಯ. ಹತ್ತನೇ ದಿನವನ್ನು ʼವಿಜಯದಶಮಿʼ ಅಥವಾ ʼದಸರಾʼ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಜಯ ದಶಮಿಯನ್ನು ‘ಸಿದುರ್ ಖೇಲಾ’ ಎಂದೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯರು ಕೆಂಪು, ಬಿಳಿ ಅಥವಾ ಹಳದಿ ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಸೀರೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಕುಂಕುಮ ಧರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಭಕ್ತರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿರುವ ದಕ್ಷಿಣೇಶ್ವರ ಕಾಳಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ತೆರಳುತ್ತಾರೆ. '''ಇತಿಹಾಸ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ದುರ್ಗಾ ಆರಾಧನೆಗೆ ನೂರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ. ದಾಖಲೆಯ ಪ್ರಕಾರ ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯ ಮೊದಲ ಭವ್ಯ ಪೂಜೆಯನ್ನು 1500ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ದಿನಾಜ್ಪುರ ಮತ್ತು ಮಾಲ್ಡಾದ ಭೂಮಾಲೀಕರು ಅಥವಾ ಜಮೀನ್ದಾರರು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ದುರ್ಗಾ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಎಂದು ಜಾನಪದ ಕಥೆಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಮೂಲದ ಪ್ರಕಾರ ತಾಹೇರ್ಪುರದ ರಾಜಾ ಕಂಗ್ಶನಾರಾಯಣ್ ಅಥವಾ ನಾಡಿಯಾದ ಭಬಾನಂದ ಮಜುಂದಾರ್ 1606ರಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಶಾರದಾ ಅಥವಾ ಶರತ್ಕಾಲದ ದುರ್ಗಾ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದರು ಎನ್ನುವ ವಾದವೂ ಇದೆ. [[ಚಿತ್ರ:ನವರಾತ್ರಿ ವೈಭವ.webp|thumb]] '''ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ''' ಈ ಹಬ್ಬವು ಮಹಾಲಯದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದಿನ ಹಿಂದೂಗಳು ಮರಣ ಹೊಂದಿದ ತಮ್ಮ ಹಿರಿಯರನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಜತೆಗೆ ಅಂದು ದುರ್ಗೆಯ ಆಗಮನವಾಗುತ್ತದೆ. ದುರ್ಗಾ ಪೂಜೆಯ ಮುಂದಿನ ಮಹತ್ವದ ದಿನವನ್ನು ಷಷ್ಠಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಏಳನೇ (ಸಪ್ತಮಿ), ಎಂಟನೇ (ಅಷ್ಟಮಿ) ಮತ್ತು ಒಂಬತ್ತನೇ (ನವಮಿ)ದಿನದಂದು ದುರ್ಗಾ, ಲಕ್ಷ್ಮೀ, ಸರಸ್ವತಿ, ಗಣೇಶ ಮತ್ತು ಕಾರ್ತಿಕೇಯರೊಂದಿಗೆ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದುರ್ಗಾ ಆರತಿ ಇಲ್ಲಿನ ವಿಶೇಷ. ಬೆಳಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಸಂಜೆ ದುರ್ಗೆಯ ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಆರತಿಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ನೈವೇದ್ಯಗಳನ್ನು ದೇವಿಗೆ ಇಟ್ಟು ಬಳಿಕ ಅದನ್ನು ವಿತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಗಿದ್ದ ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯ ಮಣ್ಣಿನ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ವಿಜಯದಶಮಿಯಂದು(ಹತ್ತನೇ ದಿನ) ವೈಭವದ ಮೆರವಣಿಗೆ ಮೂಲಕ ಸಾಗಿಸಿ ನದಿ ಅಥವಾ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೆರವಣಿಗೆ ವೇಳೆ ಅನೇಕರು ತಮ್ಮ ಮುಖಕ್ಕೆ ಕುಂಕುಮ ಬಳಿದಿರುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ.<ref>{{cite web |title=Navaratri |url=https://vistaranews.com/horoscope-religion/religious/navatri-how-celebrate-durga-pooja-in-west-bengal/482083.html |website=Vistara News |publisher=Vistara News |date=17 October 2023 |url-status=live}}</ref> ===ಸರಸ್ವತೀಪೂಜೆ=== ಮೂಲೇನಾವಾಹಯೇತ್ ದೇವೀಂ ಶ್ರವಣೇನ ವಿಸರ್ಜಯೇತ್ ಎಂಬ ಆಧಾರೋಕ್ತಿಯಂತೆ ಮೂಲಾನಕ್ಷತ್ರದ ದಿನ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಇಟ್ಟು ಪೂಜೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸರಸ್ವತೀ ಪೂಜೆ ಎಂದಿದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದಿದೆ. ಪಾಡ್ಯಮಿಯಿಂದ ನಂದಾದೀಪವನ್ನಿಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದವರು ಸರಸ್ವತೀಪೂಜೆಯ ದಿನದಿಂದಲಾದರೂ ನಂದಾದೀಪವನ್ನಿಟ್ಟು ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಂಗೀತ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಸಕಲ ಸಲಕರಣೆ ಮತ್ತು ಪುಸ್ತಕಗಳಿಗೆ ಅಂದು ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ===ದುರ್ಗಾಷ್ಟಮಿ=== [[ಚಿತ್ರ:Durga devi..jpg|thumb|right|ದುರ್ಗೆ]] ಮಹಿಷಾಸುರನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ ದುರ್ಗಾದೇವಿಯ ಪ್ರೀತ್ಯರ್ಥವಾಗಿ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುವ ದಿನ. ===ಮಹಾನವಮೀ=== [[ಚಿತ್ರ:Ayudha Pooja.jpg|thumb|right|ಅಯುಧ ಪೂಜೆಯ ಒಂದು ನೋಟ]] ವಾಹನಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ದಿನ. ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳಿಗೂ ಜೀವನೋಪಾರ್ಜನೆಗೆ ಸಹಾಯಕವಾದ ಯಂತ್ರಾದಿಗಳಿಗೂ ಅಂದು ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಮಹಾನವಮಿಯ ದಿನ ಶಮೀಪತ್ರವನ್ನು ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗುವುದು. ಸರಸ್ವತಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ನೈವೇದ್ಯವನ್ನೂ ಸಲ್ಲಿಸ ಲಾಗುವುದು. ಪರಬ್ರಹ್ಮನ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಕತ್ವವನ್ನು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಕೊಡಲೆಂದೇ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಹಬ್ಬವಿದು. ===ವಿಜಯದಶಮೀ=== ದೊಡ್ಡ ದಿನವೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಚಾತುರ್ಮಾಸ್ಯ ಸಂಕಲ್ಪ ಮಾಡಿ ಒಂದೇ ಕಡೆ ಕುಳಿತಿರುವ ಸಂನ್ಯಾಸಿಗಳೂ ಸಂಚಾರ ಹೊರಡುವ ದಿನ. ಸೀಮೋಲ್ಲಂಘನ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವದಂತಿ. ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರದ ಪರಂಪರೆಗನುಸಾರವಾಗಿ ಜಂಬೂಸವಾರಿ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ ಊರಿನಲ್ಲೂ ದೇವರ ಉತ್ಸವ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಶಮೀವೃಕ್ಷವನ್ನೂ ಪುಜಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಪರಸ್ಪರ ಶಮೀ ಕೊಟ್ಟು ನಮಸ್ಕರಿಸುವುದೂ ಶುಭಾಶಯವನ್ನು ಹೇಳುವುದೂ ವಾಡಿಕೆ. ಆಗ, * ಶಮೀ ಶಮಯತೇ ಪಾಪಂ ಶಮೀ ಶತ್ರುವಿನಾಶಿನೀ * ಧರಿತ್ರ್ಯರ್ಜುನಬಾಣಾನಾಂ ರಾಮಸ್ಯ ಪ್ರಿಯವಾದಿನೀ ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಹೇಳಬೇಕು. ಸರಸ್ವತಿಯನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಿ ಏನಾದರೂ ಓದಲೇಬೇಕೆಂದೂ ನಿಯಮವಿದೆ. ಆ ದಿನ ಆರಂಭಿಸಿದ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಜಯ ಸಿಗುವುದೆಂದೂ ನಂಬಿಕೆ. ಶ್ರೀರಾಮ ಲಂಕೆಗೆ ದಿಗ್ವಿಜಯಕ್ಕೆ ಹೊರಟ ದಿನವೆಂದೂ ದ್ವೈತವಾದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನಾಚಾರ್ಯರಾದ ಶ್ರೀ ಮನ್ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ಅವತರಿಸಿದ ದಿನ ವೆಂದೂ ಇದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಈ ದಿನದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಾಗಿ ಅನೇಕ ವೃತ್ತಾಂತಗಳು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ. ನವರಾತ್ರಿ ಉತ್ಸವ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವ ದಿನವಾದ ಇಂದು ಆವಾಹಿತ ಸಕಲ ದೇವದೇವತೆಗಳನ್ನೂ ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಗುವುದು. ವೆಂಕಟೇಶ ಮಹಾತ್ಮ್ಯೆಯ ಪುರಾಣ ಹೇಳಿ ಮಂಗಳವನ್ನಾ ಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸುಂದರಕಾಂಡ ರಾಮಾಯಣವನ್ನು ಪಾರಾಯಣ ಮಾಡಿ ಮುಗಿಸುವುದೂ ಉಂಟು. ===ಶಿಗಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆ=== ಆಶ್ವೀಜ ಶುಕ್ಲ ಪೂರ್ಣಿಮಾಕ್ಕೆ ಶಿಗಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಅನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಇದು ರೈತರ ಹಬ್ಬ. ಮುತ್ತೈದೆಯರು ಹಸುರು ಪಯಿರನ್ನು (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಗಿ) ಬೆಳೆಸಿರುವ ಗೆರಸಿಯನ್ನು ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತ ಜಲಾಶಯಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಶಿಗಿ ಗೌರಿಯನ್ನು ಪೂಜೆ ಮಾಡಿ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಭೂಮಿ ತಾಯಿಗೆ ಬಯಕೆ ಊಟ ಮಾಡಿಸಲು ಬಗೆಬಗೆಯ ತಿಂಡಿತಿನಿಸುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಹೊಲಗದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಎಡೆಯಿಟ್ಟು ಊಟ ಮಾಡಿ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವರು ಬೆಳದಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಯಸದ ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಳೆ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಕೊಡುವ ದೇವೇಂದ್ರನನ್ನು ತೃಪ್ತಿ ಪಡಿಸ ಲು ಮಾಡುವ ಹಬ್ಬವೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ===ನೀರು ತುಂಬುವ ಹಬ್ಬ=== ನರಕಚತುರ್ದಶಿಯ ಹಿಂದಿನ ರಾತ್ರಿ. ಚತುರ್ದಶಿಯ ದಿನ ಚಂದ್ರೋದಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಂಜನ ಮಾಡಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಬಚ್ಚಲ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತೊಳೆದು, ಅಲಂಕರಿಸಿ ನೀರು ತುಂಬುತ್ತಾರೆ. ಜಲಂಧರನ ಭಯದಿಂದ ಪರಶಿವ ಮಾಲಿಂಗನ ಬಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಅವಿತು ಕೊಂಡನೆಂದೂ ಅದನ್ನು ಪಾರ್ವತಿ ನೀರಿನ ಹಂಡೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಸುತ್ತಿಟ್ಟು ಆ ದುಷ್ಟನ ಕೈಗೆ ಪರಶಿವ ಸಿಗದಂತೆ ಮಾಡಿದಳೆಂದೂ ಒಂದು ಐತಿಹ್ಯ. ಅಳಿಯಂದಿರು ಮನೆಗೆ ಬಂದಾಗ ಈ ಹಬ್ಬದ ಸಂಭ್ರಮವೇ ಸಂಭ್ರಮ. ಇಂದಿನಿಂದ ದೀಪಾವಳೀ ಹಬ್ಬ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ===ನರಕ ಚತುರ್ದಶೀ=== ಭೂಮಿಯ ಪುತ್ರನಾದ ನರಕಾಸುರ ಲೋಕಕಂಟಕನಾದಾಗ ಭೂಮಾತೆಯೇ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡು ನರಕಾಸುರನನ್ನು ಸಂಹಾರ ಮಾಡಿಸಿದಳೆಂದು ಪುರಾಣಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಥೆಯಿದೆ. ಆದುದರಿಂದಲೇ ಆ ಭೂಮಾತೆಯ ಆದೇಶದಂತೆ ಸೂರ್ಯೋದಯಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಚಂದ್ರೋದಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಂಜನ ಮಾಡಲೇಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ ಇದೆ. ಅಳಿಯನಿಗೆ ಈ ಹಬ್ಬದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ರಾತ್ರಿ ಹಬ್ಬದೂಟವಾದ ಮೇಲೆ ಬಾಣಬಿರುಸುಗಳನ್ನು ಹಚ್ಚಿ ನಲಿಯುತ್ತಾರೆ. ===ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ === ಆಶ್ವೀಜ ಬಹುಳ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯಂದು ಲಕ್ಷ್ಮೀಪೂಜೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ===ಬಲಿಪಾಡ್ಯಮಿ=== *ವಾಮನಾವತಾರದ ಕಥೆಯ ಹಿನ್ನಲೆಯಲ್ಲಿ ಲೋಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಬಲಿಪಾಡ್ಯಮಿಯ ಹಬ್ಬ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಗೋಕ್ರೀಡನಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾದ್ದು. ಬೆಳಗ್ಗೆ ಗೋಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು. ಸಂಜೆಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮನೆಯ ಹೊಸಲಿನಲ್ಲೆಲ್ಲ ಬಲೀಂದ್ರನನ್ನು ಮಾಡಿಟ್ಟು ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಬೇಕು. ಬಾಣಬಿರುಸುಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸುವುದುಂಟು. ಬಲೀಂದ್ರ ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಬಂದು ಮೂರೂಮೂಕ್ಕಾಲು ಘಳಿಗೆ ಇರುವನೆಂದು ಜನರ ನಂಬಿಕೆ. *ಅಳಿಯನನ್ನು ಕರೆಸಿಕೊಂಡಿರುವವರು ಭಾವನ ಬಿದಿಗೆ ಅಕ್ಕನ ತದಿಗೆ ಮುಂತಾಗಿ ಕಾರ್ತೀಕ ಶುಕ್ಲ ಬಿದಿಗೆ ತದಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಡೆ ಪಂಚಮಿ ಎಂದು ಪಂಚಮಿಯವರೆಗೂ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಡೆ ಪಂಚಮಿಗೆ ದೀಪಾವಳೀ ಹಬ್ಬ ಮುಗಿಯುತ್ತದೆ. ಭಾವನಬಿದಿಗೆ ದಿವಸ ಸಹೋದರಿಯ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅವಳ ಕೈಯಿಂದ ಊಟ ಮಾಡಬೇಕೆಂದೂ ಯಮಧರ್ಮರಾಯ ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದ್ದನೆಂದೂ ಅಕ್ಕನ ತದಿಗೆ ದಿವಸ ಸಹೋದರಿಯರಿಗೆ ಔತಣವನ್ನು ಮಾಡಸಬೇಕೆಂದೂ ಪ್ರರಾಣಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಇದೆ. ===ತುಳುನಾಡ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಬರುವ ಕಥೆ === [[File:Baliyendra Mara Balekki Mara Tudar.jpg|thumb|right|ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಮರ]] '''ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ತುಳು ಜನಪದ ಹಾಡು''' - ಆಟಿಡ್ ಬರ್ಪುಂಡು ಆನೆಂತಿ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ ಸೋಣೊಡು ಬರ್ಪುಂಡು ಗೌರಿ ಚೌತಿ ನಿರ್ನಾಳೊಡು ಬರ್ಪುಂಡು ಒಂರ್ಬ ದಿನೊತ ಮಾರ್ಣೆಮಿ ಉತ್ಸವ ಬೊಂತ್ಯೊಳುಡು ಬರ್ಪುಂಡು ದೀಪಾವಳಿ ಪರ್ಬ ಮುಪ್ಪೊ ದಿನೊತ ಪುರದಕ್ಷಿಣೆ, ಮೂಜಿ ದಿನೊತ ಪೂವೊಡರ್ ಆವೂರ ಪೊಲಿ ಕೊಂಡೇ, ಈ ಊರಾ ಬಲಿ ಕೊಂಡೋಲೆ ಅರಿಯರಿಯೆ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ... ಅರಿಯರಿಯೆ... (ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ) ತುಳುನಾಡಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಭ್ರಮದ ಹಬ್ಬವಾಗಿರುವ ದೀಪಾವಳಿ ಪರ್ಬದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪಾಡ್ದನವಿದು. ಬಲಿಚಕ್ರವರ್ತಿಯನ್ನು ನಾಡಿಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿ ದೀಪ ಬೆಳಗಿಸಿ ಆರಾಧಿಸುವ ಪದ್ಧತಿ ಆರಂಭವಾದ ಬಗೆಯನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ ಬನ್ನಿ... ರಾಕ್ಷಸಕುಲದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವ ಬಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ. ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪು- ಹಿರಣ್ಯಾಕ್ಷರ ವಂಶ. ಆದರೂ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಸದ್ಗುಣ-ಸಚ್ಛಾರಿತ್ರ್ಯವಂತ. ವೀರೋಚನಾ, ದೇವಾಂಬರ ಪುತ್ರನಾದ ಬಲಿಯು ಪ್ರಹ್ಲಾದನ ಮೊಮ್ಮಗನೂ ಹೌದು. ಪ್ರಹ್ಲಾದನ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಈತ ವಿಷ್ಣು ಭಕ್ತನಾದ. ದಾನ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ತುಳುನಾಡಿನ ಅರಸನಾಗಿದ್ದ ಎಂಬುದು ಪ್ರತೀತಿ. ಈತನ ಪತ್ನಿಯೇ ವಿಂದ್ಯಾವಳಿ. ಧರ್ಮನಿಷ್ಠನಾಗಿ ಪ್ರಜೆಗಳ ಕಷ್ಟ ಸುಖಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಾ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿದವನೀತ. ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಬಿತ್ತಿದರೆ ಸಂಜೆ ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡುವ ಸತ್ಯಕಾಲವದು. ಆಗ ದಿನಂಪ್ರತಿ ಹೊಸ ಅಕ್ಕಿ ಊಟ, ಹಬ್ಬಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಎಲ್ಲರೂ ಧರ್ಮಿಷ್ಠರಾಗಿದ್ದರು. ಹೀಗಿರುವಾಗ ಆತ "ನಾಮಂದ ಸುದೆ ಬರಿಟ್ ಹೋಮಂದ ಶಾಲೆ"ಯನ್ನು (ನಾಮಂದ ನದಿ ತಟದಲ್ಲಿ ಹೋಮದ ಶಾಲೆ) ಕಟ್ಟಿ, ಅಲ್ಲಿ ಕಲಿಯುಗದ ಶೀಘ್ರ ಆರಂಭಕ್ಕಾಗಿ ಜಪ-ತಪ, ಯಾಗ- ಯಜ್ಞಾದಿಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದ. ದಿನಂಪ್ರತೀ ಮಡಿಯುಟ್ಟು ದಾನ- ಧರ್ಮ, ಪೂಜಾ ಕೈಂಕರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ದಂಪತಿ ನಿರತರಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಅರಸು- ಬಲ್ಲಾಳ, ಮಂತ್ರಿ-ಮಾದಿಗ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ-ಕ್ಷತ್ರಿಯ- ವೈಶ್ಯ- ಶೂದ್ರ, ಊರು ಕೇರಿಗಳ ಬಡವ- ಬಲ್ಲಿದರನ್ನು ಕುಲ-ನೆಲ ಬೇಧವಿಲ್ಲದೆ ಕಲಿಯುಗವನ್ನು ಶೀಘ್ರ ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಯಾಗಕ್ಕಾಗಿ ತುಳುನಾಡಿಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ. ರಾಕ್ಷಸಕುಲಜ ಇಂತಹಾ ಯಾಗ- ಯಜ್ಞಾದಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವುದೆಂದರೇನು? ೇವತೆಗಳಿಗೆ ಚಿಂತೆ ಆರಂಭವಾಗಿತ್ತು. ಬಲೀಂದ್ರ ಧರ್ಮಿಷ್ಠ ಬೇರೆ. ಅದಲ್ಲದೇ ಆತ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಯಾಗ ಕಲಿಯನ್ನು ಭೂಲೋಕ್ಕೆ ಬೇಗನೆ ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತಹುದು. ಹಾಗಾಗಬಾರದು ಎಂದುಕೊಂಡ ದೇವತೆಗಳೆಲ್ಲ ಒಟ್ಟು ಸೇರಿ ಸಂಚು ಮಾಡಿ ದೇವಲೋಕದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಲಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ತಲೆ ಕೆಳಗೆ ಮಾಡಿ ಕಟ್ಟಿಹಾಕಿ ಬಂಧನದಲ್ಲಿಟ್ಟರು. ಆಗ ಕಲಿಯ ಆರ್ಭಟ ಶುರುವಾಯಿತು. ಮೂರು ಲೋಕ ಬಿರಿಯುವಂತೆ ಅರಚಲು ಶುರುವಿಟ್ಟುಕೊಂಡ ಕಲಿಯ ಆರ್ತನಾದ ಬಲಿಯೇಂದ್ರನ ಕರ್ಣಪಟಲಕ್ಕೂ ಬಡಿಯಿತು. ನೋವಿನಿಂದ ಚೀರುತ್ತಿರುವ ಕಲಿಯ ಕೂಗನ್ನು ಅರಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದ ಬಲಿ ತಕ್ಕ ಉತ್ತರ ಕೊಡಲು ಸಿದ್ಧನಾದ. ಈ ಅನಾಹುತಕ್ಕೆ ಕಾರಣರಾದವರು ದೇವತೆಗಳಾದ ಕಾರಣ ಅವರನ್ನೇ ಹಿಡಿದು ಕಿರುಕುಳ ಕೊಡಲಾರಂಭಿಸಿದ. ಚಿತ್ರಹಿಂಸೆ ತಾಳಲಾರದ ಇಂದ್ರಲೋಕಾಧಿಪತಿ ದೇವೇಂದ್ರನ ಸಹಿತ ದೇವತೆಗಳು ಕೊನೆಗೆ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನ ಮೊರೆ ಹೋದರು. ಬಲಿ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಯಾಗದ ಪೂರ್ಣಾಹುತಿ ತಡೆದು, ತಮಗಾಗುತ್ತಿರುವ ತೊಂದರೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವಂತೆ ಭಿನ್ನವಿಸಿಕೊಂಡ ದೇವತೆಗಳು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅಭಯಹಸ್ತ ಪಡೆದು ನಿರಾಳರಾದರು. ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಧರ್ಮಿಷ್ಠನಾದ ಕಾರಣ ಆತನನ್ನು ಮಣಿಸುವ ದಾರಿ ಕೂಡಾ ಧರ್ಮಯುತವಾಗಿಯೇ ಇರಬೇಕು. ಚಕ್ರವರ್ತಿ ದಾನ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಆ ಮೂಲಕವೇ ಕಾರ್ಯ ಸಾಧನೆಗೆ ವಿಷ್ಣು ಅನುವಾದ. ಕಚ್ಚೆಯುಟ್ಟ ಮಡಿವಂತ, ಕೈಯಲ್ಲೊಂದು ತೀರ್ಥ ಚೊಂಬು- ಊರುಗೋಲು, ಮತ್ತೊಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಪಣೆ ಛತ್ರ, ಮೈಯೆಲ್ಲಾ ನಾಮ ಬಳಿದು ಜುಟ್ಟನಿಟ್ಟ ಬಡಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಬಾಲಕನ ವೇಷಧಾರಿಯಾಗಿ ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣ. ವಾಮನರೂಪೀ (ವಿಷ್ಣುವಿನ 5ನೇ ಅವತಾರ) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಶ್ರೇಷ್ಠನನ್ನು ಕಂಡು ಹರ್ಷಗೊಂಡ ಬಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ದಂಪತಿಗಳು ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ವಿವಿಧೋಪಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ನಿರತರಾದರು. ಬಾಲ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ಕಾಲು ತೊಳೆದು ತೀರ್ಥವೆಂದು ಸ್ವೀಕರಸಿದರು ಬಲಿ ದಂಪತಿಗಳು. ಎಡಬಲ ನಂದಾದೀಪ ಬೆಳಗಿಸಿ ಭಕ್ತಿ ಮೆರೆದರು. ಆಯಾಸ ಬಾಯಾರಿಕೆ ನೀಗಿಸಿದ ಬಲಿಯು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು - "ದೂರದಿಂದ ಬಂದಂತಿದೆ.. ಬಂದ ವಿಷಯ ಏನು? ಯಾವ ಊರಿನಿಂದ ಬಂದಿದ್ದೀರಿ? ನಿಮ್ಮ ಸಂಸಾರ ಎಲ್ಲಿ.. ಹೇಗಿದ್ದಾರೆ? ಸೌಖ್ಯದಿಂದಿರುವರೇ? ಸುಖಕ್ಕೇನಾದರೂ ಕೊರತೆಯಿದೆಯೇ? ನೀವು ಸಂತೋಷವಾಗಿದ್ದೀರಿ ತಾನೇ?" ಹೀಗೆ ವಿಚಾರಿಸಿದ. ಸೇವೆಯಿಂದ ಸಂತುಷ್ಟನಾದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ - ನನಗೆ ಹೋದಲೆಲ್ಲಾ ಊರು, ಸಂಸಾರ ಎಲ್ಲಿ ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ್ದೀಯಾ... ನನಗೆ ಊರೇ ಸಂಸಾರ. ನೀನು ದಾನ ಶ್ರೇಷ್ಠನೆಂದು ಕೇಳಿಪಟ್ಟೆ. ಅದರಾಸೆಯಿಂದ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದ. ನಿಮಗೇನು ಬೇಕು ಹೇಳಿ... ಧನ ಕನಕ ಬೇಕೇ, ಗೋದಾನ, ಭೂದಾನ ಪಡೆಯುವಿರೇ, ಬಾಳೆ-ತೆಂಗು, ಬೆಳೆ- ನೆಲೆ, ಕಂಬಳ ಏನು ಬೇಕು ಸ್ವಾಮೀ.. ಕೇಳಿ.. ಹೀಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು ಭಿನ್ನವಿಸಿಕೊಂಡ ರಾಕ್ಷಸಕುಲದ ಧರ್ಮಿಷ್ಠ ತುಳುನಾಡಿನ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಬಲೀಂದ್ರ. ನೀನು ಧನ-ಕನಕ-ಬೆಳ್ಳಿ ಕೊಟ್ಟರೆ ಕಳ್ಳ-ಕಾಕರು ಕೊಂಡು ಹೋದಾರು. ಯಾರೂ ದಿಕ್ಕಿಲ್ಲದ ನನಗೆ ಸಂಪತ್ತು ಯಾಕೆ ಬೇಕು? ನನ್ನ ಆಸೆ ಈಡೇರಿಸುವ ಭಾಷೆ ಕೊಡುವಿಯಾದರೆ ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆ ಭೂಮಿ ಕೊಡು. ಸಂತೋಷದಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಮರಳುವೆ ಎಂದ ವಾಮನ. ಯಕಶ್ಚಿತ್ ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆ ಭೂಮಿಯನ್ನಷ್ಟೇ ದಾನ ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದೀರಾ? ಖಂಡಿತಾ ಕೊಡುತ್ತೇನೆಂದ ಬಲಿ. ನಾಳೆ ಬೆಳಿಗ್ಗಿನ ಶುಭ ಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ದಾನ ಪಡೆಯುವೆ. ಸಿದ್ಧನಾಗು ಎಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಅರಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಟು ಹೋದ. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ದಾನವಗುರು ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯನಿಗೆ ಈ ವಿಚಾರ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ದಿವ್ಯದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತಿಳಿದುಕೊಂಡ ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನಿಗೆ ದಾನ ಮಾಡದಿರುವಂತೆ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗೆ ಸಲಹೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಬಂದವನು ಬಾಲಬ್ರಾಹ್ಮಣ ರೂಪದ ನಾರಾಯಣ ಎಂದು ತಿಳಿ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಕೊಟ್ಟ ಮಾತಿಗೆ ತಪ್ಪಲಾರೆನೆಂದ ಬಲಿ ಮರುದಿನ ಮಾಡಲಿರುವ ದಾನಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧತೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ದಂಪತಿ ಶುಚೀರ್ಭೂತರಾಗಿ ಮಡಿಯುಟ್ಟು ಶುಭ್ರ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಸಕಲ ಮರ್ಯಾದೆಯನ್ನೂ ನೀಡಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು ಬರಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ದಾನ ಮಾಡಲು ಕೊಂಬಿನ ಗಿಂಡಿಯೂ ಸಿದ್ಧವಾಯಿತು. ಭೂಮಿಯನ್ನು ಧಾರೆಯೆರೆಯಲು ದಂಪತಿ ಕೊಂಬಿನ ಗಿಂಡಿ ಹಿಡಿದು ನಿಂತಾಗ ಅದರಿಂದ ನೀರು ಹೊರ ಬರಲೇ ಇಲ್ಲ. ಆಗ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ರೂಪಿ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನು ದರ್ಭೆ ಕಡ್ಡಿ ತೆಗೆದು ಕೊಂಬಿನ ಗಿಂಡಿಯಿಂದ ತೀರ್ಥ ಬರುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಅಡ್ಡ ಕೂತಿದ್ದ ಕಪ್ಪೆ ರೂಪದ ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯನಿಗೆ ಚುಚ್ಚುತ್ತಾನೆ. ತಕ್ಷಣವೇ ನೀರಿನ ಬದಲು ಕೊಂಬಿನ ಗಿಂಡಿಯಿಂದ ರಕ್ತ ಸುರಿಯಲಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆದರಿದ ಬಲಿಯು ತನ್ನಿಂದೇನಾದರೂ ತಪ್ಪಾಯಿತೇ ಎಂದು ವಾಮನನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದಾಗ, ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯ ದಾನ ಕೈಂಕರ್ಯಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡ ನಿಂತಿದ್ದ ವಿಚಾರವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ದಾನ ಧಾರೆಯೆರೆಯುವ ಕರ್ಮ ಸಮಾಪ್ತಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಚುಚ್ಚಿದ ದರ್ಭೆ ಕಡ್ಡಿಯಿಂದ ಕಪ್ಪೆ ರೂಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಶುಕ್ರಾಚಾರ್ಯ ಒಂದು ಕಣ್ಣನ್ನೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿರುತ್ತಾನೆ. (ಈಗಲೂ ಜಾತಕದಲ್ಲಿ ಶುಕ್ರದೆಸೆ ಆರಂಭವಾಯಿತೆಂದರೆ ಸೋಲು ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ದೃಷ್ಟಿದೋಷವಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಬೊಟ್ಟು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ತಕ್ಷಣ ವಾಮನರೂಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿಶ್ವರೂಪಿ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಾನೆ. ಕೊಟ್ಟ ಮಾತಿನಂತೆ ಬಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಮೂರು ಹೆಜ್ಜೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ನೀಡಬೇಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನು ಭೂಮಿಗೆ ಇಡುತ್ತಾನೆ. ಪೂರ್ತಿ ಭೂಮಿ ಅವನ ಪಾದಕ್ಕೆ ಮುಗಿದುಹೋಗುತ್ತದೆ. ಎರಡನೇ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನು ಆಕಾಶಕ್ಕಿಡುತ್ತಾನೆ. ಮೂರನೇ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನು ಎಲ್ಲಿಡಲಿ ಎಂದು ಬಲಿಯನ್ನು ವಿಷ್ಷು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ಬಲಿಯು ತನ್ನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಇಡುವಂತೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ವಾಮನಮೂರ್ತಿ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಕೂಡಲೇ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಪಾತಾಳಲೋಕಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. ತೂತಾದ ದೋಣಿ, ತುಂಡಾದ ಹುಟ್ಟನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸುವಾಗಲೂ ಪ್ರಸನ್ನವದನನಾಗಿಯೇ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಬಲಿಯೇಂದ್ರನಿಗೆ ಭಗವಂತನನ್ನು ಕಣ್ಣಾರೆ ಕಂಡ ಸಂತಸವುಂಟಾಗಿ ಮೋಕ್ಷ ಸಿಕ್ಕಿತು ಎಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. (ಕಲಿಯನ್ನು ಶೀಘ್ರ ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಕರೆಸುವ ಯಾಗದ ಪೂರ್ಣಾಹುತಿ ನಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ) ಆದರೆ ಪಾತಾಳ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರ ಕ್ರಮಿಸುವಾಗ ಬಲಿಯು ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಸುತ್ತಾನೆ. ವಿಶ್ವರೂಪ ನೋಡಿದ್ದೀಯಾ... ಭಾಗ್ಯ ಎಂದು ಕೊಂಡಿದ್ದಿ... ಮೋಕ್ಷವೂ ಸಿಕ್ಕಿದೆ ಎಂದ ಮೇಲೆ ನಿನಗೆ ಸ್ವರ್ಗ ಖಚಿತ. ಮತ್ಯಾಕೆ ಕಣ್ಣೀರು ಎಂದು ವಿಷ್ಣು ಪ್ರಶ್ನಿಸಲು, ಬಲಿಯೇಂದ್ರ "ಈ ಊರು, ಈ ಜನರನ್ನು ನಾನು ಇನ್ಯಾವಾಗ ನೋಡಲಿ. ಅವರ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ನಾನು ವಂಚಿತನಲ್ಲವೇ?" ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ವಿಷ್ಣುವು "ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಆಟಿ ತಿಂಗಳ ಅಮವಾಸ್ಯೆಗೆ ತಾಯಿಯನ್ನು, ಸೋಣ ಸಂಕ್ರಮಣದಂದು ಆಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸು, ದೀಪಾವಳಿ ಅಮವಾಸ್ಯೆಯಂದು ನೀನೇ ಸ್ವತ: ನೀನೇ ಬಂದು ಬಲಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ, ನಿನ್ನ ಊರಿನ-ಜನರ ಕ್ಷೇಮ ಸಮಾಚಾರ ತಿಳಿದುಕೋ. ದೀಪಾವಳಿ ಆಚರಿಸದವನಿಗೆ ದರಿದ್ರ ಬರಲಿ" ಎಂದು ಬಲಿಯೇಂದ್ರನನ್ನು ಹರಸಿ ವಿಷ್ಣು ಮಾಯವಾಗುತ್ತಾನೆ. ಈ ದಿನವನ್ನೇ ನಾವು ಬಲಿಪಾಡ್ಯಮಿ ಎಂದು ಆಚರಿಸುವುದು ಪ್ರತೀತಿ. ಈ ದಿನವನ್ನು ಅಯ್ಯೋಧ್ಯಾಧಿಪತಿ ಶ್ರೀರಾಮ ಸೀತೆ, ಲಕ್ಷ್ಮಣರೊಡಗೂಡಿ ವನವಾಸ ಮುಗಿಸಿ ವಾಪಾಸು ಬಂದ ದಿನವೆಂದೂ ಉತ್ತರ ಭಾರತದೆಡೆ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ’ಓಣಂ’ ಹಬ್ಬದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲೂ ಬಲಿಯನ್ನು ನೆನೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬಲೀಂದ್ರನನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಎಲ್ಲರೂ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ತುಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ದೀಪಾವಳಿ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಲಿಯೇಂದ್ರ ಮರ ಹಾಕುವುದು ಪ್ರತಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ. ವ್ಯವಸಾಯ ಪರಿಕರಗಳಾದ ನೊಗ, ನೇಗಿಲು, ಹಾರೆ, ಪಿಕ್ಕಾಸು, ಹಟ್ಟಿಗೊಬ್ಬರ ತೆಗೆಯುವ ಬುಟ್ಟಿ-ಮುಳ್ಳಿನ ಪಿಕ್ಕಾಸು, ಮುಟ್ಟಾಳೆ, ಕತ್ತಿ, ಕಳಸೆ, ಸೇರು, ಪಾವು, ಸೆಗಣಿ ಮೆತ್ತಿದ ಬುಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಶುಚಿಗೊಳಿಸಿ ಒಂದೆಡೆ ಒಪ್ಪ ಓರಣವಾಗಿ ಜೋಡಿಸಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಹಲವು ಬಗೆಯ ಹೂ-ಬಳ್ಳಿಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುವುದು ಈಗಲೂ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಮೂರು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ದೀಪವನ್ನು ಉರಿಸಿ ಬಲಿಯೇಂದ್ರನನ್ನು ನೆನೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭತ್ತದ ರಾಶಿ, ಗದ್ದೆ, ತೋಟ, ಹಟ್ಟಿ ಗೊಬ್ಬರದ ಗುಂಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಗೆಲು ಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಗೋವುಗಳನ್ನು ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿಸಿ ಮೈಯೆಲ್ಲಾ ಎಳ್ಳೆಣ್ಣೆ ಪೂಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಹೂ ಮಾಲೆ ಹಾಕಿ, ಕಾಲಿಗೆ ನೀರು ಹೊಯ್ದು, ಆರತಿ ಮಾಡಿ, ಅಗೆಲು ಕೊಟ್ಟು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳ ನಗರೀಕರಣದ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಾಗಿ ಇಂತಹ ಆಚರಣೆಗಳು ಕ್ಷೀಣಿಸಿದರೂ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ನಿಂತಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಸಮಾಧಾನಕರ. ಈ ಸಂದರ್ಭ ಪಟಾಕಿ, ಬಾಣ- ಬಿರುಸುಗಳ ಸದ್ದು-ಗದ್ದಲ ಕೇಳದ-ಕಾಣದ ಮನೆ ಬೀದಿಗಳೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಎಣ್ಣೆ ದೀಪ, ಹಣತೆಗಳನ್ನು ಉರಿಸಿಟ್ಟು ದೀಪಗಳ ಹಬ್ಬ ದೀಪಾವಳಿ ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜಾತಿ, ಮತ, ಬೇಧವಿಲ್ಲದೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂಭ್ರಮವನ್ನಾಚರಿಸುವುದು ದೀಪಾವಳಿ ವಿಶೇಷ. ನರಕಚತುರ್ದಶಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಬಲಿಪಾಡ್ಯಮಿಯನ್ನು ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಆಚರಿಸಿದರೆ ಸಕಲ ಕಷ್ಟಗಳೂ ಪರಿಹಾರವಾಗುವುದೆಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ. ===ತುಳಸೀ ಹಬ್ಬ=== ಕಾರ್ತೀಕ ಶುದ್ಧ ಏಕಾದಶೀ ದಿವಸ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿನ ತುಳಸೀ ವೃಂದಾವನವನ್ನು ತಳಿರು ತೋರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನೆಲ್ಲಿಯ ಟೊಂಗೆಯನ್ನು ನೆಟ್ಟು, ದ್ವಾದಶೀ ಬೆಳಗ್ಗೆ ಪೂಜೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ತುಳಸಿಯೇ ವೃಂದಾ ಎಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಈ ಹಬ್ಬ ತುಳಸಿಯ ವಿವಾಹ ಮಹೋತ್ಸವ ವೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಚಾತುರ್ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಮಲಗಿದ್ದ ಮಹಾವಿಷ್ಣು ಏಳುವ ದಿನವಾದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಉತ್ಥಾನದ್ವಾದಶೀ (ನೋಡಿ- [[ಉತ್ಥಾನ ದ್ವಾದಶೀ]]) ಎಂತಲೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಷೀರಾಬ್ಧಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಿ ಇದೆ. ರಾತ್ರಿಯೂ ಪೂಜೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ===ಕಾರ್ತೀಕ ಪೂರ್ಣಿಮಾ=== *ವ್ಯಾಸಪೂಜೆ ಮಾಡಿ ಕಾರ್ತೀಕ ಮಾಸ ಮಹಾತ್ಮ್ಯೆಯ ಮಂಗಳವನ್ನಾಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ರಾತ್ರಿ ಮನೆಯಲ್ಲೂ ಮಂದಿರಗಳಲ್ಲೂ ದೀಪಗಳನ್ನು ಬೆಳಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ದೀಪೋತ್ಸವ ನಡೆಯುವುದು ಇಂದಿನಿಂದಲೇ. ಈ ದಿನ ದೀಪ ದಾನಕ್ಕೆ ಮಹತ್ತ್ವ. ಇದನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಗೌರೀ ಹುಣ್ಣಮೆ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಸ್ತ್ರೀಯರು ಗೌರೀಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. *ಕಾರ್ತೀಕ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ ಇದೆ. ಸ್ನಾನ ಸೂರ್ಯೋದಯಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮುಗಿದಿರಬೇಕು. ಕಾವೇರಿ ನದಿಯ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಮಹತ್ತ್ವ. ತುಲಾಮಾಸವೂ ಬಂದಿರುವುದರಿಂದ ತುಲಾಕಾವೇರಿಯ ಸ್ನಾನ ಅನಂತಪುಣ್ಯಪ್ರದವೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಕಾರ್ತೀಕ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆಯಾದರೂ ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ವನಭೋಜನ ಮಾಡುವುದೂ ಆ ದಿನ ಧಾತ್ರೀಹವನ ನಡೆಸುವುದೂ ಒಂದು ವಿಶೇಷ. ===ಕಾರ್ತೀಕ ಬಹುಳ ಅಮಾವಾಸ್ಯಾ === ಕಡೆಯ ಕಾರ್ತೀಕ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ದೀಪೋತ್ಸವಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾದ ದಿನ. ಪಂಜನ್ನು ಹಿಡಿದು ತಿರುಗಿಸುತ್ತ ಉರಿನಲ್ಲೆಲ್ಲ ಸುತ್ತು ಹಾಕುವ ಪದ್ಧತಿ ಹಿಂದೆ ಇತ್ತು. ಉತ್ತರ ಗೋಗ್ರಹಣದ ಜ್ಞಾಪಕಾರ್ಥವಾಗಿ ಹಾಗೆಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ಪಿತೃದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಮರಳಿ ಹೋಗಲು ದಾರಿತೋರುವ ವಿಧಾನವಿದೆಂದು ಪುರಾಣ ವಾಕ್ಯ. ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲೂ ದೀಪೋತ್ಸವ, ತೆಪ್ಪೋತ್ಸವ ಮುಂತಾದುವು ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ==ಹೇಮಂತ ಋತುವಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ಸ್ಕಂದಷಷ್ಟೀ=== ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷಮಾಸದ ಶುಕ್ಲ ಷಷ್ಟಿಗೆ ಸ್ಕಂದ ಷಷ್ಟೀ ಅಥವಾ ಸುಬ್ರಾಯ ಷಷ್ಟೀ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಸ್ಕಂದನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆ ನಡೆಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಗಳಿಗೆ ಭೋಜನ ಮಾಡಿಸಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಿ ಇದೆ. ಅನೇಕ ಸ್ಕಂದಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ರಥೋತ್ಸವವೂ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ===ಹನುಮಜ್ಜಯಂತಿ=== ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷಮಾಸದ ದ್ವಾದಶಿ ಶ್ರೀರಾಮಭಕ್ತ ಹನುಮಂತ ಜನಿಸಿದ ದಿನ. ಅವನ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಈ ಜಯಂತಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹನುಮದ್ವಿಲಾಸ ಹರಿಕಥೆ ನಡೆಸುವುದು ವಿಶೇಷ. ಕೆಲವು ಕಡೆ ರಾಮದೇವರ ಸಂಗಡ ಹನುಮಂತನ ಪಲ್ಲಕ್ಕಿ ಉತ್ಸವವನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ===ಮಾರ್ಗಶಿರ ಪೂರ್ಣಿಮಾ=== ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳು ಅನಸೂಯಾದೇವಿಯ ಪಾತಿವ್ರತ್ಯವನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಿದ ದಿನ. ದೀಪೋತ್ಸವವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೊತ್ಸಲ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ===ಎಳ್ಳಮಾವಾಸ್ಯೆ === ತಂದೆಯ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ತಾಯಿಯ ಶಿರಚ್ಛೇದನ ಮಾಡಿದ ಪರಶುರಾಮ ಮಾತೃಹತ್ಯೆಯ ದೋಷದಿಂದ ಮುಕ್ತನಾದ ದಿನ. ಎಳ್ಳಿನಷ್ಟೂ ಪಾಪವಿಲ್ಲದಂತೆ ತೊಳೆದುಹಾಕುವ ಈ ದಿನ ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ಸೂರ್ಯೋದಯಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಬೇಕು. ಅನೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತ್ರೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ===ಧನುರ್ಮಾಸ=== ಸೂರ್ಯದೇವ ವೃಶ್ಚಿಕ ಮಾಸದಂದು ಸಂಕ್ರಮಿಸಿ ಧನುರ್ ರಾಶಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುವ ದಿನ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಆತ ಮಕರಸಂಕ್ರಾಂತಿ ಪ್ರವೇಶಿಸುವವರೆಗೂ ಧನುರ್ಮಾಸವೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಮಹಾವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಸೂರ್ಯೋದಯಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿಯೇ ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳಿಂದ ಪುಜಿಸಿ ಹುಗ್ಗಿಯನ್ನು (ಪೊಂಗಲ್)ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ವಿಧಿ. ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ದಿನ ಮಾಡಲು ಅಸಮರ್ಥರಾದವರು ಒಂದು ದಿನವಾದರೂ ಹುಗ್ಗಿ ಮಾಡಿ ದಾನ ಮಾಡಬಹುದು. ===ಬನದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ=== ಪುಷ್ಯಶುಕ್ಲ ಹುಣ್ಣಿಮೆಗೆ ಬನದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಎಂದು ಹೆಸರು. ===ಮಕರ ಸಂಕ್ರಾಂತಿ=== ಪೊಂಗಲ್ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಸೂರ್ಯ ಮಕರರಾಶಿಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ದಿನ. ಉತ್ತರಾಯಣ ಪುಣ್ಯಕಾಲವೆಂದು ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಎಳ್ಳು ಬೀರುವುದು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ. ದ್ರಾವಿಡ ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥರಿಗೆ ಇದೊಂದು ಸಂಭ್ರಮದ ದಿನ. ಇಂದು ಸ್ವರ್ಗದ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆಯುತ್ತದೆಂದು ನಂಬಿಕೆ. ರೈತರಿಗೆ ಇಂದು ಬಿಡುವು. ಜಾನುವಾರುಗಳಿಗೆ ಮೈತೊಳೆದು ಸಿಂಗರಿಸಿ ಮೆರವಣಿಗೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸಂಜೆ ಉರಿಯುವ ಬೆಂಕಿ ಹಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ===ಪುಷ್ಯ ಬಹುಳ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ=== ದಾಸಶ್ರೇಷ್ಠರಾದ ಪುರಂದರದಾಸರ ಪುಣ್ಯತಿಥಿ. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಾಗ್ಗೇಯಕಾರರೂ ಭಕ್ತ ಶ್ರೇಷ್ಠರೂ ಆದ ತ್ಯಾಗರಾಜ ಭಾಗವತರ ಆರಾಧನೆಯನ್ನೂ ಈ ದಿನದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಂಗೀತ, ಹರಿಕಥೆ ಮುಂತಾದ ಸಾಮೂಹಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಜರುಗುತ್ತವೆ. ==ಶಿಶಿರ ಋತುಮಿನ ಹಬ್ಬಗಳು== ===ರಥಸಪ್ತಮೀ=== ಮಾಘಶುಕ್ಲ ಸಪ್ತಮೀ ದಿನದಂದು ಸೂರ್ಯನ ರಥಕ್ಕೆ ಪೂಜೆ. ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ರಂಗವಲ್ಲಿಯಿಂದ ರಥವನ್ನು ಬರೆದು ಪುಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹಾಲನ್ನು ಉಕ್ಕು ಬರುವಂತೆ ಕಾಯಿಸಿ ಪಾಯಸ ಮಾಡಿ ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣನಿಗೆ ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಎಕ್ಕದ ಎಲೆಯನ್ನು ಧರಿಸಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವ ವಿಧಿ ಇದೆ. ವೈವಸ್ವತಮನ್ವಂತರದ ಮೊದಲ ದಿನವಿದು ; ಮನ್ವಾದಿ. ===ಮಾಘ ಪೂರ್ಣಿಮೆ=== ಈ ದಿನ ಕೆಲವರು ಕುಲಧರ್ಮವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ವ್ಯಾಸಪೂಜೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಮಾಘಸ್ನಾನದ ಕೊನೆಯ ದಿನವಿದು. ಅನೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ರಥೋತ್ಸವಗಳು ಜಾತ್ರೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ===ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿ=== ಮಾಘ ಬಹುಳದಲ್ಲಿ ಪ್ರದೋಷ ವ್ಯಾಪಿನಿಯಾದ ಚತುರ್ದಶೀ ದಿವಸ ಶಿವರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸಬೇಕೆಂದು ಸ್ಮೃತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದೆ. ಇಂದು ಶೈವರು ಉಪವಾಸವನ್ನಾಚರಿಸಿ ವಿಶೇಷ ಪೂಜಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. * ನ ಸ್ನಾನೇನ ನ ವಸ್ತ್ರೇಣ ನ ಧೂಪೇನ ನ ಚಾರ್ಚಯಾ * ತುಷ್ಯಾಮಿ ನ ತಥಾ ಪುಷ್ಪೈಃ ಯಥಾ ತತ್ರೋಪವಾಸತಃ ಎಂಬ ಆರ್ಷ ವಾಕ್ಯಾನುಸಾರ ಈ ದಿನ ಉಪವಾಸಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ. ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಯಾಮದಲ್ಲೂ ಬಿಲ್ವಾದಿಗಳಿಂದ ಶಿವನನ್ನು ಪುಜಿಸಬೇಕು. ವೈಷ್ಣವರು ಈ ದಿನ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶಿವಮಂದಿರಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ದರ್ಶನ ಮಡಲೇಬೇಕೆಂಬ ವಿಧಿ ಇದೆ. ಜಾಗರಣೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶಿವರಾತ್ರಿಯ ವ್ರತಕಥೆ ಮತ್ತು ಮಹಾತ್ಮ್ಯೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲೂ ಬಂದಿದೆ. ಅನೇಕ ಪುಣ್ಯಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ರಥೋತ್ಸವಗಳೂ ಜಾತ್ರೆಗಳೂ ಜರುಗುತ್ತವೆ. ===ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ=== ಇಂದು ಶಿವರಾತ್ರಿಯ ಪಾರಣೆ, ರಥೋತ್ಸವ, ದೀಪೋತ್ಸವಾದಿಗಳು ಹಲವು ಶೈವಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ===ಕಾಮನ ಪಾಡ್ಯ=== ಫಾಲ್ಗುಣ ಶುಕ್ಲ ಪಾಡ್ಯಮಿ ದಿನವನ್ನು ಕಾಮನ ಪಾಡ್ಯ ಎಂದು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಾಮನ ಪ್ರತಿಕೃತಿಯನ್ನು ಬರೆದು ಪುಜಿಸಿ ಹಬ್ಬವನ್ನಾಚರಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಕೆಲವರಲ್ಲಿದೆ. ===ಹೋಳೀ ಹಬ್ಬ=== [[ಚಿತ್ರ:Lath Mar Holi at Braj.jpg|thumb|right|ಹೋಳಿ]] *ಫಾಲ್ಗುಣ ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಹೋಳೀಹಬ್ಬವನ್ನಾಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಾಮನ ಹಬ್ಬವೆಂದೂ ಇದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ. ಈ ಎರಡು ಹೆಸರುಗಳಿಗೆ ಎರಡು ಬಗೆಯ ಐತಿಹ್ಯಗಳಿವೆ. ಭಕ್ತಾಗ್ರಣಿಯಾದ ಪ್ರಹ್ಲಾದನಿಗೆ ಹೋಲಿಕಾ ಎಂಬ ರಾಕ್ಷಸಿಯಿಂದ ಹಿಂಸೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆಗ ದೈತ್ಯಬಾಲಕರೇ ಅವಳನ್ನು ಅಟ್ಟಿಸಿ ಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಕೋಲು ಕಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ಬಡಿದು ಸಾಯಿಸಿ, ಮನೆಮನೆಯಿಂದಲೂ ಕಟ್ಟಿಗೆ, ಬೆರಣಿ ಹರಕು ಮುರುಕು ಉರವಲುಗಳನ್ನು ತಂದು ಊರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲೇ ಅವಳನ್ನು ಸುಟ್ಟು ಭಸ್ಮ ಮಾಡಿದರೆಂದು ಒಂದು ಸಂಪ್ರದಾಯ ಕಥೆ. ಅದರ ಅನುಕರಣೆಯೇ ಹೋಳೀಹಬ್ಬ. *ತಾರಕಾಸುರನಿಂದ ಪೀಡಿತರಾದ ದೇವತೆಗಳು ಮದನನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡು ಸಮಾಧಿಸ್ಥನಾದ ಶಿವನನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸಿ ಘೋರತಪಸ್ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ಪಾರ್ವತಿಯ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಹೋತ್ಸವಕ್ಕೆ ಸಹಾಯಕನಾಗಲು ಕಳುಹಿಸಿಕೊಟ್ಟರೆಂದೂ ಆಗ ಕಾಮದೇವ ವಸಂತನನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಕೋಗಿಲೆಯ ಕಲಕಂಠದಿಂದ ಕೇಕೆ ಹಾಕುತ್ತ ಪುಷ್ಟಬಾಣನಾಗಿ ಮೂರುವರೆ ಘಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಮೂರು ಲೋಕವನ್ನೂ ಗೆದ್ದು ಸಕಲರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲೂ ಕಾಮ ಪ್ರಚೋದನೆಯನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡಿ ಮನ್ಮಥನಾದನೆಂದೂ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. *ದೇವತೆಗಳ ಒಂದು ಘಟಿ, ಮಾನವ ಮಾನದಂತೆ ಒಂದು ದಿನವಾಗುವುದರಿಂದ ದ್ವಾದಶಿಯಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಹುಣ್ಣಿಮೆವರೆಗೆ ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುವುದು. ಕಾಮನನ್ನು ಸುಂದರವಾದ ರತ್ನಾಭರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಪ್ರತಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಆವಾಹನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕಾಮನ ಚಪ್ಪರದಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯಗೀತಾದಿಗಳೂ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಅಂದಿನ ನಡೆವಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಉಚ್ಛೃಂಖಲ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ತೋರಿಬರುವುದೂ ಉಂಟು. ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ದಿನ ದಿಗ್ವಿಜಯೋತ್ಸವ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ರಂಗಿನ ಓಕಳಿಯನ್ನಾಡುತ್ತಾರೆ. *ಬಡವಬಲ್ಲಿದನೆಂಬ ಭೇದ ಭಾವವನ್ನು ತೊರೆದು ಹಬ್ಬವನ್ನಾಚರಿಸುವುದೂ ಉಂಟು. ಕಾಮದೇವನ ಈ ಎಲ್ಲ ಉಪಟಳದಿಂದಲೂ ಪುಷ್ಪ ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗದಿಂದಲೂ ವಿಚಲಿತನಾಗಿ ಮಹಾದೇವ ಮೂರನೆಯ ಕಣ್ತೆರೆದು ನೋಡಿದಾಗ ಕಾಮದೇವ ಸುಟ್ಟು ಬೂದಿಯಾದನಾದ್ದರಿಂದ ಮೆರವಣಿಗೆಯ ಅನಂತರ ಕಾಮನನ್ನು ದಹಿಸುವುದು ರೂಢಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. *ಆಗ ರತಿ ಬಂದು ಶೋಕಾರ್ತಳಾಗಿ ಶಿವನನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದರಿಂದಲೂ ದೇವತೆಗಳು ಬಂದು ಕ್ಷಮಾಯಾಚನೆ ಮಾಡಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರಿಂದಲೂ ಆಶುತೋಷನಾದ ಶಿವ ಸಂತೃಪ್ತಿಯಿಂದ ಕಾಮನನ್ನು ಬದುಕಿಸಿದನಲ್ಲದೆ ರತಿಗೆ ಶಾಶ್ವತ ಸೌಭಾಗ್ಯವನ್ನು ಕರುಣಿಸಿದ. ಅಂದಿನಿಂ ದ ಕಾಮ ಅನಂಗನಾದ. ಆ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಜನ ಆನಂದದಿಂದ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಆಲಂಗಿಸಿಕೊಂಡು ನಕ್ಕುನಲಿಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಹಬ್ಬಕ್ಕೆ ಮದನೋತ್ಸವವೆಂದೂ ಹೆಸರು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೊಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಸಕಲ ಕಲೆಗಳಿಗೂ ಇದರಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶವಿದೆ. (ಎಂ.ಕೆ.ಬಿ.ಆರ್.)<ref>[https://kn.wikisource.org/s/gq5 ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಕರ್ನಾಟಕದ ಹಬ್ಬಗಳು]</ref><ref>ಮೈಸೂರು ಪಂಚಾಂಗ ಶಾರ್ವರಿನಾಮ ಸಂವತ್ಸರ ೨೦೨೦-೨೦೨೧.</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖ== [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] ktz9rcoonnhvn7pz1kv89lx1xm51j14 0 65964 1247781 1201685 2024-10-15T15:14:11Z 2405:201:D009:A0BA:8CAA:D801:41EF:7B21 /* ರಿನೇಸಾನ್ಸ್ -ನವೋದಯಕಾಲ */ 1247781 wikitext text/x-wiki [[File:Geoffrey Chaucer (17th century).jpg|thumb|ಜೆಫ್ರಿ ಚಾಸರ್ (17ನೇ ಶತಮಾನ)]] [[File:Shakespeare.jpg|thumb|ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್-(1564-1616)]] ==ಪೀಠಿಕೆ== :ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸವು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಲೇಖಕನ ಕೊಡುಗೆಯ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವುದು. ಸಾಹಿತ್ಯವು ಕಾಲ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಬದಲಾವಣೆ ಹೊಂದುತ್ತಾ ಒಟ್ಟಾರೆ ತಲೆಮಾರಿನಿಂದ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದುತ್ತದೆ. ಯಾವುದಾದರೂ ಕೃತಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಅದರ ಅನುಕರಣೆ ಕೆಲವು ಕಾಲ ಪದೇ ಪದೇ ನಡೆಯುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕಾಲ ಅಥವಾ ಪರಂಪರೆ (ಸ್ಕೂಲ್ಸ್) ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಚಳುವಳಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಹೊಸದು ಬಂದಾಗ ಮೊದಲಿನದು ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಜೊತೆ ಜೊತೆ ಸಾಗುವುದೂ ಇದೆ. ಯಾವುದಾದರೂ ಲೇಖಕ ಅಥವಾ ಕವಿ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖನಾದಲ್ಲಿ ಅವನ ಪ್ರಭಾವ ಹಳೆಯದರ ಜೊತೆ ಹೊಸ ಚಿಂತನೆಗಳಿಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಕವಿ ಅಥವಾ ಲೇಖಕನ ಕೊಡಿಗೆಯು ಪೂರ್ಣ ಹೊಸತಾಗಿದ್ದು ಸ್ವಂತ ಫ್ರತಿಬೆಯ ಹೊಳಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅದು ಓದುಗರ -ಜನರ ಬಯಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿರುಚಿಗೆ ಅವನ ಕೃತಿ ತೆರೆದುಕೊಂಡಿದೆಯೆಂದು ಭಾವಿಸಬಹುದು. ಹೀಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಚರಿತ್ರೆಯು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸವು ಒಂದು ಕಾಲ ಘಟ್ಟದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಕಾಲಘಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬದಲಾವಣೆ ಹೊಂದುತ್ತಾ ಬೆಳೆದುಬಂದ ಬಗೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಮತ್ತು ಹಂತ ಹಂತದ ಬದಲಾವಣೆಯು ಸಾಹಿತ್ಯದ ವಿಷಯ, ರೂಪ-ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅಂತಃ ಶಕ್ತಿಯ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ==ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ-ಉಪೋದ್ಘಾತ== [[ಚಿತ್ರ:Scandinavia location map definitions.PNG|200px|thumb|right|ಮೂಲ ಸ್ಕ್ಯಾಂಡಿನೇವಿಯ ಪ್ರದೇಶ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿವೆ. ಅದು ಇಂಗ್ಲಿಷರ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆ ಉಗಮ ಸ್ಥಾನವೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಿತ್ತಾಳೆ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಪ್ರದೇಶ ಸೇರಿದರೆ ಇದನ್ನು [[ನಾರ್ಡಿಕ್ ದೇಶಗಳು|ನಾರ್ಡಿಕ್ ಪ್ರದೇಶ]] ಆಗುತ್ತದೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:Europe-UK.svg|thumb|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ]] :ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ 8-11 ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವಣ ಕಾಲದ ಬೇವುಲ್ಫ್ ಆರಂಭದ ಪುರಾಣ/ಎಪಿಕ್ ಕಾವ್ಯ . ಅದು [[ಸ್ಕ್ಯಾಂಡಿನೇವಿಯ]]ದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ್ದರೂ ಕೂಡಾ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ನಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪುರಾಣ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲೀಷ್, ಮುಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಹೆಗ್ಗುರುತು- ಕವಿ ಜೆಫ್ರಿ ಚಾಸರ್ (ಸಿ. 1343-1400), ಅವನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕೃತಿ ಕ್ಯಾಂಟರ್ಬರಿ ಟೇಲ್ಸ್. . ನಂತರ ಪುನರುಜ್ಜೀವನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ 16 ನೇ ಮತ್ತು 17 ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ , ಪ್ರಮುಖ ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಕವನಗಳನ್ನು ವಿಲಿಯಂ ಷೇಕ್ಸ್ಪಿಯರ್, ಬೆನ್ ಜಾನ್ಸನ್, ಜಾನ್ ಡೋನ್ ಮತ್ತು ಅನೇಕರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ನಂತರದಲ್ಲಿ, 17 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮತ್ತೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಕವಿ, ಲೇಖಕ, [[ಜಾನ್ ಮಿಲ್ಟನ್]] (1608-74). ಅವನ ಕೃತಿ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಾವ್ಯ - ಪ್ಯಾರಡೈಸ್ ಲಾಸ್ಟ್ (1667) 17 ನೇ ಮತ್ತು 18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್ ಮತ್ತು ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಪೋಪ್, ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇóಷವಾಗಿ ವಿಡಂಬನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಮತ್ತು ಗದ್ಯದ ಸಾಹಿತ್ಯಲ್ಲಿ ಜೋನಾಥನ್ ಸ್ವಿಫ್ಟ್ ಕೃತಿಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾದವು. 18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳು [[ಡೇನಿಯಲ್ ಡೆಫೊ]], ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ರಿಚರ್ಡ್ಸನ್, ಹೆನ್ರಿ ಫೀಲ್ಡಿಂಗ್ ಅವರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡಿತು. 18 ನೇ ಶತಮಾನ ಮತ್ತು 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಅವಧಿಯು ರೋಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಕವಿಗಳಾದ [[ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್|ವರ್ಡ್ಸ್ವರ್ತ್]], ಕೋಲ್ರಿಡ್ಜ್, [[ಪರ್ಸಿ ಬೈಷೆ ಶೆಲ್ಲಿ|ಶೆಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಕೀಟ್ಸ್]] ಇವರ ಕಾಲ. :ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗದ (1837-1901) ದಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿಯು ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಕಾರ ಆಯಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಪಡೆದವನು [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಡಿಕನ್ಸ್|ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಡಿಕೆನ್ಸ್]]; ಆದರೆ ಬ್ರಾಂಟೆ ಸಹೋದರಿಯರು, ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ, ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ಅನೇಕ ಗಮನಾರ್ಹ ಬರಹಗಾರರು ಇದ್ದರು. ನಂತರ 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ, ಅಮೆರಿಕನ್ನರು ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡಿಗೆ ನೀಡಿದರು. :'''ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ಹರ್ಮನ್ ಮೆಲ್ವಿಲ್, ಮೊಬಿ ಡಿಕ್ (1851) ಲೇಖಕ ಮತ್ತು ಕವಿಗಳು ವಾಲ್ಟ್ ವಿಟ್ಮನ್ ಮತ್ತು [[ಎಮಿಲಿ ಡಿಕಿನ್ಸನ್]] ಸೇರಿದಂತೆ 19 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರು ಸಾಹಿತ್ಯ ರಚನೆ ಆರಂಭಿಸಿದರು.ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಅಮೆರಿಕನ್ ಹೆನ್ರಿ ಜೇಮ್ಸ್, 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ಆಗಿರುವನು.''' :'''20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲ ಎರಡು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಪೋಲಿಷ್ ಮೂಲದ ಜೋಸೆಫ್ ಕಾನ್ರಾಡ್ ಬಹುಶಃ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ.''' * :'''ಐರಿಷ್ ಬರಹಗಾರರು ಜೇಮ್ಸ್ ಜಾಯ್ಸ್, ಮತ್ತು ನಂತರ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಬೆಕೆಟ್, ಸೇರಿದಂತೆ ಎರಡೂ ಜನ ಆಧುನಿಕ/ ನವ್ಯ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ [both central figures in the Modernist movement.] ಕೇಂದ್ರ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಾಗಿ, 20 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಅದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕನ್ನರು, - ಕವಿಗಳು [[ಟಿ. ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್|ಟಿ.ಎಸ್.ಎಲಿಯಟ್]] ಮತ್ತು [[ಎಜ್ರಾ ಪೌಂಡ್]] ಮತ್ತು ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ವಿಲಿಯಂ ಫಾಲ್ಕ್ನರ್ ಇತರ ಆಧುನಿಕತಾವಾದಿಗಳು ಪ್ರಮುಖರು. 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ ಹೊರಗಿನಿಂದ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್ ನ ವಿವಿಧ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೊಬೆಲ್-ಪುರಸ್ಕೃತರಾದ ಹಲವಾರು ಬರಹಗಾರರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. 20 ನೇ ಹಾಗೂ 21 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರು. ಪರಾ-ಆಧುನಿಕತೆಯ (ಆಧುನಿಕತೆಯ ನಂತರದ ;ಆಧುನಿಕೋತ್ತರ-The term Postmodern ) ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ,-ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಕೆಲವು ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದ ಬರಹಗಾರರ ಮುಂದುವರಿದ ಪ್ರಯೋಗ, ಎರಡೂ ಅಂತರ್ಗತ;ನಿರೂಪಕರ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಹ ಕೃತಿ ಇದ್ದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ವಿಘಟನೆ, ವಿರೋಧಾಭಾಸ, ಇತ್ಯಾದಿ,ಇದರ ಮೇಲೆ, ಜ್ಞಾನೋದಯದ ಕಲ್ಪನೆಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಧುನಿಕ ಪಂಥದವರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುವುದು (a reaction against Enlightenment ideas implicit in Modernist literature)[ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ತಾಣ/ವಿಭಾಗದಿಂದ).''' =='''ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್'''== [[File:Beowulf.firstpage.jpeg|thumb| right|'''ಬಿವುಲ್ಫ್ ಕಾವ್ಯದ ಮೊದಲ ಪುಟ; ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ.1000ದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರಬಹುದು ಎಂದು ಊಹಿಸಲಾಗಿದೆ''']] :'''ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖ ಮಾಡಬಹುದು. ವೀರೋಚಿತ ಜರ್ಮನಿಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ (ಧಾರ್ಮಿಕ-ಭಕ್ತಿ). ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್ ರು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಗೆ ಆಗಮಿಸಿದ ನಂತರ ಅವರನ್ನು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತನೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.ಅವರಿಂದ ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್ ಭಾಷೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಆಗಿದೆ. ಆಗಿನ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಪದ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳು,- ಆದಿಪ್ರಾಸ, ಶಬ್ದ ಪ್ರಾಸ,ಅನುಪ್ರಾಸ ಯಮಕ , ಸ್ವರಗಳು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪುನರುಚ್ಛಾರವಗುವುದು. ಆದಿಪ್ರಾಸದ ಪದ್ಯ ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಕಾವ್ಯದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಲಕ್ಷಣ. ಇದು ಐದು ಕ್ರಮಪಲ್ಲಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಧವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ; ಈ ಐದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಪದ್ಯ ಕ್ರಮ ಬಳಸಬಹುದು. ಈ ಕ್ರಮ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಒಂದಲ್ಲಾ ಒಂದು ಜರ್ಮನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಎಲ್ಲಾ ಕಾವ್ಯದಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ಆ ಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಕಾವ್ಯಗಳು ಎರವಲು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿವೆ.''' :'''ಬೀವುಲ್ಫ್ ಸುಮಾರು 8 ನೇ ಶತಮಾನದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್-ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್ (ಆ್ಯಂಗ್ಲೊ-ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್) ಒಂದು ಪುರಾಣ ಕಥೆಯ ಕಾವ್ಯ;ಹಾಡುತ್ತಾ ಬಾಯಿಂದ ಬಾಯಿಗೆ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಉಳಿದು ಬಂದ ಕಾವ್ಯ; ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದು .ಇದು ಹಳೆಯ ಬೈಬಲ್‍ನಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದು.ಇದರ ಕರ್ತೃ/ಕವಿ ಯಾರೆಂಬುದು ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಗ್ರೆಂಡೆಲ್ ಆರ್ಧ ಮಾನವ ಅರ್ಧ ಪ್ರಾಣಿಯಾದ ಕೂೃರ-ದೈತ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಡೇನಿಷ್ ದೊರೆ ಹ್ರೋತ್ಗರ್‍ಗಾಗಿ ಬಿವುಲ್ಫ್ ಕೊಂದ ಕಥೆ. ಅದರ ನಂತರ ಜನರಿಗೆ ತೊಂಗರೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ಬೆಂಕಿಯುಗುಳುವ ಡ್ರಾಗನ್ ಎಂಬ ಪ್ರಣಿಯನ್ನು ಕೊಂದು ಅದರ ಬೆಂಕಿಯ ಉಸುರಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಸಾಯುತ್ತಾನೆ. ಇದು ದೈಹಾರ್ಪ್ ಎಂಬ ತಂತಿವಾದ್ಯ ಬಾರಿಸುತ್ತಾ ಹಾಡುವ ಕಾವ್ಯ. ಇಂಗ್ಲೆಢನ್ನು ಜರ್ಮನಿಯ ಮೂಲ ನಿವಾಸಿಗಳು ಆಕ್ರಮಿಸಿದಾಗ ಅವರು ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿಗೆ ತಂದರು ಅದು ಆಧುನಿಕ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಗೆ ಆಧಾರವಾದದ್ದು., ಆ ಬೀವೂಲ್ಪ್ ಪದ್ಯದ ಕ್ರಮ ನಂತರ ನಾರ್ಮನ್-ಪ್ರೆಂಚರು ಆ ಪ್ರದೇದವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸುವ ವರೆಗೆ. ಹಾಗೆಯೇ 13, 14ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಆ ಪದ್ಯದ ಮಟ್ಟು ಮತ್ತು ಗಣಗಳು ಈಗಿನ ಆಧುನಿಕ ಕವನ ಅಥವಾ ಕಾವ್ದ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಹೋಲುತ್ತವೆ. ಆಗಿನ ಕಾಲದ ಗದ್ಯ 9ನೇ ಶತಮಾನದ್ದು , ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು. ಆಂಗ್ಲ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಕೊಟ್ಟ ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್ ದೊರೆ ದಿ.ಗ್ರೇಟ್ ಆಲ್ಫ್ರಡ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅದು ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್`ಗೆ ಅನುವಾದ ಗೊಂಡಿತು.''' '''ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಯುಗದಲ್ಲಿ (೧೮೩೭-೧೯೦೧) ಕಾದಂಬರಿ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ಯುವಂತಹ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಶೈಲಿಯಿತ್ತು. ಅದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಡಿಕನ್ಸ್]] ರವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂಟಿ ಸಹೋದರಿಯರು ಮತ್ತು [[ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ]] ಅವರ ಸಾಹಿತ್ಯದಿ0ದ.೧೯ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿಯೇ ಅಮೇರಿಕನ್ನರ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರಾದ ಹೆಮ‌ನ್ ಮೆಲ್ ವಿಲ್ , ವಿಲ್ಟ್ ಮೆನ್ ಮತ್ತು [[ಎಮಿಲಿ ಡಿಕಿನ್ಸನ್]] ರವರನ್ನು ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಅಮೇರಿಕನ್ ಹೆನ್ರಿ ಜೆಮ್ಸ್ ರವರು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರಾಗಿದ್ದರು.''' ==='''ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ'''=== {| class="wikitable sortable " |- | <big><code>ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇವುಲ್ಪ್ ಮಹಾಕಾವ್ಯದಿಂದ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ.ಈ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ೮ನೇ ಶತಮಾನ ದಿ೦ದ ೧೧ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವೆ ರಚಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಅಂತಸ್ತು ಹೊಂದಿರುವ ಏಕೈಕ ಹೆಗ್ಗುರುತೆಂದರೆ ಕವಿ [[ಜೆಫ್ರಿ ಚಾಸರ್]]ನ (೧೩೪೩-೧೪೦೦) ಸಾಹಿತ್ಯ ರಚನೆಗಳು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅವರ'[[ದಿ ಕ್ಯಾಂಟರ್ಬರಿ ಟೇಲ್ಸ್]]'ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ನಂತರ ನವೋದಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಡ ೧೬ನೇ ಹಾಗೂ ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ನಾಟಕ ಹಾಗೂ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು [[ವಿಲಿಯಂ ಷೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್]], ಬೆನ್ ಜಾನಸನ್, [[ಜಾನ್ ಡನ್]] ಮುಂತಾದವರು ರಚಿಸಿದರು.೧೭ ನೇ ಶತಮಾನದ ಮತ್ತೊಂದು ಮಹಾನ್ ಕವಿ ಜಾನ್ ಮಿಲ್ಟನ್ (೧೬೦೮-೧೬೭೪) ಪ್ಯಾರಡೈಸ್ ಲಾಸ್ಟ್ ಎಂಬ ಮಹಾ ಕವಿತೆಯ ಲೇಖಕರು ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಸಮ್ರುದ್ದಗೊಳಿಸಿದರು. ೧೭ನೇ ಹಾಗೂ ೧೮ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಾಹಿತ್ಯವು ವಿಡಂಬಣೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿದ್ದವು, ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್]] ಮತ್ತು [[ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಪೋಪ್]] ನ ಕಾವ್ಯಗಳು [[ಜೊನಾಥನ್ ಸ್ವಿಫ್ಟ್]] ನ ಗದ್ಯವಚನಗಳು ಹೊಸ ಸಾಹಿತ್ಯ ತಿರುವನ್ನು ನೀಡಿತು. ೧೮ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಡೇನಿಯಲ್ ಡೇಪೌ, ಸಾಮ್ಯುಲ್ ರಿಚ್‌ರ್ಡ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಹೆನ್ರಿ ಪೀಲ್ಡಿಂಗ್ ರಚಿಸಿದರು. ೧೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆ ಹಾಗೂ ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಣಯ ಕವಿಗಳಾದ [[ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್]], ಶಲ್ಲೇ ಮತ್ತು ಜಾನ್ ಕೀಟ್ಸ್ ರ ಕಾಲವಾಗಿತ್ತು.</code></big> <big><code>ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಯುಗದಲ್ಲಿ (೧೮೩೭-೧೯೦೧) ಕಾದಂಬರಿ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ಯುವಂತಹ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಶೈಲಿಯಿತ್ತು. ಅದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಡಿಕನ್ಸ್]] ರವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂಟಿ ಸಹೋದರಿಯರು ಮತ್ತು [[ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ]] ಅವರ ಸಾಹಿತ್ಯದಿ0ದ.೧೯ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿಯೇ ಅಮೇರಿಕನ್ನರ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರಾದ ಹೆಮ‌ನ್ ಮೆಲ್ ವಿಲ್ , ವಿಲ್ಟ್ ಮೆನ್ ಮತ್ತು [[ಎಮಿಲಿ ಡಿಕಿನ್ಸನ್]] ರವರನ್ನು ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಅಮೇರಿಕನ್ ಹೆನ್ರಿ ಜೆಮ್ಸ್ ರವರು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರಾಗಿದ್ದರು.</code></big> <big><code>ಐರಿಶ್ ಬರಹಗಾರರಾದ ಜೇಮ್ಸ್ ಜಾಯ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸಾಮ್ಯುಲ್ ಬೆಕೆಟ್ ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರಾಗಿದ್ದರು. ಆಧುನಿಕ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಇವರಿಬ್ಬರೂ ಅತಿಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರದಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಅಮೇರಿಕನ್ನರಾದ ಕವಿ [[ಟಿ. ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್]] ಮತ್ತು [[ಎಜ್ರಾ ಪೌಂಡ್]], ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ವಿಲಿಯಮ್ ಪೌಲ್ಕ್ ನರ್ ರವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಆಧುನಿಕ ಚಳುವಳಿಕಾರರು,೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿದ್ದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾರಂಭಿಸಿದರು, ಹಲವು ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರ ಸಹ ಇದ್ದರು. ೨೦ ಮತ್ತು ೨೧ ನೇ ಶತಮಾನದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಬರಹಗಾರರೆಲ್ಲ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ ಹೊರಗಿನವರಾಗಿದ್ದರು. ಆಧುನಿಕ ಚಳುವಳಿಯ ನಂತರ ಮತ್ತು ೨ನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ದದ ನಂತರದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರವ್ರುತ್ತಿಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ.ಆಧುನಿಕ ಅವಧಿ ಬರಹಗಾರರ ಮುಂದುವರಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗ ಪರೀಕ್ಷೆ ಅತೀವವಾಗಿ ವಿಘಟನೆ, ವಿರೋದಾಬಾಸ, ಪಶಾಹ೯ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನೋದಯ ಆಲೊಚನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಆಧುನಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತಿಗಳು ಹೊಂದಿದ್ದರು.<ref>Davies 1990,p. 93.</ref><ref>Angus Cameron (1983). "Anglo-Saxon literature" in Dictionary of the Middle Ages, v. 1, pp. 274–88.</ref></code></big> |} ==ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಹಳೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್== :ಇದು 11ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಿಂದ 15ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದು. ಗದ್ಯ ಬರವಣಿಗೆಯೆಲ್ಲಾ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟುದು. ಇದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಫ್ರೆಂಚ್ ಪ್ರಭಾವ ಕಾಣುವುದು. ಇದು ಆಧುನಿಕ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‍ಗೆ ಬಹಳ ಹೋಲಿಕೆ ಇದ್ದು ಓದಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಇದರಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ಜೊತೆಗೆ ಇಟಲಿ ಭಾಷೆಯ ಪ್ರಭಾವವೂ ಕಾಣುವುದು. {{Quote_box| width=30%|align=right|quote= *'''ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್''' : *ಇದನ್ನು ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುವರು. ಇದರ ಕಾಲ ಕ್ರಿ.ಶ.600 ರಿಂದ 1100 ಎಂದು ಅಂದಾಜುಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಆ ಕಾಲದ ದೊಡ್ಡ ಕಾವ್ಯ ಬೀವೂಲ್ಫ್ (ಬಿವೂಲ್ಫ್-ಃBeowulf). ಅದರ ಕೃತಿಕಾರನಾರೆಂದು ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಆ ಕಾಲದ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಮುಖರಾದವರು , ಸಣ್ಣ ಗೀತೆಗಳ ರಚನೆಕಾರ- ಸೀಡ್ಮನ್ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ದೀರ್ಘ ಕವನಗಳನ್ನು ಬರೆದ ಸೈನ್ ವೂಲ್ಫ್ .}} ;# '''ವೈಕ್ಲಿಫ್ (1320-1384)''' :ಮಧ್ಯ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ನಲ್ಲಿ ಬೈಬಲ್ ಅನುವಾದಗಳು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್, ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ನ ಒಂದು ಸಾಹಿತ್ಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು/ನೆಲೆಯೂರಲು ನೆರವಾಯಿತು. ಮಧ್ಯ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಬೈಬಲ್ ಗಳು ಈಗ, ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್ ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ ಅನುವಾದ ಮಾಡಿದ, ಅಥವಾ ಜಾನ್ ವೈಕ್ಲಿಫ್, ಪ್ರೇರೇಪಣೆಯ ಅನುವಾದಗಳು ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ.(ವಿವರಕ್ಕೆ ಮಧ್ಯಯುಗ) :ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸಮೃದ್ಧಪ್ರತಿಭೆಯ ಜೆಫ್ರಿ ಚಾಸರ್ (ಸಿ 1343-1400) ತನ್ನ ಕೃತಿಗಳನ್ನು /ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರ ಬದ್ಧವಾಗಿ ರಚಿಸಿದ್ದ. ವೆಸ್ಟ್ಮಿನಿಸ್ಟರ್ ಅಬ್ಬೆಯ ಕವಿ ಕಾರ್ನರ್ ನಲ್ಲಿ ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮೊದಲ ಕವಿ. ಅವರ ಅನೇಕ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ “ಡಚೆಸ್ ಪುಸ್ತಕ”, ‘ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್’, ‘ಲೆಜೆಂಡ್ ಆಪ್ ಗುಡ್ ವಿಮೆನ್,’(The Book of the Duchess, the House of Fame, the Legend of Good Women and Troilus and Criseyde,) ಸೇರಿದಂತೆ,ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ,‘ಕ್ಯಾಂಟರ್ಬರಿ ಟೇಲ್ಸ್’ ಚಾಸರ್ ನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕೃತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.(ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.) ===ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ=== {| class="wikitable sortable " |- |'''ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ (೬೫೮-೧೧೦೦):''' ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಥವಾ ಆಂಗ್ಲೊ ಸಾಕ್ಸನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಹಳೆ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರುವಂತಹ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸಾಕ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಇತರೆ [[ಜಮ‍೯ನ್]] ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿಸಿದ ನಂತರ ಆರಂಭವಾದ ಬರವಣಿಗೆ. ಈ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ ಮಹಾಕಾವ್ಯ, ಸಂತಚರಿತೆ, ನೀತಿ ಭೋದನೆ, ಬೈಬಲ್ ಅನುವಾಧ, ಕಾನೂನಿನ ಕೆಲಸ, ಕಾಲಾನುಕ್ರಮಾದಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ಈ ಅವಧಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಂತೆ ೪೦೦ ಹಸ್ತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಉಳಿದಿವೆ. ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ಆರಂಭಿಕ ಕಾವ್ಯ 'ಸೀಡ್ ಮನ್ಸ್ ಹಿಮ್' ಬಹುಶಃ ೬೫೮-೬೮೦ ರಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜನೆಗೊಂಡಿರಬಹುದು. *'''ಮಧ್ಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ(೧೧೦೦-೧೫೦೦)''' ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ ನಾಮ‍೯ನ್ ವಿಜಯದ ನಂತರ ೧೦೬೬ ರಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲೋ ಸಾಕ್ಸನ್ ಭಾಷೆಯ ಬರವಣಿಗೆಯ ರೂಪ ದರ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು.ಅರಿಸ್ಟ್ರೋಕಸಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಅದರ ವ್ರಭಾವದಿಂದ ಪ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು, ಸಂಸತ್ತು ಹಾಗೂ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಸಮಾಜ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಧಾಮಿ‍೯ಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗುವತ್ತ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಸಂತರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಗಳನ್ನು ಬರೆದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು ಹಾಗೂ ಅನುವಾದಿಸಿಕೊಳ್ಳುವತ್ತ ನಡೆದರು, ಉದಾಹರಣೆ:- ದಿ ಲೈಪ್ ಆಫ್ ಸೇಂಟ್, ಜೌಡ್ರೆ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲೆಜೆಂಡ್ರಿ ಪ್ರಮುಖವು.ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಶೈಲಿಯ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆ ಉದ್ಬವವಾಯಿತು ಅದರ ಹೆಸರೇ ಮಾದ್ಯಮ ಆಂಗ್ಲ.ಈ ವಿಧದ ಆಂಗ್ಲ ಆಧುನಿಕ ಓದಿಗರಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. *'''ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ (೬೫೮-೧೧೦೦)''' ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಥವಾ ಆಂಗ್ಲೊ ಸಾಕ್ಸನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಹಳೆ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರುವಂತಹ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸಾಕ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಇತರೆ [[ಜಮ‍೯ನ್]] ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿಸಿದ ನಂತರ ಆರಂಭವಾದ ಬರವಣಿಗೆ. ಈ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ ಮಹಾಕಾವ್ಯ, ಸಂತಚರಿತೆ, ನೀತಿ ಭೋದನೆ, ಬೈಬಲ್ ಅನುವಾಧ, ಕಾನೂನಿನ ಕೆಲಸ, ಕಾಲಾನುಕ್ರಮಾದಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ಈ ಅವಧಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಂತೆ ೪೦೦ ಹಸ್ತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಉಳಿದಿವೆ. ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ಆರಂಭಿಕ ಕಾವ್ಯ 'ಸೀಡ್ ಮನ್ಸ್ ಹಿಮ್' ಬಹುಶಃ ೬೫೮-೬೮೦ ಯಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜನೆಗೊಂಡಿರಬಹುದು. *'''ಮಧ್ಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ(೧೧೦೦-೧೫೦೦)''' ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ ನಾಮ‍೯ನ್ ವಿಜಯದ ನಂತರ ೧೦೬೬ ರಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲೋ ಸಾಕ್ಸನ್ ಭಾಷೆಯ ಬರವಣಿಗೆಯ ರೂಪ ದರ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು.ಅರಿಸ್ಟ್ರೋಕಸಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಅದರ ವ್ರಭಾವದಿಂದ ಪ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು, ಸಂಸತ್ತು ಹಾಗೂ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಸಮಾಜ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಧಾಮಿ‍೯ಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗುವತ್ತ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಸಂತರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಗಳನ್ನು ಬರೆದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು ಹಾಗೂ ಅನುವಾದಿಸಿಕೊಳ್ಳುವತ್ತ ನಡೆದರು, ಉದಾಹರಣೆ:- ದಿ ಲೈಪ್ ಆಫ್ ಸೇಂಟ್, ಜೌಡ್ರೆ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲೆಜೆಂಡ್ರಿ ಪ್ರಮುಖವು.ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಶೈಲಿಯ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆ ಉದ್ಬವವಾಯಿತು ಅದರ ಹೆಸರೇ ಮಾದ್ಯಮ ಆಂಗ್ಲ.ಈ ವಿಧದ ಆಂಗ್ಲ ಆಧುನಿಕ ಓದಿಗರಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.<ref>Magoun,</ref><ref>Francis P jr, "The Oral-Formulaic Character of Anglo-Saxon Narrative Poetry", Speculum 28: 446–67.</ref><ref>Donald K jr (1968), The Beowulf Poet: A Collection of Critical Essays, Englewood Cliffs: Prentice-Hall, pp. 83–113.</ref><ref>Robinson 2001: ‘Like most Old English poems, Beowulf has no title in the unique manuscript in which it survives (British Library, Cotton Vitellius A.xv, which was copied round the year 1000 AD), but modern scholars agree in naming it after the hero whose life is its subject.’</ref> |} =='''ಛಾಸರ್‍ನ ಕಾಲ'''== [[File:Chaucer Hoccleve.png|right|thumb| Portrait of Chaucer from a manuscript by Thomas Hoccleve, who may have met Chaucer]] ;ಜಿಯೋಪ್ರಿ ಛಾಸರ್ (1340/1387-1400): :ಒಬ್ಬ ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರನಾಗಿದ್ದ ಜಿಯೋಪ್ರಿ ಛಾಸರ್ (1340/1387-1400)ನ ಸರಳ ದ್ವಿಪದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪದ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ '''“ಕ್ಯಾಂಟರಬರಿ ಟೇಲ್ಸ್” -ಕ್ಯಾಂಟರ್ಬರಿ ಕಥೆಗಳು''' ಪ್ರಮುಖವಾದುದು. ಸೌತ್ವಾರ್ಕ್‍ನಿಂದ ಸೈಂಟ್ ಥಾಮಸ್ ಬಕೆಟ್ ನ ಸಮಾಧಿಯ ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಹೊರಟ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಹೇಳಿದ ಕಥೆಗಳು. ಅವರು 29 ಜನರಿದ್ದರೂ 23 ಜನ ಹೇಳಿದ ಕಥೆಗಳಿವೆ ಈ ಕಥೆಗಳಿಗೆ ಛಾಸರನು (ಚಾಸರನು) ಒಂದು ಪೀಠಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಯಾತ್ರಿಗಳ ಗುಣ ಸ್ವಭಾವಗಳನ್ನು ವ್ಯಂಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕಟಕಿಯ (ಕಟುಹಾಸ್ಯ) ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿ ಅಂದಿನ ಸಮಾಜದ ಜನಪದದ ಸ್ವಭಾವಕ್ಕೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತಾನೆ. :ಛಾಸರ್ ಮೊದಲು ಡ್ಯೂಕನ ಹತ್ತಿರ ಸೇವಕನಾಗಿದ್ದವನು ನಂತರ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕಾಲ ಸೇವೆ ಮಾಡಿದನು. ನಂತರ ರಾಜನ ಲೆಕ್ಕಿಗನಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದನು. ಅವನ ಎರಡು ಕೃತಿಗಳು “ಟ್ರೋಯ್ಲಸ್ ಕ್ರಿಸೈಡ್” (Troylus and Criseyde. 1385), ಒಂದು ಆದರ್ಶ ಪ್ರೇಮದ ಕಥೆ. ನಂತರ ಇದನ್ನು ಕ್ಯಾಂಟರ್ಬರಿ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.. ಕೆಲವು ಫ್ರೆಂಚ ಕೃತಿಗಳನ್ನೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗೆ ಅನುವಾದ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. :ಈ ಯಾತ್ರಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬು ಸರದಾರ(ನೈಟ್) , ಸ್ಕ್ವಯರ್, ರಾಜರಕ್ಷಾದಳದವ, ಬಾತದ ಸುಂದರಪತ್ನಿ , ಮುಖ್ಯಸನ್ಯಾಸಿನಿ, ಸನ್ಯಾಸಿನಿ, ಮೂವರು ಪಾದ್ರಿಗಳು, ಒಬ್ಬ ಸನ್ಯಾಸಿ , ಮತಪ್ರಚಾರಕ -ಭಿಕ್ಷು (ಫ್ರಯರ್) ವ್ಯಾಪಾರಿ , ಗುಮಾಸ್ತ, ನ್ಯಾಯಪಾಲಕ, ಜಮೀನುದಾರ , ಬಡಗಿ, ನೇಕಾರ, ವ್ಯಾಪಾರಿ-ದರ್ಜಿ, ಬಣ್ಣಗಾರ, ಕುಶಲಕೆಲಸಗಾರ, ಅಡಿಗೆಯವ, ನಾವಿಕ, ವೈದ್ಯ,, ಗ್ರಾಮ ಪಾದ್ರಿ, ರೈತ, ಗಿರಣಿದಾರ, ಕಾವಲುಗಾರ (ಸ್ಟೆವರ್ಡ), ಅಮೀನ, ನ್ಯಾಯದಾನಿ (ಬೈಲಿಫ್), ಕ್ಷಮಾಧಿಕಾರಿ-ನ್ಯಾಯವಾದಿ., ಚಾಸರ್-ಕವಿ-ಕತೆಗಾರ. ಅಲ್ಲದೆ ಒಬ್ಬ ತೀಕ್ಷಣ ಬುದ್ಧಿಯ ಅಥಿತೇಯ-ಯಾತ್ರೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ. ಈ ಆತಿಥ್ಯಗಾರನೇ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರು ಒಂದೊಂದು ಕಥೆ ಹೇಳಬೇಕೆಂದು ಸೂಚಿಸಿದವನು ಎಂದು ಛಾಸರನು ಪೀಠಿಕೆ ಹಾಕಿದ್ದಾನೆ. :ಈ ಕಥಾಕವನ 17000 ಸಾಲು ಹೊಂದಿದೆ. ಅವರವರ ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ 23 ಜನ ಕಥೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇವರೆಲ್ಲಾ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಜನರು. ಚಾಸರನ ಈ ಕತೆಗಳು ನಾಟಕೀಯ ಔಚತ್ಯ , ಧೀರೋದಾತ್ತ ಪಾತ್ರ ವಿಶೇಷ, ಸಾಹಸ ಮನೋಭಾವ, ಮತ್ತು ಶೃಂಗಾರ ಬಾವಗಳಿಂದ (ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಶೃಂಗಾರ) ಕೂಡಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಚಾಸರನು ಸುಧಾರಣಾವಾದಿಯಾಗಿರದೆ ತಟಸ್ಥನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ವೈಕ್ಲಿಫನು ಸುಧಾರಣಾವಾದದ ಹರಿಕಾರನಾದರೆ ಚಾಸರನು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪುನರುಜ್ಜೀವನದ /ನವೋದಯದ ಹರಿಕಾರನೆನ್ನಬಹುದು. {{Quote_box| width=30%|align=right|quote= *'''ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್''' : *ಈ ಕಾಲವು ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ. ಶ. 1100 ರಿಂದ 1500 ರ ವರೆಗೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗುವುದು. *'''ಕಾವ್ಯ''' ; ಈ ಕಾಲದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿ ಜಿಯೊಫ್ರಿ ಛಾಸರ್ . ಅವನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೊಡಿಗೆ '''ಕ್ಯಾಂಟರಬರಿ ಕಥೆಗಳು'''. *'''ನಾಟಕ''' :ಇವು ಮೂರು ಬಗೆ. ;ಮೊದಲ ಬಗೆ : *ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು ಬೈಬಲ್ಲಿನ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ‘ರಹಸ್ಯಾತ್ಮಕ ನಾಟಕಗಳು’. ;ಎರಡನೆಯ ಬಗೆ, *ಸಂತರ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಅವರ ಪವಾಡಗಳನ್ನು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸುವ ‘ಅದ್ಭುತ ನಾಟಕಗಳು’ , ;ಮೂರನೆಯ ಬಗೆ ‘ನೀತಿ ಪ್ರಧಾನ ನಾಟಕಗಳು’; *ಇವು ನೀತಿವಂತನಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಕೆಟ್ಟ; ಈ ಬಗೆಯ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿ ನೀತಿ ಬೋದಕವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ .}} ;ಅವನ ಕಟಕಿ ಭಾಷೆಗೆ ಉದಾಹರಣೆಗಳು: :ಉಪೋದ್ಘಾತದಲ್ಲಿ -“ಬಾತದಸುಂದರಿಯು ಶೃಂಗಾರ ಪ್ರಿಯೆ; ಅವಳು ತನ್ನ ಐದನೆಯ ಸಪ್ಪೆ-ಗಂಡನ ಜೊತೆ ಕಾಲಹಾಕಲಾರದೆ ಸದಾ ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿರುತ್ತಾಳೆ.” :“ಸ್ಕ್ವಯರನು ಯಾವಾಗಲೂ ತನ್ನ ಕೊಳಲು ಬಾರಿಸುತ್ತಾ ಮೇ ತಿಂಗಳಿನಂತೆ ಗೆಲುವಿನಿಂದ ಮಿಂಚುತ್ತಾನೆ”; :“ಮುಖ್ಯಸನ್ಯಾಸಿನಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಮೈಕಟ್ಟಿನ ಸುಂದರಿ ಗಂಭೀರೆ , ಅವಳ ಊಟದ ಶಿಸ್ತು ಆಕóರ್ಷಣೀಯ, ಸುಂದರ ಉಡುಪಿನ ಮೇಲೆ ಚಿನ್ನದ ಪದಕ ಹೊಳೆಯುವುದು”. (ಸಂನ್ಯಾಸಿನಿಯರು ಆಭರಣ ಧರಿಸುವುದು ನಿಶಿದ,್ಧ ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳಿಗೆ ಅವರು ಹೊರತಲ್ಲ !). :“ಡಾನ ಪಿಯರ್ -ಸಂನ್ಯಾಸಿಯೂ ಕೂಡ ಅಭ್ಯಾಸ ನಿರತನಾಗುವ ಬದಲು ಸದಾ ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿಯುಳ್ಳವನು. ಅವನಿಗೆ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಬಹಳ ಆಸಕ್ತಿ, ಒಳ್ಳೆಯ ಬೇಟೆಗಾರ, ಅವನಿಗೆ ದಪ್ಪನೆಯ ದುಬಾರಿ ಬಾತುಕೋಳಿಯ ಊಟ ಬಹಳ ಇಷ್ಟ” ; (ಇದು ಚಾಸರನ ಕಟಕಿ); “ಭಿಕ್ಷುಕ ಸಂನ್ಯಾಸಿಯು(ಪ್ರಯರ್) ಹರ್ಬಟ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಬಿಕ್ಷುಕ”ನೆನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಅವನಿಗೆ (ದೇವರ ಪರವಾಗಿ) ಕ್ಷಮಾಪಣೆ ಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರವಿದೆ, “ಅವನು ಒಳ್ಳೆಯ ಕೊಡಿಗೆ (ಹಣ) ಅಥವಾ ಊಟ ಕೊಟ್ಟರೆ ಪಾಪಗಳನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸುವನು; ಅವನು ಶ್ರೀಮಂತ ಉಡುಪಿನವ”; :ವ್ಯಾಪಾರಿಯು ಬಿಡುವಿದ್ದರೂ ಬಿಡುವಿಲ್ಲದಂತೆ ವರ್ತಿಸುತ್ತಾ ಅಗತ್ಯವಿರುವವರಿಗೆ ಬಡ್ಡಿಗೆ ಸಾಲನೀಡುತ್ತಾ ಕಾನೂನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ್ಲಜಾಣ” :ಅಡುಗೆಭಟ್ಟ ರೋಜರನು (ತನ್ನ ಯಜಮಾನನಿಗಾಗಿ,) “ಅಡುಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ನಿಪುಣ ಹಳಸಿದ್ದನ್ನೂ ಕೆಟ್ಟಿದ್ದನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ ಬಡಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಜಾಣ” :ಕ್ಷಮಾಧಿಕಾರಿಯನ್ನು ವಂಚಕನೆನ್ನುತ್ತಾನೆ “ಹಂದಿಯ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಮಾರಕ ಕುರುಹು (ಪಳಿಯುಳಿಕೆ)ಯೆಂದು ತೋರಿಸುತ್ತಾ ವಂಚನೆಗಾಗಿ ಮಂತ್ರ ಪಠಣ ಮಾಡುವನು, ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಅವನು ಹೆಣ್ಣು ದನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಮಗೀತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡುವನು”. ಎಂದಿದ್ದಾನೆ. ==ಮಧ್ಯಯುಗ== (ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಕೃತಿಕಾರನ ಕೃತಿ-ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಅದರ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಆಯಾ ಕೃತಿಕಾರನ ಹೆಸರಿನ ಎದುರು ತುಂಬಬೇಕು -ಮುಕ್ತ ಅವಕಾಶ) ;ಕಾವ್ಯ : :ಗೋವರ್, (1330-1408);ಚಾಸರ್ ,(1340-1400);ಲಾಂಗ್ ಲ್ಯಾಂಡ್,(1330-1400);ಲಿಡ್ ಗೇಟ್ 1370-1451); ;ಬ್ಯಾಲಾಡ್ಸ್ :-ಚವ್ವೀ ಛೇಸ್ ;ನಟ್ ಬ್ರೌನ್ ಮೈಡ್, ; ;ಗದ್ಯ : :ಮ್ಯಾಂಡ್ವಿಲ್ಲಿ (ಮ-1372) ;ವೈಕ್ಲಿಫ್ (1320-1384) :ಮಧ್ಯ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ನಲ್ಲಿ ಬೈಬಲ್ ಅನುವಾದಗಳು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್, ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ನ ಒಂದು ಸಾಹಿತ್ಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು/ನೆಲೆಯೂರಲು ನೆರವಾಯಿತು. ಮಧ್ಯ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಬೈಬಲ್ ಗಳು ಈಗ, ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್ ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ ಅನುವಾದ ಮಾಡಿದ, ಅಥವಾ ಜಾನ್ ವೈಕ್ಲಿಫ್, ಪ್ರೇರೇಪಣೆಯ ಅನುವಾದಗಳು ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಅವು ಸುಮಾರು 1382 ಮತ್ತು 1395 ನಡುವೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಬೈಬಲ್ ಅನುವಾದಗಳು ಲಾಲರ್ಡ್ ಚಳುವಳಿಯವು,. ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್`ನ ವಿಶಿಷ್ಟ ಹಲವಾರು ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುವ ಪೂರ್ವ ಸುಧಾರಣಾ ಚಳುವಳಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇರಣೆ ಮತ್ತು ಕಾರಣವಾಗಿ ಅವು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು.. ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಬೈಬಲ್ ನ್ನು, ಭಾಷಾಂತರಿಸಲು "ಇದು ಜನರು ಉತ್ತಮವಾದ ಕ್ರಿಸ್ತನ ವಾಕ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಆ ದೇಶೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಗಾಸ್ಪೆಲ್ ಅಧ್ಯಯನ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. " ಎಂದು ಹೇಳುವುದಾಗಿತ್ತು , ಅದು ಅನಧಿಕೃತ ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್ ಗ್ರಂಥಗಳ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹಸ್ತಪ್ರತಿ ಮತ್ತು ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್ ನ ಮೂಲ ಪ್ರತಿ ಸುಮಾರು 200 ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು ಈಗ ಲಭ್ಯ. :"ಲಾಲರ್ಡ್" ಪದ, ಪ್ರಮುಖ ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಜಾನ್ ವೈಕ್ಲಿಫ್ ನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕರೆಯುವ ಪದ, ಚರ್ಚ್ ನ್ನು ಟೀಕೆ ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕೆ 1381 ರಲ್ಲಿ ಆಕ್ಸ್ಫರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದದಿಂದ ಅವನನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕಿದರು. ಮಧ್ಯ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ರು ಮೂಲ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬೈಬಲ್ ನ್ನು ಮೌಖಿಕವಾಗಿ -.. ಲ್ಯಾಟಿನ್ ನಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. :(ಸರ್ ಗವೈನ್ ಮತ್ತು ಗ್ರೀನ್ ನೈಟ್, ಗ್ರಂಥಗಳು 14 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ಇಂಗ್ಲೀಷ್, ಆದಿಪ್ರಾಸದ ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯ . :ಅನಾಮಿಕ ಕವಿಯ ಕಾವ್ಯ ವಿಲಿಯಮ್ ಲಾಂಗಲ್ಯಾಡಿನ ಪಿರ್ಸ್ ಆಫ್ ಪ್ಲೊಮನ್ ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಅದು ವಿಲಿಯಂ ನು ಒಂದು ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಕಂಡಂತೆ ಬರೆದ , ಬಡವರ ಕಷ್ಟವನ್ನು ಕುರಿತ ಕಾವ್ಯ , ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯನ್ನೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮದ ತಿರುಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ , ಆ ಧರ್ಮದ ಕಾಣ್ಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ( ಇಟಲಿಯ ಡಾಂಟೆ ಯ “ಲಾ ಡಿವೈನ್” ಕಾಮಿಡಿಯ ಹೋಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವವಿದೆ. :1370ರಲ್ಲಿ ಬರೆದ “ದಿ ಪರ್ಲ್” ಚಿಕ್ಕ ಕಾವ್ಯ ಕೂಡ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮದ ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ,ಕಲಾತ್ಮಕ ಭಾವ ಹೊಂದಿದೆ. ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗಿಯ ಸಾವಿನ ಶೋಕ ಗೀತೆ. ಚಿಕ್ಕ ಮಗುವಿನ ಮನಸ್ಸಿನ ನಿರ್ಮಲತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸ್ವರ್ಗದ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆದಿರುವುದೆಂದೆಂಬುದು ಅದರ ಸಾರಾಂಶ. :ಅದೇ ಕವಿಯ ಕೃತಿ ಎಂದು ಭಾವಿಸಬಹುದಾದ ಗವೈನ್ ಎಂಡ್ ದಿ ಗ್ರೀನ್ ನೈಟ್, ಒಂದು ಶೌರ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾಹಸ ಬಿಂಬಿಸುವ ಕಥೆ. :ಟ್ರೆವಿಸ (1326-1412); ಮಲೋರಿ (ಸು.1470);ಪೀಕಾಕ್ (1395-1460) ;ನಾಟಕ : :ಎವೆರಿಮನ್ (15ನೇ ಶತಮಾನ) ಫಲ್ಗೆನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಲಾರೆನ್ಸ್ ==1500-1700 ಮಾನವತಾವಾದದ ಕಾಲ== ;ಕಾವ್ಯ : :ಸ್ಕೆಲ್ಟನ್ (1460-1529); ಡನ್ಬರ್ (1465-1530) ವ್ಯಾಟ್ (1503-1542) ಸರ್ರೇ (1517-1547) ;ಗದ್ಯ : :ಭೆರನರ್ಸ್ (1467-1533) ಟಿಂಡೇಲ್ (ಮ. 1536) ಲಾಟಿಮೇರ್ (1485-1555) ಕೊವರ್ದೇಲ್ (1488-1568) ಎಲ್ಯೋಟ್ (1499-1546) ಆಶ್ಚಮ್ (1515-1568) ;ನಾಟಕ : :ಉದಲ್ಲ್ (1505-56) ನೋರ್ಟನ್ (1532-1584) ಸಾಲ್ ವಿಲ್ಲೆ (1536-1608) ==ರಿನೇಸಾನ್ಸ್ -ನವೋದಯಕಾಲ== [[File:Edmund Spenser oil painting.JPG|thumb|ಎಡ್ಮಂಡ್ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ -ತೈಲ ಚಿತ್ರ]] [[File:Title page William Shakespeare's First Folio 1623.jpg|thumb|ಮುಖಪುಟ ವಿಲಿಯಂ ಶೇಕ್ಸ್'ಫಿಯರ್'ನ ಗ್ರಂಥದ ಮೊದಲ ಪುಟ:1623]] ===ನಾಟಕ-ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್, (1564-1616) ಅವನ ಯುಗ:=== *ಈ ಯುಗ ಇಷ್ಟು ಚೈತನ್ಯಮಯವಾದುದರಿಂದಲೇ ಇದರ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಾಹಿತ್ಯಪ್ರಕಾರ ನಾಟಕವಾದುದು. ಮಧ್ಯಯುಗದಲ್ಲೇ ಚರ್ಚುಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಭೋಧನೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿ ಪಾದ್ರಿಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಬೈಬಲ್ ಕಥೆಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನದಿಂದ ಆರಂಭವಾಗಿದ್ದ ನಾಟಕ (ಆ ಕಾಲದ ನಾಟಕಗಳಿಗೆ ಮಿಸ್ಟರಿ ಪ್ಲೇಸ್, ಮಿರಕಲ್ ಪ್ಲೇಸ್, ಮೊರ್ಯಾಲಿಟಿ ಪ್ಲೇಸ್ ಎಂದು ಹೆಸರು) ಹದಿನಾರನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಉನ್ನತಮಟ್ಟಕ್ಕೇರಿತು. ಇಂಟರ್ ಲ್ಯೂಡ್ ಎಂಬ ಕಿರುನಾಟಕ ಪ್ರಕಾರವೂ ಹಾಸ್ಯನಾಟಕಗಳೂ ಬಂದುವು. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಚರ್ಚ್‍ಗಳ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಅನಂತರ ಚಕ್ರಗಳ ಮೇಲು ಚಲಿಸುವ, ಎರಡು ಅಂತಸ್ತುಗಳ ರಂಗವೇದಿಕೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಮುಂದೆ ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಥೇಮ್ಸ್ ನದಿಯಾಚೆ ಕಟ್ಟಿದ ರಂಗಭೂಮಿಯಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಾಟಕಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ವಿಶೇಷ ನೆರವಾಯಿತು. *ಗ್ಯಾಮರ್ ಗರ್ಟನ್ಸ್ ನೀಡ್ಸ್ ಮತ್ತು ರಾಲ್ಪ್ ರಾಯಿಸ್ಟರ್ ಡಾಯಿಸ್ಟರ್ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಮೊದಲ ಹಾಸ್ಯನಾಟಕಗಳೆನ್ನಬಹುದು. ಹಾಸ್ಯ ಅಷ್ಟೇನೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮರೀತಿಯದಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸೆನೆಕನ ಲ್ಯಾಟಿನ ದುರಂತ ನಾಟಕಗಳ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ 1561ರಲ್ಲಿ ಸ್ಯಾಕ್ವಿಲ್ ಮತ್ತು ನಾತ್ಪನ್ ಎಂಬುವರು ಗೋರ್ಪೋಡಕ್ ಎಂಬ ನಾಟಕವನ್ನು ಬರೆದರು. ಇದೇ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಸರಳೆಗಳೆಯ ನಾಟಕ. ಅನಂತರ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ವಿಟ್ಸ್ ಎಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆದಿರುವ ಲಿಲಿ, ಪೀಲ್, ಗ್ರೀನ್, ಮಾರ್ಲೊ ಮತ್ತು ಕಿಡ್ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೊಂದು ಬಗೆಯ ನಾಟಕಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ-ಹಾಸ್ಯನಾಟಕ, ರುದ್ರನಾಟಕ ಇತ್ಯಾದಿ-ವಿಶೇಷ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಕಿಡ್ ಬರೆದ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಟ್ರಾಜಿಡಿ ಭೀಭತ್ಸಮಯ ದೃಶ್ಯಗಳಿಗೂ ರೋಮಾಂಚಕಾರಕ ಘಟನೆಗಳಿಗೂ ಹತ್ಯೆಗಳಿಗೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿ ಸೆನೆಕನ್ ಟ್ರಾಜಿಡಿ ಎಂಬ ವಿಶಿಷ್ಟವರ್ಗದ ನಾಟಕಗಳಿಗೆ ಮಾದರಿಯಾಯಿತು. *ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರನ ಹ್ಯಾಮ್ಲೆಟ್ ನಾಟಕವೂ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಈ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದೇ. ವೆಬ್‍ಸ್ಟರ್‍ನ ದಿ ವೈಟ್ ಡೆವಿಲ್ ಮತ್ತು ಡಚೆಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಲ್ಪಿ ಎಂಬ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ನಾಟಕಗಳು ಇದೇ ಜಾತಿಯವು. ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ವಿಟ್ಸ್‍ಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧನೂ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯೂ ಆದವನು ಕ್ರಿಸ್ಟೊಫರ್ ಮಾರ್ಲೊ. ಅವನ ಟ್ಯಾಂಬುರ್ಲೇನ್, ದಿ ಜ್ಯೂ ಆಫ್ ಮಾಲ್ಟ. ಡಾಕ್ಟರ್ ಫೌಸ್ಟಸ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ 11-ನಾಟಕಗಳು ತಮ್ಮ ಕಲ್ಪನಾ ವೈಭವಕ್ಕೂ ಪಾತ್ರಪೋಷಣೆ ಸಂವಿಧಾನ ವೈಖರಿಗಳಿಗೂ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಛಂದಸ್ಸುಗಳ ಅಪೂರ್ವಶಕ್ತಿಗೂ ಹೆಸರಾಂತ ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರನಿಗೇ ದಾರಿಮಾಡಿಕೊಟ್ಟವೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯುಗದ ನಾಟಕಕಾರರಲ್ಲೆಲ್ಲ ಶಿಖರಪ್ರಾಯನಾದವ ಲೋಕ ವಿಖ್ಯಾತನಾದ ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್. ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಪಂಥಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಾಟಕ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಹಿಮಾಲಯ ಸದೃಶನಾದವ ಈ ಕವಿ. ಹಾಸ್ಯನಾಟಕ, ರುದ್ರನಾಟಕ, ಚಾರಿತ್ರಿಕ ನಾಟಕ ಮೊದಲಾದ ನಾನಾ ಕೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಸಮನಾದ ಔನ್ನತ್ಯಪಡೆದ ಸಾಧನೆ ಅವನದು. *'''ಸಾಮಾಜಿಕ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವುದರಲ್ಲಿ ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ ಆಸಕ್ತನಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮನುಷ್ಯ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಭಾವಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಅನ್ವೇಷಣೆ ಅವನ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಮೂವತ್ತೆಂಟು ನಾಟಕಗಳನ್ನೂ ಎರಡು ದೀರ್ಘಕಥನ ಕವನಗಳನ್ನೂ ಸುಮಾರು ನೂರೈವತ್ತುನಾಲ್ಕು ಸಾನೆಟ್ಟ್ತುಗಳನ್ನೂ ಷೇಕ್ಸಪಿಯರ್ ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ.''' ಸಾನೆಟ್ (ಸುನೀತ)ಕ್ಕೆ ಹೊಸ ರೂಪವನ್ನು ಕೊಟ್ಟ. ಸುನೀತ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ನೇಹ, ಪ್ರೇಮಗಳ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಇದೆ. 'ವೀನಸ್ ಅಂಡ್ ಅಡೊನಿಸ್, ದಿ ರೇಪ್ ಆಫ್s ಲ್ಯುಕ್ರ್ರಿಷಿ ಎಂಬುವು ಆ ಕವನಗಳು. ಅವನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಮಚ್ ಆಡೊ ಅಬೌಟ್ ನಥಿಂಗ್, ದಿ ಟೇಮಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ಷ್ರ್ಯೂ, ಆಸ್ ಯು ಲ್ಯೆಕ್ ಇಟ್, ಟ್ವೆಲ್ಫ್‍ತ್ ನ್ಯೆಟ್, ಮಿಡ್ ಸಮ್ಮರ್ ನ್ಯೆಟ್ಸ್ ಡ್ರೀಂ, ಮರ್ಚೆಂಟ್ ಆಫ್ ವೆನಿಸ್ ಮೊದಲಾದ ಹಾಸ್ಯನಾಟಕಗಳೂ ರೋಮಿಯೋ ಅಂಡ್ ಜೂಲಿಯಟ್, ಮ್ಯಾಕ್ಬೆತ್, ಹ್ಯಾಮ್ಲೆಟ್, ಒಥೆಲೊ, ಕಿಂಗ್ ಲಿಯರ್ ಮೊದಲಾದ ರುದ್ರ ನಾಟಕಗಳೂ ದಿ ಟೆಂಪೆಸ್ಟ್, ವಿಂಟರ್ಸ್ ಟೇಲ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಬೆಲಿನ್ ಎಂಬ (ದುಃಖದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ ಸುಖದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗಾಣುವ) ಟ್ರಾಜಿ-ಕಾಮೆಡಿಗಳೂ ಜ್ಯೂಲಿಯಸ್ ಸೀಸರ್, ಕೋರಿಯೋಲನಸ್, ರಿಚರ್ಡ್ II, ಹೆನ್ರಿ ಗಿ ಮೊದಲಾದ ರೋಮ್ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡುಗಳ ಚರಿತ್ರೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ನಾಟಕಗಳೂ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಅಮೂಲ್ಯರತ್ನಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿವೆ. *ವಸ್ತು ಯಾವುದೇ ಆಗಲಿ, ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ ನಾಟಕಗಳು ಮಾನವನ ಹೃದಯಾಂತರಾಳವನ್ನು ತೆರೆದು ತೋರಿಸುವ ದರ್ಪಣಗಳು. ಹೆಸರಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನವರು, ರೋಮಿನವರು ಇತ್ಯಾದಿಯಾದರೂ ಅವನ ಪಾತ್ರಗಳು ಎಲ್ಲ ಕಾಲಗಳ ಎಲ್ಲ ಮಾನವರ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು. ಅಂತೆಯೇ ಅವನ ನಾಟಕ ಇಡೀ ಪ್ರಪಂಚದ ಒಂದು ತುಣುಕೆಂದರೆ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯಿರದು.<ref>[https://kn.wikisource.org/s/1ph ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ]</ref> ====ರಾಣಿ ಎಲಿಜೆಬೆತ್ ಕಾಲ(1558-1603)==== ;ಪದ್ಯ: :ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ (1552-1599) ; ಸಿಡ್ನಿ (1554-1586); ಡ್ರಾಯಟನ್ (1563-1631) *'''ವಿಲಿಯಂ ಷೇಕ್ಸಪಿಯರ್''' (1564-1616);ಡನ್ (1572-1631);ಹೆರಿಕ್ (1561-1674);ಹರ್ಬರ್ಟ್ (1593-1633) ;ಮಿಲ್ಟನ್ (1604-1674);ಸಕ್ಲಿಂಗ್ (1609-1642);ಬಟ್ಲರ್ (1612-1680) ;ಕೌಲೀ (1618-1667)ಮಾರ್ವೆಲ್ (1621-1678) {{Quote_box| width=30%|align=right|quote= ;ಎಲಿಜೆಬೆತ್ ಕಾಲದ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಗದ್ಯ - *ಈ ಕಾಲದ ಸಾಹಿತ್ಯ ರಚನೆ ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಣಿ ಎಲಿಜೆಬೆತ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ (1558-1603)ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದವು. ;ಕಾವ್ಯ: ಈಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳು - *ಎಡ್ಮಂಡ್ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ -ಅವನ ಮುಖ್ಯ ಕೃತಿ-‘ಫೈಈರೀ ಕ್ವೀನ್” ; ಡಾಲ್ಟರ್ ರ್ಯಾಲಿ ಮತ್ತು ವಿಲಿಯಂ ಶೇಕ್ಸಪಿಯರ್. ;ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ- *ರಾಣಿ ಎಲಿಜೆಬೆತ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಬೆಳೆದ ಸಾಹಿತ್ಯವು ನಾಟಕ ಪ್ರಕಾರವು. '''ವಿಲಿಯಂ ಶೇಕ್ಸಪಿಯರ್'''.ನು ಸರ್ವಕಾಲಿಕ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ನಾಟಕ ರಚನಾಕಾರನೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕೃತಿಗಳು -ಹ್ಯಾಮ್ಲೆಟ್, ಕಿಂಗ್ ಲಿಯರ್, ಮ್ಯಾಕ್ ಬೆತ್, ಒಥೆಲೋ, ಮರ್ಚೆಂಟ್ ಆಫ್ ವೆನ್ನಿಸ್. *ಇತರೆ ಪ್ರಮುಖ ನಾಟಕ ಕರ್ತೃಗಳು -ಕೃಸ್ಟೋಫರ್ ಮಾರ್ಲೋ , ಬೆನ್ ಜಾನ್ಸನ್. .}} ===ಬೆನ್‍ಜಾನ್ಸನ್=== [[File:Benjamin Jonson by Abraham van Blyenberch.jpg|thumb|ಬೆಂಜಮಿನ್ ಜಾನ್ಸನ್: (ಅಬ್ರಹಾಂ ವ್ಯಾನ್ ಬ್ಲೈನ್‌ಬರ್ಚ್ ಅವರಿಂದ ತೈಲಚಿತ್ರ)]] *ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರನ ಗೆಳೆಯನೂ ಸಹನಾಟಕಕಾರನೂ ಆದ ಬೆನ್‍ಜಾನ್ಸನ್ ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆದ. ಹಾಸ್ಯನಾಟಕಗಳು ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣೆಗೆ, ನೀತಿಬೋಧನೆಗೆ ಸಾಧನಗಳಾಗಬೇಕೆಂಬುದು ಅವನ ಮತ. ಆ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಆತ ತನ್ನ ಸಮಕಾಲೀನರ ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು ಹೊರಗೆಡಹಬೇಕೆಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ. ಅವನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಾರದಲ್ಲಿದ್ದ `ಥಿಯರಿ ಆಫ್ ಹ್ಯೂಮರ್ಸ್ ಎನ್ನುವ ಮನಶ್ಯಾಸ್ತ್ರ ಸಿದ್ಧಾಂತವೊಂದನ್ನು ಆತ ತನ್ನ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡ. ಪ್ರತಿ ಮನುಷ್ಯನೂ ಒಂದೊಂದು ಪ್ರಬಲ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಕಾರ್ಯಗಳಿಲ್ಲ ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗುತ್ತವೆ. ಹಾಗೆ ಹೊರಬಿದ್ದು ತೃಪ್ತಿ ಹೊಂದಿದ ಅನಂತರ ಆ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ತನಗೆ ತಾನೇ ಸರಿಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದೇ ಆ ಸಿದ್ಧಾಂತ. ಈ ಸಹಜ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಅಂದಿನವರು ಹ್ಯೂಮರ್ ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು. *ಬೆನ್ ಜಾನ್‍ಸನ್ನನ ನಾಟಕಗಳ ಪಾತ್ರಗಳು ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರೂ ಇಂಥ ಒಂದೊಂದು ಪ್ರವೃತಿಯ ದಾಸರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನ ನಾಟಕಗಳಿಗೆ ಕಾಮಿಡಿ ಆಫ್ ಹ್ಯೂಮರ್ಸ್ ಎಂಬ ಹೆಸರೇ ಬಂದಿದೆ. ಎವೆರಿ ಮ್ಯಾನ್ ಇನ್ ಹಿಸ್ ಹ್ಯೂಮರ್, ಎವೆರಿ ಮ್ಯಾನ್ ಔಟ್ ಆಫ್ ಹಿಸ್ ಹ್ಯೂಮರ್, ದಿ ಆಲ್ಕೆಮಿಸ್ಟ್, ವಾಲ್ಪೋನೆ, ದಿ ಸೈಲೆಂಟ್ ವಉಮನ್, ಬಾರ್ತಲೋಮಿಯೋ ಫೇರ್ ಫೇರ್ ಮೊದಲಾದ ಅವನ ನಾಟಕಗಳ ಹೆಸರುಗಳೇ ಅವನ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು, ಹ್ಯೂಮರ್ಸ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಅವನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ವಹಿಸುವ ಪಾತ್ರವನ್ನು, ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಬೆನ್ ಜಾನ್ಸನ್ ವಾಸ್ತವಿಕ ನಾಟಕಗಳ ರಚನಕಾರ. ಸಮಕಾಲೀನ ಜನರ ನಡೆನುಡಿಗಳು ಅವನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಡಿವೆ. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ ಕಾಮೆಡಿ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನರ್ಸ್ ಎಂಬ ಸಾಮಾಜಿಕ ನಾಟಕಗಳ ಇನ್ನೊಂದು ವರ್ಗಕ್ಕೂ ಅವನು ಪ್ರವರ್ತಕನಾದ ಷೇಕ್ಸಪಿಯರ್ ಮತ್ತು ಬೆನ್ ಜಾನ್ಸನ್ನರಲ್ಲದೆ ಈ ಯುಗದ ಇತರ ಗಣ್ಯನಾಟಕಕಾರರು ಫೋರ್ಡ್ ಮಿಡ್ಲ್‍ಟನ್, ಹೇವುಡ್, ಡೆಕ್ಕರ್, ಮ್ಯಾಸಿಂಜರ್ ಮತ್ತು ಷರ್ಲೆ. ಫೋರ್ಡನ ದಿ ಬ್ರೋಕನ್ ಹಾರ್ಟ್, ಮಿಡ್ಲಟನ್ನನ ದಿ ಛೇಂಜ್‍ಲಿಂಗ್, ಮ್ಯಾಸಿಂಜರನ ಎ ನ್ಯೂ ವೇ ಟು ಪೆ ಓಲ್ಡ್ ಡೆಟ್ಸ್, ಷರ್ಲೆಯ ಹ್ಯೆಡ್ ಪಾರ್ಕ್, ಹೇವುಡ್‍ನ ಎ ವುಮನ್ ಕಿಲ್ಡ್ ವಿತ್ ಕ್ಯೆಂಡನೆಸ್- ಇವು ಅವರ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಹೇವುಡ್‍ನ ನಾಟಕ ಕುಟುಂಬ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವಿಸುವ ದುರಂತ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿರುವ ಡೊಮೆಸ್ಟಿಕ್ ಟ್ರಾಜಿಡಿ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದು. ಡೆಕ್ಕರ್‍ನ ದ ಷ್ಯೂ ಮೇಕರ್ಸ್ ಹಾಲಿಡೆ ಸಮಾಜದ ಕೆಳಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಜನರ ಜೀವನದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮೋಚಿಯೊಬ್ಬ ಪುರಸಭಾಮೇಯರ್ ಆಗುವುದು ಅದರ ಕಥೆ. ಬೋಮಂಟ್ ಮತ್ತು ಫ್ಲೆಚರ್ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ನಾಟಕಕಾರರು ಒಟ್ಟಿಗೆ ನಾಟಕ ರಚನೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದು ಟ್ರಾಜಿ-ಕಾಮೆಡಿ ನಾಟಕವರ್ಗವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು (ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ ತನ್ನ ಕಡೆಯ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಾಗ ಇದರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾದನೆಂದು ಕೆಲವರು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ). ದುಃಖಪೂರಿತ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾದ (ಕೆಲವು ವೇಳೆ ಅತಿಮಾನವವಾದ) ಘಟನೆಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ನಾಟಕ ಸುಖಾಂತವಾಗುತ್ತದೆ. ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ ಬರೆದಂಥ ರುದ್ರನಾಟಕಗಳನ್ನು ನೋಡುವುದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಮನಸ್ಸಿನ ದೃಢತೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಇಲ್ಲದಿದ್ದ ಪ್ರೇಕ್ಷóಕರ ತೃಪ್ತಿಗಾಗಿ ರಚಿತವಾದ ನಾಟಕಗಳಿವು. ಕೃತಕವೂ ಅಸಹಜವೂ ಆದ ಆಗುಹೋಗುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿರುವ ಈ ಬಗೆಯ ನಾಟಕಗಳು ಆ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಕೊನೆಯಾದುದರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನಿಲ್ಲ. ===ಮೆಟಫಿಸಿಕಲ್ ಕಾವ್ಯ:=== *ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಜಿಜ್ಞಾಸೆಯ ಮತ್ತು ಕಲಹಗಳ ಕಾಲ. ಎಲಿಜಬೆತ್ತಳ ಯುಗದಂತೆ ತಾರುಣ್ಯದ ಉತ್ಸಾಹ, ಉದ್ವೇಗ, ಭಾವಾತಿಶಯಗಳು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿರದೆ ಆಲೋಚನೆ, ವಿಮರ್ಶೆ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಬಲ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದುವು. ಇದಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಚರ್ಚಾತ್ಮಕವಾದ ಗದ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಈ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಆದರೆ ಕಾವ್ಯಸೃಷ್ಟಿಯೂ ನಡೆಯಿತು. ಇಡೀ ರಾಷ್ಟ್ರಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಕಾವ್ಯ ಬಂದಿತು. ಪ್ರಾಟೆಸ್ಟಂಟ್ ಮತ ಮತ್ತು ಅದರ ಒಳಪಂಗಡಗಳು. ಕೆಥೊಲಿಕ ಮತ ಮೊದಲಾದುವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಕವಿಗಳು ಬಂದರು. ಲೌಕಿಕ ಕಾವ್ಯವೂ ಪ್ರಣಯಗೀತೆಗಳ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ವಿಡಂಬನೆಗಳ ರೂಪವನ್ನು ತಳೆದು ಬೆಳೆಯಿತು. ಇಂಥ ಲೌಕಿಕ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಹೆಸರಿಸಬೇಕಾದವ ಜಾನ್ ಡನ್ ಮತಸಂಬಂಧವಾದ ಕವಿತೆಗಳನ್ನೂ ಡನ್ ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಆದರೆ ಅವನು ತನ್ನ ಯೌವನದಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಪ್ರಣಯಗೀತೆಗಳಿಗಿರುವ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ ಅವಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಆತ ದಿ ಮೆಟಫಿಜಿಕಲ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಎಂಬ ಕಾವ್ಯವರ್ಗವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದವ ಈ ಗುಂಪಿನ ಕವನಗಳ ಒಂದು ಲಕ್ಷಣ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧಿಚಮತ್ಕಾರದ ಅಂಶವಿರುವುದು. ಕವಿ ಸಮಯಗಳನ್ನು ದೂರವಿರಿಸಿ, ಹೊಸ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ, ಬುದ್ಧಿ ಚಮತ್ಕಾರಕ್ಕೂ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯವಿರುವ ಕವನಗಳನ್ನು ಬರೆದ. ಅವನ ಕವನಗಳು ತೀವ್ರಭಾವಕ್ಕೂ ಅರ್ಥಸ್ಪಷ್ಟತೆಗೂ ನಿಷ್ಕøಷ್ಟತೆಗೂ ಆಡುಮಾತಿನ ಬಳಕೆಗೂ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ; ತತ್ಕಾರಣ ಅವು ಆಧುನಿಕ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕವಿಗಳ ಮತ್ತು ವಿಮರ್ಶಕರ ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆದಿವೆ. ಡನ್ನನ ಅನಂತರ ಬಂದ ಪ್ರಣಯ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರ್ಯೂ, ಹೆರಿಕ್, ಲವ್ಲೇಸ್, ಸಕ್ಲಿಂಗ್, ರಾಛೆಸ್ಟರ್, ಮೊದಲಾದವರ ಭಾವಗೀತೆಗಳು ಪ್ರಣಯದ ವಿವಿಧ ರೂಪದ ಆಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಆಕರ್ಷಕವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಇವರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಕ್ಯವಾಲಿಯರ್ ಪೊಯಟ್ಸ್ ಎಂದು ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಹಗುರವಾದ ಪ್ರಣಯಭಾವದ ನಾನಾ ಛಾಯೆಗಳನ್ನು ಮನಮೋಹಕವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಇವರು ಸಿದ್ಧಹಸ್ತರು. ಪ್ರಣಯನಿಷ್ಠೆಯಾಗಲಿ ಏಕಪತ್ನೀವ್ರತವಾಗಲಿ ಇವರಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪ. ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಎಡ್ಮಂಡ್ ವ್ಯಾಲರ್, ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ಮಾರ್ವೆಲ್, ಏಬ್ರಹಾಮ್ ಕೌಲಿ, ಜಾನ್ ಡ್ರ್ಯೆಡನ್-ಇವರೆಲ್ಲ ಉತ್ತಮ ಮಟ್ಟದ ಕೆಲವು ಭಾವಗೀತೆಗಳನ್ನೂ ಹಾಡುಗಳನ್ನೂ ಬರೆದರು. ಕೌಲಿ ಮಹಾಕಾವ್ಯವನ್ನು ಬರೆಯಬೇಕೆಂಬ ಬಯಕೆಯಿಂದ ಡೇವಿಡೇಯಿಸ್ ಎಂಬ ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ಕವನವನ್ನೇ ಬರೆದು ತನ್ನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಹು ಪ್ರಖ್ಯಾತನಾಗಿದ್ದ. ಈಗ ಆ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಕೇಳುವವರೇ ಇಲ್ಲ. ಆ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಜಾರ್ಜ್ ಹರ್ಬರ್ಟ್, ರಿಚರ್ಡ್ ಕ್ರಾಷಾ, ಹೆನ್ರಿ ವಾಹನ್, ಮತ್ತು ಥಾಮಸ್ ಟ್ರಹರ್ನ್ ಮೆಟಫಿಸಿಕಲ್ ಸ್ಕೂಲ್‍ಗೆ ಸೇರಿದ ಒಳ್ಳೆಯ ಕವಿಗಳು. ಎಲ್ಲರೂ ಅಲೌಕಿಕ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಅನುಭಾವಿ ಕವನಗಳನ್ನು ಬರೆದಿರುವರು. ಇವರ ಕವನಗಳು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಧಾರ್ಮಿಕ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ದ್ಯೋತಕವಾಗಿವೆ. ===ಮಿಲ್ಟನ್=== *'''ಗದ್ಯ:''' ಡಿಲೋನಿ ( 1543-1600) ;ಸಿಡ್ನಿ (1554-1586) ;ಹೂಕರ್ (1554-1600);ಲೈಲೀ (1554-1606) ;ಬೇಕನ್ ( 1561-1626);ನ್ಯಾಶ್ (ನ್ಯಾಶೆ)(1567-1601);ಬರ್ಟನ್ (1577-1640);ಓವರ್ ಬರೀ (1581-1613) ;ಅರ್ಲ್ (1601-1665);ಬ್ರೌನ್ (1605-1682);ಫುಲ್ಲರ್ (1608-1661)''';ಮಿಲ್ಟನ್ (1608-1674)''' *'''ವಿಮರ್ಶೆ''' :ಸಿಡ್ನಿ (1554-1586);ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ : ವಾಲ್ಟನ್ (1593-1683) *'''ನಾಟಕ:''' :ಲೈಲಿ (1554-1606);ಕಿಡ್ (1557-1595);ಪೀಲೆ (1558-1597);ಛಾಪ್‍ಮನ್ (1559-1634);ಮಾರ್ಲೋವ್ (1564-1593);ಷೇಕ್ಸಪಿಯರ್ (1564-1616) ;ಮಿಡಲ್‍ಟನ್ (1570-1627);ಡೆಕ್ಕರ್ (1570-1632);ಜಾನ್‍ಸನ್ (1572-1637);ಫ್ಲಚರ್ (1579-1625) ವೆಬ್‍ಸ್ಟರ್ (1580-1625);ಮಸಿಂಜರ್ (1583-1640);ಬೀಮೌಂಟ್ 1584-1616);ಹೇವುಡ್ (ಮ.1650);ಫೋರ್ಡ್ (1619) ===ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾಲ (ರೆಸ್ಟೋರೇಶನ್ ಕಾಲ)=== ;ಕಾವ್ಯ :ಬಟ್ಲರ್ (1612-1680);ಡ್ರೈಡನ್ (1631-1700) [[File:Milton diktiert seinen Töchtern das »Paradise Lost« (Eugène Ferdinand Victor Delacroix).jpg|thumb|ಮಿಲ್ಟನ್ ತನ್ನ ಮೂರು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿಗೆ '''"ಪ್ಯಾರಡೈಸ್ ಲಾಸ್ಟ್"''' ಬರೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತಾನೆ" ,ca. 1826, by [[Eugène Delacroix]] ]] *'''ನಾಟಕ:''' ಡೇವಾನಾಂಟ್1606-1668);ಡ್ರೈಡನ್ (1631-1700);ಈತರೀಜ್ (1634-1691);ವೈಚರಲಿ (1640-1716);ಆಟ್ವೇ (1652-1685);ವಾನಬ್ರಗ್ (1664-1726);ಕಾಂಗ್ರೀವ್(1620-1729);ಫಾರ್ಕವರ್ (1628-1707) *'''ಗದ್ಯ :''';ಕ್ಲಾರೆಂಡನ್ (1609-1674);ಬುನಿಯನ್ (1628-1688)ಬರ್ನೆಟ್ (1643-1715) ;ವಿಮರ್ಶೆ : ಡ್ರೈಡನ್ : *'''ದಿನಚರಿ''' :ಎವೆಲಿನ್ (1620-1706) *'''ತತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರ :''' ಹೊಬ್ಸ್ (1588-1679) ) ಲೋಖೆ(1632-1704) ====ಮಿಲ್ಡನ್, ಡ್ರೇಡನ್:==== ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳು ಜಾನ್ ಮಿಲ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಜಾನ್ ಡ್ರ್ಯೆಡನ್. ಮಿಲ್ಟನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ಪ್ಯಾರಡ್ಯೆಸ್ ಲಾಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾರಡ್ಯೆಸ್ ರೀಗೇಯ್ನ್ಡ್ ಕೃತಿಗಳ ಕರ್ತೃ. ಇವಲ್ಲದೆ ಲಿಸಿಡಾಸ್. ಕೋಮಸ್ ಮೊದಲಾದ ಕವನಗಳೂ ಸ್ಯಾಮ್ಸನ್ ಆಗೊನಿಸ್ಟಿಸ್ ಎಂಬ ನಾಟಕವೂ ಅವನವೇ. ಸಾನೆಟ್ ಜಾತಿಯ ಕವಿತೆಗಳಿಗೂ ಮಿಲ್ಟನ್ ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಕಾವ್ಯದ ವಿಷಯ, ರೂಪ ಯಾವುದೇ ಆಗಿರಲಿ ಮಿಲ್ಟನ್ ತನ್ನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಔನ್ನತ್ಯ. ಭವ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಮೂಡಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಹಾಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸರಳ ರಗಳೆಯನ್ನು ಬಳಸಿರುವ ಕವಿ ಬೇರೆ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ. ಅವನ ಕೃತಿಗಳೆಲ್ಲ ಪ್ಯೂರಿಟನ್ ಪಂಥದ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನೂ ರೀತಿನೀತಿಗಳನ್ನೂ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಡ್ರ್ಯೆಡನ್ ವಿಡಂಬನೆಯ ಕವಿ. ತನ್ನ ಕಾಲದ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಹೋರಾಟಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಖ್ಯಾತ ವಿಡಂಬನೆಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಅಬ್ಸಲಾಮ್ ಅಂಡ್ ಅಕಿಟೋಫೆಲ್, ದಿ ಮೆಡಲ್, ಮ್ಯಾಕ್ ಫ್ಲೆಕ್ನೊ, ದಿ ಹ್ಯೆಂಡ್ ಅಂಡ್ ದಿ ಪ್ಯಾಂತರ್-ಅವನ ಉತ್ತಮ ವಿಡಂಬನೆಗಳು. ಮೊದಲನೆಯ ಎರಡು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಸಂಗಗಳಿಗೂ ಮೂರನೆಯದು ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೂ ನಾಲ್ಕನೆಯದು ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿವಾದಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿವೆ. ಒಂದೊಂದು ವರ್ಗದಲ್ಲೂ ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದ ವಿಡಂಬನೆ ಹೇಗಿರಬೇಕೆಂದು ಕವಿ ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ===ಆಂಗ್ಲ ನವೋದಯ(೧೫೦೦-೧೬೬೦)=== {| class="wikitable sortable " |- | ೧೪೭೬ ರಲ್ಲಿ ವಿಲಿಯಮ್ ಕಾಕ್ಸ್ಟನ್ ರವರು ಮುದ್ರಣ ಯಂತ್ರವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ನಂತರ ದೇಶೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬಹಳ ಏಳಿಗೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಆಂಗ್ಲ ನವೋದಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಕಲಾತ್ಮಕ ಚಳುವಳಿಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ಚಳುವಳಿ ೧೬ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗು ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪಾನ್ ಯುರೋಪಿಯನ್ ನವೋದಯ ಅವಧಿಗೆ ಜೊತೆಗೂಡಿತ್ತು. ಉತ್ತರ ಯುರೋಪ್ ನಂತೆಯೇ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಕೂಡ ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಶತಮಾನದವರೆಗೂ ಕಂಡಿತು. ನವೋದಯ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಆಲೋಚನೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಭೇದಿಸಿಕೊಂಡು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನೊಳಗೆ ಹೋಗುತಿತ್ತು. ಎಲಿಜಿಬೆತ್ ನ ಅವಧಿ ೧೬ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಧ‌೯ದಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲ ನವೋದಯ ಅತಿ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಹೋಯಿತು. *'''ಎಲಿಜೆಬೆತನ್ ಮತ್ತು ಜಾಕೊಬೆನ್ ಅವಧಿ(೧೫೫೮-೧೬೨೫)''' ಎಲಿಜೆಬೆತ್ ೧ (೧೫೫೮-೧೬೦೩) ಹಾಗೂ ಜೇಮ್ಸ್ (೧೬೦೩-೨೫) ರವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ ಕೇಂದ್ರಿತ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಅದು ಆಸ್ಥಾನದ ಹಾಗು ಜನಪ್ರಿಯವಾದುದಂತದು ಬಹಳ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿತು. ಆಂಗ್ಲ ನಾಟಕಕಾರರು ಮಧ್ಯಯುಗದ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಹಾಗು ಅದರ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಮಿಶ್ರಿಸಿ ನವೋದಯ ಅವಧಿಯನ್ನು ಪುನಃ ಕಂಡು ಹಿಡಿಯುವುದರಲ್ಲಿ ಸಫಲರಾದರು. ಈ ಅವಧಿಯ ಷೇಕ್ಸ್ ಪಿಯರ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ನಾಟಕಕಾರರಾಗಿ ನಿಶ್ಚಲತೆಯಿಂದ ನಿಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ಇವರು ಬಹಳ ವೈವಿಧ್ಯ ರೀತಿಯ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ನಾಟಕಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿತ್ತು. *'''ತಡ ನವೋದಯ ಅವಧಿ(೧೬೨೫-೧೬೬೦''' ತತ್ವ ವೀಮಾಂಸೆಯ ಕವಿಗಳಾದ ಜಾನ್ ಡನ್ (೧೫೭೨-೧೬೩೧) ಮತ್ತು ಜಾಜ್೯ ಹಬ‍೯ಟ್ ಅವರು ೧೬೨೫ ರ ನಂತರವೂ ತಮ್ಮ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೌಶಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೆರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಪಿಳಿಗೆಯ ತತ್ವ ಮೀಮಾಂಸೆಯ ಕವಿಗಳಾಗಿ ರಿಚಡ್೯ ಕ್ರಾಷಾ (೧೬೧೩-೪೯) ಆಂಡ್ರಿವ್ ಮೊವೆ೯ಲ್ (೧೬೨೧-೭೮), ತಾಮಸ್ ತ್ರಾಹನೆ೯(೬೩೭-೧೬೭೪) ಮತ್ತು ಹೆನ್ರಿ ವಾಘನ್ (೧೬೨೨-೯೫) ಕಾಯ‍೯ ನಿವ೯ಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ರಾವುತ ಕವಿಗಳು ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಗುಂಪಾಗಿದ್ದರು.ಇವರು ಇದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ರಾಜ ಚಾಲ್ಸ್೯ ೧ ಗೆ ಆಂಗ್ಲ ನಾಗರಿಕ ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು.ರಾವುತ ಕವಿಗಳಾಗಿ ರಾಬಟ್೯ ಹೆರಿಕ್, ರಿಚಡ್೯ ಲವಲೇಸ್, ತಾಮಸ್ ಕಾವ್೯ ಮತ್ತು ಸರ್ ಜಾನ್ ಸಕಲಿಂಗ್ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ರಾವುಕ ಕವಿಗಳು ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಸ್ಥಾನಿಕರಾಗಿದ್ದು.<ref>Chamberlain, D. "Judith: a Fragmentary and Political Poem", in Anglo-Saxon Poetry: Essays in Appreciation for John C</ref> |} ==1700-1800 ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಾವ್ಯಗಳ ಕಾಲ (ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್)== ;ರೆಸ್ಟೋರೇಶನ್ -ಪುನರ್ಸ್ಥಾಪನಾಕಾಲ - ;ಕಾವ್ಯ : {{Quote_box| width=40%|align=right|quote= ;ರೆಸ್ಟೋರೇಶನ್ -ಪುನರ್ಸ್ಥಾಪನಾಕಾಲ - *ಎರಡನೆಯ ಚಾರ್ಲಸನು ದೊರೆಯಾಗಿ ಬಂದ ನಂತರ ಸಾಹಿತ್ಯ ರಂಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬದಲಾವಣೆ ಉಂಟಾಯಿತು. ಒಮ್ಮೆ ಹಿನ್ನಡೆ ಕಂಡು ಮುಚ್ಚಿದ್ದ ನಾಟಕ ಮಂದಿರಗಳು ಪುನಃ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆದು ಆರಂಭಗೊಂಡವು. ಹೊಸ ಬಗೆಯ ನಾಟಕಗಳು ಹೊರಬಂದವು . *ಈ ಕಾಲದ ಮುಖ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ರೂಪ ಸಾಹಸ ಪ್ರಧಾನ ನಾಟಕವಾಗಿ ಹೊರ ಬಂದಿತು. *ಆ ಬಗೆಯ ನಾಟಕಗಳ ಕರ್ತೃ -'''ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್''',; *ಸುಖಾಂತ ಮತ್ತು ಹಾಸ್ಯಪ್ರಧಾನ ನಾಟಕಗಳನ್ನು , '''ರಿಚರ್ಡ್ ಶೆರಿಡಾನ್''' ಮತ್ತು '''ವಿಲಿಯಂ ಕಾಂಗ್ರೀವ್'''. .}} {{Quote_box| width=40%|align=right|quote= ;ನವೋದಯ ಕಾಲ (ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನವೋದಯ) ::;ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನವೋದಯದ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣಗಳು : * 1.ಕಾವ್ಯವು ತಾರ್ಕಿಕ ವಾಗಿರಬೇಕು (ಸಕಾರಣ ಲಕ್ಷಣವುಳ್ಳದ್ದು-ರೀಸನ್). * 2.ಕವಿಯ ಪಾತ್ರವು ಒಬ್ಬ ಬೋದಕನದಾಗಿರಬೇಕು. * 3.ಕಾವ್ಯದ ರಚನೆಯು ಕಾವ್ಯದ ಕೆಲವು ನಿಯಮಕ್ಕೆ (ಕಾವ್ಯ ಲಕ್ಷಣ) ಅನುಸಾರ ಬರೆದಿರಬೇಕು. * 4.ಕಾವ್ಯವನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಬಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆತಕ್ಕದ್ದು. * ಈ ಚಿಂತನೆಯ/ಶಾಸ್ತ್ರೀಯತೆಯ ಮುಖ್ಯ ಹರಿಕಾರರು ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್ ಮತ್ತು ಅಲೆಗ್ಜಾಂಡರ್ ಪೋಪ್ |}} ===ನವ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಅವಧಿ(೧೬೬೦-೧೭೯೮)=== [[File:John Dryden by Sir Godfrey Kneller, Bt.jpg|thumb|ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್(13 ಏಪ್ರಿಲ್ 1668 - ಜನವರಿ 1688); ಸರ್ ಗಾಡ್ಫ್ರೇ ಕೆನ್ನೆಲರ್ ಅವರಿಂದ ತೈಲಚಿತ್ರ , Bt]] [[File:Samuel Johnson by Joshua Reynolds.jpg|thumb| ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಜಾನ್ಸನ್:(೧೭೦೯-೧೭೮೪);ಜೋಶುವಾ ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್ ಅವರಿಂದ ತೈಲಚಿತ್ರ]] {| class="wikitable sortable " |- |'''ಪುನಃಸ್ಥಾಪನ ಯುಗ(೧೬೬೦-೧೭೦೦)''' ಪುನಃಸ್ಥಾಪನ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ಯಾರಡೈಸ್ ಲಾಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಅಲ್೯ ಆಫ್ ರೋಚೆಸ್ಟರ್, ಹೆಚ್ಚು ದೈಯೋ೯ತ್ಸಾಹ ತುಂಬಿದ ಲೈಂಗಿಕ ಹಾಸ್ಯಸ್ಪ ಕೃತಿ, ದಿ ಕಂಟ್ರಿ ವೈಫ್, ನೈತಿಕ ಜ್ಞಾನದ ಕೃತಿ ದಿ ಪಿಲಿಗ್ರಿಮ್ಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಸ್ ಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದವು. ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಲಾಕ್ ಸಕಾ‍೯ರದ ಮೇಲೆ ಎರಡು ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಒಂದು ರಾಯಲ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸ್ಥಾಪನೆ, ಎರಡನೆಯದು 'ದಿ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್'. ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಅಧಿಕೃತ ಬಿರುಕು ಕ್ರಾಮ್ ವೆಲ್ಸಪುರಿತನ್ ನ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬಂತು ಹಾಗೂ ಇದರಿಂದ ಹೊಸ ವಿಧದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಉದ್ಭವವಾಯಿತು. '''ಜಾನ್ ಮಿಲ್ಟನ್''', '''ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್''', ವಿಲಿಯಮ್ ವೈಚಲಿ೯, ಜಾಜ್೯ ಎತ್ ರೀಗೆ, ವಿಲಿಯಮ್ ಕಾಂವ್ ಈ ಯುಗದ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. *ಆಗಸ್ಟನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ(೧೭೦೦-೧೭೫೦) ೧೮ನೇ ಶತಮಾನವು ಜ್ಞಾನೋದಯ ಯುಗದ ಪ್ರತಿಫಲವಾಗಿತ್ತು. ಧಮ‍೯, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ವಿಚಾರಶಕ್ತಿ ಹಾಗು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು ಹಿಂದಿನ ಶತಮಾನದ ಸಂಶೋಧಕರಾದ [[ಐಸಾಕ್ ನ್ಯೂಟನ್]], ಜಾನ್ ಲಾಕ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಬೇಕನ್ ರವರಿಂದ ಸ್ಪೂತಿ‍೯ಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಆಗಸ್ಟನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಎಂಬ ಪದ ೧೭೨೦ ಮತ್ತು ೧೭೩೦ ರ ಲೇಖಕಕರಿಂದ ಉದ್ಭವಗೊಂಡಿತು. ಈ ಯುಗ ರಾಜಕೀಯ, ಸಮೃದ್ಧಿ, ಆಗಾಧ ಶಕ್ತಿ, ಸೃಜನಶೀಲತೆ, ಘಾತಕಕೃತ್ಯಗಳಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು. ಇದು ಆಂಗ್ಲ, ಸ್ಕಾಟಿಶ್ ಮತ್ತು ಐರಿಷ್ ಜನರ ಆಥಿ‍೯ಕ ಸ್ವರೂಪ ಹಾಗೂ ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರತಿಬಿಂಭವಾಗಿತ್ತು. ಜೇಮ್ಸ್ ತಾಮ್ ಸನ್, ಎಡ್ ವಡ್೯ ಯಂಗ್ ಮತ್ತು ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಪೋಪ್ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. *ಸಂವೇದನಾ ಯುಗ (೧೭೫೦-೧೭೯೮) ಈ ಯುಗವನ್ನು '''ಜಾನಸನ್ ಯುಗವೆಂದು ಕರೆದರೂ ತಪ್ಪಾಗುವುದಿಲ್ಲ'''. ಸಾಮ್ಯುಲ್ ಜಾನಸನ್ (೧೭೦೯-೧೭೮೪) ರವರನ್ನು ಅನೇಕವೇಳೆ ಡಾ|| ಜಾನ್ ಸನ್ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇವರು ಆಂಗ್ಲ ಬರಹಗಾರರಾಗಿ ಚಿರವಾದ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ನೀಡಿದರು. ಪ್ರಬಂಧಕಾರರಾಗಿ, ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮಶ‍೯ಕರಾಗಿ, ಸಂಪಾದಕರಾಗಿ, '''ನಿಘಂಟುಕಾರರಾಗಿ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ದರು. ಇವರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ 'ದಿ ಮ್ಯಾನ್ ಆಫ್ ಲೆಟರ್ಸ್ ಇನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಹಿಸ್ಟರಿ' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.''' ೧೮ನೇ ಶತಮಾನ ೨ನೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಆಲಿವರ್ ಗೋಲ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್, ರಿಚಡ್೯ ಬ್ರಿನ್ ಸ್ಲೇ ಮತ್ತು ಲಾರೆನ್ಸ್ ಸ್ಟನ್೯ ಎಂಬ ಪ್ರಮುಖ ಐರಿಶ್ ಸಾಹಿತಿಗಳು ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿದರು.<ref>Columbia University Studies in English and Comparative Literature (New York: Columbia University, 1937)</ref> |} ===ಇತರೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ=== *'''ಕಾವ್ಯ :''' :ಯಂಗ್ :1683-1765); ಗೇ (1685)-1732); ಪೋಪ್ 1688-1744); ಥಾಂಸನ್ (1700-1748; ಜಾನ್‍ಸನ್ (1709-1784) ; ಗ್ರೇ 1716-1771); ಕೊಲಿನ್ಸ್ (1721-1759); ಕೌಪರ್ (1731-1800); ಚಟರ್‍ಟನ್1752-1770) ; ಬ್ಲೇಕ್ 1757-1827); ಬನ್ರ್ಸ್ (1759-1796); *'''ನಾಟಕ :''':ರೋವ 1674-1718) ; ಗ್ರೇ 1716-1771); ಗೋಲ್ಡ್‍ಸ್ಮಿತ್ (1730-1774); ಶೆರಿಡಾನ್ (1751-1816); *'''ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ :''' ಬೊಸ್ವೆಲ್ (1740-1795); ಪತ್ರಗಳು: ಗ್ರೇ -(1716-1771); ವಾಲ್‍ಪೋಲ್ (1717-1797); ಕೌಪರ್ (1731-1800); *'''ಇತಿಹಾಸ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ರಾಜ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ:''' :ಬರ್ಕಲಿ (1685-1753); ಹ್ಯೂಮ್ 1711-1776); ವಾರ್ಟನ್ (1728-1790);ಬರ್ಕ್(1729-1797); ಗಿಬ್ಬನ್ (1737-1794); ಪಯನೆ (1737-1809); *'''ಕಾದಂಬರಿ :''' :ಡಿಫೋ (1660-1731); ಸ್ವಿಫ್ಟ್ (1667-1745); ರಿಚರ್ಡಸನ್ (1689-1761) ;ಫೀಲ್ಡಿಂಗ್ 1707-1754); ಜಾನ್ಸನ್ (1709-1784); ಸ್ಟರ್ನೆ (1713-1768) ; ವಾಲ್ಪೋಲ್ (1717-1797); ಸ್ಮೊಲೆಟ್ 1721-1771) ; ಗೋಲ್ಡಸ್ಮಿತ್ (1730-1774) ಬೆಕ್‍ಫೋರ್ಡ್ (1759-1844) ;ರ್ಯಾಡ್‍ಕ್ಲಿಫ್ (1764-1823) ; *'''ವಿಮರ್ಶೆ:''''''ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯಲ್‍ ಜಾನ್‍ಸನ್ (1709-1784)''' *'''ಪ್ರಬಂಧ :''' ಅಡಿಸನ್ (1672-1729); ಸ್ಟೀಲ್ (1672-1729) ; ====ಗದ್ಯ ನಾಟಕ:==== *ಮಿಲ್ಟನ್, ಡ್ರ್ಯೆಡನ್ ಇಬ್ಬರೂ ಗದ್ಯ ಲೇಖಕರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ತನ್ನ ಕಾಲದ ರಾಜಕೀಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಗದ್ಯಕೃತಿಗಳನ್ನು ಮಿಲ್ಟನ್ ಬರೆದ. ಏರಿಯೋಪ್ಯಾಜಿಟಿಕ ಎಂಬ ಅವನ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಗದ್ಯ ಪ್ರಬಂಧ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಸಮರ್ಥನೆ. ಅವನ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಗದ್ಯಕೃತಿಗಳಲ್ಲೂ ಒಂದು ಭವ್ಯತೆ, ಶಬ್ದವ್ಯೆಭವ, ಔನ್ನತ್ಯಗಳು ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಡ್ರ್ಯೆಡನ್ ಆಧುನಿಕ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗದ್ಯದ ಪಿತಾಮಹನೆನ್ನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಗದ್ಯವೆಲ್ಲ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಲೇಖನಗಳ ರೂಪವನ್ನು ತಳೆದಿದೆ. ಅವನ ವಿಮರ್ಶೆ ವಿಶಾಲಮನಸ್ಸಿನಿಂದಲೂ ಕಾವ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆಯಿಂದಲೂ ಪ್ರೇರಿತವಾದುದು. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಮರ್ಶೆಯ ಪಿತಾಮಹನೆಂದೂ ಆತ ಹೆಸರು ಗಳಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಶೈಲಿ ಸಂದರ್ಭಾನುಸಾರ ಆಡುಮಾತನ್ನೂ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಮತ್ತು ಗ್ರೀಕ್ ಭಾಷೆಗಳಿಂದ ಬಂದ ಪದಗಳನ್ನೂ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು ಪರಿಣಾಮಕಾರಕವಾಗಬಲ್ಲದು. ಮಿಡ್ಲ್ ಸ್ಟೈಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಇದಕ್ಕೆ ಸಾರ್ಥಕವಾಗಿದೆ. ಸರಳವಾದ ಭಾಷಾಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಹೆಸರಿಸಬೇಕಾದುದು ಇದೇಕಾಲದ ಜಾನ್ ಬನ್ಯನ್ನನ ಪಿಲಿಗ್ರಿಮ್ಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರೆಸ್ ಎಂಬ ರೂಪಕಕಥೆ. ಆದರೆ ಮಿಲ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಡ್ರ್ಯೆಡನ್ನರಿಗೆ ಮೊದಲೇ ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಗದ್ಯಲೇಖಕರು ಕೆಲವರಿದ್ದರು. ಎಲಿಜಬೆತ್ ಯುಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಇತರ ಗದ್ಯ ಲೇಖಕರಲ್ಲಿ ರಿಚರ್ಡ್ ಹೂಕರ್ನ ಎಕ್ಲೆಸಿಯಾಸ್ಟಿಕಲ್ ಪಾಲಿಟಿ ಕ್ರೈಸ್ತಮತದ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕುರಿತದ್ದು. ಅದು ಗಂಭೀರವಾದ ಗದ್ಯ ಶ್ಯೆಲಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. *ಆನಂತರ ಬಂದ ಗದ್ಯಲೇಖಕರಲ್ಲಿ '''ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಬೇಕನ್''' ಗಣ್ಯನಾದವ. ದಿ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಲರ್ನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಎಸ್ಸೇಸ್ ಎಂಬ ಕವನ ಬರಹಗಳು ಖ್ಯಾತಿವೆತ್ತಿವೆ. ಅವನ ಪ್ರಬಂಧಗಳು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‍ನಲ್ಲಿ ಆ ಜಾತಿಯ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲನೆಯ ಕೃತಿಗಳು. ಎಸ್ಸೆ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷಿಗಿತ್ತವನೂ ಅವನೇ ಲೌಕಿಕವಾಗಿ ಊರ್ಜಿತವಾಗುವುದು ಹೇಗೆ ಎನ್ನುವುದೇ ಬೇಕನ್ನನ ಪ್ರಮುಖ ಆಸಕ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಇತರರಿಗೂ ಅವನು ಅದನ್ನೇ ಬೋಧಿಸಿದ. ಅವನ ಗದ್ಯ ಬಿಗಿಯಾದ ಅಡಕವಾದ ವಾಕ್ಯಗಳಿಂದ ಕೂಡಿ ಆಲೋಚನಾ ಭರಿತವಾಗಿದೆ. ಬೇಕನ್ನನ ಗದ್ಯಕೃತಿಗಳು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲ ದಶಕಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಬರೆಹಗಳು *ಇದೇ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಬಂದುದು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗದ್ಯ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಯುತವಾದ '''ಬ್ಯೆಬಲಿನ ಭಾಷಾಂತರ-ದಿ ಆಥರೈಸ್ಡ್‍ವರ್ಷನ್''', ಸರಳವೂ ಸುಂದರವೂ ಕಾವ್ಯಮಯವೂ ಆದ ಈ ಪುಸ್ತಕಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲೇಖಕರನೇಕರ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಸ್ಥಿಮಿತಗೊಳಿಸುವುದರಲ್ಲೂ ದೊಡ್ಡ ಉಪಕಾರ ಮಾಡಿದೆ ಹದಿನೇಳನೇಯ ಶತಮಾನದ ಇತರ ಗದ್ಯಲೇಖಕರು ರಾಬರ್ಟ್ ಬರ್ಟನ್, ಥಾಮಸ್ ಫುಲ್ಲರ್, ಜೆರೆಮಿ ಟೆಯ್ಲರ್, ಐಜಾóಕ್ ವಾಲ್ಟನ್, ಸರ್ ಥಾಮಸ್ ಬ್ರೌನ್, ಸ್ಯಾಮ್ಯುಆಲ್ ಪೀಪ್ಸ್, ಥಾಮಸ್ ಹಾಬ್ಸ್ ಮತ್ತು ಜಾನ್ ಲಾಕ್. ಬರ್ಟನ್ನನ ದಿ ಅನಾಟಮಿ ಆಫ್ ಮೆಲಂಕ ಫುಲ್ಲರನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವರ್ದೀಸ್. ಟೆಯ್ಲರನ ಹೋಲಿ ಲಿವಿಂಗ್ ಅಂಡ್ ಹೋಲಿ ಡ್ಯೆಯಿಂಗ್, ವಾಲ್ಟನ್ನನ ದಿ ಕಂಪ್ಲೀಟ್ ಆಂಗ್ಲರ್, ಬ್ರೌನನ ರಿಲಿಜಯೋ ಮೆಡಿಚಿ ಮತ್ತು ಆರ್ನ್ ಬರಿಯಲ್, ಪೀಪ್ಸನ ಡಯರಿ, ಹಾಬ್ಸನ ಲೆವಿಯತಾನ್ ಮತ್ತು ಲಾಕ್‍ನ ಎಸ್ಸೆ ಆನ್ ಹ್ಯೂಮನ್ ಅಂಡರ್‍ಸ್ಟ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ - ಇವು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಮೈಲಿಗಲ್ಲುಗಳಂಥ ಗ್ರಂಥಗಳು. ====ಪುನಃಸ್ಥಾಪನ ಯುಗ(೧೬೬೦-೧೭೦೦)-ರೆಸ್ಟೊರೇಷನ್ ಏಜ್==== :(ಮುಂದುವರಿದ ಭಾಗ) *ಡ್ರ್ರ್ಯೆಡನ್, ಪೀಪ್ಸ್, ಹಾಬ್ಸ್, ಲಾಕ್, ಇವರೆಲ್ಲ ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳಾದ ರೆಸ್ಟೊರೇಷನ್ ಏಜ್ ಎಂಬ ಅವಧಿಗೆ ಸೇರಿದವರು. ಈ ಯುಗ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗದ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ನಾಟಕದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಅಂದು ನಾಟಕ ನೋಡುವುದಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದವರನೇಕರು ಸಮಾಜದ ಮೇಲ್ತರಗತಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದವರು ರಾಜ ಎರಡನೆಯ ಚಾರಲ್ಸನ ಸಮೀಪವರ್ತಿಗಳು ಆವನೂ ಅವನ ಅನುಚರರೂ ಅನೀತಿಗೆ ಅತಿಭೋಗಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದವರು ಈ ದೋಷಗಳೇ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿರುವ ಗದ್ಯನಾಟಕಗಳು ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದುವು ರೆಸ್ಟೋರೇಷನ್ ನಾಟಕವೆಂದರೆ ಅನೀತಿಯುತವಾದುದೆನ್ನುವಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಅಪಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸರ ಜಾರ್ಜ್ ಎತಿರೆಜ್, ವಿಲಿಯಂ ವ್ಯೆಚರ್ಲಿ, ಮಿಸೆಸ್ ಆಫ್ರಾಬೆನ್, ಮತ್ತು ವಿಲಿಯಂ ಕಾಂಗ್ರೀವ್‍ರವರ ನಾಟಕಗಳು ಇಂಥವು ವೈಚರ್ಲಿಯ ದಿ ಕಂಟ್ರಿ ಹೌಸ್ ಇದಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಉದಾಹರಣೆ, ಕಾಂಗ್ರೀವ್‍ನ ದಿ ವೆ ಆಫ್ ದಿ ವರ್ಲ್ಯ್ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಇದರ ಗದ್ಯದ ಸೊಬಗು ವಿಮರ್ಶಕರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ನಾಟಕಗಳೂ ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ವ್ಸಾನ್ ಬ್ರೂ ಮತ್ತು ಫರ್ಕುಹರ್‍ರ ನಾಟಕಗಳೂ ಗದ್ಯ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಕಾಮೆಡಿ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನರ್ಸ್ ವರ್ಗದ ನಾಟಕಕ್ಕೂ ಹಿರಿ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತಂದು ಕೊಟ್ಟವು. ==ಪುನರ್ ನವೋದಯ (ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ರಿವೈವಲ್) ಕಾಲ (1800-1900)== ;ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್-ರಮ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾಲ ಮತ್ತು ಪುನರ್ ನವೋದಯ (ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ರಿವೈವಲ್) ಕಾಲ: {{Quote_box| width=40%|align=right|quote= ;ರಮ್ಯ ಕಾವ್ಯಗಳ (ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್) ಕಾಲ: ;ರಮ್ಯಕಾವ್ಯ - ಕವನಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳು : * 1.ಕಾವ್ಯವು ಸ್ವಂತ ಅನುಭವ ಮತ್ತು ಸಂವೇದನೆಯ ಪ್ರಕಟಣೆ ,ಮತ್ತು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ. * 2.ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಕಲ್ಪನೆ, ಮುಖ್ಯವಾದ ಜೀವಾಳ, ಆಧಾರ. * 3. ರಮ್ಯ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಕೃತಿಯು ಜೀವಶಕ್ತಿ ; ಪ್ರಕೃತಿಯು ಸಜೀವವಾದುದು. *ಈ ಕಾಲದ ಮುಖ್ಯ ಕವಿಗಳು -'''ವಿಲಿಯಮ್ ಬ್ಲೇಕ್''' ; [[ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್]] ; [[ಜಾನ್ ಕೀಟ್ಸ್]] ;[[ಲಾರ್ಡ್ ಬೈರನ್]], ಜಾರ್ಜ್ ಗೋರ್ಡನ್ ; [[ಪರ್ಸಿ ಬೈಷೆ ಶೆಲ್ಲಿ|ಶೆಲೀ]] ; ಮತ್ತು '''ಕೊಲೆರಿಡ್ಜ್'''. |}} ===೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಹಿತ್ಯ=== [[File:William Wordsworth at 28 by William Shuter2.jpg|thumb|ವರ್ಡ್ಸ್ವರ್ತ್ 28 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ವಿಲಿಯಂ ವರ್ಡ್ಸ್ವರ್ತ್, ಅವರು ದಿ ಪ್ರಿಲ್ಯೂಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಸಮಯದ ಬಗ್ಗೆ.(1798 ರಲ್ಲಿ ವಿಲಿಯಂ ಶಟರ್ 2 ಅವರಿಂದ ಚಿತ್ರ)]] {| class="wikitable sortable " |- |'''ಭಾವಪ್ರದಾನತೆ (೧೭೯೮-೧೮೩೭):''' ಭಾವಪ್ರದಾನತೆ ಎಂಬುದು ಕಲಾತ್ಮಕ, ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಚಳುವಳಿ ೧೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಯುರೋಪ್ ನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಅವಧಿಯ ಆರಂಭಕ್ಕೆ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ದಿನಾಂಕಗಳು ಇವೆಯಾದರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ೧೭೯೮ ರಲ್ಲಿ ಲಿರಿಕಲ್ ಬಲ್ಲಾಡ್ಸ್ , ಪ್ರಕಾಶವನ್ನು ಆರಂಭ ಮತ್ತು ೧೮೩೭ ರಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾರ ಕಾಲದ ಅತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಟವನ್ನು ಅಂತ್ಯ (ಅತಿ ಉನ್ನತದ್ದು)ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಯುಗದ ಬರಹಗಾರರು ಎಂದೂ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಭಾವಪ್ರದಾನಕರು ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಈ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ವಿಮಶ‍೯ಕರು ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿದರು. [[ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್]] (೧೭೭೦-೧೮೫೦), ಸಾಮ್ಯುಲ್ ಟೇಲರ್ (೧೭೭೨-೧೮೩೪) ಮತ್ತು ಪತ್ರಕತ‍೯ ತಾಮಸ್ ಪ್ರಮುಖರಾಗಿದ್ದರು. *'''ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ (೧೮೩೭-೧೯೦೧)''' ಈ ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿ ಎಂಬ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಶೈಲಿ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕರೆದೊಯ್ಯುವಂತಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿತು. ಹೆಂಗಸರು ಬರಹಗಾರರಾಗಿ ಮತ್ತು ಓದುಗರಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿವ‍೯ಹಿಸಿದರು. [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಡಿಕನ್ಸ್]] ರವರು ಪಿಕ್ ವಿಕ್ ಪೇಪರ್ಸ್ ಎಂಬುದನ್ನು ೧೮೩೭ ನವೆಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದರು. ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಮೂರು ಸಂಪುಟಗಳ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಪರಿಚಲನೆಯ ಗ್ರಂಥಾಲಯಗಳಿಂದ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾದವು. ಚಾಲ್ಸ್೯ ಡಿಕೆನ್ಸ್, ಟ್ರಾಂಬೆ ಸಹೋದರಿಯರು, ಎಮಿಲಿ ಮತ್ತು ಚಾಲ್೯ ಈ ಯುಗದ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರು. |} ===ಇತರೆ=== ;ಕಾವ್ಯ-ಪದ್ಯ : :ವಡ್ರ್ಸವರ್ತ್ (1770-1850); ಕೊಲೆರಿಡ್ಜ್ (1772-1834); [[ಲಾರ್ಡ್ ಬೈರನ್]] (1788-1824); ಶೆಲ್ಲಿ (sಶೆಲೀ) (1792-1822); ಕ್ಲೇರ್ (1793-1864); ಕೀಟ್ಸ್ 1795-1821) ;ಕಾದಂಬರಿ: :ಎಡ್ಗವರ್ತ್ (1767-1849); ಸ್ಕಾಟ್ (1771-1832); ಆಸ್ಟಿನ್ (1775-1817); ಲಾನಡೊರ್(1775-1864) ; ಪೀಕಾಕ್ (1785- 1866); ;ವಿಮರ್ಶೆ: ಕೊಲೆರಿಡ್ಜ್ (1772-1834); ಲ್ಯಾಂಬ್ (1775-1834); ಹ್ಯಾಸಲಿಟ್ (1778-1830); ;ಪ್ರಬಂಧ : :ಲ್ಯಾಂಬ್(1775-1834); ); ಹ್ಯಾಸಲಿಟ್ (1778-1830); ಹಂಟ್ (1784-1859) ; ;ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ : :ಸೌತೀ 1774-1843) ಡಿ ಕ್ವಿನಸೀ (1785-1859) ; ;ತತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರ-ರಾಜ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರ: :ಬೆನ್ತ್ಯಾಮ್ (1748-1832) ; ಕೋಬೆಟ್ (1762-1835); ಓವೆನ್ (1771-1858); ===ನವಭಿಜಾತ ಯುಗ:=== [[File:Alexander Pope by Michael Dahl.jpg|thumb|ಮೈಕೆಲ್ ಡಹ್ಲ್ ಅವರ ತೈಲ ಚಿತ್ರ: ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಪೋಪ್]] [[File:Oliver Goldsmith sephia.jpg|thumb|ಆಲಿವರ್ ಗೋಲ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್- Oliver Goldsmith sephia]] *ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ನಿಯೊಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ (ನವಅಭಿಜಾತ) ಯುಗ ಸರಳವಾದ, ನೇರವಾದ, ಭಾವ ಮತ್ತು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿರೇಕವಿರದಿದ್ದ ಬರಹ, ವ್ಯೆಚಾರಿಕತೆ, ವಿಡಂಬನೆ, ಮೊದಲಾದವುಗಳ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ. ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಪಂಥದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಾದ ಪ್ರಕೃತಿಪ್ರೇಮ ಮತ್ತು ಕಲ್ಪನಾವಿಲಾಸಗಳ ಆಭಾವ-ಇವು ಈ ಯುಗದ ಕಾವ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಇವಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧ ಲಕ್ಷ್ಪ್ಷಣಗಳನ್ನೇ ಪದ್ಯ ಪಡೆಯಿತು. *ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಬರುವವ [[ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಪೋಪ್]]. ಲಂಡನ್ನಿನ ಕವಿಯಾದ ಇವನ ಕೃತಿಗಳು ವಿಡಂಬನೆಗಳು. ಸಮಕಾಲೀನ ಲಂಡನ್ ಸಮಾಜವನ್ನೂ ಸೋದರ ಲೇಖಕರನ್ನೂ ನಿರ್ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯವಾಗಿ, ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಅನ್ಯಾಯವಾಗಿ, ವೈಯಕ್ತ್ತಿಕ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ, ಕಟುವಿಡಂಬನೆಗೆ ಅವನು ಗುರಿಪಡಿಸಿದ್ದಾನೆ. ದಿ ರೇಪ್ ಆಪ್ ದಿ ಲಾಕ್, ಡನ್ಸಿಯಡ್ ಎಂಬ ಇವನ ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕ ಕವಿತೆಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಇವುಗಳ ಮಾಧ್ಯಮವಾದ ಹಿರಾಯಿಕ್ ಕಪ್ಲೆಟ್ ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ಅವನಿಗಿರುವ ಸ್ವಾಮ್ಯ ಅಸದೃಶವಾದುದು. ಎಸ್ಸೆ ಅನ್ ಕ್ರಿಟಿಸಿಸಮ್, ಎಸ್ಸೆ ಅನ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂಬ ಇವನ ಚರ್ಚಾತ್ಮಕ ಕವನಗಳು ಆ ಕಾಲದ ಪದ್ಯವೂ ಹೇಗೆ ಗದ್ಯದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಗಲಿವರ್ಸ್ ಟ್ರಾವೆಲ್ಸ್ ಎಂಬ ಜಗದ್ವಿಖ್ಯಾತ ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕ ಕಥೆಯ ಕರ್ತೃ ಜೊನಾತನ್ ಸ್ವಿಫ್ಟ್. ಅದು ಆ ಕಾಲದ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನೂ ಸ್ವಿಫ್ಟನ ನಿರಾಶಾಯುತ ಜೀವನದೃಷ್ಟಿಯನ್ನೂ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ದಿ ಬ್ಯಾಟಲ್ ಆಫ್ ಬುಕ್ಸ್, ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ವಿಡಂಬನೆ ದಿ ಟೇಲ್ ಆಫ್ ಎ ಟಬ್ ಅವನ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕೃತಿ. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಡಂಬನಕಾರರಲ್ಲೂ ಗದ್ಯ ಲೇಖಕರಲ್ಲೂ ಸ್ವಿಫ್ಟನ ಸ್ಥಾನ ಗಣ್ಯವಾದುದು. ಅಷ್ಟೇ ಗಣ್ಯರಾದವರು ಡೇನಿಯಲ್ ಡೀಫೋ. ಆಡಿಸನ್ ಮತ್ತು ಸ್ಟೀಲ್ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಶ್ರೇಷ್ಠ ನಿರ್ಮಾಪಕರ ಶ್ರೇಣಿಗೆ ಸೇರಿದವರು. ಅವರ ಟ್ಯಾಟ್ಲರ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪೆಕ್ಟೇಟರ್ ಪ್ರಬಂಧಗಳು ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣೆಗಾಗಿ ರಚಿತವಾಗಿದ್ದರೂ ಉತ್ತಮ ಕಲಾಕೃತಿಗಳೂ ಆಗಿವೆ ಇಬ್ಬರೂ ನಾಟಕಗಳನ್ನೂ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ತಮ್ಮ ಸ್ಪೆಕ್ಟೇಟರ ಪ್ರಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಸರ್ ರೋಜರ್ ಡಿ ಕವರ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕದ ವಿಖ್ಯಾತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲೊಬ್ಬನಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೆ ಮುಂದೆ ಬಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲೂ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಹದಿನಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ಇತರ ಗದ್ಯ ಲೇಖಕರಾದ ಚರಿತ್ರಕಾರ ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಗಿಬ್ಬನ್ (ದಿ ರೈಸ್ ಅಂಡ್ ಫಾಲ್ ಆಫ್ ದಿ ರೋಮನ್ ಎಂಪೈರ್‍ನ ಕರ್ತೃ ಎಡ್ಮಂಡ್ ಬರ್ಕ್-ಇಬ್ಬರೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗದ್ಯದ ಸತ್ತ್ವ ಮತ್ತು ಓಜಸ್ಸುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ. *ಪೋಪನ ಅನಂತರ ಬಂದ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಗೋಲ್ಡ್‌ಸ್ಮಿತ್, ಆಲಿವರ್|ಆಲಿವರ್ ಗೋಲ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್]] ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಮುಅಲ್ ಜಾನ್‍ಸನ್ನರು ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಪಂಥದ ಕೃತಿಗಳನ್ನೇ ಬರೆದರು. ಗೋಲ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್ ನ ದಿ ಡೆಸರ್ಟಡ್ ವಿಲೇಜ್ ಮತ್ತು ದ ಟ್ರಾವೆಲರ್ ವಿಚಾರಪೂರ್ಣವಾದ ಸಮಸ್ಯಾ ಪ್ರತಿಪಾದಕವಾದ ಕವನಗಳು. ಜಾನ್‍ಸನ್ನನ ದಿ ವ್ಯಾನಿಟಿ ಆಫ ಹ್ಯೂಮನ್ ವಿಷಸ್ ಜೀವನದ ಆಶೋತ್ತರಗಳ ನಿರರ್ಥಕತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಕವನ. ಈ ಕವನಗಳೆಲ್ಲ ತಮ್ಮ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಹಿರಾಯಿಕ್ ಕಪ್ಲೆಟ್ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿವೆ. ಗೋಲ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದುದಲ್ಲದೆ ಪ್ರಬಂಧಕಾರನೂ ನಾಟಕಕಾರನೂ ಕಾದಂಬರಿಕಾರನೂ ಆಗಿದ್ದ. ದಿ ಸಿಟಿಜನ್ ಆಫ್ ದಿ ವಲ್ರ್ಡ್ ಎಂಬ ಅಂಕಿತನಾಮವನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಆತ ಬರೆದ ಪ್ರಬಂಧಗಳು ಸಮಕಾಲೀನರ ಗುಣದೋಷಗಳ ವಿಮರ್ಶೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿರುವ ತಿಳಿಹಾಸ್ಯ ಮಾನವ ಪ್ರೇಮಗಳು ಆಹ್ಲಾದಕರವಾಗಿವೆ. ಅವನ ದಿ ವಿಕಾರ್ ಆಫ್ ವೇಕ್‍ಫೀಲ್ಡ್ ಜಗತ್ತಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಅವನ ನಾಟಕಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದವು. ಡಾಕ್ಟರ್ ಜಾನ್ಸನ್ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದುದರ ಜೊತೆಗೆ ನಿಘಂಟುಕಾರನೂ ಆಗಿದ್ದ. 1755ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಅವನ ಡಿಕ್ಷ್‍ನರಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯ ನಿಘಂಟುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಘಟ್ಟವನ್ನೇ ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಮರ್ಶಕರ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಅವನದು ದೊಡ್ಡ ಹೆಸರು. ಅವನ ಲೈವ್ಸ್ ಆಫ್ ಪೊಯಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಿಫೇಸ್ ಟು ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ ಅವನು ವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಸೇವೆಯ ಪ್ರತೀಕಗಳಾಗಿ ಇಂದಿಗೂ ವಿದ್ವಾಂಸರಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿವೆ. ಜಾನ್ಸನ್ನನ ವಿಮರ್ಶೆ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಯುಗದ ಕಾವ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಕೈಮರದಂತಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ಪಂಥಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್‍ನ ಔನ್ನತ್ಯವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲ ರಸಜ್ಞೆಯೂ ಅವನಲ್ಲಿತ್ತು. *ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಯ ಆರಂಭದ ಕಾಲ. ಸ್ಯಾಮ್ಯುಅಲ್ ರಿಚರ್ಡ್‍ಸನ ಮತ್ತು ಹೆನ್ರಿ ಫೀಲ್ಡಿಂಗ್ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಮೊದಲ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರು. ರಿಚರ್ಡ್‍ಸನ್ನನ ಪ್ಯಾಮೆಲಾ ಮತ್ತು ಕ್ಲಾರಿಸ ಫೀಲ್ಡಿಂಗನ ಜೋಸೆಫ್ ಅಂಡ್ರ್ಯೂಸ್ ಮತ್ತು ಟಾಮ್ ಜೋನ್ಸ್ ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದುವು. ತೋಬಿಯಸ್ ಸ್ಮಾಲೆಟ್ನ ರೋಡೆರಿಕ್ ರ್ಯಾಂಡಮ್ ಮತ್ತು ಲಾರೆನ್ಸ್ ಸ್ಟರ್ನನ ಟ್ರಿಸ್ಟ್ರಾಮ್ ಷ್ಯಾಂಡಿ ಮತ್ತು ಸೆಂಟಿಮೆಂಟಲ್ ಜರ್ನಿಗಳು ಇಂಗ್ಲ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳ ಹಿರಿಯ ಪರಂಪರೆಯನ್ನೇ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದುವು. ಬರಬರುತ್ತ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ದೊಡ್ಡ ಮಾಧ್ಯಮವಾಯಿತು. ===ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಯುಗದ ಹರಿಕಾರರು:=== *ಆದರೆ ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಸಾಹಿತ್ಯವೊಂದೇ ವಿರಾಜಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅಂಥ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳು ಎಲ್ಲರ ಗಮನವನ್ನೂ ಸೆಳೆದ ಅನಂತರ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯಪ್ರೇಮ ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರಕವಾದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು ಮತ್ತೆ ಲೇಖಕರ ಮನಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದವು. ಮಧ್ಯಯುಗದ ಐತಿಹ್ಯಗಳು ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕಥೆಗಳು, ಜಾನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಪ್ರಕೃತಿ, ಗ್ರಾಮಜೀವನ-ಇವುಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹೊಸ ಆಸಕ್ತಿಯೊಂದು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಬಿಷಪ್ ಪರ್ಸಿಯ ರೆಲಿಸ್ ಆಫ್ ಏನ್ಷಂಟ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪೊಯಟ್ರಿ ಅನೇಕಾನೇಕ ಲಾವಣಿಗಳ ಸಂಗ್ರಹ, ಲಾವಣಿಗಳ ಸರಳತೆ, ಛಂದೋವೈವಿದ್ಯ ಮೊದಲಾದ ಗುಣಗಳು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾವ್ಯದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರತೊಡಗಿದವು. ಹಳೆಯ ಕಾಲದ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಹೋಲುತ್ತಿದ್ದ ಮ್ಯಾಕ್‍ಫೆರ್‍ಸನ್‍ನ ಆಸಿಯನ್ ಎಂಬ ಕವನವೂ ಚಾಟರ್‍ಮನ್‍ನ ರೌಲಿ ಪೊಯಮ್ಸ್ ಎಂಬ ಕವನ ಸಂಗ್ರಹವೂ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ಪ್ರಕಟವಾದುದು ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾದ ಸಂಗತಿ. ಹೊರೇಸ್ ವಾಲ್ಟೋಲ್‍ನ ಕ್ಯಾಸಲ್ ಆಫ್ ಅಟ್ರೌಂಟೊ ಮಧ್ಯಯುಗದ ಗಾಥಿಕ್ ವರ್ಗದ ಕಲ್ಪನಾವೈಭವದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಥೆ. ವಿಸೆಸ್ ಆನ್ ರ್ಯಾಡ್‍ಕ್ಲಿಫ್‍ಳ ದಿ ಮಿಸ್ಟೆರೀಸ್ ಆಫ್ ಉಡಾಲ್ಫೋ ಕೂಡ ಇಂಥದೇ ಕೃತಿ. ಕತ್ತಲು ತುಂಬಿದ ಕಾಡು, ದೆವ್ವಗಳು, ದುಷ್ಟರು, ಪ್ರಕೃತಿಪ್ರೇಮ, ಭಾವೌತ್ಸುಕ್ಯ-ಇವು ಈ ಗ್ರಂಥಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳು. *ಈ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಪ್ರವೃತ್ತಿ 18ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಇತ್ತು. ಪೋಪ್ ತನ್ನ ವಿಡಂಬನೆಗಳನ್ನೂ ಚರ್ಚಾತ್ಮಕ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನೂ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗಲೇ ಜೇಮ್ಸ್ ಥಾಮ್ಸ್‍ನ ಎಂಬ ಋತುಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ದೀರ್ಘ ಕವಿತೆಯನ್ನು ಬರೆದ (1731). ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಯಂಗ್‍ನ ನೈಟ್ ಥಾಟ್ಸ್ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಅನಂತರ ಬಂತು. ಇವರೆಡರಲ್ಲೂ ಹಳ್ಳಿಯ ಜೀವನ. ಹಳ್ಳಿಗಾಡಿನ ದೃಶ್ಯಗಳು, ಪ್ರಕೃತಿವರ್ಣನೆ, ಮಾನವ ಸಹಜವಾದ ಭಾವಗಳು ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿವೆ. ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಥಾಮಸ್ ಗ್ರೆ ಮತ್ತು ವಿಲಿಯಮ್ ಕಾಲಿನ್ಸ್‍ರಲ್ಲೂ ಈ ಗುಣಗಳುಂಟು. ಗ್ರೆ ಕವಿಯ ಎನ್ ಎಲಿಜಿ ರಿಟನ್ ಇನ್ ಎ ಕಂಟ್ರಿ ಚರ್ಚ್‍ಯಾರ್ಡ್ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವನ. ಅದು ಹಳ್ಳಿಯ ಜನರ ಕಷ್ಟ ಸುಖಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಗ್ರೆ ಕವಿಯೇ ಬರೆದ ದಿ ಬಾರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೋಗ್ರೆಸ್ ಆಫ್ ಪೊಯಂಸ್ ಕವನಗಳು ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಕೆರಳಿಸುವ ರಚನೆಗಳು. ಕಾಲಿನ್ಸನ ಓಡ್ ಟು ಈವನಿಂಗ್ ಕವಿತೆಯ ವಸ್ತು ಗ್ರಾಮಸೀಮೆಯ ಸಂಧ್ಯೆಯ ವರ್ಣನೆ. ಪ್ರಾಸರಹಿತವಾದ ಈ ಕವನ ಹಿರಾಯಿಕ್ ಕಪ್ಲೆಟ್ಟನ ಸಂಕೋಲೆಯಿಂದ ಹೇಗೆ ಕೆಲವರಾದರೂ ಬೇಸತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಲಿಯಮ ಕೂಪರ್ ಮತ್ತು ಜಾರ್ಜ್ ಕ್ರ್ಯಾಬ್‍ರೂ ಹಳ್ಳಿಯ ಜೀವನದ ಮತ್ತು ನೋಟಗಳ ಕವಿಗಳು. ಸ್ಕಾಟ್ಲೆಂಡಿನ ಕವಿ ರಾಬರ್ಟ್ ಬನ್ರ್ಸ್ ಹಳ್ಳಿಯವ; ಸ್ವತ: ರೈತ. ಅವನ ಭಾವಗೀತೆಗಳು ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿವೆ. ಪ್ರಣಯ ಕವನಗಳ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಅವನದು ಎತ್ತಿದ ಕೈ. ಅವನ ಭಾಷೆ ಸ್ಕಾಟ್ಲೆಂಡಿನ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದ ಆಡುಭಾಷೆ. *[[ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್]] ಅನುಭಾವೀ ಕವಿ. ಅವನ ಕವನಗಳಲ್ಲಿ ದೈವಚಿಂತನೆಯ ಹುಚ್ಚು ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಕಲ್ಪನೆಗೆ, ಸಹಜತೆ ಸರಳತೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಕೃತಿಪ್ರೇಮ ಮಾನವಪ್ರೇಮಗಳಿಗೆ ಕೈತೋರಿಸುತ್ತವೆ; ಬರಲಿರುವ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದುದರಿಂದ '''ಈ ಕವಿಗಳಿಗೆ ಟ್ರಾನ್ಸಿಷನ್ ಪೊಯಟ್ಸ್ ಎಂದು ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ.''' ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ಹೋಗುವವರು ಎಂದು ಆ ಮಾತು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇವರು ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೂ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೂ ಮಧ್ಯೆ ಸೇತುವೆಯಂತಿದ್ದರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರಲ್ಲೂ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿ ಕಂಡು ಬಂದ ಲಕ್ಷಣಗಳೇ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿ ವಡ್ರ್ಸ್‍ವರ್ತ್ ಮತ್ತು ಕೋಲಿರಿಜ್‍ರಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಯುಗವನ್ನು ತಂದುವು. ===ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನದ ಯುಗ=== *ಈ ಯುಗಕ್ಕೇ ಸೇರಬೇಕಾದ ಲೇಖಕರ ಹೆಸರುಗಳು ಇನ್ನೂ ಅನೇಕವಿವೆ. ಒಟ್ಟಿನ ಮೇಲೆ ಈ ಯುಗ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅತ್ಯಂತ ರಸಮಯವಾದ ವೈವಿಧ್ಯಪೂರ್ಣವಾದ ವೈಭವೋಪೇತವಾದ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. *ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆ ಶತಮಾನದ ದ್ವಿತೀಯಾರ್ಧ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ [[ವಿಜ್ಞಾನ]]ದ ಯುಗ. ಇದನ್ನು ವಿಕ್ಟೋರಿಯ ಯುಗ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಯುಗ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ವಿಸ್ತರಣಕ್ಕೂ ವ್ಯಾಪಾರದ ಉತ್ಕರ್ಷಕ್ಕೂ ವಿಜ್ಞಾನದ ಬೆಳೆವಣಿಗೆಗೂ ಹೆಸರಾದುದು. ಇವೆಲ್ಲವುಗಳ ಪರಿಣಾಮ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಆದುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಸಾಮಾನ್ಯರ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ತಕ್ಕ [[ಸಾಹಿತ್ಯ]]ದ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಬೇಕಾಯಿತು. ವಾರ್ತಾಪತ್ರಿಕೆಗಳೂ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆ ಮೊದಲಾದವುಗಳೂ ಈ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದುವು. ಕಥೆ, ಕಾದಂಬರಿ ಮೊದಲಾದವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿ ಕಾದಂಬರಿಗಳ ಯುಗವನ್ನೇ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದವು. ಸುದೀರ್ಘವಾದ ಸಮಾಜದ ನಾನಾ ಮುಖಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಬಂದವು. '''ಚಾರಲ್ಸ್ ಡಿಕೆನ್ಸ್,''', ವಿಲಿಯಮ್ ಮೇಕ್‍ಪೀಸ್, '''ಥ್ಯಾಕರೆ,''' '''ಜಾರ್ಜ್ ವಿಲಿಯಟ್''', ಜಾರ್ಜ್ ಮೆರಿಡಿತ್, ಚಾರಲ್ಸ್ ರೀಡ್, '''ರಾಬರ್ಟ್ ಲೂಯಿ ಸ್ಟೀವನ್‍ಸನ್''', '''ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ''' ಮೊದಲಾದ ಉನ್ನತಮಟ್ಟದ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರು ತಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಐಶ್ವರ್ಯಯುತವಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ಆ ಕಾಲದ ಜನರ ಮನೋಧರ್ಮ, ಆರ್ಥಿಕ ಜೀವನ, ಸಂಸ್ಕøತಿ ಮೊದಲಾದವನ್ನು ಕುರಿತು ಥಾಮಸ್ ಕಾರ್ಲೈಲ್, ಜಾನ್ ರಸ್ಕಿನ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಥ್ಯೂ ಆರ್ನಾಲ್ಡ್ ಮೊದಲಾದವರು ಬರೆದರು, '''ಥ್ಯಾಕರೆಯ ವ್ಯಾನಿಟಿ ಫೇರ್''', '''ಡಿಕನ್ಸ್‍ನ ಪಿಕ್ವಿಕ್ ಪೇಪರ್ಸ್''', '''ಡೇವಿಡ್ ಕಾಪರ್‍ಫೀಲ್ಡ್,''' '''ಆಲಿವರ್ ಟ್ವಿಸ್ಟ್''' ಮೊದಲಾದ ಕೃತಿಗಳೂ ಜಾರ್ಜ್ ಎಲಿಯಟ್ಟಳ ರೋಮೋಲಾ, ಸೈಲಾಸ್ ಮಾರ್ನರ್, ಮೆರಿಡಿತ್ತ್‍ನ ದಿ ಈಗೊಯಿಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಇವಾನ್ ಹ್ಯಾರಿಂಗ್ಟನ್, ಸ್ಟೀವನ್ಸನ್ನಿನ ದಿ ಟ್ರಿಷರ್ ಐಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಕಿಡ್ನ್ಯಾಪ್ಡ್, ಹಾರ್ಡಿಯ ಟೆಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಡಿ ಅರ್ಬರ್‍ವಿಲಿಸ್, '''ದಿ ರಿಟರ್ನ್ ಆಫ್ ದಿ ನೇಟಿವ್''' ಮೊದಲಾದ ಕಾದಂಬರಿಗಳೂ ಜಗತ್ತಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿಗಳ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ರಾರಾಜಿಸುತ್ತಿವೆ. *ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಕಾಲದ ಕಾವ್ಯವೂ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಮಟ್ಟದ್ದಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಮಹತ್ತರವಾದುದೇ. ಆಲ್ಫ್ರೆಡ್ ಟೆನಿಸನ್, ರಾಬರ್ಟ್ ಬ್ರೌನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಥ್ಯೂ ಆರ್ನಲ್ಡ್ ಈ ಯುಗದ ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಕವಿಗಳು. ಇವರೆಲ್ಲರ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ನೂತನ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ (ಅದರಲ್ಲೂ ಡಾರ್ವಿನ್ನನ ವಿಕಾಸವಾದದಿಂದ) ವಿಚಾರಪರರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಜಿಜ್ಞಾಸೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. ತತ್ಫಲವಾಗಿ ಅವರ ಕಾವ್ಯ ಆಲೋಚನಾಮಯವಾಗಿದೆ. ಟೆನಿಸನ್ನಿನ ಕೃತಿಗಳು ಸುಂದರ ಚಿತ್ರಗಳ ವರ್ಣನೆಗೆ ಇಂಪಾದ ಛಂದೋರಚನೆಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಬ್ರೌನಿಂಗ್ ಸಚೇತಕವಾದ ಆಶಾವಾದಿತ್ವಕ್ಕೆ ಹೆರಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅರ್ನಾಲ್ಡ್ ಸೂಕ್ಷ್ಮರುಚಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಸಂವೇದನಾಶೀಲನಾದ ಕವಿ. ಆ ಕಾಲದ ಜನರ ಮನದಲ್ಲಿದ್ದ ತುಮುಲ ಅವನ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಅವನು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಿಮರ್ಶಕನೂ ಆಗಿದ್ದ. ಆಲೋಚನೆಗೆ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನವಿಲ್ಲ, ಅದು ಗಮನ ಕೊಡಬೇಕಾದುದು ಸೌಂದರ್ಯಕ್ಕೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಕಾವ್ಯ, ಲೇಖನ ಮಾಡಿದವರು ಪ್ರಿ ರಯಾಫೇಲೈಟ್ಸ್ ಎಂಬ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದ ವಿಲಿಯಂ ಮಾರಿಸ್, ಡ್ಯಾಂಟೆ ಗೇಬ್ರಿಯಲ್ ರಾಸೆಟಿ, ಮತ್ತು ಛಾರಲ್ಸ್‍ಸ್ವಿನ್‍ಬರ್ನ್, ಮಾರಿಸ್ ಮತ್ತು ರಾಸೆಟಿಯವರ ಕವನಗಳು ಚಿತ್ರಮಯ ವರ್ಣನೆ ಸ್ವಿನ್‍ಬರ್ನನ ಕವನಗಳು ನಾದಮಾಧುರ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. *ಮಿಸೆಸ್ ಎಲಿಜûಬೆತ್ ಬ್ಯಾರೆಟ್ ಬ್ರೌನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಸ್ಟಿನ ರಾಸೆಟಿ ಈ ಕಾಲದ ಗಣ್ಯ ಕವಿಯಿತ್ರಿಯರು. ಎಮಿಲಿ ಬ್ರಾಂಟೆಯೂ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದಳು. ಅವಳೂ ಅವಳ ಸೋದರಿಯರೂ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನೂ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇವರಲ್ಲದೆ ಈ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ವೇಳೆಗೆ ಆಸ್ಕರ್ ವೈಲ್ಡ್, ರಡ್ಯಾರ್ಡ್ ಕಿಪ್ಲಿಂಗ್, ಜಾರ್ಜ್ ಗಿಸ್ಸಿಂಗ್, ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಥಾಂಪ್‍ಸನ್ ಮೊದಲಾದ ಕವಿಗಳೂ ಬಂದರು. ಹಾರ್ಡಿಯೂ ಕವಿತೆ ಬರೆದ, ಇದರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೊಂದು ರೀತಿಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು. ಇಪ್ಪತ್ತನೆ ಶತಮಾನದ ಕಾವ್ಯದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲೇ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತಂದ ಜೆರಾರ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ಲಿ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಇದೇ ಕಾಲದವ. ಅವನ ಕವನಗಳು ಅವನ ಜೀವಿತಕಾಲದಲ್ಲೇ ಪ್ರಕಟವಾಗದಿದ್ದ ಕಾರಣ ಆತ ತನ್ನ ಸಮಕಾಲೀನರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ==ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗ== ;ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ರಾಣಿಯ ಕಾಲ:ಈ ಕಾಲವು ಹತ್ತೊಂಭತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯ ದ ವರೆಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ. {{Quote_box| width=40%|align=right|quote= ;ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ರಾಣಿಯ ಕಾಲ : * ಈ ಕಾಲವು ಹತ್ತೊಂಭತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವರೆಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ. * ಕಾವ್ಯ : ಆಲ್`ಫ್ರೆಡ್ ಟೆನ್ನಿಸನ್ ; ಮತ್ತು ರಾಬರ್ಟ್ ಬ್ರೌನಿಂಗ್ ಈ ಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳು. * ಕಾದಂಬರಿಗಳು : ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಕಾಲದ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿ ಪ್ರಕಾರವು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಿತು. * ಇದು ಛಾಲ್ರ್ಸ್ ಡಿಕನ್ಸ್ ; ಜೇನ್ ಆಸ್ಟಿನ್ ; ಎಮಿಲಿ ಬ್ರಾಂಟೆ ; ಜಾರ್ಜ್ ಎಲಿಯಟ್, ಮತ್ತು ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ ಇವರ ಕಾಲ * ನಾಟಕ : ಈ ಕಾಲದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಾಟಕ ಕರ್ತೃ ಆಸ್ಕರ್ ವೀಲ್ಡ್ . ಅವನ ಶೇಷ್ಠ ಕೃತಿ ದಿ ಇಂಪಾರ್ಟೆನ್ಸ್ ಬಿಯಿಂಗ್ ಅರ್ನೆಸ್ಟ್. |}} ;ಕಾವ್ಯ-ಪದ್ಯ: :ಟೆನ್ನಿಸನ್ (1809-1892); ಬ್ರೌನಿಂಗ್ 1812-1889); ಆರ್ನಾಲ್ಡ್ (1822-88); ಡಿ.ಜಿ.ರೊಸೆಟ್ಟಿ 1828-82) ; ಮೊರಿಸ್ 1834-96) ; ಸ್ವೈನ್‍ಬರ್ನ್ (1837-1909); ಹಾಪ್‍ಕಿನ್ಸ್ 1844-1896); ವೈಲ್ಡ್ (ವೀಲ್ಡ್) 1856-1900); ;ಕಾದಂಬರಿ : :ಗಾಸ್ಕೆಲ್ (1810-65); ಥ್ಯಾಕರೇ (1811-1863) ಡಿಕನ್ಸ್ (1812-1870); ಯಿ.ಬ್ರಾಂಟೆ (1818-48) ; ಏಲಿಯಟ್ (1819-1880); ಮೆರಿಡಿತ್ (1828- 1909) ; ಬಟ್ಲರ್ (1835-1902) ; ಹಾರ್ಡೀ (1840-1928); ;ನಾಟಕ : ಪಿನೇರೋ (1855-1934)ವೈಲಡ್(ವೀಲ್ಡ್) 1856-1900); ;ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ : :ಮಕಾಲೇ(1800-1859) ವಿಮರ್ಶೆ : ರಸ್ಕಿನ್ (1819-1900) ಆರ್ನಾಲ್ಡ್ ( 1822-1888) ; ಪ್ಯಾಟರ್ (1839-1994) ; ಪ್ರಬಂಧ : ಆರ್.ಎಲ್.ಸ್ಟಿವನ್‍ಸನ್ (1850-1894); ಇತಿಹಾಸ, ವಿಜ್ಞಾನ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ಮತಧರ್ಮ: ಕಾರ್ಲೈಲ್(1795-1881) ; ಮಕಾಲೆ (1800-1859); ನಿವ್‍ಮನ್ (1801-1890); ಮಿಲ್ಲ್ (1806-1873); ಡಾರ್ವಿನ್ (1809-1882) ; ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ (1820-1903) ಹಕ್ಸ್‍ಲೀ (1825-1895) ; ಡೋಟಿ(ಡಾಟಿ) 1843- 1926) ===ಹದಿನೆಂಟು ಮತ್ತು ಹತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನ=== [[File:George Eliot, por François D&#039;Albert Durade.jpg|thumb|ಮೇರಿ ಆನ್ ಇವಾನ್ಸ್ (22 ನವೆಂಬರ್ 1819 - 22 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1880; ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಮೇರಿ ಆನ್ ಅಥವಾ ಮರಿಯನ್, ಅವಳ ಕಾವ್ಯ ನಾಮ (ಪೆನ್‍ ನೇಮ್) '''ಜಾರ್ಜ್ ಎಲಿಯಟ್''', "ಏಳು ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ, ಆಡಮ್ ಬೇಡೆ (1859), ದಿ ಮಿಲ್ ಆನ್ ದಿ ಫ್ಲೋಸ್ (1860), ಸಿಲಾಸ್ ಮಾರ್ನರ್ (1861) ಜನಪ್ರಯವಾದವು. (François Albert Durade-ಯ ಕೃತಿ]] *ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯು ತೀವ್ರಗೊಂಡು, ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಬೆಳೆಯುತ್ತ ಹೋದವು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವೂ ವಿಸ್ತಾರವಾಯಿತು. ಭದ್ರವಾಯಿತು ದೇಶದ ವ್ಯಾಪಾರವಾಣಿಜ್ಯಗಳು ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆದವು. ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಮೇಲೂ ನಿಯಂತ್ರಣವಿಲ್ಲದುದ್ದರಿಂದ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನ ನ್ಯಾಯವಾದ ವಿತರಣೆಗೆ ಗಮನ ನೀಡದಿದ್ದುದರಿಂದ ಹಲವಾರು ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ತಲೆದೋರಿದ್ದವು. ಕಾರ್ಮಿಕರ ಸ್ಥಿತಿ ದಯನೀಯವಾಯಿತು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಕ್ಷೋಭೆ ತಲೆದೋರಿತು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಬದುಕುಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಸಂದಿಗ್ಧಗಳೂ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು. ಅಸಾಧಾರಣ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ಡಿಕನ್ಸ್, ಇವನ ಸಮಕಾಲೀನರಾದ ಜಾರ್ಜ್ ಎಲಿಯೆಟ್ ಮೊದಲಾದವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಿಗೆ ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಇದೆ. ಡಿಕನ್ಸ್, ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರನಿಗೆ ಸಮನಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಅವನಂತೆ ಒಂದು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಪಾತ್ರಗಳ ಜಗತ್ತನ್ನೇ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ. ದುಷ್ಟತನದ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಮನಸ್ಸನ್ನು ತಲ್ಲಣಗೊಳಿಸುವಂತೆ ನಿರೂಪಿಸಿದ ಡಿಕನ್ಸ್‍ನ ಹಾಸ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆ, ವಿಡಂಬನೆ ಇವು ಸಮರ್ಥ ಶಸ್ತ್ರಗಳು `ಜಾರ್ಜ್ ಎಲಿಯೆಟ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಮೇರಿ ಆ್ಯನ್ ಈವನ್ಸ್‍ಳಲ್ಲಿ ನೈತಿಕ ಶ್ರದ್ಧೆ, ಗತಕಾಲ-ವರ್ತಮಾನ ಕಾಲಗಳ ಸಂಬಂಧದ ಶೋಧನೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಜಾರ್ಜ್ ಮೆರಿಡಿತ್ ಮಾನಸಿಕ ಪದರಗಳನ್ನು ಶೋಧಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ವಿಕ್ಟೊರಿಯನ್ ಯುಗದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಈತನೂ ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿಯೂ ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗ, ಆಧುನಿಕ ಯುಗಗಳ ನಡುವಣ ಸೇತುವೆ. ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿ ಬರೆದ ಮೊದಲನೆಯ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ಹಾರ್ಡಿ. ಮಾನವ ಜಗತ್ತನ್ನು ಮೀರಿದ ಅದೃಶ್ಯ ಶಕ್ತಿಯುಂಟು, ಅದು ಧರ್ಮ-ನ್ಯಾಯಗಳ ಪರವಲ್ಲ. ಅದರದೇ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರಿಯತ್ತ ಅದು ಸಾಗುತ್ತದೆ, ಅದರ ಮುನ್ನಡೆಗೆ ಅಡ್ಡಿ ಬರುವವರು ಒಳ್ಳೆಯವರಾಗಲಿ ಕೆಟ್ಟವರಾಗಿರಲಿ ಅವರನ್ನು ತುಳಿಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ಆತನ ದೃಷ್ಟಿ. ಶ್ರೇಷ್ಠ ದುರಂತ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಇವನು ರಚಿಸಿದ. (ಎಂ.ಆರ್.)<ref> [https://kn.wikisource.org/s/1ph ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ] </ref> ==20ನೇ ಶತಮಾನ-ಆಧುನಿಕ ಯುಗ-ನವ್ಯ -ಬಂಡಾಯ-ದಲಿತ== *(Modern Literature expresses Stylish experimentation and revolution against all literary traditions.) {{Quote_box| width=40%|align=right|quote= ;ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಬಳವಣಿಗೆ : *ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಬದಲಾವಣೆಗಳು, ಹೊಸ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು, ಎರಡು ಜಾಗತಿಕ ಮಹಾಯುದ್ಧಗಳು ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದ ಆತ್ಮ ವಿಶ್ವಾಸ , ನಂಬುಗೆಗಳನ್ನು ಹೊಡೆದು ಹಾಕಿತು. ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ನೋವು, ಸಂಕಟ, ಅನಿಶ್ಚಯ,ನಿರಾಶೆ, ಭಾವನೆಗಳು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ತೋರಿದವು. .ಅವು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೂ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದವು., ಹಾಗಾಗಿ ಕವನ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬಗೆಯ ಚಿಂತನೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *ಈ ಹೊಸ ವಿಚಾರಕ್ರಾಂತಿಯು ನವೀನ ಬಗೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮಾರ್ಗ ಹುಟ್ಟಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ನವೀನ ಬಗೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯವು “ನವ್ಯ” (ಮಾಡರ್ನ್) ಸಾಹಿತ್ಯವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *ಹಿಂದಿನ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಹೊಸ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಭಾಷೆಯನ್ನೂ (ಭಾಷಾಪ್ರಯೋಗ) ಪ್ರಯೋಗಶೀಲತೆಯನ್ನೂ ಮೈಗೋಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. *ಈ ಕಾಲದ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕರ್ತೃಗಳು (ಕವಿಗಳು, ಕೃತಿ-ಕರ್ತರು) ಮುಖ್ಯವಾಗಿ - ಡಬ್ಳು.ಬಿ.ಯೀಟ್ಸ್ , ಟಿ.ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್ *ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ- ಡಬ್ಳು. ಎಚ್.ಆಡೆನ್. ; *ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಜೀನಿಯಾ ವೂಲ್ಫ್ ಮತ್ತು ಜೇಮ್ಸ್ ಜಾಯ್ಸ್, *ಮತ್ತು ನಾಟಕ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ಯುಯಲ್ ಬಕೆಟ್ ಪ್ರಮುಖರು. |}} ===ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ೧೯೦೧ ರ ತರುವಾಯ=== {| class="wikitable sortable " |- | '''ಆಧುನಿಕತಾವಾದ (೧೯೦೧-೧೯೩೯):-''' ಈ ಯುಗದ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿ [[ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ]] (೧೮೪೦-೧೯೨೮) ಇವರು ಆಧುನಿಕತಾವಾದ ಕವಿಗಳಾದವರು ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗ ಮತ್ತು ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ ಸಂಕ್ರಮಣಕಾಲ ಕವಿ ಮತ್ತು ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿ. ಇವರ ಜೊತೆಗೆ ಹೆನ್ರಿಜೇಮ್ಸ್ (೧೮೪೩-೧೯೧೬), ಜೋಸೆಫ್ ಕೊನ್ ರಾಡ್ (೧೮೫೭-೧೯೨೪) ಲಾಡ್೯ ಜಿಮ್ ರವರು ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. :'''೧೯೪೦ ರಿಂದ ೨೧ ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ:-''' ಕೆಲವರು ೧೯೩೯ನನ್ನು ಆಧುನಿಕತಾವಾದದ ಅಂತಿಮ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ೧೯೫೦ ಮತ್ತು ೧೯೬೦ ರವರು [[ಟಿ. ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್]], ವಿಲಿಯಮ್ ಪೌಲ್ಕ್ ನರ್, ಡೊರೊಬೆ ರಿಚಡ್೯ಸನ್ ಮುಂತಾದ ಆಧುನಿಕರು ತಮ್ಮ ಬರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಬರಹಗಾರರು ೧೯೪೦ ಮತ್ತು ೧೯೫೦ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರಹಂಗ್ರಿಸ್ ಡೈಲನ್ ತಾಮಸ್, ಟಿ. ಎಸ್. ಜೌಡೆನ್ ಮುಂತಾದವರು ಅವರ ಪ್ರಮುಖ ಬರವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಫಲರಾಗಿದ್ದರು. ಭಾರತದವರಾದ [[ಆರ್.ಕೆ.ನಾರಾಯಣ್]] ತಮ್ಮ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಿಚನ್ ಸಿಂಕ್ ವಾಸ್ತವಿಕತೆ ಎಂಬುದು ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ದಿಯಾಯಿತು.[[ಸಲ್ಮಾನ್ ರಶ್ದಿ]] ಯವರ ಮಿಡ್ ನೈಟ್ಸ್ ಚಿಲ್ಡ್ರಂನ್ ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಹೊಂದಿತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ ಹೊರಗಿರುವ ಸಾಹಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರಾದವರು [[ವಿ. ಎಸ್. ನೈಪಾಲ್]] ಬಹಳ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬೆಳೆಯಲಾರಂಭಿಸಿ ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಬಹಳ ಬರಹಗಾರರಿದ್ದರು.<ref>Columbia University Studies in English and Comparative Literature (New York: Columbia University, 1937)</ref> |} *'''ಕಾವ್ಯ-ಪದ್ಯ:'''ಹಾರ್ಡಿ (1840-1928); ಬ್ರಿಡ್ಜಸ್ (1844-1930); ಥಾಂಪ್‍ಸನ್ (1859-1907) ; ಎ,ಇ.ಹೌಸ್‍ಮನ್ 1859-1936); ನಿವ್‍ಬೊಲ್ಟ್ (1862-) ಯೀಟ್ಸ್ -ವಿಲಿಯಮ್ ಬಟ್ಲರ್(1865-1939) 1923ರ ನೊಬೆಲ್ ವಿಜೇತ ; ರಸೆಲ್ ಎ.ಯಿ. (1867-1935) ; ಬಿನ್‍ಯೋನ್ (1869-)ಡೇವೀಸ್ W.ಊ. (1871-1940); ಡಿ ಲಾ ಮೇರಿ (1873-); ಮ್ಯಾಸ್‍ಫೀಲ್ಡ್(1878-) ; ಗಿಬ್‍ಸನ್ (1878-) ; ನೋಯಿಸ್ (1880-) ; ಅಬರ್‍ಕ್ರೊಂಬೆ (1881-) ; ಫ್ಲೆಕರ್ (1884-1915) ; ವೂಲ್ಪ್ (1885-) ; ಸಾಸೂನ್ (1886-) ; ವಿಂಡ್ಹಾಮ್ ಡೆವಿಸ್ (1896-) ; ಬ್ರೂಕ್ (1887-1915) ; ಎಡಿತ್‍ಸಿಟ್ವೆಲ್(1887-) ; ಟಿ.ಎಸ್.ಏಲಿಯಟ್ (1888-) ಗ್ರೀವ್ಸ್ (1895-); ಬ್ಲಂಡೆನ್ (1896-) ಡೇ ಲೆವಿಸ್ (1904-) ;ಡಬ್ಲು.ಎಚ್. ಆಡೆನ್ (1907-) ; ಸ್ಪೆಂಡರ್ (1909-) *'''ಕಾದಂಬರಿ:'''ಡಬ್ಲ್ಯು. ಎಚ್ ಹಡ್ಸನ್ (1841-1922); ಜಾರ್ಜ್, ಮೂರ್ (1852-1933); ಗಿಸ್ಸಿಂಗ್ (1857-1903); ಕೊನಾರ್ಡ್( 1857-1924); [[ಎಚ್. ಜಿ. ವೆಲ್ಸ್|ವೆಲ್ಸ್]] (1866-); ಬೆನೆಟ್ (1867-1931); ಗಾಲ್ಸವರ್ದಿ (1867-1933);ಡಗ್ಲಾಸ್ (*1868-) ಮಾಗ್ಹಮ್ 91874-) ಟಿ.ಎಫ್.ಪೊವಿಸ್ ( 1875-) ; ಫಾಸ್ರ್ಟರ್ (1879-); ವೂಲ್ಫ್ (1882-) ; ಜೋಯ್ಸ್ (1882-) ; ಮೆಕೆನ್ಜೀ (1883-) ; ವೆಬ್ (1883-1927) ; ವಾಲ್ ಪೋಲ್ (1884-) ; ಡಿ.ಎಚ್.ಲಾರೆನ್ಸ್ (1885-1930) ; ಎಡ್ವರ್ಡ ಥಾಮಮ್ಸನ್ ( 1886-) ; ವಿಂಡ್ಯಾಮ್ ಲೆವಿಸ್ (1886) ; ಸಾಸೂನ್ (1886-) ;ಎ.ಪಿ.ಹರ್ಬರ್ಟ (1890- ) ಡೇವಿಡ್ ಗಾರ್ನೆಟ್ 1892-) ; ಆಲ್ಡಿಂಗ್ಟನ್ (19892-) ಸೇಯರ್ಸ (1893-) ಜೆ.ಬಿ.ಪ್ರೀಸ್ಟ್ಲೀ (1894-) ; ಆಲ್ಡಸ್ ಹಕ್ಸ್ ಲೀ ( 1894-) ; ಗ್ರೇವ್ಸ್ (1895-) ಕ್ರೋನಿನ್ ( 1896-) ಓ’ಫ್ಲಾಹರ್ಟಿ (1897-) ಎಚ್.ಇ.ಬೇಟ್ಸ್ (1905-). *'''ವಿಮರ್ಶೆ:'''ಲಬ್ಬಾಕ್ (1879-)<ref> ಅ್ಯನ್ ಔಟಲೈನ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಪ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲಿಟರೇಚರ್: ವಿಲಿಯಂ ಹೆನ್ರಿ ಹಡ್ಸನ್ ;</ref><ref>[[ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ: ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನರ ಯುಗ]]</ref><ref> Good English-Home Library Club-the Times of India Associated News Papersof Ceylon Ltd.1932)-ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: A Concise Encyclopedia of English Literature compiled by A.C.Cawley M.A.(ಎ ಕಾನ್ಸೈಜ್ ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯಾ ಆಫ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲಿಟರೇಚರ್ ಬೈ :ಎ.ಸಿ. ಕೌಲೀ ಎಮ್.ಎ.-ಟೈಮ್ಸ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಪಬ್ಲಿಕೇಶನ್ ಸಿಲೋನ್ 1932; ರ ಪ್ರತಿ ಕಾಪಿ ರೈಟ್ ಇಲ್ಲ.</ref><ref> http://www.slideshare.net/mraiyah/a-brief-outline-of-english-literature ಅಂಕಣಗಳಿಗೆ;</ref><ref> ಎನ್ಕಾರ್ಟಾ,</ref> ===ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಸಾಹಿತ್ಯ=== [[File:Thomas Stearns Eliot by Lady Ottoline Morrell (1934).jpg|thumb| ಥಾಮಸ್ ಸ್ಟೆರ್ನ್ಸ್ ಎಲಿಯಟ್ (1934)ಲೇಡಿ ಒಟ್ಟೊಲಿನ್ ಮೊರೆಲ್ ಅವರಿಂದ]] [[File:WB Yeats nd.jpg|thumb|ಡಬ್ಲ್ಯು ಬಿ ಯೇಟ್ಸ್]] [[File:D H Lawrence passport photograph.jpg|thumb|ಡಿ.ಎಚ್.ಲಾರೆನ್ಸ್]] *ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಹಲವು ರಾಜಕೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಪ್ರಭಾವಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಯಿತು. ಈ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧವು ಎರಡು ಜಾಗತಿಕ ಸಮರಗಳನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಿಂದ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಆರ್ಥಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತಂದಿದ್ದ ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಕೆ ನೀಡಿ ಹಿಂದೆ ಎಂದೂ ಇಲ್ಲದಷ್ಟು ಯುದ್ಧಗಳು ಕ್ರೂರವೂ ವಿನಾಶಕವೂ ಆಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದವು. ವಿಜ್ಞಾನ-ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಕ್ರೂರ ಮುಖದ ಅನಾವರಣವಾಯಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲೇ ಕಾರ್ಲ್ ಮಾಕ್ರ್ಸ್‍ನ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಹಬ್ಬಿ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಚಳವಳಿಗಳು ಬಲವಾದವು. ಕಾರ್ಮಿಕ ಘರ್ಷಣೆಗಳೂ ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಫ್ರಾಯ್ಡ್‍ನ ಮನಶ್ಯಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ರೂಪಿಸಿದ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಬೆಚ್ಚಿ ಬೀಳಿಸಿದವು. ಮನುಷ್ಯನು ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹೊಸ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದ. ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ, ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದವು. ಕಾಲ-ದೇಶಗಳ ಮೇಲಿನ ವಿಜಯ ಇನ್ನೂ ವ್ಯಾಪಕವಾಯಿತು. ದೇಶದ ಒಳಗಡೆ ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ವಾಹನಗಳ ವೇಗ, ಬಳಕೆ ಹೆಚ್ಚಾದವು. ಜನತೆಯ ಶಿಕ್ಷಣವೂ ಸರ್ಕಾರದ ಹೊಣೆ ಎಂಬ ಅರಿವು ಮೂಡಿತು. 1919ರಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕು ಪ್ರಾಪ್ತವಾಯಿತು. ಕಾರ್ಮಿಕನಿಗೂ ಈ ಹಕ್ಕು ಲಭ್ಯವಾಯಿತು. 1928ರಲ್ಲಿ 21 ವರ್ಷವಾದವರಿಗೆಲ್ಲ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಕೊಡಲಾಯಿತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮುಕ್ತ ವ್ಯಾಪಾರ (ಫ್ರೀ ಟ್ರೇಡ್) ದಿಂದ ರಕ್ಷಣಾನೀತಿ (ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷ್‍ನಿಸ್ಟ್)ಗೆ ವಾಲಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿ ಬಲವಾಯಿತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದಲ್ಲಿ ಬೋಯರ್ ಯುದ್ಧ ನಡೆಯಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಷಾಹಿಗೆ ಸವಾಲುಗಳು ಬಂದವು. *ಈ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಬಾಂಬ್‍ನ ಭಯಂಕರ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಜಗತ್ತು ಇನ್ನೂ ತಲ್ಲಣಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕರಗಿ ಹೋಗಿ ಅದರ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಕುಗ್ಗಿತ್ತು. ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಪೆಟ್ಟು ಬಿದ್ದಿತು. ವಿಜ್ಞಾನ-ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಬೆಳೆದು ಕಾಲ, ದೇಶಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬದುಕನ್ನೇ ಕ್ರಾಂತಿಗೊಳಿಸಿತು. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಣಗಳ ಸ್ಪರ್ಧೆ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಘರ್ಷಣೆಗಳೂ ಶೀತಲ ಸಮರವೂ ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದವು. ಆದರೆ ಇದ್ದಕ್ಕಿದಂತೆ ಸೋವಿಯೆಟ್ ರಷ್ಯ ಕರಗಿ ಹೋಗಿ, ರಾಜಕೀಯ ಸಮೀಕರಣಗಳು ಬದಲಾದವು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಜಪಾನ್‍ನಂತಹ ದೇಶಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ತೀವ್ರ ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಜಗತ್ತಿನ ಇತರ ಭಾಗಗಳ ಚಿಂತನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಾದವು. ಐನ್‍ಸ್ಟೀನನ ಸಾಪೇಕ್ಷ ಸಿದ್ಧಾಂತವೂ ಅನಂತರದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಜಗತ್ತಿನ ಚಿಂತನೆಯ ಮೇಲೆ ಗಾಢವಾದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರಿದವು. ====ಜಾರ್ಜಿಯನ್ ಕವಿಗಳು==== *ಈ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯರಚನೆ ಮಾಡಿದ ಕವಿಗಳನ್ನು `ಜಾರ್ಜ್‍ಯನ್ ಕವಿಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹು ಜನಪ್ರಿಯತೆಗಳಿಸಿದವನು ರೂಪರ್ಟ್ ಬ್ವುಕ್ (1893-1918). ಈ ಕವಿಗಳು ನೇರವಾಗಿ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದವರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹು ಮಂದಿ ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾದರು. ಇವರು ಯುದ್ಧದ ನೋವು, ದೇಶಾಭಿಮಾನ ಇವುಗಳಿಗೆ ದನಿಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ವಾಲ್ಟರ್ ಡಿ.ಟಿ.ಮೇಕ್, '''ಡಿ.ಎಚ್.ಲಾರೆನ್ಸ್''' '''ಡಬ್ಲ್ಯು ಬಿ ಯೇಟ್ಸ್''', [[ಟಿ. ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್]], '''ಡಬ್ಲ್ಯು ಬಿ.ಆಡನ್''' ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳು. ಯೇಟ್ಸ್‍ನ ಕವನಗಳು ಬದುಕಿನ ಎಲ್ಲ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ, ತನ್ನೊಳಗಿನ ತಳಮಳ-ನಿರಾಸೆ-ಭರವಸೆ ಯಾವುದನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಡದೆ, ಶಕ್ತವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದಿಂದ ಮೂಡಿದ ಕನವಗಳು. ಎಲಿಯೆಟ್, ಮೊದಲ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಮೂಡಿದ ನಿರಾಸೆ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶೂನ್ಯ ಇವುಗಳಿಗೆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ನೀಡಿದ. ಈ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ರೀತಿ ಹಿಂದಿನ ಕಾವ್ಯಕ್ಕಿಂತ ತೀರ ಭಿನ್ನವಾಗಿದ್ದು ಹೊಸ ಯುಗಕ್ಕೆ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು. ಅನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಎಲಿಯಟ್ ಬರೆದ `ದ ಫೋರ್ ಕ್ಯಾರ್ಟೆಟ್ಸ್ ಶತಮಾನದ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಚಿಂತನೆಯ ಕಾವ್ಯವಾಯಿತು. ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಫಿಲಿಪ್ ಲಾರ್ಕಿನ್, ಟೆಡ್ ಹ್ಯೂಸ್, ಇವನ ಹೆಂಡತಿ ಸಿಲ್ವಿಯ ಪ್ಲಾವ್, ಪೀಟರ್ ಪೋರ್ಟರ್ ಮೊದಲಾದವರು ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳು. ===ನಾಟಕ=== *ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಯುಗ ಮತ್ತು ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ನಾಟಕಕಾರರು ಬರಲಿಲ್ಲ. 20ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಜೀವಕಳೆ ನೀಡಿದವರು [[ಹೆನ್ರಿ ಆರ್ಥರ್ ಜೋನ್ಸ್‌|ಆರ್ಥರ್ ಹೆನ್ರಿ ಜೋನ್ಸ್]] ಮತ್ತು ಆರ್ಥರ್ ವಿಂಗ್ ಪಿನಿಡೊ. ಆದರೆ, ನಾಟಕ ಮಂದಿರಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಜೀವ, ಚೈತನ್ಯ ನೀಡಿದವನು ಜಾರ್ಜ್ ಬರ್ನಾರ್ಡ್ ಷಾ. ನಾಟಕಮಂದಿರವನ್ನು ಚಿಂತನೆಯ ಮಂದಿರವನ್ನಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಯ ರಂಗವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಬಯಸಿದ. ಇವನ ಮಾತಿನ ಚಮತ್ಕಾರ ಅದ್ಭುತವಾದದ್ದು. ವಾದ ವಿವಾದಗಳೆಂದರೆ ಉತ್ಸಾಹ. ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವಾಗ ಸುದೀರ್ಘ ಮುನ್ನುಡಿಗಳನ್ನು ಬರೆದ. ಮನುಷ್ಯ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸದಿದ್ದರೂ ರಂಗಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಮಾತಿನ ಮಿಂಚಿನಿಂದ, ಮೋಡಿಯಿಂದ, ಐರನಿಯಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ನಾಟಕಕಾರನಾದ ಈಗ ಆತನ ನಾಟಕಗಳ ಹೊಳಪು ಮಾಸಿದೆ. ಜಾನ್ ಗಾಲ್ಸ್ ವರ್ದಿ, ಸೀನ್ ಒಡೇಸಿ, ಟೆರೆನ್ಸ್ ರ್ಯಾಟಿಗನ್ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಇತರ ನಾಟಕಕಾರರು. ಯೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಎಲಿಯೇಟ್ ಕಾವ್ಯರೂಪಕ (ಪೊಯಟಿಕ್ ಡ್ರಾಮ)ಕ್ಕೆ ಮತ್ತೆ ಜೀವ ನೀಡಿದರು. ಕ್ರಿಸ್ಟಫರ್ ಫ್ರೈ, ಜೆ.ಬಿ. ಪ್ರೀಸ್ಟ್‍ಲಿ, ಆಡನ್, ಕ್ರಿಸ್ಟಫರ್ ಇಷರ್‍ವುಡ್ ಇವರು ಇದೇ ಕಾಲದ ನಾಟಕಕಾರರು. ಜೆ.ಎಂ.ಸಿಂಗ್, ಸಾಮರ್‍ಸೆಟ್ ಮಾಮ್, ನೊಯೆಲ್ ಕಾರ್ಡ್ ವೈನೋದಿಕಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. *1956ರ ಮೇ 8ರಂದು ಜಾನ್ ಅಸ್‍ಬಾರ್ನ್‍ನ `ಲುಕ್ ಬ್ಯಾಕ್ ಇನ್ ಆಂಗರ್ ಎನ್ನುವ ನಾಟಕವು ಪ್ರದರ್ಶಿತವಾಯಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಾಟಕ ಹೊಸ ಯುಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟಿತು. `ದಿ ಆ್ಯಂಗ್ರಿ ಯಂಗ್ ಮ್ಯಾನ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಜನ್ಮತಾಳಿತು. ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ ತರುಣ ಜನಾಂಗದಲ್ಲಿ ಮೊಳಕೆ ಇಟ್ಟ ಅಸಮಾಧಾನ, ಕ್ರೋಧ ನಿರಾಸೆ ಎಲ್ಲ ಈ ಬಗೆಯ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದವು. ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಪ್ರದರ್ಶಿತವಾದ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಎಟ್ ಬೆಕೆಟನ ನಾಟಕ `ವೆಯ್‍ಟಿಂಗ್ ಫಾರ್ ಗೋಡೋ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಅವನ ಮೂಲಸ್ಥಿತಿಗೆ, ಅತ್ಯಂತ ನಿಸ್ಸಹಾಯಕ ಮತ್ತು ಅನಿಶ್ಚಯತೆಗಳ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಇಳಿಸಿ, ಯಾವುದೇ ಆಸೆ-ಭರವಸೆಗಳ ಕನ್ನಡಕವಿಲ್ಲದೆ ಬದುಕಿನ ವಾಸ್ತವಿಕತೆಯನ್ನು ಕಾಣುವ ಪ್ರಯತ್ನ. ಇದರೊಂದಿಗೆ `ಅಬ್ಸರ್ಡ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಈ ಕಾಲದ ಇತರ ಗಮನಾರ್ಹ ನಾಟಕಕಾರರು ಆರ್ನಲ್ಡ್ ವೆಸ್ಕರ್, ಜಾನ್ ಆರ್ಡನ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಬಾಂಡ್ ಮೊದಲಾದವರು, ವೈನೋದಿಕ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಹೆರಾಲ್ಡ್ ಪಿಂಟರ್, ಟಾಮ್ ಸ್ಟಾಫರ್ಡ್, (ಶ್ರೀಮತಿ) ಕಾವಿಟ್ ಚರ್ಚಿಲ್ ಮೊದಲಾದವರು. *ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಾಟಕವು ಹಲವು ಆಂದೋಲನಗಳನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವು ವರ್ಕರ್ಸ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಮೂವ್‍ಮೆಂಟ್, ಫೆಮಿನಿಸ್ಟ್ ಥಿಯೇಟರ್, ಐರಿಷ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಮತ್ತು ಥಿಯೇಟಿಕ್ ಆಫ್ ದಿ ಅಬ್ಸರ್ಡ್ ===ಕಾದಂಬರಿ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಂತರ ಅವಧಿ=== *'''ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನ:''' [[File:Thomas-Hardy.jpg|thumb|ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ]] *ಕಾದಂಬರಿ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ 1900ರಿಂದ 1920ರವರೆಗೆ ಮಧ್ಯಂತರ ಅವಧಿ, ವಿಕ್ಟೋರಿಯ, ಯುಗದಿಂದ ಆಧುನಿಕ ಯುಗಕ್ಕೆ ಸೇತುವೆ. 1920ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸ್ ಜಾಯ್ಸ್‍ನ `ಯೂಲಿಸಿಸ್(1922), ವರ್ಜೀನಿಯ ವುಲ್ಫಳ `ಮಿಸೆಸ್ ಡಾಲೊನೆಟ್ (1925) ಮತ್ತು ಡಿ.ಎಚ್. ಲರೆನ್ಸನ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಹೊಸ ಯುಗದ ಉದಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಸಾರಿದವು. ಹಾರ್ಡಿಂಜ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕಥಾವಸ್ತುವಿಗೆ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ, ಕಥಾವಸ್ತುವು ಹಲವು ಘಟನಾವಳಿಗಳ ಸರಪಳಿ. ಆದರೆ ಕ್ರಮೇಣ ಕಥಾವಸ್ತುವಿನ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು. `ಓಪನ್ ಎಂಡೆಡ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳು (ಪಾತ್ರಗಳ ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಒಂದು ಸ್ಪಷ್ಟ ಘಟ್ಟಕ್ಕೆ ತಂದು ನಿಲ್ಲಿಸದಿರುವ ಕಾದಂಬರಿಗಳು) ಹೆಚ್ಚಾದವು. ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ನೈತಿಕ ನಿಲುವು, ಮನುಷ್ಯನ ಬದುಕಿನ ದರ್ಶನ ಇವು ಮೈದಾಳಿದವು. ಕಾಲ (ಟೈಂ)ದ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಭಾಷೆಯ ಸಂವಹನ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಉಂಟಾಯಿತು *ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಯ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಹೆನ್ರಿ ಜೇಮ್ಸ್‍ನ ಸ್ಥಾನದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದ ಉಂಟು. ಅವನು ಹುಟ್ಟಿದುದು ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ. 33ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿಗೆ ಬಂದು ನೆಲಸಿದ. ಇವನು ಪಾತ್ರಗಳ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಳಿದು ಅನುಭವವನ್ನು ಅವರ ಪ್ರಜ್ಞೆಯೊಳಗಿಂದ ಕಾಣುತ್ತಾನೆ. ಈತನ ಗುರಿ, `ಸಂಪೂರ್ಣ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಆತನ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸುವುದು. *ಇವನಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದುದು ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿಕೋನ. ದೃಷ್ಟಿಕೋನವೇ ಕಾದಂಬರಿಯ ಆಧಾರ. ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರದ ಮನಸ್ಸಿನೊಳಗೆ ಇಳಿದು ಅದರೊಳಗಿಂದ ಇವನ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಾನೆ. ಇವನು ಕಾದಂಬರಿಯ ಹೊಸ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟ. '''ಜಾನ್ ಗಾಲ್ಸ್‍ವರ್ದಿ'''ಯ `ದ ಫಾರ್‍ಸೈಟ್ ಸಾಗಾ; ಶ್ರೀಮಂತವರ್ಗದ ವಿಡಂಬನೆ. '''ಎಚ್.ಜಿ.ವೆಲ್ಸ್''' `ಸೈಂಟಿಫಿಕ್ ಫಿಕ್‍ಷನ್ ಅಥವಾ `ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಾಲ್ಪನಿಕ (ಕಾದಂಬರಿ) ರೂಪವನ್ನು ಬಲಗೊಳಿಸಿದವನು. `'''ದ ಟೈಮ್ ಮೆಷೀನ್''' `ದ ವಾರ್ ಆಫ್ ದ ವಲ್ಡ್ರ್ಸ್ ಮುಂತಾದ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನವು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಕಲ್ಪನೆಯ ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. [[File:George Charles Beresford - Virginia Woolf in 1902 - Restoration.jpg|thumb|1902 ರಲ್ಲಿ ವರ್ಜೀನಿಯಾ ವೂಲ್ಫ್ - ಜಾರ್ಜ್ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಬೆರೆಸ್‌ಫೋರ್ಡ್ -ನಿಂದ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆ]] *'''ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ''' ನಿರಾಶಾವಾದಿ. ಕ್ರೈಸ್ತಮತದ ಕರುಣಾಯ ದೇವನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿ, ಮನುಷ್ಯನ ಗುಣ, ಯೋಗ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ಲಕ್ಷ್ಯಕೊಡದ, ತನ್ನದೇ ಗುರಿ ಇರುವ ಒಂದು ಪ್ರಬಲ ಅದೃಶ್ಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಂಡ ಶ್ರೇಷ್ಠ `ಟ್ರ್ಯಾಜಿಕ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದ. ಈ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಕುಲವನ್ನು ನಿಗೂಢ ವಿಶ್ವದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಇವನು ಆಧುನಿಕ ಕಾದಂಬರಿಗೆ ಸಿದ್ಧತೆ ಮಾಡಿದವನು. '''ಡಿ.ಎಚ್.ಲಾರೆನ್ಸ್''', ತನ್ನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಶ್ಲೀಲ ಬರಹಗಾರ ಎನ್ನುವ ಆಪಾದನೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದ. ಬದುಕನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ಸಹಜವಾಗಿ ಅನುಭವಿಸಬೇಕು ಎನ್ನುವುದು ಆತನ ನಿಲುವು. ಜೋಸೆಫ್ ಕಾನ್ರಾಡ್ `ಮಾಂಟಾಜ್ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಸಾಧಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅನುಭವದ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯನ್ನು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಜಾರ್ಜ್ ಆರ್‍ವೆಲ್ (ಎತಿಕ್ ಬ್ಲೇರ್) ಎರಡು ರಾಜಕೀಯ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದ, ಎರಡೂ (`ಅನಿಮಲ್ ಫಾರ್ಮ್, `ನೈನ್‍ಟೀನ್ ಎಯ್ಟಿಫೋರ್) ವಾಮಪಂಥದ ಸಿದ್ಧ ಪದಬೃಂದಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಲೇ ಅದಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಮಾಡುವುದು ಎಷ್ಟು ಸುಲಭ ಎನ್ನುವುದನ್ನೂ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. '''ಜೇಮ್ಸ್ ಜಾಯ್ಸಿ'''ನ ಹಲವು ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ '''`ಯೂಲಿಸಿಸ್''' ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದದ್ದು. ಈ ಬೃಹತ್ ಕಾದಂಬರಿ ಇಪ್ಪತ್ತನಾಲ್ಕು ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾದಂಬರಿಯು ಸಂಕೇತಗಳಿಂದ ತುಂಬಿಹೋಗಿದೆ. ಭಾಷೆಗೆ ಅಸಾಧಾರಣ ಗಮನಕೊಟ್ಟು, ಪದಪದಕ್ಕೂ, ವಾಕ್ಯವಾಕ್ಯಕ್ಕೂ ವಾಕ್ಯದ ಲಯಕ್ಕೆ ಗಮನಕೊಟ್ಟು ಜಾಯ್ಸ್ ಬರೆದ. ಇವನು `ಸ್ಟೀಮ್ ಆಫ್ ಕಾನ್‍ಷಸ್‍ನೆಸ್ ತಂತ್ರವನ್ನು ಬಳಸಿದ. '''ವರ್ಜಿನಿಯ ವುಲ್ಫ್''' ಸಹ ಇದೇ ತಂತ್ರವನ್ನು ಬಳಸಿದಳು. ಇ.ಎಂ.ಫಾರ್‍ಸ್ಟರ್, ಐ.ವಿ.ಕಾಂಪ್ಟನ್-ಬರ್ನೆಟ್, '''ಆಲ್ಡಸ್ ಹಕ್ಸ್‍ಲಿ''' ಈ ಕಾಲದ ಇತರ ಗಮನಾರ್ಹ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರು. *ಅನಂತರದ ಅವಧಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಗ್ರಹಾಂ ಗ್ರೀನ್. ಕಷ್ಟವಾದ ನೈತಿಕ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವ ಮನುಷ್ಯ ಇವನ ವಸ್ತು. ಭಗವಂತನ `ಗ್ರೇಸ್ (ಕೃಪೆ)ಗೆ ಇವನು ಮಹತ್ವ ನೀಡುತ್ತಾನೆ. ಆರ್ಥರ್ ಕೊಯ್‍ಸ್ಲರ್‍ನ ಬದುಕೇ ಅಸಾಧಾರಣ ಘಟನೆಗಳಿಂದ, ಅನುಭವಗಳಿಂದ ತುಂಬಿಹೋದದ್ದು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಯಕೆ ಇವನ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾಗಿದೆ. ವಿಲಿಯಂ ಗೋಲ್ಡಿಂಗನೊ ಸಮಾಜದ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಂದ ದೂರವಿರುವ ಮನುಷ್ಯರು ಕಷ್ಟವಾದ ನೈತಿಕ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತಾನೆ. *ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರದ ಕಾಲ ನಿರಾಸೆ, ಗೊಂದಲಗಳ ಕಾಲ, ಬದುಕಿನ ಸ್ವರೂಪ-ಮೌಲ್ಯಗಳ, ಮತ್ತೊಂದು ಅನ್ವೇಷಣೆಯ ಕಾಲ. ಫಿಲಿಪ್ ಲಾರ್ಕಿನ್, ವಿಲಿಯಂ ಕೂಪರ್, ಜಾನ್ ವೇಯ್ನ್, ಮೊದಲಾದವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ `ಆ್ಯಂಗ್ರಿ ಯಂಗ್ ಮ್ಯಾನ್ (ಕ್ಷುದ್ರ ತರುಣ)ನ ಮನಃಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಡೇವಿಡ್ ಸ್ಕೋಂ ಆಂಗಸ್ ವಿಲ್ಸನ್ ಮೊದಲಾದವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ `ಸೋಷಿಯಲ್ ರಿಯಲಿಸಂ' (ಸಾಮಾಜಿಕ ವಾಸ್ತವತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಅನಂತರದ ಒತ್ತಡಗಳಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ `ಫ್ಯಾಂಟಸಿಗಳೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು. ಜೇಮ್ಸ್ ಬಾಂಡ್‍ನ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಐಯಾನ್‍ಫ್ಲೆಮಿಂಗ್ ಬರೆದ. ಹೆಡ್ಲಿ ಛೇಸ್ ಇಂಥವೇ ಪಲಾಯನ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ನೈತಿಕತೆಯ ಸುಳಿವೇ ಇಲ್ಲ. ಪಾಲ್ ಸ್ಕಾಟ್‍ನಂಥವರು ನಷ್ಟವಾದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಸ್ತುವಾಗಿ ಆರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜೇನ್‍ರಿಸ್, ಅನಿತ ಬ್ಯುಕ್‍ನರ್ ಹಲವರು ಮಹಿಳೆಯರು ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. *ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿಕಾರನು ತತ್ತರಿಸುವ ಅನುಭವಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾದ. ಕಾದಂಬರಿಯು ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಗಳಾದವು. ನಿಯತಕಾಲಿಕಗಳ ಮೇಲೆ ಕಾದಂಬರಿಕಾರನ ಅವಲಂಬನೆ ಕಡಿಮೆಯಾದುದರಿಂದ ಹಲವು ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಆತನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ವಿಸ್ತಾರವಾಯಿತು. ===ಗದ್ಯ=== *ಬದುಕು ಹಲವು ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಚಿಕೊಂಡಂತೆ ಗದ್ಯವು ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕಾದ ಹೊಣೆಗಳೂ ಹೆಚ್ಚಿದವು. ಹಲವರು ತಮ್ಮ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿ ಆತ್ಮವೃತ್ತಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಹಲವರು ಆರ್ಥಿಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಪರಾಮರ್ಶಿಸಿದರು. ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ವಿಜ್ಞಾನದ ತಿಳವಳಿಕೆಯನ್ನು ಜನ ಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಲು ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನದ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳು ಬದುಕಿನ ಮೇಲೆ ಮಾಡುವ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಮರ್ಶಿಸಲು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಜಗವು ಕಿರಿದಾದಂತೆ ಪ್ರವಾಸವೂ ಹೆಚ್ಚಿ, ಪ್ರವಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬೆಳೆಯಿತು. ಇವೆಲ್ಲದರ ನಡುವೆ ಲಲಿತ ಪ್ರಬಂಧ ಸ್ಪಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿಯಿತು. *[[ವಿನ್ಸ್‍ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್]], ಲಾನ್ಸ್‍ಲಾಟ್ ಹಾಗ್‍ಬೆನ್, ಎಡ್ಮಂಡ್ ಬ್ಲಂಡನ್, ಜೆ.ಬಿ.ಎಸ್.ಹಾಲ್ಡೇನ್, ಎ.ಎಸ್.ಎಡಿಂಗ್‍ಟನ್, [[ಸಿ.ಇ.ಎಂ.ಜೋಡ್]], ಬರ್ನಾರ್ಡ್ ಷಾ, ಬರ್‍ಟ್ರಂಡ್ ರಸೆಲ್, ಆಲ್ಡಸ್ ಹಕ್ಸ್‍ಲಿ ಮೊದಲಾದವರು ಈ ಯುಗದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗದ್ಯ ಬರಹಗಾರರು.(ನೋಡಿ- ಇಂಗ್ಲಿಷ್-ಸಾಹಿತ್ಯ-ವಿಮರ್ಶೆ)(ಪರಿಷ್ಕರಣೆ: ಎಲ್.ಎಸ್.ಎಸ್.)<ref>https://kn.wikisource.org/s/1ph ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ</ref> ==ನೋಡಿ== *[[ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ]] *[[ಐರೋಪ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆಯ ರೂಪರೇಷೆಗಳು]] *[[ನಿಯೊ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಸಾಹಿತ್ಯ]] *[[ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆ]] *[[ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಯುಗದ ಹರಿಕಾರರು]] *[[ಆಧುನಿಕ ಕನ್ನಡ ಕಾವ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆ]] *[[ಸಾನೆಟ್]] *[[ಟಿ. ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್]] *[[ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾದಂಬರಿ]] *[[ಥಾಮಸ್ ಕಾರ್ಲೈಲ್]] *[[ಅನ್ನಾ ಸೆವಾರ್ಡ್]] ===ಪೂರಕ ಮಾಹಿತಿ=== *[http://www.universalteacher.org.uk/lit/history.htm Andrew Moore, 2002] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150315154021/http://www.universalteacher.org.uk/lit/history.htm |date=2015-03-15 }} *https://en.wikipedia.org/wiki/English_literature *[[https://kn.wikisource.org/s/1ph ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ]] *[[https://kn.wikisource.org/s/1crd ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಯುಗದ ಹರಿಕಾರರು]] ==ಆಧಾರ == *೧.ಅ್ಯನ್ ಔಟಲೈನ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಪ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲಿಟರೇಚರ್: ವಿಲಿಯಂ ಹೆನ್ರಿ ಹಡ್ಸನ್ ; *೨.[[ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ: ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನರ ಯುಗ]]; *೩.Good English-Home Library Club-the Times of India Associated News Papersof Ceylon Ltd.1932)-ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: A Concise Encyclopedia of English Literature compiled by A.C.Cawley M.A.(ಎ ಕಾನ್ಸೈಜ್ ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯಾ ಆಫ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲಿಟರೇಚರ್ ಬೈ :ಎ.ಸಿ. ಕೌಲೀ ಎಮ್.ಎ.-ಟೈಮ್ಸ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಪಬ್ಲಿಕೇಶನ್ ಸಿಲೋನ್ 1932 ರ ಪ್ರತಿ ಕಾಪಿ ರೈಟ್ ಇಲ್ಲ.) *೪(ಅಂಕಣಗಳಿಗೆ>)[[:en:English literature|English literature]] *೫.ಉಲ್ಲೇಖ:ಎನ್ಕಾರ್ಟಾ, ==ಉಲ್ಲೇಖ== {{Reflist|2}} [[ವರ್ಗ:ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆ]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಕಾವ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾಷೆ]] iman9mjniybe8wgw5sxqf3qlssexy16 1247802 1247781 2024-10-16T01:14:34Z Pavanaja 5 Reverted edit by [[Special:Contributions/2405:201:D009:A0BA:8CAA:D801:41EF:7B21|2405:201:D009:A0BA:8CAA:D801:41EF:7B21]] ([[User talk:2405:201:D009:A0BA:8CAA:D801:41EF:7B21|talk]]) to last revision by [[User:Gangaasoonu|Gangaasoonu]] 1201685 wikitext text/x-wiki [[File:Geoffrey Chaucer (17th century).jpg|thumb|ಜೆಫ್ರಿ ಚಾಸರ್ (17ನೇ ಶತಮಾನ)]] [[File:Shakespeare.jpg|thumb|ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್-(1564-1616)]] ==ಪೀಠಿಕೆ== :ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸವು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಲೇಖಕನ ಕೊಡುಗೆಯ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವುದು. ಸಾಹಿತ್ಯವು ಕಾಲ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಬದಲಾವಣೆ ಹೊಂದುತ್ತಾ ಒಟ್ಟಾರೆ ತಲೆಮಾರಿನಿಂದ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದುತ್ತದೆ. ಯಾವುದಾದರೂ ಕೃತಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಅದರ ಅನುಕರಣೆ ಕೆಲವು ಕಾಲ ಪದೇ ಪದೇ ನಡೆಯುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕಾಲ ಅಥವಾ ಪರಂಪರೆ (ಸ್ಕೂಲ್ಸ್) ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಚಳುವಳಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಹೊಸದು ಬಂದಾಗ ಮೊದಲಿನದು ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಜೊತೆ ಜೊತೆ ಸಾಗುವುದೂ ಇದೆ. ಯಾವುದಾದರೂ ಲೇಖಕ ಅಥವಾ ಕವಿ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖನಾದಲ್ಲಿ ಅವನ ಪ್ರಭಾವ ಹಳೆಯದರ ಜೊತೆ ಹೊಸ ಚಿಂತನೆಗಳಿಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಕವಿ ಅಥವಾ ಲೇಖಕನ ಕೊಡಿಗೆಯು ಪೂರ್ಣ ಹೊಸತಾಗಿದ್ದು ಸ್ವಂತ ಫ್ರತಿಬೆಯ ಹೊಳಪಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅದು ಓದುಗರ -ಜನರ ಬಯಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿರುಚಿಗೆ ಅವನ ಕೃತಿ ತೆರೆದುಕೊಂಡಿದೆಯೆಂದು ಭಾವಿಸಬಹುದು. ಹೀಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಚರಿತ್ರೆಯು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸವು ಒಂದು ಕಾಲ ಘಟ್ಟದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಕಾಲಘಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬದಲಾವಣೆ ಹೊಂದುತ್ತಾ ಬೆಳೆದುಬಂದ ಬಗೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಮತ್ತು ಹಂತ ಹಂತದ ಬದಲಾವಣೆಯು ಸಾಹಿತ್ಯದ ವಿಷಯ, ರೂಪ-ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅಂತಃ ಶಕ್ತಿಯ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ==ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ-ಉಪೋದ್ಘಾತ== [[ಚಿತ್ರ:Scandinavia location map definitions.PNG|200px|thumb|right|ಮೂಲ ಸ್ಕ್ಯಾಂಡಿನೇವಿಯ ಪ್ರದೇಶ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿವೆ. ಅದು ಇಂಗ್ಲಿಷರ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆ ಉಗಮ ಸ್ಥಾನವೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಿತ್ತಾಳೆ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಪ್ರದೇಶ ಸೇರಿದರೆ ಇದನ್ನು [[ನಾರ್ಡಿಕ್ ದೇಶಗಳು|ನಾರ್ಡಿಕ್ ಪ್ರದೇಶ]] ಆಗುತ್ತದೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:Europe-UK.svg|thumb|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ]] :ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ 8-11 ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವಣ ಕಾಲದ ಬೇವುಲ್ಫ್ ಆರಂಭದ ಪುರಾಣ/ಎಪಿಕ್ ಕಾವ್ಯ . ಅದು [[ಸ್ಕ್ಯಾಂಡಿನೇವಿಯ]]ದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ್ದರೂ ಕೂಡಾ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ನಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪುರಾಣ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲೀಷ್, ಮುಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಹೆಗ್ಗುರುತು- ಕವಿ ಜೆಫ್ರಿ ಚಾಸರ್ (ಸಿ. 1343-1400), ಅವನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕೃತಿ ಕ್ಯಾಂಟರ್ಬರಿ ಟೇಲ್ಸ್. . ನಂತರ ಪುನರುಜ್ಜೀವನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ 16 ನೇ ಮತ್ತು 17 ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ , ಪ್ರಮುಖ ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಕವನಗಳನ್ನು ವಿಲಿಯಂ ಷೇಕ್ಸ್ಪಿಯರ್, ಬೆನ್ ಜಾನ್ಸನ್, ಜಾನ್ ಡೋನ್ ಮತ್ತು ಅನೇಕರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ನಂತರದಲ್ಲಿ, 17 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮತ್ತೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಕವಿ, ಲೇಖಕ, [[ಜಾನ್ ಮಿಲ್ಟನ್]] (1608-74). ಅವನ ಕೃತಿ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಾವ್ಯ - ಪ್ಯಾರಡೈಸ್ ಲಾಸ್ಟ್ (1667) 17 ನೇ ಮತ್ತು 18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್ ಮತ್ತು ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಪೋಪ್, ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇóಷವಾಗಿ ವಿಡಂಬನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಮತ್ತು ಗದ್ಯದ ಸಾಹಿತ್ಯಲ್ಲಿ ಜೋನಾಥನ್ ಸ್ವಿಫ್ಟ್ ಕೃತಿಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾದವು. 18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳು [[ಡೇನಿಯಲ್ ಡೆಫೊ]], ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ರಿಚರ್ಡ್ಸನ್, ಹೆನ್ರಿ ಫೀಲ್ಡಿಂಗ್ ಅವರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡಿತು. 18 ನೇ ಶತಮಾನ ಮತ್ತು 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಅವಧಿಯು ರೋಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಕವಿಗಳಾದ [[ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್|ವರ್ಡ್ಸ್ವರ್ತ್]], ಕೋಲ್ರಿಡ್ಜ್, [[ಪರ್ಸಿ ಬೈಷೆ ಶೆಲ್ಲಿ|ಶೆಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಕೀಟ್ಸ್]] ಇವರ ಕಾಲ. :ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗದ (1837-1901) ದಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿಯು ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಕಾರ ಆಯಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಪಡೆದವನು [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಡಿಕನ್ಸ್|ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಡಿಕೆನ್ಸ್]]; ಆದರೆ ಬ್ರಾಂಟೆ ಸಹೋದರಿಯರು, ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ, ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ಅನೇಕ ಗಮನಾರ್ಹ ಬರಹಗಾರರು ಇದ್ದರು. ನಂತರ 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ, ಅಮೆರಿಕನ್ನರು ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡಿಗೆ ನೀಡಿದರು. :ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ಹರ್ಮನ್ ಮೆಲ್ವಿಲ್, ಮೊಬಿ ಡಿಕ್ (1851) ಲೇಖಕ ಮತ್ತು ಕವಿಗಳು ವಾಲ್ಟ್ ವಿಟ್ಮನ್ ಮತ್ತು [[ಎಮಿಲಿ ಡಿಕಿನ್ಸನ್]] ಸೇರಿದಂತೆ 19 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರು ಸಾಹಿತ್ಯ ರಚನೆ ಆರಂಭಿಸಿದರು.ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಅಮೆರಿಕನ್ ಹೆನ್ರಿ ಜೇಮ್ಸ್, 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ಆಗಿರುವನು. :20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲ ಎರಡು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಪೋಲಿಷ್ ಮೂಲದ ಜೋಸೆಫ್ ಕಾನ್ರಾಡ್ ಬಹುಶಃ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ. * :ಐರಿಷ್ ಬರಹಗಾರರು ಜೇಮ್ಸ್ ಜಾಯ್ಸ್, ಮತ್ತು ನಂತರ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಬೆಕೆಟ್, ಸೇರಿದಂತೆ ಎರಡೂ ಜನ ಆಧುನಿಕ/ ನವ್ಯ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ [both central figures in the Modernist movement.] ಕೇಂದ್ರ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಾಗಿ, 20 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಅದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕನ್ನರು, - ಕವಿಗಳು [[ಟಿ. ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್|ಟಿ.ಎಸ್.ಎಲಿಯಟ್]] ಮತ್ತು [[ಎಜ್ರಾ ಪೌಂಡ್]] ಮತ್ತು ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ವಿಲಿಯಂ ಫಾಲ್ಕ್ನರ್ ಇತರ ಆಧುನಿಕತಾವಾದಿಗಳು ಪ್ರಮುಖರು. 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ ಹೊರಗಿನಿಂದ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್ ನ ವಿವಿಧ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೊಬೆಲ್-ಪುರಸ್ಕೃತರಾದ ಹಲವಾರು ಬರಹಗಾರರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. 20 ನೇ ಹಾಗೂ 21 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರು. ಪರಾ-ಆಧುನಿಕತೆಯ (ಆಧುನಿಕತೆಯ ನಂತರದ ;ಆಧುನಿಕೋತ್ತರ-The term Postmodern ) ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ,-ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಕೆಲವು ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದ ಬರಹಗಾರರ ಮುಂದುವರಿದ ಪ್ರಯೋಗ, ಎರಡೂ ಅಂತರ್ಗತ;ನಿರೂಪಕರ ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಹ ಕೃತಿ ಇದ್ದು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ವಿಘಟನೆ, ವಿರೋಧಾಭಾಸ, ಇತ್ಯಾದಿ,ಇದರ ಮೇಲೆ, ಜ್ಞಾನೋದಯದ ಕಲ್ಪನೆಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಧುನಿಕ ಪಂಥದವರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಎದ್ದು ಕಾಣುವುದು (a reaction against Enlightenment ideas implicit in Modernist literature)[ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ತಾಣ/ವಿಭಾಗದಿಂದ). ==ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್== [[File:Beowulf.firstpage.jpeg|thumb| right|ಬಿವುಲ್ಫ್ ಕಾವ್ಯದ ಮೊದಲ ಪುಟ; ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ.1000ದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರಬಹುದು ಎಂದು ಊಹಿಸಲಾಗಿದೆ]] :ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖ ಮಾಡಬಹುದು. ವೀರೋಚಿತ ಜರ್ಮನಿಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ (ಧಾರ್ಮಿಕ-ಭಕ್ತಿ). ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್ ರು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಗೆ ಆಗಮಿಸಿದ ನಂತರ ಅವರನ್ನು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತನೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.ಅವರಿಂದ ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್ ಭಾಷೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಆಗಿದೆ. ಆಗಿನ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಪದ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳು,- ಆದಿಪ್ರಾಸ, ಶಬ್ದ ಪ್ರಾಸ,ಅನುಪ್ರಾಸ ಯಮಕ , ಸ್ವರಗಳು ಒಂದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪುನರುಚ್ಛಾರವಗುವುದು. ಆದಿಪ್ರಾಸದ ಪದ್ಯ ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಕಾವ್ಯದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಲಕ್ಷಣ. ಇದು ಐದು ಕ್ರಮಪಲ್ಲಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಧವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ; ಈ ಐದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಪದ್ಯ ಕ್ರಮ ಬಳಸಬಹುದು. ಈ ಕ್ರಮ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಒಂದಲ್ಲಾ ಒಂದು ಜರ್ಮನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಎಲ್ಲಾ ಕಾವ್ಯದಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ಆ ಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಕಾವ್ಯಗಳು ಎರವಲು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿವೆ. :ಬೀವುಲ್ಫ್ ಸುಮಾರು 8 ನೇ ಶತಮಾನದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್-ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್ (ಆ್ಯಂಗ್ಲೊ-ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್) ಒಂದು ಪುರಾಣ ಕಥೆಯ ಕಾವ್ಯ;ಹಾಡುತ್ತಾ ಬಾಯಿಂದ ಬಾಯಿಗೆ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಉಳಿದು ಬಂದ ಕಾವ್ಯ; ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದು .ಇದು ಹಳೆಯ ಬೈಬಲ್‍ನಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದು.ಇದರ ಕರ್ತೃ/ಕವಿ ಯಾರೆಂಬುದು ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಗ್ರೆಂಡೆಲ್ ಆರ್ಧ ಮಾನವ ಅರ್ಧ ಪ್ರಾಣಿಯಾದ ಕೂೃರ-ದೈತ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಡೇನಿಷ್ ದೊರೆ ಹ್ರೋತ್ಗರ್‍ಗಾಗಿ ಬಿವುಲ್ಫ್ ಕೊಂದ ಕಥೆ. ಅದರ ನಂತರ ಜನರಿಗೆ ತೊಂಗರೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ಬೆಂಕಿಯುಗುಳುವ ಡ್ರಾಗನ್ ಎಂಬ ಪ್ರಣಿಯನ್ನು ಕೊಂದು ಅದರ ಬೆಂಕಿಯ ಉಸುರಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಸಾಯುತ್ತಾನೆ. ಇದು ದೈಹಾರ್ಪ್ ಎಂಬ ತಂತಿವಾದ್ಯ ಬಾರಿಸುತ್ತಾ ಹಾಡುವ ಕಾವ್ಯ. ಇಂಗ್ಲೆಢನ್ನು ಜರ್ಮನಿಯ ಮೂಲ ನಿವಾಸಿಗಳು ಆಕ್ರಮಿಸಿದಾಗ ಅವರು ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿಗೆ ತಂದರು ಅದು ಆಧುನಿಕ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಗೆ ಆಧಾರವಾದದ್ದು., ಆ ಬೀವೂಲ್ಪ್ ಪದ್ಯದ ಕ್ರಮ ನಂತರ ನಾರ್ಮನ್-ಪ್ರೆಂಚರು ಆ ಪ್ರದೇದವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸುವ ವರೆಗೆ. ಹಾಗೆಯೇ 13, 14ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಆ ಪದ್ಯದ ಮಟ್ಟು ಮತ್ತು ಗಣಗಳು ಈಗಿನ ಆಧುನಿಕ ಕವನ ಅಥವಾ ಕಾವ್ದ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಹೋಲುತ್ತವೆ. ಆಗಿನ ಕಾಲದ ಗದ್ಯ 9ನೇ ಶತಮಾನದ್ದು , ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು. ಆಂಗ್ಲ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಕೊಟ್ಟ ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್ ದೊರೆ ದಿ.ಗ್ರೇಟ್ ಆಲ್ಫ್ರಡ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅದು ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್`ಗೆ ಅನುವಾದ ಗೊಂಡಿತು. ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಯುಗದಲ್ಲಿ (೧೮೩೭-೧೯೦೧) ಕಾದಂಬರಿ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ಯುವಂತಹ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಶೈಲಿಯಿತ್ತು. ಅದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಡಿಕನ್ಸ್]] ರವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂಟಿ ಸಹೋದರಿಯರು ಮತ್ತು [[ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ]] ಅವರ ಸಾಹಿತ್ಯದಿ0ದ.೧೯ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿಯೇ ಅಮೇರಿಕನ್ನರ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರಾದ ಹೆಮ‌ನ್ ಮೆಲ್ ವಿಲ್ , ವಿಲ್ಟ್ ಮೆನ್ ಮತ್ತು [[ಎಮಿಲಿ ಡಿಕಿನ್ಸನ್]] ರವರನ್ನು ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಅಮೇರಿಕನ್ ಹೆನ್ರಿ ಜೆಮ್ಸ್ ರವರು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರಾಗಿದ್ದರು. ===ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ=== {| class="wikitable sortable " |- | ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇವುಲ್ಪ್ ಮಹಾಕಾವ್ಯದಿಂದ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ.ಈ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ೮ನೇ ಶತಮಾನ ದಿ೦ದ ೧೧ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವೆ ರಚಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಅಂತಸ್ತು ಹೊಂದಿರುವ ಏಕೈಕ ಹೆಗ್ಗುರುತೆಂದರೆ ಕವಿ [[ಜೆಫ್ರಿ ಚಾಸರ್]]ನ (೧೩೪೩-೧೪೦೦) ಸಾಹಿತ್ಯ ರಚನೆಗಳು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅವರ'[[ದಿ ಕ್ಯಾಂಟರ್ಬರಿ ಟೇಲ್ಸ್]]'ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ನಂತರ ನವೋದಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತಡ ೧೬ನೇ ಹಾಗೂ ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ನಾಟಕ ಹಾಗೂ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು [[ವಿಲಿಯಂ ಷೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್]], ಬೆನ್ ಜಾನಸನ್, [[ಜಾನ್ ಡನ್]] ಮುಂತಾದವರು ರಚಿಸಿದರು.೧೭ ನೇ ಶತಮಾನದ ಮತ್ತೊಂದು ಮಹಾನ್ ಕವಿ ಜಾನ್ ಮಿಲ್ಟನ್ (೧೬೦೮-೧೬೭೪) ಪ್ಯಾರಡೈಸ್ ಲಾಸ್ಟ್ ಎಂಬ ಮಹಾ ಕವಿತೆಯ ಲೇಖಕರು ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಸಮ್ರುದ್ದಗೊಳಿಸಿದರು. ೧೭ನೇ ಹಾಗೂ ೧೮ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಾಹಿತ್ಯವು ವಿಡಂಬಣೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿದ್ದವು, ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್]] ಮತ್ತು [[ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಪೋಪ್]] ನ ಕಾವ್ಯಗಳು [[ಜೊನಾಥನ್ ಸ್ವಿಫ್ಟ್]] ನ ಗದ್ಯವಚನಗಳು ಹೊಸ ಸಾಹಿತ್ಯ ತಿರುವನ್ನು ನೀಡಿತು. ೧೮ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಡೇನಿಯಲ್ ಡೇಪೌ, ಸಾಮ್ಯುಲ್ ರಿಚ್‌ರ್ಡ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಹೆನ್ರಿ ಪೀಲ್ಡಿಂಗ್ ರಚಿಸಿದರು. ೧೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆ ಹಾಗೂ ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಣಯ ಕವಿಗಳಾದ [[ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್]], ಶಲ್ಲೇ ಮತ್ತು ಜಾನ್ ಕೀಟ್ಸ್ ರ ಕಾಲವಾಗಿತ್ತು. ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಯುಗದಲ್ಲಿ (೧೮೩೭-೧೯೦೧) ಕಾದಂಬರಿ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ಯುವಂತಹ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಶೈಲಿಯಿತ್ತು. ಅದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಡಿಕನ್ಸ್]] ರವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂಟಿ ಸಹೋದರಿಯರು ಮತ್ತು [[ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ]] ಅವರ ಸಾಹಿತ್ಯದಿ0ದ.೧೯ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿಯೇ ಅಮೇರಿಕನ್ನರ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರಾದ ಹೆಮ‌ನ್ ಮೆಲ್ ವಿಲ್ , ವಿಲ್ಟ್ ಮೆನ್ ಮತ್ತು [[ಎಮಿಲಿ ಡಿಕಿನ್ಸನ್]] ರವರನ್ನು ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಅಮೇರಿಕನ್ ಹೆನ್ರಿ ಜೆಮ್ಸ್ ರವರು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಐರಿಶ್ ಬರಹಗಾರರಾದ ಜೇಮ್ಸ್ ಜಾಯ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸಾಮ್ಯುಲ್ ಬೆಕೆಟ್ ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರಾಗಿದ್ದರು. ಆಧುನಿಕ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಇವರಿಬ್ಬರೂ ಅತಿಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರದಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಅಮೇರಿಕನ್ನರಾದ ಕವಿ [[ಟಿ. ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್]] ಮತ್ತು [[ಎಜ್ರಾ ಪೌಂಡ್]], ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ವಿಲಿಯಮ್ ಪೌಲ್ಕ್ ನರ್ ರವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಆಧುನಿಕ ಚಳುವಳಿಕಾರರು,೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿದ್ದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾರಂಭಿಸಿದರು, ಹಲವು ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರ ಸಹ ಇದ್ದರು. ೨೦ ಮತ್ತು ೨೧ ನೇ ಶತಮಾನದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಬರಹಗಾರರೆಲ್ಲ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ ಹೊರಗಿನವರಾಗಿದ್ದರು. ಆಧುನಿಕ ಚಳುವಳಿಯ ನಂತರ ಮತ್ತು ೨ನೇ ವಿಶ್ವಯುದ್ದದ ನಂತರದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರವ್ರುತ್ತಿಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ.ಆಧುನಿಕ ಅವಧಿ ಬರಹಗಾರರ ಮುಂದುವರಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗ ಪರೀಕ್ಷೆ ಅತೀವವಾಗಿ ವಿಘಟನೆ, ವಿರೋದಾಬಾಸ, ಪಶಾಹ೯ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನೋದಯ ಆಲೊಚನೆಯ ವಿರುದ್ದ ಆಧುನಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತಿಗಳು ಹೊಂದಿದ್ದರು.<ref>Davies 1990,p. 93.</ref><ref>Angus Cameron (1983). "Anglo-Saxon literature" in Dictionary of the Middle Ages, v. 1, pp. 274–88.</ref> |} ==ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಹಳೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್== :ಇದು 11ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಿಂದ 15ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದು. ಗದ್ಯ ಬರವಣಿಗೆಯೆಲ್ಲಾ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟುದು. ಇದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಫ್ರೆಂಚ್ ಪ್ರಭಾವ ಕಾಣುವುದು. ಇದು ಆಧುನಿಕ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‍ಗೆ ಬಹಳ ಹೋಲಿಕೆ ಇದ್ದು ಓದಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಇದರಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ಜೊತೆಗೆ ಇಟಲಿ ಭಾಷೆಯ ಪ್ರಭಾವವೂ ಕಾಣುವುದು. {{Quote_box| width=30%|align=right|quote= *'''ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್''' : *ಇದನ್ನು ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುವರು. ಇದರ ಕಾಲ ಕ್ರಿ.ಶ.600 ರಿಂದ 1100 ಎಂದು ಅಂದಾಜುಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಆ ಕಾಲದ ದೊಡ್ಡ ಕಾವ್ಯ ಬೀವೂಲ್ಫ್ (ಬಿವೂಲ್ಫ್-ಃBeowulf). ಅದರ ಕೃತಿಕಾರನಾರೆಂದು ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಆ ಕಾಲದ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಮುಖರಾದವರು , ಸಣ್ಣ ಗೀತೆಗಳ ರಚನೆಕಾರ- ಸೀಡ್ಮನ್ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ದೀರ್ಘ ಕವನಗಳನ್ನು ಬರೆದ ಸೈನ್ ವೂಲ್ಫ್ .}} ;ವೈಕ್ಲಿಫ್ (1320-1384) :ಮಧ್ಯ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ನಲ್ಲಿ ಬೈಬಲ್ ಅನುವಾದಗಳು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್, ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ನ ಒಂದು ಸಾಹಿತ್ಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು/ನೆಲೆಯೂರಲು ನೆರವಾಯಿತು. ಮಧ್ಯ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಬೈಬಲ್ ಗಳು ಈಗ, ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್ ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ ಅನುವಾದ ಮಾಡಿದ, ಅಥವಾ ಜಾನ್ ವೈಕ್ಲಿಫ್, ಪ್ರೇರೇಪಣೆಯ ಅನುವಾದಗಳು ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ.(ವಿವರಕ್ಕೆ ಮಧ್ಯಯುಗ) :ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸಮೃದ್ಧಪ್ರತಿಭೆಯ ಜೆಫ್ರಿ ಚಾಸರ್ (ಸಿ 1343-1400) ತನ್ನ ಕೃತಿಗಳನ್ನು /ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರ ಬದ್ಧವಾಗಿ ರಚಿಸಿದ್ದ. ವೆಸ್ಟ್ಮಿನಿಸ್ಟರ್ ಅಬ್ಬೆಯ ಕವಿ ಕಾರ್ನರ್ ನಲ್ಲಿ ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮೊದಲ ಕವಿ. ಅವರ ಅನೇಕ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ “ಡಚೆಸ್ ಪುಸ್ತಕ”, ‘ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಫೇಮ್’, ‘ಲೆಜೆಂಡ್ ಆಪ್ ಗುಡ್ ವಿಮೆನ್,’(The Book of the Duchess, the House of Fame, the Legend of Good Women and Troilus and Criseyde,) ಸೇರಿದಂತೆ,ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ,‘ಕ್ಯಾಂಟರ್ಬರಿ ಟೇಲ್ಸ್’ ಚಾಸರ್ ನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕೃತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.(ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.) ===ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ=== {| class="wikitable sortable " |- |'''ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ (೬೫೮-೧೧೦೦):''' ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಥವಾ ಆಂಗ್ಲೊ ಸಾಕ್ಸನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಹಳೆ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರುವಂತಹ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸಾಕ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಇತರೆ [[ಜಮ‍೯ನ್]] ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿಸಿದ ನಂತರ ಆರಂಭವಾದ ಬರವಣಿಗೆ. ಈ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ ಮಹಾಕಾವ್ಯ, ಸಂತಚರಿತೆ, ನೀತಿ ಭೋದನೆ, ಬೈಬಲ್ ಅನುವಾಧ, ಕಾನೂನಿನ ಕೆಲಸ, ಕಾಲಾನುಕ್ರಮಾದಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ಈ ಅವಧಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಂತೆ ೪೦೦ ಹಸ್ತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಉಳಿದಿವೆ. ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ಆರಂಭಿಕ ಕಾವ್ಯ 'ಸೀಡ್ ಮನ್ಸ್ ಹಿಮ್' ಬಹುಶಃ ೬೫೮-೬೮೦ ರಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜನೆಗೊಂಡಿರಬಹುದು. *'''ಮಧ್ಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ(೧೧೦೦-೧೫೦೦)''' ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ ನಾಮ‍೯ನ್ ವಿಜಯದ ನಂತರ ೧೦೬೬ ರಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲೋ ಸಾಕ್ಸನ್ ಭಾಷೆಯ ಬರವಣಿಗೆಯ ರೂಪ ದರ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು.ಅರಿಸ್ಟ್ರೋಕಸಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಅದರ ವ್ರಭಾವದಿಂದ ಪ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು, ಸಂಸತ್ತು ಹಾಗೂ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಸಮಾಜ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಧಾಮಿ‍೯ಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗುವತ್ತ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಸಂತರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಗಳನ್ನು ಬರೆದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು ಹಾಗೂ ಅನುವಾದಿಸಿಕೊಳ್ಳುವತ್ತ ನಡೆದರು, ಉದಾಹರಣೆ:- ದಿ ಲೈಪ್ ಆಫ್ ಸೇಂಟ್, ಜೌಡ್ರೆ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲೆಜೆಂಡ್ರಿ ಪ್ರಮುಖವು.ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಶೈಲಿಯ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆ ಉದ್ಬವವಾಯಿತು ಅದರ ಹೆಸರೇ ಮಾದ್ಯಮ ಆಂಗ್ಲ.ಈ ವಿಧದ ಆಂಗ್ಲ ಆಧುನಿಕ ಓದಿಗರಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. *'''ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ (೬೫೮-೧೧೦೦)''' ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಥವಾ ಆಂಗ್ಲೊ ಸಾಕ್ಸನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಹಳೆ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರುವಂತಹ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸಾಕ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಇತರೆ [[ಜಮ‍೯ನ್]] ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿಸಿದ ನಂತರ ಆರಂಭವಾದ ಬರವಣಿಗೆ. ಈ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ ಮಹಾಕಾವ್ಯ, ಸಂತಚರಿತೆ, ನೀತಿ ಭೋದನೆ, ಬೈಬಲ್ ಅನುವಾಧ, ಕಾನೂನಿನ ಕೆಲಸ, ಕಾಲಾನುಕ್ರಮಾದಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ಈ ಅವಧಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಂತೆ ೪೦೦ ಹಸ್ತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಉಳಿದಿವೆ. ಹಳೆಯ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ಆರಂಭಿಕ ಕಾವ್ಯ 'ಸೀಡ್ ಮನ್ಸ್ ಹಿಮ್' ಬಹುಶಃ ೬೫೮-೬೮೦ ಯಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜನೆಗೊಂಡಿರಬಹುದು. *'''ಮಧ್ಯ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ(೧೧೦೦-೧೫೦೦)''' ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ ನಾಮ‍೯ನ್ ವಿಜಯದ ನಂತರ ೧೦೬೬ ರಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲೋ ಸಾಕ್ಸನ್ ಭಾಷೆಯ ಬರವಣಿಗೆಯ ರೂಪ ದರ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು.ಅರಿಸ್ಟ್ರೋಕಸಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಅದರ ವ್ರಭಾವದಿಂದ ಪ್ರೆಂಚ್ ಭಾಷೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು, ಸಂಸತ್ತು ಹಾಗೂ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಸಮಾಜ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಧಾಮಿ‍೯ಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗುವತ್ತ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಸಂತರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಗಳನ್ನು ಬರೆದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು ಹಾಗೂ ಅನುವಾದಿಸಿಕೊಳ್ಳುವತ್ತ ನಡೆದರು, ಉದಾಹರಣೆ:- ದಿ ಲೈಪ್ ಆಫ್ ಸೇಂಟ್, ಜೌಡ್ರೆ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲೆಜೆಂಡ್ರಿ ಪ್ರಮುಖವು.ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಶೈಲಿಯ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆ ಉದ್ಬವವಾಯಿತು ಅದರ ಹೆಸರೇ ಮಾದ್ಯಮ ಆಂಗ್ಲ.ಈ ವಿಧದ ಆಂಗ್ಲ ಆಧುನಿಕ ಓದಿಗರಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.<ref>Magoun,</ref><ref>Francis P jr, "The Oral-Formulaic Character of Anglo-Saxon Narrative Poetry", Speculum 28: 446–67.</ref><ref>Donald K jr (1968), The Beowulf Poet: A Collection of Critical Essays, Englewood Cliffs: Prentice-Hall, pp. 83–113.</ref><ref>Robinson 2001: ‘Like most Old English poems, Beowulf has no title in the unique manuscript in which it survives (British Library, Cotton Vitellius A.xv, which was copied round the year 1000 AD), but modern scholars agree in naming it after the hero whose life is its subject.’</ref> |} ==ಛಾಸರ್‍ನ ಕಾಲ== [[File:Chaucer Hoccleve.png|right|thumb| Portrait of Chaucer from a manuscript by Thomas Hoccleve, who may have met Chaucer]] ;ಜಿಯೋಪ್ರಿ ಛಾಸರ್ (1340/1387-1400): :ಒಬ್ಬ ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರನಾಗಿದ್ದ ಜಿಯೋಪ್ರಿ ಛಾಸರ್ (1340/1387-1400)ನ ಸರಳ ದ್ವಿಪದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪದ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ '''“ಕ್ಯಾಂಟರಬರಿ ಟೇಲ್ಸ್” -ಕ್ಯಾಂಟರ್ಬರಿ ಕಥೆಗಳು''' ಪ್ರಮುಖವಾದುದು. ಸೌತ್ವಾರ್ಕ್‍ನಿಂದ ಸೈಂಟ್ ಥಾಮಸ್ ಬಕೆಟ್ ನ ಸಮಾಧಿಯ ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಹೊರಟ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಹೇಳಿದ ಕಥೆಗಳು. ಅವರು 29 ಜನರಿದ್ದರೂ 23 ಜನ ಹೇಳಿದ ಕಥೆಗಳಿವೆ ಈ ಕಥೆಗಳಿಗೆ ಛಾಸರನು (ಚಾಸರನು) ಒಂದು ಪೀಠಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಯಾತ್ರಿಗಳ ಗುಣ ಸ್ವಭಾವಗಳನ್ನು ವ್ಯಂಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕಟಕಿಯ (ಕಟುಹಾಸ್ಯ) ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿ ಅಂದಿನ ಸಮಾಜದ ಜನಪದದ ಸ್ವಭಾವಕ್ಕೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತಾನೆ. :ಛಾಸರ್ ಮೊದಲು ಡ್ಯೂಕನ ಹತ್ತಿರ ಸೇವಕನಾಗಿದ್ದವನು ನಂತರ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕಾಲ ಸೇವೆ ಮಾಡಿದನು. ನಂತರ ರಾಜನ ಲೆಕ್ಕಿಗನಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದನು. ಅವನ ಎರಡು ಕೃತಿಗಳು “ಟ್ರೋಯ್ಲಸ್ ಕ್ರಿಸೈಡ್” (Troylus and Criseyde. 1385), ಒಂದು ಆದರ್ಶ ಪ್ರೇಮದ ಕಥೆ. ನಂತರ ಇದನ್ನು ಕ್ಯಾಂಟರ್ಬರಿ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.. ಕೆಲವು ಫ್ರೆಂಚ ಕೃತಿಗಳನ್ನೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗೆ ಅನುವಾದ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. :ಈ ಯಾತ್ರಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬು ಸರದಾರ(ನೈಟ್) , ಸ್ಕ್ವಯರ್, ರಾಜರಕ್ಷಾದಳದವ, ಬಾತದ ಸುಂದರಪತ್ನಿ , ಮುಖ್ಯಸನ್ಯಾಸಿನಿ, ಸನ್ಯಾಸಿನಿ, ಮೂವರು ಪಾದ್ರಿಗಳು, ಒಬ್ಬ ಸನ್ಯಾಸಿ , ಮತಪ್ರಚಾರಕ -ಭಿಕ್ಷು (ಫ್ರಯರ್) ವ್ಯಾಪಾರಿ , ಗುಮಾಸ್ತ, ನ್ಯಾಯಪಾಲಕ, ಜಮೀನುದಾರ , ಬಡಗಿ, ನೇಕಾರ, ವ್ಯಾಪಾರಿ-ದರ್ಜಿ, ಬಣ್ಣಗಾರ, ಕುಶಲಕೆಲಸಗಾರ, ಅಡಿಗೆಯವ, ನಾವಿಕ, ವೈದ್ಯ,, ಗ್ರಾಮ ಪಾದ್ರಿ, ರೈತ, ಗಿರಣಿದಾರ, ಕಾವಲುಗಾರ (ಸ್ಟೆವರ್ಡ), ಅಮೀನ, ನ್ಯಾಯದಾನಿ (ಬೈಲಿಫ್), ಕ್ಷಮಾಧಿಕಾರಿ-ನ್ಯಾಯವಾದಿ., ಚಾಸರ್-ಕವಿ-ಕತೆಗಾರ. ಅಲ್ಲದೆ ಒಬ್ಬ ತೀಕ್ಷಣ ಬುದ್ಧಿಯ ಅಥಿತೇಯ-ಯಾತ್ರೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ. ಈ ಆತಿಥ್ಯಗಾರನೇ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರು ಒಂದೊಂದು ಕಥೆ ಹೇಳಬೇಕೆಂದು ಸೂಚಿಸಿದವನು ಎಂದು ಛಾಸರನು ಪೀಠಿಕೆ ಹಾಕಿದ್ದಾನೆ. :ಈ ಕಥಾಕವನ 17000 ಸಾಲು ಹೊಂದಿದೆ. ಅವರವರ ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ 23 ಜನ ಕಥೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇವರೆಲ್ಲಾ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಜನರು. ಚಾಸರನ ಈ ಕತೆಗಳು ನಾಟಕೀಯ ಔಚತ್ಯ , ಧೀರೋದಾತ್ತ ಪಾತ್ರ ವಿಶೇಷ, ಸಾಹಸ ಮನೋಭಾವ, ಮತ್ತು ಶೃಂಗಾರ ಬಾವಗಳಿಂದ (ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಶೃಂಗಾರ) ಕೂಡಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಚಾಸರನು ಸುಧಾರಣಾವಾದಿಯಾಗಿರದೆ ತಟಸ್ಥನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ವೈಕ್ಲಿಫನು ಸುಧಾರಣಾವಾದದ ಹರಿಕಾರನಾದರೆ ಚಾಸರನು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪುನರುಜ್ಜೀವನದ /ನವೋದಯದ ಹರಿಕಾರನೆನ್ನಬಹುದು. {{Quote_box| width=30%|align=right|quote= *'''ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್''' : *ಈ ಕಾಲವು ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ. ಶ. 1100 ರಿಂದ 1500 ರ ವರೆಗೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗುವುದು. *'''ಕಾವ್ಯ''' ; ಈ ಕಾಲದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿ ಜಿಯೊಫ್ರಿ ಛಾಸರ್ . ಅವನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೊಡಿಗೆ '''ಕ್ಯಾಂಟರಬರಿ ಕಥೆಗಳು'''. *'''ನಾಟಕ''' :ಇವು ಮೂರು ಬಗೆ. ;ಮೊದಲ ಬಗೆ : *ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು ಬೈಬಲ್ಲಿನ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ‘ರಹಸ್ಯಾತ್ಮಕ ನಾಟಕಗಳು’. ;ಎರಡನೆಯ ಬಗೆ, *ಸಂತರ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಅವರ ಪವಾಡಗಳನ್ನು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸುವ ‘ಅದ್ಭುತ ನಾಟಕಗಳು’ , ;ಮೂರನೆಯ ಬಗೆ ‘ನೀತಿ ಪ್ರಧಾನ ನಾಟಕಗಳು’; *ಇವು ನೀತಿವಂತನಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅಥವಾ ಕೆಟ್ಟ; ಈ ಬಗೆಯ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿ ನೀತಿ ಬೋದಕವಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ .}} ;ಅವನ ಕಟಕಿ ಭಾಷೆಗೆ ಉದಾಹರಣೆಗಳು: :ಉಪೋದ್ಘಾತದಲ್ಲಿ -“ಬಾತದಸುಂದರಿಯು ಶೃಂಗಾರ ಪ್ರಿಯೆ; ಅವಳು ತನ್ನ ಐದನೆಯ ಸಪ್ಪೆ-ಗಂಡನ ಜೊತೆ ಕಾಲಹಾಕಲಾರದೆ ಸದಾ ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿರುತ್ತಾಳೆ.” :“ಸ್ಕ್ವಯರನು ಯಾವಾಗಲೂ ತನ್ನ ಕೊಳಲು ಬಾರಿಸುತ್ತಾ ಮೇ ತಿಂಗಳಿನಂತೆ ಗೆಲುವಿನಿಂದ ಮಿಂಚುತ್ತಾನೆ”; :“ಮುಖ್ಯಸನ್ಯಾಸಿನಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಮೈಕಟ್ಟಿನ ಸುಂದರಿ ಗಂಭೀರೆ , ಅವಳ ಊಟದ ಶಿಸ್ತು ಆಕóರ್ಷಣೀಯ, ಸುಂದರ ಉಡುಪಿನ ಮೇಲೆ ಚಿನ್ನದ ಪದಕ ಹೊಳೆಯುವುದು”. (ಸಂನ್ಯಾಸಿನಿಯರು ಆಭರಣ ಧರಿಸುವುದು ನಿಶಿದ,್ಧ ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳಿಗೆ ಅವರು ಹೊರತಲ್ಲ !). :“ಡಾನ ಪಿಯರ್ -ಸಂನ್ಯಾಸಿಯೂ ಕೂಡ ಅಭ್ಯಾಸ ನಿರತನಾಗುವ ಬದಲು ಸದಾ ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿಯುಳ್ಳವನು. ಅವನಿಗೆ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಬಹಳ ಆಸಕ್ತಿ, ಒಳ್ಳೆಯ ಬೇಟೆಗಾರ, ಅವನಿಗೆ ದಪ್ಪನೆಯ ದುಬಾರಿ ಬಾತುಕೋಳಿಯ ಊಟ ಬಹಳ ಇಷ್ಟ” ; (ಇದು ಚಾಸರನ ಕಟಕಿ); “ಭಿಕ್ಷುಕ ಸಂನ್ಯಾಸಿಯು(ಪ್ರಯರ್) ಹರ್ಬಟ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಬಿಕ್ಷುಕ”ನೆನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಅವನಿಗೆ (ದೇವರ ಪರವಾಗಿ) ಕ್ಷಮಾಪಣೆ ಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರವಿದೆ, “ಅವನು ಒಳ್ಳೆಯ ಕೊಡಿಗೆ (ಹಣ) ಅಥವಾ ಊಟ ಕೊಟ್ಟರೆ ಪಾಪಗಳನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸುವನು; ಅವನು ಶ್ರೀಮಂತ ಉಡುಪಿನವ”; :ವ್ಯಾಪಾರಿಯು ಬಿಡುವಿದ್ದರೂ ಬಿಡುವಿಲ್ಲದಂತೆ ವರ್ತಿಸುತ್ತಾ ಅಗತ್ಯವಿರುವವರಿಗೆ ಬಡ್ಡಿಗೆ ಸಾಲನೀಡುತ್ತಾ ಕಾನೂನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ್ಲಜಾಣ” :ಅಡುಗೆಭಟ್ಟ ರೋಜರನು (ತನ್ನ ಯಜಮಾನನಿಗಾಗಿ,) “ಅಡುಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ನಿಪುಣ ಹಳಸಿದ್ದನ್ನೂ ಕೆಟ್ಟಿದ್ದನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ ಬಡಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಜಾಣ” :ಕ್ಷಮಾಧಿಕಾರಿಯನ್ನು ವಂಚಕನೆನ್ನುತ್ತಾನೆ “ಹಂದಿಯ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಮಾರಕ ಕುರುಹು (ಪಳಿಯುಳಿಕೆ)ಯೆಂದು ತೋರಿಸುತ್ತಾ ವಂಚನೆಗಾಗಿ ಮಂತ್ರ ಪಠಣ ಮಾಡುವನು, ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಅವನು ಹೆಣ್ಣು ದನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಮಗೀತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡುವನು”. ಎಂದಿದ್ದಾನೆ. ==ಮಧ್ಯಯುಗ== (ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಕೃತಿಕಾರನ ಕೃತಿ-ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಅದರ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಆಯಾ ಕೃತಿಕಾರನ ಹೆಸರಿನ ಎದುರು ತುಂಬಬೇಕು -ಮುಕ್ತ ಅವಕಾಶ) ;ಕಾವ್ಯ : :ಗೋವರ್, (1330-1408);ಚಾಸರ್ ,(1340-1400);ಲಾಂಗ್ ಲ್ಯಾಂಡ್,(1330-1400);ಲಿಡ್ ಗೇಟ್ 1370-1451); ;ಬ್ಯಾಲಾಡ್ಸ್ :-ಚವ್ವೀ ಛೇಸ್ ;ನಟ್ ಬ್ರೌನ್ ಮೈಡ್, ; ;ಗದ್ಯ : :ಮ್ಯಾಂಡ್ವಿಲ್ಲಿ (ಮ-1372) ;ವೈಕ್ಲಿಫ್ (1320-1384) :ಮಧ್ಯ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ನಲ್ಲಿ ಬೈಬಲ್ ಅನುವಾದಗಳು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್, ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ನ ಒಂದು ಸಾಹಿತ್ಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು/ನೆಲೆಯೂರಲು ನೆರವಾಯಿತು. ಮಧ್ಯ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಬೈಬಲ್ ಗಳು ಈಗ, ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್ ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ ಅನುವಾದ ಮಾಡಿದ, ಅಥವಾ ಜಾನ್ ವೈಕ್ಲಿಫ್, ಪ್ರೇರೇಪಣೆಯ ಅನುವಾದಗಳು ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಅವು ಸುಮಾರು 1382 ಮತ್ತು 1395 ನಡುವೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಬೈಬಲ್ ಅನುವಾದಗಳು ಲಾಲರ್ಡ್ ಚಳುವಳಿಯವು,. ರೋಮನ್ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್`ನ ವಿಶಿಷ್ಟ ಹಲವಾರು ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುವ ಪೂರ್ವ ಸುಧಾರಣಾ ಚಳುವಳಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇರಣೆ ಮತ್ತು ಕಾರಣವಾಗಿ ಅವು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು.. ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಬೈಬಲ್ ನ್ನು, ಭಾಷಾಂತರಿಸಲು "ಇದು ಜನರು ಉತ್ತಮವಾದ ಕ್ರಿಸ್ತನ ವಾಕ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಆ ದೇಶೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಗಾಸ್ಪೆಲ್ ಅಧ್ಯಯನ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. " ಎಂದು ಹೇಳುವುದಾಗಿತ್ತು , ಅದು ಅನಧಿಕೃತ ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್ ಗ್ರಂಥಗಳ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹಸ್ತಪ್ರತಿ ಮತ್ತು ವೈಕ್ಲಿಫ್ ಬೈಬಲ್ ನ ಮೂಲ ಪ್ರತಿ ಸುಮಾರು 200 ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು ಈಗ ಲಭ್ಯ. :"ಲಾಲರ್ಡ್" ಪದ, ಪ್ರಮುಖ ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಜಾನ್ ವೈಕ್ಲಿಫ್ ನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕರೆಯುವ ಪದ, ಚರ್ಚ್ ನ್ನು ಟೀಕೆ ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕೆ 1381 ರಲ್ಲಿ ಆಕ್ಸ್ಫರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದದಿಂದ ಅವನನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕಿದರು. ಮಧ್ಯ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ರು ಮೂಲ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬೈಬಲ್ ನ್ನು ಮೌಖಿಕವಾಗಿ -.. ಲ್ಯಾಟಿನ್ ನಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. :(ಸರ್ ಗವೈನ್ ಮತ್ತು ಗ್ರೀನ್ ನೈಟ್, ಗ್ರಂಥಗಳು 14 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ಇಂಗ್ಲೀಷ್, ಆದಿಪ್ರಾಸದ ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯ . :ಅನಾಮಿಕ ಕವಿಯ ಕಾವ್ಯ ವಿಲಿಯಮ್ ಲಾಂಗಲ್ಯಾಡಿನ ಪಿರ್ಸ್ ಆಫ್ ಪ್ಲೊಮನ್ ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಅದು ವಿಲಿಯಂ ನು ಒಂದು ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಕಂಡಂತೆ ಬರೆದ , ಬಡವರ ಕಷ್ಟವನ್ನು ಕುರಿತ ಕಾವ್ಯ , ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯನ್ನೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮದ ತಿರುಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ , ಆ ಧರ್ಮದ ಕಾಣ್ಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ( ಇಟಲಿಯ ಡಾಂಟೆ ಯ “ಲಾ ಡಿವೈನ್” ಕಾಮಿಡಿಯ ಹೋಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವವಿದೆ. :1370ರಲ್ಲಿ ಬರೆದ “ದಿ ಪರ್ಲ್” ಚಿಕ್ಕ ಕಾವ್ಯ ಕೂಡ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮದ ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ,ಕಲಾತ್ಮಕ ಭಾವ ಹೊಂದಿದೆ. ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗಿಯ ಸಾವಿನ ಶೋಕ ಗೀತೆ. ಚಿಕ್ಕ ಮಗುವಿನ ಮನಸ್ಸಿನ ನಿರ್ಮಲತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸ್ವರ್ಗದ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆದಿರುವುದೆಂದೆಂಬುದು ಅದರ ಸಾರಾಂಶ. :ಅದೇ ಕವಿಯ ಕೃತಿ ಎಂದು ಭಾವಿಸಬಹುದಾದ ಗವೈನ್ ಎಂಡ್ ದಿ ಗ್ರೀನ್ ನೈಟ್, ಒಂದು ಶೌರ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾಹಸ ಬಿಂಬಿಸುವ ಕಥೆ. :ಟ್ರೆವಿಸ (1326-1412); ಮಲೋರಿ (ಸು.1470);ಪೀಕಾಕ್ (1395-1460) ;ನಾಟಕ : :ಎವೆರಿಮನ್ (15ನೇ ಶತಮಾನ) ಫಲ್ಗೆನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಲಾರೆನ್ಸ್ ==1500-1700 ಮಾನವತಾವಾದದ ಕಾಲ== ;ಕಾವ್ಯ : :ಸ್ಕೆಲ್ಟನ್ (1460-1529); ಡನ್ಬರ್ (1465-1530) ವ್ಯಾಟ್ (1503-1542) ಸರ್ರೇ (1517-1547) ;ಗದ್ಯ : :ಭೆರನರ್ಸ್ (1467-1533) ಟಿಂಡೇಲ್ (ಮ. 1536) ಲಾಟಿಮೇರ್ (1485-1555) ಕೊವರ್ದೇಲ್ (1488-1568) ಎಲ್ಯೋಟ್ (1499-1546) ಆಶ್ಚಮ್ (1515-1568) ;ನಾಟಕ : :ಉದಲ್ಲ್ (1505-56) ನೋರ್ಟನ್ (1532-1584) ಸಾಲ್ ವಿಲ್ಲೆ (1536-1608) ==ರಿನೇಸಾನ್ಸ್ -ನವೋದಯಕಾಲ== [[File:Edmund Spenser oil painting.JPG|thumb|ಎಡ್ಮಂಡ್ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ -ತೈಲ ಚಿತ್ರ]] [[File:Title page William Shakespeare's First Folio 1623.jpg|thumb|ಮುಖಪುಟ ವಿಲಿಯಂ ಶೇಕ್ಸ್'ಫಿಯರ್'ನ ಗ್ರಂಥದ ಮೊದಲ ಪುಟ:1623]] ===ನಾಟಕ-ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್, (1564-1616) ಅವನ ಯುಗ:=== *ಈ ಯುಗ ಇಷ್ಟು ಚೈತನ್ಯಮಯವಾದುದರಿಂದಲೇ ಇದರ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಾಹಿತ್ಯಪ್ರಕಾರ ನಾಟಕವಾದುದು. ಮಧ್ಯಯುಗದಲ್ಲೇ ಚರ್ಚುಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಭೋಧನೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿ ಪಾದ್ರಿಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಬೈಬಲ್ ಕಥೆಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನದಿಂದ ಆರಂಭವಾಗಿದ್ದ ನಾಟಕ (ಆ ಕಾಲದ ನಾಟಕಗಳಿಗೆ ಮಿಸ್ಟರಿ ಪ್ಲೇಸ್, ಮಿರಕಲ್ ಪ್ಲೇಸ್, ಮೊರ್ಯಾಲಿಟಿ ಪ್ಲೇಸ್ ಎಂದು ಹೆಸರು) ಹದಿನಾರನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಉನ್ನತಮಟ್ಟಕ್ಕೇರಿತು. ಇಂಟರ್ ಲ್ಯೂಡ್ ಎಂಬ ಕಿರುನಾಟಕ ಪ್ರಕಾರವೂ ಹಾಸ್ಯನಾಟಕಗಳೂ ಬಂದುವು. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಚರ್ಚ್‍ಗಳ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಅನಂತರ ಚಕ್ರಗಳ ಮೇಲು ಚಲಿಸುವ, ಎರಡು ಅಂತಸ್ತುಗಳ ರಂಗವೇದಿಕೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಮುಂದೆ ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಥೇಮ್ಸ್ ನದಿಯಾಚೆ ಕಟ್ಟಿದ ರಂಗಭೂಮಿಯಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಾಟಕಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ವಿಶೇಷ ನೆರವಾಯಿತು. *ಗ್ಯಾಮರ್ ಗರ್ಟನ್ಸ್ ನೀಡ್ಸ್ ಮತ್ತು ರಾಲ್ಪ್ ರಾಯಿಸ್ಟರ್ ಡಾಯಿಸ್ಟರ್ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಮೊದಲ ಹಾಸ್ಯನಾಟಕಗಳೆನ್ನಬಹುದು. ಹಾಸ್ಯ ಅಷ್ಟೇನೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮರೀತಿಯದಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸೆನೆಕನ ಲ್ಯಾಟಿನ ದುರಂತ ನಾಟಕಗಳ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ 1561ರಲ್ಲಿ ಸ್ಯಾಕ್ವಿಲ್ ಮತ್ತು ನಾತ್ಪನ್ ಎಂಬುವರು ಗೋರ್ಪೋಡಕ್ ಎಂಬ ನಾಟಕವನ್ನು ಬರೆದರು. ಇದೇ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಸರಳೆಗಳೆಯ ನಾಟಕ. ಅನಂತರ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ವಿಟ್ಸ್ ಎಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆದಿರುವ ಲಿಲಿ, ಪೀಲ್, ಗ್ರೀನ್, ಮಾರ್ಲೊ ಮತ್ತು ಕಿಡ್ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೊಂದು ಬಗೆಯ ನಾಟಕಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ-ಹಾಸ್ಯನಾಟಕ, ರುದ್ರನಾಟಕ ಇತ್ಯಾದಿ-ವಿಶೇಷ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಕಿಡ್ ಬರೆದ ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಟ್ರಾಜಿಡಿ ಭೀಭತ್ಸಮಯ ದೃಶ್ಯಗಳಿಗೂ ರೋಮಾಂಚಕಾರಕ ಘಟನೆಗಳಿಗೂ ಹತ್ಯೆಗಳಿಗೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿ ಸೆನೆಕನ್ ಟ್ರಾಜಿಡಿ ಎಂಬ ವಿಶಿಷ್ಟವರ್ಗದ ನಾಟಕಗಳಿಗೆ ಮಾದರಿಯಾಯಿತು. *ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರನ ಹ್ಯಾಮ್ಲೆಟ್ ನಾಟಕವೂ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಈ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದೇ. ವೆಬ್‍ಸ್ಟರ್‍ನ ದಿ ವೈಟ್ ಡೆವಿಲ್ ಮತ್ತು ಡಚೆಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಲ್ಪಿ ಎಂಬ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ನಾಟಕಗಳು ಇದೇ ಜಾತಿಯವು. ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ವಿಟ್ಸ್‍ಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧನೂ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯೂ ಆದವನು ಕ್ರಿಸ್ಟೊಫರ್ ಮಾರ್ಲೊ. ಅವನ ಟ್ಯಾಂಬುರ್ಲೇನ್, ದಿ ಜ್ಯೂ ಆಫ್ ಮಾಲ್ಟ. ಡಾಕ್ಟರ್ ಫೌಸ್ಟಸ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ 11-ನಾಟಕಗಳು ತಮ್ಮ ಕಲ್ಪನಾ ವೈಭವಕ್ಕೂ ಪಾತ್ರಪೋಷಣೆ ಸಂವಿಧಾನ ವೈಖರಿಗಳಿಗೂ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಛಂದಸ್ಸುಗಳ ಅಪೂರ್ವಶಕ್ತಿಗೂ ಹೆಸರಾಂತ ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರನಿಗೇ ದಾರಿಮಾಡಿಕೊಟ್ಟವೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯುಗದ ನಾಟಕಕಾರರಲ್ಲೆಲ್ಲ ಶಿಖರಪ್ರಾಯನಾದವ ಲೋಕ ವಿಖ್ಯಾತನಾದ ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್. ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಪಂಥಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಾಟಕ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಹಿಮಾಲಯ ಸದೃಶನಾದವ ಈ ಕವಿ. ಹಾಸ್ಯನಾಟಕ, ರುದ್ರನಾಟಕ, ಚಾರಿತ್ರಿಕ ನಾಟಕ ಮೊದಲಾದ ನಾನಾ ಕೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಸಮನಾದ ಔನ್ನತ್ಯಪಡೆದ ಸಾಧನೆ ಅವನದು. *'''ಸಾಮಾಜಿಕ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವುದರಲ್ಲಿ ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ ಆಸಕ್ತನಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮನುಷ್ಯ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಭಾವಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ಅನ್ವೇಷಣೆ ಅವನ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಮೂವತ್ತೆಂಟು ನಾಟಕಗಳನ್ನೂ ಎರಡು ದೀರ್ಘಕಥನ ಕವನಗಳನ್ನೂ ಸುಮಾರು ನೂರೈವತ್ತುನಾಲ್ಕು ಸಾನೆಟ್ಟ್ತುಗಳನ್ನೂ ಷೇಕ್ಸಪಿಯರ್ ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ.''' ಸಾನೆಟ್ (ಸುನೀತ)ಕ್ಕೆ ಹೊಸ ರೂಪವನ್ನು ಕೊಟ್ಟ. ಸುನೀತ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ನೇಹ, ಪ್ರೇಮಗಳ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಇದೆ. 'ವೀನಸ್ ಅಂಡ್ ಅಡೊನಿಸ್, ದಿ ರೇಪ್ ಆಫ್s ಲ್ಯುಕ್ರ್ರಿಷಿ ಎಂಬುವು ಆ ಕವನಗಳು. ಅವನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಮಚ್ ಆಡೊ ಅಬೌಟ್ ನಥಿಂಗ್, ದಿ ಟೇಮಿಂಗ್ ಆಫ್ ದಿ ಷ್ರ್ಯೂ, ಆಸ್ ಯು ಲ್ಯೆಕ್ ಇಟ್, ಟ್ವೆಲ್ಫ್‍ತ್ ನ್ಯೆಟ್, ಮಿಡ್ ಸಮ್ಮರ್ ನ್ಯೆಟ್ಸ್ ಡ್ರೀಂ, ಮರ್ಚೆಂಟ್ ಆಫ್ ವೆನಿಸ್ ಮೊದಲಾದ ಹಾಸ್ಯನಾಟಕಗಳೂ ರೋಮಿಯೋ ಅಂಡ್ ಜೂಲಿಯಟ್, ಮ್ಯಾಕ್ಬೆತ್, ಹ್ಯಾಮ್ಲೆಟ್, ಒಥೆಲೊ, ಕಿಂಗ್ ಲಿಯರ್ ಮೊದಲಾದ ರುದ್ರ ನಾಟಕಗಳೂ ದಿ ಟೆಂಪೆಸ್ಟ್, ವಿಂಟರ್ಸ್ ಟೇಲ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಬೆಲಿನ್ ಎಂಬ (ದುಃಖದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ ಸುಖದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗಾಣುವ) ಟ್ರಾಜಿ-ಕಾಮೆಡಿಗಳೂ ಜ್ಯೂಲಿಯಸ್ ಸೀಸರ್, ಕೋರಿಯೋಲನಸ್, ರಿಚರ್ಡ್ II, ಹೆನ್ರಿ ಗಿ ಮೊದಲಾದ ರೋಮ್ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲೆಂಡುಗಳ ಚರಿತ್ರೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ನಾಟಕಗಳೂ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಅಮೂಲ್ಯರತ್ನಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿವೆ. *ವಸ್ತು ಯಾವುದೇ ಆಗಲಿ, ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ ನಾಟಕಗಳು ಮಾನವನ ಹೃದಯಾಂತರಾಳವನ್ನು ತೆರೆದು ತೋರಿಸುವ ದರ್ಪಣಗಳು. ಹೆಸರಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನವರು, ರೋಮಿನವರು ಇತ್ಯಾದಿಯಾದರೂ ಅವನ ಪಾತ್ರಗಳು ಎಲ್ಲ ಕಾಲಗಳ ಎಲ್ಲ ಮಾನವರ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು. ಅಂತೆಯೇ ಅವನ ನಾಟಕ ಇಡೀ ಪ್ರಪಂಚದ ಒಂದು ತುಣುಕೆಂದರೆ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯಿರದು.<ref>[https://kn.wikisource.org/s/1ph ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ]</ref> ====ರಾಣಿ ಎಲಿಜೆಬೆತ್ ಕಾಲ(1558-1603)==== ;ಪದ್ಯ: :ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ (1552-1599) ; ಸಿಡ್ನಿ (1554-1586); ಡ್ರಾಯಟನ್ (1563-1631) *'''ವಿಲಿಯಂ ಷೇಕ್ಸಪಿಯರ್''' (1564-1616);ಡನ್ (1572-1631);ಹೆರಿಕ್ (1561-1674);ಹರ್ಬರ್ಟ್ (1593-1633) ;ಮಿಲ್ಟನ್ (1604-1674);ಸಕ್ಲಿಂಗ್ (1609-1642);ಬಟ್ಲರ್ (1612-1680) ;ಕೌಲೀ (1618-1667)ಮಾರ್ವೆಲ್ (1621-1678) {{Quote_box| width=30%|align=right|quote= ;ಎಲಿಜೆಬೆತ್ ಕಾಲದ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಗದ್ಯ - *ಈ ಕಾಲದ ಸಾಹಿತ್ಯ ರಚನೆ ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾಣಿ ಎಲಿಜೆಬೆತ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ (1558-1603)ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದವು. ;ಕಾವ್ಯ: ಈಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳು - *ಎಡ್ಮಂಡ್ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ -ಅವನ ಮುಖ್ಯ ಕೃತಿ-‘ಫೈಈರೀ ಕ್ವೀನ್” ; ಡಾಲ್ಟರ್ ರ್ಯಾಲಿ ಮತ್ತು ವಿಲಿಯಂ ಶೇಕ್ಸಪಿಯರ್. ;ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ- *ರಾಣಿ ಎಲಿಜೆಬೆತ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಬೆಳೆದ ಸಾಹಿತ್ಯವು ನಾಟಕ ಪ್ರಕಾರವು. '''ವಿಲಿಯಂ ಶೇಕ್ಸಪಿಯರ್'''.ನು ಸರ್ವಕಾಲಿಕ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ನಾಟಕ ರಚನಾಕಾರನೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕೃತಿಗಳು -ಹ್ಯಾಮ್ಲೆಟ್, ಕಿಂಗ್ ಲಿಯರ್, ಮ್ಯಾಕ್ ಬೆತ್, ಒಥೆಲೋ, ಮರ್ಚೆಂಟ್ ಆಫ್ ವೆನ್ನಿಸ್. *ಇತರೆ ಪ್ರಮುಖ ನಾಟಕ ಕರ್ತೃಗಳು -ಕೃಸ್ಟೋಫರ್ ಮಾರ್ಲೋ , ಬೆನ್ ಜಾನ್ಸನ್. .}} ===ಬೆನ್‍ಜಾನ್ಸನ್=== [[File:Benjamin Jonson by Abraham van Blyenberch.jpg|thumb|ಬೆಂಜಮಿನ್ ಜಾನ್ಸನ್: (ಅಬ್ರಹಾಂ ವ್ಯಾನ್ ಬ್ಲೈನ್‌ಬರ್ಚ್ ಅವರಿಂದ ತೈಲಚಿತ್ರ)]] *ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರನ ಗೆಳೆಯನೂ ಸಹನಾಟಕಕಾರನೂ ಆದ ಬೆನ್‍ಜಾನ್ಸನ್ ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆದ. ಹಾಸ್ಯನಾಟಕಗಳು ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣೆಗೆ, ನೀತಿಬೋಧನೆಗೆ ಸಾಧನಗಳಾಗಬೇಕೆಂಬುದು ಅವನ ಮತ. ಆ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಆತ ತನ್ನ ಸಮಕಾಲೀನರ ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು ಹೊರಗೆಡಹಬೇಕೆಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ. ಅವನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಾರದಲ್ಲಿದ್ದ `ಥಿಯರಿ ಆಫ್ ಹ್ಯೂಮರ್ಸ್ ಎನ್ನುವ ಮನಶ್ಯಾಸ್ತ್ರ ಸಿದ್ಧಾಂತವೊಂದನ್ನು ಆತ ತನ್ನ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡ. ಪ್ರತಿ ಮನುಷ್ಯನೂ ಒಂದೊಂದು ಪ್ರಬಲ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಕಾರ್ಯಗಳಿಲ್ಲ ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗುತ್ತವೆ. ಹಾಗೆ ಹೊರಬಿದ್ದು ತೃಪ್ತಿ ಹೊಂದಿದ ಅನಂತರ ಆ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ತನಗೆ ತಾನೇ ಸರಿಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದೇ ಆ ಸಿದ್ಧಾಂತ. ಈ ಸಹಜ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಅಂದಿನವರು ಹ್ಯೂಮರ್ ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು. *ಬೆನ್ ಜಾನ್‍ಸನ್ನನ ನಾಟಕಗಳ ಪಾತ್ರಗಳು ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರೂ ಇಂಥ ಒಂದೊಂದು ಪ್ರವೃತಿಯ ದಾಸರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನ ನಾಟಕಗಳಿಗೆ ಕಾಮಿಡಿ ಆಫ್ ಹ್ಯೂಮರ್ಸ್ ಎಂಬ ಹೆಸರೇ ಬಂದಿದೆ. ಎವೆರಿ ಮ್ಯಾನ್ ಇನ್ ಹಿಸ್ ಹ್ಯೂಮರ್, ಎವೆರಿ ಮ್ಯಾನ್ ಔಟ್ ಆಫ್ ಹಿಸ್ ಹ್ಯೂಮರ್, ದಿ ಆಲ್ಕೆಮಿಸ್ಟ್, ವಾಲ್ಪೋನೆ, ದಿ ಸೈಲೆಂಟ್ ವಉಮನ್, ಬಾರ್ತಲೋಮಿಯೋ ಫೇರ್ ಫೇರ್ ಮೊದಲಾದ ಅವನ ನಾಟಕಗಳ ಹೆಸರುಗಳೇ ಅವನ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು, ಹ್ಯೂಮರ್ಸ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಅವನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ವಹಿಸುವ ಪಾತ್ರವನ್ನು, ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಬೆನ್ ಜಾನ್ಸನ್ ವಾಸ್ತವಿಕ ನಾಟಕಗಳ ರಚನಕಾರ. ಸಮಕಾಲೀನ ಜನರ ನಡೆನುಡಿಗಳು ಅವನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಡಿವೆ. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ ಕಾಮೆಡಿ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನರ್ಸ್ ಎಂಬ ಸಾಮಾಜಿಕ ನಾಟಕಗಳ ಇನ್ನೊಂದು ವರ್ಗಕ್ಕೂ ಅವನು ಪ್ರವರ್ತಕನಾದ ಷೇಕ್ಸಪಿಯರ್ ಮತ್ತು ಬೆನ್ ಜಾನ್ಸನ್ನರಲ್ಲದೆ ಈ ಯುಗದ ಇತರ ಗಣ್ಯನಾಟಕಕಾರರು ಫೋರ್ಡ್ ಮಿಡ್ಲ್‍ಟನ್, ಹೇವುಡ್, ಡೆಕ್ಕರ್, ಮ್ಯಾಸಿಂಜರ್ ಮತ್ತು ಷರ್ಲೆ. ಫೋರ್ಡನ ದಿ ಬ್ರೋಕನ್ ಹಾರ್ಟ್, ಮಿಡ್ಲಟನ್ನನ ದಿ ಛೇಂಜ್‍ಲಿಂಗ್, ಮ್ಯಾಸಿಂಜರನ ಎ ನ್ಯೂ ವೇ ಟು ಪೆ ಓಲ್ಡ್ ಡೆಟ್ಸ್, ಷರ್ಲೆಯ ಹ್ಯೆಡ್ ಪಾರ್ಕ್, ಹೇವುಡ್‍ನ ಎ ವುಮನ್ ಕಿಲ್ಡ್ ವಿತ್ ಕ್ಯೆಂಡನೆಸ್- ಇವು ಅವರ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಹೇವುಡ್‍ನ ನಾಟಕ ಕುಟುಂಬ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವಿಸುವ ದುರಂತ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿರುವ ಡೊಮೆಸ್ಟಿಕ್ ಟ್ರಾಜಿಡಿ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದು. ಡೆಕ್ಕರ್‍ನ ದ ಷ್ಯೂ ಮೇಕರ್ಸ್ ಹಾಲಿಡೆ ಸಮಾಜದ ಕೆಳಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಜನರ ಜೀವನದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮೋಚಿಯೊಬ್ಬ ಪುರಸಭಾಮೇಯರ್ ಆಗುವುದು ಅದರ ಕಥೆ. ಬೋಮಂಟ್ ಮತ್ತು ಫ್ಲೆಚರ್ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ನಾಟಕಕಾರರು ಒಟ್ಟಿಗೆ ನಾಟಕ ರಚನೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದು ಟ್ರಾಜಿ-ಕಾಮೆಡಿ ನಾಟಕವರ್ಗವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು (ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ ತನ್ನ ಕಡೆಯ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಾಗ ಇದರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾದನೆಂದು ಕೆಲವರು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ). ದುಃಖಪೂರಿತ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾದ (ಕೆಲವು ವೇಳೆ ಅತಿಮಾನವವಾದ) ಘಟನೆಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ನಾಟಕ ಸುಖಾಂತವಾಗುತ್ತದೆ. ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ ಬರೆದಂಥ ರುದ್ರನಾಟಕಗಳನ್ನು ನೋಡುವುದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಮನಸ್ಸಿನ ದೃಢತೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಇಲ್ಲದಿದ್ದ ಪ್ರೇಕ್ಷóಕರ ತೃಪ್ತಿಗಾಗಿ ರಚಿತವಾದ ನಾಟಕಗಳಿವು. ಕೃತಕವೂ ಅಸಹಜವೂ ಆದ ಆಗುಹೋಗುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿರುವ ಈ ಬಗೆಯ ನಾಟಕಗಳು ಆ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಕೊನೆಯಾದುದರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನಿಲ್ಲ. ===ಮೆಟಫಿಸಿಕಲ್ ಕಾವ್ಯ:=== *ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಜಿಜ್ಞಾಸೆಯ ಮತ್ತು ಕಲಹಗಳ ಕಾಲ. ಎಲಿಜಬೆತ್ತಳ ಯುಗದಂತೆ ತಾರುಣ್ಯದ ಉತ್ಸಾಹ, ಉದ್ವೇಗ, ಭಾವಾತಿಶಯಗಳು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿರದೆ ಆಲೋಚನೆ, ವಿಮರ್ಶೆ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಬಲ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದುವು. ಇದಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಚರ್ಚಾತ್ಮಕವಾದ ಗದ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಈ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಆದರೆ ಕಾವ್ಯಸೃಷ್ಟಿಯೂ ನಡೆಯಿತು. ಇಡೀ ರಾಷ್ಟ್ರಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಕಾವ್ಯ ಬಂದಿತು. ಪ್ರಾಟೆಸ್ಟಂಟ್ ಮತ ಮತ್ತು ಅದರ ಒಳಪಂಗಡಗಳು. ಕೆಥೊಲಿಕ ಮತ ಮೊದಲಾದುವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಕವಿಗಳು ಬಂದರು. ಲೌಕಿಕ ಕಾವ್ಯವೂ ಪ್ರಣಯಗೀತೆಗಳ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ವಿಡಂಬನೆಗಳ ರೂಪವನ್ನು ತಳೆದು ಬೆಳೆಯಿತು. ಇಂಥ ಲೌಕಿಕ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಹೆಸರಿಸಬೇಕಾದವ ಜಾನ್ ಡನ್ ಮತಸಂಬಂಧವಾದ ಕವಿತೆಗಳನ್ನೂ ಡನ್ ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಆದರೆ ಅವನು ತನ್ನ ಯೌವನದಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಪ್ರಣಯಗೀತೆಗಳಿಗಿರುವ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ ಅವಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಆತ ದಿ ಮೆಟಫಿಜಿಕಲ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಎಂಬ ಕಾವ್ಯವರ್ಗವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದವ ಈ ಗುಂಪಿನ ಕವನಗಳ ಒಂದು ಲಕ್ಷಣ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧಿಚಮತ್ಕಾರದ ಅಂಶವಿರುವುದು. ಕವಿ ಸಮಯಗಳನ್ನು ದೂರವಿರಿಸಿ, ಹೊಸ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ, ಬುದ್ಧಿ ಚಮತ್ಕಾರಕ್ಕೂ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯವಿರುವ ಕವನಗಳನ್ನು ಬರೆದ. ಅವನ ಕವನಗಳು ತೀವ್ರಭಾವಕ್ಕೂ ಅರ್ಥಸ್ಪಷ್ಟತೆಗೂ ನಿಷ್ಕøಷ್ಟತೆಗೂ ಆಡುಮಾತಿನ ಬಳಕೆಗೂ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ; ತತ್ಕಾರಣ ಅವು ಆಧುನಿಕ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕವಿಗಳ ಮತ್ತು ವಿಮರ್ಶಕರ ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆದಿವೆ. ಡನ್ನನ ಅನಂತರ ಬಂದ ಪ್ರಣಯ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರ್ಯೂ, ಹೆರಿಕ್, ಲವ್ಲೇಸ್, ಸಕ್ಲಿಂಗ್, ರಾಛೆಸ್ಟರ್, ಮೊದಲಾದವರ ಭಾವಗೀತೆಗಳು ಪ್ರಣಯದ ವಿವಿಧ ರೂಪದ ಆಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಆಕರ್ಷಕವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಇವರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಕ್ಯವಾಲಿಯರ್ ಪೊಯಟ್ಸ್ ಎಂದು ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಹಗುರವಾದ ಪ್ರಣಯಭಾವದ ನಾನಾ ಛಾಯೆಗಳನ್ನು ಮನಮೋಹಕವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಇವರು ಸಿದ್ಧಹಸ್ತರು. ಪ್ರಣಯನಿಷ್ಠೆಯಾಗಲಿ ಏಕಪತ್ನೀವ್ರತವಾಗಲಿ ಇವರಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪ. ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಎಡ್ಮಂಡ್ ವ್ಯಾಲರ್, ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ಮಾರ್ವೆಲ್, ಏಬ್ರಹಾಮ್ ಕೌಲಿ, ಜಾನ್ ಡ್ರ್ಯೆಡನ್-ಇವರೆಲ್ಲ ಉತ್ತಮ ಮಟ್ಟದ ಕೆಲವು ಭಾವಗೀತೆಗಳನ್ನೂ ಹಾಡುಗಳನ್ನೂ ಬರೆದರು. ಕೌಲಿ ಮಹಾಕಾವ್ಯವನ್ನು ಬರೆಯಬೇಕೆಂಬ ಬಯಕೆಯಿಂದ ಡೇವಿಡೇಯಿಸ್ ಎಂಬ ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ಕವನವನ್ನೇ ಬರೆದು ತನ್ನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಹು ಪ್ರಖ್ಯಾತನಾಗಿದ್ದ. ಈಗ ಆ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಕೇಳುವವರೇ ಇಲ್ಲ. ಆ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಜಾರ್ಜ್ ಹರ್ಬರ್ಟ್, ರಿಚರ್ಡ್ ಕ್ರಾಷಾ, ಹೆನ್ರಿ ವಾಹನ್, ಮತ್ತು ಥಾಮಸ್ ಟ್ರಹರ್ನ್ ಮೆಟಫಿಸಿಕಲ್ ಸ್ಕೂಲ್‍ಗೆ ಸೇರಿದ ಒಳ್ಳೆಯ ಕವಿಗಳು. ಎಲ್ಲರೂ ಅಲೌಕಿಕ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಅನುಭಾವಿ ಕವನಗಳನ್ನು ಬರೆದಿರುವರು. ಇವರ ಕವನಗಳು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಧಾರ್ಮಿಕ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ದ್ಯೋತಕವಾಗಿವೆ. ===ಮಿಲ್ಟನ್=== *'''ಗದ್ಯ:''' ಡಿಲೋನಿ ( 1543-1600) ;ಸಿಡ್ನಿ (1554-1586) ;ಹೂಕರ್ (1554-1600);ಲೈಲೀ (1554-1606) ;ಬೇಕನ್ ( 1561-1626);ನ್ಯಾಶ್ (ನ್ಯಾಶೆ)(1567-1601);ಬರ್ಟನ್ (1577-1640);ಓವರ್ ಬರೀ (1581-1613) ;ಅರ್ಲ್ (1601-1665);ಬ್ರೌನ್ (1605-1682);ಫುಲ್ಲರ್ (1608-1661)''';ಮಿಲ್ಟನ್ (1608-1674)''' *'''ವಿಮರ್ಶೆ''' :ಸಿಡ್ನಿ (1554-1586);ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ : ವಾಲ್ಟನ್ (1593-1683) *'''ನಾಟಕ:''' :ಲೈಲಿ (1554-1606);ಕಿಡ್ (1557-1595);ಪೀಲೆ (1558-1597);ಛಾಪ್‍ಮನ್ (1559-1634);ಮಾರ್ಲೋವ್ (1564-1593);ಷೇಕ್ಸಪಿಯರ್ (1564-1616) ;ಮಿಡಲ್‍ಟನ್ (1570-1627);ಡೆಕ್ಕರ್ (1570-1632);ಜಾನ್‍ಸನ್ (1572-1637);ಫ್ಲಚರ್ (1579-1625) ವೆಬ್‍ಸ್ಟರ್ (1580-1625);ಮಸಿಂಜರ್ (1583-1640);ಬೀಮೌಂಟ್ 1584-1616);ಹೇವುಡ್ (ಮ.1650);ಫೋರ್ಡ್ (1619) ===ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾಲ (ರೆಸ್ಟೋರೇಶನ್ ಕಾಲ)=== ;ಕಾವ್ಯ :ಬಟ್ಲರ್ (1612-1680);ಡ್ರೈಡನ್ (1631-1700) [[File:Milton diktiert seinen Töchtern das »Paradise Lost« (Eugène Ferdinand Victor Delacroix).jpg|thumb|ಮಿಲ್ಟನ್ ತನ್ನ ಮೂರು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿಗೆ '''"ಪ್ಯಾರಡೈಸ್ ಲಾಸ್ಟ್"''' ಬರೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತಾನೆ" ,ca. 1826, by [[Eugène Delacroix]] ]] *'''ನಾಟಕ:''' ಡೇವಾನಾಂಟ್1606-1668);ಡ್ರೈಡನ್ (1631-1700);ಈತರೀಜ್ (1634-1691);ವೈಚರಲಿ (1640-1716);ಆಟ್ವೇ (1652-1685);ವಾನಬ್ರಗ್ (1664-1726);ಕಾಂಗ್ರೀವ್(1620-1729);ಫಾರ್ಕವರ್ (1628-1707) *'''ಗದ್ಯ :''';ಕ್ಲಾರೆಂಡನ್ (1609-1674);ಬುನಿಯನ್ (1628-1688)ಬರ್ನೆಟ್ (1643-1715) ;ವಿಮರ್ಶೆ : ಡ್ರೈಡನ್ : *'''ದಿನಚರಿ''' :ಎವೆಲಿನ್ (1620-1706) *'''ತತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರ :''' ಹೊಬ್ಸ್ (1588-1679) ) ಲೋಖೆ(1632-1704) ====ಮಿಲ್ಡನ್, ಡ್ರೇಡನ್:==== ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳು ಜಾನ್ ಮಿಲ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಜಾನ್ ಡ್ರ್ಯೆಡನ್. ಮಿಲ್ಟನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ಪ್ಯಾರಡ್ಯೆಸ್ ಲಾಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾರಡ್ಯೆಸ್ ರೀಗೇಯ್ನ್ಡ್ ಕೃತಿಗಳ ಕರ್ತೃ. ಇವಲ್ಲದೆ ಲಿಸಿಡಾಸ್. ಕೋಮಸ್ ಮೊದಲಾದ ಕವನಗಳೂ ಸ್ಯಾಮ್ಸನ್ ಆಗೊನಿಸ್ಟಿಸ್ ಎಂಬ ನಾಟಕವೂ ಅವನವೇ. ಸಾನೆಟ್ ಜಾತಿಯ ಕವಿತೆಗಳಿಗೂ ಮಿಲ್ಟನ್ ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಕಾವ್ಯದ ವಿಷಯ, ರೂಪ ಯಾವುದೇ ಆಗಿರಲಿ ಮಿಲ್ಟನ್ ತನ್ನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಔನ್ನತ್ಯ. ಭವ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಮೂಡಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಹಾಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸರಳ ರಗಳೆಯನ್ನು ಬಳಸಿರುವ ಕವಿ ಬೇರೆ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ. ಅವನ ಕೃತಿಗಳೆಲ್ಲ ಪ್ಯೂರಿಟನ್ ಪಂಥದ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನೂ ರೀತಿನೀತಿಗಳನ್ನೂ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಡ್ರ್ಯೆಡನ್ ವಿಡಂಬನೆಯ ಕವಿ. ತನ್ನ ಕಾಲದ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಹೋರಾಟಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಖ್ಯಾತ ವಿಡಂಬನೆಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಅಬ್ಸಲಾಮ್ ಅಂಡ್ ಅಕಿಟೋಫೆಲ್, ದಿ ಮೆಡಲ್, ಮ್ಯಾಕ್ ಫ್ಲೆಕ್ನೊ, ದಿ ಹ್ಯೆಂಡ್ ಅಂಡ್ ದಿ ಪ್ಯಾಂತರ್-ಅವನ ಉತ್ತಮ ವಿಡಂಬನೆಗಳು. ಮೊದಲನೆಯ ಎರಡು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಸಂಗಗಳಿಗೂ ಮೂರನೆಯದು ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೂ ನಾಲ್ಕನೆಯದು ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿವಾದಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿವೆ. ಒಂದೊಂದು ವರ್ಗದಲ್ಲೂ ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದ ವಿಡಂಬನೆ ಹೇಗಿರಬೇಕೆಂದು ಕವಿ ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ===ಆಂಗ್ಲ ನವೋದಯ(೧೫೦೦-೧೬೬೦)=== {| class="wikitable sortable " |- | ೧೪೭೬ ರಲ್ಲಿ ವಿಲಿಯಮ್ ಕಾಕ್ಸ್ಟನ್ ರವರು ಮುದ್ರಣ ಯಂತ್ರವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ನಂತರ ದೇಶೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬಹಳ ಏಳಿಗೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಆಂಗ್ಲ ನವೋದಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಕಲಾತ್ಮಕ ಚಳುವಳಿಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ಚಳುವಳಿ ೧೬ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗು ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪಾನ್ ಯುರೋಪಿಯನ್ ನವೋದಯ ಅವಧಿಗೆ ಜೊತೆಗೂಡಿತ್ತು. ಉತ್ತರ ಯುರೋಪ್ ನಂತೆಯೇ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಕೂಡ ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಶತಮಾನದವರೆಗೂ ಕಂಡಿತು. ನವೋದಯ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಆಲೋಚನೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಭೇದಿಸಿಕೊಂಡು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನೊಳಗೆ ಹೋಗುತಿತ್ತು. ಎಲಿಜಿಬೆತ್ ನ ಅವಧಿ ೧೬ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಧ‌೯ದಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲ ನವೋದಯ ಅತಿ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಹೋಯಿತು. *'''ಎಲಿಜೆಬೆತನ್ ಮತ್ತು ಜಾಕೊಬೆನ್ ಅವಧಿ(೧೫೫೮-೧೬೨೫)''' ಎಲಿಜೆಬೆತ್ ೧ (೧೫೫೮-೧೬೦೩) ಹಾಗೂ ಜೇಮ್ಸ್ (೧೬೦೩-೨೫) ರವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ ಕೇಂದ್ರಿತ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಅದು ಆಸ್ಥಾನದ ಹಾಗು ಜನಪ್ರಿಯವಾದುದಂತದು ಬಹಳ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿತು. ಆಂಗ್ಲ ನಾಟಕಕಾರರು ಮಧ್ಯಯುಗದ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಹಾಗು ಅದರ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಮಿಶ್ರಿಸಿ ನವೋದಯ ಅವಧಿಯನ್ನು ಪುನಃ ಕಂಡು ಹಿಡಿಯುವುದರಲ್ಲಿ ಸಫಲರಾದರು. ಈ ಅವಧಿಯ ಷೇಕ್ಸ್ ಪಿಯರ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ನಾಟಕಕಾರರಾಗಿ ನಿಶ್ಚಲತೆಯಿಂದ ನಿಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ಇವರು ಬಹಳ ವೈವಿಧ್ಯ ರೀತಿಯ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ನಾಟಕಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿತ್ತು. *'''ತಡ ನವೋದಯ ಅವಧಿ(೧೬೨೫-೧೬೬೦''' ತತ್ವ ವೀಮಾಂಸೆಯ ಕವಿಗಳಾದ ಜಾನ್ ಡನ್ (೧೫೭೨-೧೬೩೧) ಮತ್ತು ಜಾಜ್೯ ಹಬ‍೯ಟ್ ಅವರು ೧೬೨೫ ರ ನಂತರವೂ ತಮ್ಮ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೌಶಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೆರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಪಿಳಿಗೆಯ ತತ್ವ ಮೀಮಾಂಸೆಯ ಕವಿಗಳಾಗಿ ರಿಚಡ್೯ ಕ್ರಾಷಾ (೧೬೧೩-೪೯) ಆಂಡ್ರಿವ್ ಮೊವೆ೯ಲ್ (೧೬೨೧-೭೮), ತಾಮಸ್ ತ್ರಾಹನೆ೯(೬೩೭-೧೬೭೪) ಮತ್ತು ಹೆನ್ರಿ ವಾಘನ್ (೧೬೨೨-೯೫) ಕಾಯ‍೯ ನಿವ೯ಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ರಾವುತ ಕವಿಗಳು ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಗುಂಪಾಗಿದ್ದರು.ಇವರು ಇದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ರಾಜ ಚಾಲ್ಸ್೯ ೧ ಗೆ ಆಂಗ್ಲ ನಾಗರಿಕ ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು.ರಾವುತ ಕವಿಗಳಾಗಿ ರಾಬಟ್೯ ಹೆರಿಕ್, ರಿಚಡ್೯ ಲವಲೇಸ್, ತಾಮಸ್ ಕಾವ್೯ ಮತ್ತು ಸರ್ ಜಾನ್ ಸಕಲಿಂಗ್ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ರಾವುಕ ಕವಿಗಳು ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಸ್ಥಾನಿಕರಾಗಿದ್ದು.<ref>Chamberlain, D. "Judith: a Fragmentary and Political Poem", in Anglo-Saxon Poetry: Essays in Appreciation for John C</ref> |} ==1700-1800 ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಾವ್ಯಗಳ ಕಾಲ (ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್)== ;ರೆಸ್ಟೋರೇಶನ್ -ಪುನರ್ಸ್ಥಾಪನಾಕಾಲ - ;ಕಾವ್ಯ : {{Quote_box| width=40%|align=right|quote= ;ರೆಸ್ಟೋರೇಶನ್ -ಪುನರ್ಸ್ಥಾಪನಾಕಾಲ - *ಎರಡನೆಯ ಚಾರ್ಲಸನು ದೊರೆಯಾಗಿ ಬಂದ ನಂತರ ಸಾಹಿತ್ಯ ರಂಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬದಲಾವಣೆ ಉಂಟಾಯಿತು. ಒಮ್ಮೆ ಹಿನ್ನಡೆ ಕಂಡು ಮುಚ್ಚಿದ್ದ ನಾಟಕ ಮಂದಿರಗಳು ಪುನಃ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆದು ಆರಂಭಗೊಂಡವು. ಹೊಸ ಬಗೆಯ ನಾಟಕಗಳು ಹೊರಬಂದವು . *ಈ ಕಾಲದ ಮುಖ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ರೂಪ ಸಾಹಸ ಪ್ರಧಾನ ನಾಟಕವಾಗಿ ಹೊರ ಬಂದಿತು. *ಆ ಬಗೆಯ ನಾಟಕಗಳ ಕರ್ತೃ -'''ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್''',; *ಸುಖಾಂತ ಮತ್ತು ಹಾಸ್ಯಪ್ರಧಾನ ನಾಟಕಗಳನ್ನು , '''ರಿಚರ್ಡ್ ಶೆರಿಡಾನ್''' ಮತ್ತು '''ವಿಲಿಯಂ ಕಾಂಗ್ರೀವ್'''. .}} {{Quote_box| width=40%|align=right|quote= ;ನವೋದಯ ಕಾಲ (ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನವೋದಯ) ::;ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನವೋದಯದ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣಗಳು : * 1.ಕಾವ್ಯವು ತಾರ್ಕಿಕ ವಾಗಿರಬೇಕು (ಸಕಾರಣ ಲಕ್ಷಣವುಳ್ಳದ್ದು-ರೀಸನ್). * 2.ಕವಿಯ ಪಾತ್ರವು ಒಬ್ಬ ಬೋದಕನದಾಗಿರಬೇಕು. * 3.ಕಾವ್ಯದ ರಚನೆಯು ಕಾವ್ಯದ ಕೆಲವು ನಿಯಮಕ್ಕೆ (ಕಾವ್ಯ ಲಕ್ಷಣ) ಅನುಸಾರ ಬರೆದಿರಬೇಕು. * 4.ಕಾವ್ಯವನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಬಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆತಕ್ಕದ್ದು. * ಈ ಚಿಂತನೆಯ/ಶಾಸ್ತ್ರೀಯತೆಯ ಮುಖ್ಯ ಹರಿಕಾರರು ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್ ಮತ್ತು ಅಲೆಗ್ಜಾಂಡರ್ ಪೋಪ್ |}} ===ನವ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಅವಧಿ(೧೬೬೦-೧೭೯೮)=== [[File:John Dryden by Sir Godfrey Kneller, Bt.jpg|thumb|ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್(13 ಏಪ್ರಿಲ್ 1668 - ಜನವರಿ 1688); ಸರ್ ಗಾಡ್ಫ್ರೇ ಕೆನ್ನೆಲರ್ ಅವರಿಂದ ತೈಲಚಿತ್ರ , Bt]] [[File:Samuel Johnson by Joshua Reynolds.jpg|thumb| ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಜಾನ್ಸನ್:(೧೭೦೯-೧೭೮೪);ಜೋಶುವಾ ರೆನಾಲ್ಡ್ಸ್ ಅವರಿಂದ ತೈಲಚಿತ್ರ]] {| class="wikitable sortable " |- |'''ಪುನಃಸ್ಥಾಪನ ಯುಗ(೧೬೬೦-೧೭೦೦)''' ಪುನಃಸ್ಥಾಪನ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ಯಾರಡೈಸ್ ಲಾಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಅಲ್೯ ಆಫ್ ರೋಚೆಸ್ಟರ್, ಹೆಚ್ಚು ದೈಯೋ೯ತ್ಸಾಹ ತುಂಬಿದ ಲೈಂಗಿಕ ಹಾಸ್ಯಸ್ಪ ಕೃತಿ, ದಿ ಕಂಟ್ರಿ ವೈಫ್, ನೈತಿಕ ಜ್ಞಾನದ ಕೃತಿ ದಿ ಪಿಲಿಗ್ರಿಮ್ಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಸ್ ಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದವು. ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಲಾಕ್ ಸಕಾ‍೯ರದ ಮೇಲೆ ಎರಡು ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಒಂದು ರಾಯಲ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸ್ಥಾಪನೆ, ಎರಡನೆಯದು 'ದಿ ಎಕ್ಸಪೆರಿಮೆಂಟ್'. ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಅಧಿಕೃತ ಬಿರುಕು ಕ್ರಾಮ್ ವೆಲ್ಸಪುರಿತನ್ ನ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬಂತು ಹಾಗೂ ಇದರಿಂದ ಹೊಸ ವಿಧದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಉದ್ಭವವಾಯಿತು. '''ಜಾನ್ ಮಿಲ್ಟನ್''', '''ಜಾನ್ ಡ್ರೈಡನ್''', ವಿಲಿಯಮ್ ವೈಚಲಿ೯, ಜಾಜ್೯ ಎತ್ ರೀಗೆ, ವಿಲಿಯಮ್ ಕಾಂವ್ ಈ ಯುಗದ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. *ಆಗಸ್ಟನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ(೧೭೦೦-೧೭೫೦) ೧೮ನೇ ಶತಮಾನವು ಜ್ಞಾನೋದಯ ಯುಗದ ಪ್ರತಿಫಲವಾಗಿತ್ತು. ಧಮ‍೯, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ವಿಚಾರಶಕ್ತಿ ಹಾಗು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು ಹಿಂದಿನ ಶತಮಾನದ ಸಂಶೋಧಕರಾದ [[ಐಸಾಕ್ ನ್ಯೂಟನ್]], ಜಾನ್ ಲಾಕ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಬೇಕನ್ ರವರಿಂದ ಸ್ಪೂತಿ‍೯ಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಆಗಸ್ಟನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಎಂಬ ಪದ ೧೭೨೦ ಮತ್ತು ೧೭೩೦ ರ ಲೇಖಕಕರಿಂದ ಉದ್ಭವಗೊಂಡಿತು. ಈ ಯುಗ ರಾಜಕೀಯ, ಸಮೃದ್ಧಿ, ಆಗಾಧ ಶಕ್ತಿ, ಸೃಜನಶೀಲತೆ, ಘಾತಕಕೃತ್ಯಗಳಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು. ಇದು ಆಂಗ್ಲ, ಸ್ಕಾಟಿಶ್ ಮತ್ತು ಐರಿಷ್ ಜನರ ಆಥಿ‍೯ಕ ಸ್ವರೂಪ ಹಾಗೂ ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರತಿಬಿಂಭವಾಗಿತ್ತು. ಜೇಮ್ಸ್ ತಾಮ್ ಸನ್, ಎಡ್ ವಡ್೯ ಯಂಗ್ ಮತ್ತು ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಪೋಪ್ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. *ಸಂವೇದನಾ ಯುಗ (೧೭೫೦-೧೭೯೮) ಈ ಯುಗವನ್ನು '''ಜಾನಸನ್ ಯುಗವೆಂದು ಕರೆದರೂ ತಪ್ಪಾಗುವುದಿಲ್ಲ'''. ಸಾಮ್ಯುಲ್ ಜಾನಸನ್ (೧೭೦೯-೧೭೮೪) ರವರನ್ನು ಅನೇಕವೇಳೆ ಡಾ|| ಜಾನ್ ಸನ್ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇವರು ಆಂಗ್ಲ ಬರಹಗಾರರಾಗಿ ಚಿರವಾದ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ನೀಡಿದರು. ಪ್ರಬಂಧಕಾರರಾಗಿ, ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮಶ‍೯ಕರಾಗಿ, ಸಂಪಾದಕರಾಗಿ, '''ನಿಘಂಟುಕಾರರಾಗಿ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ದರು. ಇವರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ 'ದಿ ಮ್ಯಾನ್ ಆಫ್ ಲೆಟರ್ಸ್ ಇನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಹಿಸ್ಟರಿ' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.''' ೧೮ನೇ ಶತಮಾನ ೨ನೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಆಲಿವರ್ ಗೋಲ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್, ರಿಚಡ್೯ ಬ್ರಿನ್ ಸ್ಲೇ ಮತ್ತು ಲಾರೆನ್ಸ್ ಸ್ಟನ್೯ ಎಂಬ ಪ್ರಮುಖ ಐರಿಶ್ ಸಾಹಿತಿಗಳು ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯೂರಿದರು.<ref>Columbia University Studies in English and Comparative Literature (New York: Columbia University, 1937)</ref> |} ===ಇತರೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ=== *'''ಕಾವ್ಯ :''' :ಯಂಗ್ :1683-1765); ಗೇ (1685)-1732); ಪೋಪ್ 1688-1744); ಥಾಂಸನ್ (1700-1748; ಜಾನ್‍ಸನ್ (1709-1784) ; ಗ್ರೇ 1716-1771); ಕೊಲಿನ್ಸ್ (1721-1759); ಕೌಪರ್ (1731-1800); ಚಟರ್‍ಟನ್1752-1770) ; ಬ್ಲೇಕ್ 1757-1827); ಬನ್ರ್ಸ್ (1759-1796); *'''ನಾಟಕ :''':ರೋವ 1674-1718) ; ಗ್ರೇ 1716-1771); ಗೋಲ್ಡ್‍ಸ್ಮಿತ್ (1730-1774); ಶೆರಿಡಾನ್ (1751-1816); *'''ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ :''' ಬೊಸ್ವೆಲ್ (1740-1795); ಪತ್ರಗಳು: ಗ್ರೇ -(1716-1771); ವಾಲ್‍ಪೋಲ್ (1717-1797); ಕೌಪರ್ (1731-1800); *'''ಇತಿಹಾಸ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ರಾಜ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ:''' :ಬರ್ಕಲಿ (1685-1753); ಹ್ಯೂಮ್ 1711-1776); ವಾರ್ಟನ್ (1728-1790);ಬರ್ಕ್(1729-1797); ಗಿಬ್ಬನ್ (1737-1794); ಪಯನೆ (1737-1809); *'''ಕಾದಂಬರಿ :''' :ಡಿಫೋ (1660-1731); ಸ್ವಿಫ್ಟ್ (1667-1745); ರಿಚರ್ಡಸನ್ (1689-1761) ;ಫೀಲ್ಡಿಂಗ್ 1707-1754); ಜಾನ್ಸನ್ (1709-1784); ಸ್ಟರ್ನೆ (1713-1768) ; ವಾಲ್ಪೋಲ್ (1717-1797); ಸ್ಮೊಲೆಟ್ 1721-1771) ; ಗೋಲ್ಡಸ್ಮಿತ್ (1730-1774) ಬೆಕ್‍ಫೋರ್ಡ್ (1759-1844) ;ರ್ಯಾಡ್‍ಕ್ಲಿಫ್ (1764-1823) ; *'''ವಿಮರ್ಶೆ:''''''ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯಲ್‍ ಜಾನ್‍ಸನ್ (1709-1784)''' *'''ಪ್ರಬಂಧ :''' ಅಡಿಸನ್ (1672-1729); ಸ್ಟೀಲ್ (1672-1729) ; ====ಗದ್ಯ ನಾಟಕ:==== *ಮಿಲ್ಟನ್, ಡ್ರ್ಯೆಡನ್ ಇಬ್ಬರೂ ಗದ್ಯ ಲೇಖಕರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ತನ್ನ ಕಾಲದ ರಾಜಕೀಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಗದ್ಯಕೃತಿಗಳನ್ನು ಮಿಲ್ಟನ್ ಬರೆದ. ಏರಿಯೋಪ್ಯಾಜಿಟಿಕ ಎಂಬ ಅವನ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಗದ್ಯ ಪ್ರಬಂಧ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಸಮರ್ಥನೆ. ಅವನ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಗದ್ಯಕೃತಿಗಳಲ್ಲೂ ಒಂದು ಭವ್ಯತೆ, ಶಬ್ದವ್ಯೆಭವ, ಔನ್ನತ್ಯಗಳು ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಡ್ರ್ಯೆಡನ್ ಆಧುನಿಕ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗದ್ಯದ ಪಿತಾಮಹನೆನ್ನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಗದ್ಯವೆಲ್ಲ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಲೇಖನಗಳ ರೂಪವನ್ನು ತಳೆದಿದೆ. ಅವನ ವಿಮರ್ಶೆ ವಿಶಾಲಮನಸ್ಸಿನಿಂದಲೂ ಕಾವ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆಯಿಂದಲೂ ಪ್ರೇರಿತವಾದುದು. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಮರ್ಶೆಯ ಪಿತಾಮಹನೆಂದೂ ಆತ ಹೆಸರು ಗಳಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಶೈಲಿ ಸಂದರ್ಭಾನುಸಾರ ಆಡುಮಾತನ್ನೂ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಮತ್ತು ಗ್ರೀಕ್ ಭಾಷೆಗಳಿಂದ ಬಂದ ಪದಗಳನ್ನೂ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು ಪರಿಣಾಮಕಾರಕವಾಗಬಲ್ಲದು. ಮಿಡ್ಲ್ ಸ್ಟೈಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಇದಕ್ಕೆ ಸಾರ್ಥಕವಾಗಿದೆ. ಸರಳವಾದ ಭಾಷಾಪ್ರಯೋಗಕ್ಕೆ ಹೆಸರಿಸಬೇಕಾದುದು ಇದೇಕಾಲದ ಜಾನ್ ಬನ್ಯನ್ನನ ಪಿಲಿಗ್ರಿಮ್ಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರೆಸ್ ಎಂಬ ರೂಪಕಕಥೆ. ಆದರೆ ಮಿಲ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಡ್ರ್ಯೆಡನ್ನರಿಗೆ ಮೊದಲೇ ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಗದ್ಯಲೇಖಕರು ಕೆಲವರಿದ್ದರು. ಎಲಿಜಬೆತ್ ಯುಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಇತರ ಗದ್ಯ ಲೇಖಕರಲ್ಲಿ ರಿಚರ್ಡ್ ಹೂಕರ್ನ ಎಕ್ಲೆಸಿಯಾಸ್ಟಿಕಲ್ ಪಾಲಿಟಿ ಕ್ರೈಸ್ತಮತದ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕುರಿತದ್ದು. ಅದು ಗಂಭೀರವಾದ ಗದ್ಯ ಶ್ಯೆಲಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. *ಆನಂತರ ಬಂದ ಗದ್ಯಲೇಖಕರಲ್ಲಿ '''ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಬೇಕನ್''' ಗಣ್ಯನಾದವ. ದಿ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಲರ್ನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಎಸ್ಸೇಸ್ ಎಂಬ ಕವನ ಬರಹಗಳು ಖ್ಯಾತಿವೆತ್ತಿವೆ. ಅವನ ಪ್ರಬಂಧಗಳು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‍ನಲ್ಲಿ ಆ ಜಾತಿಯ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲನೆಯ ಕೃತಿಗಳು. ಎಸ್ಸೆ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷಿಗಿತ್ತವನೂ ಅವನೇ ಲೌಕಿಕವಾಗಿ ಊರ್ಜಿತವಾಗುವುದು ಹೇಗೆ ಎನ್ನುವುದೇ ಬೇಕನ್ನನ ಪ್ರಮುಖ ಆಸಕ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಇತರರಿಗೂ ಅವನು ಅದನ್ನೇ ಬೋಧಿಸಿದ. ಅವನ ಗದ್ಯ ಬಿಗಿಯಾದ ಅಡಕವಾದ ವಾಕ್ಯಗಳಿಂದ ಕೂಡಿ ಆಲೋಚನಾ ಭರಿತವಾಗಿದೆ. ಬೇಕನ್ನನ ಗದ್ಯಕೃತಿಗಳು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲ ದಶಕಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಬರೆಹಗಳು *ಇದೇ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಬಂದುದು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗದ್ಯ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಯುತವಾದ '''ಬ್ಯೆಬಲಿನ ಭಾಷಾಂತರ-ದಿ ಆಥರೈಸ್ಡ್‍ವರ್ಷನ್''', ಸರಳವೂ ಸುಂದರವೂ ಕಾವ್ಯಮಯವೂ ಆದ ಈ ಪುಸ್ತಕಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲೇಖಕರನೇಕರ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಸ್ಥಿಮಿತಗೊಳಿಸುವುದರಲ್ಲೂ ದೊಡ್ಡ ಉಪಕಾರ ಮಾಡಿದೆ ಹದಿನೇಳನೇಯ ಶತಮಾನದ ಇತರ ಗದ್ಯಲೇಖಕರು ರಾಬರ್ಟ್ ಬರ್ಟನ್, ಥಾಮಸ್ ಫುಲ್ಲರ್, ಜೆರೆಮಿ ಟೆಯ್ಲರ್, ಐಜಾóಕ್ ವಾಲ್ಟನ್, ಸರ್ ಥಾಮಸ್ ಬ್ರೌನ್, ಸ್ಯಾಮ್ಯುಆಲ್ ಪೀಪ್ಸ್, ಥಾಮಸ್ ಹಾಬ್ಸ್ ಮತ್ತು ಜಾನ್ ಲಾಕ್. ಬರ್ಟನ್ನನ ದಿ ಅನಾಟಮಿ ಆಫ್ ಮೆಲಂಕ ಫುಲ್ಲರನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವರ್ದೀಸ್. ಟೆಯ್ಲರನ ಹೋಲಿ ಲಿವಿಂಗ್ ಅಂಡ್ ಹೋಲಿ ಡ್ಯೆಯಿಂಗ್, ವಾಲ್ಟನ್ನನ ದಿ ಕಂಪ್ಲೀಟ್ ಆಂಗ್ಲರ್, ಬ್ರೌನನ ರಿಲಿಜಯೋ ಮೆಡಿಚಿ ಮತ್ತು ಆರ್ನ್ ಬರಿಯಲ್, ಪೀಪ್ಸನ ಡಯರಿ, ಹಾಬ್ಸನ ಲೆವಿಯತಾನ್ ಮತ್ತು ಲಾಕ್‍ನ ಎಸ್ಸೆ ಆನ್ ಹ್ಯೂಮನ್ ಅಂಡರ್‍ಸ್ಟ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ - ಇವು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಮೈಲಿಗಲ್ಲುಗಳಂಥ ಗ್ರಂಥಗಳು. ====ಪುನಃಸ್ಥಾಪನ ಯುಗ(೧೬೬೦-೧೭೦೦)-ರೆಸ್ಟೊರೇಷನ್ ಏಜ್==== :(ಮುಂದುವರಿದ ಭಾಗ) *ಡ್ರ್ರ್ಯೆಡನ್, ಪೀಪ್ಸ್, ಹಾಬ್ಸ್, ಲಾಕ್, ಇವರೆಲ್ಲ ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳಾದ ರೆಸ್ಟೊರೇಷನ್ ಏಜ್ ಎಂಬ ಅವಧಿಗೆ ಸೇರಿದವರು. ಈ ಯುಗ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗದ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ನಾಟಕದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಅಂದು ನಾಟಕ ನೋಡುವುದಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದವರನೇಕರು ಸಮಾಜದ ಮೇಲ್ತರಗತಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದವರು ರಾಜ ಎರಡನೆಯ ಚಾರಲ್ಸನ ಸಮೀಪವರ್ತಿಗಳು ಆವನೂ ಅವನ ಅನುಚರರೂ ಅನೀತಿಗೆ ಅತಿಭೋಗಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದವರು ಈ ದೋಷಗಳೇ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿರುವ ಗದ್ಯನಾಟಕಗಳು ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದುವು ರೆಸ್ಟೋರೇಷನ್ ನಾಟಕವೆಂದರೆ ಅನೀತಿಯುತವಾದುದೆನ್ನುವಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಅಪಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸರ ಜಾರ್ಜ್ ಎತಿರೆಜ್, ವಿಲಿಯಂ ವ್ಯೆಚರ್ಲಿ, ಮಿಸೆಸ್ ಆಫ್ರಾಬೆನ್, ಮತ್ತು ವಿಲಿಯಂ ಕಾಂಗ್ರೀವ್‍ರವರ ನಾಟಕಗಳು ಇಂಥವು ವೈಚರ್ಲಿಯ ದಿ ಕಂಟ್ರಿ ಹೌಸ್ ಇದಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಉದಾಹರಣೆ, ಕಾಂಗ್ರೀವ್‍ನ ದಿ ವೆ ಆಫ್ ದಿ ವರ್ಲ್ಯ್ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಇದರ ಗದ್ಯದ ಸೊಬಗು ವಿಮರ್ಶಕರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ನಾಟಕಗಳೂ ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ವ್ಸಾನ್ ಬ್ರೂ ಮತ್ತು ಫರ್ಕುಹರ್‍ರ ನಾಟಕಗಳೂ ಗದ್ಯ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಕಾಮೆಡಿ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನರ್ಸ್ ವರ್ಗದ ನಾಟಕಕ್ಕೂ ಹಿರಿ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತಂದು ಕೊಟ್ಟವು. ==ಪುನರ್ ನವೋದಯ (ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ರಿವೈವಲ್) ಕಾಲ (1800-1900)== ;ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್-ರಮ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾಲ ಮತ್ತು ಪುನರ್ ನವೋದಯ (ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ರಿವೈವಲ್) ಕಾಲ: {{Quote_box| width=40%|align=right|quote= ;ರಮ್ಯ ಕಾವ್ಯಗಳ (ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್) ಕಾಲ: ;ರಮ್ಯಕಾವ್ಯ - ಕವನಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳು : * 1.ಕಾವ್ಯವು ಸ್ವಂತ ಅನುಭವ ಮತ್ತು ಸಂವೇದನೆಯ ಪ್ರಕಟಣೆ ,ಮತ್ತು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ. * 2.ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಕಲ್ಪನೆ, ಮುಖ್ಯವಾದ ಜೀವಾಳ, ಆಧಾರ. * 3. ರಮ್ಯ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಕೃತಿಯು ಜೀವಶಕ್ತಿ ; ಪ್ರಕೃತಿಯು ಸಜೀವವಾದುದು. *ಈ ಕಾಲದ ಮುಖ್ಯ ಕವಿಗಳು -'''ವಿಲಿಯಮ್ ಬ್ಲೇಕ್''' ; [[ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್]] ; [[ಜಾನ್ ಕೀಟ್ಸ್]] ;[[ಲಾರ್ಡ್ ಬೈರನ್]], ಜಾರ್ಜ್ ಗೋರ್ಡನ್ ; [[ಪರ್ಸಿ ಬೈಷೆ ಶೆಲ್ಲಿ|ಶೆಲೀ]] ; ಮತ್ತು '''ಕೊಲೆರಿಡ್ಜ್'''. |}} ===೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಹಿತ್ಯ=== [[File:William Wordsworth at 28 by William Shuter2.jpg|thumb|ವರ್ಡ್ಸ್ವರ್ತ್ 28 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ವಿಲಿಯಂ ವರ್ಡ್ಸ್ವರ್ತ್, ಅವರು ದಿ ಪ್ರಿಲ್ಯೂಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಸಮಯದ ಬಗ್ಗೆ.(1798 ರಲ್ಲಿ ವಿಲಿಯಂ ಶಟರ್ 2 ಅವರಿಂದ ಚಿತ್ರ)]] {| class="wikitable sortable " |- |'''ಭಾವಪ್ರದಾನತೆ (೧೭೯೮-೧೮೩೭):''' ಭಾವಪ್ರದಾನತೆ ಎಂಬುದು ಕಲಾತ್ಮಕ, ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಚಳುವಳಿ ೧೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಯುರೋಪ್ ನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಅವಧಿಯ ಆರಂಭಕ್ಕೆ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ದಿನಾಂಕಗಳು ಇವೆಯಾದರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ೧೭೯೮ ರಲ್ಲಿ ಲಿರಿಕಲ್ ಬಲ್ಲಾಡ್ಸ್ , ಪ್ರಕಾಶವನ್ನು ಆರಂಭ ಮತ್ತು ೧೮೩೭ ರಲ್ಲಿ ರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾರ ಕಾಲದ ಅತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಟವನ್ನು ಅಂತ್ಯ (ಅತಿ ಉನ್ನತದ್ದು)ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಯುಗದ ಬರಹಗಾರರು ಎಂದೂ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಭಾವಪ್ರದಾನಕರು ಎಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಈ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ವಿಮಶ‍೯ಕರು ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿದರು. [[ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್]] (೧೭೭೦-೧೮೫೦), ಸಾಮ್ಯುಲ್ ಟೇಲರ್ (೧೭೭೨-೧೮೩೪) ಮತ್ತು ಪತ್ರಕತ‍೯ ತಾಮಸ್ ಪ್ರಮುಖರಾಗಿದ್ದರು. *'''ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ (೧೮೩೭-೧೯೦೧)''' ಈ ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿ ಎಂಬ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಶೈಲಿ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕರೆದೊಯ್ಯುವಂತಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿತು. ಹೆಂಗಸರು ಬರಹಗಾರರಾಗಿ ಮತ್ತು ಓದುಗರಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿವ‍೯ಹಿಸಿದರು. [[ಚಾರ್ಲ್ಸ್‌ ಡಿಕನ್ಸ್]] ರವರು ಪಿಕ್ ವಿಕ್ ಪೇಪರ್ಸ್ ಎಂಬುದನ್ನು ೧೮೩೭ ನವೆಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದರು. ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಮೂರು ಸಂಪುಟಗಳ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಪರಿಚಲನೆಯ ಗ್ರಂಥಾಲಯಗಳಿಂದ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾದವು. ಚಾಲ್ಸ್೯ ಡಿಕೆನ್ಸ್, ಟ್ರಾಂಬೆ ಸಹೋದರಿಯರು, ಎಮಿಲಿ ಮತ್ತು ಚಾಲ್೯ ಈ ಯುಗದ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರು. |} ===ಇತರೆ=== ;ಕಾವ್ಯ-ಪದ್ಯ : :ವಡ್ರ್ಸವರ್ತ್ (1770-1850); ಕೊಲೆರಿಡ್ಜ್ (1772-1834); [[ಲಾರ್ಡ್ ಬೈರನ್]] (1788-1824); ಶೆಲ್ಲಿ (sಶೆಲೀ) (1792-1822); ಕ್ಲೇರ್ (1793-1864); ಕೀಟ್ಸ್ 1795-1821) ;ಕಾದಂಬರಿ: :ಎಡ್ಗವರ್ತ್ (1767-1849); ಸ್ಕಾಟ್ (1771-1832); ಆಸ್ಟಿನ್ (1775-1817); ಲಾನಡೊರ್(1775-1864) ; ಪೀಕಾಕ್ (1785- 1866); ;ವಿಮರ್ಶೆ: ಕೊಲೆರಿಡ್ಜ್ (1772-1834); ಲ್ಯಾಂಬ್ (1775-1834); ಹ್ಯಾಸಲಿಟ್ (1778-1830); ;ಪ್ರಬಂಧ : :ಲ್ಯಾಂಬ್(1775-1834); ); ಹ್ಯಾಸಲಿಟ್ (1778-1830); ಹಂಟ್ (1784-1859) ; ;ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ : :ಸೌತೀ 1774-1843) ಡಿ ಕ್ವಿನಸೀ (1785-1859) ; ;ತತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರ-ರಾಜ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರ: :ಬೆನ್ತ್ಯಾಮ್ (1748-1832) ; ಕೋಬೆಟ್ (1762-1835); ಓವೆನ್ (1771-1858); ===ನವಭಿಜಾತ ಯುಗ:=== [[File:Alexander Pope by Michael Dahl.jpg|thumb|ಮೈಕೆಲ್ ಡಹ್ಲ್ ಅವರ ತೈಲ ಚಿತ್ರ: ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಪೋಪ್]] [[File:Oliver Goldsmith sephia.jpg|thumb|ಆಲಿವರ್ ಗೋಲ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್- Oliver Goldsmith sephia]] *ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ನಿಯೊಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ (ನವಅಭಿಜಾತ) ಯುಗ ಸರಳವಾದ, ನೇರವಾದ, ಭಾವ ಮತ್ತು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿರೇಕವಿರದಿದ್ದ ಬರಹ, ವ್ಯೆಚಾರಿಕತೆ, ವಿಡಂಬನೆ, ಮೊದಲಾದವುಗಳ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ. ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಪಂಥದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಾದ ಪ್ರಕೃತಿಪ್ರೇಮ ಮತ್ತು ಕಲ್ಪನಾವಿಲಾಸಗಳ ಆಭಾವ-ಇವು ಈ ಯುಗದ ಕಾವ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಇವಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧ ಲಕ್ಷ್ಪ್ಷಣಗಳನ್ನೇ ಪದ್ಯ ಪಡೆಯಿತು. *ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಬರುವವ [[ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಪೋಪ್]]. ಲಂಡನ್ನಿನ ಕವಿಯಾದ ಇವನ ಕೃತಿಗಳು ವಿಡಂಬನೆಗಳು. ಸಮಕಾಲೀನ ಲಂಡನ್ ಸಮಾಜವನ್ನೂ ಸೋದರ ಲೇಖಕರನ್ನೂ ನಿರ್ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯವಾಗಿ, ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಅನ್ಯಾಯವಾಗಿ, ವೈಯಕ್ತ್ತಿಕ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ, ಕಟುವಿಡಂಬನೆಗೆ ಅವನು ಗುರಿಪಡಿಸಿದ್ದಾನೆ. ದಿ ರೇಪ್ ಆಪ್ ದಿ ಲಾಕ್, ಡನ್ಸಿಯಡ್ ಎಂಬ ಇವನ ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕ ಕವಿತೆಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಇವುಗಳ ಮಾಧ್ಯಮವಾದ ಹಿರಾಯಿಕ್ ಕಪ್ಲೆಟ್ ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ಅವನಿಗಿರುವ ಸ್ವಾಮ್ಯ ಅಸದೃಶವಾದುದು. ಎಸ್ಸೆ ಅನ್ ಕ್ರಿಟಿಸಿಸಮ್, ಎಸ್ಸೆ ಅನ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂಬ ಇವನ ಚರ್ಚಾತ್ಮಕ ಕವನಗಳು ಆ ಕಾಲದ ಪದ್ಯವೂ ಹೇಗೆ ಗದ್ಯದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಗಲಿವರ್ಸ್ ಟ್ರಾವೆಲ್ಸ್ ಎಂಬ ಜಗದ್ವಿಖ್ಯಾತ ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕ ಕಥೆಯ ಕರ್ತೃ ಜೊನಾತನ್ ಸ್ವಿಫ್ಟ್. ಅದು ಆ ಕಾಲದ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನೂ ಸ್ವಿಫ್ಟನ ನಿರಾಶಾಯುತ ಜೀವನದೃಷ್ಟಿಯನ್ನೂ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ದಿ ಬ್ಯಾಟಲ್ ಆಫ್ ಬುಕ್ಸ್, ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ವಿಡಂಬನೆ ದಿ ಟೇಲ್ ಆಫ್ ಎ ಟಬ್ ಅವನ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕೃತಿ. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಡಂಬನಕಾರರಲ್ಲೂ ಗದ್ಯ ಲೇಖಕರಲ್ಲೂ ಸ್ವಿಫ್ಟನ ಸ್ಥಾನ ಗಣ್ಯವಾದುದು. ಅಷ್ಟೇ ಗಣ್ಯರಾದವರು ಡೇನಿಯಲ್ ಡೀಫೋ. ಆಡಿಸನ್ ಮತ್ತು ಸ್ಟೀಲ್ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಶ್ರೇಷ್ಠ ನಿರ್ಮಾಪಕರ ಶ್ರೇಣಿಗೆ ಸೇರಿದವರು. ಅವರ ಟ್ಯಾಟ್ಲರ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪೆಕ್ಟೇಟರ್ ಪ್ರಬಂಧಗಳು ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣೆಗಾಗಿ ರಚಿತವಾಗಿದ್ದರೂ ಉತ್ತಮ ಕಲಾಕೃತಿಗಳೂ ಆಗಿವೆ ಇಬ್ಬರೂ ನಾಟಕಗಳನ್ನೂ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ತಮ್ಮ ಸ್ಪೆಕ್ಟೇಟರ ಪ್ರಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಸರ್ ರೋಜರ್ ಡಿ ಕವರ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕದ ವಿಖ್ಯಾತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲೊಬ್ಬನಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೆ ಮುಂದೆ ಬಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲೂ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಹದಿನಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ಇತರ ಗದ್ಯ ಲೇಖಕರಾದ ಚರಿತ್ರಕಾರ ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಗಿಬ್ಬನ್ (ದಿ ರೈಸ್ ಅಂಡ್ ಫಾಲ್ ಆಫ್ ದಿ ರೋಮನ್ ಎಂಪೈರ್‍ನ ಕರ್ತೃ ಎಡ್ಮಂಡ್ ಬರ್ಕ್-ಇಬ್ಬರೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗದ್ಯದ ಸತ್ತ್ವ ಮತ್ತು ಓಜಸ್ಸುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ. *ಪೋಪನ ಅನಂತರ ಬಂದ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಗೋಲ್ಡ್‌ಸ್ಮಿತ್, ಆಲಿವರ್|ಆಲಿವರ್ ಗೋಲ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್]] ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಮುಅಲ್ ಜಾನ್‍ಸನ್ನರು ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಪಂಥದ ಕೃತಿಗಳನ್ನೇ ಬರೆದರು. ಗೋಲ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್ ನ ದಿ ಡೆಸರ್ಟಡ್ ವಿಲೇಜ್ ಮತ್ತು ದ ಟ್ರಾವೆಲರ್ ವಿಚಾರಪೂರ್ಣವಾದ ಸಮಸ್ಯಾ ಪ್ರತಿಪಾದಕವಾದ ಕವನಗಳು. ಜಾನ್‍ಸನ್ನನ ದಿ ವ್ಯಾನಿಟಿ ಆಫ ಹ್ಯೂಮನ್ ವಿಷಸ್ ಜೀವನದ ಆಶೋತ್ತರಗಳ ನಿರರ್ಥಕತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಕವನ. ಈ ಕವನಗಳೆಲ್ಲ ತಮ್ಮ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಹಿರಾಯಿಕ್ ಕಪ್ಲೆಟ್ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿವೆ. ಗೋಲ್ಡ್ ಸ್ಮಿತ್ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದುದಲ್ಲದೆ ಪ್ರಬಂಧಕಾರನೂ ನಾಟಕಕಾರನೂ ಕಾದಂಬರಿಕಾರನೂ ಆಗಿದ್ದ. ದಿ ಸಿಟಿಜನ್ ಆಫ್ ದಿ ವಲ್ರ್ಡ್ ಎಂಬ ಅಂಕಿತನಾಮವನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಆತ ಬರೆದ ಪ್ರಬಂಧಗಳು ಸಮಕಾಲೀನರ ಗುಣದೋಷಗಳ ವಿಮರ್ಶೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿರುವ ತಿಳಿಹಾಸ್ಯ ಮಾನವ ಪ್ರೇಮಗಳು ಆಹ್ಲಾದಕರವಾಗಿವೆ. ಅವನ ದಿ ವಿಕಾರ್ ಆಫ್ ವೇಕ್‍ಫೀಲ್ಡ್ ಜಗತ್ತಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಅವನ ನಾಟಕಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದವು. ಡಾಕ್ಟರ್ ಜಾನ್ಸನ್ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದುದರ ಜೊತೆಗೆ ನಿಘಂಟುಕಾರನೂ ಆಗಿದ್ದ. 1755ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಅವನ ಡಿಕ್ಷ್‍ನರಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯ ನಿಘಂಟುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಘಟ್ಟವನ್ನೇ ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಮರ್ಶಕರ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಅವನದು ದೊಡ್ಡ ಹೆಸರು. ಅವನ ಲೈವ್ಸ್ ಆಫ್ ಪೊಯಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಿಫೇಸ್ ಟು ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್ ಅವನು ವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಸೇವೆಯ ಪ್ರತೀಕಗಳಾಗಿ ಇಂದಿಗೂ ವಿದ್ವಾಂಸರಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿವೆ. ಜಾನ್ಸನ್ನನ ವಿಮರ್ಶೆ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಯುಗದ ಕಾವ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಕೈಮರದಂತಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ಪಂಥಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರ್‍ನ ಔನ್ನತ್ಯವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲ ರಸಜ್ಞೆಯೂ ಅವನಲ್ಲಿತ್ತು. *ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಯ ಆರಂಭದ ಕಾಲ. ಸ್ಯಾಮ್ಯುಅಲ್ ರಿಚರ್ಡ್‍ಸನ ಮತ್ತು ಹೆನ್ರಿ ಫೀಲ್ಡಿಂಗ್ ಇಂಗ್ಲಿಷಿನ ಮೊದಲ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರು. ರಿಚರ್ಡ್‍ಸನ್ನನ ಪ್ಯಾಮೆಲಾ ಮತ್ತು ಕ್ಲಾರಿಸ ಫೀಲ್ಡಿಂಗನ ಜೋಸೆಫ್ ಅಂಡ್ರ್ಯೂಸ್ ಮತ್ತು ಟಾಮ್ ಜೋನ್ಸ್ ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದುವು. ತೋಬಿಯಸ್ ಸ್ಮಾಲೆಟ್ನ ರೋಡೆರಿಕ್ ರ್ಯಾಂಡಮ್ ಮತ್ತು ಲಾರೆನ್ಸ್ ಸ್ಟರ್ನನ ಟ್ರಿಸ್ಟ್ರಾಮ್ ಷ್ಯಾಂಡಿ ಮತ್ತು ಸೆಂಟಿಮೆಂಟಲ್ ಜರ್ನಿಗಳು ಇಂಗ್ಲ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳ ಹಿರಿಯ ಪರಂಪರೆಯನ್ನೇ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದುವು. ಬರಬರುತ್ತ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ದೊಡ್ಡ ಮಾಧ್ಯಮವಾಯಿತು. ===ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಯುಗದ ಹರಿಕಾರರು:=== *ಆದರೆ ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಸಾಹಿತ್ಯವೊಂದೇ ವಿರಾಜಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅಂಥ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳು ಎಲ್ಲರ ಗಮನವನ್ನೂ ಸೆಳೆದ ಅನಂತರ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯಪ್ರೇಮ ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರಕವಾದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು ಮತ್ತೆ ಲೇಖಕರ ಮನಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದವು. ಮಧ್ಯಯುಗದ ಐತಿಹ್ಯಗಳು ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಕಥೆಗಳು, ಜಾನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಪ್ರಕೃತಿ, ಗ್ರಾಮಜೀವನ-ಇವುಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹೊಸ ಆಸಕ್ತಿಯೊಂದು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಬಿಷಪ್ ಪರ್ಸಿಯ ರೆಲಿಸ್ ಆಫ್ ಏನ್ಷಂಟ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪೊಯಟ್ರಿ ಅನೇಕಾನೇಕ ಲಾವಣಿಗಳ ಸಂಗ್ರಹ, ಲಾವಣಿಗಳ ಸರಳತೆ, ಛಂದೋವೈವಿದ್ಯ ಮೊದಲಾದ ಗುಣಗಳು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾವ್ಯದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರತೊಡಗಿದವು. ಹಳೆಯ ಕಾಲದ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಹೋಲುತ್ತಿದ್ದ ಮ್ಯಾಕ್‍ಫೆರ್‍ಸನ್‍ನ ಆಸಿಯನ್ ಎಂಬ ಕವನವೂ ಚಾಟರ್‍ಮನ್‍ನ ರೌಲಿ ಪೊಯಮ್ಸ್ ಎಂಬ ಕವನ ಸಂಗ್ರಹವೂ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ಪ್ರಕಟವಾದುದು ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾದ ಸಂಗತಿ. ಹೊರೇಸ್ ವಾಲ್ಟೋಲ್‍ನ ಕ್ಯಾಸಲ್ ಆಫ್ ಅಟ್ರೌಂಟೊ ಮಧ್ಯಯುಗದ ಗಾಥಿಕ್ ವರ್ಗದ ಕಲ್ಪನಾವೈಭವದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಥೆ. ವಿಸೆಸ್ ಆನ್ ರ್ಯಾಡ್‍ಕ್ಲಿಫ್‍ಳ ದಿ ಮಿಸ್ಟೆರೀಸ್ ಆಫ್ ಉಡಾಲ್ಫೋ ಕೂಡ ಇಂಥದೇ ಕೃತಿ. ಕತ್ತಲು ತುಂಬಿದ ಕಾಡು, ದೆವ್ವಗಳು, ದುಷ್ಟರು, ಪ್ರಕೃತಿಪ್ರೇಮ, ಭಾವೌತ್ಸುಕ್ಯ-ಇವು ಈ ಗ್ರಂಥಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳು. *ಈ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಪ್ರವೃತ್ತಿ 18ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಇತ್ತು. ಪೋಪ್ ತನ್ನ ವಿಡಂಬನೆಗಳನ್ನೂ ಚರ್ಚಾತ್ಮಕ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನೂ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗಲೇ ಜೇಮ್ಸ್ ಥಾಮ್ಸ್‍ನ ಎಂಬ ಋತುಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ದೀರ್ಘ ಕವಿತೆಯನ್ನು ಬರೆದ (1731). ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಯಂಗ್‍ನ ನೈಟ್ ಥಾಟ್ಸ್ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಅನಂತರ ಬಂತು. ಇವರೆಡರಲ್ಲೂ ಹಳ್ಳಿಯ ಜೀವನ. ಹಳ್ಳಿಗಾಡಿನ ದೃಶ್ಯಗಳು, ಪ್ರಕೃತಿವರ್ಣನೆ, ಮಾನವ ಸಹಜವಾದ ಭಾವಗಳು ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿವೆ. ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಥಾಮಸ್ ಗ್ರೆ ಮತ್ತು ವಿಲಿಯಮ್ ಕಾಲಿನ್ಸ್‍ರಲ್ಲೂ ಈ ಗುಣಗಳುಂಟು. ಗ್ರೆ ಕವಿಯ ಎನ್ ಎಲಿಜಿ ರಿಟನ್ ಇನ್ ಎ ಕಂಟ್ರಿ ಚರ್ಚ್‍ಯಾರ್ಡ್ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವನ. ಅದು ಹಳ್ಳಿಯ ಜನರ ಕಷ್ಟ ಸುಖಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಗ್ರೆ ಕವಿಯೇ ಬರೆದ ದಿ ಬಾರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೋಗ್ರೆಸ್ ಆಫ್ ಪೊಯಂಸ್ ಕವನಗಳು ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಕೆರಳಿಸುವ ರಚನೆಗಳು. ಕಾಲಿನ್ಸನ ಓಡ್ ಟು ಈವನಿಂಗ್ ಕವಿತೆಯ ವಸ್ತು ಗ್ರಾಮಸೀಮೆಯ ಸಂಧ್ಯೆಯ ವರ್ಣನೆ. ಪ್ರಾಸರಹಿತವಾದ ಈ ಕವನ ಹಿರಾಯಿಕ್ ಕಪ್ಲೆಟ್ಟನ ಸಂಕೋಲೆಯಿಂದ ಹೇಗೆ ಕೆಲವರಾದರೂ ಬೇಸತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಲಿಯಮ ಕೂಪರ್ ಮತ್ತು ಜಾರ್ಜ್ ಕ್ರ್ಯಾಬ್‍ರೂ ಹಳ್ಳಿಯ ಜೀವನದ ಮತ್ತು ನೋಟಗಳ ಕವಿಗಳು. ಸ್ಕಾಟ್ಲೆಂಡಿನ ಕವಿ ರಾಬರ್ಟ್ ಬನ್ರ್ಸ್ ಹಳ್ಳಿಯವ; ಸ್ವತ: ರೈತ. ಅವನ ಭಾವಗೀತೆಗಳು ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿವೆ. ಪ್ರಣಯ ಕವನಗಳ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಅವನದು ಎತ್ತಿದ ಕೈ. ಅವನ ಭಾಷೆ ಸ್ಕಾಟ್ಲೆಂಡಿನ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದ ಆಡುಭಾಷೆ. *[[ವಿಲಿಯಂ ಬ್ಲೇಕ್]] ಅನುಭಾವೀ ಕವಿ. ಅವನ ಕವನಗಳಲ್ಲಿ ದೈವಚಿಂತನೆಯ ಹುಚ್ಚು ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಕಲ್ಪನೆಗೆ, ಸಹಜತೆ ಸರಳತೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರಕೃತಿಪ್ರೇಮ ಮಾನವಪ್ರೇಮಗಳಿಗೆ ಕೈತೋರಿಸುತ್ತವೆ; ಬರಲಿರುವ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಆದುದರಿಂದ '''ಈ ಕವಿಗಳಿಗೆ ಟ್ರಾನ್ಸಿಷನ್ ಪೊಯಟ್ಸ್ ಎಂದು ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ.''' ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ಹೋಗುವವರು ಎಂದು ಆ ಮಾತು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇವರು ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೂ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೂ ಮಧ್ಯೆ ಸೇತುವೆಯಂತಿದ್ದರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರಲ್ಲೂ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿ ಕಂಡು ಬಂದ ಲಕ್ಷಣಗಳೇ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿ ವಡ್ರ್ಸ್‍ವರ್ತ್ ಮತ್ತು ಕೋಲಿರಿಜ್‍ರಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಯುಗವನ್ನು ತಂದುವು. ===ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನದ ಯುಗ=== *ಈ ಯುಗಕ್ಕೇ ಸೇರಬೇಕಾದ ಲೇಖಕರ ಹೆಸರುಗಳು ಇನ್ನೂ ಅನೇಕವಿವೆ. ಒಟ್ಟಿನ ಮೇಲೆ ಈ ಯುಗ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅತ್ಯಂತ ರಸಮಯವಾದ ವೈವಿಧ್ಯಪೂರ್ಣವಾದ ವೈಭವೋಪೇತವಾದ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. *ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆ ಶತಮಾನದ ದ್ವಿತೀಯಾರ್ಧ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ [[ವಿಜ್ಞಾನ]]ದ ಯುಗ. ಇದನ್ನು ವಿಕ್ಟೋರಿಯ ಯುಗ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಯುಗ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ವಿಸ್ತರಣಕ್ಕೂ ವ್ಯಾಪಾರದ ಉತ್ಕರ್ಷಕ್ಕೂ ವಿಜ್ಞಾನದ ಬೆಳೆವಣಿಗೆಗೂ ಹೆಸರಾದುದು. ಇವೆಲ್ಲವುಗಳ ಪರಿಣಾಮ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಆದುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಸಾಮಾನ್ಯರ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ತಕ್ಕ [[ಸಾಹಿತ್ಯ]]ದ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಬೇಕಾಯಿತು. ವಾರ್ತಾಪತ್ರಿಕೆಗಳೂ ಮಾಸಪತ್ರಿಕೆ ಮೊದಲಾದವುಗಳೂ ಈ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದುವು. ಕಥೆ, ಕಾದಂಬರಿ ಮೊದಲಾದವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿ ಕಾದಂಬರಿಗಳ ಯುಗವನ್ನೇ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದವು. ಸುದೀರ್ಘವಾದ ಸಮಾಜದ ನಾನಾ ಮುಖಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಬಂದವು. '''ಚಾರಲ್ಸ್ ಡಿಕೆನ್ಸ್,''', ವಿಲಿಯಮ್ ಮೇಕ್‍ಪೀಸ್, '''ಥ್ಯಾಕರೆ,''' '''ಜಾರ್ಜ್ ವಿಲಿಯಟ್''', ಜಾರ್ಜ್ ಮೆರಿಡಿತ್, ಚಾರಲ್ಸ್ ರೀಡ್, '''ರಾಬರ್ಟ್ ಲೂಯಿ ಸ್ಟೀವನ್‍ಸನ್''', '''ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ''' ಮೊದಲಾದ ಉನ್ನತಮಟ್ಟದ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರು ತಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಐಶ್ವರ್ಯಯುತವಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ಆ ಕಾಲದ ಜನರ ಮನೋಧರ್ಮ, ಆರ್ಥಿಕ ಜೀವನ, ಸಂಸ್ಕøತಿ ಮೊದಲಾದವನ್ನು ಕುರಿತು ಥಾಮಸ್ ಕಾರ್ಲೈಲ್, ಜಾನ್ ರಸ್ಕಿನ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಥ್ಯೂ ಆರ್ನಾಲ್ಡ್ ಮೊದಲಾದವರು ಬರೆದರು, '''ಥ್ಯಾಕರೆಯ ವ್ಯಾನಿಟಿ ಫೇರ್''', '''ಡಿಕನ್ಸ್‍ನ ಪಿಕ್ವಿಕ್ ಪೇಪರ್ಸ್''', '''ಡೇವಿಡ್ ಕಾಪರ್‍ಫೀಲ್ಡ್,''' '''ಆಲಿವರ್ ಟ್ವಿಸ್ಟ್''' ಮೊದಲಾದ ಕೃತಿಗಳೂ ಜಾರ್ಜ್ ಎಲಿಯಟ್ಟಳ ರೋಮೋಲಾ, ಸೈಲಾಸ್ ಮಾರ್ನರ್, ಮೆರಿಡಿತ್ತ್‍ನ ದಿ ಈಗೊಯಿಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಇವಾನ್ ಹ್ಯಾರಿಂಗ್ಟನ್, ಸ್ಟೀವನ್ಸನ್ನಿನ ದಿ ಟ್ರಿಷರ್ ಐಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಕಿಡ್ನ್ಯಾಪ್ಡ್, ಹಾರ್ಡಿಯ ಟೆಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಡಿ ಅರ್ಬರ್‍ವಿಲಿಸ್, '''ದಿ ರಿಟರ್ನ್ ಆಫ್ ದಿ ನೇಟಿವ್''' ಮೊದಲಾದ ಕಾದಂಬರಿಗಳೂ ಜಗತ್ತಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿಗಳ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ರಾರಾಜಿಸುತ್ತಿವೆ. *ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಕಾಲದ ಕಾವ್ಯವೂ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಮಟ್ಟದ್ದಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಮಹತ್ತರವಾದುದೇ. ಆಲ್ಫ್ರೆಡ್ ಟೆನಿಸನ್, ರಾಬರ್ಟ್ ಬ್ರೌನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಥ್ಯೂ ಆರ್ನಲ್ಡ್ ಈ ಯುಗದ ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಕವಿಗಳು. ಇವರೆಲ್ಲರ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ನೂತನ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ (ಅದರಲ್ಲೂ ಡಾರ್ವಿನ್ನನ ವಿಕಾಸವಾದದಿಂದ) ವಿಚಾರಪರರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಜಿಜ್ಞಾಸೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. ತತ್ಫಲವಾಗಿ ಅವರ ಕಾವ್ಯ ಆಲೋಚನಾಮಯವಾಗಿದೆ. ಟೆನಿಸನ್ನಿನ ಕೃತಿಗಳು ಸುಂದರ ಚಿತ್ರಗಳ ವರ್ಣನೆಗೆ ಇಂಪಾದ ಛಂದೋರಚನೆಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಬ್ರೌನಿಂಗ್ ಸಚೇತಕವಾದ ಆಶಾವಾದಿತ್ವಕ್ಕೆ ಹೆರಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅರ್ನಾಲ್ಡ್ ಸೂಕ್ಷ್ಮರುಚಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಸಂವೇದನಾಶೀಲನಾದ ಕವಿ. ಆ ಕಾಲದ ಜನರ ಮನದಲ್ಲಿದ್ದ ತುಮುಲ ಅವನ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಅವನು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಿಮರ್ಶಕನೂ ಆಗಿದ್ದ. ಆಲೋಚನೆಗೆ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನವಿಲ್ಲ, ಅದು ಗಮನ ಕೊಡಬೇಕಾದುದು ಸೌಂದರ್ಯಕ್ಕೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಕಾವ್ಯ, ಲೇಖನ ಮಾಡಿದವರು ಪ್ರಿ ರಯಾಫೇಲೈಟ್ಸ್ ಎಂಬ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದ ವಿಲಿಯಂ ಮಾರಿಸ್, ಡ್ಯಾಂಟೆ ಗೇಬ್ರಿಯಲ್ ರಾಸೆಟಿ, ಮತ್ತು ಛಾರಲ್ಸ್‍ಸ್ವಿನ್‍ಬರ್ನ್, ಮಾರಿಸ್ ಮತ್ತು ರಾಸೆಟಿಯವರ ಕವನಗಳು ಚಿತ್ರಮಯ ವರ್ಣನೆ ಸ್ವಿನ್‍ಬರ್ನನ ಕವನಗಳು ನಾದಮಾಧುರ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. *ಮಿಸೆಸ್ ಎಲಿಜûಬೆತ್ ಬ್ಯಾರೆಟ್ ಬ್ರೌನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಸ್ಟಿನ ರಾಸೆಟಿ ಈ ಕಾಲದ ಗಣ್ಯ ಕವಿಯಿತ್ರಿಯರು. ಎಮಿಲಿ ಬ್ರಾಂಟೆಯೂ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದಳು. ಅವಳೂ ಅವಳ ಸೋದರಿಯರೂ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನೂ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇವರಲ್ಲದೆ ಈ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ವೇಳೆಗೆ ಆಸ್ಕರ್ ವೈಲ್ಡ್, ರಡ್ಯಾರ್ಡ್ ಕಿಪ್ಲಿಂಗ್, ಜಾರ್ಜ್ ಗಿಸ್ಸಿಂಗ್, ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಥಾಂಪ್‍ಸನ್ ಮೊದಲಾದ ಕವಿಗಳೂ ಬಂದರು. ಹಾರ್ಡಿಯೂ ಕವಿತೆ ಬರೆದ, ಇದರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರೂ ಒಂದೊಂದು ರೀತಿಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು. ಇಪ್ಪತ್ತನೆ ಶತಮಾನದ ಕಾವ್ಯದ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆ ಶತಮಾನದಲ್ಲೇ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತಂದ ಜೆರಾರ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ಲಿ ಹಾಪ್ಕಿನ್ಸ್ ಇದೇ ಕಾಲದವ. ಅವನ ಕವನಗಳು ಅವನ ಜೀವಿತಕಾಲದಲ್ಲೇ ಪ್ರಕಟವಾಗದಿದ್ದ ಕಾರಣ ಆತ ತನ್ನ ಸಮಕಾಲೀನರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ==ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗ== ;ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ರಾಣಿಯ ಕಾಲ:ಈ ಕಾಲವು ಹತ್ತೊಂಭತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯ ದ ವರೆಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ. {{Quote_box| width=40%|align=right|quote= ;ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ರಾಣಿಯ ಕಾಲ : * ಈ ಕಾಲವು ಹತ್ತೊಂಭತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವರೆಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ. * ಕಾವ್ಯ : ಆಲ್`ಫ್ರೆಡ್ ಟೆನ್ನಿಸನ್ ; ಮತ್ತು ರಾಬರ್ಟ್ ಬ್ರೌನಿಂಗ್ ಈ ಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳು. * ಕಾದಂಬರಿಗಳು : ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಕಾಲದ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿ ಪ್ರಕಾರವು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಿತು. * ಇದು ಛಾಲ್ರ್ಸ್ ಡಿಕನ್ಸ್ ; ಜೇನ್ ಆಸ್ಟಿನ್ ; ಎಮಿಲಿ ಬ್ರಾಂಟೆ ; ಜಾರ್ಜ್ ಎಲಿಯಟ್, ಮತ್ತು ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ ಇವರ ಕಾಲ * ನಾಟಕ : ಈ ಕಾಲದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಾಟಕ ಕರ್ತೃ ಆಸ್ಕರ್ ವೀಲ್ಡ್ . ಅವನ ಶೇಷ್ಠ ಕೃತಿ ದಿ ಇಂಪಾರ್ಟೆನ್ಸ್ ಬಿಯಿಂಗ್ ಅರ್ನೆಸ್ಟ್. |}} ;ಕಾವ್ಯ-ಪದ್ಯ: :ಟೆನ್ನಿಸನ್ (1809-1892); ಬ್ರೌನಿಂಗ್ 1812-1889); ಆರ್ನಾಲ್ಡ್ (1822-88); ಡಿ.ಜಿ.ರೊಸೆಟ್ಟಿ 1828-82) ; ಮೊರಿಸ್ 1834-96) ; ಸ್ವೈನ್‍ಬರ್ನ್ (1837-1909); ಹಾಪ್‍ಕಿನ್ಸ್ 1844-1896); ವೈಲ್ಡ್ (ವೀಲ್ಡ್) 1856-1900); ;ಕಾದಂಬರಿ : :ಗಾಸ್ಕೆಲ್ (1810-65); ಥ್ಯಾಕರೇ (1811-1863) ಡಿಕನ್ಸ್ (1812-1870); ಯಿ.ಬ್ರಾಂಟೆ (1818-48) ; ಏಲಿಯಟ್ (1819-1880); ಮೆರಿಡಿತ್ (1828- 1909) ; ಬಟ್ಲರ್ (1835-1902) ; ಹಾರ್ಡೀ (1840-1928); ;ನಾಟಕ : ಪಿನೇರೋ (1855-1934)ವೈಲಡ್(ವೀಲ್ಡ್) 1856-1900); ;ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ : :ಮಕಾಲೇ(1800-1859) ವಿಮರ್ಶೆ : ರಸ್ಕಿನ್ (1819-1900) ಆರ್ನಾಲ್ಡ್ ( 1822-1888) ; ಪ್ಯಾಟರ್ (1839-1994) ; ಪ್ರಬಂಧ : ಆರ್.ಎಲ್.ಸ್ಟಿವನ್‍ಸನ್ (1850-1894); ಇತಿಹಾಸ, ವಿಜ್ಞಾನ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ಮತಧರ್ಮ: ಕಾರ್ಲೈಲ್(1795-1881) ; ಮಕಾಲೆ (1800-1859); ನಿವ್‍ಮನ್ (1801-1890); ಮಿಲ್ಲ್ (1806-1873); ಡಾರ್ವಿನ್ (1809-1882) ; ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ (1820-1903) ಹಕ್ಸ್‍ಲೀ (1825-1895) ; ಡೋಟಿ(ಡಾಟಿ) 1843- 1926) ===ಹದಿನೆಂಟು ಮತ್ತು ಹತ್ತೊಂಭತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನ=== [[File:George Eliot, por François D&#039;Albert Durade.jpg|thumb|ಮೇರಿ ಆನ್ ಇವಾನ್ಸ್ (22 ನವೆಂಬರ್ 1819 - 22 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1880; ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಮೇರಿ ಆನ್ ಅಥವಾ ಮರಿಯನ್, ಅವಳ ಕಾವ್ಯ ನಾಮ (ಪೆನ್‍ ನೇಮ್) '''ಜಾರ್ಜ್ ಎಲಿಯಟ್''', "ಏಳು ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ, ಆಡಮ್ ಬೇಡೆ (1859), ದಿ ಮಿಲ್ ಆನ್ ದಿ ಫ್ಲೋಸ್ (1860), ಸಿಲಾಸ್ ಮಾರ್ನರ್ (1861) ಜನಪ್ರಯವಾದವು. (François Albert Durade-ಯ ಕೃತಿ]] *ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯು ತೀವ್ರಗೊಂಡು, ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಬೆಳೆಯುತ್ತ ಹೋದವು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವೂ ವಿಸ್ತಾರವಾಯಿತು. ಭದ್ರವಾಯಿತು ದೇಶದ ವ್ಯಾಪಾರವಾಣಿಜ್ಯಗಳು ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆದವು. ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಮೇಲೂ ನಿಯಂತ್ರಣವಿಲ್ಲದುದ್ದರಿಂದ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನ ನ್ಯಾಯವಾದ ವಿತರಣೆಗೆ ಗಮನ ನೀಡದಿದ್ದುದರಿಂದ ಹಲವಾರು ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ತಲೆದೋರಿದ್ದವು. ಕಾರ್ಮಿಕರ ಸ್ಥಿತಿ ದಯನೀಯವಾಯಿತು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಕ್ಷೋಭೆ ತಲೆದೋರಿತು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಬದುಕುಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಸಂದಿಗ್ಧಗಳೂ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು. ಅಸಾಧಾರಣ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ಡಿಕನ್ಸ್, ಇವನ ಸಮಕಾಲೀನರಾದ ಜಾರ್ಜ್ ಎಲಿಯೆಟ್ ಮೊದಲಾದವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಿಗೆ ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಇದೆ. ಡಿಕನ್ಸ್, ಷೇಕ್ಸ್‍ಪಿಯರನಿಗೆ ಸಮನಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಅವನಂತೆ ಒಂದು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಪಾತ್ರಗಳ ಜಗತ್ತನ್ನೇ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ. ದುಷ್ಟತನದ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಮನಸ್ಸನ್ನು ತಲ್ಲಣಗೊಳಿಸುವಂತೆ ನಿರೂಪಿಸಿದ ಡಿಕನ್ಸ್‍ನ ಹಾಸ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆ, ವಿಡಂಬನೆ ಇವು ಸಮರ್ಥ ಶಸ್ತ್ರಗಳು `ಜಾರ್ಜ್ ಎಲಿಯೆಟ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಮೇರಿ ಆ್ಯನ್ ಈವನ್ಸ್‍ಳಲ್ಲಿ ನೈತಿಕ ಶ್ರದ್ಧೆ, ಗತಕಾಲ-ವರ್ತಮಾನ ಕಾಲಗಳ ಸಂಬಂಧದ ಶೋಧನೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಜಾರ್ಜ್ ಮೆರಿಡಿತ್ ಮಾನಸಿಕ ಪದರಗಳನ್ನು ಶೋಧಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ವಿಕ್ಟೊರಿಯನ್ ಯುಗದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಈತನೂ ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿಯೂ ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗ, ಆಧುನಿಕ ಯುಗಗಳ ನಡುವಣ ಸೇತುವೆ. ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿ ಬರೆದ ಮೊದಲನೆಯ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ಹಾರ್ಡಿ. ಮಾನವ ಜಗತ್ತನ್ನು ಮೀರಿದ ಅದೃಶ್ಯ ಶಕ್ತಿಯುಂಟು, ಅದು ಧರ್ಮ-ನ್ಯಾಯಗಳ ಪರವಲ್ಲ. ಅದರದೇ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರಿಯತ್ತ ಅದು ಸಾಗುತ್ತದೆ, ಅದರ ಮುನ್ನಡೆಗೆ ಅಡ್ಡಿ ಬರುವವರು ಒಳ್ಳೆಯವರಾಗಲಿ ಕೆಟ್ಟವರಾಗಿರಲಿ ಅವರನ್ನು ತುಳಿಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ಆತನ ದೃಷ್ಟಿ. ಶ್ರೇಷ್ಠ ದುರಂತ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಇವನು ರಚಿಸಿದ. (ಎಂ.ಆರ್.)<ref> [https://kn.wikisource.org/s/1ph ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ] </ref> ==20ನೇ ಶತಮಾನ-ಆಧುನಿಕ ಯುಗ-ನವ್ಯ -ಬಂಡಾಯ-ದಲಿತ== *(Modern Literature expresses Stylish experimentation and revolution against all literary traditions.) {{Quote_box| width=40%|align=right|quote= ;ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಬಳವಣಿಗೆ : *ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಬದಲಾವಣೆಗಳು, ಹೊಸ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು, ಎರಡು ಜಾಗತಿಕ ಮಹಾಯುದ್ಧಗಳು ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದ ಆತ್ಮ ವಿಶ್ವಾಸ , ನಂಬುಗೆಗಳನ್ನು ಹೊಡೆದು ಹಾಕಿತು. ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ನೋವು, ಸಂಕಟ, ಅನಿಶ್ಚಯ,ನಿರಾಶೆ, ಭಾವನೆಗಳು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ತೋರಿದವು. .ಅವು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೂ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದವು., ಹಾಗಾಗಿ ಕವನ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬಗೆಯ ಚಿಂತನೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *ಈ ಹೊಸ ವಿಚಾರಕ್ರಾಂತಿಯು ನವೀನ ಬಗೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮಾರ್ಗ ಹುಟ್ಟಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ನವೀನ ಬಗೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯವು “ನವ್ಯ” (ಮಾಡರ್ನ್) ಸಾಹಿತ್ಯವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *ಹಿಂದಿನ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಹೊಸ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಭಾಷೆಯನ್ನೂ (ಭಾಷಾಪ್ರಯೋಗ) ಪ್ರಯೋಗಶೀಲತೆಯನ್ನೂ ಮೈಗೋಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. *ಈ ಕಾಲದ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕರ್ತೃಗಳು (ಕವಿಗಳು, ಕೃತಿ-ಕರ್ತರು) ಮುಖ್ಯವಾಗಿ - ಡಬ್ಳು.ಬಿ.ಯೀಟ್ಸ್ , ಟಿ.ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್ *ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ- ಡಬ್ಳು. ಎಚ್.ಆಡೆನ್. ; *ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಜೀನಿಯಾ ವೂಲ್ಫ್ ಮತ್ತು ಜೇಮ್ಸ್ ಜಾಯ್ಸ್, *ಮತ್ತು ನಾಟಕ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ಯುಯಲ್ ಬಕೆಟ್ ಪ್ರಮುಖರು. |}} ===ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ೧೯೦೧ ರ ತರುವಾಯ=== {| class="wikitable sortable " |- | '''ಆಧುನಿಕತಾವಾದ (೧೯೦೧-೧೯೩೯):-''' ಈ ಯುಗದ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿ [[ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ]] (೧೮೪೦-೧೯೨೮) ಇವರು ಆಧುನಿಕತಾವಾದ ಕವಿಗಳಾದವರು ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗ ಮತ್ತು ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ ಸಂಕ್ರಮಣಕಾಲ ಕವಿ ಮತ್ತು ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿ. ಇವರ ಜೊತೆಗೆ ಹೆನ್ರಿಜೇಮ್ಸ್ (೧೮೪೩-೧೯೧೬), ಜೋಸೆಫ್ ಕೊನ್ ರಾಡ್ (೧೮೫೭-೧೯೨೪) ಲಾಡ್೯ ಜಿಮ್ ರವರು ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. :'''೧೯೪೦ ರಿಂದ ೨೧ ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ:-''' ಕೆಲವರು ೧೯೩೯ನನ್ನು ಆಧುನಿಕತಾವಾದದ ಅಂತಿಮ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ೧೯೫೦ ಮತ್ತು ೧೯೬೦ ರವರು [[ಟಿ. ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್]], ವಿಲಿಯಮ್ ಪೌಲ್ಕ್ ನರ್, ಡೊರೊಬೆ ರಿಚಡ್೯ಸನ್ ಮುಂತಾದ ಆಧುನಿಕರು ತಮ್ಮ ಬರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಬರಹಗಾರರು ೧೯೪೦ ಮತ್ತು ೧೯೫೦ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರಹಂಗ್ರಿಸ್ ಡೈಲನ್ ತಾಮಸ್, ಟಿ. ಎಸ್. ಜೌಡೆನ್ ಮುಂತಾದವರು ಅವರ ಪ್ರಮುಖ ಬರವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಫಲರಾಗಿದ್ದರು. ಭಾರತದವರಾದ [[ಆರ್.ಕೆ.ನಾರಾಯಣ್]] ತಮ್ಮ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಿಚನ್ ಸಿಂಕ್ ವಾಸ್ತವಿಕತೆ ಎಂಬುದು ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ದಿಯಾಯಿತು.[[ಸಲ್ಮಾನ್ ರಶ್ದಿ]] ಯವರ ಮಿಡ್ ನೈಟ್ಸ್ ಚಿಲ್ಡ್ರಂನ್ ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಹೊಂದಿತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ ಹೊರಗಿರುವ ಸಾಹಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರಾದವರು [[ವಿ. ಎಸ್. ನೈಪಾಲ್]] ಬಹಳ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬೆಳೆಯಲಾರಂಭಿಸಿ ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಬಹಳ ಬರಹಗಾರರಿದ್ದರು.<ref>Columbia University Studies in English and Comparative Literature (New York: Columbia University, 1937)</ref> |} *'''ಕಾವ್ಯ-ಪದ್ಯ:'''ಹಾರ್ಡಿ (1840-1928); ಬ್ರಿಡ್ಜಸ್ (1844-1930); ಥಾಂಪ್‍ಸನ್ (1859-1907) ; ಎ,ಇ.ಹೌಸ್‍ಮನ್ 1859-1936); ನಿವ್‍ಬೊಲ್ಟ್ (1862-) ಯೀಟ್ಸ್ -ವಿಲಿಯಮ್ ಬಟ್ಲರ್(1865-1939) 1923ರ ನೊಬೆಲ್ ವಿಜೇತ ; ರಸೆಲ್ ಎ.ಯಿ. (1867-1935) ; ಬಿನ್‍ಯೋನ್ (1869-)ಡೇವೀಸ್ W.ಊ. (1871-1940); ಡಿ ಲಾ ಮೇರಿ (1873-); ಮ್ಯಾಸ್‍ಫೀಲ್ಡ್(1878-) ; ಗಿಬ್‍ಸನ್ (1878-) ; ನೋಯಿಸ್ (1880-) ; ಅಬರ್‍ಕ್ರೊಂಬೆ (1881-) ; ಫ್ಲೆಕರ್ (1884-1915) ; ವೂಲ್ಪ್ (1885-) ; ಸಾಸೂನ್ (1886-) ; ವಿಂಡ್ಹಾಮ್ ಡೆವಿಸ್ (1896-) ; ಬ್ರೂಕ್ (1887-1915) ; ಎಡಿತ್‍ಸಿಟ್ವೆಲ್(1887-) ; ಟಿ.ಎಸ್.ಏಲಿಯಟ್ (1888-) ಗ್ರೀವ್ಸ್ (1895-); ಬ್ಲಂಡೆನ್ (1896-) ಡೇ ಲೆವಿಸ್ (1904-) ;ಡಬ್ಲು.ಎಚ್. ಆಡೆನ್ (1907-) ; ಸ್ಪೆಂಡರ್ (1909-) *'''ಕಾದಂಬರಿ:'''ಡಬ್ಲ್ಯು. ಎಚ್ ಹಡ್ಸನ್ (1841-1922); ಜಾರ್ಜ್, ಮೂರ್ (1852-1933); ಗಿಸ್ಸಿಂಗ್ (1857-1903); ಕೊನಾರ್ಡ್( 1857-1924); [[ಎಚ್. ಜಿ. ವೆಲ್ಸ್|ವೆಲ್ಸ್]] (1866-); ಬೆನೆಟ್ (1867-1931); ಗಾಲ್ಸವರ್ದಿ (1867-1933);ಡಗ್ಲಾಸ್ (*1868-) ಮಾಗ್ಹಮ್ 91874-) ಟಿ.ಎಫ್.ಪೊವಿಸ್ ( 1875-) ; ಫಾಸ್ರ್ಟರ್ (1879-); ವೂಲ್ಫ್ (1882-) ; ಜೋಯ್ಸ್ (1882-) ; ಮೆಕೆನ್ಜೀ (1883-) ; ವೆಬ್ (1883-1927) ; ವಾಲ್ ಪೋಲ್ (1884-) ; ಡಿ.ಎಚ್.ಲಾರೆನ್ಸ್ (1885-1930) ; ಎಡ್ವರ್ಡ ಥಾಮಮ್ಸನ್ ( 1886-) ; ವಿಂಡ್ಯಾಮ್ ಲೆವಿಸ್ (1886) ; ಸಾಸೂನ್ (1886-) ;ಎ.ಪಿ.ಹರ್ಬರ್ಟ (1890- ) ಡೇವಿಡ್ ಗಾರ್ನೆಟ್ 1892-) ; ಆಲ್ಡಿಂಗ್ಟನ್ (19892-) ಸೇಯರ್ಸ (1893-) ಜೆ.ಬಿ.ಪ್ರೀಸ್ಟ್ಲೀ (1894-) ; ಆಲ್ಡಸ್ ಹಕ್ಸ್ ಲೀ ( 1894-) ; ಗ್ರೇವ್ಸ್ (1895-) ಕ್ರೋನಿನ್ ( 1896-) ಓ’ಫ್ಲಾಹರ್ಟಿ (1897-) ಎಚ್.ಇ.ಬೇಟ್ಸ್ (1905-). *'''ವಿಮರ್ಶೆ:'''ಲಬ್ಬಾಕ್ (1879-)<ref> ಅ್ಯನ್ ಔಟಲೈನ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಪ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲಿಟರೇಚರ್: ವಿಲಿಯಂ ಹೆನ್ರಿ ಹಡ್ಸನ್ ;</ref><ref>[[ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ: ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನರ ಯುಗ]]</ref><ref> Good English-Home Library Club-the Times of India Associated News Papersof Ceylon Ltd.1932)-ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: A Concise Encyclopedia of English Literature compiled by A.C.Cawley M.A.(ಎ ಕಾನ್ಸೈಜ್ ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯಾ ಆಫ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲಿಟರೇಚರ್ ಬೈ :ಎ.ಸಿ. ಕೌಲೀ ಎಮ್.ಎ.-ಟೈಮ್ಸ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಪಬ್ಲಿಕೇಶನ್ ಸಿಲೋನ್ 1932; ರ ಪ್ರತಿ ಕಾಪಿ ರೈಟ್ ಇಲ್ಲ.</ref><ref> http://www.slideshare.net/mraiyah/a-brief-outline-of-english-literature ಅಂಕಣಗಳಿಗೆ;</ref><ref> ಎನ್ಕಾರ್ಟಾ,</ref> ===ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಸಾಹಿತ್ಯ=== [[File:Thomas Stearns Eliot by Lady Ottoline Morrell (1934).jpg|thumb| ಥಾಮಸ್ ಸ್ಟೆರ್ನ್ಸ್ ಎಲಿಯಟ್ (1934)ಲೇಡಿ ಒಟ್ಟೊಲಿನ್ ಮೊರೆಲ್ ಅವರಿಂದ]] [[File:WB Yeats nd.jpg|thumb|ಡಬ್ಲ್ಯು ಬಿ ಯೇಟ್ಸ್]] [[File:D H Lawrence passport photograph.jpg|thumb|ಡಿ.ಎಚ್.ಲಾರೆನ್ಸ್]] *ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಹಲವು ರಾಜಕೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಪ್ರಭಾವಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಯಿತು. ಈ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧವು ಎರಡು ಜಾಗತಿಕ ಸಮರಗಳನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಿಂದ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಆರ್ಥಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತಂದಿದ್ದ ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಕೆ ನೀಡಿ ಹಿಂದೆ ಎಂದೂ ಇಲ್ಲದಷ್ಟು ಯುದ್ಧಗಳು ಕ್ರೂರವೂ ವಿನಾಶಕವೂ ಆಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದವು. ವಿಜ್ಞಾನ-ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಕ್ರೂರ ಮುಖದ ಅನಾವರಣವಾಯಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲೇ ಕಾರ್ಲ್ ಮಾಕ್ರ್ಸ್‍ನ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಹಬ್ಬಿ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಚಳವಳಿಗಳು ಬಲವಾದವು. ಕಾರ್ಮಿಕ ಘರ್ಷಣೆಗಳೂ ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಫ್ರಾಯ್ಡ್‍ನ ಮನಶ್ಯಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ರೂಪಿಸಿದ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಬೆಚ್ಚಿ ಬೀಳಿಸಿದವು. ಮನುಷ್ಯನು ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹೊಸ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದ. ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ, ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದವು. ಕಾಲ-ದೇಶಗಳ ಮೇಲಿನ ವಿಜಯ ಇನ್ನೂ ವ್ಯಾಪಕವಾಯಿತು. ದೇಶದ ಒಳಗಡೆ ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ವಾಹನಗಳ ವೇಗ, ಬಳಕೆ ಹೆಚ್ಚಾದವು. ಜನತೆಯ ಶಿಕ್ಷಣವೂ ಸರ್ಕಾರದ ಹೊಣೆ ಎಂಬ ಅರಿವು ಮೂಡಿತು. 1919ರಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕು ಪ್ರಾಪ್ತವಾಯಿತು. ಕಾರ್ಮಿಕನಿಗೂ ಈ ಹಕ್ಕು ಲಭ್ಯವಾಯಿತು. 1928ರಲ್ಲಿ 21 ವರ್ಷವಾದವರಿಗೆಲ್ಲ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಕೊಡಲಾಯಿತು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮುಕ್ತ ವ್ಯಾಪಾರ (ಫ್ರೀ ಟ್ರೇಡ್) ದಿಂದ ರಕ್ಷಣಾನೀತಿ (ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷ್‍ನಿಸ್ಟ್)ಗೆ ವಾಲಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿ ಬಲವಾಯಿತು. ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕದಲ್ಲಿ ಬೋಯರ್ ಯುದ್ಧ ನಡೆಯಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಷಾಹಿಗೆ ಸವಾಲುಗಳು ಬಂದವು. *ಈ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಬಾಂಬ್‍ನ ಭಯಂಕರ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಜಗತ್ತು ಇನ್ನೂ ತಲ್ಲಣಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕರಗಿ ಹೋಗಿ ಅದರ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಕುಗ್ಗಿತ್ತು. ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಪೆಟ್ಟು ಬಿದ್ದಿತು. ವಿಜ್ಞಾನ-ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಬೆಳೆದು ಕಾಲ, ದೇಶಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬದುಕನ್ನೇ ಕ್ರಾಂತಿಗೊಳಿಸಿತು. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಣಗಳ ಸ್ಪರ್ಧೆ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಘರ್ಷಣೆಗಳೂ ಶೀತಲ ಸಮರವೂ ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದವು. ಆದರೆ ಇದ್ದಕ್ಕಿದಂತೆ ಸೋವಿಯೆಟ್ ರಷ್ಯ ಕರಗಿ ಹೋಗಿ, ರಾಜಕೀಯ ಸಮೀಕರಣಗಳು ಬದಲಾದವು. ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಜಪಾನ್‍ನಂತಹ ದೇಶಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ತೀವ್ರ ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಜಗತ್ತಿನ ಇತರ ಭಾಗಗಳ ಚಿಂತನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಾದವು. ಐನ್‍ಸ್ಟೀನನ ಸಾಪೇಕ್ಷ ಸಿದ್ಧಾಂತವೂ ಅನಂತರದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಜಗತ್ತಿನ ಚಿಂತನೆಯ ಮೇಲೆ ಗಾಢವಾದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರಿದವು. ====ಜಾರ್ಜಿಯನ್ ಕವಿಗಳು==== *ಈ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯರಚನೆ ಮಾಡಿದ ಕವಿಗಳನ್ನು `ಜಾರ್ಜ್‍ಯನ್ ಕವಿಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹು ಜನಪ್ರಿಯತೆಗಳಿಸಿದವನು ರೂಪರ್ಟ್ ಬ್ವುಕ್ (1893-1918). ಈ ಕವಿಗಳು ನೇರವಾಗಿ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದವರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಬಹು ಮಂದಿ ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾದರು. ಇವರು ಯುದ್ಧದ ನೋವು, ದೇಶಾಭಿಮಾನ ಇವುಗಳಿಗೆ ದನಿಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ವಾಲ್ಟರ್ ಡಿ.ಟಿ.ಮೇಕ್, '''ಡಿ.ಎಚ್.ಲಾರೆನ್ಸ್''' '''ಡಬ್ಲ್ಯು ಬಿ ಯೇಟ್ಸ್''', [[ಟಿ. ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್]], '''ಡಬ್ಲ್ಯು ಬಿ.ಆಡನ್''' ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದ ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳು. ಯೇಟ್ಸ್‍ನ ಕವನಗಳು ಬದುಕಿನ ಎಲ್ಲ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ, ತನ್ನೊಳಗಿನ ತಳಮಳ-ನಿರಾಸೆ-ಭರವಸೆ ಯಾವುದನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಡದೆ, ಶಕ್ತವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದಿಂದ ಮೂಡಿದ ಕನವಗಳು. ಎಲಿಯೆಟ್, ಮೊದಲ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಮೂಡಿದ ನಿರಾಸೆ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶೂನ್ಯ ಇವುಗಳಿಗೆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ನೀಡಿದ. ಈ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ರೀತಿ ಹಿಂದಿನ ಕಾವ್ಯಕ್ಕಿಂತ ತೀರ ಭಿನ್ನವಾಗಿದ್ದು ಹೊಸ ಯುಗಕ್ಕೆ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು. ಅನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಎಲಿಯಟ್ ಬರೆದ `ದ ಫೋರ್ ಕ್ಯಾರ್ಟೆಟ್ಸ್ ಶತಮಾನದ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಚಿಂತನೆಯ ಕಾವ್ಯವಾಯಿತು. ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಫಿಲಿಪ್ ಲಾರ್ಕಿನ್, ಟೆಡ್ ಹ್ಯೂಸ್, ಇವನ ಹೆಂಡತಿ ಸಿಲ್ವಿಯ ಪ್ಲಾವ್, ಪೀಟರ್ ಪೋರ್ಟರ್ ಮೊದಲಾದವರು ಪ್ರಮುಖ ಕವಿಗಳು. ===ನಾಟಕ=== *ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಯುಗ ಮತ್ತು ವಿಕ್ಟೋರಿಯನ್ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ನಾಟಕಕಾರರು ಬರಲಿಲ್ಲ. 20ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಜೀವಕಳೆ ನೀಡಿದವರು [[ಹೆನ್ರಿ ಆರ್ಥರ್ ಜೋನ್ಸ್‌|ಆರ್ಥರ್ ಹೆನ್ರಿ ಜೋನ್ಸ್]] ಮತ್ತು ಆರ್ಥರ್ ವಿಂಗ್ ಪಿನಿಡೊ. ಆದರೆ, ನಾಟಕ ಮಂದಿರಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಜೀವ, ಚೈತನ್ಯ ನೀಡಿದವನು ಜಾರ್ಜ್ ಬರ್ನಾರ್ಡ್ ಷಾ. ನಾಟಕಮಂದಿರವನ್ನು ಚಿಂತನೆಯ ಮಂದಿರವನ್ನಾಗಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಯ ರಂಗವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಬಯಸಿದ. ಇವನ ಮಾತಿನ ಚಮತ್ಕಾರ ಅದ್ಭುತವಾದದ್ದು. ವಾದ ವಿವಾದಗಳೆಂದರೆ ಉತ್ಸಾಹ. ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವಾಗ ಸುದೀರ್ಘ ಮುನ್ನುಡಿಗಳನ್ನು ಬರೆದ. ಮನುಷ್ಯ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸದಿದ್ದರೂ ರಂಗಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಮಾತಿನ ಮಿಂಚಿನಿಂದ, ಮೋಡಿಯಿಂದ, ಐರನಿಯಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ನಾಟಕಕಾರನಾದ ಈಗ ಆತನ ನಾಟಕಗಳ ಹೊಳಪು ಮಾಸಿದೆ. ಜಾನ್ ಗಾಲ್ಸ್ ವರ್ದಿ, ಸೀನ್ ಒಡೇಸಿ, ಟೆರೆನ್ಸ್ ರ್ಯಾಟಿಗನ್ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಇತರ ನಾಟಕಕಾರರು. ಯೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಎಲಿಯೇಟ್ ಕಾವ್ಯರೂಪಕ (ಪೊಯಟಿಕ್ ಡ್ರಾಮ)ಕ್ಕೆ ಮತ್ತೆ ಜೀವ ನೀಡಿದರು. ಕ್ರಿಸ್ಟಫರ್ ಫ್ರೈ, ಜೆ.ಬಿ. ಪ್ರೀಸ್ಟ್‍ಲಿ, ಆಡನ್, ಕ್ರಿಸ್ಟಫರ್ ಇಷರ್‍ವುಡ್ ಇವರು ಇದೇ ಕಾಲದ ನಾಟಕಕಾರರು. ಜೆ.ಎಂ.ಸಿಂಗ್, ಸಾಮರ್‍ಸೆಟ್ ಮಾಮ್, ನೊಯೆಲ್ ಕಾರ್ಡ್ ವೈನೋದಿಕಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. *1956ರ ಮೇ 8ರಂದು ಜಾನ್ ಅಸ್‍ಬಾರ್ನ್‍ನ `ಲುಕ್ ಬ್ಯಾಕ್ ಇನ್ ಆಂಗರ್ ಎನ್ನುವ ನಾಟಕವು ಪ್ರದರ್ಶಿತವಾಯಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಾಟಕ ಹೊಸ ಯುಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟಿತು. `ದಿ ಆ್ಯಂಗ್ರಿ ಯಂಗ್ ಮ್ಯಾನ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಜನ್ಮತಾಳಿತು. ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ ತರುಣ ಜನಾಂಗದಲ್ಲಿ ಮೊಳಕೆ ಇಟ್ಟ ಅಸಮಾಧಾನ, ಕ್ರೋಧ ನಿರಾಸೆ ಎಲ್ಲ ಈ ಬಗೆಯ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದವು. ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಪ್ರದರ್ಶಿತವಾದ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಎಟ್ ಬೆಕೆಟನ ನಾಟಕ `ವೆಯ್‍ಟಿಂಗ್ ಫಾರ್ ಗೋಡೋ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಅವನ ಮೂಲಸ್ಥಿತಿಗೆ, ಅತ್ಯಂತ ನಿಸ್ಸಹಾಯಕ ಮತ್ತು ಅನಿಶ್ಚಯತೆಗಳ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಇಳಿಸಿ, ಯಾವುದೇ ಆಸೆ-ಭರವಸೆಗಳ ಕನ್ನಡಕವಿಲ್ಲದೆ ಬದುಕಿನ ವಾಸ್ತವಿಕತೆಯನ್ನು ಕಾಣುವ ಪ್ರಯತ್ನ. ಇದರೊಂದಿಗೆ `ಅಬ್ಸರ್ಡ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಈ ಕಾಲದ ಇತರ ಗಮನಾರ್ಹ ನಾಟಕಕಾರರು ಆರ್ನಲ್ಡ್ ವೆಸ್ಕರ್, ಜಾನ್ ಆರ್ಡನ್, ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಬಾಂಡ್ ಮೊದಲಾದವರು, ವೈನೋದಿಕ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಹೆರಾಲ್ಡ್ ಪಿಂಟರ್, ಟಾಮ್ ಸ್ಟಾಫರ್ಡ್, (ಶ್ರೀಮತಿ) ಕಾವಿಟ್ ಚರ್ಚಿಲ್ ಮೊದಲಾದವರು. *ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಾಟಕವು ಹಲವು ಆಂದೋಲನಗಳನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವು ವರ್ಕರ್ಸ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಮೂವ್‍ಮೆಂಟ್, ಫೆಮಿನಿಸ್ಟ್ ಥಿಯೇಟರ್, ಐರಿಷ್ ಥಿಯೇಟರ್ ಮತ್ತು ಥಿಯೇಟಿಕ್ ಆಫ್ ದಿ ಅಬ್ಸರ್ಡ್ ===ಕಾದಂಬರಿ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಂತರ ಅವಧಿ=== *'''ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನ:''' [[File:Thomas-Hardy.jpg|thumb|ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ]] *ಕಾದಂಬರಿ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ 1900ರಿಂದ 1920ರವರೆಗೆ ಮಧ್ಯಂತರ ಅವಧಿ, ವಿಕ್ಟೋರಿಯ, ಯುಗದಿಂದ ಆಧುನಿಕ ಯುಗಕ್ಕೆ ಸೇತುವೆ. 1920ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸ್ ಜಾಯ್ಸ್‍ನ `ಯೂಲಿಸಿಸ್(1922), ವರ್ಜೀನಿಯ ವುಲ್ಫಳ `ಮಿಸೆಸ್ ಡಾಲೊನೆಟ್ (1925) ಮತ್ತು ಡಿ.ಎಚ್. ಲರೆನ್ಸನ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಹೊಸ ಯುಗದ ಉದಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಸಾರಿದವು. ಹಾರ್ಡಿಂಜ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕಥಾವಸ್ತುವಿಗೆ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ, ಕಥಾವಸ್ತುವು ಹಲವು ಘಟನಾವಳಿಗಳ ಸರಪಳಿ. ಆದರೆ ಕ್ರಮೇಣ ಕಥಾವಸ್ತುವಿನ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು. `ಓಪನ್ ಎಂಡೆಡ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳು (ಪಾತ್ರಗಳ ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಒಂದು ಸ್ಪಷ್ಟ ಘಟ್ಟಕ್ಕೆ ತಂದು ನಿಲ್ಲಿಸದಿರುವ ಕಾದಂಬರಿಗಳು) ಹೆಚ್ಚಾದವು. ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ನೈತಿಕ ನಿಲುವು, ಮನುಷ್ಯನ ಬದುಕಿನ ದರ್ಶನ ಇವು ಮೈದಾಳಿದವು. ಕಾಲ (ಟೈಂ)ದ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಭಾಷೆಯ ಸಂವಹನ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಉಂಟಾಯಿತು *ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾದಂಬರಿಯ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಹೆನ್ರಿ ಜೇಮ್ಸ್‍ನ ಸ್ಥಾನದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದ ಉಂಟು. ಅವನು ಹುಟ್ಟಿದುದು ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ. 33ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿಗೆ ಬಂದು ನೆಲಸಿದ. ಇವನು ಪಾತ್ರಗಳ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಳಿದು ಅನುಭವವನ್ನು ಅವರ ಪ್ರಜ್ಞೆಯೊಳಗಿಂದ ಕಾಣುತ್ತಾನೆ. ಈತನ ಗುರಿ, `ಸಂಪೂರ್ಣ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಆತನ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸುವುದು. *ಇವನಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದುದು ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿಕೋನ. ದೃಷ್ಟಿಕೋನವೇ ಕಾದಂಬರಿಯ ಆಧಾರ. ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರದ ಮನಸ್ಸಿನೊಳಗೆ ಇಳಿದು ಅದರೊಳಗಿಂದ ಇವನ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಾನೆ. ಇವನು ಕಾದಂಬರಿಯ ಹೊಸ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟ. '''ಜಾನ್ ಗಾಲ್ಸ್‍ವರ್ದಿ'''ಯ `ದ ಫಾರ್‍ಸೈಟ್ ಸಾಗಾ; ಶ್ರೀಮಂತವರ್ಗದ ವಿಡಂಬನೆ. '''ಎಚ್.ಜಿ.ವೆಲ್ಸ್''' `ಸೈಂಟಿಫಿಕ್ ಫಿಕ್‍ಷನ್ ಅಥವಾ `ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಾಲ್ಪನಿಕ (ಕಾದಂಬರಿ) ರೂಪವನ್ನು ಬಲಗೊಳಿಸಿದವನು. `'''ದ ಟೈಮ್ ಮೆಷೀನ್''' `ದ ವಾರ್ ಆಫ್ ದ ವಲ್ಡ್ರ್ಸ್ ಮುಂತಾದ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನವು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಕಲ್ಪನೆಯ ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. [[File:George Charles Beresford - Virginia Woolf in 1902 - Restoration.jpg|thumb|1902 ರಲ್ಲಿ ವರ್ಜೀನಿಯಾ ವೂಲ್ಫ್ - ಜಾರ್ಜ್ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಬೆರೆಸ್‌ಫೋರ್ಡ್ -ನಿಂದ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆ]] *'''ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡಿ''' ನಿರಾಶಾವಾದಿ. ಕ್ರೈಸ್ತಮತದ ಕರುಣಾಯ ದೇವನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿ, ಮನುಷ್ಯನ ಗುಣ, ಯೋಗ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ಲಕ್ಷ್ಯಕೊಡದ, ತನ್ನದೇ ಗುರಿ ಇರುವ ಒಂದು ಪ್ರಬಲ ಅದೃಶ್ಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಂಡ ಶ್ರೇಷ್ಠ `ಟ್ರ್ಯಾಜಿಕ್ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದ. ಈ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಕುಲವನ್ನು ನಿಗೂಢ ವಿಶ್ವದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಇವನು ಆಧುನಿಕ ಕಾದಂಬರಿಗೆ ಸಿದ್ಧತೆ ಮಾಡಿದವನು. '''ಡಿ.ಎಚ್.ಲಾರೆನ್ಸ್''', ತನ್ನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಶ್ಲೀಲ ಬರಹಗಾರ ಎನ್ನುವ ಆಪಾದನೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದ. ಬದುಕನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು, ಸಹಜವಾಗಿ ಅನುಭವಿಸಬೇಕು ಎನ್ನುವುದು ಆತನ ನಿಲುವು. ಜೋಸೆಫ್ ಕಾನ್ರಾಡ್ `ಮಾಂಟಾಜ್ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಸಾಧಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅನುಭವದ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯನ್ನು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ಜಾರ್ಜ್ ಆರ್‍ವೆಲ್ (ಎತಿಕ್ ಬ್ಲೇರ್) ಎರಡು ರಾಜಕೀಯ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದ, ಎರಡೂ (`ಅನಿಮಲ್ ಫಾರ್ಮ್, `ನೈನ್‍ಟೀನ್ ಎಯ್ಟಿಫೋರ್) ವಾಮಪಂಥದ ಸಿದ್ಧ ಪದಬೃಂದಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಲೇ ಅದಕ್ಕೆ ದ್ರೋಹ ಮಾಡುವುದು ಎಷ್ಟು ಸುಲಭ ಎನ್ನುವುದನ್ನೂ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. '''ಜೇಮ್ಸ್ ಜಾಯ್ಸಿ'''ನ ಹಲವು ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ '''`ಯೂಲಿಸಿಸ್''' ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದದ್ದು. ಈ ಬೃಹತ್ ಕಾದಂಬರಿ ಇಪ್ಪತ್ತನಾಲ್ಕು ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾದಂಬರಿಯು ಸಂಕೇತಗಳಿಂದ ತುಂಬಿಹೋಗಿದೆ. ಭಾಷೆಗೆ ಅಸಾಧಾರಣ ಗಮನಕೊಟ್ಟು, ಪದಪದಕ್ಕೂ, ವಾಕ್ಯವಾಕ್ಯಕ್ಕೂ ವಾಕ್ಯದ ಲಯಕ್ಕೆ ಗಮನಕೊಟ್ಟು ಜಾಯ್ಸ್ ಬರೆದ. ಇವನು `ಸ್ಟೀಮ್ ಆಫ್ ಕಾನ್‍ಷಸ್‍ನೆಸ್ ತಂತ್ರವನ್ನು ಬಳಸಿದ. '''ವರ್ಜಿನಿಯ ವುಲ್ಫ್''' ಸಹ ಇದೇ ತಂತ್ರವನ್ನು ಬಳಸಿದಳು. ಇ.ಎಂ.ಫಾರ್‍ಸ್ಟರ್, ಐ.ವಿ.ಕಾಂಪ್ಟನ್-ಬರ್ನೆಟ್, '''ಆಲ್ಡಸ್ ಹಕ್ಸ್‍ಲಿ''' ಈ ಕಾಲದ ಇತರ ಗಮನಾರ್ಹ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರು. *ಅನಂತರದ ಅವಧಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾದಂಬರಿಕಾರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಗ್ರಹಾಂ ಗ್ರೀನ್. ಕಷ್ಟವಾದ ನೈತಿಕ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವ ಮನುಷ್ಯ ಇವನ ವಸ್ತು. ಭಗವಂತನ `ಗ್ರೇಸ್ (ಕೃಪೆ)ಗೆ ಇವನು ಮಹತ್ವ ನೀಡುತ್ತಾನೆ. ಆರ್ಥರ್ ಕೊಯ್‍ಸ್ಲರ್‍ನ ಬದುಕೇ ಅಸಾಧಾರಣ ಘಟನೆಗಳಿಂದ, ಅನುಭವಗಳಿಂದ ತುಂಬಿಹೋದದ್ದು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಯಕೆ ಇವನ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾಗಿದೆ. ವಿಲಿಯಂ ಗೋಲ್ಡಿಂಗನೊ ಸಮಾಜದ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಂದ ದೂರವಿರುವ ಮನುಷ್ಯರು ಕಷ್ಟವಾದ ನೈತಿಕ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತಾನೆ. *ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರದ ಕಾಲ ನಿರಾಸೆ, ಗೊಂದಲಗಳ ಕಾಲ, ಬದುಕಿನ ಸ್ವರೂಪ-ಮೌಲ್ಯಗಳ, ಮತ್ತೊಂದು ಅನ್ವೇಷಣೆಯ ಕಾಲ. ಫಿಲಿಪ್ ಲಾರ್ಕಿನ್, ವಿಲಿಯಂ ಕೂಪರ್, ಜಾನ್ ವೇಯ್ನ್, ಮೊದಲಾದವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ `ಆ್ಯಂಗ್ರಿ ಯಂಗ್ ಮ್ಯಾನ್ (ಕ್ಷುದ್ರ ತರುಣ)ನ ಮನಃಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಡೇವಿಡ್ ಸ್ಕೋಂ ಆಂಗಸ್ ವಿಲ್ಸನ್ ಮೊದಲಾದವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ `ಸೋಷಿಯಲ್ ರಿಯಲಿಸಂ' (ಸಾಮಾಜಿಕ ವಾಸ್ತವತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಅನಂತರದ ಒತ್ತಡಗಳಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ `ಫ್ಯಾಂಟಸಿಗಳೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು. ಜೇಮ್ಸ್ ಬಾಂಡ್‍ನ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಐಯಾನ್‍ಫ್ಲೆಮಿಂಗ್ ಬರೆದ. ಹೆಡ್ಲಿ ಛೇಸ್ ಇಂಥವೇ ಪಲಾಯನ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ನೈತಿಕತೆಯ ಸುಳಿವೇ ಇಲ್ಲ. ಪಾಲ್ ಸ್ಕಾಟ್‍ನಂಥವರು ನಷ್ಟವಾದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಸ್ತುವಾಗಿ ಆರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜೇನ್‍ರಿಸ್, ಅನಿತ ಬ್ಯುಕ್‍ನರ್ ಹಲವರು ಮಹಿಳೆಯರು ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. *ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಾದಂಬರಿಕಾರನು ತತ್ತರಿಸುವ ಅನುಭವಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾದ. ಕಾದಂಬರಿಯು ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಗಳಾದವು. ನಿಯತಕಾಲಿಕಗಳ ಮೇಲೆ ಕಾದಂಬರಿಕಾರನ ಅವಲಂಬನೆ ಕಡಿಮೆಯಾದುದರಿಂದ ಹಲವು ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಆತನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ವಿಸ್ತಾರವಾಯಿತು. ===ಗದ್ಯ=== *ಬದುಕು ಹಲವು ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಚಿಕೊಂಡಂತೆ ಗದ್ಯವು ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕಾದ ಹೊಣೆಗಳೂ ಹೆಚ್ಚಿದವು. ಹಲವರು ತಮ್ಮ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿ ಆತ್ಮವೃತ್ತಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಹಲವರು ಆರ್ಥಿಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ, ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಪರಾಮರ್ಶಿಸಿದರು. ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ವಿಜ್ಞಾನದ ತಿಳವಳಿಕೆಯನ್ನು ಜನ ಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಲು ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನದ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳು ಬದುಕಿನ ಮೇಲೆ ಮಾಡುವ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಮರ್ಶಿಸಲು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಜಗವು ಕಿರಿದಾದಂತೆ ಪ್ರವಾಸವೂ ಹೆಚ್ಚಿ, ಪ್ರವಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬೆಳೆಯಿತು. ಇವೆಲ್ಲದರ ನಡುವೆ ಲಲಿತ ಪ್ರಬಂಧ ಸ್ಪಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿಯಿತು. *[[ವಿನ್ಸ್‍ಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್]], ಲಾನ್ಸ್‍ಲಾಟ್ ಹಾಗ್‍ಬೆನ್, ಎಡ್ಮಂಡ್ ಬ್ಲಂಡನ್, ಜೆ.ಬಿ.ಎಸ್.ಹಾಲ್ಡೇನ್, ಎ.ಎಸ್.ಎಡಿಂಗ್‍ಟನ್, [[ಸಿ.ಇ.ಎಂ.ಜೋಡ್]], ಬರ್ನಾರ್ಡ್ ಷಾ, ಬರ್‍ಟ್ರಂಡ್ ರಸೆಲ್, ಆಲ್ಡಸ್ ಹಕ್ಸ್‍ಲಿ ಮೊದಲಾದವರು ಈ ಯುಗದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗದ್ಯ ಬರಹಗಾರರು.(ನೋಡಿ- ಇಂಗ್ಲಿಷ್-ಸಾಹಿತ್ಯ-ವಿಮರ್ಶೆ)(ಪರಿಷ್ಕರಣೆ: ಎಲ್.ಎಸ್.ಎಸ್.)<ref>https://kn.wikisource.org/s/1ph ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ</ref> ==ನೋಡಿ== *[[ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ]] *[[ಐರೋಪ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆಯ ರೂಪರೇಷೆಗಳು]] *[[ನಿಯೊ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಸಾಹಿತ್ಯ]] *[[ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆ]] *[[ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಯುಗದ ಹರಿಕಾರರು]] *[[ಆಧುನಿಕ ಕನ್ನಡ ಕಾವ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆ]] *[[ಸಾನೆಟ್]] *[[ಟಿ. ಎಸ್. ಎಲಿಯಟ್]] *[[ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾದಂಬರಿ]] *[[ಥಾಮಸ್ ಕಾರ್ಲೈಲ್]] *[[ಅನ್ನಾ ಸೆವಾರ್ಡ್]] ===ಪೂರಕ ಮಾಹಿತಿ=== *[http://www.universalteacher.org.uk/lit/history.htm Andrew Moore, 2002] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150315154021/http://www.universalteacher.org.uk/lit/history.htm |date=2015-03-15 }} *https://en.wikipedia.org/wiki/English_literature *[[https://kn.wikisource.org/s/1ph ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ]] *[[https://kn.wikisource.org/s/1crd ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಯುಗದ ಹರಿಕಾರರು]] ==ಆಧಾರ == *೧.ಅ್ಯನ್ ಔಟಲೈನ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಆಪ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲಿಟರೇಚರ್: ವಿಲಿಯಂ ಹೆನ್ರಿ ಹಡ್ಸನ್ ; *೨.[[ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ: ಆಂಗ್ಲೋ ಸ್ಯಾಕ್ಸನರ ಯುಗ]]; *೩.Good English-Home Library Club-the Times of India Associated News Papersof Ceylon Ltd.1932)-ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: A Concise Encyclopedia of English Literature compiled by A.C.Cawley M.A.(ಎ ಕಾನ್ಸೈಜ್ ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯಾ ಆಫ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಲಿಟರೇಚರ್ ಬೈ :ಎ.ಸಿ. ಕೌಲೀ ಎಮ್.ಎ.-ಟೈಮ್ಸ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಪಬ್ಲಿಕೇಶನ್ ಸಿಲೋನ್ 1932 ರ ಪ್ರತಿ ಕಾಪಿ ರೈಟ್ ಇಲ್ಲ.) *೪(ಅಂಕಣಗಳಿಗೆ>)[[:en:English literature|English literature]] *೫.ಉಲ್ಲೇಖ:ಎನ್ಕಾರ್ಟಾ, ==ಉಲ್ಲೇಖ== {{Reflist|2}} [[ವರ್ಗ:ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆ]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಕಾವ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾಷೆ]] k873u3qvu57xxejczdjcov0son1czw3 1 77114 1247826 648232 2024-10-16T08:02:48Z 202.12.83.213 /* Elasticity of demand with diagram in Kannada */ ಹೊಸ ವಿಭಾಗ 1247826 wikitext text/x-wiki ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಇನ್ನು ಕೆಲವು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದರೆ ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ ಆದಾಯದ ಪರಿಣಾಮ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆಯ ಮೇಲಾಗುವ ಪರಿಣಾಮದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿದ್ದರೆ ಓದುಗರಿಗೆ ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದು ನನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ.--[[ಸದಸ್ಯ:Ashok|Ashok]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Ashok|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೦:೦೭, ೯ ಜನವರಿ ೨೦೧೬ (UTC) == Elasticity of demand with diagram in Kannada == Types of elasticity of demand with diagram in kannada [[ವಿಶೇಷ:Contributions/202.12.83.213|202.12.83.213]] ೧೩:೩೨, ೧೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) m2fxt6o61hedldd2emj5ac0opfptsq9 0 84323 1247774 1247677 2024-10-15T15:03:00Z Rakshitha b kulal 75943 1247774 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Canis Lupus Signatus.JPG|320px|thumb|ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] '''ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ತೋಳವನ್ನು '''ಮರದ ತೋಳ''' ಅಥವಾ '''ಪಶ್ಚಿಮ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ (''ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್''), ಕಾನಿಡ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಬೂದು ತೋಳಗಳು, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸದಸ್ಯ, ಮತ್ತು ಅದರ ಕಡಿಮೆ ಮೊನಚಾದ ಕಿವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೂತಿ, ಜೊತೆಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳವು ಸಣ್ಣ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳದ ತುಪ್ಪಳವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿಳಿ, ಕಂದು, ಬೂದು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪಜಾತಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ಬಿಳಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ|ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ನಿವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾದ ಅರಣ್ಯ, ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಕ್ರೌರ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಅವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದವು. ಆದರೂ ಸಹ ಎಲ್ಲಾ ತೋಳಗಳನ್ನು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡಿದರೆ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಕಡಿಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು '''ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್''' ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಕುರಿ]], [[ಮೇಕೆ]] ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಈ ಬೂದು ತೋಳಗಳಿಂದ ಅಪಾಯವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಕುಲದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಸಹಕಾರಿ ಆಟದ ಬೇಟೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಅದರ ದೈಹಿಕ ರೂಪಾಂತರಗಳು, ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ನಡವಳಿಕೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಥವಾ ಗುಂಪು ಕೂಗುವಿಕೆಯಂತಹ ಸ್ವಭಾವಗಳಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಗದ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ಸಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಜಗಳಗಳು ಮರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ತೋಳವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳು, ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ತೋಳಗಳು ಅಥವಾ ಜೊತೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳಿಗಿಂತ ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಶಸ್ಸಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ರೋಗಕಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೇಬೀಸ್ ವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತರಬಹುದು. ಜಾಗತಿಕ ಕಾಡು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ೩೦೦,೦೦೦ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್ (IUCN) ''ಕಡಿಮೆ ಕಾಳಜಿ'' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳು ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಶುಪಾಲಕ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ-ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳ ಭಯವು ಅನೇಕ ಮಾನವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಜನರ ಮೇಲೆ ದಾಖಲಾದ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ರೇಬೀಸ್‌ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ತೋಳದ ದಾಳಿಗಳು ಅಪರೂಪ ಏಕೆಂದರೆ ತೋಳಗಳು ಜನರಿಂದ ದೂರ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರರು, ರೈತರು, ಸಾಕಣೆದಾರರು ಮತ್ತು ಕುರುಬರೊಂದಿಗಿನ ಅನುಭವಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಮಾನವರ ಭಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ==ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿ== ೧೭೫೮ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವೀಡಿಷ್ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನೇಯಸ್ ತನ್ನ ''ಸಿಸ್ಟಮಾ ನೇಚರ್‌'' ದ್ವಿಪದ ನಾಮಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬುದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದದ ಅರ್ಥ "ನಾಯಿ",<ref>{{OEtymD|canine}}</ref> ಮತ್ತು ಈ ಕುಲದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಗಳು, ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಾಯಿಯಂತಹ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತೋಳವನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಲಿನೇಯಸ್ ನಾಯಿಯನ್ನು ತೋಳದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ "ಕೌಡಾ ರಿಕರ್ವಾಟಾ" (ಬಾಲವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು) ಇದು ಯಾವುದೇ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=Clutton-Brock1995/> ===ಉಪಜಾತಿಗಳು=== ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಶ್ವದ ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೂರನೇ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಸ್ತನಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಸಿ. ಲೂಪಸ್ ೩೬ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ (ಲಿನ್ನೇಯಸ್, ೧೭೫೮) ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ (ಮೇಯರ್, ೧೭೯೩) ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ ಹಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೋಮಿ - ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಎಂಬುದು ಡಿಂಗೋಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿಕ್ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದವಾಗಿದೆ. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ೧೯೯೯ ರ ಮೈಟೊಕಾಂಡ್ರಿಯದ ಡಿಎನ್‍ಎ (mtDNA) ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಮತ್ತು "ತೋಳ" ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ೩೮ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವೀಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಿನ್ನೇಯಸ್ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಮಾದರಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಉಪಜಾತಿ ಯುರೇಷಿಯನ್ ತೋಳವನ್ನು (ಸಿ. ಎಲ್‍. ಲೂಪಸ್) ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು.<ref name=Wozencraft2005/> ಪ್ಯಾಲಿಯೋಜೆನೊಮಿಕ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳ ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಹೋದರಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮೊದಲು ಸಾಕಿದ ತೋಳಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Larson2014/> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಯುಸಿಎನ್‍/ಸ್ಪೀಸೀಸ್ ಸರ್ವೈವಲ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಕ್ಯಾನಿಡ್ ಸ್ಪೆಷಲಿಸ್ಟ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊವನ್ನು ಫೆರಲ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಪರಿಚಿತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಐಯುಸಿಎನ್‍ ರೆಡ್ ಲಿಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬಾರದು.<ref name=Alvares2019/> ===ವಿಕಾಸ=== ಮುಂಚಿನ ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ (ಇದು ಸಿ. ಎಟ್ರಸ್ಕಸ್‌ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮೂಲವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=239–245}} ಆಧುನಿಕ ಬೂದು ತೋಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪಾಂಟೆ ಗಲೇರಿಯಾದಿಂದ ೪೦೬,೫೦೦ ± ೨,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನದು.<ref name=":2">{{Cite journal |last1=Iurino |first1=Dawid A. |last2=Mecozzi |first2=Beniamino |last3=Iannucci |first3=Alessio |last4=Moscarella |first4=Alfio |last5=Strani |first5=Flavia |last6=Bona |first6=Fabio |last7=Gaeta |first7=Mario |last8=Sardella |first8=Raffaele |date=2022-02-25 |title=A Middle Pleistocene wolf from central Italy provides insights on the first occurrence of Canis lupus in Europe |journal=Scientific Reports |language=en |volume=12 |issue=1 |page=2882 |doi=10.1038/s41598-022-06812-5 |issn=2045-2322 |pmc=8881584 |pmid=35217686|bibcode=2022NatSR..12.2882I }}</ref> ಅಲಾಸ್ಕಾದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಪ್ಪಲ್ ಕ್ರೀಕ್ ಸಂಪ್‌ನ ಅವಶೇಷಗಳು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು, ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Tedford2009/> ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್ ಅನ್ನು ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಉಪಜಾತಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ (ಇದು ಸುಮಾರು ೧.೪ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು).<ref name=":2" /> ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್‌ನಿಂದ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾದ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾದ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಮೂತಿ, ಟೆಂಪೊರಾಲಿಸ್ ಸ್ನಾಯುವಿನ ಉಚ್ಚಾರಣಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ಪ್ರಿಮೋಲಾರ್ಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ಮೆಗಾಫೌನಾದ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ಯಾವೆಂಜಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೃತದೇಹ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆಗೆ ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ವಿಶೇಷ ರೂಪಾಂತರಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೈರ್ ತೋಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹಲ್ಲಿನ ಒಡೆಯುವಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ತೋರಿಸಿದವು. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶವಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದ ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸೇವಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲಿನ ಮುರಿತಗಳ ಆವರ್ತನ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಆಧುನಿಕ ಮಚ್ಚೆಯುಳ್ಳ ಹೈನಾದಂತಹ ಅಭ್ಯಾಸದ ಮೂಳೆ ಕ್ರ್ಯಾಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪೂರ್ವಜರ ತೋಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Freedman2014/><ref name=Skoglund2015/><ref name=Fan2016/> ೨೦೨೧ ರ ಅಧ್ಯಯನವು ಹಿಮಾಲಯದ ತೋಳ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಯಲು ತೋಳಗಳು ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅದು ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name=Hennelly2021/> ಇತರ ತೋಳಗಳು [[ಸೈಬೀರಿಯಾ]]<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Bergström |first1=Anders |last2=Stanton |first2=David W. G. |last3=Taron |first3=Ulrike H. |last4=Frantz |first4=Laurent |last5=Sinding |first5=Mikkel-Holger S. |last6=Ersmark |first6=Erik |last7=Pfrengle |first7=Saskia |last8=Cassatt-Johnstone |first8=Molly |last9=Lebrasseur |first9=Ophélie |last10=Girdland-Flink |first10=Linus |last11=Fernandes |first11=Daniel M. |last12=Ollivier |first12=Morgane |last13=Speidel |first13=Leo |last14=Gopalakrishnan |first14=Shyam |last15=Westbury |first15=Michael V. |date=2022-07-14 |title=Grey wolf genomic history reveals a dual ancestry of dogs |journal=Nature |language=en |volume=607 |issue=7918 |pages=313–320 |doi=10.1038/s41586-022-04824-9 |issn=0028-0836 |pmc=9279150 |pmid=35768506|bibcode=2022Natur.607..313B }}</ref> ಅಥವಾ ಬೆರಿಂಗಿಯಾದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಕಳೆದ ೨೩,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಕಳೆದ ಗ್ಲೇಶಿಯಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮಮ್‌ನ ಶಿಖರ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref name=":1">{{Cite journal |last1=Loog |first1=Liisa |last2=Thalmann |first2=Olaf |last3=Sinding |first3=Mikkel-Holger S. |last4=Schuenemann |first4=Verena J. |last5=Perri |first5=Angela |last6=Germonpré |first6=Mietje |last7=Bocherens |first7=Herve |last8=Witt |first8=Kelsey E. |last9=Samaniego Castruita |first9=Jose A. |last10=Velasco |first10=Marcela S. |last11=Lundstrøm |first11=Inge K. C. |last12=Wales |first12=Nathan |last13=Sonet |first13=Gontran |last14=Frantz |first14=Laurent |last15=Schroeder |first15=Hannes |date=May 2020 |title=Ancient DNA suggests modern wolves trace their origin to a Late Pleistocene expansion from Beringia |journal=Molecular Ecology |language=en |volume=29 |issue=9 |pages=1596–1610 |doi=10.1111/mec.15329 |issn=0962-1083 |pmc=7317801 |pmid=31840921|bibcode=2020MolEc..29.1596L }}</ref> ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಡೆತಡೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರೆ,<ref name=":1" /> ಇತರ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಇದು ಜೀನ್ ಹರಿವಿನ ಏಕರೂಪದ ಪೂರ್ವಜರ ಫಲಿತಾಂಶ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿವೆ.<ref name=":0" /> ೨೦೧೬ ರ ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನವು ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳು ಸುಮಾರು ೧೨,೫೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ನಂತರ ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ೧೧,೧೦೦-೧೨,೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇತರ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ತೋಳಗಳಿಂದ ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name=Fan2016/> ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳವು ನಾಯಿಯ ಪೂರ್ವಜವಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Freedman2017/><ref name=Thalmann2018/> ನಾಯಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳಕ್ಕೆ ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಆನುವಂಶಿಕ ಮಿಶ್ರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಡಿಂಗೊ, ಬಸೆಂಜಿ, ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಮಾಸ್ಟಿಫ್ ಮತ್ತು ಚೈನೀಸ್ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳು ದೇಶೀಯ ನಾಯಿ ಕ್ಲಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಸದಸ್ಯರು. [[ಯುರೋಪ್]], ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಮತ್ತು [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ತೋಳಗಳ ಭಿನ್ನತೆಯ ಸಮಯವು ಸುಮಾರು ೧,೬೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನದು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ತೋಳವು ಸುಮಾರು ೫,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿತು.<ref name=Fan2016/> ==ವಿವರಣೆ== [[File:Front view of a resting Canis lupus ssp.jpg|thumb|upright|alt=ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳ]] ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದೆ,<ref name=Mech1974/> ಮತ್ತು ಕೊಯೊಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳಿಂದ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೂತಿ, ಚಿಕ್ಕ ಕಿವಿಗಳು, ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=129–132}}<ref name=Mech1974/> ಇದು ತೆಳ್ಳಗೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ದೊಡ್ಡದಾದ, ಆಳವಾಗಿ ಅವರೋಹಣ ಪಕ್ಕೆಲುಬು, ಇಳಿಜಾರಾದ ಬೆನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನಾಯುವಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ಕಾಲುಗಳು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮಧ್ಯಮವಾಗಿ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಾಣಿಯು ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಆಳವಾದ ಹಿಮವನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,<ref>{{Cite journal |last1=Tomiya |first1=Susumu |last2=Meachen |first2=Julie A. |date=17 January 2018 |title=Postcranial diversity and recent ecomorphic impoverishment of North American gray wolves |journal=[[Biology Letters]] |language=en |volume=14 |issue=1 |pages=20170613 |doi=10.1098/rsbl.2017.0613 |issn=1744-9561 |pmc=5803591 |pmid=29343558 }}</ref> ಆದರೂ ಕೆಲವು ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಾಲಿನ ಇಕೋಮಾರ್ಫ್‌ಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.[36] ಕಿವಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನವಾಗಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ತಲೆಯು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅಗಲವಾದ ಹಣೆ, ಬಲವಾದ ದವಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ, ಮೊಂಡಾದ ಮೂತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತಲೆಬುರುಡೆಯು ೨೩೦–೨೮೦ ಮಿಮೀ (೯–೧೧ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೧೩೦–೧೫೦ ಮಿಮೀ (೫–೬ ಇಂಚು) ಅಗಲವಿದೆ.{{sfn|Mech|1981|p=14}} ಹಲ್ಲುಗಳು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಇದು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಅವು ಹೈನಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಷ್ಟು ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Therrien2005/>{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=112}} ಇದರ ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಚಪ್ಪಟೆ ಚೂಯಿಂಗ್ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಕೊಯೊಟೆಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರ ಆಹಾರವು ಹೆಚ್ಚು ತರಕಾರಿ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಹೆಣ್ಣು ತೋಳಗಳು ಕಿರಿದಾದ ಮೂತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಣೆಗಳು, ತೆಳ್ಳಗಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಗಳು, ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಕಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೃಹತ್ ಭುಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=23}} [[File:Canis lupus italicus skeleton (white background).jpg|thumb|left|alt=Photograph of a wolf skeleton|ತೋಳದ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರವನ್ನು ಇಟಲಿಯ ಅಬ್ರುಝೊ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ವುಲ್ಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ]] ವಯಸ್ಕ ತೋಳಗಳು ೧೦೫-೧೬೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೪೧-೬೩ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೮೦-೮೫ ಸೆಂ.ಮೀ (೩೧-೩೩ ಇಂಚು) ನಷ್ಟು ಭುಜದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬಾಲವು ೨೯-೫೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೧೧-೨೦ ಇಂಚು) ಉದ್ದವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ, ಕಿವಿಗಳು ೯೦-೧೧೦ ಮಿಮೀ (೩+೧⁄೨-೪+೩⁄೮ ಇಂಚು) ಎತ್ತರ, ಮತ್ತು ಹಿಂಗಾಲುಗಳು ೨೨೦-೨೫೦ ಮಿಮೀ (೮) +೫⁄೮–೯+೭⁄೮ ಇಂಚು).{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ಬರ್ಗ್‌ಮನ್‌ನ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ತೋಳದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ತೂಕವು ಅಕ್ಷಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಾನುಗುಣವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.[44] ತೋಳದ ಸರಾಸರಿ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೪೦ ಕೆಜಿ (೮೮ ಪೌಂಡು), ದಾಖಲಾದ ಚಿಕ್ಕ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೧೨ ಕೆಜಿ (೨೬ ಪೌಂಡು) ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೭೯.೪ ಕೆಜಿ (೧೭೫ ಪೌಂಡು) ಆಗಿದೆ.<ref name=Macdonald2001/>{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೩೮.೫ ಕೆಜಿ (೮೫ ಪೌಂಡು), [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ]] ತೋಳಗಳು ೩೬ ಕೆಜಿ (೭೯ ಪೌಂಡು), ಮತ್ತು [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೨೫ ಕೆಜಿ (೫೫ ಪೌಂಡು).{{sfn|Lopez|1978|p=19}} ಯಾವುದೇ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಣ್ಣುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಂಡು ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ೨.೩–೪.೫ ಕೆಜಿ (೫–೧೦ ಪೌಂಡು) ಕಡಿಮೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [[ಅಲಾಸ್ಕ|ಅಲಾಸ್ಕಾ]] ಮತ್ತು [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದರೂ, ೫೪ ಕೆಜಿ (೧೧೯ ಪೌಂಡು) ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೂಕವಿರುವ ತೋಳಗಳು ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=18}} ಮಧ್ಯ [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ೬೯-೭೯ ಕೆಜಿ (೧೫೨-೧೭೪ ಪೌಂಡು) ತೂಕವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ==ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ== ===ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನ=== ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ]] ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಮಾನವ ಕಿರುಕುಳವು ತೋಳದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಿದೆ. ತೋಳವು ಈಗ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]] ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದ್ವೀಪಗಳು ಮತ್ತು [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿದೆ (ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅಳಿದುಹೋಗಿದೆ). ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಡು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ತೋಳವನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಮೀ (೯,೮೦೦ ಅಡಿ) ನಡುವೆ ಕಾಣಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಕಾಡುಗಳು, ಒಳನಾಡಿನ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಪೊದೆಗಳು, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು (ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಟಂಡ್ರಾ ಸೇರಿದಂತೆ), ಮರುಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.[1] ತೋಳಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವು ಬೇಟೆಯ ಸಮೃದ್ಧತೆ, ಹಿಮದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ, ರಸ್ತೆ ಸಾಂದ್ರತೆ, ಮಾನವ ಉಪಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ===ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ=== ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಭೂ ಸಸ್ತನಿಗಳಂತೆ, ತೋಳವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ೨೪೦–೬೫೦ ಕೆಜಿ (೫೩೦–೧,೪೩೦ ಪೌಂಡ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ೨೩–೧೩೦ ಕೆಜಿ (೫೧–೨೮೭ ಪೌಂಡ್) ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದಾದ ಅಂಗ್ಯುಲೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ.[55][56] ತೋಳವು ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.[41] ೧೫ ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಜೊತೆಗೆ ವಯಸ್ಕ ಮೂಸ್ ಅನ್ನು ಉರುಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.[57] ವಿವಿಧ ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ತೋಳಗಳ ನಡುವಿನ ಆಹಾರದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ವಿವಿಧ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ತೋಳದ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಡು ದೊಡ್ಡ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು (ಅಂಗುಲೇಟ್ಸ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. [[ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಅವುಗಳ ಆಹಾರವು ಕಾಡು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳವು ಕಾಡು ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಇವುಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ತೋಳವು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ.[58] ಯುರೇಷಿಯಾದಾದ್ಯಂತ, ತೋಳಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೂಸ್, ಕೆಂಪು ಜಿಂಕೆ, ರೋ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು [[ಕಾಡುಹಂದಿ|ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.[59] [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ಪ್ರಮುಖ ಶ್ರೇಣಿಯ-ವ್ಯಾಪಕ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಎಲ್ಕ್, ಮೂಸ್, ಕ್ಯಾರಿಬೌ, ಬಿಳಿ-ಬಾಲದ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಸರಗತ್ತೆ ಜಿಂಕೆ.[60] ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮೊದಲು, ತೋಳಗಳು ಕಾಡು ಕುದುರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.[61] ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ಊಟವನ್ನು ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.[62] ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿನ್ನುವ ತೋಳವು ಚರ್ಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಹೃದಯ, ಕರುಳುಗಳು, ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳಗಳು ಗಡಿಬಿಡಿಯಿಂದ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಆಹಾರಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿರುವ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ದಂಶಕಗಳು, ಮೊಲಗಳು, ಕೀಟಾಹಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಜಲಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಆಹಾರಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಅವು ಹಲ್ಲಿಗಳು, ಹಾವುಗಳು, ಕಪ್ಪೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವಾಗ ದೊಡ್ಡ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.[64] ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳು ಮೀನು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಹ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.[66][67][68] ತೋಳಗಳು ಕೆಲವು ಸಸ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸೇವಿಸುತ್ತವೆ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳು ಸೇಬುಗಳು, ಪೇರಳೆ, ಅಂಜೂರದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಕಲ್ಲಂಗಡಿಗಳು, ಮತ್ತು ಚೆರ್ರಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಬೆರಿಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ರಾಸ್ಬೆರ್ರಿಸ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಅವು ಹುಲ್ಲನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ, ಇದು ಕೆಲವು ಜೀವಸತ್ವಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕರುಳಿನ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು ಅಥವಾ ಉದ್ದನೆಯ ಕಾವಲು ಕೂದಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ವಾಂತಿಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[69] ಅವುಗಳು ಪರ್ವತ ಬೂದಿ, ಕಣಿವೆಯ ಲಿಲಿ, ಬಿಲ್ಬೆರ್ರಿಗಳು, ಕೌಬರಿಗಳು, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕಪ್ಪು ನೈಟ್ಶೇಡ್, ಧಾನ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ರೀಡ್ಸ್‌ನ ಚಿಗುರುಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಕೊರತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.[64] ದಟ್ಟವಾದ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯುರೇಷಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜಾನುವಾರುಗಳು ಮತ್ತು ಕಸದ ಮೇಲೆ ಬದುಕಲು ಬಲವಂತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.[59] ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯು ಕಡಿಮೆ ಮಾನವ ಸಾಂದ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳಗಳು ಸಂದಿಗ್ಧ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜಾನುವಾರು ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.[70] ಕಠೋರವಾದ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕತೆಯು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಗುಂಪುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಅಥವಾ ಗಾಯಗೊಂಡ ತೋಳಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಸತ್ತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರ ದೇಹಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು. ===ಸೋಂಕುಗಳು=== ತೋಳಗಳಿಂದ ಒಯ್ಯುವ ವೈರಲ್ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ರೇಬೀಸ್, ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಹೆಪಟೈಟಿಸ್, ಪ್ಯಾಪಿಲೋಮಾಟೋಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಕೊರೊನಾವೈರಸ್. ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಬೀಸ್‌ಗೆ ಕಾವುಕೊಡುವ ಅವಧಿಯು ಎಂಟರಿಂದ ೨೧ ದಿನಗಳು, ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯವು ಉದ್ರೇಕಗೊಳ್ಳಲು, ಅದರ ಗುಂಪನ್ನು ತೊರೆದು, ಮತ್ತು ದಿನಕ್ಕೆ ೮೦ ಕಿಮೀ (೫೦ ಮೈಲಿ) ವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಡಿಸ್ಟೆಂಪರ್ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಲಾಸ್ಕಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತೋಳಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಇದು ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ನಿರ್ಜಲೀಕರಣ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಟ್ ಅಸಮತೋಲನ, ಮತ್ತು ಎಂಡೋಟಾಕ್ಸಿಕ್ ಆಘಾತ ಅಥವಾ ಸೆಪ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ ಸಾವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬದುಕುಳಿಯಬಲ್ಲದು, ಆದರೆ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಬಹುದು.[90] ತೋಳಗಳಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ಬ್ರೂಸೆಲೋಸಿಸ್, ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆ, ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್, ಟುಲರೇಮಿಯಾ, ಗೋವಿನ ಕ್ಷಯ,[91] ಲಿಸ್ಟರಿಯೊಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಥ್ರಾಕ್ಸ್.[92] ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ತೋಳಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಬಹುದಾದರೂ, ಇದು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಸೋಂಕಿತ ಬೇಟೆ ಅಥವಾ ಮೂತ್ರದ ಸಂಪರ್ಕದ ಮೂಲಕ ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಜ್ವರ, ಅನೋರೆಕ್ಸಿಯಾ, ವಾಂತಿ, ರಕ್ತಹೀನತೆ, ಹೆಮಟೂರಿಯಾ, ಐಕ್ಟೆರಸ್ ಮತ್ತು ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಗಟಗಳು, ಉಣ್ಣಿ, ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಮತ್ತು ಹುಳಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್ ಎಕ್ಸೋಪಾರಾಸೈಟ್‌ಗಳಿಂದ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತೋಳಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕಾರಕವೆಂದರೆ, ಮಾಂಗೆ ಮಿಟೆ (ಸಾರ್ಕೊಪ್ಟೆಸ್ ಸ್ಕೇಬಿ),[93] ಆದರೂ ಅವು ನರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪೂರ್ಣ-ಊದಿದ ಮಾಂಗೆಯನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತವೆ.[37] ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಎಂಡೋಪರಾಸೈಟ್‌ಗಳೆಂದರೆ: ಪ್ರೊಟೊಜೋವಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಲ್ಮಿನ್ತ್‌ಗಳು (ಫ್ಲೂಕ್ಸ್, ಟೇಪ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು, ರೌಂಡ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮುಳ್ಳಿನ-ತಲೆಯ ಹುಳುಗಳು). ಹೆಚ್ಚಿನ ಫ್ಲೂಕ್ ಪ್ರಭೇದಗಳು ತೋಳದ ಕರುಳಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಟೇಪ್ ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯಿಂದಲೂ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಇದು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಹೋಸ್ಟ್‌ನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬದ್ಧತೆ, ವಿಷಕಾರಿ ಮತ್ತು ಅಲರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು, ಕರುಳಿನ ಲೋಳೆಪೊರೆಯ ಕೆರಳಿಕೆ, ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರೌಂಡ್ ವರ್ಮ್ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯಬಲ್ಲವು, ಆದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಂಡಾಣು ಸೋಂಕುಗಳು ಹುಳುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯರ ವಯಸ್ಸನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಹಾನಿಕರವಲ್ಲ. ==ಸಂವಹನ== ತೋಳಗಳು ಧ್ವನಿ, ದೇಹದ ಭಂಗಿ, ಪರಿಮಳ, ಸ್ಪರ್ಶ ಮತ್ತು ರುಚಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ.[104] ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಚಂದ್ರನ ಹಂತಗಳು ತೋಳದ ಧ್ವನಿಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತೋಳಗಳು ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಿ ಕೂಗುವುದಿಲ್ಲ.[105] ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಗುಂಪನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸಲು, ಚಂಡಮಾರುತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಗುರುತಿಸಲು, ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ.[106] ೧೩೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ (೫೦ ಚದರ ಮೈಲಿ) ವರೆಗಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳದ ಕೂಗು ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ.[41] ಇತರ ಗಾಯನಗಳಲ್ಲಿ ಘರ್ಜನೆಗಳು, ತೊಗಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಚಾಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ತೋಳಗಳು ನಾಯಿಗಳು ಮುಖಾಮುಖಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಜೋರಾಗಿ ಅಥವಾ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೊಗಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಬೊಗಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗ್ರಹಿಸಿದ ಅಪಾಯದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತವೆ.[107] ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂ-ದೃಢವಾದ ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ನಿಧಾನ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಚಲನೆಗಳು, ಎತ್ತರದ ದೇಹದ ಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಹ್ಯಾಕಲ್‌ಗಳಿಂದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಆದರೆ ವಿಧೇಯರು ತಮ್ಮ ದೇಹವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮ ತುಪ್ಪಳವನ್ನು ಚಪ್ಪಟೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕಿವಿ ಮತ್ತು ಬಾಲವನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಾರೆ. ತೋಳಗಳು ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಮತ್ತು ಗುದ ಗ್ರಂಥಿಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲವು. ತೋಳಗಳು ಇತರ ಗುಂಪುಗಳ ತೋಳಗಳ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಅವುಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ದರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂಟಿ ತೋಳಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂಧಿತ ಜೋಡಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ.[41] ಈ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ೨೪೦ ಮೀ (೨೬೦ ಗಜ) ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಕ್ಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಗುರುತುಗಳು ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ,[101] ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಲ್ಲುಗಳು, ಬಂಡೆಗಳು, ಮರಗಳು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರಗಳ ಬಳಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[37] ಬೆಳೆದ ಕಾಲಿನ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜನೆಯು ತೋಳದಲ್ಲಿ ಸುವಾಸನೆಯ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಮುಖ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ೬೦-೮೦% ನಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|refs= <ref name=Alaska2019>{{cite web|url=https://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wolfhunting.main|title=Wolf Hunting in Alaska|last1=State of Alaska|date=29 October 2019|website=Alaska Department of Fish and Game|access-date=2019-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190930014610/https://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wolfhunting.main|archive-date=30 September 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Alvares2019>{{cite web |first1=Francisco|last1=Alvares|first2=Wieslaw|last2=Bogdanowicz|first3=Liz A.D.|last3=Campbell|first4=Rachel|last4=Godinho|first5=Jennifer|last5=Hatlauf|first6=Yadvendradev V.|last6=Jhala|author-link6=Yadvendradev Vikramsinh Jhala|first7=Andrew C.|last7=Kitchener|first8=Klaus-Peter|last8=Koepfli|first9=Miha|last9=Krofel|first10=Patricia D.|last10=Moehlman|first11=Helen|last11=Senn |first12=Claudio|last12=Sillero-Zubiri|first13=Suvi|last13=Viranta|first14=Geraldine|last14=Werhahn|year=2019|website=IUCN/SSC Canid Specialist Group|url=https://www.canids.org/CBC/Old_World_Canis_Taxonomy_Workshop.pdf|title=Old World Canis spp. with taxonomic ambiguity: Workshop conclusions and recommendations. CIBIO. Vairão, Portugal, 28–30 May 2019|access-date=6 March 2020}}</ref> <ref name=Anderson2009>{{Cite journal | last1 = Anderson | first1 = T. M. | last2 = Vonholdt | first2 = B. M. | last3 = Candille | first3 = S. I. | last4 = Musiani | first4 = M. | last5 = Greco | first5 = C. | last6 = Stahler | first6 = D. R. | last7 = Smith | first7 = D. W. | last8 = Padhukasahasram | first8 = B. | last9 = Randi | first9 = E. | doi = 10.1126/science.1165448 | last10 = Leonard | first10 = J. A. | last11 = Bustamante | first11 = C. D. | last12 = Ostrander | first12 = E. A. | last13 = Tang | first13 = H. | last14 = Wayne | first14 = R. K. | last15 = Barsh | first15 = G. S. |title = Molecular and Evolutionary History of Melanism in North American Gray Wolves | journal = Science | volume = 323 | issue = 5919 | pages = 1339–1343 | year = 2009 | pmid = 19197024| pmc =2903542 | bibcode = 2009Sci...323.1339A }}</ref> <ref name=Baskin2016>{{cite journal|doi=10.3106/041.041.0402|title=Hunting as Sustainable Wildlife Management|journal=Mammal Study|volume=41|issue=4|pages=173–180|year=2016|last1=Baskin|first1=Leonid|doi-access=free}}</ref> <ref name="Bergström2020">{{cite journal|doi=10.1126/science.aba9572|title=Origins and genetic legacy of prehistoric dogs|year=2020|last1=Bergström|first1=Anders|last2=Frantz|first2=Laurent|last3=Schmidt|first3=Ryan|last4=Ersmark|first4=Erik|last5=Lebrasseur|first5=Ophelie|last6=Girdland-Flink|first6=Linus|last7=Lin|first7=Audrey T.|last8=Storå|first8=Jan|last9=Sjögren|first9=Karl-Göran|last10=Anthony|first10=David|last11=Antipina|first11=Ekaterina|last12=Amiri|first12=Sarieh|last13=Bar-Oz|first13=Guy|last14=Bazaliiskii|first14=Vladimir I.|last15=Bulatović|first15=Jelena|last16=Brown|first16=Dorcas|last17=Carmagnini|first17=Alberto|last18=Davy|first18=Tom|last19=Fedorov|first19=Sergey|last20=Fiore|first20=Ivana|last21=Fulton|first21=Deirdre|last22=Germonpré|first22=Mietje|last23=Haile|first23=James|last24=Irving-Pease|first24=Evan K.|last25=Jamieson|first25=Alexandra|last26=Janssens|first26=Luc|last27=Kirillova|first27=Irina|last28=Horwitz|first28=Liora Kolska|last29=Kuzmanovic-Cvetković|first29=Julka|last30=Kuzmin|first30=Yaroslav|last31=Losey|first31=Robert J.|last32=Dizdar|first32=Daria Ložnjak|last33=Mashkour|first33=Marjan|last34=Novak|first34=Mario|last35=Onar|first35=Vedat|last36=Orton|first36=David|last37=Pasaric|first37=Maja|last38=Radivojevic|first38=Miljana|last39=Rajkovic|first39=Dragana|last40=Roberts|first40=Benjamin|last41=Ryan|first41=Hannah|last42=Sablin|first42=Mikhail|last43=Shidlovskiy|first43=Fedor|last44=Stojanovic|first44=Ivana|last45=Tagliacozzo|first45=Antonio|last46=Trantalidou|first46=Katerina|last47=Ullén|first47=Inga|last48=Villaluenga|first48=Aritza|last49=Wapnish|first49=Paula|last50=Dobney|first50=Keith|last51=Götherström|first51=Anders|last52=Linderholm|first52=Anna|last53=Dalén|first53=Love|last54=Pinhasi|first54=Ron|last55=Larson|first55=Greger|last56=Skoglund|first56=Pontus|journal=Science|volume=370|issue=6516|pages=557–564|pmid=33122379|pmc=7116352|s2cid=225956269}}</ref> <ref name=Boitani1983>{{cite journal |last=Boitani|first= L. |year=1983 |title=Wolf and dog competition in Italy |journal=Acta Zoologica Fennica |issue=174 |pages=259–264}}</ref> <ref name=Clutton-Brock1995>{{cite book|last1=Clutton-Brock|first1=Juliet|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People|editor1-last=Serpell|editor1-first=James|publisher=Cambridge University Press|year=1995|chapter=2-Origins of the dog|pages=[https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7 7–20]|isbn=0521415292|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=I8HU_3ycrrEC|page=8}}|url=https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7}}</ref> <ref name=Coppinger1995>{{cite book|last1=Coppinger|first1= R. |last2= Schneider|first2= R.|year=1995|chapter=Evolution of working dogs |editor-last=Serpell|editor-first= J.|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions With People|publisher= University Press, Cambridge|pages=21–47|isbn= 9780521425377 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=I8HU_3ycrrEC}}</ref> <ref name=Creel>{{cite journal |last1=Creel|first1= S.|last2= Fox|first2= J. E.|last3= Hardy|first3= A.|last4= Sands|first4= J.|last5= Garrott|first5= B.|last6= Peterson|first6= R. O. |date=2002 |title=Snowmobile activity and glucocorticoid stress responses in wolves and elk |journal=Conservation Biology |volume=16 |issue=3 |pages=809–814 |doi=10.1046/j.1523-1739.2002.00554.x|bibcode= 2002ConBi..16..809C|s2cid= 84878446}}</ref> <ref name=Dinets2016>{{cite journal|doi=10.1080/09397140.2016.1144292|title=Striped Hyaenas (Hyaena hyaena) in Grey Wolf (Canis lupus) packs: Cooperation, commensalism or singular aberration?|journal=Zoology in the Middle East|volume=62|pages=85–87|year=2016|last1=Dinets|first1=Vladimir|last2=Eligulashvili|first2=Beniamin|s2cid=85957777}}</ref> <ref name=Earle1987>{{cite journal | last1 = Earle | first1 = M | year = 1987 | title = A flexible body mass in social carnivores | journal = American Naturalist | volume = 129 | issue = 5| pages = 755–760 | doi=10.1086/284670| s2cid = 85236511 }}</ref> <ref name=Elbroch2015>{{cite journal|last1=Elbroch|first1= L. M.|last2= Lendrum|first2= P. E.|last3= Newsby|first3= J.|last4= Quigley|first4= H.|last5= Thompson|first5= D. J.|year=2015|title=Recolonizing wolves influence the realized niche of resident cougars|journal=Zoological Studies|volume=54|issue=41|pages= e41|doi=10.1186/s40555-015-0122-y|pmid= 31966128|pmc= 6661435|doi-access= free}}</ref> <ref name=Espuno2004>{{cite journal|doi=10.2193/0091-7648(2004)032[1195:HRTPSH]2.0.CO;2|year=2004|volume=32|issue=4|pages=1195–1208|title=Heterogeneous response to preventive sheep husbandry during wolf recolonization of the French Alps|journal=Wildlife Society Bulletin|last1=Espuno|first1=Nathalie|last2=Lequette|first2=Benoit|last3=Poulle|first3=Marie-Lazarine|last4=Migot|first4=Pierre|last5=Lebreton|first5=Jean-Dominique|s2cid=86058778 }}</ref> <ref name=EUcomm2019>{{cite web|title=Status of large carnivore populations in Europe 2012–2016|publisher=European Commission|url=https://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/species/carnivores/conservation_status.htm|access-date=September 2, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190902145839/https://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/species/carnivores/conservation_status.htm|archive-date=September 2, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Fan2016>{{cite journal|doi=10.1101/gr.197517.115|pmid=26680994|pmc=4728369|title=Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves|journal=Genome Research|volume=26|issue=2|pages=163–173|year=2016|last1=Fan|first1=Zhenxin|last2=Silva|first2=Pedro|last3=Gronau|first3=Ilan|last4=Wang|first4=Shuoguo|last5=Armero|first5=Aitor Serres|last6=Schweizer|first6=Rena M.|last7=Ramirez|first7=Oscar|last8=Pollinger|first8=John|last9=Galaverni|first9=Marco|last10=Ortega Del-Vecchyo|first10=Diego|last11=Du|first11=Lianming|last12=Zhang|first12=Wenping|last13=Zhang|first13=Zhihe|last14=Xing|first14=Jinchuan|last15=Vilà|first15=Carles|last16=Marques-Bonet|first16=Tomas|last17=Godinho|first17=Raquel|last18=Yue|first18=Bisong|last19=Wayne|first19=Robert K.}}</ref> <ref name=Fisher2019>{{cite web|last=Fisher|first= A.|date=January 29, 2019|title=Conservation in conflict: Advancement and the Arabian wolf|publisher=Middle East Eye|access-date=November 11, 2019|url=https://www.middleeasteye.net/features/conservation-conflict-advancement-and-arabian-wolf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191107204143/https://www.middleeasteye.net/features/conservation-conflict-advancement-and-arabian-wolf|archive-date=November 7, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Fox1978>{{cite book|last1=Fox|first1=M. W.|title=The Dog: Its Domestication and Behavior|publisher=Garland STPM|year=1978|page=33|isbn=978-0894642029|url=https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.139954/2015.139954.The-Dog-Its-Domestication-And-Behavior_djvu.txt}}</ref> <ref name=Freedman2014>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1004016|pmid=24453982|pmc=3894170|title=Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs|journal=PLOS Genetics |volume=10 |issue=1 |at=e1004016 |year=2014 |last1=Freedman|first1=Adam H. |last2=Gronau|first2=Ilan |last3=Schweizer|first3=Rena M. |last4=Ortega-Del Vecchyo|first4=Diego |last5=Han|first5=Eunjung |last6=Silva|first6=Pedro M. |last7=Galaverni|first7=Marco |last8=Fan|first8=Zhenxin |last9=Marx|first9=Peter |last10=Lorente-Galdos|first10=Belen |last11=Beale|first11=Holly |last12=Ramirez|first12=Oscar |last13=Hormozdiari|first13=Farhad |last14=Alkan|first14=Can |last15=Vilà|first15=Carles |last16=Squire|first16=Kevin |last17=Geffen|first17=Eli |last18=Kusak|first18=Josip |last19=Boyko|first19=Adam R. |last20=Parker|first20=Heidi G. |last21=Lee|first21=Clarence |last22=Tadigotla|first22=Vasisht |last23=Siepel|first23=Adam |last24=Bustamante|first24=Carlos D. |last25=Harkins|first25=Timothy T. |last26=Nelson|first26=Stanley F. |last27=Ostrander|first27=Elaine A. |last28=Marques-Bonet|first28=Tomas |last29=Wayne|first29=Robert K. |last30=Novembre|first30=John |display-authors=5 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Freedman2017>{{cite journal|doi=10.1146/annurev-animal-022114-110937|pmid=27912242|title=Deciphering the Origin of Dogs: From Fossils to Genomes|journal=Annual Review of Animal Biosciences|volume=5|pages=281–307|year=2017|last1=Freedman|first1=Adam H|last2=Wayne|first2=Robert K|s2cid=26721918 |doi-access=free}}</ref> <ref name=Fuller2019>{{cite book|last1=Fuller|first1=T. K.|title=Wolves: Spirit of the Wild|publisher=Chartwell Crestline|year=2019|chapter=Ch3-What wolves eat|page=53|isbn=978-0785837381|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xqChDwAAQBAJ|page=53}}}}</ref> <ref name=FWS2007>{{cite web|title=Wolf Recovery under the Endangered Species Act|publisher=US Fish and Wildlife Service|date=February 2007|access-date=September 1, 2019|url=https://www.fws.gov/home/feature/2007/gray_wolf_factsheet-region2-rev.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190803112427/https://www.fws.gov/home/feature/2007/gray_wolf_factsheet-region2-rev.pdf|archive-date=August 3, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Gable2018>{{cite journal |last1=Gable |first1=T. D. |last2=Windels |first2=S. K. |last3=Homkes |first3=A. T. |title=Do wolves hunt freshwater fish in spring as a food source? |journal=Mammalian Biology |date=2018 |volume=91 |pages=30–33 |doi=10.1016/j.mambio.2018.03.007|bibcode=2018MamBi..91...30G |s2cid=91073874 }}</ref> <ref name=Giannatos2004>{{cite web|last=Giannatos|first= G.|date=April 2004|url=https://www.wwf.gr/images/pdfs/jackalactionplan.pdf|title=Conservation Action Plan for the golden jackal Canis aureus L. in Greece|publisher=World Wildlife Fund Greece|pages=1–47|access-date=2019-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20171209082944/http://www.wwf.gr/images/pdfs/jackalactionplan.pdf|archive-date=2017-12-09|url-status=live}}</ref> <ref name=Gipson2002>{{cite journal|last1=Gipson|first1=Philip S.|last2=Bangs|first2=Edward E.|last3=Bailey|first3=Theodore N.|last4=Boyd|first4=Diane K.|last5=Cluff|first5=H. Dean|last6=Smith|first6=Douglas W.|last7=Jiminez|first7=Michael D.|title=Color Patterns among Wolves in Western North America|journal=Wildlife Society Bulletin|volume=30|issue=3|year=2002|pages=821–830|jstor=3784236}}</ref> <ref name=Goldman>{{Cite book |last1=Young |first1=Stanley P. |last2=Goldman |first2=Edward A. |title=The Wolves of North America, Part I |publisher=New York, [[Dover Publications]], Inc. |year=1944 |page=390|url={{Google books|plainurl=yes|id=csg9AAAAIAAJ}}}}</ref> <ref name=Goldthorpe2016>{{cite book|doi=10.13140/RG.2.2.10128.20480|year=2016|last1=Goldthorpe|first1=Gareth|title=The wolf in Eurasia—a regional approach to the conservation and management of a top-predator in Central Asia and the South Caucasus|publisher=Fauna & Flora International|url=https://www.researchgate.net/publication/310327160}}</ref> <ref name=Gopalakrishnan2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2018.08.041|pmid=30344120|pmc=6224481|title=Interspecific Gene Flow Shaped the Evolution of the Genus Canis|journal=Current Biology|volume=28|issue=21|pages=3441–3449.e5|year=2018|last1=Gopalakrishnan|first1=Shyam|last2=Sinding|first2=Mikkel-Holger S.|last3=Ramos-Madrigal|first3=Jazmín|last4=Niemann|first4=Jonas|last5=Samaniego Castruita|first5=Jose A.|last6=Vieira|first6=Filipe G.|last7=Carøe|first7=Christian|last8=Montero|first8=Marc de Manuel|last9=Kuderna|first9=Lukas|last10=Serres|first10=Aitor|last11=González-Basallote|first11=Víctor Manuel|last12=Liu|first12=Yan-Hu|last13=Wang|first13=Guo-Dong|last14=Marques-Bonet|first14=Tomas|last15=Mirarab|first15=Siavash|last16=Fernandes|first16=Carlos|last17=Gaubert|first17=Philippe|last18=Koepfli|first18=Klaus-Peter|last19=Budd|first19=Jane|last20=Rueness|first20=Eli Knispel|last21=Heide-Jørgensen|first21=Mads Peter|last22=Petersen|first22=Bent|last23=Sicheritz-Ponten|first23=Thomas|last24=Bachmann|first24=Lutz|last25=Wiig|first25=Øystein|last26=Hansen|first26=Anders J.|last27=Gilbert|first27=M. Thomas P.|bibcode=2018CBio...28E3441G }}</ref> <ref name=Hedrick2009>{{cite journal|doi=10.1038/hdy.2009.77|pmid=19603061|title=Wolf of a different colour|journal=Heredity|volume=103|issue=6|pages=435–436|year=2009|last1=Hedrick|first1=P. W.|s2cid=5228987|doi-access=free}}</ref> <ref name=Hennelly2021>{{cite journal|doi=10.1111/mec.16127|title=Ancient divergence of Indian and Tibetan wolves revealed by recombination-aware phylogenomics|year=2021|last1=Hennelly|first1=Lauren M.|last2=Habib|first2=Bilal|last3=Modi|first3=Shrushti|last4=Rueness|first4=Eli K.|last5=Gaubert|first5=Philippe|last6=Sacks|first6=Benjamin N.|journal=Molecular Ecology|volume=30|issue=24|pages=6687–6700|pmid=34398980|bibcode=2021MolEc..30.6687H |s2cid=237147842}}</ref> <ref name=Iacolina2010>{{cite journal|doi=10.1016/j.mambio.2010.02.004|title=Y-chromosome microsatellite variation in Italian wolves: A contribution to the study of wolf-dog hybridization patterns|journal=Mammalian Biology—Zeitschrift für Säugetierkunde|volume=75|issue=4|pages=341–347|year=2010|last1=Iacolina|first1=Laura|last2=Scandura|first2=Massimo|last3=Gazzola|first3=Andrea|last4=Cappai|first4=Nadia|last5=Capitani|first5=Claudia|last6=Mattioli|first6=Luca|last7=Vercillo|first7=Francesca|last8=Apollonio|first8=Marco|bibcode=2010MamBi..75..341I }}</ref> <ref name=Ishiguro2009>{{cite journal|doi=10.2108/zsj.26.765 |pmid=19877836|title=Mitochondrial DNA Analysis of the Japanese Wolf (Canis Lupus Hodophilax ''Temminck'', 1839) and Comparison with Representative Wolf and Domestic Dog Haplotypes|journal=Zoological Science|volume=26|issue=11|pages=765–70 |year=2009|last1=Ishiguro|first1=Naotaka |last2=Inoshima|first2=Yasuo|last3=Shigehara|first3=Nobuo|s2cid=27005517|doi-access=free}}</ref> <ref name=Jedrzejewski2007>{{Cite journal | doi = 10.1111/j.0906-7590.2007.04826.x| title = Territory size of wolves ''Canis lupus'': Linking local (Białowieża Primeval Forest, Poland) and Holarctic-scale patterns| journal = Ecography| volume = 30| pages = 66–76| year = 2007| last1 = Jędrzejewski | first1 = W. O. | last2 = Schmidt | first2 = K. | last3 = Theuerkauf | first3 = J. R. | last4 = Jędrzejewska | first4 = B. A. | last5 = Kowalczyk | first5 = R. | issue = 1| bibcode = 2007Ecogr..30...66J| s2cid = 62800394}}</ref> <ref name="Jess">{{cite web|last=Backeryd|first= J.|year=2007|title=Wolf attacks on dogs in Scandinavia 1995–2005—Will wolves in Scandinavia go extinct if dog owners are allowed to kill a wolf attacking a dog?|publisher=Examensarbete, Institutionen för ekologi, Grimsö forskningsstation. Sveriges Lantbruksuniversitet|access-date=2019-07-17|url=https://www.slu.se/globalassets/ew/org/inst/ekol/forskning/projekt/skandulv/publikationer/studentarbeten/backeryd-2007-wolf-attacks-on-dogs-in-scandinavia-1995-2005.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190717212002/https://www.slu.se/globalassets/ew/org/inst/ekol/forskning/projekt/skandulv/publikationer/studentarbeten/backeryd-2007-wolf-attacks-on-dogs-in-scandinavia-1995-2005.pdf|archive-date=2019-07-17|url-status=dead}}</ref> <ref name=Jimenez2008>{{cite journal|doi=10.22621/cfn.v122i1.550|title=Gray Wolves, ''Canis lupus'', Killed by Cougars, ''Puma concolor'', and a Grizzly Bear, ''Ursus arctos'', in Montana, Alberta, and Wyoming|journal=The Canadian Field-Naturalist|volume=122|page=76|year=2008|last1=Jimenez|first1=Michael D.|last2=Asher|first2=Valpa J.|last3=Bergman|first3=Carita|last4=Bangs|first4=Edward E.|last5=Woodruff|first5=Susannah P.|doi-access=free}}</ref> <ref name=Jones>{{Cite journal|last=Jones|first= K.|title=Never Cry Wolf: Science, Sentiment, and the Literary Rehabilitation of ''Canis Lupus''|journal=The Canadian Historical Review|volume=84|year=2001|url=http://wolfology1.tripod.com/id155.htm|access-date=2012-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20131012043318/http://wolfology1.tripod.com/id155.htm|archive-date=2013-10-12|url-status=live}}</ref> <ref name=Justice2019>{{cite web|url=https://laws.justice.gc.ca/eng/acts/N-14.01/page-12.html|title=Schedule 3 (section 26) Protected Species|last1=Government of Canada|date=29 July 2019|website=Justice Laws Website|access-date=2019-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190409212058/https://laws.justice.gc.ca/eng/acts/N-14.01/page-12.html|archive-date=9 April 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Kipling>{{cite journal|first1= K|last1=Cassidy|first2= D. W.|last2= Smith|first3= L. D.|last3= Mech|first4= D. R.|last4= MacNulty|first5= D. R.|last5= Stahler|first6= M. C.|last6= Metz|year=2006|title=Territoriality and interpack aggression in wolves: Shaping a social carnivore's life history. Rudyard Kipling's Law of the Jungle Meets Yellowstone's Law of the Mountains|journal=Yellowstone Science|volume=24|issue=1|pages=37–41|url=https://www.researchgate.net/publication/324439691}}</ref> <ref name=Klein1995>{{cite book|last=Klein|first= D. R.|year=1995|contribution=The introduction, increase, and demise of wolves on Coronation Island, Alaska|pages=275–280|editor-link=Ludwig N. Carbyn|editor-last=Carbyn|editor-first= L. N.|editor2-last= Fritts|editor2-first= S. H.|editor3-last= Seip|editor3-first= D. R.|title=Ecology and conservation of wolves in a changing world|publisher=Canadian Circumpolar Institute, Occasional Publication No. 35.}}</ref> <!-- <ref name=Koblmuller2016>{{cite journal|doi=10.1111/jbi.12765|title=Whole mitochondrial genomes illuminate ancient intercontinental dispersals of grey wolves (Canis lupus)|journal=Journal of Biogeography|volume=43|issue=9|pages=1728–1738|year=2016|last1=Koblmüller|first1=Stephan |last2=Vilà|first2=Carles|last3=Lorente-Galdos|first3=Belen|last4=Dabad|first4=Marc|last5=Ramirez|first5=Oscar|last6=Marques-Bonet|first6=Tomas|last7=Wayne|first7=Robert K.|last8=Leonard|first8=Jennifer A.|bibcode=2016JBiog..43.1728K |hdl=10261/153364|s2cid=88740690}}</ref> --> <ref name=Koepfli-2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.06.060|pmid=26234211|title=Genome-wide Evidence Reveals that African and Eurasian Golden Jackals Are Distinct Species|journal=Current Biology|volume=25 |issue=#16 |pages=2158–65 |year=2015 |last1=Koepfli |first1=Klaus-Peter |last2=Pollinger |first2=John |last3=Godinho |first3=Raquel |last4=Robinson |first4=Jacqueline |last5=Lea|first5=Amanda |last6=Hendricks|first6=Sarah|last7=Schweizer|first7=Rena M.|last8=Thalmann|first8=Olaf|last9=Silva|first9=Pedro|last10=Fan|first10=Zhenxin|last11=Yurchenko|first11=Andrey A.|last12=Dobrynin|first12=Pavel|last13=Makunin|first13=Alexey|last14=Cahill|first14=James A.|last15=Shapiro|first15=Beth|last16=Álvares|first16=Francisco|last17=Brito|first17=José C.|last18=Geffen|first18=Eli|last19=Leonard|first19=Jennifer A.|last20=Helgen|first20=Kristofer M.|last21=Johnson|first21=Warren E.|last22=o'Brien|first22=Stephen J.|last23=Van Valkenburgh|first23=Blaire|last24=Wayne|first24=Robert K.|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.2158K }}</ref> <ref name=Kopaliani2014>{{Cite journal | doi = 10.1093/jhered/esu014| pmid = 24622972| title = Gene Flow between Wolf and Shepherd Dog Populations in Georgia (Caucasus)| journal = Journal of Heredity| volume = 105| issue = 3| pages = 345–53| year = 2014| last1 = Kopaliani | first1 = N.| last2 = Shakarashvili | first2 = M.| last3 = Gurielidze | first3 = Z.| last4 = Qurkhuli | first4 = T.| last5 = Tarkhnishvili | first5 = D.| doi-access = }}</ref> <ref name=Larson2014>{{cite journal|last1=Larson|first1=G.|last2=Bradley|first2=D. G.|year=2014|title=How Much Is That in Dog Years? The Advent of Canine Population Genomics|journal=PLOS Genetics |doi=10.1371/journal.pgen.1004093|pmid=24453989|pmc=3894154|volume=10|issue=1|page=e1004093 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Larson2017>{{cite journal|doi=10.24272/j.issn.2095-8137.2017.021|pmid=28585433|title=Reconsidering the distribution of gray wolves|journal=Zoological Research|volume=38|issue=3|pages=115–116|year=2017|last1=Larson|first1=Greger|pmc=5460078}}</ref> <ref name=Lehrman>{{cite journal|author=A. Lehrman|year=1987|title=Anatolian Cognates of the PIE Word for 'Wolf'|journal=Die Sprache|volume=33|pages=13–18}}</ref> <ref name=Lescureaux2014>{{cite journal|doi=10.1016/j.biocon.2014.01.032|title=Warring brothers: The complex interactions between wolves (''Canis lupus'') and dogs (''Canis familiaris'') in a conservation context|journal=Biological Conservation|volume=171|pages=232–245|year=2014|last1=Lescureux|first1=Nicolas|last2=Linnell|first2=John D. C.|bibcode=2014BCons.171..232L }}</ref> <ref name=Linnaeus1758>{{cite book|last=Linnæus|first=Carl |chapter=Canis Lupus |title=Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I |year=1758|publisher=Laurentius Salvius|location=Holmiæ (Stockholm) |pages=39–40 |chapter-url=https://archive.org/details/carolilinnisys00linn/page/39 |edition=10 |language=la}}</ref> <ref name="Linnell">{{cite book |last=Linnell |first=J. D. C. |date=2002 |url=http://www1.nina.no/lcie_new/pdf/634986149343022620_Linnell%20NINA%20OP%20731%20Fear%20of%20wolves%20eng.pdf |title=The Fear of Wolves: A Review of Wolf Attacks on Humans |publisher=Norsk Institutt for Naturforskning (NINA) |isbn=978-82-426-1292-2 |access-date=2013-08-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140517121822/http://www1.nina.no/lcie_new/pdf/634986149343022620_Linnell%20NINA%20OP%20731%20Fear%20of%20wolves%20eng.pdf |archive-date=2014-05-17 |url-status=live }}</ref> <ref name=McAllister2007>{{cite book|last1=McAllister|first1=I.|title=The Last Wild Wolves: Ghosts of the Rain Forest|publisher=University of California Press|year=2007|page=144|isbn=978-0520254732|url={{Google books|plainurl=yes|id=RPKM7UVyQdkC|page=144}}}}</ref> <ref name=Macdonald2001>{{cite book|last1=Macdonald|first1=D. W.|last2=Norris|first2=S.|year=2001|title=Encyclopedia of Mammals|publisher= Oxford University Press|page=45|isbn=978-0-7607-1969-5|author-link=David Macdonald (biologist)|url={{Google books|plainurl=yes|id=_eiaygAACAAJ|page=45}}}}</ref> <ref name=MacNulty2007>{{cite journal|last1=MacNulty|first1=Daniel|last2=Mech|first2=L. David|last3=Smith|first3=Douglas W.|year=2007|title=A proposed ethogram of large-carnivore predatory behavior, exemplified by the wolf|journal=Journal of Mammalogy|volume=88|issue=3|pages=595–605|doi=10.1644/06-MAMM-A-119R1.1|doi-access=free}}</ref> <ref name=Mech1966>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|title=The Wolves of Isle Royale|publisher=Fauna of the National Parks of the United States|series=Fauna Series 7|year=1966|pages=75–76|isbn=978-1-4102-0249-9| url=https://archive.org/stream/wolvesofisleroya00royal#page/76}}</ref> <ref name=Mech1974>{{cite journal|last1=Mech|first1=L. David|year=1974|title=Canis lupus|url=https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|journal=Mammalian Species|issue=37|pages=1–6|doi=10.2307/3503924|jstor=3503924|access-date=July 30, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190731113812/https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|archive-date=July 31, 2019|url-status=live|doi-access=free}}</ref> <ref name=Mech1977>{{Cite journal | last1 = Mech | first1 = L. D. | title = Wolf-Pack Buffer Zones as Prey Reservoirs | doi = 10.1126/science.198.4314.320 | journal = Science | volume = 198 | issue = 4314 | pages = 320–321 | year = 1977 | pmid = 17770508 | bibcode = 1977Sci...198..320M | s2cid = 22125487 | url = https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1365&context=usgsnpwrc | access-date = 2019-01-10 | archive-url = https://web.archive.org/web/20180724143241/https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1365&context=usgsnpwrc | archive-date = 2018-07-24 | url-status = live }}</ref> <ref name=Mech2003>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|last2=Adams|first2=L. G.|last3=Meier|first3=T. J.|last4=Burch|first4=J. W.|last5=Dale|first5=B. W.|title=The Wolves of Denali|publisher=University of Minnesota Press|year=2003|chapter=Ch.8-The Denali Wolf-Prey System|page=163|isbn=0-8166-2959-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=-IZBwMrNWnMC|page=163}}}}</ref> <ref name=Merrit1921>{{cite web|last=Merrit|first=Dixon|title=World's Greatest Animal Dead|publisher=US Department of Agriculture Division of Publications|date=January 7, 1921|page=2|access-date=July 26, 2019|url=https://www.fws.gov/news/Historic/NewsReleases/1921/19210103.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190724022150/https://www.fws.gov/news/Historic/NewsReleases/1921/19210103.pdf|archive-date=July 24, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Mexicanwolf>{{Cite web |date=2024-03-05 |title=Mexican Wolf Population Grows for Eighth Consecutive Year {{!}} U.S. Fish & Wildlife Service |url=https://www.fws.gov/press-release/2024-03/mexican-wolf-population-grows-eighth-consecutive-year |access-date=2024-03-06 |website=www.fws.gov |language=en}}</ref> <ref name=Miklosi2015>{{cite book|last1=Miklosi|first1=A.|title=Dog Behaviour, Evolution, and Cognition|publisher=Oxford University Press|edition=2|year=2015|chapter=Ch. 5.5.2—Wolves|pages=110–112|isbn=978-0-19-104572-1|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=VT-WBQAAQBAJ|page=111}}}}</ref> <ref name=Mills1998>{{Cite book |last1=Mills|first1= M. G. L. |last2=Mills|first2= Gus |last3=Hofer|first3= Heribert |title=Hyaenas: status survey and conservation action plan |url=https://books.google.com/books?id=aO2gTeLBLZYC&pg=PA24 |year=1998 |publisher=IUCN |isbn=978-2-8317-0442-5 |pages=24–25 |access-date=2015-11-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160516054731/https://books.google.com/books?id=aO2gTeLBLZYC&pg=PA24 |archive-date=2016-05-16 |url-status=live }}</ref> <ref name=Miquelle2005>{{cite book |last1=Miquelle|first1= D. G.|last2= Stephens|first2= P. A.|last3= Smirnov|first3= E. N.|last4= Goodrich|first4= J. M.|last5= Zaumyslova|first5= O. J. |last6= Myslenkov|first6= A. E. |year=2005 |url=https://books.google.com/books?id=ndb0QOvq2LYC&pg=PA179 |contribution=Tigers and Wolves in the Russian Far East: Competitive Exclusion, Functional Redundancy and Conservation Implications |title=Large Carnivores and the Conservation of Biodiversity |editor-last=Ray|editor-first= J. C.|editor-last2= Berger|editor-first2= J.|editor-last3= Redford|editor-first3= K. H.|editor-last4= Steneck|editor-first4= R. |publisher=Island Press |pages=179–207 |isbn=1-55963-080-9 |access-date=2015-11-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160603140227/https://books.google.com/books?id=ndb0QOvq2LYC&pg=PA179 |archive-date=2016-06-03 |url-status=live }}</ref> <ref name=Molnar2015>{{cite journal|last1=Molnar|first1= B.|last2= Fattebert|first2= J.|last3= Palme|first3= R.|last4= Ciucci|first4= P.|last5= Betschart|first5= B.|last6= Smith|first6= D. W.|last7= Diehl|first7= P.|year=2015|title=Environmental and intrinsic correlates of stress in free-ranging wolves|journal=PLOS ONE |volume=10 |issue=9 |at=e0137378 |doi=10.1371/journal.pone.0137378|pmid=26398784|pmc=4580640|bibcode=2015PLoSO..1037378M|doi-access= free}}</ref> <ref name=Monchot2010>{{cite journal|last1=Monchot|first1= H. |last2= Mashkour|first2= H. |url=https://www.academia.edu/3377427 |title=Hyenas around the cities. The case of Kaftarkhoun (Kashan- Iran)|journal=Journal of Taphonomy|volume=8|issue=1|year=2010|pages=17–32}}.</ref> <ref name=Moura2013>{{Cite journal | doi = 10.1007/s10592-013-0547-y| title = Unregulated hunting and genetic recovery from a severe population decline: The cautionary case of Bulgarian wolves| journal = Conservation Genetics| volume = 15| issue = 2| pages = 405–417| year = 2013| last1 = Moura | first1 = A. E. | last2 = Tsingarska | first2 = E. | last3 = Dąbrowski | first3 = M. J. | last4 = Czarnomska | first4 = S. D. | last5 = Jędrzejewska | first5 = B. A. | last6 = Pilot | first6 = M. G. | doi-access = free }}</ref> <ref name=Nayak2015>{{cite journal | last1 = Nayak | first1 = S. | last2 = Shah | first2 = S. | last3 = Borah | first3 = J. | year = 2015 | title = Going for the kill: an observation of wolf-hyaena interaction in Kailadevi Wildlife Sanctuary, Rajasthan, India | journal = Canid Biology & Conservation | volume = 18 | issue = 7| pages = 27–29 }}</ref> <ref name="Nevercrywolf">{{cite journal|last1=Grooms |first1=Steve |year=2008 |title=The Mixed Legacy of ''Never Cry Wolf'' |url=http://www.wolf.org/wolves/news/pdf/fall2008.pdf |journal=International Wolf |volume=18 |issue=3 |pages=11–13 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100621114838/http://www.wolf.org/wolves/news/pdf/fall2008.pdf |archive-date=June 21, 2010 }}</ref> <ref name=Newsome2016>{{cite journal|doi=10.1111/mam.12067|title=Food habits of the world's grey wolves|journal=Mammal Review|volume=46|issue=4|pages=255–269|year=2016|last1=Newsome|first1=Thomas M.|last2=Boitani|first2=Luigi|last3=Chapron|first3=Guillaume|last4=Ciucci|first4=Paolo|last5=Dickman|first5=Christopher R.|last6=Dellinger|first6=Justin A.|last7=López-Bao|first7=José V.|last8=Peterson|first8=Rolf O.|last9=Shores|first9=Carolyn R.|last10=Wirsing|first10=Aaron J.|last11=Ripple|first11=William J.|s2cid=31174275|doi-access=free|hdl=10536/DRO/DU:30085823|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Nie2003>{{cite book|last=Nie|first= M. A.|year=2003|title=Beyond Wolves: The Politics of Wolf Recovery and Management|url=https://archive.org/details/beyondwolvespoli0000niem|url-access=registration|publisher=University of Minnesota Press|pages=[https://archive.org/details/beyondwolvespoli0000niem/page/118 118]–119|isbn=0816639787}}</ref> <ref name=Nowak1983>{{cite book|last1=Nowak|first1=R. M.|last2=Paradiso|first2=J. L.|year=1983|title=Walker's Mammals of the World|edition=4th|volume=2|publisher=Johns Hopkins University Press|chapter=Carnivora;Canidae|page=[https://archive.org/details/walkersmammalsof00nowa/page/953 953]|isbn=9780801825255|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=5aPuAAAAMAAJ|page=953}}|url=https://archive.org/details/walkersmammalsof00nowa/page/953}}</ref> <ref name=Paquet2003>{{cite book|last1=Paquet|first1=P.|last2=Carbyn|first2=L. W.|title=Wild Mammals of North America: Biology, Management, and Conservation|editor1-last=Feldhamer|editor1-first=G. A.|editor2-last=Thompson|editor2-first=B. C.|editor3-last=Chapman|editor3-first=J. A.|publisher=Johns Hopkins University Press|edition=2|year=2003|chapter=Ch23: Gray wolf ''Canis lupus'' and allies|pages=482–510|isbn=0-8018-7416-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xQalfqP7BcC}}}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=Peters1975>{{Cite journal|last1=Peters|first1=R. P.|last2=Mech|first2=L. D.|title=Scent-marking in wolves|journal=American Scientist| volume=63|issue=6|pages=628–637|year=1975|pmid=1200478|bibcode=1975AmSci..63..628P}}</ref> <ref name="Rajpurohit1999">{{cite journal | last1 = Rajpurohit | first1 = K.S. | year = 1999 | title = Child lifting: Wolves in Hazaribagh, India | journal = Ambio | volume = 28 | pages = 162–166 }}</ref> <ref name="Roosevelt">{{cite book|last=Roosevelt|first= Theodore|year=1909|url=https://archive.org/stream/huntinggrislyoth00roosrich#page/178/mode/2up|title=Hunting the grisly and other sketches; an account of the big game of the United States and its chase with horse, hound, and rifle|publisher=G. P. Putnam's sons|pages=179–207|access-date=2014-05-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20150624034847/https://archive.org/stream/huntinggrislyoth00roosrich#page/178/mode/2up|archive-date=2015-06-24|url-status=live}}</ref> <ref name=Russia>{{cite web|title=The Wolf in Russia—situations and problems|publisher=Wolves and Humans Foundation|access-date=September 2, 2019|url=https://www.wolvesandhumans.org/pdf-documents/Wolves%20in%20Russia.pdf|archive-date=September 23, 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070923194508/http://www.wolvesandhumans.org/pdf-documents/Wolves%20in%20Russia.pdf|url-status=dead}}</ref> <ref name=Sekercioglu2013>{{cite web |url=https://blog.nationalgeographic.org/2013/12/15/turkeys-wolves-are-texting-their-travels-to-scientists/ |title=Turkey's Wolves Are Texting Their Travels to Scientists |last1=Şekercioğlu |first1=Çağan |date=December 15, 2013 |publisher=National Geographic |access-date=November 19, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006160158/https://blog.nationalgeographic.org/2013/12/15/turkeys-wolves-are-texting-their-travels-to-scientists/ |archive-date=October 6, 2019 |url-status=live }}</ref> <ref name=Sharma>{{cite journal|last1=Sharma|first1=Lalit Kumar|last2=Mukherjee|first2=Tanoy|last3=Saren|first3=Phakir Chandra|last4= Chandra|first4=Kailash|year=2019|title=Identifying suitable habitat and corridors for Indian Grey Wolf (Canis lupus pallipes) in Chotta Nagpur Plateau and Lower Gangetic Planes: A species with differential management needs|journal=PLOS ONE|volume=14|issue=4|page=e0215019|doi=10.1371/journal.pone.0215019|pmid=30969994|pmc=6457547|bibcode=2019PLoSO..1415019S|doi-access=free}}</ref> <ref name=Shivik2006>{{cite journal|last1=Shivik|first1=John A.|year=2006|title=Tools for the Edge: What's New for Conserving Carnivores|journal=BioScience|volume=56|issue=3|page=253|doi=10.1641/0006-3568(2006)056[0253:TFTEWN]2.0.CO;2|doi-access=free}}</ref> <ref name=Sinding2018>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1007745|pmid=30419012|pmc=6231604|title=Population genomics of grey wolves and wolf-like canids in North America |journal=PLOS Genetics|volume=14|issue=11|page=e1007745|year=2018|last1=Sinding|first1=Mikkel-Holger S.|last2=Gopalakrishan|first2=Shyam|last3=Vieira|first3=Filipe G.|last4=Samaniego Castruita|first4=Jose A. |last5=Raundrup|first5=Katrine|last6=Heide Jørgensen|first6=Mads Peter|last7=Meldgaard|first7=Morten|last8=Petersen|first8=Bent|last9=Sicheritz-Ponten|first9=Thomas|last10=Mikkelsen|first10=Johan Brus|last11=Marquard-Petersen |first11=Ulf|last12=Dietz|first12=Rune|last13=Sonne|first13=Christian|last14=Dalén|first14=Love|last15=Bachmann|first15=Lutz|last16=Wiig|first16=Øystein|last17=Hansen|first17=Anders J.|last18=Gilbert|first18=M. Thomas P. |doi-access=free }}</ref> <ref name=Skoglund2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.04.019|title=Ancient Wolf Genome Reveals an Early Divergence of Domestic Dog Ancestors and Admixture into High-Latitude Breeds|journal=Current Biology|volume=25|issue=11|pages=1515–1519|year=2015|last1=Skoglund|first1=Pontus|last2=Ersmark|first2=Erik|last3=Palkopoulou|first3=Eleftheria|last4=Dalén|first4=Love|pmid=26004765|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.1515S }}</ref> <ref name=Sorkin2008>{{cite journal|doi=10.1111/j.1502-3931.2007.00091.x|title=A biomechanical constraint on body mass in terrestrial mammalian predators|journal=Lethaia|volume=41|issue=4|pages=333–347 |year=2008|last1=Sorkin|first1=Boris|bibcode=2008Letha..41..333S }}</ref> <ref name=Sunquist2002>{{cite book|last1=Sunquist|first1=Melvin E.|last2=Sunquist|first2=Fiona|year=2002|title=Wild cats of the world|publisher=University of Chicago Press|page=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00sunq/page/167 167]|isbn=0-226-77999-8|url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00sunq/page/167}}</ref> <ref name=Symbolism>{{cite book | first=Hope B. | last=Werness |year=2007 |title=The Continuum Encyclopedia of Animal Symbolism in World Art |publisher=Continuum International Publishing Group |pages=405, 437 |isbn=978-0826419132}}</ref> <ref name=Tedford2009>{{cite journal|doi=10.1206/574.1|title=Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)|journal=Bulletin of the American Museum of Natural History |volume=325 |year=2009 |last1=Tedford|first1=Richard H.|last2=Wang|first2=Xiaoming|last3=Taylor|first3=Beryl E.|pages=1–218|hdl=2246/5999|s2cid=83594819|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Thalmann2018>{{cite book|doi = 10.1007/13836_2018_27|chapter = Paleogenomic Inferences of Dog Domestication|title = Paleogenomics|pages = 273–306|series = Population Genomics|year = 2018|last1 = Thalmann|first1 = Olaf|last2 = Perri|first2 = Angela R.|publisher=Springer, Cham|editor1-last=Lindqvist|editor1-first=C.|editor2-last=Rajora|editor2-first=O.|isbn = 978-3-030-04752-8}}</ref> <ref name=Therrien2005>{{Cite journal | last1 = Therrien | first1 = F. O. | title = Mandibular force profiles of extant carnivorans and implications for the feeding behaviour of extinct predators |doi=10.1017/S0952836905007430| journal = Journal of Zoology | volume = 267 | issue = 3 | pages = 249–270 | year = 2005}}</ref> <ref name=Thurber1993>{{cite journal|doi=10.2307/1382426|jstor=1382426|title=Effects of Population Density and Pack Size on the Foraging Ecology of Gray Wolves|journal=Journal of Mammalogy|volume=74|issue=4|pages=879–889|year=1993|last1=Thurber|first1=J. M.|last2=Peterson|first2=R. O.|s2cid=52063038}}</ref> <ref name="Tucker1998">{{cite web |last1=Tucker|first1= P. |last2= Weide|first2= B. |date=1998 |work=Wild Sentry |url=http://writetochangetheworld.wikispaces.com/file/view/CanYouTurnAWolfIntoADog.pdf |title=Can You Turn a Wolf into a Dog |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208094049/http://writetochangetheworld.wikispaces.com/file/view/CanYouTurnAWolfIntoADog.pdf |archive-date=2015-12-08 |url-status=dead|access-date=2016-03-21}}</ref> <ref name=USFWGreatLakes>{{cite web|title=Wolf Numbers in Minnesota, Wisconsin and Michigan (excluding Isle Royale)—1976 to 2015|publisher=U.S. Fish and Wildlife Service|url=https://www.fws.gov/midwest/wolf/population/mi_wi_nos.html|access-date=2020-03-23}}</ref> <ref name=Vanak2014>{{cite book|last1=Vanak|first1= A. T.|last2=Dickman|first2= C. R.|last3= Silva-Rodriguez|first3= E. A.|last4= Butler|first4= J. R. A.|last5= Ritchie|first5= E. G.|date=2014|contribution=Top-dogs and under-dogs: competition between dogs and sympatric carnivores|editor-last=Gompper|editor-first= M. E.|title=Free-Ranging Dogs and Wildlife Conservation|publisher=Oxford University Press|pages=69–93|isbn=978-0199663217}}</ref> <ref name=Wang2019>{{cite journal|doi=10.1016/j.isci.2019.09.008|pmid=31563851|pmc=6817678|title=Genomic Approaches Reveal an Endemic Subpopulation of Gray Wolves in Southern China|journal=iScience|volume=20|pages=110–118|year=2019|last1=Wang|first1=Guo-Dong|last2=Zhang|first2=Ming|last3=Wang|first3=Xuan|last4=Yang|first4=Melinda A.|last5=Cao|first5=Peng|last6=Liu|first6=Feng|last7=Lu|first7=Heng|last8=Feng|first8=Xiaotian|last9=Skoglund|first9=Pontus|last10=Wang|first10=Lu|last11=Fu|first11=Qiaomei|last12=Zhang|first12=Ya-Ping|bibcode=2019iSci...20..110W}}</ref> <!-- <ref name=Werhahn2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.gecco.2018.e00455|title=The unique genetic adaptation of the Himalayan wolf to high-altitudes and consequences for conservation|journal=Global Ecology and Conservation|volume=16|page=e00455|year=2018|last1=Werhahn|first1=Geraldine|last2=Senn|first2=Helen|last3=Ghazali|first3=Muhammad|last4=Karmacharya|first4=Dibesh|last5=Sherchan|first5=Adarsh Man|last6=Joshi|first6=Jyoti|last7=Kusi|first7=Naresh|last8=López-Bao|first8=José Vincente|last9=Rosen|first9=Tanya|last10=Kachel|first10=Shannon|last11=Sillero-Zubiri|first11=Claudio|last12=MacDonald|first12=David W.|doi-access=free|bibcode=2018GEcoC..1600455W |hdl=10651/50748|hdl-access=free}}</ref> --> <ref name=WildWolfUS>{{cite web|title=How many wild wolves are in the United States?|publisher=Wolf Conservation Center|url=https://nywolf.org/learn/u-s-wolf-populations/|access-date=May 10, 2023}}</ref> <ref name=Woodford2019>{{cite web |last=Woodford |first=Riley |url=http://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wildlifenews.view_article&articles_id=86 |title=Alaska's Salmon-Eating Wolves |date= November 2004|publisher=Wildlifenews.alaska.gov |access-date=July 25, 2019 }}</ref> <ref name=Wozencraft2005>{{MSW3 Carnivora | id = 14000738 | pages = 575–577}}</ref> <ref name=Xu2015>{{cite journal|last1=Xu|first1=Yu|last2=Yang|first2=Biao|last3=Dou|first3=Liang|year=2015|title=Local villagers' perceptions of wolves in Jiuzhaigou County, western China|journal=PeerJ|volume=3|page=e982|doi=10.7717/peerj.982|doi-access=free|pmid=26082870|pmc=4465947}}</ref> <ref name=Yadvendradev>{{cite journal | last1=Yadvendradev |first1=V. Jhala |title=The Status and Conservation of the Wolf in Gujarat and Rajasthan, India|first2=Robert H. Jr. |last2=Giles |journal=Conservation Biology |volume=5 |number=4 |year=991 |pages=476–483 |publisher=Wiley |doi=10.1111/j.1523-1739.1991.tb00354.x |jstor=2386069|bibcode=1991ConBi...5..476J }}</ref> <ref name=Zimen>{{Cite book |last=Zimen |first=Erik |title=The Wolf: His Place in the Natural World |publisher=[[Souvenir Press]] |pages=217–218|year=1981 |isbn=978-0-285-62411-5 }}</ref> }} j8yq7tr3s9v94cm5es9budbzq9ni4x4 1247779 1247774 2024-10-15T15:12:38Z Rakshitha b kulal 75943 1247779 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Canis Lupus Signatus.JPG|320px|thumb|ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] '''ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ತೋಳವನ್ನು '''ಮರದ ತೋಳ''' ಅಥವಾ '''ಪಶ್ಚಿಮ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ (''ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್''), ಕಾನಿಡ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಬೂದು ತೋಳಗಳು, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸದಸ್ಯ, ಮತ್ತು ಅದರ ಕಡಿಮೆ ಮೊನಚಾದ ಕಿವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೂತಿ, ಜೊತೆಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳವು ಸಣ್ಣ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳದ ತುಪ್ಪಳವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿಳಿ, ಕಂದು, ಬೂದು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪಜಾತಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ಬಿಳಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ|ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ನಿವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾದ ಅರಣ್ಯ, ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಕ್ರೌರ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಅವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದವು. ಆದರೂ ಸಹ ಎಲ್ಲಾ ತೋಳಗಳನ್ನು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡಿದರೆ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಕಡಿಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು '''ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್''' ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಕುರಿ]], [[ಮೇಕೆ]] ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಈ ಬೂದು ತೋಳಗಳಿಂದ ಅಪಾಯವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಕುಲದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಸಹಕಾರಿ ಆಟದ ಬೇಟೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಅದರ ದೈಹಿಕ ರೂಪಾಂತರಗಳು, ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ನಡವಳಿಕೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಥವಾ ಗುಂಪು ಕೂಗುವಿಕೆಯಂತಹ ಸ್ವಭಾವಗಳಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಗದ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ಸಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಜಗಳಗಳು ಮರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ತೋಳವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳು, ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ತೋಳಗಳು ಅಥವಾ ಜೊತೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳಿಗಿಂತ ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಶಸ್ಸಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ರೋಗಕಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೇಬೀಸ್ ವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತರಬಹುದು. ಜಾಗತಿಕ ಕಾಡು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ೩೦೦,೦೦೦ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್ (IUCN) ''ಕಡಿಮೆ ಕಾಳಜಿ'' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳು ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಶುಪಾಲಕ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ-ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳ ಭಯವು ಅನೇಕ ಮಾನವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಜನರ ಮೇಲೆ ದಾಖಲಾದ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ರೇಬೀಸ್‌ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ತೋಳದ ದಾಳಿಗಳು ಅಪರೂಪ ಏಕೆಂದರೆ ತೋಳಗಳು ಜನರಿಂದ ದೂರ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರರು, ರೈತರು, ಸಾಕಣೆದಾರರು ಮತ್ತು ಕುರುಬರೊಂದಿಗಿನ ಅನುಭವಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಮಾನವರ ಭಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ==ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿ== ೧೭೫೮ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವೀಡಿಷ್ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನೇಯಸ್ ತನ್ನ ''ಸಿಸ್ಟಮಾ ನೇಚರ್‌'' ದ್ವಿಪದ ನಾಮಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬುದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದದ ಅರ್ಥ "ನಾಯಿ",<ref>{{OEtymD|canine}}</ref> ಮತ್ತು ಈ ಕುಲದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಗಳು, ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಾಯಿಯಂತಹ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತೋಳವನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಲಿನೇಯಸ್ ನಾಯಿಯನ್ನು ತೋಳದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ "ಕೌಡಾ ರಿಕರ್ವಾಟಾ" (ಬಾಲವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು) ಇದು ಯಾವುದೇ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=Clutton-Brock1995/> ===ಉಪಜಾತಿಗಳು=== ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಶ್ವದ ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೂರನೇ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಸ್ತನಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಸಿ. ಲೂಪಸ್ ೩೬ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ (ಲಿನ್ನೇಯಸ್, ೧೭೫೮) ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ (ಮೇಯರ್, ೧೭೯೩) ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ ಹಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೋಮಿ - ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಎಂಬುದು ಡಿಂಗೋಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿಕ್ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದವಾಗಿದೆ. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ೧೯೯೯ ರ ಮೈಟೊಕಾಂಡ್ರಿಯದ ಡಿಎನ್‍ಎ (mtDNA) ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಮತ್ತು "ತೋಳ" ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ೩೮ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವೀಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಿನ್ನೇಯಸ್ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಮಾದರಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಉಪಜಾತಿ ಯುರೇಷಿಯನ್ ತೋಳವನ್ನು (ಸಿ. ಎಲ್‍. ಲೂಪಸ್) ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು.<ref name=Wozencraft2005/> ಪ್ಯಾಲಿಯೋಜೆನೊಮಿಕ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳ ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಹೋದರಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮೊದಲು ಸಾಕಿದ ತೋಳಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Larson2014/> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಯುಸಿಎನ್‍/ಸ್ಪೀಸೀಸ್ ಸರ್ವೈವಲ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಕ್ಯಾನಿಡ್ ಸ್ಪೆಷಲಿಸ್ಟ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊವನ್ನು ಫೆರಲ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಪರಿಚಿತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಐಯುಸಿಎನ್‍ ರೆಡ್ ಲಿಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬಾರದು.<ref name=Alvares2019/> ===ವಿಕಾಸ=== ಮುಂಚಿನ ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ (ಇದು ಸಿ. ಎಟ್ರಸ್ಕಸ್‌ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮೂಲವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=239–245}} ಆಧುನಿಕ ಬೂದು ತೋಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪಾಂಟೆ ಗಲೇರಿಯಾದಿಂದ ೪೦೬,೫೦೦ ± ೨,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನದು.<ref name=":2">{{Cite journal |last1=Iurino |first1=Dawid A. |last2=Mecozzi |first2=Beniamino |last3=Iannucci |first3=Alessio |last4=Moscarella |first4=Alfio |last5=Strani |first5=Flavia |last6=Bona |first6=Fabio |last7=Gaeta |first7=Mario |last8=Sardella |first8=Raffaele |date=2022-02-25 |title=A Middle Pleistocene wolf from central Italy provides insights on the first occurrence of Canis lupus in Europe |journal=Scientific Reports |language=en |volume=12 |issue=1 |page=2882 |doi=10.1038/s41598-022-06812-5 |issn=2045-2322 |pmc=8881584 |pmid=35217686|bibcode=2022NatSR..12.2882I }}</ref> ಅಲಾಸ್ಕಾದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಪ್ಪಲ್ ಕ್ರೀಕ್ ಸಂಪ್‌ನ ಅವಶೇಷಗಳು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು, ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Tedford2009/> ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್ ಅನ್ನು ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಉಪಜಾತಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ (ಇದು ಸುಮಾರು ೧.೪ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು).<ref name=":2" /> ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್‌ನಿಂದ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾದ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾದ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಮೂತಿ, ಟೆಂಪೊರಾಲಿಸ್ ಸ್ನಾಯುವಿನ ಉಚ್ಚಾರಣಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ಪ್ರಿಮೋಲಾರ್ಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ಮೆಗಾಫೌನಾದ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ಯಾವೆಂಜಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೃತದೇಹ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆಗೆ ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ವಿಶೇಷ ರೂಪಾಂತರಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೈರ್ ತೋಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹಲ್ಲಿನ ಒಡೆಯುವಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ತೋರಿಸಿದವು. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶವಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದ ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸೇವಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲಿನ ಮುರಿತಗಳ ಆವರ್ತನ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಆಧುನಿಕ ಮಚ್ಚೆಯುಳ್ಳ ಹೈನಾದಂತಹ ಅಭ್ಯಾಸದ ಮೂಳೆ ಕ್ರ್ಯಾಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪೂರ್ವಜರ ತೋಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Freedman2014/><ref name=Skoglund2015/><ref name=Fan2016/> ೨೦೨೧ ರ ಅಧ್ಯಯನವು ಹಿಮಾಲಯದ ತೋಳ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಯಲು ತೋಳಗಳು ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅದು ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name=Hennelly2021/> ಇತರ ತೋಳಗಳು [[ಸೈಬೀರಿಯಾ]]<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Bergström |first1=Anders |last2=Stanton |first2=David W. G. |last3=Taron |first3=Ulrike H. |last4=Frantz |first4=Laurent |last5=Sinding |first5=Mikkel-Holger S. |last6=Ersmark |first6=Erik |last7=Pfrengle |first7=Saskia |last8=Cassatt-Johnstone |first8=Molly |last9=Lebrasseur |first9=Ophélie |last10=Girdland-Flink |first10=Linus |last11=Fernandes |first11=Daniel M. |last12=Ollivier |first12=Morgane |last13=Speidel |first13=Leo |last14=Gopalakrishnan |first14=Shyam |last15=Westbury |first15=Michael V. |date=2022-07-14 |title=Grey wolf genomic history reveals a dual ancestry of dogs |journal=Nature |language=en |volume=607 |issue=7918 |pages=313–320 |doi=10.1038/s41586-022-04824-9 |issn=0028-0836 |pmc=9279150 |pmid=35768506|bibcode=2022Natur.607..313B }}</ref> ಅಥವಾ ಬೆರಿಂಗಿಯಾದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಕಳೆದ ೨೩,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಕಳೆದ ಗ್ಲೇಶಿಯಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮಮ್‌ನ ಶಿಖರ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref name=":1">{{Cite journal |last1=Loog |first1=Liisa |last2=Thalmann |first2=Olaf |last3=Sinding |first3=Mikkel-Holger S. |last4=Schuenemann |first4=Verena J. |last5=Perri |first5=Angela |last6=Germonpré |first6=Mietje |last7=Bocherens |first7=Herve |last8=Witt |first8=Kelsey E. |last9=Samaniego Castruita |first9=Jose A. |last10=Velasco |first10=Marcela S. |last11=Lundstrøm |first11=Inge K. C. |last12=Wales |first12=Nathan |last13=Sonet |first13=Gontran |last14=Frantz |first14=Laurent |last15=Schroeder |first15=Hannes |date=May 2020 |title=Ancient DNA suggests modern wolves trace their origin to a Late Pleistocene expansion from Beringia |journal=Molecular Ecology |language=en |volume=29 |issue=9 |pages=1596–1610 |doi=10.1111/mec.15329 |issn=0962-1083 |pmc=7317801 |pmid=31840921|bibcode=2020MolEc..29.1596L }}</ref> ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಡೆತಡೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರೆ,<ref name=":1" /> ಇತರ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಇದು ಜೀನ್ ಹರಿವಿನ ಏಕರೂಪದ ಪೂರ್ವಜರ ಫಲಿತಾಂಶ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿವೆ.<ref name=":0" /> ೨೦೧೬ ರ ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನವು ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳು ಸುಮಾರು ೧೨,೫೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ನಂತರ ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ೧೧,೧೦೦-೧೨,೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇತರ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ತೋಳಗಳಿಂದ ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name=Fan2016/> ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳವು ನಾಯಿಯ ಪೂರ್ವಜವಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Freedman2017/><ref name=Thalmann2018/> ನಾಯಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳಕ್ಕೆ ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಆನುವಂಶಿಕ ಮಿಶ್ರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಡಿಂಗೊ, ಬಸೆಂಜಿ, ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಮಾಸ್ಟಿಫ್ ಮತ್ತು ಚೈನೀಸ್ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳು ದೇಶೀಯ ನಾಯಿ ಕ್ಲಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಸದಸ್ಯರು. [[ಯುರೋಪ್]], ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಮತ್ತು [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ತೋಳಗಳ ಭಿನ್ನತೆಯ ಸಮಯವು ಸುಮಾರು ೧,೬೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನದು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ತೋಳವು ಸುಮಾರು ೫,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿತು.<ref name=Fan2016/> ==ವಿವರಣೆ== [[File:Front view of a resting Canis lupus ssp.jpg|thumb|upright|alt=ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳ]] ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದೆ,<ref name=Mech1974/> ಮತ್ತು ಕೊಯೊಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳಿಂದ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೂತಿ, ಚಿಕ್ಕ ಕಿವಿಗಳು, ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=129–132}}<ref name=Mech1974/> ಇದು ತೆಳ್ಳಗೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ದೊಡ್ಡದಾದ, ಆಳವಾಗಿ ಅವರೋಹಣ ಪಕ್ಕೆಲುಬು, ಇಳಿಜಾರಾದ ಬೆನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನಾಯುವಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ಕಾಲುಗಳು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮಧ್ಯಮವಾಗಿ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಾಣಿಯು ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಆಳವಾದ ಹಿಮವನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,<ref>{{Cite journal |last1=Tomiya |first1=Susumu |last2=Meachen |first2=Julie A. |date=17 January 2018 |title=Postcranial diversity and recent ecomorphic impoverishment of North American gray wolves |journal=[[Biology Letters]] |language=en |volume=14 |issue=1 |pages=20170613 |doi=10.1098/rsbl.2017.0613 |issn=1744-9561 |pmc=5803591 |pmid=29343558 }}</ref> ಆದರೂ ಕೆಲವು ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಾಲಿನ ಇಕೋಮಾರ್ಫ್‌ಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.[36] ಕಿವಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನವಾಗಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ತಲೆಯು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅಗಲವಾದ ಹಣೆ, ಬಲವಾದ ದವಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ, ಮೊಂಡಾದ ಮೂತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತಲೆಬುರುಡೆಯು ೨೩೦–೨೮೦ ಮಿಮೀ (೯–೧೧ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೧೩೦–೧೫೦ ಮಿಮೀ (೫–೬ ಇಂಚು) ಅಗಲವಿದೆ.{{sfn|Mech|1981|p=14}} ಹಲ್ಲುಗಳು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಇದು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಅವು ಹೈನಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಷ್ಟು ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Therrien2005/>{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=112}} ಇದರ ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಚಪ್ಪಟೆ ಚೂಯಿಂಗ್ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಕೊಯೊಟೆಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರ ಆಹಾರವು ಹೆಚ್ಚು ತರಕಾರಿ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಹೆಣ್ಣು ತೋಳಗಳು ಕಿರಿದಾದ ಮೂತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಣೆಗಳು, ತೆಳ್ಳಗಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಗಳು, ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಕಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೃಹತ್ ಭುಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=23}} [[File:Canis lupus italicus skeleton (white background).jpg|thumb|left|alt=Photograph of a wolf skeleton|ತೋಳದ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರವನ್ನು ಇಟಲಿಯ ಅಬ್ರುಝೊ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ವುಲ್ಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ]] ವಯಸ್ಕ ತೋಳಗಳು ೧೦೫-೧೬೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೪೧-೬೩ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೮೦-೮೫ ಸೆಂ.ಮೀ (೩೧-೩೩ ಇಂಚು) ನಷ್ಟು ಭುಜದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬಾಲವು ೨೯-೫೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೧೧-೨೦ ಇಂಚು) ಉದ್ದವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ, ಕಿವಿಗಳು ೯೦-೧೧೦ ಮಿಮೀ (೩+೧⁄೨-೪+೩⁄೮ ಇಂಚು) ಎತ್ತರ, ಮತ್ತು ಹಿಂಗಾಲುಗಳು ೨೨೦-೨೫೦ ಮಿಮೀ (೮) +೫⁄೮–೯+೭⁄೮ ಇಂಚು).{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ಬರ್ಗ್‌ಮನ್‌ನ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ತೋಳದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ತೂಕವು ಅಕ್ಷಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಾನುಗುಣವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.[44] ತೋಳದ ಸರಾಸರಿ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೪೦ ಕೆಜಿ (೮೮ ಪೌಂಡು), ದಾಖಲಾದ ಚಿಕ್ಕ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೧೨ ಕೆಜಿ (೨೬ ಪೌಂಡು) ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೭೯.೪ ಕೆಜಿ (೧೭೫ ಪೌಂಡು) ಆಗಿದೆ.<ref name=Macdonald2001/>{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೩೮.೫ ಕೆಜಿ (೮೫ ಪೌಂಡು), [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ]] ತೋಳಗಳು ೩೬ ಕೆಜಿ (೭೯ ಪೌಂಡು), ಮತ್ತು [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೨೫ ಕೆಜಿ (೫೫ ಪೌಂಡು).{{sfn|Lopez|1978|p=19}} ಯಾವುದೇ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಣ್ಣುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಂಡು ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ೨.೩–೪.೫ ಕೆಜಿ (೫–೧೦ ಪೌಂಡು) ಕಡಿಮೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [[ಅಲಾಸ್ಕ|ಅಲಾಸ್ಕಾ]] ಮತ್ತು [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದರೂ, ೫೪ ಕೆಜಿ (೧೧೯ ಪೌಂಡು) ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೂಕವಿರುವ ತೋಳಗಳು ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=18}} ಮಧ್ಯ [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ೬೯-೭೯ ಕೆಜಿ (೧೫೨-೧೭೪ ಪೌಂಡು) ತೂಕವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ==ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ== ===ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನ=== [[File:Lupo in Sassoferrato.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf standing on snowy ground|ಇಟಾಲಿಯನ್ ತೋಳ, ಇಟಲಿಯ ಸಾಸ್ಸೊಫೆರಾಟೊನಲ್ಲಿ ಅಪೆನ್ನೈನ್ಸ್ ಪರ್ವತದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ]] ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ]] ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಮಾನವ ಕಿರುಕುಳವು ತೋಳದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಿದೆ. ತೋಳವು ಈಗ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]] ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದ್ವೀಪಗಳು ಮತ್ತು [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿದೆ (ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅಳಿದುಹೋಗಿದೆ). ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಡು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ತೋಳವನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಮೀ (೯,೮೦೦ ಅಡಿ) ನಡುವೆ ಕಾಣಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಕಾಡುಗಳು, ಒಳನಾಡಿನ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಪೊದೆಗಳು, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು (ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಟಂಡ್ರಾ ಸೇರಿದಂತೆ), ಮರುಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="iucn status 2 June 2024" /> ತೋಳಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವು ಬೇಟೆಯ ಸಮೃದ್ಧತೆ, ಹಿಮದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ, ರಸ್ತೆ ಸಾಂದ್ರತೆ, ಮಾನವ ಉಪಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ===ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ=== [[File:Wolf with Caribou Hindquarter.jpg|thumb|upright|left|alt=Photograph of a wolf carrying a caribou leg in its mouth|ಅಲಾಸ್ಕಾದ ಡೆನಾಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರಿಬೌ ಅನ್ನು ಹೊತ್ತ ತೋಳ]] ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಭೂ ಸಸ್ತನಿಗಳಂತೆ, ತೋಳವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ೨೪೦–೬೫೦ ಕೆಜಿ (೫೩೦–೧,೪೩೦ ಪೌಂಡ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ೨೩–೧೩೦ ಕೆಜಿ (೫೧–೨೮೭ ಪೌಂಡ್) ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದಾದ ಅಂಗ್ಯುಲೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Earle1987/><ref name=Sorkin2008/> ತೋಳವು ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Paquet2003/> ೧೫ ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಜೊತೆಗೆ ವಯಸ್ಕ ಮೂಸ್ ಅನ್ನು ಉರುಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Mech1966/> ವಿವಿಧ ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ತೋಳಗಳ ನಡುವಿನ ಆಹಾರದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ವಿವಿಧ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ತೋಳದ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಡು ದೊಡ್ಡ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು (ಅಂಗುಲೇಟ್ಸ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. [[ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಅವುಗಳ ಆಹಾರವು ಕಾಡು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳವು ಕಾಡು ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಇವುಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ತೋಳವು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> ಯುರೇಷಿಯಾದಾದ್ಯಂತ, ತೋಳಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೂಸ್, ಕೆಂಪು ಜಿಂಕೆ, ರೋ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು [[ಕಾಡುಹಂದಿ|ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ಪ್ರಮುಖ ಶ್ರೇಣಿಯ-ವ್ಯಾಪಕ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಎಲ್ಕ್, ಮೂಸ್, ಕ್ಯಾರಿಬೌ, ಬಿಳಿ-ಬಾಲದ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಸರಗತ್ತೆ ಜಿಂಕೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=109–110}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮೊದಲು, ತೋಳಗಳು ಕಾಡು ಕುದುರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.<ref>{{Cite journal |last1=Landry |first1=Zoe |last2=Kim |first2=Sora |last3=Trayler |first3=Robin B. |last4=Gilbert |first4=Marisa |last5=Zazula |first5=Grant |last6=Southon |first6=John |last7=Fraser |first7=Danielle |date=1 June 2021 |title=Dietary reconstruction and evidence of prey shifting in Pleistocene and recent gray wolves (Canis lupus) from Yukon Territory |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S003101822100153X |journal=[[Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology]] |language=en |volume=571 |pages=110368 |doi=10.1016/j.palaeo.2021.110368 |bibcode=2021PPP...57110368L |access-date=23 April 2024 |via=Elsevier Science Direct |issn=0031-0182}}</ref> ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ಊಟವನ್ನು ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|1981|p=172}} ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿನ್ನುವ ತೋಳವು ಚರ್ಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಹೃದಯ, ಕರುಳುಗಳು, ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=201}} ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳಗಳು ಗಡಿಬಿಡಿಯಿಂದ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಆಹಾರಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿರುವ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ದಂಶಕಗಳು, ಮೊಲಗಳು, ಕೀಟಾಹಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಜಲಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಆಹಾರಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಅವು ಹಲ್ಲಿಗಳು, ಹಾವುಗಳು, ಕಪ್ಪೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವಾಗ ದೊಡ್ಡ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳು ಮೀನು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಹ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.<ref name=Gable2018/><ref name=Woodford2019/><ref name=McAllister2007/> ತೋಳಗಳು ಕೆಲವು ಸಸ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸೇವಿಸುತ್ತವೆ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳು ಸೇಬುಗಳು, ಪೇರಳೆ, ಅಂಜೂರದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಕಲ್ಲಂಗಡಿಗಳು, ಮತ್ತು ಚೆರ್ರಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಬೆರಿಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ರಾಸ್ಬೆರ್ರಿಸ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಅವು ಹುಲ್ಲನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ, ಇದು ಕೆಲವು ಜೀವಸತ್ವಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕರುಳಿನ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು ಅಥವಾ ಉದ್ದನೆಯ ಕಾವಲು ಕೂದಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ವಾಂತಿಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Fuller2019/> ಅವುಗಳು ಪರ್ವತ ಬೂದಿ, ಕಣಿವೆಯ ಲಿಲಿ, ಬಿಲ್ಬೆರ್ರಿಗಳು, ಕೌಬರಿಗಳು, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕಪ್ಪು ನೈಟ್ಶೇಡ್, ಧಾನ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ರೀಡ್ಸ್‌ನ ಚಿಗುರುಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೊರತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ದಟ್ಟವಾದ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯುರೇಷಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜಾನುವಾರುಗಳು ಮತ್ತು ಕಸದ ಮೇಲೆ ಬದುಕಲು ಬಲವಂತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯು ಕಡಿಮೆ ಮಾನವ ಸಾಂದ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳಗಳು ಸಂದಿಗ್ಧ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜಾನುವಾರು ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=109}} ಕಠೋರವಾದ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕತೆಯು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಗುಂಪುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಅಥವಾ ಗಾಯಗೊಂಡ ತೋಳಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಸತ್ತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರ ದೇಹಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}}{{sfn|Mech|1981|p=180}}<ref name=Klein1995/> ===ಸೋಂಕುಗಳು=== ತೋಳಗಳಿಂದ ಒಯ್ಯುವ ವೈರಲ್ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ರೇಬೀಸ್, ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಹೆಪಟೈಟಿಸ್, ಪ್ಯಾಪಿಲೋಮಾಟೋಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಕೊರೊನಾವೈರಸ್. ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಬೀಸ್‌ಗೆ ಕಾವುಕೊಡುವ ಅವಧಿಯು ಎಂಟರಿಂದ ೨೧ ದಿನಗಳು, ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯವು ಉದ್ರೇಕಗೊಳ್ಳಲು, ಅದರ ಗುಂಪನ್ನು ತೊರೆದು, ಮತ್ತು ದಿನಕ್ಕೆ ೮೦ ಕಿಮೀ (೫೦ ಮೈಲಿ) ವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಡಿಸ್ಟೆಂಪರ್ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಲಾಸ್ಕಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತೋಳಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಇದು ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ನಿರ್ಜಲೀಕರಣ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಟ್ ಅಸಮತೋಲನ, ಮತ್ತು ಎಂಡೋಟಾಕ್ಸಿಕ್ ಆಘಾತ ಅಥವಾ ಸೆಪ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ ಸಾವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬದುಕುಳಿಯಬಲ್ಲದು, ಆದರೆ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಬಹುದು.[90] ತೋಳಗಳಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ಬ್ರೂಸೆಲೋಸಿಸ್, ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆ, ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್, ಟುಲರೇಮಿಯಾ, ಗೋವಿನ ಕ್ಷಯ,[91] ಲಿಸ್ಟರಿಯೊಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಥ್ರಾಕ್ಸ್.[92] ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ತೋಳಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಬಹುದಾದರೂ, ಇದು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಸೋಂಕಿತ ಬೇಟೆ ಅಥವಾ ಮೂತ್ರದ ಸಂಪರ್ಕದ ಮೂಲಕ ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಜ್ವರ, ಅನೋರೆಕ್ಸಿಯಾ, ವಾಂತಿ, ರಕ್ತಹೀನತೆ, ಹೆಮಟೂರಿಯಾ, ಐಕ್ಟೆರಸ್ ಮತ್ತು ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಗಟಗಳು, ಉಣ್ಣಿ, ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಮತ್ತು ಹುಳಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್ ಎಕ್ಸೋಪಾರಾಸೈಟ್‌ಗಳಿಂದ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತೋಳಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕಾರಕವೆಂದರೆ, ಮಾಂಗೆ ಮಿಟೆ (ಸಾರ್ಕೊಪ್ಟೆಸ್ ಸ್ಕೇಬಿ),[93] ಆದರೂ ಅವು ನರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪೂರ್ಣ-ಊದಿದ ಮಾಂಗೆಯನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತವೆ.[37] ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಎಂಡೋಪರಾಸೈಟ್‌ಗಳೆಂದರೆ: ಪ್ರೊಟೊಜೋವಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಲ್ಮಿನ್ತ್‌ಗಳು (ಫ್ಲೂಕ್ಸ್, ಟೇಪ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು, ರೌಂಡ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮುಳ್ಳಿನ-ತಲೆಯ ಹುಳುಗಳು). ಹೆಚ್ಚಿನ ಫ್ಲೂಕ್ ಪ್ರಭೇದಗಳು ತೋಳದ ಕರುಳಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಟೇಪ್ ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯಿಂದಲೂ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಇದು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಹೋಸ್ಟ್‌ನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬದ್ಧತೆ, ವಿಷಕಾರಿ ಮತ್ತು ಅಲರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು, ಕರುಳಿನ ಲೋಳೆಪೊರೆಯ ಕೆರಳಿಕೆ, ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರೌಂಡ್ ವರ್ಮ್ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯಬಲ್ಲವು, ಆದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಂಡಾಣು ಸೋಂಕುಗಳು ಹುಳುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯರ ವಯಸ್ಸನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಹಾನಿಕರವಲ್ಲ. ==ಸಂವಹನ== ತೋಳಗಳು ಧ್ವನಿ, ದೇಹದ ಭಂಗಿ, ಪರಿಮಳ, ಸ್ಪರ್ಶ ಮತ್ತು ರುಚಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ.[104] ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಚಂದ್ರನ ಹಂತಗಳು ತೋಳದ ಧ್ವನಿಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತೋಳಗಳು ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಿ ಕೂಗುವುದಿಲ್ಲ.[105] ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಗುಂಪನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸಲು, ಚಂಡಮಾರುತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಗುರುತಿಸಲು, ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ.[106] ೧೩೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ (೫೦ ಚದರ ಮೈಲಿ) ವರೆಗಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳದ ಕೂಗು ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ.[41] ಇತರ ಗಾಯನಗಳಲ್ಲಿ ಘರ್ಜನೆಗಳು, ತೊಗಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಚಾಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ತೋಳಗಳು ನಾಯಿಗಳು ಮುಖಾಮುಖಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಜೋರಾಗಿ ಅಥವಾ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೊಗಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಬೊಗಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗ್ರಹಿಸಿದ ಅಪಾಯದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತವೆ.[107] ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂ-ದೃಢವಾದ ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ನಿಧಾನ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಚಲನೆಗಳು, ಎತ್ತರದ ದೇಹದ ಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಹ್ಯಾಕಲ್‌ಗಳಿಂದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಆದರೆ ವಿಧೇಯರು ತಮ್ಮ ದೇಹವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮ ತುಪ್ಪಳವನ್ನು ಚಪ್ಪಟೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕಿವಿ ಮತ್ತು ಬಾಲವನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಾರೆ. ತೋಳಗಳು ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಮತ್ತು ಗುದ ಗ್ರಂಥಿಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲವು. ತೋಳಗಳು ಇತರ ಗುಂಪುಗಳ ತೋಳಗಳ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಅವುಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ದರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂಟಿ ತೋಳಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂಧಿತ ಜೋಡಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ.[41] ಈ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ೨೪೦ ಮೀ (೨೬೦ ಗಜ) ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಕ್ಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಗುರುತುಗಳು ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ,[101] ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಲ್ಲುಗಳು, ಬಂಡೆಗಳು, ಮರಗಳು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರಗಳ ಬಳಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[37] ಬೆಳೆದ ಕಾಲಿನ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜನೆಯು ತೋಳದಲ್ಲಿ ಸುವಾಸನೆಯ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಮುಖ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ೬೦-೮೦% ನಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|refs= <ref name=Alaska2019>{{cite web|url=https://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wolfhunting.main|title=Wolf Hunting in Alaska|last1=State of Alaska|date=29 October 2019|website=Alaska Department of Fish and Game|access-date=2019-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190930014610/https://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wolfhunting.main|archive-date=30 September 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Alvares2019>{{cite web |first1=Francisco|last1=Alvares|first2=Wieslaw|last2=Bogdanowicz|first3=Liz A.D.|last3=Campbell|first4=Rachel|last4=Godinho|first5=Jennifer|last5=Hatlauf|first6=Yadvendradev V.|last6=Jhala|author-link6=Yadvendradev Vikramsinh Jhala|first7=Andrew C.|last7=Kitchener|first8=Klaus-Peter|last8=Koepfli|first9=Miha|last9=Krofel|first10=Patricia D.|last10=Moehlman|first11=Helen|last11=Senn |first12=Claudio|last12=Sillero-Zubiri|first13=Suvi|last13=Viranta|first14=Geraldine|last14=Werhahn|year=2019|website=IUCN/SSC Canid Specialist Group|url=https://www.canids.org/CBC/Old_World_Canis_Taxonomy_Workshop.pdf|title=Old World Canis spp. with taxonomic ambiguity: Workshop conclusions and recommendations. CIBIO. Vairão, Portugal, 28–30 May 2019|access-date=6 March 2020}}</ref> <ref name=Anderson2009>{{Cite journal | last1 = Anderson | first1 = T. M. | last2 = Vonholdt | first2 = B. M. | last3 = Candille | first3 = S. I. | last4 = Musiani | first4 = M. | last5 = Greco | first5 = C. | last6 = Stahler | first6 = D. R. | last7 = Smith | first7 = D. W. | last8 = Padhukasahasram | first8 = B. | last9 = Randi | first9 = E. | doi = 10.1126/science.1165448 | last10 = Leonard | first10 = J. A. | last11 = Bustamante | first11 = C. D. | last12 = Ostrander | first12 = E. A. | last13 = Tang | first13 = H. | last14 = Wayne | first14 = R. K. | last15 = Barsh | first15 = G. S. |title = Molecular and Evolutionary History of Melanism in North American Gray Wolves | journal = Science | volume = 323 | issue = 5919 | pages = 1339–1343 | year = 2009 | pmid = 19197024| pmc =2903542 | bibcode = 2009Sci...323.1339A }}</ref> <ref name=Baskin2016>{{cite journal|doi=10.3106/041.041.0402|title=Hunting as Sustainable Wildlife Management|journal=Mammal Study|volume=41|issue=4|pages=173–180|year=2016|last1=Baskin|first1=Leonid|doi-access=free}}</ref> <ref name="Bergström2020">{{cite journal|doi=10.1126/science.aba9572|title=Origins and genetic legacy of prehistoric dogs|year=2020|last1=Bergström|first1=Anders|last2=Frantz|first2=Laurent|last3=Schmidt|first3=Ryan|last4=Ersmark|first4=Erik|last5=Lebrasseur|first5=Ophelie|last6=Girdland-Flink|first6=Linus|last7=Lin|first7=Audrey T.|last8=Storå|first8=Jan|last9=Sjögren|first9=Karl-Göran|last10=Anthony|first10=David|last11=Antipina|first11=Ekaterina|last12=Amiri|first12=Sarieh|last13=Bar-Oz|first13=Guy|last14=Bazaliiskii|first14=Vladimir I.|last15=Bulatović|first15=Jelena|last16=Brown|first16=Dorcas|last17=Carmagnini|first17=Alberto|last18=Davy|first18=Tom|last19=Fedorov|first19=Sergey|last20=Fiore|first20=Ivana|last21=Fulton|first21=Deirdre|last22=Germonpré|first22=Mietje|last23=Haile|first23=James|last24=Irving-Pease|first24=Evan K.|last25=Jamieson|first25=Alexandra|last26=Janssens|first26=Luc|last27=Kirillova|first27=Irina|last28=Horwitz|first28=Liora Kolska|last29=Kuzmanovic-Cvetković|first29=Julka|last30=Kuzmin|first30=Yaroslav|last31=Losey|first31=Robert J.|last32=Dizdar|first32=Daria Ložnjak|last33=Mashkour|first33=Marjan|last34=Novak|first34=Mario|last35=Onar|first35=Vedat|last36=Orton|first36=David|last37=Pasaric|first37=Maja|last38=Radivojevic|first38=Miljana|last39=Rajkovic|first39=Dragana|last40=Roberts|first40=Benjamin|last41=Ryan|first41=Hannah|last42=Sablin|first42=Mikhail|last43=Shidlovskiy|first43=Fedor|last44=Stojanovic|first44=Ivana|last45=Tagliacozzo|first45=Antonio|last46=Trantalidou|first46=Katerina|last47=Ullén|first47=Inga|last48=Villaluenga|first48=Aritza|last49=Wapnish|first49=Paula|last50=Dobney|first50=Keith|last51=Götherström|first51=Anders|last52=Linderholm|first52=Anna|last53=Dalén|first53=Love|last54=Pinhasi|first54=Ron|last55=Larson|first55=Greger|last56=Skoglund|first56=Pontus|journal=Science|volume=370|issue=6516|pages=557–564|pmid=33122379|pmc=7116352|s2cid=225956269}}</ref> <ref name=Boitani1983>{{cite journal |last=Boitani|first= L. |year=1983 |title=Wolf and dog competition in Italy |journal=Acta Zoologica Fennica |issue=174 |pages=259–264}}</ref> <ref name=Clutton-Brock1995>{{cite book|last1=Clutton-Brock|first1=Juliet|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People|editor1-last=Serpell|editor1-first=James|publisher=Cambridge University Press|year=1995|chapter=2-Origins of the dog|pages=[https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7 7–20]|isbn=0521415292|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=I8HU_3ycrrEC|page=8}}|url=https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7}}</ref> <ref name=Coppinger1995>{{cite book|last1=Coppinger|first1= R. |last2= Schneider|first2= R.|year=1995|chapter=Evolution of working dogs |editor-last=Serpell|editor-first= J.|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions With People|publisher= University Press, Cambridge|pages=21–47|isbn= 9780521425377 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=I8HU_3ycrrEC}}</ref> <ref name=Creel>{{cite journal |last1=Creel|first1= S.|last2= Fox|first2= J. E.|last3= Hardy|first3= A.|last4= Sands|first4= J.|last5= Garrott|first5= B.|last6= Peterson|first6= R. O. |date=2002 |title=Snowmobile activity and glucocorticoid stress responses in wolves and elk |journal=Conservation Biology |volume=16 |issue=3 |pages=809–814 |doi=10.1046/j.1523-1739.2002.00554.x|bibcode= 2002ConBi..16..809C|s2cid= 84878446}}</ref> <ref name=Dinets2016>{{cite journal|doi=10.1080/09397140.2016.1144292|title=Striped Hyaenas (Hyaena hyaena) in Grey Wolf (Canis lupus) packs: Cooperation, commensalism or singular aberration?|journal=Zoology in the Middle East|volume=62|pages=85–87|year=2016|last1=Dinets|first1=Vladimir|last2=Eligulashvili|first2=Beniamin|s2cid=85957777}}</ref> <ref name=Earle1987>{{cite journal | last1 = Earle | first1 = M | year = 1987 | title = A flexible body mass in social carnivores | journal = American Naturalist | volume = 129 | issue = 5| pages = 755–760 | doi=10.1086/284670| s2cid = 85236511 }}</ref> <ref name=Elbroch2015>{{cite journal|last1=Elbroch|first1= L. M.|last2= Lendrum|first2= P. E.|last3= Newsby|first3= J.|last4= Quigley|first4= H.|last5= Thompson|first5= D. J.|year=2015|title=Recolonizing wolves influence the realized niche of resident cougars|journal=Zoological Studies|volume=54|issue=41|pages= e41|doi=10.1186/s40555-015-0122-y|pmid= 31966128|pmc= 6661435|doi-access= free}}</ref> <ref name=Espuno2004>{{cite journal|doi=10.2193/0091-7648(2004)032[1195:HRTPSH]2.0.CO;2|year=2004|volume=32|issue=4|pages=1195–1208|title=Heterogeneous response to preventive sheep husbandry during wolf recolonization of the French Alps|journal=Wildlife Society Bulletin|last1=Espuno|first1=Nathalie|last2=Lequette|first2=Benoit|last3=Poulle|first3=Marie-Lazarine|last4=Migot|first4=Pierre|last5=Lebreton|first5=Jean-Dominique|s2cid=86058778 }}</ref> <ref name=EUcomm2019>{{cite web|title=Status of large carnivore populations in Europe 2012–2016|publisher=European Commission|url=https://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/species/carnivores/conservation_status.htm|access-date=September 2, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190902145839/https://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/species/carnivores/conservation_status.htm|archive-date=September 2, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Fan2016>{{cite journal|doi=10.1101/gr.197517.115|pmid=26680994|pmc=4728369|title=Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves|journal=Genome Research|volume=26|issue=2|pages=163–173|year=2016|last1=Fan|first1=Zhenxin|last2=Silva|first2=Pedro|last3=Gronau|first3=Ilan|last4=Wang|first4=Shuoguo|last5=Armero|first5=Aitor Serres|last6=Schweizer|first6=Rena M.|last7=Ramirez|first7=Oscar|last8=Pollinger|first8=John|last9=Galaverni|first9=Marco|last10=Ortega Del-Vecchyo|first10=Diego|last11=Du|first11=Lianming|last12=Zhang|first12=Wenping|last13=Zhang|first13=Zhihe|last14=Xing|first14=Jinchuan|last15=Vilà|first15=Carles|last16=Marques-Bonet|first16=Tomas|last17=Godinho|first17=Raquel|last18=Yue|first18=Bisong|last19=Wayne|first19=Robert K.}}</ref> <ref name=Fisher2019>{{cite web|last=Fisher|first= A.|date=January 29, 2019|title=Conservation in conflict: Advancement and the Arabian wolf|publisher=Middle East Eye|access-date=November 11, 2019|url=https://www.middleeasteye.net/features/conservation-conflict-advancement-and-arabian-wolf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191107204143/https://www.middleeasteye.net/features/conservation-conflict-advancement-and-arabian-wolf|archive-date=November 7, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Fox1978>{{cite book|last1=Fox|first1=M. W.|title=The Dog: Its Domestication and Behavior|publisher=Garland STPM|year=1978|page=33|isbn=978-0894642029|url=https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.139954/2015.139954.The-Dog-Its-Domestication-And-Behavior_djvu.txt}}</ref> <ref name=Freedman2014>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1004016|pmid=24453982|pmc=3894170|title=Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs|journal=PLOS Genetics |volume=10 |issue=1 |at=e1004016 |year=2014 |last1=Freedman|first1=Adam H. |last2=Gronau|first2=Ilan |last3=Schweizer|first3=Rena M. |last4=Ortega-Del Vecchyo|first4=Diego |last5=Han|first5=Eunjung |last6=Silva|first6=Pedro M. |last7=Galaverni|first7=Marco |last8=Fan|first8=Zhenxin |last9=Marx|first9=Peter |last10=Lorente-Galdos|first10=Belen |last11=Beale|first11=Holly |last12=Ramirez|first12=Oscar |last13=Hormozdiari|first13=Farhad |last14=Alkan|first14=Can |last15=Vilà|first15=Carles |last16=Squire|first16=Kevin |last17=Geffen|first17=Eli |last18=Kusak|first18=Josip |last19=Boyko|first19=Adam R. |last20=Parker|first20=Heidi G. |last21=Lee|first21=Clarence |last22=Tadigotla|first22=Vasisht |last23=Siepel|first23=Adam |last24=Bustamante|first24=Carlos D. |last25=Harkins|first25=Timothy T. |last26=Nelson|first26=Stanley F. |last27=Ostrander|first27=Elaine A. |last28=Marques-Bonet|first28=Tomas |last29=Wayne|first29=Robert K. |last30=Novembre|first30=John |display-authors=5 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Freedman2017>{{cite journal|doi=10.1146/annurev-animal-022114-110937|pmid=27912242|title=Deciphering the Origin of Dogs: From Fossils to Genomes|journal=Annual Review of Animal Biosciences|volume=5|pages=281–307|year=2017|last1=Freedman|first1=Adam H|last2=Wayne|first2=Robert K|s2cid=26721918 |doi-access=free}}</ref> <ref name=Fuller2019>{{cite book|last1=Fuller|first1=T. K.|title=Wolves: Spirit of the Wild|publisher=Chartwell Crestline|year=2019|chapter=Ch3-What wolves eat|page=53|isbn=978-0785837381|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xqChDwAAQBAJ|page=53}}}}</ref> <ref name=FWS2007>{{cite web|title=Wolf Recovery under the Endangered Species Act|publisher=US Fish and Wildlife Service|date=February 2007|access-date=September 1, 2019|url=https://www.fws.gov/home/feature/2007/gray_wolf_factsheet-region2-rev.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190803112427/https://www.fws.gov/home/feature/2007/gray_wolf_factsheet-region2-rev.pdf|archive-date=August 3, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Gable2018>{{cite journal |last1=Gable |first1=T. D. |last2=Windels |first2=S. K. |last3=Homkes |first3=A. T. |title=Do wolves hunt freshwater fish in spring as a food source? |journal=Mammalian Biology |date=2018 |volume=91 |pages=30–33 |doi=10.1016/j.mambio.2018.03.007|bibcode=2018MamBi..91...30G |s2cid=91073874 }}</ref> <ref name=Giannatos2004>{{cite web|last=Giannatos|first= G.|date=April 2004|url=https://www.wwf.gr/images/pdfs/jackalactionplan.pdf|title=Conservation Action Plan for the golden jackal Canis aureus L. in Greece|publisher=World Wildlife Fund Greece|pages=1–47|access-date=2019-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20171209082944/http://www.wwf.gr/images/pdfs/jackalactionplan.pdf|archive-date=2017-12-09|url-status=live}}</ref> <ref name=Gipson2002>{{cite journal|last1=Gipson|first1=Philip S.|last2=Bangs|first2=Edward E.|last3=Bailey|first3=Theodore N.|last4=Boyd|first4=Diane K.|last5=Cluff|first5=H. Dean|last6=Smith|first6=Douglas W.|last7=Jiminez|first7=Michael D.|title=Color Patterns among Wolves in Western North America|journal=Wildlife Society Bulletin|volume=30|issue=3|year=2002|pages=821–830|jstor=3784236}}</ref> <ref name=Goldman>{{Cite book |last1=Young |first1=Stanley P. |last2=Goldman |first2=Edward A. |title=The Wolves of North America, Part I |publisher=New York, [[Dover Publications]], Inc. |year=1944 |page=390|url={{Google books|plainurl=yes|id=csg9AAAAIAAJ}}}}</ref> <ref name=Goldthorpe2016>{{cite book|doi=10.13140/RG.2.2.10128.20480|year=2016|last1=Goldthorpe|first1=Gareth|title=The wolf in Eurasia—a regional approach to the conservation and management of a top-predator in Central Asia and the South Caucasus|publisher=Fauna & Flora International|url=https://www.researchgate.net/publication/310327160}}</ref> <ref name=Gopalakrishnan2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2018.08.041|pmid=30344120|pmc=6224481|title=Interspecific Gene Flow Shaped the Evolution of the Genus Canis|journal=Current Biology|volume=28|issue=21|pages=3441–3449.e5|year=2018|last1=Gopalakrishnan|first1=Shyam|last2=Sinding|first2=Mikkel-Holger S.|last3=Ramos-Madrigal|first3=Jazmín|last4=Niemann|first4=Jonas|last5=Samaniego Castruita|first5=Jose A.|last6=Vieira|first6=Filipe G.|last7=Carøe|first7=Christian|last8=Montero|first8=Marc de Manuel|last9=Kuderna|first9=Lukas|last10=Serres|first10=Aitor|last11=González-Basallote|first11=Víctor Manuel|last12=Liu|first12=Yan-Hu|last13=Wang|first13=Guo-Dong|last14=Marques-Bonet|first14=Tomas|last15=Mirarab|first15=Siavash|last16=Fernandes|first16=Carlos|last17=Gaubert|first17=Philippe|last18=Koepfli|first18=Klaus-Peter|last19=Budd|first19=Jane|last20=Rueness|first20=Eli Knispel|last21=Heide-Jørgensen|first21=Mads Peter|last22=Petersen|first22=Bent|last23=Sicheritz-Ponten|first23=Thomas|last24=Bachmann|first24=Lutz|last25=Wiig|first25=Øystein|last26=Hansen|first26=Anders J.|last27=Gilbert|first27=M. Thomas P.|bibcode=2018CBio...28E3441G }}</ref> <ref name=Hedrick2009>{{cite journal|doi=10.1038/hdy.2009.77|pmid=19603061|title=Wolf of a different colour|journal=Heredity|volume=103|issue=6|pages=435–436|year=2009|last1=Hedrick|first1=P. W.|s2cid=5228987|doi-access=free}}</ref> <ref name=Hennelly2021>{{cite journal|doi=10.1111/mec.16127|title=Ancient divergence of Indian and Tibetan wolves revealed by recombination-aware phylogenomics|year=2021|last1=Hennelly|first1=Lauren M.|last2=Habib|first2=Bilal|last3=Modi|first3=Shrushti|last4=Rueness|first4=Eli K.|last5=Gaubert|first5=Philippe|last6=Sacks|first6=Benjamin N.|journal=Molecular Ecology|volume=30|issue=24|pages=6687–6700|pmid=34398980|bibcode=2021MolEc..30.6687H |s2cid=237147842}}</ref> <ref name=Iacolina2010>{{cite journal|doi=10.1016/j.mambio.2010.02.004|title=Y-chromosome microsatellite variation in Italian wolves: A contribution to the study of wolf-dog hybridization patterns|journal=Mammalian Biology—Zeitschrift für Säugetierkunde|volume=75|issue=4|pages=341–347|year=2010|last1=Iacolina|first1=Laura|last2=Scandura|first2=Massimo|last3=Gazzola|first3=Andrea|last4=Cappai|first4=Nadia|last5=Capitani|first5=Claudia|last6=Mattioli|first6=Luca|last7=Vercillo|first7=Francesca|last8=Apollonio|first8=Marco|bibcode=2010MamBi..75..341I }}</ref> <ref name=Ishiguro2009>{{cite journal|doi=10.2108/zsj.26.765 |pmid=19877836|title=Mitochondrial DNA Analysis of the Japanese Wolf (Canis Lupus Hodophilax ''Temminck'', 1839) and Comparison with Representative Wolf and Domestic Dog Haplotypes|journal=Zoological Science|volume=26|issue=11|pages=765–70 |year=2009|last1=Ishiguro|first1=Naotaka |last2=Inoshima|first2=Yasuo|last3=Shigehara|first3=Nobuo|s2cid=27005517|doi-access=free}}</ref> <ref name=Jedrzejewski2007>{{Cite journal | doi = 10.1111/j.0906-7590.2007.04826.x| title = Territory size of wolves ''Canis lupus'': Linking local (Białowieża Primeval Forest, Poland) and Holarctic-scale patterns| journal = Ecography| volume = 30| pages = 66–76| year = 2007| last1 = Jędrzejewski | first1 = W. O. | last2 = Schmidt | first2 = K. | last3 = Theuerkauf | first3 = J. R. | last4 = Jędrzejewska | first4 = B. A. | last5 = Kowalczyk | first5 = R. | issue = 1| bibcode = 2007Ecogr..30...66J| s2cid = 62800394}}</ref> <ref name="Jess">{{cite web|last=Backeryd|first= J.|year=2007|title=Wolf attacks on dogs in Scandinavia 1995–2005—Will wolves in Scandinavia go extinct if dog owners are allowed to kill a wolf attacking a dog?|publisher=Examensarbete, Institutionen för ekologi, Grimsö forskningsstation. Sveriges Lantbruksuniversitet|access-date=2019-07-17|url=https://www.slu.se/globalassets/ew/org/inst/ekol/forskning/projekt/skandulv/publikationer/studentarbeten/backeryd-2007-wolf-attacks-on-dogs-in-scandinavia-1995-2005.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190717212002/https://www.slu.se/globalassets/ew/org/inst/ekol/forskning/projekt/skandulv/publikationer/studentarbeten/backeryd-2007-wolf-attacks-on-dogs-in-scandinavia-1995-2005.pdf|archive-date=2019-07-17|url-status=dead}}</ref> <ref name=Jimenez2008>{{cite journal|doi=10.22621/cfn.v122i1.550|title=Gray Wolves, ''Canis lupus'', Killed by Cougars, ''Puma concolor'', and a Grizzly Bear, ''Ursus arctos'', in Montana, Alberta, and Wyoming|journal=The Canadian Field-Naturalist|volume=122|page=76|year=2008|last1=Jimenez|first1=Michael D.|last2=Asher|first2=Valpa J.|last3=Bergman|first3=Carita|last4=Bangs|first4=Edward E.|last5=Woodruff|first5=Susannah P.|doi-access=free}}</ref> <ref name=Jones>{{Cite journal|last=Jones|first= K.|title=Never Cry Wolf: Science, Sentiment, and the Literary Rehabilitation of ''Canis Lupus''|journal=The Canadian Historical Review|volume=84|year=2001|url=http://wolfology1.tripod.com/id155.htm|access-date=2012-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20131012043318/http://wolfology1.tripod.com/id155.htm|archive-date=2013-10-12|url-status=live}}</ref> <ref name=Justice2019>{{cite web|url=https://laws.justice.gc.ca/eng/acts/N-14.01/page-12.html|title=Schedule 3 (section 26) Protected Species|last1=Government of Canada|date=29 July 2019|website=Justice Laws Website|access-date=2019-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190409212058/https://laws.justice.gc.ca/eng/acts/N-14.01/page-12.html|archive-date=9 April 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Kipling>{{cite journal|first1= K|last1=Cassidy|first2= D. W.|last2= Smith|first3= L. D.|last3= Mech|first4= D. R.|last4= MacNulty|first5= D. R.|last5= Stahler|first6= M. C.|last6= Metz|year=2006|title=Territoriality and interpack aggression in wolves: Shaping a social carnivore's life history. Rudyard Kipling's Law of the Jungle Meets Yellowstone's Law of the Mountains|journal=Yellowstone Science|volume=24|issue=1|pages=37–41|url=https://www.researchgate.net/publication/324439691}}</ref> <ref name=Klein1995>{{cite book|last=Klein|first= D. R.|year=1995|contribution=The introduction, increase, and demise of wolves on Coronation Island, Alaska|pages=275–280|editor-link=Ludwig N. Carbyn|editor-last=Carbyn|editor-first= L. N.|editor2-last= Fritts|editor2-first= S. H.|editor3-last= Seip|editor3-first= D. R.|title=Ecology and conservation of wolves in a changing world|publisher=Canadian Circumpolar Institute, Occasional Publication No. 35.}}</ref> <!-- <ref name=Koblmuller2016>{{cite journal|doi=10.1111/jbi.12765|title=Whole mitochondrial genomes illuminate ancient intercontinental dispersals of grey wolves (Canis lupus)|journal=Journal of Biogeography|volume=43|issue=9|pages=1728–1738|year=2016|last1=Koblmüller|first1=Stephan |last2=Vilà|first2=Carles|last3=Lorente-Galdos|first3=Belen|last4=Dabad|first4=Marc|last5=Ramirez|first5=Oscar|last6=Marques-Bonet|first6=Tomas|last7=Wayne|first7=Robert K.|last8=Leonard|first8=Jennifer A.|bibcode=2016JBiog..43.1728K |hdl=10261/153364|s2cid=88740690}}</ref> --> <ref name=Koepfli-2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.06.060|pmid=26234211|title=Genome-wide Evidence Reveals that African and Eurasian Golden Jackals Are Distinct Species|journal=Current Biology|volume=25 |issue=#16 |pages=2158–65 |year=2015 |last1=Koepfli |first1=Klaus-Peter |last2=Pollinger |first2=John |last3=Godinho |first3=Raquel |last4=Robinson |first4=Jacqueline |last5=Lea|first5=Amanda |last6=Hendricks|first6=Sarah|last7=Schweizer|first7=Rena M.|last8=Thalmann|first8=Olaf|last9=Silva|first9=Pedro|last10=Fan|first10=Zhenxin|last11=Yurchenko|first11=Andrey A.|last12=Dobrynin|first12=Pavel|last13=Makunin|first13=Alexey|last14=Cahill|first14=James A.|last15=Shapiro|first15=Beth|last16=Álvares|first16=Francisco|last17=Brito|first17=José C.|last18=Geffen|first18=Eli|last19=Leonard|first19=Jennifer A.|last20=Helgen|first20=Kristofer M.|last21=Johnson|first21=Warren E.|last22=o'Brien|first22=Stephen J.|last23=Van Valkenburgh|first23=Blaire|last24=Wayne|first24=Robert K.|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.2158K }}</ref> <ref name=Kopaliani2014>{{Cite journal | doi = 10.1093/jhered/esu014| pmid = 24622972| title = Gene Flow between Wolf and Shepherd Dog Populations in Georgia (Caucasus)| journal = Journal of Heredity| volume = 105| issue = 3| pages = 345–53| year = 2014| last1 = Kopaliani | first1 = N.| last2 = Shakarashvili | first2 = M.| last3 = Gurielidze | first3 = Z.| last4 = Qurkhuli | first4 = T.| last5 = Tarkhnishvili | first5 = D.| doi-access = }}</ref> <ref name=Larson2014>{{cite journal|last1=Larson|first1=G.|last2=Bradley|first2=D. G.|year=2014|title=How Much Is That in Dog Years? The Advent of Canine Population Genomics|journal=PLOS Genetics |doi=10.1371/journal.pgen.1004093|pmid=24453989|pmc=3894154|volume=10|issue=1|page=e1004093 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Larson2017>{{cite journal|doi=10.24272/j.issn.2095-8137.2017.021|pmid=28585433|title=Reconsidering the distribution of gray wolves|journal=Zoological Research|volume=38|issue=3|pages=115–116|year=2017|last1=Larson|first1=Greger|pmc=5460078}}</ref> <ref name=Lehrman>{{cite journal|author=A. Lehrman|year=1987|title=Anatolian Cognates of the PIE Word for 'Wolf'|journal=Die Sprache|volume=33|pages=13–18}}</ref> <ref name=Lescureaux2014>{{cite journal|doi=10.1016/j.biocon.2014.01.032|title=Warring brothers: The complex interactions between wolves (''Canis lupus'') and dogs (''Canis familiaris'') in a conservation context|journal=Biological Conservation|volume=171|pages=232–245|year=2014|last1=Lescureux|first1=Nicolas|last2=Linnell|first2=John D. C.|bibcode=2014BCons.171..232L }}</ref> <ref name=Linnaeus1758>{{cite book|last=Linnæus|first=Carl |chapter=Canis Lupus |title=Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I |year=1758|publisher=Laurentius Salvius|location=Holmiæ (Stockholm) |pages=39–40 |chapter-url=https://archive.org/details/carolilinnisys00linn/page/39 |edition=10 |language=la}}</ref> <ref name="Linnell">{{cite book |last=Linnell |first=J. D. C. |date=2002 |url=http://www1.nina.no/lcie_new/pdf/634986149343022620_Linnell%20NINA%20OP%20731%20Fear%20of%20wolves%20eng.pdf |title=The Fear of Wolves: A Review of Wolf Attacks on Humans |publisher=Norsk Institutt for Naturforskning (NINA) |isbn=978-82-426-1292-2 |access-date=2013-08-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140517121822/http://www1.nina.no/lcie_new/pdf/634986149343022620_Linnell%20NINA%20OP%20731%20Fear%20of%20wolves%20eng.pdf |archive-date=2014-05-17 |url-status=live }}</ref> <ref name=McAllister2007>{{cite book|last1=McAllister|first1=I.|title=The Last Wild Wolves: Ghosts of the Rain Forest|publisher=University of California Press|year=2007|page=144|isbn=978-0520254732|url={{Google books|plainurl=yes|id=RPKM7UVyQdkC|page=144}}}}</ref> <ref name=Macdonald2001>{{cite book|last1=Macdonald|first1=D. W.|last2=Norris|first2=S.|year=2001|title=Encyclopedia of Mammals|publisher= Oxford University Press|page=45|isbn=978-0-7607-1969-5|author-link=David Macdonald (biologist)|url={{Google books|plainurl=yes|id=_eiaygAACAAJ|page=45}}}}</ref> <ref name=MacNulty2007>{{cite journal|last1=MacNulty|first1=Daniel|last2=Mech|first2=L. David|last3=Smith|first3=Douglas W.|year=2007|title=A proposed ethogram of large-carnivore predatory behavior, exemplified by the wolf|journal=Journal of Mammalogy|volume=88|issue=3|pages=595–605|doi=10.1644/06-MAMM-A-119R1.1|doi-access=free}}</ref> <ref name=Mech1966>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|title=The Wolves of Isle Royale|publisher=Fauna of the National Parks of the United States|series=Fauna Series 7|year=1966|pages=75–76|isbn=978-1-4102-0249-9| url=https://archive.org/stream/wolvesofisleroya00royal#page/76}}</ref> <ref name=Mech1974>{{cite journal|last1=Mech|first1=L. David|year=1974|title=Canis lupus|url=https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|journal=Mammalian Species|issue=37|pages=1–6|doi=10.2307/3503924|jstor=3503924|access-date=July 30, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190731113812/https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|archive-date=July 31, 2019|url-status=live|doi-access=free}}</ref> <ref name=Mech1977>{{Cite journal | last1 = Mech | first1 = L. D. | title = Wolf-Pack Buffer Zones as Prey Reservoirs | doi = 10.1126/science.198.4314.320 | journal = Science | volume = 198 | issue = 4314 | pages = 320–321 | year = 1977 | pmid = 17770508 | bibcode = 1977Sci...198..320M | s2cid = 22125487 | url = https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1365&context=usgsnpwrc | access-date = 2019-01-10 | archive-url = https://web.archive.org/web/20180724143241/https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1365&context=usgsnpwrc | archive-date = 2018-07-24 | url-status = live }}</ref> <ref name=Mech2003>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|last2=Adams|first2=L. G.|last3=Meier|first3=T. J.|last4=Burch|first4=J. W.|last5=Dale|first5=B. W.|title=The Wolves of Denali|publisher=University of Minnesota Press|year=2003|chapter=Ch.8-The Denali Wolf-Prey System|page=163|isbn=0-8166-2959-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=-IZBwMrNWnMC|page=163}}}}</ref> <ref name=Merrit1921>{{cite web|last=Merrit|first=Dixon|title=World's Greatest Animal Dead|publisher=US Department of Agriculture Division of Publications|date=January 7, 1921|page=2|access-date=July 26, 2019|url=https://www.fws.gov/news/Historic/NewsReleases/1921/19210103.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190724022150/https://www.fws.gov/news/Historic/NewsReleases/1921/19210103.pdf|archive-date=July 24, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Mexicanwolf>{{Cite web |date=2024-03-05 |title=Mexican Wolf Population Grows for Eighth Consecutive Year {{!}} U.S. Fish & Wildlife Service |url=https://www.fws.gov/press-release/2024-03/mexican-wolf-population-grows-eighth-consecutive-year |access-date=2024-03-06 |website=www.fws.gov |language=en}}</ref> <ref name=Miklosi2015>{{cite book|last1=Miklosi|first1=A.|title=Dog Behaviour, Evolution, and Cognition|publisher=Oxford University Press|edition=2|year=2015|chapter=Ch. 5.5.2—Wolves|pages=110–112|isbn=978-0-19-104572-1|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=VT-WBQAAQBAJ|page=111}}}}</ref> <ref name=Mills1998>{{Cite book |last1=Mills|first1= M. G. L. |last2=Mills|first2= Gus |last3=Hofer|first3= Heribert |title=Hyaenas: status survey and conservation action plan |url=https://books.google.com/books?id=aO2gTeLBLZYC&pg=PA24 |year=1998 |publisher=IUCN |isbn=978-2-8317-0442-5 |pages=24–25 |access-date=2015-11-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160516054731/https://books.google.com/books?id=aO2gTeLBLZYC&pg=PA24 |archive-date=2016-05-16 |url-status=live }}</ref> <ref name=Miquelle2005>{{cite book |last1=Miquelle|first1= D. G.|last2= Stephens|first2= P. A.|last3= Smirnov|first3= E. N.|last4= Goodrich|first4= J. M.|last5= Zaumyslova|first5= O. J. |last6= Myslenkov|first6= A. E. |year=2005 |url=https://books.google.com/books?id=ndb0QOvq2LYC&pg=PA179 |contribution=Tigers and Wolves in the Russian Far East: Competitive Exclusion, Functional Redundancy and Conservation Implications |title=Large Carnivores and the Conservation of Biodiversity |editor-last=Ray|editor-first= J. C.|editor-last2= Berger|editor-first2= J.|editor-last3= Redford|editor-first3= K. H.|editor-last4= Steneck|editor-first4= R. |publisher=Island Press |pages=179–207 |isbn=1-55963-080-9 |access-date=2015-11-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160603140227/https://books.google.com/books?id=ndb0QOvq2LYC&pg=PA179 |archive-date=2016-06-03 |url-status=live }}</ref> <ref name=Molnar2015>{{cite journal|last1=Molnar|first1= B.|last2= Fattebert|first2= J.|last3= Palme|first3= R.|last4= Ciucci|first4= P.|last5= Betschart|first5= B.|last6= Smith|first6= D. W.|last7= Diehl|first7= P.|year=2015|title=Environmental and intrinsic correlates of stress in free-ranging wolves|journal=PLOS ONE |volume=10 |issue=9 |at=e0137378 |doi=10.1371/journal.pone.0137378|pmid=26398784|pmc=4580640|bibcode=2015PLoSO..1037378M|doi-access= free}}</ref> <ref name=Monchot2010>{{cite journal|last1=Monchot|first1= H. |last2= Mashkour|first2= H. |url=https://www.academia.edu/3377427 |title=Hyenas around the cities. The case of Kaftarkhoun (Kashan- Iran)|journal=Journal of Taphonomy|volume=8|issue=1|year=2010|pages=17–32}}.</ref> <ref name=Moura2013>{{Cite journal | doi = 10.1007/s10592-013-0547-y| title = Unregulated hunting and genetic recovery from a severe population decline: The cautionary case of Bulgarian wolves| journal = Conservation Genetics| volume = 15| issue = 2| pages = 405–417| year = 2013| last1 = Moura | first1 = A. E. | last2 = Tsingarska | first2 = E. | last3 = Dąbrowski | first3 = M. J. | last4 = Czarnomska | first4 = S. D. | last5 = Jędrzejewska | first5 = B. A. | last6 = Pilot | first6 = M. G. | doi-access = free }}</ref> <ref name=Nayak2015>{{cite journal | last1 = Nayak | first1 = S. | last2 = Shah | first2 = S. | last3 = Borah | first3 = J. | year = 2015 | title = Going for the kill: an observation of wolf-hyaena interaction in Kailadevi Wildlife Sanctuary, Rajasthan, India | journal = Canid Biology & Conservation | volume = 18 | issue = 7| pages = 27–29 }}</ref> <ref name="Nevercrywolf">{{cite journal|last1=Grooms |first1=Steve |year=2008 |title=The Mixed Legacy of ''Never Cry Wolf'' |url=http://www.wolf.org/wolves/news/pdf/fall2008.pdf |journal=International Wolf |volume=18 |issue=3 |pages=11–13 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100621114838/http://www.wolf.org/wolves/news/pdf/fall2008.pdf |archive-date=June 21, 2010 }}</ref> <ref name=Newsome2016>{{cite journal|doi=10.1111/mam.12067|title=Food habits of the world's grey wolves|journal=Mammal Review|volume=46|issue=4|pages=255–269|year=2016|last1=Newsome|first1=Thomas M.|last2=Boitani|first2=Luigi|last3=Chapron|first3=Guillaume|last4=Ciucci|first4=Paolo|last5=Dickman|first5=Christopher R.|last6=Dellinger|first6=Justin A.|last7=López-Bao|first7=José V.|last8=Peterson|first8=Rolf O.|last9=Shores|first9=Carolyn R.|last10=Wirsing|first10=Aaron J.|last11=Ripple|first11=William J.|s2cid=31174275|doi-access=free|hdl=10536/DRO/DU:30085823|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Nie2003>{{cite book|last=Nie|first= M. A.|year=2003|title=Beyond Wolves: The Politics of Wolf Recovery and Management|url=https://archive.org/details/beyondwolvespoli0000niem|url-access=registration|publisher=University of Minnesota Press|pages=[https://archive.org/details/beyondwolvespoli0000niem/page/118 118]–119|isbn=0816639787}}</ref> <ref name=Nowak1983>{{cite book|last1=Nowak|first1=R. M.|last2=Paradiso|first2=J. L.|year=1983|title=Walker's Mammals of the World|edition=4th|volume=2|publisher=Johns Hopkins University Press|chapter=Carnivora;Canidae|page=[https://archive.org/details/walkersmammalsof00nowa/page/953 953]|isbn=9780801825255|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=5aPuAAAAMAAJ|page=953}}|url=https://archive.org/details/walkersmammalsof00nowa/page/953}}</ref> <ref name=Paquet2003>{{cite book|last1=Paquet|first1=P.|last2=Carbyn|first2=L. W.|title=Wild Mammals of North America: Biology, Management, and Conservation|editor1-last=Feldhamer|editor1-first=G. A.|editor2-last=Thompson|editor2-first=B. C.|editor3-last=Chapman|editor3-first=J. A.|publisher=Johns Hopkins University Press|edition=2|year=2003|chapter=Ch23: Gray wolf ''Canis lupus'' and allies|pages=482–510|isbn=0-8018-7416-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xQalfqP7BcC}}}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=Peters1975>{{Cite journal|last1=Peters|first1=R. P.|last2=Mech|first2=L. D.|title=Scent-marking in wolves|journal=American Scientist| volume=63|issue=6|pages=628–637|year=1975|pmid=1200478|bibcode=1975AmSci..63..628P}}</ref> <ref name="Rajpurohit1999">{{cite journal | last1 = Rajpurohit | first1 = K.S. | year = 1999 | title = Child lifting: Wolves in Hazaribagh, India | journal = Ambio | volume = 28 | pages = 162–166 }}</ref> <ref name="Roosevelt">{{cite book|last=Roosevelt|first= Theodore|year=1909|url=https://archive.org/stream/huntinggrislyoth00roosrich#page/178/mode/2up|title=Hunting the grisly and other sketches; an account of the big game of the United States and its chase with horse, hound, and rifle|publisher=G. P. Putnam's sons|pages=179–207|access-date=2014-05-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20150624034847/https://archive.org/stream/huntinggrislyoth00roosrich#page/178/mode/2up|archive-date=2015-06-24|url-status=live}}</ref> <ref name=Russia>{{cite web|title=The Wolf in Russia—situations and problems|publisher=Wolves and Humans Foundation|access-date=September 2, 2019|url=https://www.wolvesandhumans.org/pdf-documents/Wolves%20in%20Russia.pdf|archive-date=September 23, 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070923194508/http://www.wolvesandhumans.org/pdf-documents/Wolves%20in%20Russia.pdf|url-status=dead}}</ref> <ref name=Sekercioglu2013>{{cite web |url=https://blog.nationalgeographic.org/2013/12/15/turkeys-wolves-are-texting-their-travels-to-scientists/ |title=Turkey's Wolves Are Texting Their Travels to Scientists |last1=Şekercioğlu |first1=Çağan |date=December 15, 2013 |publisher=National Geographic |access-date=November 19, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006160158/https://blog.nationalgeographic.org/2013/12/15/turkeys-wolves-are-texting-their-travels-to-scientists/ |archive-date=October 6, 2019 |url-status=live }}</ref> <ref name=Sharma>{{cite journal|last1=Sharma|first1=Lalit Kumar|last2=Mukherjee|first2=Tanoy|last3=Saren|first3=Phakir Chandra|last4= Chandra|first4=Kailash|year=2019|title=Identifying suitable habitat and corridors for Indian Grey Wolf (Canis lupus pallipes) in Chotta Nagpur Plateau and Lower Gangetic Planes: A species with differential management needs|journal=PLOS ONE|volume=14|issue=4|page=e0215019|doi=10.1371/journal.pone.0215019|pmid=30969994|pmc=6457547|bibcode=2019PLoSO..1415019S|doi-access=free}}</ref> <ref name=Shivik2006>{{cite journal|last1=Shivik|first1=John A.|year=2006|title=Tools for the Edge: What's New for Conserving Carnivores|journal=BioScience|volume=56|issue=3|page=253|doi=10.1641/0006-3568(2006)056[0253:TFTEWN]2.0.CO;2|doi-access=free}}</ref> <ref name=Sinding2018>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1007745|pmid=30419012|pmc=6231604|title=Population genomics of grey wolves and wolf-like canids in North America |journal=PLOS Genetics|volume=14|issue=11|page=e1007745|year=2018|last1=Sinding|first1=Mikkel-Holger S.|last2=Gopalakrishan|first2=Shyam|last3=Vieira|first3=Filipe G.|last4=Samaniego Castruita|first4=Jose A. |last5=Raundrup|first5=Katrine|last6=Heide Jørgensen|first6=Mads Peter|last7=Meldgaard|first7=Morten|last8=Petersen|first8=Bent|last9=Sicheritz-Ponten|first9=Thomas|last10=Mikkelsen|first10=Johan Brus|last11=Marquard-Petersen |first11=Ulf|last12=Dietz|first12=Rune|last13=Sonne|first13=Christian|last14=Dalén|first14=Love|last15=Bachmann|first15=Lutz|last16=Wiig|first16=Øystein|last17=Hansen|first17=Anders J.|last18=Gilbert|first18=M. Thomas P. |doi-access=free }}</ref> <ref name=Skoglund2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.04.019|title=Ancient Wolf Genome Reveals an Early Divergence of Domestic Dog Ancestors and Admixture into High-Latitude Breeds|journal=Current Biology|volume=25|issue=11|pages=1515–1519|year=2015|last1=Skoglund|first1=Pontus|last2=Ersmark|first2=Erik|last3=Palkopoulou|first3=Eleftheria|last4=Dalén|first4=Love|pmid=26004765|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.1515S }}</ref> <ref name=Sorkin2008>{{cite journal|doi=10.1111/j.1502-3931.2007.00091.x|title=A biomechanical constraint on body mass in terrestrial mammalian predators|journal=Lethaia|volume=41|issue=4|pages=333–347 |year=2008|last1=Sorkin|first1=Boris|bibcode=2008Letha..41..333S }}</ref> <ref name=Sunquist2002>{{cite book|last1=Sunquist|first1=Melvin E.|last2=Sunquist|first2=Fiona|year=2002|title=Wild cats of the world|publisher=University of Chicago Press|page=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00sunq/page/167 167]|isbn=0-226-77999-8|url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00sunq/page/167}}</ref> <ref name=Symbolism>{{cite book | first=Hope B. | last=Werness |year=2007 |title=The Continuum Encyclopedia of Animal Symbolism in World Art |publisher=Continuum International Publishing Group |pages=405, 437 |isbn=978-0826419132}}</ref> <ref name=Tedford2009>{{cite journal|doi=10.1206/574.1|title=Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)|journal=Bulletin of the American Museum of Natural History |volume=325 |year=2009 |last1=Tedford|first1=Richard H.|last2=Wang|first2=Xiaoming|last3=Taylor|first3=Beryl E.|pages=1–218|hdl=2246/5999|s2cid=83594819|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Thalmann2018>{{cite book|doi = 10.1007/13836_2018_27|chapter = Paleogenomic Inferences of Dog Domestication|title = Paleogenomics|pages = 273–306|series = Population Genomics|year = 2018|last1 = Thalmann|first1 = Olaf|last2 = Perri|first2 = Angela R.|publisher=Springer, Cham|editor1-last=Lindqvist|editor1-first=C.|editor2-last=Rajora|editor2-first=O.|isbn = 978-3-030-04752-8}}</ref> <ref name=Therrien2005>{{Cite journal | last1 = Therrien | first1 = F. O. | title = Mandibular force profiles of extant carnivorans and implications for the feeding behaviour of extinct predators |doi=10.1017/S0952836905007430| journal = Journal of Zoology | volume = 267 | issue = 3 | pages = 249–270 | year = 2005}}</ref> <ref name=Thurber1993>{{cite journal|doi=10.2307/1382426|jstor=1382426|title=Effects of Population Density and Pack Size on the Foraging Ecology of Gray Wolves|journal=Journal of Mammalogy|volume=74|issue=4|pages=879–889|year=1993|last1=Thurber|first1=J. M.|last2=Peterson|first2=R. O.|s2cid=52063038}}</ref> <ref name="Tucker1998">{{cite web |last1=Tucker|first1= P. |last2= Weide|first2= B. |date=1998 |work=Wild Sentry |url=http://writetochangetheworld.wikispaces.com/file/view/CanYouTurnAWolfIntoADog.pdf |title=Can You Turn a Wolf into a Dog |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208094049/http://writetochangetheworld.wikispaces.com/file/view/CanYouTurnAWolfIntoADog.pdf |archive-date=2015-12-08 |url-status=dead|access-date=2016-03-21}}</ref> <ref name=USFWGreatLakes>{{cite web|title=Wolf Numbers in Minnesota, Wisconsin and Michigan (excluding Isle Royale)—1976 to 2015|publisher=U.S. Fish and Wildlife Service|url=https://www.fws.gov/midwest/wolf/population/mi_wi_nos.html|access-date=2020-03-23}}</ref> <ref name=Vanak2014>{{cite book|last1=Vanak|first1= A. T.|last2=Dickman|first2= C. R.|last3= Silva-Rodriguez|first3= E. A.|last4= Butler|first4= J. R. A.|last5= Ritchie|first5= E. G.|date=2014|contribution=Top-dogs and under-dogs: competition between dogs and sympatric carnivores|editor-last=Gompper|editor-first= M. E.|title=Free-Ranging Dogs and Wildlife Conservation|publisher=Oxford University Press|pages=69–93|isbn=978-0199663217}}</ref> <ref name=Wang2019>{{cite journal|doi=10.1016/j.isci.2019.09.008|pmid=31563851|pmc=6817678|title=Genomic Approaches Reveal an Endemic Subpopulation of Gray Wolves in Southern China|journal=iScience|volume=20|pages=110–118|year=2019|last1=Wang|first1=Guo-Dong|last2=Zhang|first2=Ming|last3=Wang|first3=Xuan|last4=Yang|first4=Melinda A.|last5=Cao|first5=Peng|last6=Liu|first6=Feng|last7=Lu|first7=Heng|last8=Feng|first8=Xiaotian|last9=Skoglund|first9=Pontus|last10=Wang|first10=Lu|last11=Fu|first11=Qiaomei|last12=Zhang|first12=Ya-Ping|bibcode=2019iSci...20..110W}}</ref> <!-- <ref name=Werhahn2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.gecco.2018.e00455|title=The unique genetic adaptation of the Himalayan wolf to high-altitudes and consequences for conservation|journal=Global Ecology and Conservation|volume=16|page=e00455|year=2018|last1=Werhahn|first1=Geraldine|last2=Senn|first2=Helen|last3=Ghazali|first3=Muhammad|last4=Karmacharya|first4=Dibesh|last5=Sherchan|first5=Adarsh Man|last6=Joshi|first6=Jyoti|last7=Kusi|first7=Naresh|last8=López-Bao|first8=José Vincente|last9=Rosen|first9=Tanya|last10=Kachel|first10=Shannon|last11=Sillero-Zubiri|first11=Claudio|last12=MacDonald|first12=David W.|doi-access=free|bibcode=2018GEcoC..1600455W |hdl=10651/50748|hdl-access=free}}</ref> --> <ref name=WildWolfUS>{{cite web|title=How many wild wolves are in the United States?|publisher=Wolf Conservation Center|url=https://nywolf.org/learn/u-s-wolf-populations/|access-date=May 10, 2023}}</ref> <ref name=Woodford2019>{{cite web |last=Woodford |first=Riley |url=http://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wildlifenews.view_article&articles_id=86 |title=Alaska's Salmon-Eating Wolves |date= November 2004|publisher=Wildlifenews.alaska.gov |access-date=July 25, 2019 }}</ref> <ref name=Wozencraft2005>{{MSW3 Carnivora | id = 14000738 | pages = 575–577}}</ref> <ref name=Xu2015>{{cite journal|last1=Xu|first1=Yu|last2=Yang|first2=Biao|last3=Dou|first3=Liang|year=2015|title=Local villagers' perceptions of wolves in Jiuzhaigou County, western China|journal=PeerJ|volume=3|page=e982|doi=10.7717/peerj.982|doi-access=free|pmid=26082870|pmc=4465947}}</ref> <ref name=Yadvendradev>{{cite journal | last1=Yadvendradev |first1=V. Jhala |title=The Status and Conservation of the Wolf in Gujarat and Rajasthan, India|first2=Robert H. Jr. |last2=Giles |journal=Conservation Biology |volume=5 |number=4 |year=991 |pages=476–483 |publisher=Wiley |doi=10.1111/j.1523-1739.1991.tb00354.x |jstor=2386069|bibcode=1991ConBi...5..476J }}</ref> <ref name=Zimen>{{Cite book |last=Zimen |first=Erik |title=The Wolf: His Place in the Natural World |publisher=[[Souvenir Press]] |pages=217–218|year=1981 |isbn=978-0-285-62411-5 }}</ref> }} hqe4twl09tczqyuk1r73x5klp6q3ouq 1247785 1247779 2024-10-15T15:41:27Z Rakshitha b kulal 75943 1247785 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Canis Lupus Signatus.JPG|320px|thumb|ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] '''ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ತೋಳವನ್ನು '''ಮರದ ತೋಳ''' ಅಥವಾ '''ಪಶ್ಚಿಮ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ (''ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್''), ಕಾನಿಡ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಬೂದು ತೋಳಗಳು, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸದಸ್ಯ, ಮತ್ತು ಅದರ ಕಡಿಮೆ ಮೊನಚಾದ ಕಿವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೂತಿ, ಜೊತೆಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳವು ಸಣ್ಣ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳದ ತುಪ್ಪಳವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿಳಿ, ಕಂದು, ಬೂದು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪಜಾತಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ಬಿಳಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ|ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ನಿವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾದ ಅರಣ್ಯ, ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಕ್ರೌರ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಅವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದವು. ಆದರೂ ಸಹ ಎಲ್ಲಾ ತೋಳಗಳನ್ನು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡಿದರೆ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಕಡಿಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು '''ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್''' ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಕುರಿ]], [[ಮೇಕೆ]] ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಈ ಬೂದು ತೋಳಗಳಿಂದ ಅಪಾಯವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಕುಲದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಸಹಕಾರಿ ಆಟದ ಬೇಟೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಅದರ ದೈಹಿಕ ರೂಪಾಂತರಗಳು, ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ನಡವಳಿಕೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಥವಾ ಗುಂಪು ಕೂಗುವಿಕೆಯಂತಹ ಸ್ವಭಾವಗಳಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಗದ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ಸಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಜಗಳಗಳು ಮರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ತೋಳವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳು, ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ತೋಳಗಳು ಅಥವಾ ಜೊತೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳಿಗಿಂತ ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಶಸ್ಸಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ರೋಗಕಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೇಬೀಸ್ ವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತರಬಹುದು. ಜಾಗತಿಕ ಕಾಡು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ೩೦೦,೦೦೦ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್ (IUCN) ''ಕಡಿಮೆ ಕಾಳಜಿ'' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳು ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಶುಪಾಲಕ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ-ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳ ಭಯವು ಅನೇಕ ಮಾನವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಜನರ ಮೇಲೆ ದಾಖಲಾದ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ರೇಬೀಸ್‌ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ತೋಳದ ದಾಳಿಗಳು ಅಪರೂಪ ಏಕೆಂದರೆ ತೋಳಗಳು ಜನರಿಂದ ದೂರ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರರು, ರೈತರು, ಸಾಕಣೆದಾರರು ಮತ್ತು ಕುರುಬರೊಂದಿಗಿನ ಅನುಭವಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಮಾನವರ ಭಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ==ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿ== ೧೭೫೮ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವೀಡಿಷ್ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನೇಯಸ್ ತನ್ನ ''ಸಿಸ್ಟಮಾ ನೇಚರ್‌'' ದ್ವಿಪದ ನಾಮಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬುದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದದ ಅರ್ಥ "ನಾಯಿ",<ref>{{OEtymD|canine}}</ref> ಮತ್ತು ಈ ಕುಲದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಗಳು, ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಾಯಿಯಂತಹ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತೋಳವನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಲಿನೇಯಸ್ ನಾಯಿಯನ್ನು ತೋಳದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ "ಕೌಡಾ ರಿಕರ್ವಾಟಾ" (ಬಾಲವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು) ಇದು ಯಾವುದೇ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=Clutton-Brock1995/> ===ಉಪಜಾತಿಗಳು=== ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಶ್ವದ ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೂರನೇ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಸ್ತನಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಸಿ. ಲೂಪಸ್ ೩೬ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ (ಲಿನ್ನೇಯಸ್, ೧೭೫೮) ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ (ಮೇಯರ್, ೧೭೯೩) ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ ಹಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೋಮಿ - ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಎಂಬುದು ಡಿಂಗೋಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿಕ್ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದವಾಗಿದೆ. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ೧೯೯೯ ರ ಮೈಟೊಕಾಂಡ್ರಿಯದ ಡಿಎನ್‍ಎ (mtDNA) ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಮತ್ತು "ತೋಳ" ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ೩೮ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವೀಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಿನ್ನೇಯಸ್ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಮಾದರಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಉಪಜಾತಿ ಯುರೇಷಿಯನ್ ತೋಳವನ್ನು (ಸಿ. ಎಲ್‍. ಲೂಪಸ್) ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು.<ref name=Wozencraft2005/> ಪ್ಯಾಲಿಯೋಜೆನೊಮಿಕ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳ ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಹೋದರಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮೊದಲು ಸಾಕಿದ ತೋಳಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Larson2014/> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಯುಸಿಎನ್‍/ಸ್ಪೀಸೀಸ್ ಸರ್ವೈವಲ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಕ್ಯಾನಿಡ್ ಸ್ಪೆಷಲಿಸ್ಟ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊವನ್ನು ಫೆರಲ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಪರಿಚಿತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಐಯುಸಿಎನ್‍ ರೆಡ್ ಲಿಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬಾರದು.<ref name=Alvares2019/> ===ವಿಕಾಸ=== ಮುಂಚಿನ ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ (ಇದು ಸಿ. ಎಟ್ರಸ್ಕಸ್‌ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮೂಲವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=239–245}} ಆಧುನಿಕ ಬೂದು ತೋಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪಾಂಟೆ ಗಲೇರಿಯಾದಿಂದ ೪೦೬,೫೦೦ ± ೨,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನದು.<ref name=":2">{{Cite journal |last1=Iurino |first1=Dawid A. |last2=Mecozzi |first2=Beniamino |last3=Iannucci |first3=Alessio |last4=Moscarella |first4=Alfio |last5=Strani |first5=Flavia |last6=Bona |first6=Fabio |last7=Gaeta |first7=Mario |last8=Sardella |first8=Raffaele |date=2022-02-25 |title=A Middle Pleistocene wolf from central Italy provides insights on the first occurrence of Canis lupus in Europe |journal=Scientific Reports |language=en |volume=12 |issue=1 |page=2882 |doi=10.1038/s41598-022-06812-5 |issn=2045-2322 |pmc=8881584 |pmid=35217686|bibcode=2022NatSR..12.2882I }}</ref> ಅಲಾಸ್ಕಾದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಪ್ಪಲ್ ಕ್ರೀಕ್ ಸಂಪ್‌ನ ಅವಶೇಷಗಳು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು, ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Tedford2009/> ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್ ಅನ್ನು ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಉಪಜಾತಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ (ಇದು ಸುಮಾರು ೧.೪ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು).<ref name=":2" /> ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್‌ನಿಂದ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾದ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾದ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಮೂತಿ, ಟೆಂಪೊರಾಲಿಸ್ ಸ್ನಾಯುವಿನ ಉಚ್ಚಾರಣಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ಪ್ರಿಮೋಲಾರ್ಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ಮೆಗಾಫೌನಾದ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ಯಾವೆಂಜಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೃತದೇಹ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆಗೆ ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ವಿಶೇಷ ರೂಪಾಂತರಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೈರ್ ತೋಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹಲ್ಲಿನ ಒಡೆಯುವಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ತೋರಿಸಿದವು. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶವಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದ ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸೇವಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲಿನ ಮುರಿತಗಳ ಆವರ್ತನ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಆಧುನಿಕ ಮಚ್ಚೆಯುಳ್ಳ ಹೈನಾದಂತಹ ಅಭ್ಯಾಸದ ಮೂಳೆ ಕ್ರ್ಯಾಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪೂರ್ವಜರ ತೋಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Freedman2014/><ref name=Skoglund2015/><ref name=Fan2016/> ೨೦೨೧ ರ ಅಧ್ಯಯನವು ಹಿಮಾಲಯದ ತೋಳ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಯಲು ತೋಳಗಳು ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅದು ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name=Hennelly2021/> ಇತರ ತೋಳಗಳು [[ಸೈಬೀರಿಯಾ]]<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Bergström |first1=Anders |last2=Stanton |first2=David W. G. |last3=Taron |first3=Ulrike H. |last4=Frantz |first4=Laurent |last5=Sinding |first5=Mikkel-Holger S. |last6=Ersmark |first6=Erik |last7=Pfrengle |first7=Saskia |last8=Cassatt-Johnstone |first8=Molly |last9=Lebrasseur |first9=Ophélie |last10=Girdland-Flink |first10=Linus |last11=Fernandes |first11=Daniel M. |last12=Ollivier |first12=Morgane |last13=Speidel |first13=Leo |last14=Gopalakrishnan |first14=Shyam |last15=Westbury |first15=Michael V. |date=2022-07-14 |title=Grey wolf genomic history reveals a dual ancestry of dogs |journal=Nature |language=en |volume=607 |issue=7918 |pages=313–320 |doi=10.1038/s41586-022-04824-9 |issn=0028-0836 |pmc=9279150 |pmid=35768506|bibcode=2022Natur.607..313B }}</ref> ಅಥವಾ ಬೆರಿಂಗಿಯಾದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಕಳೆದ ೨೩,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಕಳೆದ ಗ್ಲೇಶಿಯಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮಮ್‌ನ ಶಿಖರ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref name=":1">{{Cite journal |last1=Loog |first1=Liisa |last2=Thalmann |first2=Olaf |last3=Sinding |first3=Mikkel-Holger S. |last4=Schuenemann |first4=Verena J. |last5=Perri |first5=Angela |last6=Germonpré |first6=Mietje |last7=Bocherens |first7=Herve |last8=Witt |first8=Kelsey E. |last9=Samaniego Castruita |first9=Jose A. |last10=Velasco |first10=Marcela S. |last11=Lundstrøm |first11=Inge K. C. |last12=Wales |first12=Nathan |last13=Sonet |first13=Gontran |last14=Frantz |first14=Laurent |last15=Schroeder |first15=Hannes |date=May 2020 |title=Ancient DNA suggests modern wolves trace their origin to a Late Pleistocene expansion from Beringia |journal=Molecular Ecology |language=en |volume=29 |issue=9 |pages=1596–1610 |doi=10.1111/mec.15329 |issn=0962-1083 |pmc=7317801 |pmid=31840921|bibcode=2020MolEc..29.1596L }}</ref> ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಡೆತಡೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರೆ,<ref name=":1" /> ಇತರ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಇದು ಜೀನ್ ಹರಿವಿನ ಏಕರೂಪದ ಪೂರ್ವಜರ ಫಲಿತಾಂಶ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿವೆ.<ref name=":0" /> ೨೦೧೬ ರ ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನವು ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳು ಸುಮಾರು ೧೨,೫೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ನಂತರ ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ೧೧,೧೦೦-೧೨,೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇತರ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ತೋಳಗಳಿಂದ ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name=Fan2016/> ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳವು ನಾಯಿಯ ಪೂರ್ವಜವಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Freedman2017/><ref name=Thalmann2018/> ನಾಯಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳಕ್ಕೆ ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಆನುವಂಶಿಕ ಮಿಶ್ರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಡಿಂಗೊ, ಬಸೆಂಜಿ, ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಮಾಸ್ಟಿಫ್ ಮತ್ತು ಚೈನೀಸ್ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳು ದೇಶೀಯ ನಾಯಿ ಕ್ಲಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಸದಸ್ಯರು. [[ಯುರೋಪ್]], ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಮತ್ತು [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ತೋಳಗಳ ಭಿನ್ನತೆಯ ಸಮಯವು ಸುಮಾರು ೧,೬೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನದು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ತೋಳವು ಸುಮಾರು ೫,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿತು.<ref name=Fan2016/> ==ವಿವರಣೆ== [[File:Front view of a resting Canis lupus ssp.jpg|thumb|upright|alt=ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳ]] ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದೆ,<ref name=Mech1974/> ಮತ್ತು ಕೊಯೊಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳಿಂದ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೂತಿ, ಚಿಕ್ಕ ಕಿವಿಗಳು, ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=129–132}}<ref name=Mech1974/> ಇದು ತೆಳ್ಳಗೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ದೊಡ್ಡದಾದ, ಆಳವಾಗಿ ಅವರೋಹಣ ಪಕ್ಕೆಲುಬು, ಇಳಿಜಾರಾದ ಬೆನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನಾಯುವಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ಕಾಲುಗಳು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮಧ್ಯಮವಾಗಿ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಾಣಿಯು ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಆಳವಾದ ಹಿಮವನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,<ref>{{Cite journal |last1=Tomiya |first1=Susumu |last2=Meachen |first2=Julie A. |date=17 January 2018 |title=Postcranial diversity and recent ecomorphic impoverishment of North American gray wolves |journal=[[Biology Letters]] |language=en |volume=14 |issue=1 |pages=20170613 |doi=10.1098/rsbl.2017.0613 |issn=1744-9561 |pmc=5803591 |pmid=29343558 }}</ref> ಆದರೂ ಕೆಲವು ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಾಲಿನ ಇಕೋಮಾರ್ಫ್‌ಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.[36] ಕಿವಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನವಾಗಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ತಲೆಯು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅಗಲವಾದ ಹಣೆ, ಬಲವಾದ ದವಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ, ಮೊಂಡಾದ ಮೂತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತಲೆಬುರುಡೆಯು ೨೩೦–೨೮೦ ಮಿಮೀ (೯–೧೧ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೧೩೦–೧೫೦ ಮಿಮೀ (೫–೬ ಇಂಚು) ಅಗಲವಿದೆ.{{sfn|Mech|1981|p=14}} ಹಲ್ಲುಗಳು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಇದು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಅವು ಹೈನಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಷ್ಟು ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Therrien2005/>{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=112}} ಇದರ ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಚಪ್ಪಟೆ ಚೂಯಿಂಗ್ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಕೊಯೊಟೆಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರ ಆಹಾರವು ಹೆಚ್ಚು ತರಕಾರಿ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಹೆಣ್ಣು ತೋಳಗಳು ಕಿರಿದಾದ ಮೂತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಣೆಗಳು, ತೆಳ್ಳಗಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಗಳು, ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಕಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೃಹತ್ ಭುಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=23}} [[File:Canis lupus italicus skeleton (white background).jpg|thumb|left|alt=Photograph of a wolf skeleton|ತೋಳದ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರವನ್ನು ಇಟಲಿಯ ಅಬ್ರುಝೊ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ವುಲ್ಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ]] ವಯಸ್ಕ ತೋಳಗಳು ೧೦೫-೧೬೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೪೧-೬೩ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೮೦-೮೫ ಸೆಂ.ಮೀ (೩೧-೩೩ ಇಂಚು) ನಷ್ಟು ಭುಜದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬಾಲವು ೨೯-೫೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೧೧-೨೦ ಇಂಚು) ಉದ್ದವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ, ಕಿವಿಗಳು ೯೦-೧೧೦ ಮಿಮೀ (೩+೧⁄೨-೪+೩⁄೮ ಇಂಚು) ಎತ್ತರ, ಮತ್ತು ಹಿಂಗಾಲುಗಳು ೨೨೦-೨೫೦ ಮಿಮೀ (೮) +೫⁄೮–೯+೭⁄೮ ಇಂಚು).{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ಬರ್ಗ್‌ಮನ್‌ನ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ತೋಳದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ತೂಕವು ಅಕ್ಷಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಾನುಗುಣವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.[44] ತೋಳದ ಸರಾಸರಿ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೪೦ ಕೆಜಿ (೮೮ ಪೌಂಡು), ದಾಖಲಾದ ಚಿಕ್ಕ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೧೨ ಕೆಜಿ (೨೬ ಪೌಂಡು) ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೭೯.೪ ಕೆಜಿ (೧೭೫ ಪೌಂಡು) ಆಗಿದೆ.<ref name=Macdonald2001/>{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೩೮.೫ ಕೆಜಿ (೮೫ ಪೌಂಡು), [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ]] ತೋಳಗಳು ೩೬ ಕೆಜಿ (೭೯ ಪೌಂಡು), ಮತ್ತು [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೨೫ ಕೆಜಿ (೫೫ ಪೌಂಡು).{{sfn|Lopez|1978|p=19}} ಯಾವುದೇ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಣ್ಣುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಂಡು ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ೨.೩–೪.೫ ಕೆಜಿ (೫–೧೦ ಪೌಂಡು) ಕಡಿಮೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [[ಅಲಾಸ್ಕ|ಅಲಾಸ್ಕಾ]] ಮತ್ತು [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದರೂ, ೫೪ ಕೆಜಿ (೧೧೯ ಪೌಂಡು) ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೂಕವಿರುವ ತೋಳಗಳು ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=18}} ಮಧ್ಯ [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ೬೯-೭೯ ಕೆಜಿ (೧೫೨-೧೭೪ ಪೌಂಡು) ತೂಕವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ==ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ== ===ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನ=== [[File:Lupo in Sassoferrato.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf standing on snowy ground|ಇಟಾಲಿಯನ್ ತೋಳ, ಇಟಲಿಯ ಸಾಸ್ಸೊಫೆರಾಟೊನಲ್ಲಿ ಅಪೆನ್ನೈನ್ಸ್ ಪರ್ವತದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ]] ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ]] ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಮಾನವ ಕಿರುಕುಳವು ತೋಳದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಿದೆ. ತೋಳವು ಈಗ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]] ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದ್ವೀಪಗಳು ಮತ್ತು [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿದೆ (ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅಳಿದುಹೋಗಿದೆ). ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಡು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ತೋಳವನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಮೀ (೯,೮೦೦ ಅಡಿ) ನಡುವೆ ಕಾಣಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಕಾಡುಗಳು, ಒಳನಾಡಿನ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಪೊದೆಗಳು, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು (ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಟಂಡ್ರಾ ಸೇರಿದಂತೆ), ಮರುಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="iucn status 2 June 2024" /> ತೋಳಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವು ಬೇಟೆಯ ಸಮೃದ್ಧತೆ, ಹಿಮದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ, ರಸ್ತೆ ಸಾಂದ್ರತೆ, ಮಾನವ ಉಪಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ===ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ=== [[File:Wolf with Caribou Hindquarter.jpg|thumb|upright|left|alt=Photograph of a wolf carrying a caribou leg in its mouth|ಅಲಾಸ್ಕಾದ ಡೆನಾಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರಿಬೌ ಅನ್ನು ಹೊತ್ತ ತೋಳ]] ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಭೂ ಸಸ್ತನಿಗಳಂತೆ, ತೋಳವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ೨೪೦–೬೫೦ ಕೆಜಿ (೫೩೦–೧,೪೩೦ ಪೌಂಡ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ೨೩–೧೩೦ ಕೆಜಿ (೫೧–೨೮೭ ಪೌಂಡ್) ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದಾದ ಅಂಗ್ಯುಲೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Earle1987/><ref name=Sorkin2008/> ತೋಳವು ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Paquet2003/> ೧೫ ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಜೊತೆಗೆ ವಯಸ್ಕ ಮೂಸ್ ಅನ್ನು ಉರುಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Mech1966/> ವಿವಿಧ ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ತೋಳಗಳ ನಡುವಿನ ಆಹಾರದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ವಿವಿಧ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ತೋಳದ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಡು ದೊಡ್ಡ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು (ಅಂಗುಲೇಟ್ಸ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. [[ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಅವುಗಳ ಆಹಾರವು ಕಾಡು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳವು ಕಾಡು ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಇವುಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ತೋಳವು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> ಯುರೇಷಿಯಾದಾದ್ಯಂತ, ತೋಳಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೂಸ್, ಕೆಂಪು ಜಿಂಕೆ, ರೋ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು [[ಕಾಡುಹಂದಿ|ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ಪ್ರಮುಖ ಶ್ರೇಣಿಯ-ವ್ಯಾಪಕ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಎಲ್ಕ್, ಮೂಸ್, ಕ್ಯಾರಿಬೌ, ಬಿಳಿ-ಬಾಲದ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಸರಗತ್ತೆ ಜಿಂಕೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=109–110}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮೊದಲು, ತೋಳಗಳು ಕಾಡು ಕುದುರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.<ref>{{Cite journal |last1=Landry |first1=Zoe |last2=Kim |first2=Sora |last3=Trayler |first3=Robin B. |last4=Gilbert |first4=Marisa |last5=Zazula |first5=Grant |last6=Southon |first6=John |last7=Fraser |first7=Danielle |date=1 June 2021 |title=Dietary reconstruction and evidence of prey shifting in Pleistocene and recent gray wolves (Canis lupus) from Yukon Territory |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S003101822100153X |journal=[[Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology]] |language=en |volume=571 |pages=110368 |doi=10.1016/j.palaeo.2021.110368 |bibcode=2021PPP...57110368L |access-date=23 April 2024 |via=Elsevier Science Direct |issn=0031-0182}}</ref> ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ಊಟವನ್ನು ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|1981|p=172}} ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿನ್ನುವ ತೋಳವು ಚರ್ಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಹೃದಯ, ಕರುಳುಗಳು, ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=201}} ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳಗಳು ಗಡಿಬಿಡಿಯಿಂದ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಆಹಾರಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿರುವ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ದಂಶಕಗಳು, ಮೊಲಗಳು, ಕೀಟಾಹಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಜಲಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಆಹಾರಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಅವು ಹಲ್ಲಿಗಳು, ಹಾವುಗಳು, ಕಪ್ಪೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವಾಗ ದೊಡ್ಡ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳು ಮೀನು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಹ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.<ref name=Gable2018/><ref name=Woodford2019/><ref name=McAllister2007/> ತೋಳಗಳು ಕೆಲವು ಸಸ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸೇವಿಸುತ್ತವೆ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳು ಸೇಬುಗಳು, ಪೇರಳೆ, ಅಂಜೂರದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಕಲ್ಲಂಗಡಿಗಳು, ಮತ್ತು ಚೆರ್ರಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಬೆರಿಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ರಾಸ್ಬೆರ್ರಿಸ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಅವು ಹುಲ್ಲನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ, ಇದು ಕೆಲವು ಜೀವಸತ್ವಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕರುಳಿನ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು ಅಥವಾ ಉದ್ದನೆಯ ಕಾವಲು ಕೂದಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ವಾಂತಿಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Fuller2019/> ಅವುಗಳು ಪರ್ವತ ಬೂದಿ, ಕಣಿವೆಯ ಲಿಲಿ, ಬಿಲ್ಬೆರ್ರಿಗಳು, ಕೌಬರಿಗಳು, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕಪ್ಪು ನೈಟ್ಶೇಡ್, ಧಾನ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ರೀಡ್ಸ್‌ನ ಚಿಗುರುಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೊರತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ದಟ್ಟವಾದ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯುರೇಷಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜಾನುವಾರುಗಳು ಮತ್ತು ಕಸದ ಮೇಲೆ ಬದುಕಲು ಬಲವಂತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯು ಕಡಿಮೆ ಮಾನವ ಸಾಂದ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳಗಳು ಸಂದಿಗ್ಧ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜಾನುವಾರು ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=109}} ಕಠೋರವಾದ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕತೆಯು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಗುಂಪುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಅಥವಾ ಗಾಯಗೊಂಡ ತೋಳಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಸತ್ತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರ ದೇಹಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}}{{sfn|Mech|1981|p=180}}<ref name=Klein1995/> ===ಸೋಂಕುಗಳು=== [[File:Wild Wolf Afflicted with Mange.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf with mange eating at a kill|ಯೆಲ್ಲೊಸ್ಟೋನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿನ ಸೋಂಕಿತ ತೋಳ]] ತೋಳಗಳಿಂದ ಒಯ್ಯುವ ವೈರಲ್ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ರೇಬೀಸ್, ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಹೆಪಟೈಟಿಸ್, ಪ್ಯಾಪಿಲೋಮಾಟೋಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಕೊರೊನಾವೈರಸ್. ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಬೀಸ್‌ಗೆ ಕಾವುಕೊಡುವ ಅವಧಿಯು ಎಂಟರಿಂದ ೨೧ ದಿನಗಳು, ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯವು ಉದ್ರೇಕಗೊಳ್ಳಲು, ಅದರ ಗುಂಪನ್ನು ತೊರೆದು, ಮತ್ತು ದಿನಕ್ಕೆ ೮೦ ಕಿಮೀ (೫೦ ಮೈಲಿ) ವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಡಿಸ್ಟೆಂಪರ್ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಲಾಸ್ಕಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತೋಳಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಇದು ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ನಿರ್ಜಲೀಕರಣ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಟ್ ಅಸಮತೋಲನ, ಮತ್ತು ಎಂಡೋಟಾಕ್ಸಿಕ್ ಆಘಾತ ಅಥವಾ ಸೆಪ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ ಸಾವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬದುಕುಳಿಯಬಲ್ಲದು, ಆದರೆ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಬಹುದು. {{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=208–211}} ತೋಳಗಳಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ಬ್ರೂಸೆಲೋಸಿಸ್, ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆ, ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್, ಟುಲರೇಮಿಯಾ, ಗೋವಿನ ಕ್ಷಯ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ಲಿಸ್ಟರಿಯೊಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಥ್ರಾಕ್ಸ್.{{sfn|Graves|2007|pp=77–85}} ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ತೋಳಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಬಹುದಾದರೂ, ಇದು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಸೋಂಕಿತ ಬೇಟೆ ಅಥವಾ ಮೂತ್ರದ ಸಂಪರ್ಕದ ಮೂಲಕ ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಜ್ವರ, ಅನೋರೆಕ್ಸಿಯಾ, ವಾಂತಿ, ರಕ್ತಹೀನತೆ, ಹೆಮಟೂರಿಯಾ, ಐಕ್ಟೆರಸ್ ಮತ್ತು ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಗಟಗಳು, ಉಣ್ಣಿ, ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಮತ್ತು ಹುಳಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್ ಎಕ್ಸೋಪಾರಾಸೈಟ್‌ಗಳಿಂದ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತೋಳಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕಾರಕವೆಂದರೆ, ಮಾಂಗೆ ಮಿಟೆ (ಸಾರ್ಕೊಪ್ಟೆಸ್ ಸ್ಕೇಬಿ),{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ಆದರೂ ಅವು ನರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪೂರ್ಣ-ಊದಿದ ಮಾಂಗೆಯನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಎಂಡೋಪರಾಸೈಟ್‌ಗಳೆಂದರೆ: ಪ್ರೊಟೊಜೋವಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಲ್ಮಿನ್ತ್‌ಗಳು (ಫ್ಲೂಕ್ಸ್, ಟೇಪ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು, ರೌಂಡ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮುಳ್ಳಿನ-ತಲೆಯ ಹುಳುಗಳು). ಹೆಚ್ಚಿನ ಫ್ಲೂಕ್ ಪ್ರಭೇದಗಳು ತೋಳದ ಕರುಳಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಟೇಪ್ ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯಿಂದಲೂ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಇದು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಹೋಸ್ಟ್‌ನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬದ್ಧತೆ, ವಿಷಕಾರಿ ಮತ್ತು ಅಲರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು, ಕರುಳಿನ ಲೋಳೆಪೊರೆಯ ಕೆರಳಿಕೆ, ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರೌಂಡ್ ವರ್ಮ್ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯಬಲ್ಲವು, ಆದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಂಡಾಣು ಸೋಂಕುಗಳು ಹುಳುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯರ ವಯಸ್ಸನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಹಾನಿಕರವಲ್ಲ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ==ಸಂವಹನ== {{listen | filename = Wolf howls.ogg | title = Wolves howling | format = [[Ogg]] | filename2 = rallying.ogg | title2 = Rallying cry | format2 = [[Ogg]] }} ತೋಳಗಳು ಧ್ವನಿ, ದೇಹದ ಭಂಗಿ, ಪರಿಮಳ, ಸ್ಪರ್ಶ ಮತ್ತು ರುಚಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=66–103}} ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಚಂದ್ರನ ಹಂತಗಳು ತೋಳದ ಧ್ವನಿಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತೋಳಗಳು ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಿ ಕೂಗುವುದಿಲ್ಲ.{{sfn|Busch|2007|p=59}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಗುಂಪನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸಲು, ಚಂಡಮಾರುತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಗುರುತಿಸಲು, ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=38}} ೧೩೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ (೫೦ ಚದರ ಮೈಲಿ) ವರೆಗಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳದ ಕೂಗು ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಇತರ ಗಾಯನಗಳಲ್ಲಿ ಘರ್ಜನೆಗಳು, ತೊಗಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಚಾಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ತೋಳಗಳು ನಾಯಿಗಳು ಮುಖಾಮುಖಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಜೋರಾಗಿ ಅಥವಾ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೊಗಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಬೊಗಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗ್ರಹಿಸಿದ ಅಪಾಯದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|pp=39–41}} ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂ-ದೃಢವಾದ ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ನಿಧಾನ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಚಲನೆಗಳು, ಎತ್ತರದ ದೇಹದ ಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಹ್ಯಾಕಲ್‌ಗಳಿಂದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಆದರೆ ವಿಧೇಯರು ತಮ್ಮ ದೇಹವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮ ತುಪ್ಪಳವನ್ನು ಚಪ್ಪಟೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕಿವಿ ಮತ್ತು ಬಾಲವನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಾರೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=90}} ತೋಳಗಳು ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಮತ್ತು ಗುದ ಗ್ರಂಥಿಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲವು. ತೋಳಗಳು ಇತರ ಗುಂಪುಗಳ ತೋಳಗಳ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಅವುಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ದರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂಟಿ ತೋಳಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂಧಿತ ಜೋಡಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Paquet2003/> ಈ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ೨೪೦ ಮೀ (೨೬೦ ಗಜ) ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಕ್ಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಗುರುತುಗಳು ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=19–26}} ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಲ್ಲುಗಳು, ಬಂಡೆಗಳು, ಮರಗಳು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರಗಳ ಬಳಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬೆಳೆದ ಕಾಲಿನ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜನೆಯು ತೋಳದಲ್ಲಿ ಸುವಾಸನೆಯ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಮುಖ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ೬೦-೮೦% ನಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Peters1975/> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|refs= <ref name=Alaska2019>{{cite web|url=https://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wolfhunting.main|title=Wolf Hunting in Alaska|last1=State of Alaska|date=29 October 2019|website=Alaska Department of Fish and Game|access-date=2019-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190930014610/https://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wolfhunting.main|archive-date=30 September 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Alvares2019>{{cite web |first1=Francisco|last1=Alvares|first2=Wieslaw|last2=Bogdanowicz|first3=Liz A.D.|last3=Campbell|first4=Rachel|last4=Godinho|first5=Jennifer|last5=Hatlauf|first6=Yadvendradev V.|last6=Jhala|author-link6=Yadvendradev Vikramsinh Jhala|first7=Andrew C.|last7=Kitchener|first8=Klaus-Peter|last8=Koepfli|first9=Miha|last9=Krofel|first10=Patricia D.|last10=Moehlman|first11=Helen|last11=Senn |first12=Claudio|last12=Sillero-Zubiri|first13=Suvi|last13=Viranta|first14=Geraldine|last14=Werhahn|year=2019|website=IUCN/SSC Canid Specialist Group|url=https://www.canids.org/CBC/Old_World_Canis_Taxonomy_Workshop.pdf|title=Old World Canis spp. with taxonomic ambiguity: Workshop conclusions and recommendations. CIBIO. Vairão, Portugal, 28–30 May 2019|access-date=6 March 2020}}</ref> <ref name=Anderson2009>{{Cite journal | last1 = Anderson | first1 = T. M. | last2 = Vonholdt | first2 = B. M. | last3 = Candille | first3 = S. I. | last4 = Musiani | first4 = M. | last5 = Greco | first5 = C. | last6 = Stahler | first6 = D. R. | last7 = Smith | first7 = D. W. | last8 = Padhukasahasram | first8 = B. | last9 = Randi | first9 = E. | doi = 10.1126/science.1165448 | last10 = Leonard | first10 = J. A. | last11 = Bustamante | first11 = C. D. | last12 = Ostrander | first12 = E. A. | last13 = Tang | first13 = H. | last14 = Wayne | first14 = R. K. | last15 = Barsh | first15 = G. S. |title = Molecular and Evolutionary History of Melanism in North American Gray Wolves | journal = Science | volume = 323 | issue = 5919 | pages = 1339–1343 | year = 2009 | pmid = 19197024| pmc =2903542 | bibcode = 2009Sci...323.1339A }}</ref> <ref name=Baskin2016>{{cite journal|doi=10.3106/041.041.0402|title=Hunting as Sustainable Wildlife Management|journal=Mammal Study|volume=41|issue=4|pages=173–180|year=2016|last1=Baskin|first1=Leonid|doi-access=free}}</ref> <ref name="Bergström2020">{{cite journal|doi=10.1126/science.aba9572|title=Origins and genetic legacy of prehistoric dogs|year=2020|last1=Bergström|first1=Anders|last2=Frantz|first2=Laurent|last3=Schmidt|first3=Ryan|last4=Ersmark|first4=Erik|last5=Lebrasseur|first5=Ophelie|last6=Girdland-Flink|first6=Linus|last7=Lin|first7=Audrey T.|last8=Storå|first8=Jan|last9=Sjögren|first9=Karl-Göran|last10=Anthony|first10=David|last11=Antipina|first11=Ekaterina|last12=Amiri|first12=Sarieh|last13=Bar-Oz|first13=Guy|last14=Bazaliiskii|first14=Vladimir I.|last15=Bulatović|first15=Jelena|last16=Brown|first16=Dorcas|last17=Carmagnini|first17=Alberto|last18=Davy|first18=Tom|last19=Fedorov|first19=Sergey|last20=Fiore|first20=Ivana|last21=Fulton|first21=Deirdre|last22=Germonpré|first22=Mietje|last23=Haile|first23=James|last24=Irving-Pease|first24=Evan K.|last25=Jamieson|first25=Alexandra|last26=Janssens|first26=Luc|last27=Kirillova|first27=Irina|last28=Horwitz|first28=Liora Kolska|last29=Kuzmanovic-Cvetković|first29=Julka|last30=Kuzmin|first30=Yaroslav|last31=Losey|first31=Robert J.|last32=Dizdar|first32=Daria Ložnjak|last33=Mashkour|first33=Marjan|last34=Novak|first34=Mario|last35=Onar|first35=Vedat|last36=Orton|first36=David|last37=Pasaric|first37=Maja|last38=Radivojevic|first38=Miljana|last39=Rajkovic|first39=Dragana|last40=Roberts|first40=Benjamin|last41=Ryan|first41=Hannah|last42=Sablin|first42=Mikhail|last43=Shidlovskiy|first43=Fedor|last44=Stojanovic|first44=Ivana|last45=Tagliacozzo|first45=Antonio|last46=Trantalidou|first46=Katerina|last47=Ullén|first47=Inga|last48=Villaluenga|first48=Aritza|last49=Wapnish|first49=Paula|last50=Dobney|first50=Keith|last51=Götherström|first51=Anders|last52=Linderholm|first52=Anna|last53=Dalén|first53=Love|last54=Pinhasi|first54=Ron|last55=Larson|first55=Greger|last56=Skoglund|first56=Pontus|journal=Science|volume=370|issue=6516|pages=557–564|pmid=33122379|pmc=7116352|s2cid=225956269}}</ref> <ref name=Boitani1983>{{cite journal |last=Boitani|first= L. |year=1983 |title=Wolf and dog competition in Italy |journal=Acta Zoologica Fennica |issue=174 |pages=259–264}}</ref> <ref name=Clutton-Brock1995>{{cite book|last1=Clutton-Brock|first1=Juliet|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People|editor1-last=Serpell|editor1-first=James|publisher=Cambridge University Press|year=1995|chapter=2-Origins of the dog|pages=[https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7 7–20]|isbn=0521415292|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=I8HU_3ycrrEC|page=8}}|url=https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7}}</ref> <ref name=Coppinger1995>{{cite book|last1=Coppinger|first1= R. |last2= Schneider|first2= R.|year=1995|chapter=Evolution of working dogs |editor-last=Serpell|editor-first= J.|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions With People|publisher= University Press, Cambridge|pages=21–47|isbn= 9780521425377 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=I8HU_3ycrrEC}}</ref> <ref name=Creel>{{cite journal |last1=Creel|first1= S.|last2= Fox|first2= J. E.|last3= Hardy|first3= A.|last4= Sands|first4= J.|last5= Garrott|first5= B.|last6= Peterson|first6= R. O. |date=2002 |title=Snowmobile activity and glucocorticoid stress responses in wolves and elk |journal=Conservation Biology |volume=16 |issue=3 |pages=809–814 |doi=10.1046/j.1523-1739.2002.00554.x|bibcode= 2002ConBi..16..809C|s2cid= 84878446}}</ref> <ref name=Dinets2016>{{cite journal|doi=10.1080/09397140.2016.1144292|title=Striped Hyaenas (Hyaena hyaena) in Grey Wolf (Canis lupus) packs: Cooperation, commensalism or singular aberration?|journal=Zoology in the Middle East|volume=62|pages=85–87|year=2016|last1=Dinets|first1=Vladimir|last2=Eligulashvili|first2=Beniamin|s2cid=85957777}}</ref> <ref name=Earle1987>{{cite journal | last1 = Earle | first1 = M | year = 1987 | title = A flexible body mass in social carnivores | journal = American Naturalist | volume = 129 | issue = 5| pages = 755–760 | doi=10.1086/284670| s2cid = 85236511 }}</ref> <ref name=Elbroch2015>{{cite journal|last1=Elbroch|first1= L. M.|last2= Lendrum|first2= P. E.|last3= Newsby|first3= J.|last4= Quigley|first4= H.|last5= Thompson|first5= D. J.|year=2015|title=Recolonizing wolves influence the realized niche of resident cougars|journal=Zoological Studies|volume=54|issue=41|pages= e41|doi=10.1186/s40555-015-0122-y|pmid= 31966128|pmc= 6661435|doi-access= free}}</ref> <ref name=Espuno2004>{{cite journal|doi=10.2193/0091-7648(2004)032[1195:HRTPSH]2.0.CO;2|year=2004|volume=32|issue=4|pages=1195–1208|title=Heterogeneous response to preventive sheep husbandry during wolf recolonization of the French Alps|journal=Wildlife Society Bulletin|last1=Espuno|first1=Nathalie|last2=Lequette|first2=Benoit|last3=Poulle|first3=Marie-Lazarine|last4=Migot|first4=Pierre|last5=Lebreton|first5=Jean-Dominique|s2cid=86058778 }}</ref> <ref name=EUcomm2019>{{cite web|title=Status of large carnivore populations in Europe 2012–2016|publisher=European Commission|url=https://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/species/carnivores/conservation_status.htm|access-date=September 2, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190902145839/https://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/species/carnivores/conservation_status.htm|archive-date=September 2, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Fan2016>{{cite journal|doi=10.1101/gr.197517.115|pmid=26680994|pmc=4728369|title=Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves|journal=Genome Research|volume=26|issue=2|pages=163–173|year=2016|last1=Fan|first1=Zhenxin|last2=Silva|first2=Pedro|last3=Gronau|first3=Ilan|last4=Wang|first4=Shuoguo|last5=Armero|first5=Aitor Serres|last6=Schweizer|first6=Rena M.|last7=Ramirez|first7=Oscar|last8=Pollinger|first8=John|last9=Galaverni|first9=Marco|last10=Ortega Del-Vecchyo|first10=Diego|last11=Du|first11=Lianming|last12=Zhang|first12=Wenping|last13=Zhang|first13=Zhihe|last14=Xing|first14=Jinchuan|last15=Vilà|first15=Carles|last16=Marques-Bonet|first16=Tomas|last17=Godinho|first17=Raquel|last18=Yue|first18=Bisong|last19=Wayne|first19=Robert K.}}</ref> <ref name=Fisher2019>{{cite web|last=Fisher|first= A.|date=January 29, 2019|title=Conservation in conflict: Advancement and the Arabian wolf|publisher=Middle East Eye|access-date=November 11, 2019|url=https://www.middleeasteye.net/features/conservation-conflict-advancement-and-arabian-wolf|archive-url=https://web.archive.org/web/20191107204143/https://www.middleeasteye.net/features/conservation-conflict-advancement-and-arabian-wolf|archive-date=November 7, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Fox1978>{{cite book|last1=Fox|first1=M. W.|title=The Dog: Its Domestication and Behavior|publisher=Garland STPM|year=1978|page=33|isbn=978-0894642029|url=https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.139954/2015.139954.The-Dog-Its-Domestication-And-Behavior_djvu.txt}}</ref> <ref name=Freedman2014>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1004016|pmid=24453982|pmc=3894170|title=Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs|journal=PLOS Genetics |volume=10 |issue=1 |at=e1004016 |year=2014 |last1=Freedman|first1=Adam H. |last2=Gronau|first2=Ilan |last3=Schweizer|first3=Rena M. |last4=Ortega-Del Vecchyo|first4=Diego |last5=Han|first5=Eunjung |last6=Silva|first6=Pedro M. |last7=Galaverni|first7=Marco |last8=Fan|first8=Zhenxin |last9=Marx|first9=Peter |last10=Lorente-Galdos|first10=Belen |last11=Beale|first11=Holly |last12=Ramirez|first12=Oscar |last13=Hormozdiari|first13=Farhad |last14=Alkan|first14=Can |last15=Vilà|first15=Carles |last16=Squire|first16=Kevin |last17=Geffen|first17=Eli |last18=Kusak|first18=Josip |last19=Boyko|first19=Adam R. |last20=Parker|first20=Heidi G. |last21=Lee|first21=Clarence |last22=Tadigotla|first22=Vasisht |last23=Siepel|first23=Adam |last24=Bustamante|first24=Carlos D. |last25=Harkins|first25=Timothy T. |last26=Nelson|first26=Stanley F. |last27=Ostrander|first27=Elaine A. |last28=Marques-Bonet|first28=Tomas |last29=Wayne|first29=Robert K. |last30=Novembre|first30=John |display-authors=5 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Freedman2017>{{cite journal|doi=10.1146/annurev-animal-022114-110937|pmid=27912242|title=Deciphering the Origin of Dogs: From Fossils to Genomes|journal=Annual Review of Animal Biosciences|volume=5|pages=281–307|year=2017|last1=Freedman|first1=Adam H|last2=Wayne|first2=Robert K|s2cid=26721918 |doi-access=free}}</ref> <ref name=Fuller2019>{{cite book|last1=Fuller|first1=T. K.|title=Wolves: Spirit of the Wild|publisher=Chartwell Crestline|year=2019|chapter=Ch3-What wolves eat|page=53|isbn=978-0785837381|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xqChDwAAQBAJ|page=53}}}}</ref> <ref name=FWS2007>{{cite web|title=Wolf Recovery under the Endangered Species Act|publisher=US Fish and Wildlife Service|date=February 2007|access-date=September 1, 2019|url=https://www.fws.gov/home/feature/2007/gray_wolf_factsheet-region2-rev.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190803112427/https://www.fws.gov/home/feature/2007/gray_wolf_factsheet-region2-rev.pdf|archive-date=August 3, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Gable2018>{{cite journal |last1=Gable |first1=T. D. |last2=Windels |first2=S. K. |last3=Homkes |first3=A. T. |title=Do wolves hunt freshwater fish in spring as a food source? |journal=Mammalian Biology |date=2018 |volume=91 |pages=30–33 |doi=10.1016/j.mambio.2018.03.007|bibcode=2018MamBi..91...30G |s2cid=91073874 }}</ref> <ref name=Giannatos2004>{{cite web|last=Giannatos|first= G.|date=April 2004|url=https://www.wwf.gr/images/pdfs/jackalactionplan.pdf|title=Conservation Action Plan for the golden jackal Canis aureus L. in Greece|publisher=World Wildlife Fund Greece|pages=1–47|access-date=2019-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20171209082944/http://www.wwf.gr/images/pdfs/jackalactionplan.pdf|archive-date=2017-12-09|url-status=live}}</ref> <ref name=Gipson2002>{{cite journal|last1=Gipson|first1=Philip S.|last2=Bangs|first2=Edward E.|last3=Bailey|first3=Theodore N.|last4=Boyd|first4=Diane K.|last5=Cluff|first5=H. Dean|last6=Smith|first6=Douglas W.|last7=Jiminez|first7=Michael D.|title=Color Patterns among Wolves in Western North America|journal=Wildlife Society Bulletin|volume=30|issue=3|year=2002|pages=821–830|jstor=3784236}}</ref> <ref name=Goldman>{{Cite book |last1=Young |first1=Stanley P. |last2=Goldman |first2=Edward A. |title=The Wolves of North America, Part I |publisher=New York, [[Dover Publications]], Inc. |year=1944 |page=390|url={{Google books|plainurl=yes|id=csg9AAAAIAAJ}}}}</ref> <ref name=Goldthorpe2016>{{cite book|doi=10.13140/RG.2.2.10128.20480|year=2016|last1=Goldthorpe|first1=Gareth|title=The wolf in Eurasia—a regional approach to the conservation and management of a top-predator in Central Asia and the South Caucasus|publisher=Fauna & Flora International|url=https://www.researchgate.net/publication/310327160}}</ref> <ref name=Gopalakrishnan2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2018.08.041|pmid=30344120|pmc=6224481|title=Interspecific Gene Flow Shaped the Evolution of the Genus Canis|journal=Current Biology|volume=28|issue=21|pages=3441–3449.e5|year=2018|last1=Gopalakrishnan|first1=Shyam|last2=Sinding|first2=Mikkel-Holger S.|last3=Ramos-Madrigal|first3=Jazmín|last4=Niemann|first4=Jonas|last5=Samaniego Castruita|first5=Jose A.|last6=Vieira|first6=Filipe G.|last7=Carøe|first7=Christian|last8=Montero|first8=Marc de Manuel|last9=Kuderna|first9=Lukas|last10=Serres|first10=Aitor|last11=González-Basallote|first11=Víctor Manuel|last12=Liu|first12=Yan-Hu|last13=Wang|first13=Guo-Dong|last14=Marques-Bonet|first14=Tomas|last15=Mirarab|first15=Siavash|last16=Fernandes|first16=Carlos|last17=Gaubert|first17=Philippe|last18=Koepfli|first18=Klaus-Peter|last19=Budd|first19=Jane|last20=Rueness|first20=Eli Knispel|last21=Heide-Jørgensen|first21=Mads Peter|last22=Petersen|first22=Bent|last23=Sicheritz-Ponten|first23=Thomas|last24=Bachmann|first24=Lutz|last25=Wiig|first25=Øystein|last26=Hansen|first26=Anders J.|last27=Gilbert|first27=M. Thomas P.|bibcode=2018CBio...28E3441G }}</ref> <ref name=Hedrick2009>{{cite journal|doi=10.1038/hdy.2009.77|pmid=19603061|title=Wolf of a different colour|journal=Heredity|volume=103|issue=6|pages=435–436|year=2009|last1=Hedrick|first1=P. W.|s2cid=5228987|doi-access=free}}</ref> <ref name=Hennelly2021>{{cite journal|doi=10.1111/mec.16127|title=Ancient divergence of Indian and Tibetan wolves revealed by recombination-aware phylogenomics|year=2021|last1=Hennelly|first1=Lauren M.|last2=Habib|first2=Bilal|last3=Modi|first3=Shrushti|last4=Rueness|first4=Eli K.|last5=Gaubert|first5=Philippe|last6=Sacks|first6=Benjamin N.|journal=Molecular Ecology|volume=30|issue=24|pages=6687–6700|pmid=34398980|bibcode=2021MolEc..30.6687H |s2cid=237147842}}</ref> <ref name=Iacolina2010>{{cite journal|doi=10.1016/j.mambio.2010.02.004|title=Y-chromosome microsatellite variation in Italian wolves: A contribution to the study of wolf-dog hybridization patterns|journal=Mammalian Biology—Zeitschrift für Säugetierkunde|volume=75|issue=4|pages=341–347|year=2010|last1=Iacolina|first1=Laura|last2=Scandura|first2=Massimo|last3=Gazzola|first3=Andrea|last4=Cappai|first4=Nadia|last5=Capitani|first5=Claudia|last6=Mattioli|first6=Luca|last7=Vercillo|first7=Francesca|last8=Apollonio|first8=Marco|bibcode=2010MamBi..75..341I }}</ref> <ref name=Ishiguro2009>{{cite journal|doi=10.2108/zsj.26.765 |pmid=19877836|title=Mitochondrial DNA Analysis of the Japanese Wolf (Canis Lupus Hodophilax ''Temminck'', 1839) and Comparison with Representative Wolf and Domestic Dog Haplotypes|journal=Zoological Science|volume=26|issue=11|pages=765–70 |year=2009|last1=Ishiguro|first1=Naotaka |last2=Inoshima|first2=Yasuo|last3=Shigehara|first3=Nobuo|s2cid=27005517|doi-access=free}}</ref> <ref name=Jedrzejewski2007>{{Cite journal | doi = 10.1111/j.0906-7590.2007.04826.x| title = Territory size of wolves ''Canis lupus'': Linking local (Białowieża Primeval Forest, Poland) and Holarctic-scale patterns| journal = Ecography| volume = 30| pages = 66–76| year = 2007| last1 = Jędrzejewski | first1 = W. O. | last2 = Schmidt | first2 = K. | last3 = Theuerkauf | first3 = J. R. | last4 = Jędrzejewska | first4 = B. A. | last5 = Kowalczyk | first5 = R. | issue = 1| bibcode = 2007Ecogr..30...66J| s2cid = 62800394}}</ref> <ref name="Jess">{{cite web|last=Backeryd|first= J.|year=2007|title=Wolf attacks on dogs in Scandinavia 1995–2005—Will wolves in Scandinavia go extinct if dog owners are allowed to kill a wolf attacking a dog?|publisher=Examensarbete, Institutionen för ekologi, Grimsö forskningsstation. Sveriges Lantbruksuniversitet|access-date=2019-07-17|url=https://www.slu.se/globalassets/ew/org/inst/ekol/forskning/projekt/skandulv/publikationer/studentarbeten/backeryd-2007-wolf-attacks-on-dogs-in-scandinavia-1995-2005.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190717212002/https://www.slu.se/globalassets/ew/org/inst/ekol/forskning/projekt/skandulv/publikationer/studentarbeten/backeryd-2007-wolf-attacks-on-dogs-in-scandinavia-1995-2005.pdf|archive-date=2019-07-17|url-status=dead}}</ref> <ref name=Jimenez2008>{{cite journal|doi=10.22621/cfn.v122i1.550|title=Gray Wolves, ''Canis lupus'', Killed by Cougars, ''Puma concolor'', and a Grizzly Bear, ''Ursus arctos'', in Montana, Alberta, and Wyoming|journal=The Canadian Field-Naturalist|volume=122|page=76|year=2008|last1=Jimenez|first1=Michael D.|last2=Asher|first2=Valpa J.|last3=Bergman|first3=Carita|last4=Bangs|first4=Edward E.|last5=Woodruff|first5=Susannah P.|doi-access=free}}</ref> <ref name=Jones>{{Cite journal|last=Jones|first= K.|title=Never Cry Wolf: Science, Sentiment, and the Literary Rehabilitation of ''Canis Lupus''|journal=The Canadian Historical Review|volume=84|year=2001|url=http://wolfology1.tripod.com/id155.htm|access-date=2012-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20131012043318/http://wolfology1.tripod.com/id155.htm|archive-date=2013-10-12|url-status=live}}</ref> <ref name=Justice2019>{{cite web|url=https://laws.justice.gc.ca/eng/acts/N-14.01/page-12.html|title=Schedule 3 (section 26) Protected Species|last1=Government of Canada|date=29 July 2019|website=Justice Laws Website|access-date=2019-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190409212058/https://laws.justice.gc.ca/eng/acts/N-14.01/page-12.html|archive-date=9 April 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Kipling>{{cite journal|first1= K|last1=Cassidy|first2= D. W.|last2= Smith|first3= L. D.|last3= Mech|first4= D. R.|last4= MacNulty|first5= D. R.|last5= Stahler|first6= M. C.|last6= Metz|year=2006|title=Territoriality and interpack aggression in wolves: Shaping a social carnivore's life history. Rudyard Kipling's Law of the Jungle Meets Yellowstone's Law of the Mountains|journal=Yellowstone Science|volume=24|issue=1|pages=37–41|url=https://www.researchgate.net/publication/324439691}}</ref> <ref name=Klein1995>{{cite book|last=Klein|first= D. R.|year=1995|contribution=The introduction, increase, and demise of wolves on Coronation Island, Alaska|pages=275–280|editor-link=Ludwig N. Carbyn|editor-last=Carbyn|editor-first= L. N.|editor2-last= Fritts|editor2-first= S. H.|editor3-last= Seip|editor3-first= D. R.|title=Ecology and conservation of wolves in a changing world|publisher=Canadian Circumpolar Institute, Occasional Publication No. 35.}}</ref> <!-- <ref name=Koblmuller2016>{{cite journal|doi=10.1111/jbi.12765|title=Whole mitochondrial genomes illuminate ancient intercontinental dispersals of grey wolves (Canis lupus)|journal=Journal of Biogeography|volume=43|issue=9|pages=1728–1738|year=2016|last1=Koblmüller|first1=Stephan |last2=Vilà|first2=Carles|last3=Lorente-Galdos|first3=Belen|last4=Dabad|first4=Marc|last5=Ramirez|first5=Oscar|last6=Marques-Bonet|first6=Tomas|last7=Wayne|first7=Robert K.|last8=Leonard|first8=Jennifer A.|bibcode=2016JBiog..43.1728K |hdl=10261/153364|s2cid=88740690}}</ref> --> <ref name=Koepfli-2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.06.060|pmid=26234211|title=Genome-wide Evidence Reveals that African and Eurasian Golden Jackals Are Distinct Species|journal=Current Biology|volume=25 |issue=#16 |pages=2158–65 |year=2015 |last1=Koepfli |first1=Klaus-Peter |last2=Pollinger |first2=John |last3=Godinho |first3=Raquel |last4=Robinson |first4=Jacqueline |last5=Lea|first5=Amanda |last6=Hendricks|first6=Sarah|last7=Schweizer|first7=Rena M.|last8=Thalmann|first8=Olaf|last9=Silva|first9=Pedro|last10=Fan|first10=Zhenxin|last11=Yurchenko|first11=Andrey A.|last12=Dobrynin|first12=Pavel|last13=Makunin|first13=Alexey|last14=Cahill|first14=James A.|last15=Shapiro|first15=Beth|last16=Álvares|first16=Francisco|last17=Brito|first17=José C.|last18=Geffen|first18=Eli|last19=Leonard|first19=Jennifer A.|last20=Helgen|first20=Kristofer M.|last21=Johnson|first21=Warren E.|last22=o'Brien|first22=Stephen J.|last23=Van Valkenburgh|first23=Blaire|last24=Wayne|first24=Robert K.|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.2158K }}</ref> <ref name=Kopaliani2014>{{Cite journal | doi = 10.1093/jhered/esu014| pmid = 24622972| title = Gene Flow between Wolf and Shepherd Dog Populations in Georgia (Caucasus)| journal = Journal of Heredity| volume = 105| issue = 3| pages = 345–53| year = 2014| last1 = Kopaliani | first1 = N.| last2 = Shakarashvili | first2 = M.| last3 = Gurielidze | first3 = Z.| last4 = Qurkhuli | first4 = T.| last5 = Tarkhnishvili | first5 = D.| doi-access = }}</ref> <ref name=Larson2014>{{cite journal|last1=Larson|first1=G.|last2=Bradley|first2=D. G.|year=2014|title=How Much Is That in Dog Years? The Advent of Canine Population Genomics|journal=PLOS Genetics |doi=10.1371/journal.pgen.1004093|pmid=24453989|pmc=3894154|volume=10|issue=1|page=e1004093 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Larson2017>{{cite journal|doi=10.24272/j.issn.2095-8137.2017.021|pmid=28585433|title=Reconsidering the distribution of gray wolves|journal=Zoological Research|volume=38|issue=3|pages=115–116|year=2017|last1=Larson|first1=Greger|pmc=5460078}}</ref> <ref name=Lehrman>{{cite journal|author=A. Lehrman|year=1987|title=Anatolian Cognates of the PIE Word for 'Wolf'|journal=Die Sprache|volume=33|pages=13–18}}</ref> <ref name=Lescureaux2014>{{cite journal|doi=10.1016/j.biocon.2014.01.032|title=Warring brothers: The complex interactions between wolves (''Canis lupus'') and dogs (''Canis familiaris'') in a conservation context|journal=Biological Conservation|volume=171|pages=232–245|year=2014|last1=Lescureux|first1=Nicolas|last2=Linnell|first2=John D. C.|bibcode=2014BCons.171..232L }}</ref> <ref name=Linnaeus1758>{{cite book|last=Linnæus|first=Carl |chapter=Canis Lupus |title=Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I |year=1758|publisher=Laurentius Salvius|location=Holmiæ (Stockholm) |pages=39–40 |chapter-url=https://archive.org/details/carolilinnisys00linn/page/39 |edition=10 |language=la}}</ref> <ref name="Linnell">{{cite book |last=Linnell |first=J. D. C. |date=2002 |url=http://www1.nina.no/lcie_new/pdf/634986149343022620_Linnell%20NINA%20OP%20731%20Fear%20of%20wolves%20eng.pdf |title=The Fear of Wolves: A Review of Wolf Attacks on Humans |publisher=Norsk Institutt for Naturforskning (NINA) |isbn=978-82-426-1292-2 |access-date=2013-08-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140517121822/http://www1.nina.no/lcie_new/pdf/634986149343022620_Linnell%20NINA%20OP%20731%20Fear%20of%20wolves%20eng.pdf |archive-date=2014-05-17 |url-status=live }}</ref> <ref name=McAllister2007>{{cite book|last1=McAllister|first1=I.|title=The Last Wild Wolves: Ghosts of the Rain Forest|publisher=University of California Press|year=2007|page=144|isbn=978-0520254732|url={{Google books|plainurl=yes|id=RPKM7UVyQdkC|page=144}}}}</ref> <ref name=Macdonald2001>{{cite book|last1=Macdonald|first1=D. W.|last2=Norris|first2=S.|year=2001|title=Encyclopedia of Mammals|publisher= Oxford University Press|page=45|isbn=978-0-7607-1969-5|author-link=David Macdonald (biologist)|url={{Google books|plainurl=yes|id=_eiaygAACAAJ|page=45}}}}</ref> <ref name=MacNulty2007>{{cite journal|last1=MacNulty|first1=Daniel|last2=Mech|first2=L. David|last3=Smith|first3=Douglas W.|year=2007|title=A proposed ethogram of large-carnivore predatory behavior, exemplified by the wolf|journal=Journal of Mammalogy|volume=88|issue=3|pages=595–605|doi=10.1644/06-MAMM-A-119R1.1|doi-access=free}}</ref> <ref name=Mech1966>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|title=The Wolves of Isle Royale|publisher=Fauna of the National Parks of the United States|series=Fauna Series 7|year=1966|pages=75–76|isbn=978-1-4102-0249-9| url=https://archive.org/stream/wolvesofisleroya00royal#page/76}}</ref> <ref name=Mech1974>{{cite journal|last1=Mech|first1=L. David|year=1974|title=Canis lupus|url=https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|journal=Mammalian Species|issue=37|pages=1–6|doi=10.2307/3503924|jstor=3503924|access-date=July 30, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190731113812/https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|archive-date=July 31, 2019|url-status=live|doi-access=free}}</ref> <ref name=Mech1977>{{Cite journal | last1 = Mech | first1 = L. D. | title = Wolf-Pack Buffer Zones as Prey Reservoirs | doi = 10.1126/science.198.4314.320 | journal = Science | volume = 198 | issue = 4314 | pages = 320–321 | year = 1977 | pmid = 17770508 | bibcode = 1977Sci...198..320M | s2cid = 22125487 | url = https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1365&context=usgsnpwrc | access-date = 2019-01-10 | archive-url = https://web.archive.org/web/20180724143241/https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1365&context=usgsnpwrc | archive-date = 2018-07-24 | url-status = live }}</ref> <ref name=Mech2003>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|last2=Adams|first2=L. G.|last3=Meier|first3=T. J.|last4=Burch|first4=J. W.|last5=Dale|first5=B. W.|title=The Wolves of Denali|publisher=University of Minnesota Press|year=2003|chapter=Ch.8-The Denali Wolf-Prey System|page=163|isbn=0-8166-2959-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=-IZBwMrNWnMC|page=163}}}}</ref> <ref name=Merrit1921>{{cite web|last=Merrit|first=Dixon|title=World's Greatest Animal Dead|publisher=US Department of Agriculture Division of Publications|date=January 7, 1921|page=2|access-date=July 26, 2019|url=https://www.fws.gov/news/Historic/NewsReleases/1921/19210103.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190724022150/https://www.fws.gov/news/Historic/NewsReleases/1921/19210103.pdf|archive-date=July 24, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Mexicanwolf>{{Cite web |date=2024-03-05 |title=Mexican Wolf Population Grows for Eighth Consecutive Year {{!}} U.S. Fish & Wildlife Service |url=https://www.fws.gov/press-release/2024-03/mexican-wolf-population-grows-eighth-consecutive-year |access-date=2024-03-06 |website=www.fws.gov |language=en}}</ref> <ref name=Miklosi2015>{{cite book|last1=Miklosi|first1=A.|title=Dog Behaviour, Evolution, and Cognition|publisher=Oxford University Press|edition=2|year=2015|chapter=Ch. 5.5.2—Wolves|pages=110–112|isbn=978-0-19-104572-1|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=VT-WBQAAQBAJ|page=111}}}}</ref> <ref name=Mills1998>{{Cite book |last1=Mills|first1= M. G. L. |last2=Mills|first2= Gus |last3=Hofer|first3= Heribert |title=Hyaenas: status survey and conservation action plan |url=https://books.google.com/books?id=aO2gTeLBLZYC&pg=PA24 |year=1998 |publisher=IUCN |isbn=978-2-8317-0442-5 |pages=24–25 |access-date=2015-11-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160516054731/https://books.google.com/books?id=aO2gTeLBLZYC&pg=PA24 |archive-date=2016-05-16 |url-status=live }}</ref> <ref name=Miquelle2005>{{cite book |last1=Miquelle|first1= D. G.|last2= Stephens|first2= P. A.|last3= Smirnov|first3= E. N.|last4= Goodrich|first4= J. M.|last5= Zaumyslova|first5= O. J. |last6= Myslenkov|first6= A. E. |year=2005 |url=https://books.google.com/books?id=ndb0QOvq2LYC&pg=PA179 |contribution=Tigers and Wolves in the Russian Far East: Competitive Exclusion, Functional Redundancy and Conservation Implications |title=Large Carnivores and the Conservation of Biodiversity |editor-last=Ray|editor-first= J. C.|editor-last2= Berger|editor-first2= J.|editor-last3= Redford|editor-first3= K. H.|editor-last4= Steneck|editor-first4= R. |publisher=Island Press |pages=179–207 |isbn=1-55963-080-9 |access-date=2015-11-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160603140227/https://books.google.com/books?id=ndb0QOvq2LYC&pg=PA179 |archive-date=2016-06-03 |url-status=live }}</ref> <ref name=Molnar2015>{{cite journal|last1=Molnar|first1= B.|last2= Fattebert|first2= J.|last3= Palme|first3= R.|last4= Ciucci|first4= P.|last5= Betschart|first5= B.|last6= Smith|first6= D. W.|last7= Diehl|first7= P.|year=2015|title=Environmental and intrinsic correlates of stress in free-ranging wolves|journal=PLOS ONE |volume=10 |issue=9 |at=e0137378 |doi=10.1371/journal.pone.0137378|pmid=26398784|pmc=4580640|bibcode=2015PLoSO..1037378M|doi-access= free}}</ref> <ref name=Monchot2010>{{cite journal|last1=Monchot|first1= H. |last2= Mashkour|first2= H. |url=https://www.academia.edu/3377427 |title=Hyenas around the cities. The case of Kaftarkhoun (Kashan- Iran)|journal=Journal of Taphonomy|volume=8|issue=1|year=2010|pages=17–32}}.</ref> <ref name=Moura2013>{{Cite journal | doi = 10.1007/s10592-013-0547-y| title = Unregulated hunting and genetic recovery from a severe population decline: The cautionary case of Bulgarian wolves| journal = Conservation Genetics| volume = 15| issue = 2| pages = 405–417| year = 2013| last1 = Moura | first1 = A. E. | last2 = Tsingarska | first2 = E. | last3 = Dąbrowski | first3 = M. J. | last4 = Czarnomska | first4 = S. D. | last5 = Jędrzejewska | first5 = B. A. | last6 = Pilot | first6 = M. G. | doi-access = free }}</ref> <ref name=Nayak2015>{{cite journal | last1 = Nayak | first1 = S. | last2 = Shah | first2 = S. | last3 = Borah | first3 = J. | year = 2015 | title = Going for the kill: an observation of wolf-hyaena interaction in Kailadevi Wildlife Sanctuary, Rajasthan, India | journal = Canid Biology & Conservation | volume = 18 | issue = 7| pages = 27–29 }}</ref> <ref name="Nevercrywolf">{{cite journal|last1=Grooms |first1=Steve |year=2008 |title=The Mixed Legacy of ''Never Cry Wolf'' |url=http://www.wolf.org/wolves/news/pdf/fall2008.pdf |journal=International Wolf |volume=18 |issue=3 |pages=11–13 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100621114838/http://www.wolf.org/wolves/news/pdf/fall2008.pdf |archive-date=June 21, 2010 }}</ref> <ref name=Newsome2016>{{cite journal|doi=10.1111/mam.12067|title=Food habits of the world's grey wolves|journal=Mammal Review|volume=46|issue=4|pages=255–269|year=2016|last1=Newsome|first1=Thomas M.|last2=Boitani|first2=Luigi|last3=Chapron|first3=Guillaume|last4=Ciucci|first4=Paolo|last5=Dickman|first5=Christopher R.|last6=Dellinger|first6=Justin A.|last7=López-Bao|first7=José V.|last8=Peterson|first8=Rolf O.|last9=Shores|first9=Carolyn R.|last10=Wirsing|first10=Aaron J.|last11=Ripple|first11=William J.|s2cid=31174275|doi-access=free|hdl=10536/DRO/DU:30085823|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Nie2003>{{cite book|last=Nie|first= M. A.|year=2003|title=Beyond Wolves: The Politics of Wolf Recovery and Management|url=https://archive.org/details/beyondwolvespoli0000niem|url-access=registration|publisher=University of Minnesota Press|pages=[https://archive.org/details/beyondwolvespoli0000niem/page/118 118]–119|isbn=0816639787}}</ref> <ref name=Nowak1983>{{cite book|last1=Nowak|first1=R. M.|last2=Paradiso|first2=J. L.|year=1983|title=Walker's Mammals of the World|edition=4th|volume=2|publisher=Johns Hopkins University Press|chapter=Carnivora;Canidae|page=[https://archive.org/details/walkersmammalsof00nowa/page/953 953]|isbn=9780801825255|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=5aPuAAAAMAAJ|page=953}}|url=https://archive.org/details/walkersmammalsof00nowa/page/953}}</ref> <ref name=Paquet2003>{{cite book|last1=Paquet|first1=P.|last2=Carbyn|first2=L. W.|title=Wild Mammals of North America: Biology, Management, and Conservation|editor1-last=Feldhamer|editor1-first=G. A.|editor2-last=Thompson|editor2-first=B. C.|editor3-last=Chapman|editor3-first=J. A.|publisher=Johns Hopkins University Press|edition=2|year=2003|chapter=Ch23: Gray wolf ''Canis lupus'' and allies|pages=482–510|isbn=0-8018-7416-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xQalfqP7BcC}}}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=Peters1975>{{Cite journal|last1=Peters|first1=R. P.|last2=Mech|first2=L. D.|title=Scent-marking in wolves|journal=American Scientist| volume=63|issue=6|pages=628–637|year=1975|pmid=1200478|bibcode=1975AmSci..63..628P}}</ref> <ref name="Rajpurohit1999">{{cite journal | last1 = Rajpurohit | first1 = K.S. | year = 1999 | title = Child lifting: Wolves in Hazaribagh, India | journal = Ambio | volume = 28 | pages = 162–166 }}</ref> <ref name="Roosevelt">{{cite book|last=Roosevelt|first= Theodore|year=1909|url=https://archive.org/stream/huntinggrislyoth00roosrich#page/178/mode/2up|title=Hunting the grisly and other sketches; an account of the big game of the United States and its chase with horse, hound, and rifle|publisher=G. P. Putnam's sons|pages=179–207|access-date=2014-05-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20150624034847/https://archive.org/stream/huntinggrislyoth00roosrich#page/178/mode/2up|archive-date=2015-06-24|url-status=live}}</ref> <ref name=Russia>{{cite web|title=The Wolf in Russia—situations and problems|publisher=Wolves and Humans Foundation|access-date=September 2, 2019|url=https://www.wolvesandhumans.org/pdf-documents/Wolves%20in%20Russia.pdf|archive-date=September 23, 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070923194508/http://www.wolvesandhumans.org/pdf-documents/Wolves%20in%20Russia.pdf|url-status=dead}}</ref> <ref name=Sekercioglu2013>{{cite web |url=https://blog.nationalgeographic.org/2013/12/15/turkeys-wolves-are-texting-their-travels-to-scientists/ |title=Turkey's Wolves Are Texting Their Travels to Scientists |last1=Şekercioğlu |first1=Çağan |date=December 15, 2013 |publisher=National Geographic |access-date=November 19, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006160158/https://blog.nationalgeographic.org/2013/12/15/turkeys-wolves-are-texting-their-travels-to-scientists/ |archive-date=October 6, 2019 |url-status=live }}</ref> <ref name=Sharma>{{cite journal|last1=Sharma|first1=Lalit Kumar|last2=Mukherjee|first2=Tanoy|last3=Saren|first3=Phakir Chandra|last4= Chandra|first4=Kailash|year=2019|title=Identifying suitable habitat and corridors for Indian Grey Wolf (Canis lupus pallipes) in Chotta Nagpur Plateau and Lower Gangetic Planes: A species with differential management needs|journal=PLOS ONE|volume=14|issue=4|page=e0215019|doi=10.1371/journal.pone.0215019|pmid=30969994|pmc=6457547|bibcode=2019PLoSO..1415019S|doi-access=free}}</ref> <ref name=Shivik2006>{{cite journal|last1=Shivik|first1=John A.|year=2006|title=Tools for the Edge: What's New for Conserving Carnivores|journal=BioScience|volume=56|issue=3|page=253|doi=10.1641/0006-3568(2006)056[0253:TFTEWN]2.0.CO;2|doi-access=free}}</ref> <ref name=Sinding2018>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1007745|pmid=30419012|pmc=6231604|title=Population genomics of grey wolves and wolf-like canids in North America |journal=PLOS Genetics|volume=14|issue=11|page=e1007745|year=2018|last1=Sinding|first1=Mikkel-Holger S.|last2=Gopalakrishan|first2=Shyam|last3=Vieira|first3=Filipe G.|last4=Samaniego Castruita|first4=Jose A. |last5=Raundrup|first5=Katrine|last6=Heide Jørgensen|first6=Mads Peter|last7=Meldgaard|first7=Morten|last8=Petersen|first8=Bent|last9=Sicheritz-Ponten|first9=Thomas|last10=Mikkelsen|first10=Johan Brus|last11=Marquard-Petersen |first11=Ulf|last12=Dietz|first12=Rune|last13=Sonne|first13=Christian|last14=Dalén|first14=Love|last15=Bachmann|first15=Lutz|last16=Wiig|first16=Øystein|last17=Hansen|first17=Anders J.|last18=Gilbert|first18=M. Thomas P. |doi-access=free }}</ref> <ref name=Skoglund2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.04.019|title=Ancient Wolf Genome Reveals an Early Divergence of Domestic Dog Ancestors and Admixture into High-Latitude Breeds|journal=Current Biology|volume=25|issue=11|pages=1515–1519|year=2015|last1=Skoglund|first1=Pontus|last2=Ersmark|first2=Erik|last3=Palkopoulou|first3=Eleftheria|last4=Dalén|first4=Love|pmid=26004765|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.1515S }}</ref> <ref name=Sorkin2008>{{cite journal|doi=10.1111/j.1502-3931.2007.00091.x|title=A biomechanical constraint on body mass in terrestrial mammalian predators|journal=Lethaia|volume=41|issue=4|pages=333–347 |year=2008|last1=Sorkin|first1=Boris|bibcode=2008Letha..41..333S }}</ref> <ref name=Sunquist2002>{{cite book|last1=Sunquist|first1=Melvin E.|last2=Sunquist|first2=Fiona|year=2002|title=Wild cats of the world|publisher=University of Chicago Press|page=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00sunq/page/167 167]|isbn=0-226-77999-8|url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00sunq/page/167}}</ref> <ref name=Symbolism>{{cite book | first=Hope B. | last=Werness |year=2007 |title=The Continuum Encyclopedia of Animal Symbolism in World Art |publisher=Continuum International Publishing Group |pages=405, 437 |isbn=978-0826419132}}</ref> <ref name=Tedford2009>{{cite journal|doi=10.1206/574.1|title=Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)|journal=Bulletin of the American Museum of Natural History |volume=325 |year=2009 |last1=Tedford|first1=Richard H.|last2=Wang|first2=Xiaoming|last3=Taylor|first3=Beryl E.|pages=1–218|hdl=2246/5999|s2cid=83594819|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Thalmann2018>{{cite book|doi = 10.1007/13836_2018_27|chapter = Paleogenomic Inferences of Dog Domestication|title = Paleogenomics|pages = 273–306|series = Population Genomics|year = 2018|last1 = Thalmann|first1 = Olaf|last2 = Perri|first2 = Angela R.|publisher=Springer, Cham|editor1-last=Lindqvist|editor1-first=C.|editor2-last=Rajora|editor2-first=O.|isbn = 978-3-030-04752-8}}</ref> <ref name=Therrien2005>{{Cite journal | last1 = Therrien | first1 = F. O. | title = Mandibular force profiles of extant carnivorans and implications for the feeding behaviour of extinct predators |doi=10.1017/S0952836905007430| journal = Journal of Zoology | volume = 267 | issue = 3 | pages = 249–270 | year = 2005}}</ref> <ref name=Thurber1993>{{cite journal|doi=10.2307/1382426|jstor=1382426|title=Effects of Population Density and Pack Size on the Foraging Ecology of Gray Wolves|journal=Journal of Mammalogy|volume=74|issue=4|pages=879–889|year=1993|last1=Thurber|first1=J. M.|last2=Peterson|first2=R. O.|s2cid=52063038}}</ref> <ref name="Tucker1998">{{cite web |last1=Tucker|first1= P. |last2= Weide|first2= B. |date=1998 |work=Wild Sentry |url=http://writetochangetheworld.wikispaces.com/file/view/CanYouTurnAWolfIntoADog.pdf |title=Can You Turn a Wolf into a Dog |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208094049/http://writetochangetheworld.wikispaces.com/file/view/CanYouTurnAWolfIntoADog.pdf |archive-date=2015-12-08 |url-status=dead|access-date=2016-03-21}}</ref> <ref name=USFWGreatLakes>{{cite web|title=Wolf Numbers in Minnesota, Wisconsin and Michigan (excluding Isle Royale)—1976 to 2015|publisher=U.S. Fish and Wildlife Service|url=https://www.fws.gov/midwest/wolf/population/mi_wi_nos.html|access-date=2020-03-23}}</ref> <ref name=Vanak2014>{{cite book|last1=Vanak|first1= A. T.|last2=Dickman|first2= C. R.|last3= Silva-Rodriguez|first3= E. A.|last4= Butler|first4= J. R. A.|last5= Ritchie|first5= E. G.|date=2014|contribution=Top-dogs and under-dogs: competition between dogs and sympatric carnivores|editor-last=Gompper|editor-first= M. E.|title=Free-Ranging Dogs and Wildlife Conservation|publisher=Oxford University Press|pages=69–93|isbn=978-0199663217}}</ref> <ref name=Wang2019>{{cite journal|doi=10.1016/j.isci.2019.09.008|pmid=31563851|pmc=6817678|title=Genomic Approaches Reveal an Endemic Subpopulation of Gray Wolves in Southern China|journal=iScience|volume=20|pages=110–118|year=2019|last1=Wang|first1=Guo-Dong|last2=Zhang|first2=Ming|last3=Wang|first3=Xuan|last4=Yang|first4=Melinda A.|last5=Cao|first5=Peng|last6=Liu|first6=Feng|last7=Lu|first7=Heng|last8=Feng|first8=Xiaotian|last9=Skoglund|first9=Pontus|last10=Wang|first10=Lu|last11=Fu|first11=Qiaomei|last12=Zhang|first12=Ya-Ping|bibcode=2019iSci...20..110W}}</ref> <!-- <ref name=Werhahn2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.gecco.2018.e00455|title=The unique genetic adaptation of the Himalayan wolf to high-altitudes and consequences for conservation|journal=Global Ecology and Conservation|volume=16|page=e00455|year=2018|last1=Werhahn|first1=Geraldine|last2=Senn|first2=Helen|last3=Ghazali|first3=Muhammad|last4=Karmacharya|first4=Dibesh|last5=Sherchan|first5=Adarsh Man|last6=Joshi|first6=Jyoti|last7=Kusi|first7=Naresh|last8=López-Bao|first8=José Vincente|last9=Rosen|first9=Tanya|last10=Kachel|first10=Shannon|last11=Sillero-Zubiri|first11=Claudio|last12=MacDonald|first12=David W.|doi-access=free|bibcode=2018GEcoC..1600455W |hdl=10651/50748|hdl-access=free}}</ref> --> <ref name=WildWolfUS>{{cite web|title=How many wild wolves are in the United States?|publisher=Wolf Conservation Center|url=https://nywolf.org/learn/u-s-wolf-populations/|access-date=May 10, 2023}}</ref> <ref name=Woodford2019>{{cite web |last=Woodford |first=Riley |url=http://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wildlifenews.view_article&articles_id=86 |title=Alaska's Salmon-Eating Wolves |date= November 2004|publisher=Wildlifenews.alaska.gov |access-date=July 25, 2019 }}</ref> <ref name=Wozencraft2005>{{MSW3 Carnivora | id = 14000738 | pages = 575–577}}</ref> <ref name=Xu2015>{{cite journal|last1=Xu|first1=Yu|last2=Yang|first2=Biao|last3=Dou|first3=Liang|year=2015|title=Local villagers' perceptions of wolves in Jiuzhaigou County, western China|journal=PeerJ|volume=3|page=e982|doi=10.7717/peerj.982|doi-access=free|pmid=26082870|pmc=4465947}}</ref> <ref name=Yadvendradev>{{cite journal | last1=Yadvendradev |first1=V. Jhala |title=The Status and Conservation of the Wolf in Gujarat and Rajasthan, India|first2=Robert H. Jr. |last2=Giles |journal=Conservation Biology |volume=5 |number=4 |year=991 |pages=476–483 |publisher=Wiley |doi=10.1111/j.1523-1739.1991.tb00354.x |jstor=2386069|bibcode=1991ConBi...5..476J }}</ref> <ref name=Zimen>{{Cite book |last=Zimen |first=Erik |title=The Wolf: His Place in the Natural World |publisher=[[Souvenir Press]] |pages=217–218|year=1981 |isbn=978-0-285-62411-5 }}</ref> }} jdmoe1ncihg8h1xrzqf2z9cjj6jzcfx 1247786 1247785 2024-10-15T15:47:04Z Rakshitha b kulal 75943 1247786 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Canis Lupus Signatus.JPG|320px|thumb|ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] '''ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ತೋಳವನ್ನು '''ಮರದ ತೋಳ''' ಅಥವಾ '''ಪಶ್ಚಿಮ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ (''ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್''), ಕಾನಿಡ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಬೂದು ತೋಳಗಳು, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸದಸ್ಯ, ಮತ್ತು ಅದರ ಕಡಿಮೆ ಮೊನಚಾದ ಕಿವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೂತಿ, ಜೊತೆಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳವು ಸಣ್ಣ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳದ ತುಪ್ಪಳವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿಳಿ, ಕಂದು, ಬೂದು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪಜಾತಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ಬಿಳಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ|ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ನಿವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾದ ಅರಣ್ಯ, ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಕ್ರೌರ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಅವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದವು. ಆದರೂ ಸಹ ಎಲ್ಲಾ ತೋಳಗಳನ್ನು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡಿದರೆ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಕಡಿಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು '''ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್''' ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಕುರಿ]], [[ಮೇಕೆ]] ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಈ ಬೂದು ತೋಳಗಳಿಂದ ಅಪಾಯವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಕುಲದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಸಹಕಾರಿ ಆಟದ ಬೇಟೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಅದರ ದೈಹಿಕ ರೂಪಾಂತರಗಳು, ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ನಡವಳಿಕೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಥವಾ ಗುಂಪು ಕೂಗುವಿಕೆಯಂತಹ ಸ್ವಭಾವಗಳಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಗದ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ಸಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಜಗಳಗಳು ಮರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ತೋಳವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳು, ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ತೋಳಗಳು ಅಥವಾ ಜೊತೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳಿಗಿಂತ ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಶಸ್ಸಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ರೋಗಕಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೇಬೀಸ್ ವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತರಬಹುದು. ಜಾಗತಿಕ ಕಾಡು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ೩೦೦,೦೦೦ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್ (IUCN) ''ಕಡಿಮೆ ಕಾಳಜಿ'' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳು ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಶುಪಾಲಕ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ-ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳ ಭಯವು ಅನೇಕ ಮಾನವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಜನರ ಮೇಲೆ ದಾಖಲಾದ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ರೇಬೀಸ್‌ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ತೋಳದ ದಾಳಿಗಳು ಅಪರೂಪ ಏಕೆಂದರೆ ತೋಳಗಳು ಜನರಿಂದ ದೂರ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರರು, ರೈತರು, ಸಾಕಣೆದಾರರು ಮತ್ತು ಕುರುಬರೊಂದಿಗಿನ ಅನುಭವಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಮಾನವರ ಭಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ==ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿ== ೧೭೫೮ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವೀಡಿಷ್ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನೇಯಸ್ ತನ್ನ ''ಸಿಸ್ಟಮಾ ನೇಚರ್‌'' ದ್ವಿಪದ ನಾಮಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬುದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದದ ಅರ್ಥ "ನಾಯಿ",<ref>{{OEtymD|canine}}</ref> ಮತ್ತು ಈ ಕುಲದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಗಳು, ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಾಯಿಯಂತಹ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತೋಳವನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಲಿನೇಯಸ್ ನಾಯಿಯನ್ನು ತೋಳದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ "ಕೌಡಾ ರಿಕರ್ವಾಟಾ" (ಬಾಲವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು) ಇದು ಯಾವುದೇ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=Clutton-Brock1995/> ===ಉಪಜಾತಿಗಳು=== ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಶ್ವದ ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೂರನೇ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಸ್ತನಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಸಿ. ಲೂಪಸ್ ೩೬ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ (ಲಿನ್ನೇಯಸ್, ೧೭೫೮) ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ (ಮೇಯರ್, ೧೭೯೩) ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ ಹಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೋಮಿ - ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಎಂಬುದು ಡಿಂಗೋಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿಕ್ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದವಾಗಿದೆ. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ೧೯೯೯ ರ ಮೈಟೊಕಾಂಡ್ರಿಯದ ಡಿಎನ್‍ಎ (mtDNA) ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಮತ್ತು "ತೋಳ" ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ೩೮ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವೀಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಿನ್ನೇಯಸ್ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಮಾದರಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಉಪಜಾತಿ ಯುರೇಷಿಯನ್ ತೋಳವನ್ನು (ಸಿ. ಎಲ್‍. ಲೂಪಸ್) ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು.<ref name=Wozencraft2005/> ಪ್ಯಾಲಿಯೋಜೆನೊಮಿಕ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳ ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಹೋದರಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮೊದಲು ಸಾಕಿದ ತೋಳಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Larson2014/> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಯುಸಿಎನ್‍/ಸ್ಪೀಸೀಸ್ ಸರ್ವೈವಲ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಕ್ಯಾನಿಡ್ ಸ್ಪೆಷಲಿಸ್ಟ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊವನ್ನು ಫೆರಲ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಪರಿಚಿತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಐಯುಸಿಎನ್‍ ರೆಡ್ ಲಿಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬಾರದು.<ref name=Alvares2019/> ===ವಿಕಾಸ=== ಮುಂಚಿನ ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ (ಇದು ಸಿ. ಎಟ್ರಸ್ಕಸ್‌ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮೂಲವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=239–245}} ಆಧುನಿಕ ಬೂದು ತೋಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪಾಂಟೆ ಗಲೇರಿಯಾದಿಂದ ೪೦೬,೫೦೦ ± ೨,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನದು.<ref name=":2">{{Cite journal |last1=Iurino |first1=Dawid A. |last2=Mecozzi |first2=Beniamino |last3=Iannucci |first3=Alessio |last4=Moscarella |first4=Alfio |last5=Strani |first5=Flavia |last6=Bona |first6=Fabio |last7=Gaeta |first7=Mario |last8=Sardella |first8=Raffaele |date=2022-02-25 |title=A Middle Pleistocene wolf from central Italy provides insights on the first occurrence of Canis lupus in Europe |journal=Scientific Reports |language=en |volume=12 |issue=1 |page=2882 |doi=10.1038/s41598-022-06812-5 |issn=2045-2322 |pmc=8881584 |pmid=35217686|bibcode=2022NatSR..12.2882I }}</ref> ಅಲಾಸ್ಕಾದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಪ್ಪಲ್ ಕ್ರೀಕ್ ಸಂಪ್‌ನ ಅವಶೇಷಗಳು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು, ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Tedford2009/> ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್ ಅನ್ನು ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಉಪಜಾತಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ (ಇದು ಸುಮಾರು ೧.೪ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು).<ref name=":2" /> ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್‌ನಿಂದ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾದ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾದ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಮೂತಿ, ಟೆಂಪೊರಾಲಿಸ್ ಸ್ನಾಯುವಿನ ಉಚ್ಚಾರಣಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ಪ್ರಿಮೋಲಾರ್ಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ಮೆಗಾಫೌನಾದ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ಯಾವೆಂಜಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೃತದೇಹ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆಗೆ ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ವಿಶೇಷ ರೂಪಾಂತರಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೈರ್ ತೋಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹಲ್ಲಿನ ಒಡೆಯುವಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ತೋರಿಸಿದವು. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶವಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದ ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸೇವಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲಿನ ಮುರಿತಗಳ ಆವರ್ತನ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಆಧುನಿಕ ಮಚ್ಚೆಯುಳ್ಳ ಹೈನಾದಂತಹ ಅಭ್ಯಾಸದ ಮೂಳೆ ಕ್ರ್ಯಾಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪೂರ್ವಜರ ತೋಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Freedman2014/><ref name=Skoglund2015/><ref name=Fan2016/> ೨೦೨೧ ರ ಅಧ್ಯಯನವು ಹಿಮಾಲಯದ ತೋಳ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಯಲು ತೋಳಗಳು ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅದು ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name=Hennelly2021/> ಇತರ ತೋಳಗಳು [[ಸೈಬೀರಿಯಾ]]<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Bergström |first1=Anders |last2=Stanton |first2=David W. G. |last3=Taron |first3=Ulrike H. |last4=Frantz |first4=Laurent |last5=Sinding |first5=Mikkel-Holger S. |last6=Ersmark |first6=Erik |last7=Pfrengle |first7=Saskia |last8=Cassatt-Johnstone |first8=Molly |last9=Lebrasseur |first9=Ophélie |last10=Girdland-Flink |first10=Linus |last11=Fernandes |first11=Daniel M. |last12=Ollivier |first12=Morgane |last13=Speidel |first13=Leo |last14=Gopalakrishnan |first14=Shyam |last15=Westbury |first15=Michael V. |date=2022-07-14 |title=Grey wolf genomic history reveals a dual ancestry of dogs |journal=Nature |language=en |volume=607 |issue=7918 |pages=313–320 |doi=10.1038/s41586-022-04824-9 |issn=0028-0836 |pmc=9279150 |pmid=35768506|bibcode=2022Natur.607..313B }}</ref> ಅಥವಾ ಬೆರಿಂಗಿಯಾದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಕಳೆದ ೨೩,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಕಳೆದ ಗ್ಲೇಶಿಯಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮಮ್‌ನ ಶಿಖರ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref name=":1">{{Cite journal |last1=Loog |first1=Liisa |last2=Thalmann |first2=Olaf |last3=Sinding |first3=Mikkel-Holger S. |last4=Schuenemann |first4=Verena J. |last5=Perri |first5=Angela |last6=Germonpré |first6=Mietje |last7=Bocherens |first7=Herve |last8=Witt |first8=Kelsey E. |last9=Samaniego Castruita |first9=Jose A. |last10=Velasco |first10=Marcela S. |last11=Lundstrøm |first11=Inge K. C. |last12=Wales |first12=Nathan |last13=Sonet |first13=Gontran |last14=Frantz |first14=Laurent |last15=Schroeder |first15=Hannes |date=May 2020 |title=Ancient DNA suggests modern wolves trace their origin to a Late Pleistocene expansion from Beringia |journal=Molecular Ecology |language=en |volume=29 |issue=9 |pages=1596–1610 |doi=10.1111/mec.15329 |issn=0962-1083 |pmc=7317801 |pmid=31840921|bibcode=2020MolEc..29.1596L }}</ref> ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಡೆತಡೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರೆ,<ref name=":1" /> ಇತರ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಇದು ಜೀನ್ ಹರಿವಿನ ಏಕರೂಪದ ಪೂರ್ವಜರ ಫಲಿತಾಂಶ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿವೆ.<ref name=":0" /> ೨೦೧೬ ರ ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನವು ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳು ಸುಮಾರು ೧೨,೫೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ನಂತರ ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ೧೧,೧೦೦-೧೨,೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇತರ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ತೋಳಗಳಿಂದ ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name=Fan2016/> ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳವು ನಾಯಿಯ ಪೂರ್ವಜವಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Freedman2017/><ref name=Thalmann2018/> ನಾಯಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳಕ್ಕೆ ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಆನುವಂಶಿಕ ಮಿಶ್ರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಡಿಂಗೊ, ಬಸೆಂಜಿ, ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಮಾಸ್ಟಿಫ್ ಮತ್ತು ಚೈನೀಸ್ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳು ದೇಶೀಯ ನಾಯಿ ಕ್ಲಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಸದಸ್ಯರು. [[ಯುರೋಪ್]], ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಮತ್ತು [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ತೋಳಗಳ ಭಿನ್ನತೆಯ ಸಮಯವು ಸುಮಾರು ೧,೬೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನದು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ತೋಳವು ಸುಮಾರು ೫,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿತು.<ref name=Fan2016/> ==ವಿವರಣೆ== [[File:Front view of a resting Canis lupus ssp.jpg|thumb|upright|alt=ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳ]] ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದೆ,<ref name=Mech1974/> ಮತ್ತು ಕೊಯೊಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳಿಂದ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೂತಿ, ಚಿಕ್ಕ ಕಿವಿಗಳು, ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=129–132}}<ref name=Mech1974/> ಇದು ತೆಳ್ಳಗೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ದೊಡ್ಡದಾದ, ಆಳವಾಗಿ ಅವರೋಹಣ ಪಕ್ಕೆಲುಬು, ಇಳಿಜಾರಾದ ಬೆನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನಾಯುವಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ಕಾಲುಗಳು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮಧ್ಯಮವಾಗಿ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಾಣಿಯು ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಆಳವಾದ ಹಿಮವನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,<ref>{{Cite journal |last1=Tomiya |first1=Susumu |last2=Meachen |first2=Julie A. |date=17 January 2018 |title=Postcranial diversity and recent ecomorphic impoverishment of North American gray wolves |journal=[[Biology Letters]] |language=en |volume=14 |issue=1 |pages=20170613 |doi=10.1098/rsbl.2017.0613 |issn=1744-9561 |pmc=5803591 |pmid=29343558 }}</ref> ಆದರೂ ಕೆಲವು ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಾಲಿನ ಇಕೋಮಾರ್ಫ್‌ಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.[36] ಕಿವಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನವಾಗಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ತಲೆಯು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅಗಲವಾದ ಹಣೆ, ಬಲವಾದ ದವಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ, ಮೊಂಡಾದ ಮೂತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತಲೆಬುರುಡೆಯು ೨೩೦–೨೮೦ ಮಿಮೀ (೯–೧೧ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೧೩೦–೧೫೦ ಮಿಮೀ (೫–೬ ಇಂಚು) ಅಗಲವಿದೆ.{{sfn|Mech|1981|p=14}} ಹಲ್ಲುಗಳು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಇದು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಅವು ಹೈನಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಷ್ಟು ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Therrien2005/>{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=112}} ಇದರ ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಚಪ್ಪಟೆ ಚೂಯಿಂಗ್ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಕೊಯೊಟೆಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರ ಆಹಾರವು ಹೆಚ್ಚು ತರಕಾರಿ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಹೆಣ್ಣು ತೋಳಗಳು ಕಿರಿದಾದ ಮೂತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಣೆಗಳು, ತೆಳ್ಳಗಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಗಳು, ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಕಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೃಹತ್ ಭುಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=23}} [[File:Canis lupus italicus skeleton (white background).jpg|thumb|left|alt=Photograph of a wolf skeleton|ತೋಳದ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರವನ್ನು ಇಟಲಿಯ ಅಬ್ರುಝೊ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ವುಲ್ಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ]] ವಯಸ್ಕ ತೋಳಗಳು ೧೦೫-೧೬೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೪೧-೬೩ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೮೦-೮೫ ಸೆಂ.ಮೀ (೩೧-೩೩ ಇಂಚು) ನಷ್ಟು ಭುಜದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬಾಲವು ೨೯-೫೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೧೧-೨೦ ಇಂಚು) ಉದ್ದವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ, ಕಿವಿಗಳು ೯೦-೧೧೦ ಮಿಮೀ (೩+೧⁄೨-೪+೩⁄೮ ಇಂಚು) ಎತ್ತರ, ಮತ್ತು ಹಿಂಗಾಲುಗಳು ೨೨೦-೨೫೦ ಮಿಮೀ (೮) +೫⁄೮–೯+೭⁄೮ ಇಂಚು).{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ಬರ್ಗ್‌ಮನ್‌ನ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ತೋಳದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ತೂಕವು ಅಕ್ಷಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಾನುಗುಣವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.[44] ತೋಳದ ಸರಾಸರಿ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೪೦ ಕೆಜಿ (೮೮ ಪೌಂಡು), ದಾಖಲಾದ ಚಿಕ್ಕ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೧೨ ಕೆಜಿ (೨೬ ಪೌಂಡು) ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೭೯.೪ ಕೆಜಿ (೧೭೫ ಪೌಂಡು) ಆಗಿದೆ.<ref name=Macdonald2001/>{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೩೮.೫ ಕೆಜಿ (೮೫ ಪೌಂಡು), [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ]] ತೋಳಗಳು ೩೬ ಕೆಜಿ (೭೯ ಪೌಂಡು), ಮತ್ತು [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೨೫ ಕೆಜಿ (೫೫ ಪೌಂಡು).{{sfn|Lopez|1978|p=19}} ಯಾವುದೇ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಣ್ಣುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಂಡು ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ೨.೩–೪.೫ ಕೆಜಿ (೫–೧೦ ಪೌಂಡು) ಕಡಿಮೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [[ಅಲಾಸ್ಕ|ಅಲಾಸ್ಕಾ]] ಮತ್ತು [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದರೂ, ೫೪ ಕೆಜಿ (೧೧೯ ಪೌಂಡು) ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೂಕವಿರುವ ತೋಳಗಳು ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=18}} ಮಧ್ಯ [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ೬೯-೭೯ ಕೆಜಿ (೧೫೨-೧೭೪ ಪೌಂಡು) ತೂಕವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ==ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ== ===ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನ=== [[File:Lupo in Sassoferrato.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf standing on snowy ground|ಇಟಾಲಿಯನ್ ತೋಳ, ಇಟಲಿಯ ಸಾಸ್ಸೊಫೆರಾಟೊನಲ್ಲಿ ಅಪೆನ್ನೈನ್ಸ್ ಪರ್ವತದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ]] ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ]] ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಮಾನವ ಕಿರುಕುಳವು ತೋಳದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಿದೆ. ತೋಳವು ಈಗ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]] ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದ್ವೀಪಗಳು ಮತ್ತು [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿದೆ (ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅಳಿದುಹೋಗಿದೆ). ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಡು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ತೋಳವನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಮೀ (೯,೮೦೦ ಅಡಿ) ನಡುವೆ ಕಾಣಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಕಾಡುಗಳು, ಒಳನಾಡಿನ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಪೊದೆಗಳು, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು (ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಟಂಡ್ರಾ ಸೇರಿದಂತೆ), ಮರುಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="iucn status 2 June 2024">{{cite iucn |author=Boitani, L. |author2=Phillips, M. |author3=Jhala, Y. |name-list-style=amp |year=2023 |title=''Canis lupus'' |amends=2018 |page=e.T3746A247624660 |doi=10.2305/IUCN.UK.2023-1.RLTS.T3746A247624660.en |access-date=2 June 2024}}</ref> ತೋಳಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವು ಬೇಟೆಯ ಸಮೃದ್ಧತೆ, ಹಿಮದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ, ರಸ್ತೆ ಸಾಂದ್ರತೆ, ಮಾನವ ಉಪಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ===ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ=== [[File:Wolf with Caribou Hindquarter.jpg|thumb|upright|left|alt=Photograph of a wolf carrying a caribou leg in its mouth|ಅಲಾಸ್ಕಾದ ಡೆನಾಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರಿಬೌ ಅನ್ನು ಹೊತ್ತ ತೋಳ]] ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಭೂ ಸಸ್ತನಿಗಳಂತೆ, ತೋಳವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ೨೪೦–೬೫೦ ಕೆಜಿ (೫೩೦–೧,೪೩೦ ಪೌಂಡ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ೨೩–೧೩೦ ಕೆಜಿ (೫೧–೨೮೭ ಪೌಂಡ್) ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದಾದ ಅಂಗ್ಯುಲೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Earle1987/><ref name=Sorkin2008/> ತೋಳವು ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Paquet2003/> ೧೫ ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಜೊತೆಗೆ ವಯಸ್ಕ ಮೂಸ್ ಅನ್ನು ಉರುಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Mech1966/> ವಿವಿಧ ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ತೋಳಗಳ ನಡುವಿನ ಆಹಾರದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ವಿವಿಧ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ತೋಳದ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಡು ದೊಡ್ಡ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು (ಅಂಗುಲೇಟ್ಸ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. [[ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಅವುಗಳ ಆಹಾರವು ಕಾಡು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳವು ಕಾಡು ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಇವುಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ತೋಳವು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> ಯುರೇಷಿಯಾದಾದ್ಯಂತ, ತೋಳಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೂಸ್, ಕೆಂಪು ಜಿಂಕೆ, ರೋ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು [[ಕಾಡುಹಂದಿ|ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ಪ್ರಮುಖ ಶ್ರೇಣಿಯ-ವ್ಯಾಪಕ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಎಲ್ಕ್, ಮೂಸ್, ಕ್ಯಾರಿಬೌ, ಬಿಳಿ-ಬಾಲದ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಸರಗತ್ತೆ ಜಿಂಕೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=109–110}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮೊದಲು, ತೋಳಗಳು ಕಾಡು ಕುದುರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.<ref>{{Cite journal |last1=Landry |first1=Zoe |last2=Kim |first2=Sora |last3=Trayler |first3=Robin B. |last4=Gilbert |first4=Marisa |last5=Zazula |first5=Grant |last6=Southon |first6=John |last7=Fraser |first7=Danielle |date=1 June 2021 |title=Dietary reconstruction and evidence of prey shifting in Pleistocene and recent gray wolves (Canis lupus) from Yukon Territory |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S003101822100153X |journal=[[Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology]] |language=en |volume=571 |pages=110368 |doi=10.1016/j.palaeo.2021.110368 |bibcode=2021PPP...57110368L |access-date=23 April 2024 |via=Elsevier Science Direct |issn=0031-0182}}</ref> ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ಊಟವನ್ನು ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|1981|p=172}} ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿನ್ನುವ ತೋಳವು ಚರ್ಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಹೃದಯ, ಕರುಳುಗಳು, ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=201}} ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳಗಳು ಗಡಿಬಿಡಿಯಿಂದ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಆಹಾರಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿರುವ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ದಂಶಕಗಳು, ಮೊಲಗಳು, ಕೀಟಾಹಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಜಲಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಆಹಾರಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಅವು ಹಲ್ಲಿಗಳು, ಹಾವುಗಳು, ಕಪ್ಪೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವಾಗ ದೊಡ್ಡ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳು ಮೀನು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಹ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.<ref name=Gable2018/><ref name=Woodford2019/><ref name=McAllister2007/> ತೋಳಗಳು ಕೆಲವು ಸಸ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸೇವಿಸುತ್ತವೆ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳು ಸೇಬುಗಳು, ಪೇರಳೆ, ಅಂಜೂರದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಕಲ್ಲಂಗಡಿಗಳು, ಮತ್ತು ಚೆರ್ರಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಬೆರಿಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ರಾಸ್ಬೆರ್ರಿಸ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಅವು ಹುಲ್ಲನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ, ಇದು ಕೆಲವು ಜೀವಸತ್ವಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕರುಳಿನ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು ಅಥವಾ ಉದ್ದನೆಯ ಕಾವಲು ಕೂದಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ವಾಂತಿಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Fuller2019/> ಅವುಗಳು ಪರ್ವತ ಬೂದಿ, ಕಣಿವೆಯ ಲಿಲಿ, ಬಿಲ್ಬೆರ್ರಿಗಳು, ಕೌಬರಿಗಳು, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕಪ್ಪು ನೈಟ್ಶೇಡ್, ಧಾನ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ರೀಡ್ಸ್‌ನ ಚಿಗುರುಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೊರತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ದಟ್ಟವಾದ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯುರೇಷಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜಾನುವಾರುಗಳು ಮತ್ತು ಕಸದ ಮೇಲೆ ಬದುಕಲು ಬಲವಂತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯು ಕಡಿಮೆ ಮಾನವ ಸಾಂದ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳಗಳು ಸಂದಿಗ್ಧ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜಾನುವಾರು ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=109}} ಕಠೋರವಾದ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕತೆಯು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಗುಂಪುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಅಥವಾ ಗಾಯಗೊಂಡ ತೋಳಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಸತ್ತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರ ದೇಹಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}}{{sfn|Mech|1981|p=180}}<ref name=Klein1995/> ===ಸೋಂಕುಗಳು=== [[File:Wild Wolf Afflicted with Mange.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf with mange eating at a kill|ಯೆಲ್ಲೊಸ್ಟೋನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿನ ಸೋಂಕಿತ ತೋಳ]] ತೋಳಗಳಿಂದ ಒಯ್ಯುವ ವೈರಲ್ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ರೇಬೀಸ್, ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಹೆಪಟೈಟಿಸ್, ಪ್ಯಾಪಿಲೋಮಾಟೋಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಕೊರೊನಾವೈರಸ್. ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಬೀಸ್‌ಗೆ ಕಾವುಕೊಡುವ ಅವಧಿಯು ಎಂಟರಿಂದ ೨೧ ದಿನಗಳು, ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯವು ಉದ್ರೇಕಗೊಳ್ಳಲು, ಅದರ ಗುಂಪನ್ನು ತೊರೆದು, ಮತ್ತು ದಿನಕ್ಕೆ ೮೦ ಕಿಮೀ (೫೦ ಮೈಲಿ) ವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಡಿಸ್ಟೆಂಪರ್ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಲಾಸ್ಕಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತೋಳಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಇದು ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ನಿರ್ಜಲೀಕರಣ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಟ್ ಅಸಮತೋಲನ, ಮತ್ತು ಎಂಡೋಟಾಕ್ಸಿಕ್ ಆಘಾತ ಅಥವಾ ಸೆಪ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ ಸಾವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬದುಕುಳಿಯಬಲ್ಲದು, ಆದರೆ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಬಹುದು. {{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=208–211}} ತೋಳಗಳಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ಬ್ರೂಸೆಲೋಸಿಸ್, ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆ, ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್, ಟುಲರೇಮಿಯಾ, ಗೋವಿನ ಕ್ಷಯ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ಲಿಸ್ಟರಿಯೊಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಥ್ರಾಕ್ಸ್.{{sfn|Graves|2007|pp=77–85}} ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ತೋಳಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಬಹುದಾದರೂ, ಇದು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಸೋಂಕಿತ ಬೇಟೆ ಅಥವಾ ಮೂತ್ರದ ಸಂಪರ್ಕದ ಮೂಲಕ ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಜ್ವರ, ಅನೋರೆಕ್ಸಿಯಾ, ವಾಂತಿ, ರಕ್ತಹೀನತೆ, ಹೆಮಟೂರಿಯಾ, ಐಕ್ಟೆರಸ್ ಮತ್ತು ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಗಟಗಳು, ಉಣ್ಣಿ, ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಮತ್ತು ಹುಳಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್ ಎಕ್ಸೋಪಾರಾಸೈಟ್‌ಗಳಿಂದ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತೋಳಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕಾರಕವೆಂದರೆ, ಮಾಂಗೆ ಮಿಟೆ (ಸಾರ್ಕೊಪ್ಟೆಸ್ ಸ್ಕೇಬಿ),{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ಆದರೂ ಅವು ನರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪೂರ್ಣ-ಊದಿದ ಮಾಂಗೆಯನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಎಂಡೋಪರಾಸೈಟ್‌ಗಳೆಂದರೆ: ಪ್ರೊಟೊಜೋವಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಲ್ಮಿನ್ತ್‌ಗಳು (ಫ್ಲೂಕ್ಸ್, ಟೇಪ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು, ರೌಂಡ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮುಳ್ಳಿನ-ತಲೆಯ ಹುಳುಗಳು). ಹೆಚ್ಚಿನ ಫ್ಲೂಕ್ ಪ್ರಭೇದಗಳು ತೋಳದ ಕರುಳಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಟೇಪ್ ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯಿಂದಲೂ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಇದು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಹೋಸ್ಟ್‌ನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬದ್ಧತೆ, ವಿಷಕಾರಿ ಮತ್ತು ಅಲರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು, ಕರುಳಿನ ಲೋಳೆಪೊರೆಯ ಕೆರಳಿಕೆ, ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರೌಂಡ್ ವರ್ಮ್ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯಬಲ್ಲವು, ಆದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಂಡಾಣು ಸೋಂಕುಗಳು ಹುಳುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯರ ವಯಸ್ಸನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಹಾನಿಕರವಲ್ಲ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ==ಸಂವಹನ== {{listen | filename = Wolf howls.ogg | title = Wolves howling | format = [[Ogg]] | filename2 = rallying.ogg | title2 = Rallying cry | format2 = [[Ogg]] }} ತೋಳಗಳು ಧ್ವನಿ, ದೇಹದ ಭಂಗಿ, ಪರಿಮಳ, ಸ್ಪರ್ಶ ಮತ್ತು ರುಚಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=66–103}} ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಚಂದ್ರನ ಹಂತಗಳು ತೋಳದ ಧ್ವನಿಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತೋಳಗಳು ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಿ ಕೂಗುವುದಿಲ್ಲ.{{sfn|Busch|2007|p=59}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಗುಂಪನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸಲು, ಚಂಡಮಾರುತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಗುರುತಿಸಲು, ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=38}} ೧೩೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ (೫೦ ಚದರ ಮೈಲಿ) ವರೆಗಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳದ ಕೂಗು ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಇತರ ಗಾಯನಗಳಲ್ಲಿ ಘರ್ಜನೆಗಳು, ತೊಗಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಚಾಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ತೋಳಗಳು ನಾಯಿಗಳು ಮುಖಾಮುಖಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಜೋರಾಗಿ ಅಥವಾ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೊಗಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಬೊಗಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗ್ರಹಿಸಿದ ಅಪಾಯದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|pp=39–41}} ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂ-ದೃಢವಾದ ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ನಿಧಾನ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಚಲನೆಗಳು, ಎತ್ತರದ ದೇಹದ ಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಹ್ಯಾಕಲ್‌ಗಳಿಂದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಆದರೆ ವಿಧೇಯರು ತಮ್ಮ ದೇಹವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮ ತುಪ್ಪಳವನ್ನು ಚಪ್ಪಟೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕಿವಿ ಮತ್ತು ಬಾಲವನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಾರೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=90}} ತೋಳಗಳು ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಮತ್ತು ಗುದ ಗ್ರಂಥಿಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲವು. ತೋಳಗಳು ಇತರ ಗುಂಪುಗಳ ತೋಳಗಳ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಅವುಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ದರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂಟಿ ತೋಳಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂಧಿತ ಜೋಡಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Paquet2003/> ಈ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ೨೪೦ ಮೀ (೨೬೦ ಗಜ) ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಕ್ಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಗುರುತುಗಳು ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=19–26}} ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಲ್ಲುಗಳು, ಬಂಡೆಗಳು, ಮರಗಳು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರಗಳ ಬಳಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬೆಳೆದ ಕಾಲಿನ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜನೆಯು ತೋಳದಲ್ಲಿ ಸುವಾಸನೆಯ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಮುಖ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ೬೦-೮೦% ನಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Peters1975/> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|refs= <ref name=Alvares2019>{{cite web |first1=Francisco|last1=Alvares|first2=Wieslaw|last2=Bogdanowicz|first3=Liz A.D.|last3=Campbell|first4=Rachel|last4=Godinho|first5=Jennifer|last5=Hatlauf|first6=Yadvendradev V.|last6=Jhala|author-link6=Yadvendradev Vikramsinh Jhala|first7=Andrew C.|last7=Kitchener|first8=Klaus-Peter|last8=Koepfli|first9=Miha|last9=Krofel|first10=Patricia D.|last10=Moehlman|first11=Helen|last11=Senn |first12=Claudio|last12=Sillero-Zubiri|first13=Suvi|last13=Viranta|first14=Geraldine|last14=Werhahn|year=2019|website=IUCN/SSC Canid Specialist Group|url=https://www.canids.org/CBC/Old_World_Canis_Taxonomy_Workshop.pdf|title=Old World Canis spp. with taxonomic ambiguity: Workshop conclusions and recommendations. CIBIO. Vairão, Portugal, 28–30 May 2019|access-date=6 March 2020}}</ref> <ref name=Clutton-Brock1995>{{cite book|last1=Clutton-Brock|first1=Juliet|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People|editor1-last=Serpell|editor1-first=James|publisher=Cambridge University Press|year=1995|chapter=2-Origins of the dog|pages=[https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7 7–20]|isbn=0521415292|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=I8HU_3ycrrEC|page=8}}|url=https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7}}</ref> <ref name=Earle1987>{{cite journal | last1 = Earle | first1 = M | year = 1987 | title = A flexible body mass in social carnivores | journal = American Naturalist | volume = 129 | issue = 5| pages = 755–760 | doi=10.1086/284670| s2cid = 85236511 }}</ref> <ref name=Fan2016>{{cite journal|doi=10.1101/gr.197517.115|pmid=26680994|pmc=4728369|title=Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves|journal=Genome Research|volume=26|issue=2|pages=163–173|year=2016|last1=Fan|first1=Zhenxin|last2=Silva|first2=Pedro|last3=Gronau|first3=Ilan|last4=Wang|first4=Shuoguo|last5=Armero|first5=Aitor Serres|last6=Schweizer|first6=Rena M.|last7=Ramirez|first7=Oscar|last8=Pollinger|first8=John|last9=Galaverni|first9=Marco|last10=Ortega Del-Vecchyo|first10=Diego|last11=Du|first11=Lianming|last12=Zhang|first12=Wenping|last13=Zhang|first13=Zhihe|last14=Xing|first14=Jinchuan|last15=Vilà|first15=Carles|last16=Marques-Bonet|first16=Tomas|last17=Godinho|first17=Raquel|last18=Yue|first18=Bisong|last19=Wayne|first19=Robert K.}}</ref> <ref name=Freedman2014>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1004016|pmid=24453982|pmc=3894170|title=Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs|journal=PLOS Genetics |volume=10 |issue=1 |at=e1004016 |year=2014 |last1=Freedman|first1=Adam H. |last2=Gronau|first2=Ilan |last3=Schweizer|first3=Rena M. |last4=Ortega-Del Vecchyo|first4=Diego |last5=Han|first5=Eunjung |last6=Silva|first6=Pedro M. |last7=Galaverni|first7=Marco |last8=Fan|first8=Zhenxin |last9=Marx|first9=Peter |last10=Lorente-Galdos|first10=Belen |last11=Beale|first11=Holly |last12=Ramirez|first12=Oscar |last13=Hormozdiari|first13=Farhad |last14=Alkan|first14=Can |last15=Vilà|first15=Carles |last16=Squire|first16=Kevin |last17=Geffen|first17=Eli |last18=Kusak|first18=Josip |last19=Boyko|first19=Adam R. |last20=Parker|first20=Heidi G. |last21=Lee|first21=Clarence |last22=Tadigotla|first22=Vasisht |last23=Siepel|first23=Adam |last24=Bustamante|first24=Carlos D. |last25=Harkins|first25=Timothy T. |last26=Nelson|first26=Stanley F. |last27=Ostrander|first27=Elaine A. |last28=Marques-Bonet|first28=Tomas |last29=Wayne|first29=Robert K. |last30=Novembre|first30=John |display-authors=5 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Freedman2017>{{cite journal|doi=10.1146/annurev-animal-022114-110937|pmid=27912242|title=Deciphering the Origin of Dogs: From Fossils to Genomes|journal=Annual Review of Animal Biosciences|volume=5|pages=281–307|year=2017|last1=Freedman|first1=Adam H|last2=Wayne|first2=Robert K|s2cid=26721918 |doi-access=free}}</ref> <ref name=Fuller2019>{{cite book|last1=Fuller|first1=T. K.|title=Wolves: Spirit of the Wild|publisher=Chartwell Crestline|year=2019|chapter=Ch3-What wolves eat|page=53|isbn=978-0785837381|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xqChDwAAQBAJ|page=53}}}}</ref> <ref name=Gable2018>{{cite journal |last1=Gable |first1=T. D. |last2=Windels |first2=S. K. |last3=Homkes |first3=A. T. |title=Do wolves hunt freshwater fish in spring as a food source? |journal=Mammalian Biology |date=2018 |volume=91 |pages=30–33 |doi=10.1016/j.mambio.2018.03.007|bibcode=2018MamBi..91...30G |s2cid=91073874 }}</ref> <ref name=Hedrick2009>{{cite journal|doi=10.1038/hdy.2009.77|pmid=19603061|title=Wolf of a different colour|journal=Heredity|volume=103|issue=6|pages=435–436|year=2009|last1=Hedrick|first1=P. W.|s2cid=5228987|doi-access=free}}</ref> <ref name=Hennelly2021>{{cite journal|doi=10.1111/mec.16127|title=Ancient divergence of Indian and Tibetan wolves revealed by recombination-aware phylogenomics|year=2021|last1=Hennelly|first1=Lauren M.|last2=Habib|first2=Bilal|last3=Modi|first3=Shrushti|last4=Rueness|first4=Eli K.|last5=Gaubert|first5=Philippe|last6=Sacks|first6=Benjamin N.|journal=Molecular Ecology|volume=30|issue=24|pages=6687–6700|pmid=34398980|bibcode=2021MolEc..30.6687H |s2cid=237147842}}</ref> <ref name=Iacolina2010>{{cite journal|doi=10.1016/j.mambio.2010.02.004|title=Y-chromosome microsatellite variation in Italian wolves: A contribution to the study of wolf-dog hybridization patterns|journal=Mammalian Biology—Zeitschrift für Säugetierkunde|volume=75|issue=4|pages=341–347|year=2010|last1=Iacolina|first1=Laura|last2=Scandura|first2=Massimo|last3=Gazzola|first3=Andrea|last4=Cappai|first4=Nadia|last5=Capitani|first5=Claudia|last6=Mattioli|first6=Luca|last7=Vercillo|first7=Francesca|last8=Apollonio|first8=Marco|bibcode=2010MamBi..75..341I }}</ref> <ref name=Ishiguro2009>{{cite journal|doi=10.2108/zsj.26.765 |pmid=19877836|title=Mitochondrial DNA Analysis of the Japanese Wolf (Canis Lupus Hodophilax ''Temminck'', 1839) and Comparison with Representative Wolf and Domestic Dog Haplotypes|journal=Zoological Science|volume=26|issue=11|pages=765–70 |year=2009|last1=Ishiguro|first1=Naotaka |last2=Inoshima|first2=Yasuo|last3=Shigehara|first3=Nobuo|s2cid=27005517|doi-access=free}}</ref> <ref name=Jedrzejewski2007>{{Cite journal | doi = 10.1111/j.0906-7590.2007.04826.x| title = Territory size of wolves ''Canis lupus'': Linking local (Białowieża Primeval Forest, Poland) and Holarctic-scale patterns| journal = Ecography| volume = 30| pages = 66–76| year = 2007| last1 = Jędrzejewski | first1 = W. O. | last2 = Schmidt | first2 = K. | last3 = Theuerkauf | first3 = J. R. | last4 = Jędrzejewska | first4 = B. A. | last5 = Kowalczyk | first5 = R. | issue = 1| bibcode = 2007Ecogr..30...66J| s2cid = 62800394}}</ref> <ref name="Jess">{{cite web|last=Backeryd|first= J.|year=2007|title=Wolf attacks on dogs in Scandinavia 1995–2005—Will wolves in Scandinavia go extinct if dog owners are allowed to kill a wolf attacking a dog?|publisher=Examensarbete, Institutionen för ekologi, Grimsö forskningsstation. Sveriges Lantbruksuniversitet|access-date=2019-07-17|url=https://www.slu.se/globalassets/ew/org/inst/ekol/forskning/projekt/skandulv/publikationer/studentarbeten/backeryd-2007-wolf-attacks-on-dogs-in-scandinavia-1995-2005.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190717212002/https://www.slu.se/globalassets/ew/org/inst/ekol/forskning/projekt/skandulv/publikationer/studentarbeten/backeryd-2007-wolf-attacks-on-dogs-in-scandinavia-1995-2005.pdf|archive-date=2019-07-17|url-status=dead}}</ref> <ref name=Jimenez2008>{{cite journal|doi=10.22621/cfn.v122i1.550|title=Gray Wolves, ''Canis lupus'', Killed by Cougars, ''Puma concolor'', and a Grizzly Bear, ''Ursus arctos'', in Montana, Alberta, and Wyoming|journal=The Canadian Field-Naturalist|volume=122|page=76|year=2008|last1=Jimenez|first1=Michael D.|last2=Asher|first2=Valpa J.|last3=Bergman|first3=Carita|last4=Bangs|first4=Edward E.|last5=Woodruff|first5=Susannah P.|doi-access=free}}</ref> <ref name=Jones>{{Cite journal|last=Jones|first= K.|title=Never Cry Wolf: Science, Sentiment, and the Literary Rehabilitation of ''Canis Lupus''|journal=The Canadian Historical Review|volume=84|year=2001|url=http://wolfology1.tripod.com/id155.htm|access-date=2012-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20131012043318/http://wolfology1.tripod.com/id155.htm|archive-date=2013-10-12|url-status=live}}</ref> <ref name=Justice2019>{{cite web|url=https://laws.justice.gc.ca/eng/acts/N-14.01/page-12.html|title=Schedule 3 (section 26) Protected Species|last1=Government of Canada|date=29 July 2019|website=Justice Laws Website|access-date=2019-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190409212058/https://laws.justice.gc.ca/eng/acts/N-14.01/page-12.html|archive-date=9 April 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Kipling>{{cite journal|first1= K|last1=Cassidy|first2= D. W.|last2= Smith|first3= L. D.|last3= Mech|first4= D. R.|last4= MacNulty|first5= D. R.|last5= Stahler|first6= M. C.|last6= Metz|year=2006|title=Territoriality and interpack aggression in wolves: Shaping a social carnivore's life history. Rudyard Kipling's Law of the Jungle Meets Yellowstone's Law of the Mountains|journal=Yellowstone Science|volume=24|issue=1|pages=37–41|url=https://www.researchgate.net/publication/324439691}}</ref> <ref name=Klein1995>{{cite book|last=Klein|first= D. R.|year=1995|contribution=The introduction, increase, and demise of wolves on Coronation Island, Alaska|pages=275–280|editor-link=Ludwig N. Carbyn|editor-last=Carbyn|editor-first= L. N.|editor2-last= Fritts|editor2-first= S. H.|editor3-last= Seip|editor3-first= D. R.|title=Ecology and conservation of wolves in a changing world|publisher=Canadian Circumpolar Institute, Occasional Publication No. 35.}}</ref> <!-- <ref name=Koblmuller2016>{{cite journal|doi=10.1111/jbi.12765|title=Whole mitochondrial genomes illuminate ancient intercontinental dispersals of grey wolves (Canis lupus)|journal=Journal of Biogeography|volume=43|issue=9|pages=1728–1738|year=2016|last1=Koblmüller|first1=Stephan |last2=Vilà|first2=Carles|last3=Lorente-Galdos|first3=Belen|last4=Dabad|first4=Marc|last5=Ramirez|first5=Oscar|last6=Marques-Bonet|first6=Tomas|last7=Wayne|first7=Robert K.|last8=Leonard|first8=Jennifer A.|bibcode=2016JBiog..43.1728K |hdl=10261/153364|s2cid=88740690}}</ref> --> <ref name=Koepfli-2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.06.060|pmid=26234211|title=Genome-wide Evidence Reveals that African and Eurasian Golden Jackals Are Distinct Species|journal=Current Biology|volume=25 |issue=#16 |pages=2158–65 |year=2015 |last1=Koepfli |first1=Klaus-Peter |last2=Pollinger |first2=John |last3=Godinho |first3=Raquel |last4=Robinson |first4=Jacqueline |last5=Lea|first5=Amanda |last6=Hendricks|first6=Sarah|last7=Schweizer|first7=Rena M.|last8=Thalmann|first8=Olaf|last9=Silva|first9=Pedro|last10=Fan|first10=Zhenxin|last11=Yurchenko|first11=Andrey A.|last12=Dobrynin|first12=Pavel|last13=Makunin|first13=Alexey|last14=Cahill|first14=James A.|last15=Shapiro|first15=Beth|last16=Álvares|first16=Francisco|last17=Brito|first17=José C.|last18=Geffen|first18=Eli|last19=Leonard|first19=Jennifer A.|last20=Helgen|first20=Kristofer M.|last21=Johnson|first21=Warren E.|last22=o'Brien|first22=Stephen J.|last23=Van Valkenburgh|first23=Blaire|last24=Wayne|first24=Robert K.|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.2158K }}</ref> <ref name=Kopaliani2014>{{Cite journal | doi = 10.1093/jhered/esu014| pmid = 24622972| title = Gene Flow between Wolf and Shepherd Dog Populations in Georgia (Caucasus)| journal = Journal of Heredity| volume = 105| issue = 3| pages = 345–53| year = 2014| last1 = Kopaliani | first1 = N.| last2 = Shakarashvili | first2 = M.| last3 = Gurielidze | first3 = Z.| last4 = Qurkhuli | first4 = T.| last5 = Tarkhnishvili | first5 = D.| doi-access = }}</ref> <ref name=Larson2014>{{cite journal|last1=Larson|first1=G.|last2=Bradley|first2=D. G.|year=2014|title=How Much Is That in Dog Years? The Advent of Canine Population Genomics|journal=PLOS Genetics |doi=10.1371/journal.pgen.1004093|pmid=24453989|pmc=3894154|volume=10|issue=1|page=e1004093 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Larson2017>{{cite journal|doi=10.24272/j.issn.2095-8137.2017.021|pmid=28585433|title=Reconsidering the distribution of gray wolves|journal=Zoological Research|volume=38|issue=3|pages=115–116|year=2017|last1=Larson|first1=Greger|pmc=5460078}}</ref> <ref name=Lehrman>{{cite journal|author=A. Lehrman|year=1987|title=Anatolian Cognates of the PIE Word for 'Wolf'|journal=Die Sprache|volume=33|pages=13–18}}</ref> <ref name=Lescureaux2014>{{cite journal|doi=10.1016/j.biocon.2014.01.032|title=Warring brothers: The complex interactions between wolves (''Canis lupus'') and dogs (''Canis familiaris'') in a conservation context|journal=Biological Conservation|volume=171|pages=232–245|year=2014|last1=Lescureux|first1=Nicolas|last2=Linnell|first2=John D. C.|bibcode=2014BCons.171..232L }}</ref> <ref name=Linnaeus1758>{{cite book|last=Linnæus|first=Carl |chapter=Canis Lupus |title=Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I |year=1758|publisher=Laurentius Salvius|location=Holmiæ (Stockholm) |pages=39–40 |chapter-url=https://archive.org/details/carolilinnisys00linn/page/39 |edition=10 |language=la}}</ref> <ref name="Linnell">{{cite book |last=Linnell |first=J. D. C. |date=2002 |url=http://www1.nina.no/lcie_new/pdf/634986149343022620_Linnell%20NINA%20OP%20731%20Fear%20of%20wolves%20eng.pdf |title=The Fear of Wolves: A Review of Wolf Attacks on Humans |publisher=Norsk Institutt for Naturforskning (NINA) |isbn=978-82-426-1292-2 |access-date=2013-08-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140517121822/http://www1.nina.no/lcie_new/pdf/634986149343022620_Linnell%20NINA%20OP%20731%20Fear%20of%20wolves%20eng.pdf |archive-date=2014-05-17 |url-status=live }}</ref> <ref name=McAllister2007>{{cite book|last1=McAllister|first1=I.|title=The Last Wild Wolves: Ghosts of the Rain Forest|publisher=University of California Press|year=2007|page=144|isbn=978-0520254732|url={{Google books|plainurl=yes|id=RPKM7UVyQdkC|page=144}}}}</ref> <ref name=Macdonald2001>{{cite book|last1=Macdonald|first1=D. W.|last2=Norris|first2=S.|year=2001|title=Encyclopedia of Mammals|publisher= Oxford University Press|page=45|isbn=978-0-7607-1969-5|author-link=David Macdonald (biologist)|url={{Google books|plainurl=yes|id=_eiaygAACAAJ|page=45}}}}</ref> <ref name=MacNulty2007>{{cite journal|last1=MacNulty|first1=Daniel|last2=Mech|first2=L. David|last3=Smith|first3=Douglas W.|year=2007|title=A proposed ethogram of large-carnivore predatory behavior, exemplified by the wolf|journal=Journal of Mammalogy|volume=88|issue=3|pages=595–605|doi=10.1644/06-MAMM-A-119R1.1|doi-access=free}}</ref> <ref name=Mech1966>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|title=The Wolves of Isle Royale|publisher=Fauna of the National Parks of the United States|series=Fauna Series 7|year=1966|pages=75–76|isbn=978-1-4102-0249-9| url=https://archive.org/stream/wolvesofisleroya00royal#page/76}}</ref> <ref name=Mech1974>{{cite journal|last1=Mech|first1=L. David|year=1974|title=Canis lupus|url=https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|journal=Mammalian Species|issue=37|pages=1–6|doi=10.2307/3503924|jstor=3503924|access-date=July 30, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190731113812/https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|archive-date=July 31, 2019|url-status=live|doi-access=free}}</ref> <ref name=Mech1977>{{Cite journal | last1 = Mech | first1 = L. D. | title = Wolf-Pack Buffer Zones as Prey Reservoirs | doi = 10.1126/science.198.4314.320 | journal = Science | volume = 198 | issue = 4314 | pages = 320–321 | year = 1977 | pmid = 17770508 | bibcode = 1977Sci...198..320M | s2cid = 22125487 | url = https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1365&context=usgsnpwrc | access-date = 2019-01-10 | archive-url = https://web.archive.org/web/20180724143241/https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1365&context=usgsnpwrc | archive-date = 2018-07-24 | url-status = live }}</ref> <ref name=Mech2003>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|last2=Adams|first2=L. G.|last3=Meier|first3=T. J.|last4=Burch|first4=J. W.|last5=Dale|first5=B. W.|title=The Wolves of Denali|publisher=University of Minnesota Press|year=2003|chapter=Ch.8-The Denali Wolf-Prey System|page=163|isbn=0-8166-2959-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=-IZBwMrNWnMC|page=163}}}}</ref> <ref name=Merrit1921>{{cite web|last=Merrit|first=Dixon|title=World's Greatest Animal Dead|publisher=US Department of Agriculture Division of Publications|date=January 7, 1921|page=2|access-date=July 26, 2019|url=https://www.fws.gov/news/Historic/NewsReleases/1921/19210103.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20190724022150/https://www.fws.gov/news/Historic/NewsReleases/1921/19210103.pdf|archive-date=July 24, 2019|url-status=live}}</ref> <ref name=Mexicanwolf>{{Cite web |date=2024-03-05 |title=Mexican Wolf Population Grows for Eighth Consecutive Year {{!}} U.S. Fish & Wildlife Service |url=https://www.fws.gov/press-release/2024-03/mexican-wolf-population-grows-eighth-consecutive-year |access-date=2024-03-06 |website=www.fws.gov |language=en}}</ref> <ref name=Miklosi2015>{{cite book|last1=Miklosi|first1=A.|title=Dog Behaviour, Evolution, and Cognition|publisher=Oxford University Press|edition=2|year=2015|chapter=Ch. 5.5.2—Wolves|pages=110–112|isbn=978-0-19-104572-1|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=VT-WBQAAQBAJ|page=111}}}}</ref> <ref name=Mills1998>{{Cite book |last1=Mills|first1= M. G. L. |last2=Mills|first2= Gus |last3=Hofer|first3= Heribert |title=Hyaenas: status survey and conservation action plan |url=https://books.google.com/books?id=aO2gTeLBLZYC&pg=PA24 |year=1998 |publisher=IUCN |isbn=978-2-8317-0442-5 |pages=24–25 |access-date=2015-11-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160516054731/https://books.google.com/books?id=aO2gTeLBLZYC&pg=PA24 |archive-date=2016-05-16 |url-status=live }}</ref> <ref name=Miquelle2005>{{cite book |last1=Miquelle|first1= D. G.|last2= Stephens|first2= P. A.|last3= Smirnov|first3= E. N.|last4= Goodrich|first4= J. M.|last5= Zaumyslova|first5= O. J. |last6= Myslenkov|first6= A. E. |year=2005 |url=https://books.google.com/books?id=ndb0QOvq2LYC&pg=PA179 |contribution=Tigers and Wolves in the Russian Far East: Competitive Exclusion, Functional Redundancy and Conservation Implications |title=Large Carnivores and the Conservation of Biodiversity |editor-last=Ray|editor-first= J. C.|editor-last2= Berger|editor-first2= J.|editor-last3= Redford|editor-first3= K. H.|editor-last4= Steneck|editor-first4= R. |publisher=Island Press |pages=179–207 |isbn=1-55963-080-9 |access-date=2015-11-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160603140227/https://books.google.com/books?id=ndb0QOvq2LYC&pg=PA179 |archive-date=2016-06-03 |url-status=live }}</ref> <ref name=Molnar2015>{{cite journal|last1=Molnar|first1= B.|last2= Fattebert|first2= J.|last3= Palme|first3= R.|last4= Ciucci|first4= P.|last5= Betschart|first5= B.|last6= Smith|first6= D. W.|last7= Diehl|first7= P.|year=2015|title=Environmental and intrinsic correlates of stress in free-ranging wolves|journal=PLOS ONE |volume=10 |issue=9 |at=e0137378 |doi=10.1371/journal.pone.0137378|pmid=26398784|pmc=4580640|bibcode=2015PLoSO..1037378M|doi-access= free}}</ref> <ref name=Monchot2010>{{cite journal|last1=Monchot|first1= H. |last2= Mashkour|first2= H. |url=https://www.academia.edu/3377427 |title=Hyenas around the cities. The case of Kaftarkhoun (Kashan- Iran)|journal=Journal of Taphonomy|volume=8|issue=1|year=2010|pages=17–32}}.</ref> <ref name=Moura2013>{{Cite journal | doi = 10.1007/s10592-013-0547-y| title = Unregulated hunting and genetic recovery from a severe population decline: The cautionary case of Bulgarian wolves| journal = Conservation Genetics| volume = 15| issue = 2| pages = 405–417| year = 2013| last1 = Moura | first1 = A. E. | last2 = Tsingarska | first2 = E. | last3 = Dąbrowski | first3 = M. J. | last4 = Czarnomska | first4 = S. D. | last5 = Jędrzejewska | first5 = B. A. | last6 = Pilot | first6 = M. G. | doi-access = free }}</ref> <ref name=Nayak2015>{{cite journal | last1 = Nayak | first1 = S. | last2 = Shah | first2 = S. | last3 = Borah | first3 = J. | year = 2015 | title = Going for the kill: an observation of wolf-hyaena interaction in Kailadevi Wildlife Sanctuary, Rajasthan, India | journal = Canid Biology & Conservation | volume = 18 | issue = 7| pages = 27–29 }}</ref> <ref name="Nevercrywolf">{{cite journal|last1=Grooms |first1=Steve |year=2008 |title=The Mixed Legacy of ''Never Cry Wolf'' |url=http://www.wolf.org/wolves/news/pdf/fall2008.pdf |journal=International Wolf |volume=18 |issue=3 |pages=11–13 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100621114838/http://www.wolf.org/wolves/news/pdf/fall2008.pdf |archive-date=June 21, 2010 }}</ref> <ref name=Newsome2016>{{cite journal|doi=10.1111/mam.12067|title=Food habits of the world's grey wolves|journal=Mammal Review|volume=46|issue=4|pages=255–269|year=2016|last1=Newsome|first1=Thomas M.|last2=Boitani|first2=Luigi|last3=Chapron|first3=Guillaume|last4=Ciucci|first4=Paolo|last5=Dickman|first5=Christopher R.|last6=Dellinger|first6=Justin A.|last7=López-Bao|first7=José V.|last8=Peterson|first8=Rolf O.|last9=Shores|first9=Carolyn R.|last10=Wirsing|first10=Aaron J.|last11=Ripple|first11=William J.|s2cid=31174275|doi-access=free|hdl=10536/DRO/DU:30085823|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Nie2003>{{cite book|last=Nie|first= M. A.|year=2003|title=Beyond Wolves: The Politics of Wolf Recovery and Management|url=https://archive.org/details/beyondwolvespoli0000niem|url-access=registration|publisher=University of Minnesota Press|pages=[https://archive.org/details/beyondwolvespoli0000niem/page/118 118]–119|isbn=0816639787}}</ref> <ref name=Nowak1983>{{cite book|last1=Nowak|first1=R. M.|last2=Paradiso|first2=J. L.|year=1983|title=Walker's Mammals of the World|edition=4th|volume=2|publisher=Johns Hopkins University Press|chapter=Carnivora;Canidae|page=[https://archive.org/details/walkersmammalsof00nowa/page/953 953]|isbn=9780801825255|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=5aPuAAAAMAAJ|page=953}}|url=https://archive.org/details/walkersmammalsof00nowa/page/953}}</ref> <ref name=Paquet2003>{{cite book|last1=Paquet|first1=P.|last2=Carbyn|first2=L. W.|title=Wild Mammals of North America: Biology, Management, and Conservation|editor1-last=Feldhamer|editor1-first=G. A.|editor2-last=Thompson|editor2-first=B. C.|editor3-last=Chapman|editor3-first=J. A.|publisher=Johns Hopkins University Press|edition=2|year=2003|chapter=Ch23: Gray wolf ''Canis lupus'' and allies|pages=482–510|isbn=0-8018-7416-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xQalfqP7BcC}}}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=Peters1975>{{Cite journal|last1=Peters|first1=R. P.|last2=Mech|first2=L. D.|title=Scent-marking in wolves|journal=American Scientist| volume=63|issue=6|pages=628–637|year=1975|pmid=1200478|bibcode=1975AmSci..63..628P}}</ref> <ref name="Rajpurohit1999">{{cite journal | last1 = Rajpurohit | first1 = K.S. | year = 1999 | title = Child lifting: Wolves in Hazaribagh, India | journal = Ambio | volume = 28 | pages = 162–166 }}</ref> <ref name="Roosevelt">{{cite book|last=Roosevelt|first= Theodore|year=1909|url=https://archive.org/stream/huntinggrislyoth00roosrich#page/178/mode/2up|title=Hunting the grisly and other sketches; an account of the big game of the United States and its chase with horse, hound, and rifle|publisher=G. P. Putnam's sons|pages=179–207|access-date=2014-05-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20150624034847/https://archive.org/stream/huntinggrislyoth00roosrich#page/178/mode/2up|archive-date=2015-06-24|url-status=live}}</ref> <ref name=Russia>{{cite web|title=The Wolf in Russia—situations and problems|publisher=Wolves and Humans Foundation|access-date=September 2, 2019|url=https://www.wolvesandhumans.org/pdf-documents/Wolves%20in%20Russia.pdf|archive-date=September 23, 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070923194508/http://www.wolvesandhumans.org/pdf-documents/Wolves%20in%20Russia.pdf|url-status=dead}}</ref> <ref name=Sekercioglu2013>{{cite web |url=https://blog.nationalgeographic.org/2013/12/15/turkeys-wolves-are-texting-their-travels-to-scientists/ |title=Turkey's Wolves Are Texting Their Travels to Scientists |last1=Şekercioğlu |first1=Çağan |date=December 15, 2013 |publisher=National Geographic |access-date=November 19, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006160158/https://blog.nationalgeographic.org/2013/12/15/turkeys-wolves-are-texting-their-travels-to-scientists/ |archive-date=October 6, 2019 |url-status=live }}</ref> <ref name=Sharma>{{cite journal|last1=Sharma|first1=Lalit Kumar|last2=Mukherjee|first2=Tanoy|last3=Saren|first3=Phakir Chandra|last4= Chandra|first4=Kailash|year=2019|title=Identifying suitable habitat and corridors for Indian Grey Wolf (Canis lupus pallipes) in Chotta Nagpur Plateau and Lower Gangetic Planes: A species with differential management needs|journal=PLOS ONE|volume=14|issue=4|page=e0215019|doi=10.1371/journal.pone.0215019|pmid=30969994|pmc=6457547|bibcode=2019PLoSO..1415019S|doi-access=free}}</ref> <ref name=Shivik2006>{{cite journal|last1=Shivik|first1=John A.|year=2006|title=Tools for the Edge: What's New for Conserving Carnivores|journal=BioScience|volume=56|issue=3|page=253|doi=10.1641/0006-3568(2006)056[0253:TFTEWN]2.0.CO;2|doi-access=free}}</ref> <ref name=Sinding2018>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1007745|pmid=30419012|pmc=6231604|title=Population genomics of grey wolves and wolf-like canids in North America |journal=PLOS Genetics|volume=14|issue=11|page=e1007745|year=2018|last1=Sinding|first1=Mikkel-Holger S.|last2=Gopalakrishan|first2=Shyam|last3=Vieira|first3=Filipe G.|last4=Samaniego Castruita|first4=Jose A. |last5=Raundrup|first5=Katrine|last6=Heide Jørgensen|first6=Mads Peter|last7=Meldgaard|first7=Morten|last8=Petersen|first8=Bent|last9=Sicheritz-Ponten|first9=Thomas|last10=Mikkelsen|first10=Johan Brus|last11=Marquard-Petersen |first11=Ulf|last12=Dietz|first12=Rune|last13=Sonne|first13=Christian|last14=Dalén|first14=Love|last15=Bachmann|first15=Lutz|last16=Wiig|first16=Øystein|last17=Hansen|first17=Anders J.|last18=Gilbert|first18=M. Thomas P. |doi-access=free }}</ref> <ref name=Skoglund2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.04.019|title=Ancient Wolf Genome Reveals an Early Divergence of Domestic Dog Ancestors and Admixture into High-Latitude Breeds|journal=Current Biology|volume=25|issue=11|pages=1515–1519|year=2015|last1=Skoglund|first1=Pontus|last2=Ersmark|first2=Erik|last3=Palkopoulou|first3=Eleftheria|last4=Dalén|first4=Love|pmid=26004765|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.1515S }}</ref> <ref name=Sorkin2008>{{cite journal|doi=10.1111/j.1502-3931.2007.00091.x|title=A biomechanical constraint on body mass in terrestrial mammalian predators|journal=Lethaia|volume=41|issue=4|pages=333–347 |year=2008|last1=Sorkin|first1=Boris|bibcode=2008Letha..41..333S }}</ref> <ref name=Sunquist2002>{{cite book|last1=Sunquist|first1=Melvin E.|last2=Sunquist|first2=Fiona|year=2002|title=Wild cats of the world|publisher=University of Chicago Press|page=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00sunq/page/167 167]|isbn=0-226-77999-8|url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00sunq/page/167}}</ref> <ref name=Symbolism>{{cite book | first=Hope B. | last=Werness |year=2007 |title=The Continuum Encyclopedia of Animal Symbolism in World Art |publisher=Continuum International Publishing Group |pages=405, 437 |isbn=978-0826419132}}</ref> <ref name=Tedford2009>{{cite journal|doi=10.1206/574.1|title=Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)|journal=Bulletin of the American Museum of Natural History |volume=325 |year=2009 |last1=Tedford|first1=Richard H.|last2=Wang|first2=Xiaoming|last3=Taylor|first3=Beryl E.|pages=1–218|hdl=2246/5999|s2cid=83594819|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Thalmann2018>{{cite book|doi = 10.1007/13836_2018_27|chapter = Paleogenomic Inferences of Dog Domestication|title = Paleogenomics|pages = 273–306|series = Population Genomics|year = 2018|last1 = Thalmann|first1 = Olaf|last2 = Perri|first2 = Angela R.|publisher=Springer, Cham|editor1-last=Lindqvist|editor1-first=C.|editor2-last=Rajora|editor2-first=O.|isbn = 978-3-030-04752-8}}</ref> <ref name=Therrien2005>{{Cite journal | last1 = Therrien | first1 = F. O. | title = Mandibular force profiles of extant carnivorans and implications for the feeding behaviour of extinct predators |doi=10.1017/S0952836905007430| journal = Journal of Zoology | volume = 267 | issue = 3 | pages = 249–270 | year = 2005}}</ref> <ref name=Thurber1993>{{cite journal|doi=10.2307/1382426|jstor=1382426|title=Effects of Population Density and Pack Size on the Foraging Ecology of Gray Wolves|journal=Journal of Mammalogy|volume=74|issue=4|pages=879–889|year=1993|last1=Thurber|first1=J. M.|last2=Peterson|first2=R. O.|s2cid=52063038}}</ref> <ref name="Tucker1998">{{cite web |last1=Tucker|first1= P. |last2= Weide|first2= B. |date=1998 |work=Wild Sentry |url=http://writetochangetheworld.wikispaces.com/file/view/CanYouTurnAWolfIntoADog.pdf |title=Can You Turn a Wolf into a Dog |archive-url=https://web.archive.org/web/20151208094049/http://writetochangetheworld.wikispaces.com/file/view/CanYouTurnAWolfIntoADog.pdf |archive-date=2015-12-08 |url-status=dead|access-date=2016-03-21}}</ref> <ref name=USFWGreatLakes>{{cite web|title=Wolf Numbers in Minnesota, Wisconsin and Michigan (excluding Isle Royale)—1976 to 2015|publisher=U.S. Fish and Wildlife Service|url=https://www.fws.gov/midwest/wolf/population/mi_wi_nos.html|access-date=2020-03-23}}</ref> <ref name=Vanak2014>{{cite book|last1=Vanak|first1= A. T.|last2=Dickman|first2= C. R.|last3= Silva-Rodriguez|first3= E. A.|last4= Butler|first4= J. R. A.|last5= Ritchie|first5= E. G.|date=2014|contribution=Top-dogs and under-dogs: competition between dogs and sympatric carnivores|editor-last=Gompper|editor-first= M. E.|title=Free-Ranging Dogs and Wildlife Conservation|publisher=Oxford University Press|pages=69–93|isbn=978-0199663217}}</ref> <ref name=Wang2019>{{cite journal|doi=10.1016/j.isci.2019.09.008|pmid=31563851|pmc=6817678|title=Genomic Approaches Reveal an Endemic Subpopulation of Gray Wolves in Southern China|journal=iScience|volume=20|pages=110–118|year=2019|last1=Wang|first1=Guo-Dong|last2=Zhang|first2=Ming|last3=Wang|first3=Xuan|last4=Yang|first4=Melinda A.|last5=Cao|first5=Peng|last6=Liu|first6=Feng|last7=Lu|first7=Heng|last8=Feng|first8=Xiaotian|last9=Skoglund|first9=Pontus|last10=Wang|first10=Lu|last11=Fu|first11=Qiaomei|last12=Zhang|first12=Ya-Ping|bibcode=2019iSci...20..110W}}</ref> <!-- <ref name=Werhahn2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.gecco.2018.e00455|title=The unique genetic adaptation of the Himalayan wolf to high-altitudes and consequences for conservation|journal=Global Ecology and Conservation|volume=16|page=e00455|year=2018|last1=Werhahn|first1=Geraldine|last2=Senn|first2=Helen|last3=Ghazali|first3=Muhammad|last4=Karmacharya|first4=Dibesh|last5=Sherchan|first5=Adarsh Man|last6=Joshi|first6=Jyoti|last7=Kusi|first7=Naresh|last8=López-Bao|first8=José Vincente|last9=Rosen|first9=Tanya|last10=Kachel|first10=Shannon|last11=Sillero-Zubiri|first11=Claudio|last12=MacDonald|first12=David W.|doi-access=free|bibcode=2018GEcoC..1600455W |hdl=10651/50748|hdl-access=free}}</ref> --> <ref name=WildWolfUS>{{cite web|title=How many wild wolves are in the United States?|publisher=Wolf Conservation Center|url=https://nywolf.org/learn/u-s-wolf-populations/|access-date=May 10, 2023}}</ref> <ref name=Woodford2019>{{cite web |last=Woodford |first=Riley |url=http://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wildlifenews.view_article&articles_id=86 |title=Alaska's Salmon-Eating Wolves |date= November 2004|publisher=Wildlifenews.alaska.gov |access-date=July 25, 2019 }}</ref> <ref name=Wozencraft2005>{{MSW3 Carnivora | id = 14000738 | pages = 575–577}}</ref> <ref name=Xu2015>{{cite journal|last1=Xu|first1=Yu|last2=Yang|first2=Biao|last3=Dou|first3=Liang|year=2015|title=Local villagers' perceptions of wolves in Jiuzhaigou County, western China|journal=PeerJ|volume=3|page=e982|doi=10.7717/peerj.982|doi-access=free|pmid=26082870|pmc=4465947}}</ref> <ref name=Yadvendradev>{{cite journal | last1=Yadvendradev |first1=V. Jhala |title=The Status and Conservation of the Wolf in Gujarat and Rajasthan, India|first2=Robert H. Jr. |last2=Giles |journal=Conservation Biology |volume=5 |number=4 |year=991 |pages=476–483 |publisher=Wiley |doi=10.1111/j.1523-1739.1991.tb00354.x |jstor=2386069|bibcode=1991ConBi...5..476J }}</ref> <ref name=Zimen>{{Cite book |last=Zimen |first=Erik |title=The Wolf: His Place in the Natural World |publisher=[[Souvenir Press]] |pages=217–218|year=1981 |isbn=978-0-285-62411-5 }}</ref> }} kl326k7jl3ugukn3lgsqrluu0f1pxsn 1247788 1247786 2024-10-15T16:01:00Z Rakshitha b kulal 75943 1247788 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Canis Lupus Signatus.JPG|320px|thumb|ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] '''ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ತೋಳವನ್ನು '''ಮರದ ತೋಳ''' ಅಥವಾ '''ಪಶ್ಚಿಮ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ (''ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್''), ಕಾನಿಡ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಬೂದು ತೋಳಗಳು, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸದಸ್ಯ, ಮತ್ತು ಅದರ ಕಡಿಮೆ ಮೊನಚಾದ ಕಿವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೂತಿ, ಜೊತೆಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳವು ಸಣ್ಣ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳದ ತುಪ್ಪಳವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿಳಿ, ಕಂದು, ಬೂದು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪಜಾತಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ಬಿಳಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ|ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ನಿವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾದ ಅರಣ್ಯ, ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಕ್ರೌರ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಅವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದವು. ಆದರೂ ಸಹ ಎಲ್ಲಾ ತೋಳಗಳನ್ನು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡಿದರೆ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಕಡಿಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು '''ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್''' ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಕುರಿ]], [[ಮೇಕೆ]] ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಈ ಬೂದು ತೋಳಗಳಿಂದ ಅಪಾಯವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಕುಲದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಸಹಕಾರಿ ಆಟದ ಬೇಟೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಅದರ ದೈಹಿಕ ರೂಪಾಂತರಗಳು, ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ನಡವಳಿಕೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಥವಾ ಗುಂಪು ಕೂಗುವಿಕೆಯಂತಹ ಸ್ವಭಾವಗಳಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಗದ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ಸಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಜಗಳಗಳು ಮರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ತೋಳವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳು, ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ತೋಳಗಳು ಅಥವಾ ಜೊತೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳಿಗಿಂತ ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಶಸ್ಸಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ರೋಗಕಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೇಬೀಸ್ ವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತರಬಹುದು. ಜಾಗತಿಕ ಕಾಡು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ೩೦೦,೦೦೦ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್ (IUCN) ''ಕಡಿಮೆ ಕಾಳಜಿ'' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳು ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಶುಪಾಲಕ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ-ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳ ಭಯವು ಅನೇಕ ಮಾನವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಜನರ ಮೇಲೆ ದಾಖಲಾದ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ರೇಬೀಸ್‌ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ತೋಳದ ದಾಳಿಗಳು ಅಪರೂಪ ಏಕೆಂದರೆ ತೋಳಗಳು ಜನರಿಂದ ದೂರ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರರು, ರೈತರು, ಸಾಕಣೆದಾರರು ಮತ್ತು ಕುರುಬರೊಂದಿಗಿನ ಅನುಭವಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಮಾನವರ ಭಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ==ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿ== ೧೭೫೮ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವೀಡಿಷ್ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನೇಯಸ್ ತನ್ನ ''ಸಿಸ್ಟಮಾ ನೇಚರ್‌'' ದ್ವಿಪದ ನಾಮಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬುದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದದ ಅರ್ಥ "ನಾಯಿ",<ref>{{OEtymD|canine}}</ref> ಮತ್ತು ಈ ಕುಲದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಗಳು, ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಾಯಿಯಂತಹ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತೋಳವನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಲಿನೇಯಸ್ ನಾಯಿಯನ್ನು ತೋಳದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ "ಕೌಡಾ ರಿಕರ್ವಾಟಾ" (ಬಾಲವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು) ಇದು ಯಾವುದೇ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=Clutton-Brock1995/> ===ಉಪಜಾತಿಗಳು=== ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಶ್ವದ ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೂರನೇ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಸ್ತನಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಸಿ. ಲೂಪಸ್ ೩೬ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ (ಲಿನ್ನೇಯಸ್, ೧೭೫೮) ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ (ಮೇಯರ್, ೧೭೯೩) ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ ಹಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೋಮಿ - ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಎಂಬುದು ಡಿಂಗೋಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿಕ್ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದವಾಗಿದೆ. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ೧೯೯೯ ರ ಮೈಟೊಕಾಂಡ್ರಿಯದ ಡಿಎನ್‍ಎ (mtDNA) ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಮತ್ತು "ತೋಳ" ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ೩೮ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವೀಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಿನ್ನೇಯಸ್ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಮಾದರಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಉಪಜಾತಿ ಯುರೇಷಿಯನ್ ತೋಳವನ್ನು (ಸಿ. ಎಲ್‍. ಲೂಪಸ್) ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು.<ref name=Wozencraft2005/> ಪ್ಯಾಲಿಯೋಜೆನೊಮಿಕ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳ ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಹೋದರಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮೊದಲು ಸಾಕಿದ ತೋಳಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Larson2014/> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಯುಸಿಎನ್‍/ಸ್ಪೀಸೀಸ್ ಸರ್ವೈವಲ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಕ್ಯಾನಿಡ್ ಸ್ಪೆಷಲಿಸ್ಟ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊವನ್ನು ಫೆರಲ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಪರಿಚಿತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಐಯುಸಿಎನ್‍ ರೆಡ್ ಲಿಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬಾರದು.<ref name=Alvares2019/> ===ವಿಕಾಸ=== ಮುಂಚಿನ ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ (ಇದು ಸಿ. ಎಟ್ರಸ್ಕಸ್‌ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮೂಲವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=239–245}} ಆಧುನಿಕ ಬೂದು ತೋಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪಾಂಟೆ ಗಲೇರಿಯಾದಿಂದ ೪೦೬,೫೦೦ ± ೨,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನದು.<ref name=":2">{{Cite journal |last1=Iurino |first1=Dawid A. |last2=Mecozzi |first2=Beniamino |last3=Iannucci |first3=Alessio |last4=Moscarella |first4=Alfio |last5=Strani |first5=Flavia |last6=Bona |first6=Fabio |last7=Gaeta |first7=Mario |last8=Sardella |first8=Raffaele |date=2022-02-25 |title=A Middle Pleistocene wolf from central Italy provides insights on the first occurrence of Canis lupus in Europe |journal=Scientific Reports |language=en |volume=12 |issue=1 |page=2882 |doi=10.1038/s41598-022-06812-5 |issn=2045-2322 |pmc=8881584 |pmid=35217686|bibcode=2022NatSR..12.2882I }}</ref> ಅಲಾಸ್ಕಾದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಪ್ಪಲ್ ಕ್ರೀಕ್ ಸಂಪ್‌ನ ಅವಶೇಷಗಳು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು, ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Tedford2009/> ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್ ಅನ್ನು ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಉಪಜಾತಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ (ಇದು ಸುಮಾರು ೧.೪ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು).<ref name=":2" /> ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್‌ನಿಂದ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾದ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾದ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಮೂತಿ, ಟೆಂಪೊರಾಲಿಸ್ ಸ್ನಾಯುವಿನ ಉಚ್ಚಾರಣಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ಪ್ರಿಮೋಲಾರ್ಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ಮೆಗಾಫೌನಾದ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ಯಾವೆಂಜಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೃತದೇಹ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆಗೆ ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ವಿಶೇಷ ರೂಪಾಂತರಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೈರ್ ತೋಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹಲ್ಲಿನ ಒಡೆಯುವಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ತೋರಿಸಿದವು. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶವಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದ ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸೇವಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲಿನ ಮುರಿತಗಳ ಆವರ್ತನ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಆಧುನಿಕ ಮಚ್ಚೆಯುಳ್ಳ ಹೈನಾದಂತಹ ಅಭ್ಯಾಸದ ಮೂಳೆ ಕ್ರ್ಯಾಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪೂರ್ವಜರ ತೋಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Freedman2014/><ref name=Skoglund2015/><ref name=Fan2016/> ೨೦೨೧ ರ ಅಧ್ಯಯನವು ಹಿಮಾಲಯದ ತೋಳ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಯಲು ತೋಳಗಳು ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅದು ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name=Hennelly2021/> ಇತರ ತೋಳಗಳು [[ಸೈಬೀರಿಯಾ]]<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Bergström |first1=Anders |last2=Stanton |first2=David W. G. |last3=Taron |first3=Ulrike H. |last4=Frantz |first4=Laurent |last5=Sinding |first5=Mikkel-Holger S. |last6=Ersmark |first6=Erik |last7=Pfrengle |first7=Saskia |last8=Cassatt-Johnstone |first8=Molly |last9=Lebrasseur |first9=Ophélie |last10=Girdland-Flink |first10=Linus |last11=Fernandes |first11=Daniel M. |last12=Ollivier |first12=Morgane |last13=Speidel |first13=Leo |last14=Gopalakrishnan |first14=Shyam |last15=Westbury |first15=Michael V. |date=2022-07-14 |title=Grey wolf genomic history reveals a dual ancestry of dogs |journal=Nature |language=en |volume=607 |issue=7918 |pages=313–320 |doi=10.1038/s41586-022-04824-9 |issn=0028-0836 |pmc=9279150 |pmid=35768506|bibcode=2022Natur.607..313B }}</ref> ಅಥವಾ ಬೆರಿಂಗಿಯಾದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಕಳೆದ ೨೩,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಕಳೆದ ಗ್ಲೇಶಿಯಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮಮ್‌ನ ಶಿಖರ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref name=":1">{{Cite journal |last1=Loog |first1=Liisa |last2=Thalmann |first2=Olaf |last3=Sinding |first3=Mikkel-Holger S. |last4=Schuenemann |first4=Verena J. |last5=Perri |first5=Angela |last6=Germonpré |first6=Mietje |last7=Bocherens |first7=Herve |last8=Witt |first8=Kelsey E. |last9=Samaniego Castruita |first9=Jose A. |last10=Velasco |first10=Marcela S. |last11=Lundstrøm |first11=Inge K. C. |last12=Wales |first12=Nathan |last13=Sonet |first13=Gontran |last14=Frantz |first14=Laurent |last15=Schroeder |first15=Hannes |date=May 2020 |title=Ancient DNA suggests modern wolves trace their origin to a Late Pleistocene expansion from Beringia |journal=Molecular Ecology |language=en |volume=29 |issue=9 |pages=1596–1610 |doi=10.1111/mec.15329 |issn=0962-1083 |pmc=7317801 |pmid=31840921|bibcode=2020MolEc..29.1596L }}</ref> ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಡೆತಡೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರೆ,<ref name=":1" /> ಇತರ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಇದು ಜೀನ್ ಹರಿವಿನ ಏಕರೂಪದ ಪೂರ್ವಜರ ಫಲಿತಾಂಶ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿವೆ.<ref name=":0" /> ೨೦೧೬ ರ ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನವು ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳು ಸುಮಾರು ೧೨,೫೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ನಂತರ ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ೧೧,೧೦೦-೧೨,೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇತರ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ತೋಳಗಳಿಂದ ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name=Fan2016/> ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳವು ನಾಯಿಯ ಪೂರ್ವಜವಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Freedman2017/><ref name=Thalmann2018/> ನಾಯಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳಕ್ಕೆ ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಆನುವಂಶಿಕ ಮಿಶ್ರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಡಿಂಗೊ, ಬಸೆಂಜಿ, ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಮಾಸ್ಟಿಫ್ ಮತ್ತು ಚೈನೀಸ್ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳು ದೇಶೀಯ ನಾಯಿ ಕ್ಲಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಸದಸ್ಯರು. [[ಯುರೋಪ್]], ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಮತ್ತು [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ತೋಳಗಳ ಭಿನ್ನತೆಯ ಸಮಯವು ಸುಮಾರು ೧,೬೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನದು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ತೋಳವು ಸುಮಾರು ೫,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿತು.<ref name=Fan2016/> ==ವಿವರಣೆ== [[File:Front view of a resting Canis lupus ssp.jpg|thumb|upright|alt=ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳ]] ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದೆ,<ref name=Mech1974/> ಮತ್ತು ಕೊಯೊಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳಿಂದ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೂತಿ, ಚಿಕ್ಕ ಕಿವಿಗಳು, ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=129–132}}<ref name=Mech1974/> ಇದು ತೆಳ್ಳಗೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ದೊಡ್ಡದಾದ, ಆಳವಾಗಿ ಅವರೋಹಣ ಪಕ್ಕೆಲುಬು, ಇಳಿಜಾರಾದ ಬೆನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನಾಯುವಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ಕಾಲುಗಳು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮಧ್ಯಮವಾಗಿ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಾಣಿಯು ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಆಳವಾದ ಹಿಮವನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,<ref>{{Cite journal |last1=Tomiya |first1=Susumu |last2=Meachen |first2=Julie A. |date=17 January 2018 |title=Postcranial diversity and recent ecomorphic impoverishment of North American gray wolves |journal=[[Biology Letters]] |language=en |volume=14 |issue=1 |pages=20170613 |doi=10.1098/rsbl.2017.0613 |issn=1744-9561 |pmc=5803591 |pmid=29343558 }}</ref> ಆದರೂ ಕೆಲವು ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಾಲಿನ ಇಕೋಮಾರ್ಫ್‌ಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.[36] ಕಿವಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನವಾಗಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ತಲೆಯು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅಗಲವಾದ ಹಣೆ, ಬಲವಾದ ದವಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ, ಮೊಂಡಾದ ಮೂತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತಲೆಬುರುಡೆಯು ೨೩೦–೨೮೦ ಮಿಮೀ (೯–೧೧ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೧೩೦–೧೫೦ ಮಿಮೀ (೫–೬ ಇಂಚು) ಅಗಲವಿದೆ.{{sfn|Mech|1981|p=14}} ಹಲ್ಲುಗಳು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಇದು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಅವು ಹೈನಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಷ್ಟು ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Therrien2005/>{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=112}} ಇದರ ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಚಪ್ಪಟೆ ಚೂಯಿಂಗ್ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಕೊಯೊಟೆಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರ ಆಹಾರವು ಹೆಚ್ಚು ತರಕಾರಿ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಹೆಣ್ಣು ತೋಳಗಳು ಕಿರಿದಾದ ಮೂತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಣೆಗಳು, ತೆಳ್ಳಗಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಗಳು, ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಕಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೃಹತ್ ಭುಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=23}} [[File:Canis lupus italicus skeleton (white background).jpg|thumb|left|alt=Photograph of a wolf skeleton|ತೋಳದ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರವನ್ನು ಇಟಲಿಯ ಅಬ್ರುಝೊ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ವುಲ್ಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ]] ವಯಸ್ಕ ತೋಳಗಳು ೧೦೫-೧೬೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೪೧-೬೩ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೮೦-೮೫ ಸೆಂ.ಮೀ (೩೧-೩೩ ಇಂಚು) ನಷ್ಟು ಭುಜದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬಾಲವು ೨೯-೫೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೧೧-೨೦ ಇಂಚು) ಉದ್ದವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ, ಕಿವಿಗಳು ೯೦-೧೧೦ ಮಿಮೀ (೩+೧⁄೨-೪+೩⁄೮ ಇಂಚು) ಎತ್ತರ, ಮತ್ತು ಹಿಂಗಾಲುಗಳು ೨೨೦-೨೫೦ ಮಿಮೀ (೮) +೫⁄೮–೯+೭⁄೮ ಇಂಚು).{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ಬರ್ಗ್‌ಮನ್‌ನ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ತೋಳದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ತೂಕವು ಅಕ್ಷಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಾನುಗುಣವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.[44] ತೋಳದ ಸರಾಸರಿ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೪೦ ಕೆಜಿ (೮೮ ಪೌಂಡು), ದಾಖಲಾದ ಚಿಕ್ಕ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೧೨ ಕೆಜಿ (೨೬ ಪೌಂಡು) ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೭೯.೪ ಕೆಜಿ (೧೭೫ ಪೌಂಡು) ಆಗಿದೆ.<ref name=Macdonald2001/>{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೩೮.೫ ಕೆಜಿ (೮೫ ಪೌಂಡು), [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ]] ತೋಳಗಳು ೩೬ ಕೆಜಿ (೭೯ ಪೌಂಡು), ಮತ್ತು [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೨೫ ಕೆಜಿ (೫೫ ಪೌಂಡು).{{sfn|Lopez|1978|p=19}} ಯಾವುದೇ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಣ್ಣುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಂಡು ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ೨.೩–೪.೫ ಕೆಜಿ (೫–೧೦ ಪೌಂಡು) ಕಡಿಮೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [[ಅಲಾಸ್ಕ|ಅಲಾಸ್ಕಾ]] ಮತ್ತು [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದರೂ, ೫೪ ಕೆಜಿ (೧೧೯ ಪೌಂಡು) ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೂಕವಿರುವ ತೋಳಗಳು ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=18}} ಮಧ್ಯ [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ೬೯-೭೯ ಕೆಜಿ (೧೫೨-೧೭೪ ಪೌಂಡು) ತೂಕವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ==ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ== ===ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನ=== [[File:Lupo in Sassoferrato.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf standing on snowy ground|ಇಟಾಲಿಯನ್ ತೋಳ, ಇಟಲಿಯ ಸಾಸ್ಸೊಫೆರಾಟೊನಲ್ಲಿ ಅಪೆನ್ನೈನ್ಸ್ ಪರ್ವತದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ]] ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ]] ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಮಾನವ ಕಿರುಕುಳವು ತೋಳದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಿದೆ. ತೋಳವು ಈಗ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]] ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದ್ವೀಪಗಳು ಮತ್ತು [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿದೆ (ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅಳಿದುಹೋಗಿದೆ). ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಡು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ತೋಳವನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಮೀ (೯,೮೦೦ ಅಡಿ) ನಡುವೆ ಕಾಣಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಕಾಡುಗಳು, ಒಳನಾಡಿನ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಪೊದೆಗಳು, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು (ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಟಂಡ್ರಾ ಸೇರಿದಂತೆ), ಮರುಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="iucn status 2 June 2024">{{cite iucn |author=Boitani, L. |author2=Phillips, M. |author3=Jhala, Y. |name-list-style=amp |year=2023 |title=''Canis lupus'' |amends=2018 |page=e.T3746A247624660 |doi=10.2305/IUCN.UK.2023-1.RLTS.T3746A247624660.en |access-date=2 June 2024}}</ref> ತೋಳಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವು ಬೇಟೆಯ ಸಮೃದ್ಧತೆ, ಹಿಮದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ, ರಸ್ತೆ ಸಾಂದ್ರತೆ, ಮಾನವ ಉಪಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ===ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ=== [[File:Wolf with Caribou Hindquarter.jpg|thumb|upright|left|alt=Photograph of a wolf carrying a caribou leg in its mouth|ಅಲಾಸ್ಕಾದ ಡೆನಾಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರಿಬೌ ಅನ್ನು ಹೊತ್ತ ತೋಳ]] ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಭೂ ಸಸ್ತನಿಗಳಂತೆ, ತೋಳವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ೨೪೦–೬೫೦ ಕೆಜಿ (೫೩೦–೧,೪೩೦ ಪೌಂಡ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ೨೩–೧೩೦ ಕೆಜಿ (೫೧–೨೮೭ ಪೌಂಡ್) ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದಾದ ಅಂಗ್ಯುಲೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Earle1987/><ref name=Sorkin2008/> ತೋಳವು ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Paquet2003/> ೧೫ ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಜೊತೆಗೆ ವಯಸ್ಕ ಮೂಸ್ ಅನ್ನು ಉರುಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Mech1966/> ವಿವಿಧ ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ತೋಳಗಳ ನಡುವಿನ ಆಹಾರದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ವಿವಿಧ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ತೋಳದ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಡು ದೊಡ್ಡ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು (ಅಂಗುಲೇಟ್ಸ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. [[ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಅವುಗಳ ಆಹಾರವು ಕಾಡು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳವು ಕಾಡು ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಇವುಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ತೋಳವು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> ಯುರೇಷಿಯಾದಾದ್ಯಂತ, ತೋಳಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೂಸ್, ಕೆಂಪು ಜಿಂಕೆ, ರೋ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು [[ಕಾಡುಹಂದಿ|ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ಪ್ರಮುಖ ಶ್ರೇಣಿಯ-ವ್ಯಾಪಕ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಎಲ್ಕ್, ಮೂಸ್, ಕ್ಯಾರಿಬೌ, ಬಿಳಿ-ಬಾಲದ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಸರಗತ್ತೆ ಜಿಂಕೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=109–110}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮೊದಲು, ತೋಳಗಳು ಕಾಡು ಕುದುರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.<ref>{{Cite journal |last1=Landry |first1=Zoe |last2=Kim |first2=Sora |last3=Trayler |first3=Robin B. |last4=Gilbert |first4=Marisa |last5=Zazula |first5=Grant |last6=Southon |first6=John |last7=Fraser |first7=Danielle |date=1 June 2021 |title=Dietary reconstruction and evidence of prey shifting in Pleistocene and recent gray wolves (Canis lupus) from Yukon Territory |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S003101822100153X |journal=[[Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology]] |language=en |volume=571 |pages=110368 |doi=10.1016/j.palaeo.2021.110368 |bibcode=2021PPP...57110368L |access-date=23 April 2024 |via=Elsevier Science Direct |issn=0031-0182}}</ref> ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ಊಟವನ್ನು ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|1981|p=172}} ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿನ್ನುವ ತೋಳವು ಚರ್ಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಹೃದಯ, ಕರುಳುಗಳು, ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=201}} ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳಗಳು ಗಡಿಬಿಡಿಯಿಂದ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಆಹಾರಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿರುವ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ದಂಶಕಗಳು, ಮೊಲಗಳು, ಕೀಟಾಹಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಜಲಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಆಹಾರಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಅವು ಹಲ್ಲಿಗಳು, ಹಾವುಗಳು, ಕಪ್ಪೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವಾಗ ದೊಡ್ಡ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳು ಮೀನು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಹ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.<ref name=Gable2018/><ref name=Woodford2019/><ref name=McAllister2007/> ತೋಳಗಳು ಕೆಲವು ಸಸ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸೇವಿಸುತ್ತವೆ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳು ಸೇಬುಗಳು, ಪೇರಳೆ, ಅಂಜೂರದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಕಲ್ಲಂಗಡಿಗಳು, ಮತ್ತು ಚೆರ್ರಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಬೆರಿಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ರಾಸ್ಬೆರ್ರಿಸ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಅವು ಹುಲ್ಲನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ, ಇದು ಕೆಲವು ಜೀವಸತ್ವಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕರುಳಿನ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು ಅಥವಾ ಉದ್ದನೆಯ ಕಾವಲು ಕೂದಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ವಾಂತಿಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Fuller2019/> ಅವುಗಳು ಪರ್ವತ ಬೂದಿ, ಕಣಿವೆಯ ಲಿಲಿ, ಬಿಲ್ಬೆರ್ರಿಗಳು, ಕೌಬರಿಗಳು, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕಪ್ಪು ನೈಟ್ಶೇಡ್, ಧಾನ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ರೀಡ್ಸ್‌ನ ಚಿಗುರುಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೊರತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ದಟ್ಟವಾದ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯುರೇಷಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜಾನುವಾರುಗಳು ಮತ್ತು ಕಸದ ಮೇಲೆ ಬದುಕಲು ಬಲವಂತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯು ಕಡಿಮೆ ಮಾನವ ಸಾಂದ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳಗಳು ಸಂದಿಗ್ಧ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜಾನುವಾರು ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=109}} ಕಠೋರವಾದ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕತೆಯು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಗುಂಪುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಅಥವಾ ಗಾಯಗೊಂಡ ತೋಳಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಸತ್ತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರ ದೇಹಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}}{{sfn|Mech|1981|p=180}}<ref name=Klein1995/> ===ಸೋಂಕುಗಳು=== [[File:Wild Wolf Afflicted with Mange.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf with mange eating at a kill|ಯೆಲ್ಲೊಸ್ಟೋನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿನ ಸೋಂಕಿತ ತೋಳ]] ತೋಳಗಳಿಂದ ಒಯ್ಯುವ ವೈರಲ್ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ರೇಬೀಸ್, ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಹೆಪಟೈಟಿಸ್, ಪ್ಯಾಪಿಲೋಮಾಟೋಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಕೊರೊನಾವೈರಸ್. ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಬೀಸ್‌ಗೆ ಕಾವುಕೊಡುವ ಅವಧಿಯು ಎಂಟರಿಂದ ೨೧ ದಿನಗಳು, ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯವು ಉದ್ರೇಕಗೊಳ್ಳಲು, ಅದರ ಗುಂಪನ್ನು ತೊರೆದು, ಮತ್ತು ದಿನಕ್ಕೆ ೮೦ ಕಿಮೀ (೫೦ ಮೈಲಿ) ವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಡಿಸ್ಟೆಂಪರ್ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಲಾಸ್ಕಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತೋಳಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಇದು ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ನಿರ್ಜಲೀಕರಣ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಟ್ ಅಸಮತೋಲನ, ಮತ್ತು ಎಂಡೋಟಾಕ್ಸಿಕ್ ಆಘಾತ ಅಥವಾ ಸೆಪ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ ಸಾವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬದುಕುಳಿಯಬಲ್ಲದು, ಆದರೆ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಬಹುದು. {{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=208–211}} ತೋಳಗಳಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ಬ್ರೂಸೆಲೋಸಿಸ್, ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆ, ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್, ಟುಲರೇಮಿಯಾ, ಗೋವಿನ ಕ್ಷಯ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ಲಿಸ್ಟರಿಯೊಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಥ್ರಾಕ್ಸ್.{{sfn|Graves|2007|pp=77–85}} ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ತೋಳಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಬಹುದಾದರೂ, ಇದು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಸೋಂಕಿತ ಬೇಟೆ ಅಥವಾ ಮೂತ್ರದ ಸಂಪರ್ಕದ ಮೂಲಕ ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಜ್ವರ, ಅನೋರೆಕ್ಸಿಯಾ, ವಾಂತಿ, ರಕ್ತಹೀನತೆ, ಹೆಮಟೂರಿಯಾ, ಐಕ್ಟೆರಸ್ ಮತ್ತು ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಗಟಗಳು, ಉಣ್ಣಿ, ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಮತ್ತು ಹುಳಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್ ಎಕ್ಸೋಪಾರಾಸೈಟ್‌ಗಳಿಂದ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತೋಳಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕಾರಕವೆಂದರೆ, ಮಾಂಗೆ ಮಿಟೆ (ಸಾರ್ಕೊಪ್ಟೆಸ್ ಸ್ಕೇಬಿ),{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ಆದರೂ ಅವು ನರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪೂರ್ಣ-ಊದಿದ ಮಾಂಗೆಯನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಎಂಡೋಪರಾಸೈಟ್‌ಗಳೆಂದರೆ: ಪ್ರೊಟೊಜೋವಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಲ್ಮಿನ್ತ್‌ಗಳು (ಫ್ಲೂಕ್ಸ್, ಟೇಪ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು, ರೌಂಡ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮುಳ್ಳಿನ-ತಲೆಯ ಹುಳುಗಳು). ಹೆಚ್ಚಿನ ಫ್ಲೂಕ್ ಪ್ರಭೇದಗಳು ತೋಳದ ಕರುಳಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಟೇಪ್ ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯಿಂದಲೂ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಇದು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಹೋಸ್ಟ್‌ನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬದ್ಧತೆ, ವಿಷಕಾರಿ ಮತ್ತು ಅಲರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು, ಕರುಳಿನ ಲೋಳೆಪೊರೆಯ ಕೆರಳಿಕೆ, ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರೌಂಡ್ ವರ್ಮ್ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯಬಲ್ಲವು, ಆದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಂಡಾಣು ಸೋಂಕುಗಳು ಹುಳುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯರ ವಯಸ್ಸನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಹಾನಿಕರವಲ್ಲ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ==ಸಂವಹನ== {{listen | filename = Wolf howls.ogg | title = Wolves howling | format = [[Ogg]] | filename2 = rallying.ogg | title2 = Rallying cry | format2 = [[Ogg]] }} ತೋಳಗಳು ಧ್ವನಿ, ದೇಹದ ಭಂಗಿ, ಪರಿಮಳ, ಸ್ಪರ್ಶ ಮತ್ತು ರುಚಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=66–103}} ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಚಂದ್ರನ ಹಂತಗಳು ತೋಳದ ಧ್ವನಿಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತೋಳಗಳು ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಿ ಕೂಗುವುದಿಲ್ಲ.{{sfn|Busch|2007|p=59}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಗುಂಪನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸಲು, ಚಂಡಮಾರುತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಗುರುತಿಸಲು, ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=38}} ೧೩೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ (೫೦ ಚದರ ಮೈಲಿ) ವರೆಗಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳದ ಕೂಗು ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಇತರ ಗಾಯನಗಳಲ್ಲಿ ಘರ್ಜನೆಗಳು, ತೊಗಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಚಾಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ತೋಳಗಳು ನಾಯಿಗಳು ಮುಖಾಮುಖಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಜೋರಾಗಿ ಅಥವಾ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೊಗಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಬೊಗಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗ್ರಹಿಸಿದ ಅಪಾಯದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|pp=39–41}} ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂ-ದೃಢವಾದ ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ನಿಧಾನ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಚಲನೆಗಳು, ಎತ್ತರದ ದೇಹದ ಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಹ್ಯಾಕಲ್‌ಗಳಿಂದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಆದರೆ ವಿಧೇಯರು ತಮ್ಮ ದೇಹವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮ ತುಪ್ಪಳವನ್ನು ಚಪ್ಪಟೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕಿವಿ ಮತ್ತು ಬಾಲವನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಾರೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=90}} ತೋಳಗಳು ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಮತ್ತು ಗುದ ಗ್ರಂಥಿಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲವು. ತೋಳಗಳು ಇತರ ಗುಂಪುಗಳ ತೋಳಗಳ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಅವುಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ದರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂಟಿ ತೋಳಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂಧಿತ ಜೋಡಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Paquet2003/> ಈ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ೨೪೦ ಮೀ (೨೬೦ ಗಜ) ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಕ್ಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಗುರುತುಗಳು ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=19–26}} ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಲ್ಲುಗಳು, ಬಂಡೆಗಳು, ಮರಗಳು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರಗಳ ಬಳಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬೆಳೆದ ಕಾಲಿನ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜನೆಯು ತೋಳದಲ್ಲಿ ಸುವಾಸನೆಯ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಮುಖ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ೬೦-೮೦% ನಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Peters1975/> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|refs= <ref name=Alvares2019>{{cite web |first1=Francisco|last1=Alvares|first2=Wieslaw|last2=Bogdanowicz|first3=Liz A.D.|last3=Campbell|first4=Rachel|last4=Godinho|first5=Jennifer|last5=Hatlauf|first6=Yadvendradev V.|last6=Jhala|author-link6=Yadvendradev Vikramsinh Jhala|first7=Andrew C.|last7=Kitchener|first8=Klaus-Peter|last8=Koepfli|first9=Miha|last9=Krofel|first10=Patricia D.|last10=Moehlman|first11=Helen|last11=Senn |first12=Claudio|last12=Sillero-Zubiri|first13=Suvi|last13=Viranta|first14=Geraldine|last14=Werhahn|year=2019|website=IUCN/SSC Canid Specialist Group|url=https://www.canids.org/CBC/Old_World_Canis_Taxonomy_Workshop.pdf|title=Old World Canis spp. with taxonomic ambiguity: Workshop conclusions and recommendations. CIBIO. Vairão, Portugal, 28–30 May 2019|access-date=6 March 2020}}</ref> <ref name=Clutton-Brock1995>{{cite book|last1=Clutton-Brock|first1=Juliet|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People|editor1-last=Serpell|editor1-first=James|publisher=Cambridge University Press|year=1995|chapter=2-Origins of the dog|pages=[https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7 7–20]|isbn=0521415292|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=I8HU_3ycrrEC|page=8}}|url=https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7}}</ref> <ref name=Earle1987>{{cite journal | last1 = Earle | first1 = M | year = 1987 | title = A flexible body mass in social carnivores | journal = American Naturalist | volume = 129 | issue = 5| pages = 755–760 | doi=10.1086/284670| s2cid = 85236511 }}</ref> <ref name=Fan2016>{{cite journal|doi=10.1101/gr.197517.115|pmid=26680994|pmc=4728369|title=Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves|journal=Genome Research|volume=26|issue=2|pages=163–173|year=2016|last1=Fan|first1=Zhenxin|last2=Silva|first2=Pedro|last3=Gronau|first3=Ilan|last4=Wang|first4=Shuoguo|last5=Armero|first5=Aitor Serres|last6=Schweizer|first6=Rena M.|last7=Ramirez|first7=Oscar|last8=Pollinger|first8=John|last9=Galaverni|first9=Marco|last10=Ortega Del-Vecchyo|first10=Diego|last11=Du|first11=Lianming|last12=Zhang|first12=Wenping|last13=Zhang|first13=Zhihe|last14=Xing|first14=Jinchuan|last15=Vilà|first15=Carles|last16=Marques-Bonet|first16=Tomas|last17=Godinho|first17=Raquel|last18=Yue|first18=Bisong|last19=Wayne|first19=Robert K.}}</ref> <ref name=Freedman2014>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1004016|pmid=24453982|pmc=3894170|title=Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs|journal=PLOS Genetics |volume=10 |issue=1 |at=e1004016 |year=2014 |last1=Freedman|first1=Adam H. |last2=Gronau|first2=Ilan |last3=Schweizer|first3=Rena M. |last4=Ortega-Del Vecchyo|first4=Diego |last5=Han|first5=Eunjung |last6=Silva|first6=Pedro M. |last7=Galaverni|first7=Marco |last8=Fan|first8=Zhenxin |last9=Marx|first9=Peter |last10=Lorente-Galdos|first10=Belen |last11=Beale|first11=Holly |last12=Ramirez|first12=Oscar |last13=Hormozdiari|first13=Farhad |last14=Alkan|first14=Can |last15=Vilà|first15=Carles |last16=Squire|first16=Kevin |last17=Geffen|first17=Eli |last18=Kusak|first18=Josip |last19=Boyko|first19=Adam R. |last20=Parker|first20=Heidi G. |last21=Lee|first21=Clarence |last22=Tadigotla|first22=Vasisht |last23=Siepel|first23=Adam |last24=Bustamante|first24=Carlos D. |last25=Harkins|first25=Timothy T. |last26=Nelson|first26=Stanley F. |last27=Ostrander|first27=Elaine A. |last28=Marques-Bonet|first28=Tomas |last29=Wayne|first29=Robert K. |last30=Novembre|first30=John |display-authors=5 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Freedman2017>{{cite journal|doi=10.1146/annurev-animal-022114-110937|pmid=27912242|title=Deciphering the Origin of Dogs: From Fossils to Genomes|journal=Annual Review of Animal Biosciences|volume=5|pages=281–307|year=2017|last1=Freedman|first1=Adam H|last2=Wayne|first2=Robert K|s2cid=26721918 |doi-access=free}}</ref> <ref name=Fuller2019>{{cite book|last1=Fuller|first1=T. K.|title=Wolves: Spirit of the Wild|publisher=Chartwell Crestline|year=2019|chapter=Ch3-What wolves eat|page=53|isbn=978-0785837381|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xqChDwAAQBAJ|page=53}}}}</ref> <ref name=Gable2018>{{cite journal |last1=Gable |first1=T. D. |last2=Windels |first2=S. K. |last3=Homkes |first3=A. T. |title=Do wolves hunt freshwater fish in spring as a food source? |journal=Mammalian Biology |date=2018 |volume=91 |pages=30–33 |doi=10.1016/j.mambio.2018.03.007|bibcode=2018MamBi..91...30G |s2cid=91073874 }}</ref> <ref name=Hennelly2021>{{cite journal|doi=10.1111/mec.16127|title=Ancient divergence of Indian and Tibetan wolves revealed by recombination-aware phylogenomics|year=2021|last1=Hennelly|first1=Lauren M.|last2=Habib|first2=Bilal|last3=Modi|first3=Shrushti|last4=Rueness|first4=Eli K.|last5=Gaubert|first5=Philippe|last6=Sacks|first6=Benjamin N.|journal=Molecular Ecology|volume=30|issue=24|pages=6687–6700|pmid=34398980|bibcode=2021MolEc..30.6687H |s2cid=237147842}}</ref> <ref name=Klein1995>{{cite book|last=Klein|first= D. R.|year=1995|contribution=The introduction, increase, and demise of wolves on Coronation Island, Alaska|pages=275–280|editor-link=Ludwig N. Carbyn|editor-last=Carbyn|editor-first= L. N.|editor2-last= Fritts|editor2-first= S. H.|editor3-last= Seip|editor3-first= D. R.|title=Ecology and conservation of wolves in a changing world|publisher=Canadian Circumpolar Institute, Occasional Publication No. 35.}}</ref> <!-- <ref name=Koblmuller2016>{{cite journal|doi=10.1111/jbi.12765|title=Whole mitochondrial genomes illuminate ancient intercontinental dispersals of grey wolves (Canis lupus)|journal=Journal of Biogeography|volume=43|issue=9|pages=1728–1738|year=2016|last1=Koblmüller|first1=Stephan |last2=Vilà|first2=Carles|last3=Lorente-Galdos|first3=Belen|last4=Dabad|first4=Marc|last5=Ramirez|first5=Oscar|last6=Marques-Bonet|first6=Tomas|last7=Wayne|first7=Robert K.|last8=Leonard|first8=Jennifer A.|bibcode=2016JBiog..43.1728K |hdl=10261/153364|s2cid=88740690}}</ref> --> <ref name=Larson2014>{{cite journal|last1=Larson|first1=G.|last2=Bradley|first2=D. G.|year=2014|title=How Much Is That in Dog Years? The Advent of Canine Population Genomics|journal=PLOS Genetics |doi=10.1371/journal.pgen.1004093|pmid=24453989|pmc=3894154|volume=10|issue=1|page=e1004093 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Linnaeus1758>{{cite book|last=Linnæus|first=Carl |chapter=Canis Lupus |title=Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I |year=1758|publisher=Laurentius Salvius|location=Holmiæ (Stockholm) |pages=39–40 |chapter-url=https://archive.org/details/carolilinnisys00linn/page/39 |edition=10 |language=la}}</ref> <ref name=McAllister2007>{{cite book|last1=McAllister|first1=I.|title=The Last Wild Wolves: Ghosts of the Rain Forest|publisher=University of California Press|year=2007|page=144|isbn=978-0520254732|url={{Google books|plainurl=yes|id=RPKM7UVyQdkC|page=144}}}}</ref> <ref name=Macdonald2001>{{cite book|last1=Macdonald|first1=D. W.|last2=Norris|first2=S.|year=2001|title=Encyclopedia of Mammals|publisher= Oxford University Press|page=45|isbn=978-0-7607-1969-5|author-link=David Macdonald (biologist)|url={{Google books|plainurl=yes|id=_eiaygAACAAJ|page=45}}}}</ref> <ref name=Mech1966>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|title=The Wolves of Isle Royale|publisher=Fauna of the National Parks of the United States|series=Fauna Series 7|year=1966|pages=75–76|isbn=978-1-4102-0249-9| url=https://archive.org/stream/wolvesofisleroya00royal#page/76}}</ref> <ref name=Mech1974>{{cite journal|last1=Mech|first1=L. David|year=1974|title=Canis lupus|url=https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|journal=Mammalian Species|issue=37|pages=1–6|doi=10.2307/3503924|jstor=3503924|access-date=July 30, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190731113812/https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|archive-date=July 31, 2019|url-status=live|doi-access=free}}</ref> <ref name=Newsome2016>{{cite journal|doi=10.1111/mam.12067|title=Food habits of the world's grey wolves|journal=Mammal Review|volume=46|issue=4|pages=255–269|year=2016|last1=Newsome|first1=Thomas M.|last2=Boitani|first2=Luigi|last3=Chapron|first3=Guillaume|last4=Ciucci|first4=Paolo|last5=Dickman|first5=Christopher R.|last6=Dellinger|first6=Justin A.|last7=López-Bao|first7=José V.|last8=Peterson|first8=Rolf O.|last9=Shores|first9=Carolyn R.|last10=Wirsing|first10=Aaron J.|last11=Ripple|first11=William J.|s2cid=31174275|doi-access=free|hdl=10536/DRO/DU:30085823|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Paquet2003>{{cite book|last1=Paquet|first1=P.|last2=Carbyn|first2=L. W.|title=Wild Mammals of North America: Biology, Management, and Conservation|editor1-last=Feldhamer|editor1-first=G. A.|editor2-last=Thompson|editor2-first=B. C.|editor3-last=Chapman|editor3-first=J. A.|publisher=Johns Hopkins University Press|edition=2|year=2003|chapter=Ch23: Gray wolf ''Canis lupus'' and allies|pages=482–510|isbn=0-8018-7416-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xQalfqP7BcC}}}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=Peters1975>{{Cite journal|last1=Peters|first1=R. P.|last2=Mech|first2=L. D.|title=Scent-marking in wolves|journal=American Scientist| volume=63|issue=6|pages=628–637|year=1975|pmid=1200478|bibcode=1975AmSci..63..628P}}</ref> <ref name=Skoglund2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.04.019|title=Ancient Wolf Genome Reveals an Early Divergence of Domestic Dog Ancestors and Admixture into High-Latitude Breeds|journal=Current Biology|volume=25|issue=11|pages=1515–1519|year=2015|last1=Skoglund|first1=Pontus|last2=Ersmark|first2=Erik|last3=Palkopoulou|first3=Eleftheria|last4=Dalén|first4=Love|pmid=26004765|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.1515S }}</ref> <ref name=Sorkin2008>{{cite journal|doi=10.1111/j.1502-3931.2007.00091.x|title=A biomechanical constraint on body mass in terrestrial mammalian predators|journal=Lethaia|volume=41|issue=4|pages=333–347 |year=2008|last1=Sorkin|first1=Boris|bibcode=2008Letha..41..333S }}</ref> <ref name=Tedford2009>{{cite journal|doi=10.1206/574.1|title=Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)|journal=Bulletin of the American Museum of Natural History |volume=325 |year=2009 |last1=Tedford|first1=Richard H.|last2=Wang|first2=Xiaoming|last3=Taylor|first3=Beryl E.|pages=1–218|hdl=2246/5999|s2cid=83594819|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Thalmann2018>{{cite book|doi = 10.1007/13836_2018_27|chapter = Paleogenomic Inferences of Dog Domestication|title = Paleogenomics|pages = 273–306|series = Population Genomics|year = 2018|last1 = Thalmann|first1 = Olaf|last2 = Perri|first2 = Angela R.|publisher=Springer, Cham|editor1-last=Lindqvist|editor1-first=C.|editor2-last=Rajora|editor2-first=O.|isbn = 978-3-030-04752-8}}</ref> <ref name=Therrien2005>{{Cite journal | last1 = Therrien | first1 = F. O. | title = Mandibular force profiles of extant carnivorans and implications for the feeding behaviour of extinct predators |doi=10.1017/S0952836905007430| journal = Journal of Zoology | volume = 267 | issue = 3 | pages = 249–270 | year = 2005}}</ref> <!-- <ref name=Werhahn2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.gecco.2018.e00455|title=The unique genetic adaptation of the Himalayan wolf to high-altitudes and consequences for conservation|journal=Global Ecology and Conservation|volume=16|page=e00455|year=2018|last1=Werhahn|first1=Geraldine|last2=Senn|first2=Helen|last3=Ghazali|first3=Muhammad|last4=Karmacharya|first4=Dibesh|last5=Sherchan|first5=Adarsh Man|last6=Joshi|first6=Jyoti|last7=Kusi|first7=Naresh|last8=López-Bao|first8=José Vincente|last9=Rosen|first9=Tanya|last10=Kachel|first10=Shannon|last11=Sillero-Zubiri|first11=Claudio|last12=MacDonald|first12=David W.|doi-access=free|bibcode=2018GEcoC..1600455W |hdl=10651/50748|hdl-access=free}}</ref> --> <ref name=Woodford2019>{{cite web |last=Woodford |first=Riley |url=http://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wildlifenews.view_article&articles_id=86 |title=Alaska's Salmon-Eating Wolves |date= November 2004|publisher=Wildlifenews.alaska.gov |access-date=July 25, 2019 }}</ref> <ref name=Wozencraft2005>{{MSW3 Carnivora | id = 14000738 | pages = 575–577}}</ref> }} 0idfrsniyb6amh51ysjcuzn1hdqo8yn 1247789 1247788 2024-10-15T16:05:10Z Rakshitha b kulal 75943 /* ಸಂವಹನ */ 1247789 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Canis Lupus Signatus.JPG|320px|thumb|ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] '''ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ತೋಳವನ್ನು '''ಮರದ ತೋಳ''' ಅಥವಾ '''ಪಶ್ಚಿಮ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ (''ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್''), ಕಾನಿಡ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಬೂದು ತೋಳಗಳು, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸದಸ್ಯ, ಮತ್ತು ಅದರ ಕಡಿಮೆ ಮೊನಚಾದ ಕಿವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೂತಿ, ಜೊತೆಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳವು ಸಣ್ಣ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳದ ತುಪ್ಪಳವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿಳಿ, ಕಂದು, ಬೂದು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪಜಾತಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ಬಿಳಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ|ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ನಿವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾದ ಅರಣ್ಯ, ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಕ್ರೌರ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಅವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದವು. ಆದರೂ ಸಹ ಎಲ್ಲಾ ತೋಳಗಳನ್ನು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡಿದರೆ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಕಡಿಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು '''ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್''' ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಕುರಿ]], [[ಮೇಕೆ]] ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಈ ಬೂದು ತೋಳಗಳಿಂದ ಅಪಾಯವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಕುಲದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಸಹಕಾರಿ ಆಟದ ಬೇಟೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಅದರ ದೈಹಿಕ ರೂಪಾಂತರಗಳು, ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ನಡವಳಿಕೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಥವಾ ಗುಂಪು ಕೂಗುವಿಕೆಯಂತಹ ಸ್ವಭಾವಗಳಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಗದ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ಸಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಜಗಳಗಳು ಮರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ತೋಳವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳು, ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ತೋಳಗಳು ಅಥವಾ ಜೊತೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳಿಗಿಂತ ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಶಸ್ಸಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ರೋಗಕಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೇಬೀಸ್ ವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತರಬಹುದು. ಜಾಗತಿಕ ಕಾಡು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ೩೦೦,೦೦೦ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್ (IUCN) ''ಕಡಿಮೆ ಕಾಳಜಿ'' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳು ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಶುಪಾಲಕ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ-ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳ ಭಯವು ಅನೇಕ ಮಾನವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಜನರ ಮೇಲೆ ದಾಖಲಾದ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ರೇಬೀಸ್‌ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ತೋಳದ ದಾಳಿಗಳು ಅಪರೂಪ ಏಕೆಂದರೆ ತೋಳಗಳು ಜನರಿಂದ ದೂರ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರರು, ರೈತರು, ಸಾಕಣೆದಾರರು ಮತ್ತು ಕುರುಬರೊಂದಿಗಿನ ಅನುಭವಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಮಾನವರ ಭಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ==ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿ== ೧೭೫೮ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವೀಡಿಷ್ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನೇಯಸ್ ತನ್ನ ''ಸಿಸ್ಟಮಾ ನೇಚರ್‌'' ದ್ವಿಪದ ನಾಮಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬುದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದದ ಅರ್ಥ "ನಾಯಿ",<ref>{{OEtymD|canine}}</ref> ಮತ್ತು ಈ ಕುಲದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಗಳು, ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಾಯಿಯಂತಹ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತೋಳವನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಲಿನೇಯಸ್ ನಾಯಿಯನ್ನು ತೋಳದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ "ಕೌಡಾ ರಿಕರ್ವಾಟಾ" (ಬಾಲವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು) ಇದು ಯಾವುದೇ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=Clutton-Brock1995/> ===ಉಪಜಾತಿಗಳು=== ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಶ್ವದ ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೂರನೇ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಸ್ತನಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಸಿ. ಲೂಪಸ್ ೩೬ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ (ಲಿನ್ನೇಯಸ್, ೧೭೫೮) ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ (ಮೇಯರ್, ೧೭೯೩) ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ ಹಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೋಮಿ - ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಎಂಬುದು ಡಿಂಗೋಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿಕ್ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದವಾಗಿದೆ. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ೧೯೯೯ ರ ಮೈಟೊಕಾಂಡ್ರಿಯದ ಡಿಎನ್‍ಎ (mtDNA) ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಮತ್ತು "ತೋಳ" ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ೩೮ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವೀಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಿನ್ನೇಯಸ್ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಮಾದರಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಉಪಜಾತಿ ಯುರೇಷಿಯನ್ ತೋಳವನ್ನು (ಸಿ. ಎಲ್‍. ಲೂಪಸ್) ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು.<ref name=Wozencraft2005/> ಪ್ಯಾಲಿಯೋಜೆನೊಮಿಕ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳ ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಹೋದರಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮೊದಲು ಸಾಕಿದ ತೋಳಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Larson2014/> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಯುಸಿಎನ್‍/ಸ್ಪೀಸೀಸ್ ಸರ್ವೈವಲ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಕ್ಯಾನಿಡ್ ಸ್ಪೆಷಲಿಸ್ಟ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊವನ್ನು ಫೆರಲ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಪರಿಚಿತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಐಯುಸಿಎನ್‍ ರೆಡ್ ಲಿಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬಾರದು.<ref name=Alvares2019/> ===ವಿಕಾಸ=== ಮುಂಚಿನ ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ (ಇದು ಸಿ. ಎಟ್ರಸ್ಕಸ್‌ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮೂಲವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=239–245}} ಆಧುನಿಕ ಬೂದು ತೋಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪಾಂಟೆ ಗಲೇರಿಯಾದಿಂದ ೪೦೬,೫೦೦ ± ೨,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನದು.<ref name=":2">{{Cite journal |last1=Iurino |first1=Dawid A. |last2=Mecozzi |first2=Beniamino |last3=Iannucci |first3=Alessio |last4=Moscarella |first4=Alfio |last5=Strani |first5=Flavia |last6=Bona |first6=Fabio |last7=Gaeta |first7=Mario |last8=Sardella |first8=Raffaele |date=2022-02-25 |title=A Middle Pleistocene wolf from central Italy provides insights on the first occurrence of Canis lupus in Europe |journal=Scientific Reports |language=en |volume=12 |issue=1 |page=2882 |doi=10.1038/s41598-022-06812-5 |issn=2045-2322 |pmc=8881584 |pmid=35217686|bibcode=2022NatSR..12.2882I }}</ref> ಅಲಾಸ್ಕಾದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಪ್ಪಲ್ ಕ್ರೀಕ್ ಸಂಪ್‌ನ ಅವಶೇಷಗಳು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು, ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Tedford2009/> ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್ ಅನ್ನು ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಉಪಜಾತಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ (ಇದು ಸುಮಾರು ೧.೪ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು).<ref name=":2" /> ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್‌ನಿಂದ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾದ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾದ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಮೂತಿ, ಟೆಂಪೊರಾಲಿಸ್ ಸ್ನಾಯುವಿನ ಉಚ್ಚಾರಣಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ಪ್ರಿಮೋಲಾರ್ಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ಮೆಗಾಫೌನಾದ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ಯಾವೆಂಜಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೃತದೇಹ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆಗೆ ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ವಿಶೇಷ ರೂಪಾಂತರಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೈರ್ ತೋಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹಲ್ಲಿನ ಒಡೆಯುವಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ತೋರಿಸಿದವು. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶವಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದ ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸೇವಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲಿನ ಮುರಿತಗಳ ಆವರ್ತನ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಆಧುನಿಕ ಮಚ್ಚೆಯುಳ್ಳ ಹೈನಾದಂತಹ ಅಭ್ಯಾಸದ ಮೂಳೆ ಕ್ರ್ಯಾಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪೂರ್ವಜರ ತೋಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Freedman2014/><ref name=Skoglund2015/><ref name=Fan2016/> ೨೦೨೧ ರ ಅಧ್ಯಯನವು ಹಿಮಾಲಯದ ತೋಳ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಯಲು ತೋಳಗಳು ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅದು ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name=Hennelly2021/> ಇತರ ತೋಳಗಳು [[ಸೈಬೀರಿಯಾ]]<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Bergström |first1=Anders |last2=Stanton |first2=David W. G. |last3=Taron |first3=Ulrike H. |last4=Frantz |first4=Laurent |last5=Sinding |first5=Mikkel-Holger S. |last6=Ersmark |first6=Erik |last7=Pfrengle |first7=Saskia |last8=Cassatt-Johnstone |first8=Molly |last9=Lebrasseur |first9=Ophélie |last10=Girdland-Flink |first10=Linus |last11=Fernandes |first11=Daniel M. |last12=Ollivier |first12=Morgane |last13=Speidel |first13=Leo |last14=Gopalakrishnan |first14=Shyam |last15=Westbury |first15=Michael V. |date=2022-07-14 |title=Grey wolf genomic history reveals a dual ancestry of dogs |journal=Nature |language=en |volume=607 |issue=7918 |pages=313–320 |doi=10.1038/s41586-022-04824-9 |issn=0028-0836 |pmc=9279150 |pmid=35768506|bibcode=2022Natur.607..313B }}</ref> ಅಥವಾ ಬೆರಿಂಗಿಯಾದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಕಳೆದ ೨೩,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಕಳೆದ ಗ್ಲೇಶಿಯಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮಮ್‌ನ ಶಿಖರ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref name=":1">{{Cite journal |last1=Loog |first1=Liisa |last2=Thalmann |first2=Olaf |last3=Sinding |first3=Mikkel-Holger S. |last4=Schuenemann |first4=Verena J. |last5=Perri |first5=Angela |last6=Germonpré |first6=Mietje |last7=Bocherens |first7=Herve |last8=Witt |first8=Kelsey E. |last9=Samaniego Castruita |first9=Jose A. |last10=Velasco |first10=Marcela S. |last11=Lundstrøm |first11=Inge K. C. |last12=Wales |first12=Nathan |last13=Sonet |first13=Gontran |last14=Frantz |first14=Laurent |last15=Schroeder |first15=Hannes |date=May 2020 |title=Ancient DNA suggests modern wolves trace their origin to a Late Pleistocene expansion from Beringia |journal=Molecular Ecology |language=en |volume=29 |issue=9 |pages=1596–1610 |doi=10.1111/mec.15329 |issn=0962-1083 |pmc=7317801 |pmid=31840921|bibcode=2020MolEc..29.1596L }}</ref> ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಡೆತಡೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರೆ,<ref name=":1" /> ಇತರ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಇದು ಜೀನ್ ಹರಿವಿನ ಏಕರೂಪದ ಪೂರ್ವಜರ ಫಲಿತಾಂಶ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿವೆ.<ref name=":0" /> ೨೦೧೬ ರ ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನವು ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳು ಸುಮಾರು ೧೨,೫೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ನಂತರ ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ೧೧,೧೦೦-೧೨,೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇತರ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ತೋಳಗಳಿಂದ ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name=Fan2016/> ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳವು ನಾಯಿಯ ಪೂರ್ವಜವಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Freedman2017/><ref name=Thalmann2018/> ನಾಯಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳಕ್ಕೆ ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಆನುವಂಶಿಕ ಮಿಶ್ರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಡಿಂಗೊ, ಬಸೆಂಜಿ, ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಮಾಸ್ಟಿಫ್ ಮತ್ತು ಚೈನೀಸ್ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳು ದೇಶೀಯ ನಾಯಿ ಕ್ಲಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಸದಸ್ಯರು. [[ಯುರೋಪ್]], ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಮತ್ತು [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ತೋಳಗಳ ಭಿನ್ನತೆಯ ಸಮಯವು ಸುಮಾರು ೧,೬೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನದು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ತೋಳವು ಸುಮಾರು ೫,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿತು.<ref name=Fan2016/> ==ವಿವರಣೆ== [[File:Front view of a resting Canis lupus ssp.jpg|thumb|upright|alt=ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳ]] ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದೆ,<ref name=Mech1974/> ಮತ್ತು ಕೊಯೊಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳಿಂದ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೂತಿ, ಚಿಕ್ಕ ಕಿವಿಗಳು, ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=129–132}}<ref name=Mech1974/> ಇದು ತೆಳ್ಳಗೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ದೊಡ್ಡದಾದ, ಆಳವಾಗಿ ಅವರೋಹಣ ಪಕ್ಕೆಲುಬು, ಇಳಿಜಾರಾದ ಬೆನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನಾಯುವಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ಕಾಲುಗಳು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮಧ್ಯಮವಾಗಿ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಾಣಿಯು ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಆಳವಾದ ಹಿಮವನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,<ref>{{Cite journal |last1=Tomiya |first1=Susumu |last2=Meachen |first2=Julie A. |date=17 January 2018 |title=Postcranial diversity and recent ecomorphic impoverishment of North American gray wolves |journal=[[Biology Letters]] |language=en |volume=14 |issue=1 |pages=20170613 |doi=10.1098/rsbl.2017.0613 |issn=1744-9561 |pmc=5803591 |pmid=29343558 }}</ref> ಆದರೂ ಕೆಲವು ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಾಲಿನ ಇಕೋಮಾರ್ಫ್‌ಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.[36] ಕಿವಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನವಾಗಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ತಲೆಯು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅಗಲವಾದ ಹಣೆ, ಬಲವಾದ ದವಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ, ಮೊಂಡಾದ ಮೂತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತಲೆಬುರುಡೆಯು ೨೩೦–೨೮೦ ಮಿಮೀ (೯–೧೧ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೧೩೦–೧೫೦ ಮಿಮೀ (೫–೬ ಇಂಚು) ಅಗಲವಿದೆ.{{sfn|Mech|1981|p=14}} ಹಲ್ಲುಗಳು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಇದು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಅವು ಹೈನಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಷ್ಟು ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Therrien2005/>{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=112}} ಇದರ ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಚಪ್ಪಟೆ ಚೂಯಿಂಗ್ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಕೊಯೊಟೆಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರ ಆಹಾರವು ಹೆಚ್ಚು ತರಕಾರಿ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಹೆಣ್ಣು ತೋಳಗಳು ಕಿರಿದಾದ ಮೂತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಣೆಗಳು, ತೆಳ್ಳಗಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಗಳು, ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಕಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೃಹತ್ ಭುಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=23}} [[File:Canis lupus italicus skeleton (white background).jpg|thumb|left|alt=Photograph of a wolf skeleton|ತೋಳದ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರವನ್ನು ಇಟಲಿಯ ಅಬ್ರುಝೊ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ವುಲ್ಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ]] ವಯಸ್ಕ ತೋಳಗಳು ೧೦೫-೧೬೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೪೧-೬೩ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೮೦-೮೫ ಸೆಂ.ಮೀ (೩೧-೩೩ ಇಂಚು) ನಷ್ಟು ಭುಜದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬಾಲವು ೨೯-೫೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೧೧-೨೦ ಇಂಚು) ಉದ್ದವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ, ಕಿವಿಗಳು ೯೦-೧೧೦ ಮಿಮೀ (೩+೧⁄೨-೪+೩⁄೮ ಇಂಚು) ಎತ್ತರ, ಮತ್ತು ಹಿಂಗಾಲುಗಳು ೨೨೦-೨೫೦ ಮಿಮೀ (೮) +೫⁄೮–೯+೭⁄೮ ಇಂಚು).{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ಬರ್ಗ್‌ಮನ್‌ನ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ತೋಳದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ತೂಕವು ಅಕ್ಷಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಾನುಗುಣವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.[44] ತೋಳದ ಸರಾಸರಿ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೪೦ ಕೆಜಿ (೮೮ ಪೌಂಡು), ದಾಖಲಾದ ಚಿಕ್ಕ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೧೨ ಕೆಜಿ (೨೬ ಪೌಂಡು) ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೭೯.೪ ಕೆಜಿ (೧೭೫ ಪೌಂಡು) ಆಗಿದೆ.<ref name=Macdonald2001/>{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೩೮.೫ ಕೆಜಿ (೮೫ ಪೌಂಡು), [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ]] ತೋಳಗಳು ೩೬ ಕೆಜಿ (೭೯ ಪೌಂಡು), ಮತ್ತು [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೨೫ ಕೆಜಿ (೫೫ ಪೌಂಡು).{{sfn|Lopez|1978|p=19}} ಯಾವುದೇ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಣ್ಣುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಂಡು ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ೨.೩–೪.೫ ಕೆಜಿ (೫–೧೦ ಪೌಂಡು) ಕಡಿಮೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [[ಅಲಾಸ್ಕ|ಅಲಾಸ್ಕಾ]] ಮತ್ತು [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದರೂ, ೫೪ ಕೆಜಿ (೧೧೯ ಪೌಂಡು) ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೂಕವಿರುವ ತೋಳಗಳು ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=18}} ಮಧ್ಯ [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ೬೯-೭೯ ಕೆಜಿ (೧೫೨-೧೭೪ ಪೌಂಡು) ತೂಕವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ==ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ== ===ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನ=== [[File:Lupo in Sassoferrato.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf standing on snowy ground|ಇಟಾಲಿಯನ್ ತೋಳ, ಇಟಲಿಯ ಸಾಸ್ಸೊಫೆರಾಟೊನಲ್ಲಿ ಅಪೆನ್ನೈನ್ಸ್ ಪರ್ವತದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ]] ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ]] ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಮಾನವ ಕಿರುಕುಳವು ತೋಳದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಿದೆ. ತೋಳವು ಈಗ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]] ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದ್ವೀಪಗಳು ಮತ್ತು [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿದೆ (ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅಳಿದುಹೋಗಿದೆ). ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಡು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ತೋಳವನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಮೀ (೯,೮೦೦ ಅಡಿ) ನಡುವೆ ಕಾಣಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಕಾಡುಗಳು, ಒಳನಾಡಿನ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಪೊದೆಗಳು, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು (ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಟಂಡ್ರಾ ಸೇರಿದಂತೆ), ಮರುಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="iucn status 2 June 2024">{{cite iucn |author=Boitani, L. |author2=Phillips, M. |author3=Jhala, Y. |name-list-style=amp |year=2023 |title=''Canis lupus'' |amends=2018 |page=e.T3746A247624660 |doi=10.2305/IUCN.UK.2023-1.RLTS.T3746A247624660.en |access-date=2 June 2024}}</ref> ತೋಳಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವು ಬೇಟೆಯ ಸಮೃದ್ಧತೆ, ಹಿಮದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ, ರಸ್ತೆ ಸಾಂದ್ರತೆ, ಮಾನವ ಉಪಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ===ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ=== [[File:Wolf with Caribou Hindquarter.jpg|thumb|upright|left|alt=Photograph of a wolf carrying a caribou leg in its mouth|ಅಲಾಸ್ಕಾದ ಡೆನಾಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರಿಬೌ ಅನ್ನು ಹೊತ್ತ ತೋಳ]] ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಭೂ ಸಸ್ತನಿಗಳಂತೆ, ತೋಳವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ೨೪೦–೬೫೦ ಕೆಜಿ (೫೩೦–೧,೪೩೦ ಪೌಂಡ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ೨೩–೧೩೦ ಕೆಜಿ (೫೧–೨೮೭ ಪೌಂಡ್) ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದಾದ ಅಂಗ್ಯುಲೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Earle1987/><ref name=Sorkin2008/> ತೋಳವು ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Paquet2003/> ೧೫ ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಜೊತೆಗೆ ವಯಸ್ಕ ಮೂಸ್ ಅನ್ನು ಉರುಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Mech1966/> ವಿವಿಧ ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ತೋಳಗಳ ನಡುವಿನ ಆಹಾರದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ವಿವಿಧ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ತೋಳದ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಡು ದೊಡ್ಡ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು (ಅಂಗುಲೇಟ್ಸ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. [[ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಅವುಗಳ ಆಹಾರವು ಕಾಡು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳವು ಕಾಡು ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಇವುಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ತೋಳವು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> ಯುರೇಷಿಯಾದಾದ್ಯಂತ, ತೋಳಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೂಸ್, ಕೆಂಪು ಜಿಂಕೆ, ರೋ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು [[ಕಾಡುಹಂದಿ|ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ಪ್ರಮುಖ ಶ್ರೇಣಿಯ-ವ್ಯಾಪಕ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಎಲ್ಕ್, ಮೂಸ್, ಕ್ಯಾರಿಬೌ, ಬಿಳಿ-ಬಾಲದ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಸರಗತ್ತೆ ಜಿಂಕೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=109–110}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮೊದಲು, ತೋಳಗಳು ಕಾಡು ಕುದುರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.<ref>{{Cite journal |last1=Landry |first1=Zoe |last2=Kim |first2=Sora |last3=Trayler |first3=Robin B. |last4=Gilbert |first4=Marisa |last5=Zazula |first5=Grant |last6=Southon |first6=John |last7=Fraser |first7=Danielle |date=1 June 2021 |title=Dietary reconstruction and evidence of prey shifting in Pleistocene and recent gray wolves (Canis lupus) from Yukon Territory |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S003101822100153X |journal=[[Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology]] |language=en |volume=571 |pages=110368 |doi=10.1016/j.palaeo.2021.110368 |bibcode=2021PPP...57110368L |access-date=23 April 2024 |via=Elsevier Science Direct |issn=0031-0182}}</ref> ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ಊಟವನ್ನು ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|1981|p=172}} ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿನ್ನುವ ತೋಳವು ಚರ್ಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಹೃದಯ, ಕರುಳುಗಳು, ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=201}} ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳಗಳು ಗಡಿಬಿಡಿಯಿಂದ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಆಹಾರಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿರುವ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ದಂಶಕಗಳು, ಮೊಲಗಳು, ಕೀಟಾಹಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಜಲಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಆಹಾರಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಅವು ಹಲ್ಲಿಗಳು, ಹಾವುಗಳು, ಕಪ್ಪೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವಾಗ ದೊಡ್ಡ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳು ಮೀನು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಹ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.<ref name=Gable2018/><ref name=Woodford2019/><ref name=McAllister2007/> ತೋಳಗಳು ಕೆಲವು ಸಸ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸೇವಿಸುತ್ತವೆ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳು ಸೇಬುಗಳು, ಪೇರಳೆ, ಅಂಜೂರದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಕಲ್ಲಂಗಡಿಗಳು, ಮತ್ತು ಚೆರ್ರಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಬೆರಿಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ರಾಸ್ಬೆರ್ರಿಸ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಅವು ಹುಲ್ಲನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ, ಇದು ಕೆಲವು ಜೀವಸತ್ವಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕರುಳಿನ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು ಅಥವಾ ಉದ್ದನೆಯ ಕಾವಲು ಕೂದಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ವಾಂತಿಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Fuller2019/> ಅವುಗಳು ಪರ್ವತ ಬೂದಿ, ಕಣಿವೆಯ ಲಿಲಿ, ಬಿಲ್ಬೆರ್ರಿಗಳು, ಕೌಬರಿಗಳು, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕಪ್ಪು ನೈಟ್ಶೇಡ್, ಧಾನ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ರೀಡ್ಸ್‌ನ ಚಿಗುರುಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೊರತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ದಟ್ಟವಾದ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯುರೇಷಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜಾನುವಾರುಗಳು ಮತ್ತು ಕಸದ ಮೇಲೆ ಬದುಕಲು ಬಲವಂತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯು ಕಡಿಮೆ ಮಾನವ ಸಾಂದ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳಗಳು ಸಂದಿಗ್ಧ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜಾನುವಾರು ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=109}} ಕಠೋರವಾದ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕತೆಯು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಗುಂಪುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಅಥವಾ ಗಾಯಗೊಂಡ ತೋಳಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಸತ್ತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರ ದೇಹಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}}{{sfn|Mech|1981|p=180}}<ref name=Klein1995/> ===ಸೋಂಕುಗಳು=== [[File:Wild Wolf Afflicted with Mange.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf with mange eating at a kill|ಯೆಲ್ಲೊಸ್ಟೋನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿನ ಸೋಂಕಿತ ತೋಳ]] ತೋಳಗಳಿಂದ ಒಯ್ಯುವ ವೈರಲ್ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ರೇಬೀಸ್, ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಹೆಪಟೈಟಿಸ್, ಪ್ಯಾಪಿಲೋಮಾಟೋಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಕೊರೊನಾವೈರಸ್. ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಬೀಸ್‌ಗೆ ಕಾವುಕೊಡುವ ಅವಧಿಯು ಎಂಟರಿಂದ ೨೧ ದಿನಗಳು, ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯವು ಉದ್ರೇಕಗೊಳ್ಳಲು, ಅದರ ಗುಂಪನ್ನು ತೊರೆದು, ಮತ್ತು ದಿನಕ್ಕೆ ೮೦ ಕಿಮೀ (೫೦ ಮೈಲಿ) ವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಡಿಸ್ಟೆಂಪರ್ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಲಾಸ್ಕಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತೋಳಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಇದು ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ನಿರ್ಜಲೀಕರಣ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಟ್ ಅಸಮತೋಲನ, ಮತ್ತು ಎಂಡೋಟಾಕ್ಸಿಕ್ ಆಘಾತ ಅಥವಾ ಸೆಪ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ ಸಾವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬದುಕುಳಿಯಬಲ್ಲದು, ಆದರೆ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಬಹುದು. {{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=208–211}} ತೋಳಗಳಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ಬ್ರೂಸೆಲೋಸಿಸ್, ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆ, ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್, ಟುಲರೇಮಿಯಾ, ಗೋವಿನ ಕ್ಷಯ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ಲಿಸ್ಟರಿಯೊಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಥ್ರಾಕ್ಸ್.{{sfn|Graves|2007|pp=77–85}} ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ತೋಳಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಬಹುದಾದರೂ, ಇದು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಸೋಂಕಿತ ಬೇಟೆ ಅಥವಾ ಮೂತ್ರದ ಸಂಪರ್ಕದ ಮೂಲಕ ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಜ್ವರ, ಅನೋರೆಕ್ಸಿಯಾ, ವಾಂತಿ, ರಕ್ತಹೀನತೆ, ಹೆಮಟೂರಿಯಾ, ಐಕ್ಟೆರಸ್ ಮತ್ತು ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಗಟಗಳು, ಉಣ್ಣಿ, ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಮತ್ತು ಹುಳಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್ ಎಕ್ಸೋಪಾರಾಸೈಟ್‌ಗಳಿಂದ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತೋಳಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕಾರಕವೆಂದರೆ, ಮಾಂಗೆ ಮಿಟೆ (ಸಾರ್ಕೊಪ್ಟೆಸ್ ಸ್ಕೇಬಿ),{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ಆದರೂ ಅವು ನರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪೂರ್ಣ-ಊದಿದ ಮಾಂಗೆಯನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಎಂಡೋಪರಾಸೈಟ್‌ಗಳೆಂದರೆ: ಪ್ರೊಟೊಜೋವಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಲ್ಮಿನ್ತ್‌ಗಳು (ಫ್ಲೂಕ್ಸ್, ಟೇಪ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು, ರೌಂಡ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮುಳ್ಳಿನ-ತಲೆಯ ಹುಳುಗಳು). ಹೆಚ್ಚಿನ ಫ್ಲೂಕ್ ಪ್ರಭೇದಗಳು ತೋಳದ ಕರುಳಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಟೇಪ್ ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯಿಂದಲೂ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಇದು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಹೋಸ್ಟ್‌ನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬದ್ಧತೆ, ವಿಷಕಾರಿ ಮತ್ತು ಅಲರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು, ಕರುಳಿನ ಲೋಳೆಪೊರೆಯ ಕೆರಳಿಕೆ, ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರೌಂಡ್ ವರ್ಮ್ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯಬಲ್ಲವು, ಆದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಂಡಾಣು ಸೋಂಕುಗಳು ಹುಳುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯರ ವಯಸ್ಸನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಹಾನಿಕರವಲ್ಲ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ==ಸಂವಹನ== {{listen | filename = Wolf howls.ogg | title = ತೋಳಗಳ ಕೂಗು | format = [[Ogg]] | filename2 = rallying.ogg | title2 = ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಸದ್ದು | format2 = [[Ogg]] }} ತೋಳಗಳು ಧ್ವನಿ, ದೇಹದ ಭಂಗಿ, ಪರಿಮಳ, ಸ್ಪರ್ಶ ಮತ್ತು ರುಚಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=66–103}} ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಚಂದ್ರನ ಹಂತಗಳು ತೋಳದ ಧ್ವನಿಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತೋಳಗಳು ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಿ ಕೂಗುವುದಿಲ್ಲ.{{sfn|Busch|2007|p=59}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಗುಂಪನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸಲು, ಚಂಡಮಾರುತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಗುರುತಿಸಲು, ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=38}} ೧೩೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ (೫೦ ಚದರ ಮೈಲಿ) ವರೆಗಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳದ ಕೂಗು ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಇತರ ಗಾಯನಗಳಲ್ಲಿ ಘರ್ಜನೆಗಳು, ತೊಗಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಚಾಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ತೋಳಗಳು ನಾಯಿಗಳು ಮುಖಾಮುಖಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಜೋರಾಗಿ ಅಥವಾ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೊಗಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಬೊಗಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗ್ರಹಿಸಿದ ಅಪಾಯದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|pp=39–41}} ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂ-ದೃಢವಾದ ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ನಿಧಾನ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಚಲನೆಗಳು, ಎತ್ತರದ ದೇಹದ ಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಹ್ಯಾಕಲ್‌ಗಳಿಂದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಆದರೆ ವಿಧೇಯರು ತಮ್ಮ ದೇಹವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮ ತುಪ್ಪಳವನ್ನು ಚಪ್ಪಟೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕಿವಿ ಮತ್ತು ಬಾಲವನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಾರೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=90}} ತೋಳಗಳು ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಮತ್ತು ಗುದ ಗ್ರಂಥಿಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲವು. ತೋಳಗಳು ಇತರ ಗುಂಪುಗಳ ತೋಳಗಳ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಅವುಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ದರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂಟಿ ತೋಳಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂಧಿತ ಜೋಡಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Paquet2003/> ಈ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ೨೪೦ ಮೀ (೨೬೦ ಗಜ) ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಕ್ಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಗುರುತುಗಳು ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=19–26}} ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಲ್ಲುಗಳು, ಬಂಡೆಗಳು, ಮರಗಳು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರಗಳ ಬಳಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬೆಳೆದ ಕಾಲಿನ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜನೆಯು ತೋಳದಲ್ಲಿ ಸುವಾಸನೆಯ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಮುಖ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ೬೦-೮೦% ನಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Peters1975/> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|refs= <ref name=Alvares2019>{{cite web |first1=Francisco|last1=Alvares|first2=Wieslaw|last2=Bogdanowicz|first3=Liz A.D.|last3=Campbell|first4=Rachel|last4=Godinho|first5=Jennifer|last5=Hatlauf|first6=Yadvendradev V.|last6=Jhala|author-link6=Yadvendradev Vikramsinh Jhala|first7=Andrew C.|last7=Kitchener|first8=Klaus-Peter|last8=Koepfli|first9=Miha|last9=Krofel|first10=Patricia D.|last10=Moehlman|first11=Helen|last11=Senn |first12=Claudio|last12=Sillero-Zubiri|first13=Suvi|last13=Viranta|first14=Geraldine|last14=Werhahn|year=2019|website=IUCN/SSC Canid Specialist Group|url=https://www.canids.org/CBC/Old_World_Canis_Taxonomy_Workshop.pdf|title=Old World Canis spp. with taxonomic ambiguity: Workshop conclusions and recommendations. CIBIO. Vairão, Portugal, 28–30 May 2019|access-date=6 March 2020}}</ref> <ref name=Clutton-Brock1995>{{cite book|last1=Clutton-Brock|first1=Juliet|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People|editor1-last=Serpell|editor1-first=James|publisher=Cambridge University Press|year=1995|chapter=2-Origins of the dog|pages=[https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7 7–20]|isbn=0521415292|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=I8HU_3ycrrEC|page=8}}|url=https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7}}</ref> <ref name=Earle1987>{{cite journal | last1 = Earle | first1 = M | year = 1987 | title = A flexible body mass in social carnivores | journal = American Naturalist | volume = 129 | issue = 5| pages = 755–760 | doi=10.1086/284670| s2cid = 85236511 }}</ref> <ref name=Fan2016>{{cite journal|doi=10.1101/gr.197517.115|pmid=26680994|pmc=4728369|title=Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves|journal=Genome Research|volume=26|issue=2|pages=163–173|year=2016|last1=Fan|first1=Zhenxin|last2=Silva|first2=Pedro|last3=Gronau|first3=Ilan|last4=Wang|first4=Shuoguo|last5=Armero|first5=Aitor Serres|last6=Schweizer|first6=Rena M.|last7=Ramirez|first7=Oscar|last8=Pollinger|first8=John|last9=Galaverni|first9=Marco|last10=Ortega Del-Vecchyo|first10=Diego|last11=Du|first11=Lianming|last12=Zhang|first12=Wenping|last13=Zhang|first13=Zhihe|last14=Xing|first14=Jinchuan|last15=Vilà|first15=Carles|last16=Marques-Bonet|first16=Tomas|last17=Godinho|first17=Raquel|last18=Yue|first18=Bisong|last19=Wayne|first19=Robert K.}}</ref> <ref name=Freedman2014>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1004016|pmid=24453982|pmc=3894170|title=Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs|journal=PLOS Genetics |volume=10 |issue=1 |at=e1004016 |year=2014 |last1=Freedman|first1=Adam H. |last2=Gronau|first2=Ilan |last3=Schweizer|first3=Rena M. |last4=Ortega-Del Vecchyo|first4=Diego |last5=Han|first5=Eunjung |last6=Silva|first6=Pedro M. |last7=Galaverni|first7=Marco |last8=Fan|first8=Zhenxin |last9=Marx|first9=Peter |last10=Lorente-Galdos|first10=Belen |last11=Beale|first11=Holly |last12=Ramirez|first12=Oscar |last13=Hormozdiari|first13=Farhad |last14=Alkan|first14=Can |last15=Vilà|first15=Carles |last16=Squire|first16=Kevin |last17=Geffen|first17=Eli |last18=Kusak|first18=Josip |last19=Boyko|first19=Adam R. |last20=Parker|first20=Heidi G. |last21=Lee|first21=Clarence |last22=Tadigotla|first22=Vasisht |last23=Siepel|first23=Adam |last24=Bustamante|first24=Carlos D. |last25=Harkins|first25=Timothy T. |last26=Nelson|first26=Stanley F. |last27=Ostrander|first27=Elaine A. |last28=Marques-Bonet|first28=Tomas |last29=Wayne|first29=Robert K. |last30=Novembre|first30=John |display-authors=5 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Freedman2017>{{cite journal|doi=10.1146/annurev-animal-022114-110937|pmid=27912242|title=Deciphering the Origin of Dogs: From Fossils to Genomes|journal=Annual Review of Animal Biosciences|volume=5|pages=281–307|year=2017|last1=Freedman|first1=Adam H|last2=Wayne|first2=Robert K|s2cid=26721918 |doi-access=free}}</ref> <ref name=Fuller2019>{{cite book|last1=Fuller|first1=T. K.|title=Wolves: Spirit of the Wild|publisher=Chartwell Crestline|year=2019|chapter=Ch3-What wolves eat|page=53|isbn=978-0785837381|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xqChDwAAQBAJ|page=53}}}}</ref> <ref name=Gable2018>{{cite journal |last1=Gable |first1=T. D. |last2=Windels |first2=S. K. |last3=Homkes |first3=A. T. |title=Do wolves hunt freshwater fish in spring as a food source? |journal=Mammalian Biology |date=2018 |volume=91 |pages=30–33 |doi=10.1016/j.mambio.2018.03.007|bibcode=2018MamBi..91...30G |s2cid=91073874 }}</ref> <ref name=Hennelly2021>{{cite journal|doi=10.1111/mec.16127|title=Ancient divergence of Indian and Tibetan wolves revealed by recombination-aware phylogenomics|year=2021|last1=Hennelly|first1=Lauren M.|last2=Habib|first2=Bilal|last3=Modi|first3=Shrushti|last4=Rueness|first4=Eli K.|last5=Gaubert|first5=Philippe|last6=Sacks|first6=Benjamin N.|journal=Molecular Ecology|volume=30|issue=24|pages=6687–6700|pmid=34398980|bibcode=2021MolEc..30.6687H |s2cid=237147842}}</ref> <ref name=Klein1995>{{cite book|last=Klein|first= D. R.|year=1995|contribution=The introduction, increase, and demise of wolves on Coronation Island, Alaska|pages=275–280|editor-link=Ludwig N. Carbyn|editor-last=Carbyn|editor-first= L. N.|editor2-last= Fritts|editor2-first= S. H.|editor3-last= Seip|editor3-first= D. R.|title=Ecology and conservation of wolves in a changing world|publisher=Canadian Circumpolar Institute, Occasional Publication No. 35.}}</ref> <!-- <ref name=Koblmuller2016>{{cite journal|doi=10.1111/jbi.12765|title=Whole mitochondrial genomes illuminate ancient intercontinental dispersals of grey wolves (Canis lupus)|journal=Journal of Biogeography|volume=43|issue=9|pages=1728–1738|year=2016|last1=Koblmüller|first1=Stephan |last2=Vilà|first2=Carles|last3=Lorente-Galdos|first3=Belen|last4=Dabad|first4=Marc|last5=Ramirez|first5=Oscar|last6=Marques-Bonet|first6=Tomas|last7=Wayne|first7=Robert K.|last8=Leonard|first8=Jennifer A.|bibcode=2016JBiog..43.1728K |hdl=10261/153364|s2cid=88740690}}</ref> --> <ref name=Larson2014>{{cite journal|last1=Larson|first1=G.|last2=Bradley|first2=D. G.|year=2014|title=How Much Is That in Dog Years? The Advent of Canine Population Genomics|journal=PLOS Genetics |doi=10.1371/journal.pgen.1004093|pmid=24453989|pmc=3894154|volume=10|issue=1|page=e1004093 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Linnaeus1758>{{cite book|last=Linnæus|first=Carl |chapter=Canis Lupus |title=Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I |year=1758|publisher=Laurentius Salvius|location=Holmiæ (Stockholm) |pages=39–40 |chapter-url=https://archive.org/details/carolilinnisys00linn/page/39 |edition=10 |language=la}}</ref> <ref name=McAllister2007>{{cite book|last1=McAllister|first1=I.|title=The Last Wild Wolves: Ghosts of the Rain Forest|publisher=University of California Press|year=2007|page=144|isbn=978-0520254732|url={{Google books|plainurl=yes|id=RPKM7UVyQdkC|page=144}}}}</ref> <ref name=Macdonald2001>{{cite book|last1=Macdonald|first1=D. W.|last2=Norris|first2=S.|year=2001|title=Encyclopedia of Mammals|publisher= Oxford University Press|page=45|isbn=978-0-7607-1969-5|author-link=David Macdonald (biologist)|url={{Google books|plainurl=yes|id=_eiaygAACAAJ|page=45}}}}</ref> <ref name=Mech1966>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|title=The Wolves of Isle Royale|publisher=Fauna of the National Parks of the United States|series=Fauna Series 7|year=1966|pages=75–76|isbn=978-1-4102-0249-9| url=https://archive.org/stream/wolvesofisleroya00royal#page/76}}</ref> <ref name=Mech1974>{{cite journal|last1=Mech|first1=L. David|year=1974|title=Canis lupus|url=https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|journal=Mammalian Species|issue=37|pages=1–6|doi=10.2307/3503924|jstor=3503924|access-date=July 30, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190731113812/https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|archive-date=July 31, 2019|url-status=live|doi-access=free}}</ref> <ref name=Newsome2016>{{cite journal|doi=10.1111/mam.12067|title=Food habits of the world's grey wolves|journal=Mammal Review|volume=46|issue=4|pages=255–269|year=2016|last1=Newsome|first1=Thomas M.|last2=Boitani|first2=Luigi|last3=Chapron|first3=Guillaume|last4=Ciucci|first4=Paolo|last5=Dickman|first5=Christopher R.|last6=Dellinger|first6=Justin A.|last7=López-Bao|first7=José V.|last8=Peterson|first8=Rolf O.|last9=Shores|first9=Carolyn R.|last10=Wirsing|first10=Aaron J.|last11=Ripple|first11=William J.|s2cid=31174275|doi-access=free|hdl=10536/DRO/DU:30085823|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Paquet2003>{{cite book|last1=Paquet|first1=P.|last2=Carbyn|first2=L. W.|title=Wild Mammals of North America: Biology, Management, and Conservation|editor1-last=Feldhamer|editor1-first=G. A.|editor2-last=Thompson|editor2-first=B. C.|editor3-last=Chapman|editor3-first=J. A.|publisher=Johns Hopkins University Press|edition=2|year=2003|chapter=Ch23: Gray wolf ''Canis lupus'' and allies|pages=482–510|isbn=0-8018-7416-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xQalfqP7BcC}}}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=Peters1975>{{Cite journal|last1=Peters|first1=R. P.|last2=Mech|first2=L. D.|title=Scent-marking in wolves|journal=American Scientist| volume=63|issue=6|pages=628–637|year=1975|pmid=1200478|bibcode=1975AmSci..63..628P}}</ref> <ref name=Skoglund2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.04.019|title=Ancient Wolf Genome Reveals an Early Divergence of Domestic Dog Ancestors and Admixture into High-Latitude Breeds|journal=Current Biology|volume=25|issue=11|pages=1515–1519|year=2015|last1=Skoglund|first1=Pontus|last2=Ersmark|first2=Erik|last3=Palkopoulou|first3=Eleftheria|last4=Dalén|first4=Love|pmid=26004765|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.1515S }}</ref> <ref name=Sorkin2008>{{cite journal|doi=10.1111/j.1502-3931.2007.00091.x|title=A biomechanical constraint on body mass in terrestrial mammalian predators|journal=Lethaia|volume=41|issue=4|pages=333–347 |year=2008|last1=Sorkin|first1=Boris|bibcode=2008Letha..41..333S }}</ref> <ref name=Tedford2009>{{cite journal|doi=10.1206/574.1|title=Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)|journal=Bulletin of the American Museum of Natural History |volume=325 |year=2009 |last1=Tedford|first1=Richard H.|last2=Wang|first2=Xiaoming|last3=Taylor|first3=Beryl E.|pages=1–218|hdl=2246/5999|s2cid=83594819|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Thalmann2018>{{cite book|doi = 10.1007/13836_2018_27|chapter = Paleogenomic Inferences of Dog Domestication|title = Paleogenomics|pages = 273–306|series = Population Genomics|year = 2018|last1 = Thalmann|first1 = Olaf|last2 = Perri|first2 = Angela R.|publisher=Springer, Cham|editor1-last=Lindqvist|editor1-first=C.|editor2-last=Rajora|editor2-first=O.|isbn = 978-3-030-04752-8}}</ref> <ref name=Therrien2005>{{Cite journal | last1 = Therrien | first1 = F. O. | title = Mandibular force profiles of extant carnivorans and implications for the feeding behaviour of extinct predators |doi=10.1017/S0952836905007430| journal = Journal of Zoology | volume = 267 | issue = 3 | pages = 249–270 | year = 2005}}</ref> <!-- <ref name=Werhahn2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.gecco.2018.e00455|title=The unique genetic adaptation of the Himalayan wolf to high-altitudes and consequences for conservation|journal=Global Ecology and Conservation|volume=16|page=e00455|year=2018|last1=Werhahn|first1=Geraldine|last2=Senn|first2=Helen|last3=Ghazali|first3=Muhammad|last4=Karmacharya|first4=Dibesh|last5=Sherchan|first5=Adarsh Man|last6=Joshi|first6=Jyoti|last7=Kusi|first7=Naresh|last8=López-Bao|first8=José Vincente|last9=Rosen|first9=Tanya|last10=Kachel|first10=Shannon|last11=Sillero-Zubiri|first11=Claudio|last12=MacDonald|first12=David W.|doi-access=free|bibcode=2018GEcoC..1600455W |hdl=10651/50748|hdl-access=free}}</ref> --> <ref name=Woodford2019>{{cite web |last=Woodford |first=Riley |url=http://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wildlifenews.view_article&articles_id=86 |title=Alaska's Salmon-Eating Wolves |date= November 2004|publisher=Wildlifenews.alaska.gov |access-date=July 25, 2019 }}</ref> <ref name=Wozencraft2005>{{MSW3 Carnivora | id = 14000738 | pages = 575–577}}</ref> }} 025muqm7yraxce7ptah2iv0j5odvxrq 1247790 1247789 2024-10-15T16:07:04Z Rakshitha b kulal 75943 Rakshitha b kulal [[ಸದಸ್ಯ:Aishu manju/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ]] ಪುಟವನ್ನು [[ಸದಸ್ಯ:ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ. 1247789 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Canis Lupus Signatus.JPG|320px|thumb|ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] '''ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ತೋಳವನ್ನು '''ಮರದ ತೋಳ''' ಅಥವಾ '''ಪಶ್ಚಿಮ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ (''ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್''), ಕಾನಿಡ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಬೂದು ತೋಳಗಳು, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸದಸ್ಯ, ಮತ್ತು ಅದರ ಕಡಿಮೆ ಮೊನಚಾದ ಕಿವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೂತಿ, ಜೊತೆಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳವು ಸಣ್ಣ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳದ ತುಪ್ಪಳವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿಳಿ, ಕಂದು, ಬೂದು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪಜಾತಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ಬಿಳಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ|ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ನಿವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾದ ಅರಣ್ಯ, ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಕ್ರೌರ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಅವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದವು. ಆದರೂ ಸಹ ಎಲ್ಲಾ ತೋಳಗಳನ್ನು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡಿದರೆ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಕಡಿಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು '''ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್''' ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಕುರಿ]], [[ಮೇಕೆ]] ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಈ ಬೂದು ತೋಳಗಳಿಂದ ಅಪಾಯವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಕುಲದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಸಹಕಾರಿ ಆಟದ ಬೇಟೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಅದರ ದೈಹಿಕ ರೂಪಾಂತರಗಳು, ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ನಡವಳಿಕೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಥವಾ ಗುಂಪು ಕೂಗುವಿಕೆಯಂತಹ ಸ್ವಭಾವಗಳಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಗದ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ಸಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಜಗಳಗಳು ಮರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ತೋಳವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳು, ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ತೋಳಗಳು ಅಥವಾ ಜೊತೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳಿಗಿಂತ ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಶಸ್ಸಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ರೋಗಕಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೇಬೀಸ್ ವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತರಬಹುದು. ಜಾಗತಿಕ ಕಾಡು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ೩೦೦,೦೦೦ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್ (IUCN) ''ಕಡಿಮೆ ಕಾಳಜಿ'' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳು ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಶುಪಾಲಕ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ-ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳ ಭಯವು ಅನೇಕ ಮಾನವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಜನರ ಮೇಲೆ ದಾಖಲಾದ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ರೇಬೀಸ್‌ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ತೋಳದ ದಾಳಿಗಳು ಅಪರೂಪ ಏಕೆಂದರೆ ತೋಳಗಳು ಜನರಿಂದ ದೂರ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರರು, ರೈತರು, ಸಾಕಣೆದಾರರು ಮತ್ತು ಕುರುಬರೊಂದಿಗಿನ ಅನುಭವಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಮಾನವರ ಭಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ==ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿ== ೧೭೫೮ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವೀಡಿಷ್ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನೇಯಸ್ ತನ್ನ ''ಸಿಸ್ಟಮಾ ನೇಚರ್‌'' ದ್ವಿಪದ ನಾಮಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬುದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದದ ಅರ್ಥ "ನಾಯಿ",<ref>{{OEtymD|canine}}</ref> ಮತ್ತು ಈ ಕುಲದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಗಳು, ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಾಯಿಯಂತಹ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತೋಳವನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಲಿನೇಯಸ್ ನಾಯಿಯನ್ನು ತೋಳದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ "ಕೌಡಾ ರಿಕರ್ವಾಟಾ" (ಬಾಲವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು) ಇದು ಯಾವುದೇ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=Clutton-Brock1995/> ===ಉಪಜಾತಿಗಳು=== ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಶ್ವದ ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೂರನೇ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಸ್ತನಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಸಿ. ಲೂಪಸ್ ೩೬ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ (ಲಿನ್ನೇಯಸ್, ೧೭೫೮) ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ (ಮೇಯರ್, ೧೭೯೩) ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ ಹಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೋಮಿ - ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಎಂಬುದು ಡಿಂಗೋಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿಕ್ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದವಾಗಿದೆ. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ೧೯೯೯ ರ ಮೈಟೊಕಾಂಡ್ರಿಯದ ಡಿಎನ್‍ಎ (mtDNA) ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಮತ್ತು "ತೋಳ" ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ೩೮ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವೀಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಿನ್ನೇಯಸ್ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಮಾದರಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಉಪಜಾತಿ ಯುರೇಷಿಯನ್ ತೋಳವನ್ನು (ಸಿ. ಎಲ್‍. ಲೂಪಸ್) ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು.<ref name=Wozencraft2005/> ಪ್ಯಾಲಿಯೋಜೆನೊಮಿಕ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳ ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಹೋದರಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮೊದಲು ಸಾಕಿದ ತೋಳಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Larson2014/> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಯುಸಿಎನ್‍/ಸ್ಪೀಸೀಸ್ ಸರ್ವೈವಲ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಕ್ಯಾನಿಡ್ ಸ್ಪೆಷಲಿಸ್ಟ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊವನ್ನು ಫೆರಲ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಪರಿಚಿತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಐಯುಸಿಎನ್‍ ರೆಡ್ ಲಿಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬಾರದು.<ref name=Alvares2019/> ===ವಿಕಾಸ=== ಮುಂಚಿನ ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ (ಇದು ಸಿ. ಎಟ್ರಸ್ಕಸ್‌ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮೂಲವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=239–245}} ಆಧುನಿಕ ಬೂದು ತೋಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪಾಂಟೆ ಗಲೇರಿಯಾದಿಂದ ೪೦೬,೫೦೦ ± ೨,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನದು.<ref name=":2">{{Cite journal |last1=Iurino |first1=Dawid A. |last2=Mecozzi |first2=Beniamino |last3=Iannucci |first3=Alessio |last4=Moscarella |first4=Alfio |last5=Strani |first5=Flavia |last6=Bona |first6=Fabio |last7=Gaeta |first7=Mario |last8=Sardella |first8=Raffaele |date=2022-02-25 |title=A Middle Pleistocene wolf from central Italy provides insights on the first occurrence of Canis lupus in Europe |journal=Scientific Reports |language=en |volume=12 |issue=1 |page=2882 |doi=10.1038/s41598-022-06812-5 |issn=2045-2322 |pmc=8881584 |pmid=35217686|bibcode=2022NatSR..12.2882I }}</ref> ಅಲಾಸ್ಕಾದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಪ್ಪಲ್ ಕ್ರೀಕ್ ಸಂಪ್‌ನ ಅವಶೇಷಗಳು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು, ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Tedford2009/> ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್ ಅನ್ನು ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಉಪಜಾತಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ (ಇದು ಸುಮಾರು ೧.೪ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು).<ref name=":2" /> ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್‌ನಿಂದ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾದ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾದ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಮೂತಿ, ಟೆಂಪೊರಾಲಿಸ್ ಸ್ನಾಯುವಿನ ಉಚ್ಚಾರಣಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ಪ್ರಿಮೋಲಾರ್ಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ಮೆಗಾಫೌನಾದ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ಯಾವೆಂಜಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೃತದೇಹ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆಗೆ ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ವಿಶೇಷ ರೂಪಾಂತರಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೈರ್ ತೋಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹಲ್ಲಿನ ಒಡೆಯುವಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ತೋರಿಸಿದವು. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶವಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದ ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸೇವಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲಿನ ಮುರಿತಗಳ ಆವರ್ತನ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಆಧುನಿಕ ಮಚ್ಚೆಯುಳ್ಳ ಹೈನಾದಂತಹ ಅಭ್ಯಾಸದ ಮೂಳೆ ಕ್ರ್ಯಾಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪೂರ್ವಜರ ತೋಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Freedman2014/><ref name=Skoglund2015/><ref name=Fan2016/> ೨೦೨೧ ರ ಅಧ್ಯಯನವು ಹಿಮಾಲಯದ ತೋಳ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಯಲು ತೋಳಗಳು ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅದು ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name=Hennelly2021/> ಇತರ ತೋಳಗಳು [[ಸೈಬೀರಿಯಾ]]<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Bergström |first1=Anders |last2=Stanton |first2=David W. G. |last3=Taron |first3=Ulrike H. |last4=Frantz |first4=Laurent |last5=Sinding |first5=Mikkel-Holger S. |last6=Ersmark |first6=Erik |last7=Pfrengle |first7=Saskia |last8=Cassatt-Johnstone |first8=Molly |last9=Lebrasseur |first9=Ophélie |last10=Girdland-Flink |first10=Linus |last11=Fernandes |first11=Daniel M. |last12=Ollivier |first12=Morgane |last13=Speidel |first13=Leo |last14=Gopalakrishnan |first14=Shyam |last15=Westbury |first15=Michael V. |date=2022-07-14 |title=Grey wolf genomic history reveals a dual ancestry of dogs |journal=Nature |language=en |volume=607 |issue=7918 |pages=313–320 |doi=10.1038/s41586-022-04824-9 |issn=0028-0836 |pmc=9279150 |pmid=35768506|bibcode=2022Natur.607..313B }}</ref> ಅಥವಾ ಬೆರಿಂಗಿಯಾದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಕಳೆದ ೨೩,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಕಳೆದ ಗ್ಲೇಶಿಯಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮಮ್‌ನ ಶಿಖರ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref name=":1">{{Cite journal |last1=Loog |first1=Liisa |last2=Thalmann |first2=Olaf |last3=Sinding |first3=Mikkel-Holger S. |last4=Schuenemann |first4=Verena J. |last5=Perri |first5=Angela |last6=Germonpré |first6=Mietje |last7=Bocherens |first7=Herve |last8=Witt |first8=Kelsey E. |last9=Samaniego Castruita |first9=Jose A. |last10=Velasco |first10=Marcela S. |last11=Lundstrøm |first11=Inge K. C. |last12=Wales |first12=Nathan |last13=Sonet |first13=Gontran |last14=Frantz |first14=Laurent |last15=Schroeder |first15=Hannes |date=May 2020 |title=Ancient DNA suggests modern wolves trace their origin to a Late Pleistocene expansion from Beringia |journal=Molecular Ecology |language=en |volume=29 |issue=9 |pages=1596–1610 |doi=10.1111/mec.15329 |issn=0962-1083 |pmc=7317801 |pmid=31840921|bibcode=2020MolEc..29.1596L }}</ref> ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಡೆತಡೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರೆ,<ref name=":1" /> ಇತರ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಇದು ಜೀನ್ ಹರಿವಿನ ಏಕರೂಪದ ಪೂರ್ವಜರ ಫಲಿತಾಂಶ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿವೆ.<ref name=":0" /> ೨೦೧೬ ರ ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನವು ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳು ಸುಮಾರು ೧೨,೫೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ನಂತರ ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ೧೧,೧೦೦-೧೨,೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇತರ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ತೋಳಗಳಿಂದ ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name=Fan2016/> ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳವು ನಾಯಿಯ ಪೂರ್ವಜವಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Freedman2017/><ref name=Thalmann2018/> ನಾಯಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳಕ್ಕೆ ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಆನುವಂಶಿಕ ಮಿಶ್ರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಡಿಂಗೊ, ಬಸೆಂಜಿ, ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಮಾಸ್ಟಿಫ್ ಮತ್ತು ಚೈನೀಸ್ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳು ದೇಶೀಯ ನಾಯಿ ಕ್ಲಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಸದಸ್ಯರು. [[ಯುರೋಪ್]], ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಮತ್ತು [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ತೋಳಗಳ ಭಿನ್ನತೆಯ ಸಮಯವು ಸುಮಾರು ೧,೬೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನದು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ತೋಳವು ಸುಮಾರು ೫,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿತು.<ref name=Fan2016/> ==ವಿವರಣೆ== [[File:Front view of a resting Canis lupus ssp.jpg|thumb|upright|alt=ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳ]] ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದೆ,<ref name=Mech1974/> ಮತ್ತು ಕೊಯೊಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳಿಂದ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೂತಿ, ಚಿಕ್ಕ ಕಿವಿಗಳು, ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=129–132}}<ref name=Mech1974/> ಇದು ತೆಳ್ಳಗೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ದೊಡ್ಡದಾದ, ಆಳವಾಗಿ ಅವರೋಹಣ ಪಕ್ಕೆಲುಬು, ಇಳಿಜಾರಾದ ಬೆನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನಾಯುವಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ಕಾಲುಗಳು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮಧ್ಯಮವಾಗಿ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಾಣಿಯು ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಆಳವಾದ ಹಿಮವನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,<ref>{{Cite journal |last1=Tomiya |first1=Susumu |last2=Meachen |first2=Julie A. |date=17 January 2018 |title=Postcranial diversity and recent ecomorphic impoverishment of North American gray wolves |journal=[[Biology Letters]] |language=en |volume=14 |issue=1 |pages=20170613 |doi=10.1098/rsbl.2017.0613 |issn=1744-9561 |pmc=5803591 |pmid=29343558 }}</ref> ಆದರೂ ಕೆಲವು ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಾಲಿನ ಇಕೋಮಾರ್ಫ್‌ಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.[36] ಕಿವಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನವಾಗಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ತಲೆಯು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅಗಲವಾದ ಹಣೆ, ಬಲವಾದ ದವಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ, ಮೊಂಡಾದ ಮೂತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತಲೆಬುರುಡೆಯು ೨೩೦–೨೮೦ ಮಿಮೀ (೯–೧೧ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೧೩೦–೧೫೦ ಮಿಮೀ (೫–೬ ಇಂಚು) ಅಗಲವಿದೆ.{{sfn|Mech|1981|p=14}} ಹಲ್ಲುಗಳು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಇದು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಅವು ಹೈನಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಷ್ಟು ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Therrien2005/>{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=112}} ಇದರ ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಚಪ್ಪಟೆ ಚೂಯಿಂಗ್ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಕೊಯೊಟೆಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರ ಆಹಾರವು ಹೆಚ್ಚು ತರಕಾರಿ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಹೆಣ್ಣು ತೋಳಗಳು ಕಿರಿದಾದ ಮೂತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಣೆಗಳು, ತೆಳ್ಳಗಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಗಳು, ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಕಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೃಹತ್ ಭುಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=23}} [[File:Canis lupus italicus skeleton (white background).jpg|thumb|left|alt=Photograph of a wolf skeleton|ತೋಳದ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರವನ್ನು ಇಟಲಿಯ ಅಬ್ರುಝೊ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ವುಲ್ಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ]] ವಯಸ್ಕ ತೋಳಗಳು ೧೦೫-೧೬೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೪೧-೬೩ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೮೦-೮೫ ಸೆಂ.ಮೀ (೩೧-೩೩ ಇಂಚು) ನಷ್ಟು ಭುಜದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬಾಲವು ೨೯-೫೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೧೧-೨೦ ಇಂಚು) ಉದ್ದವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ, ಕಿವಿಗಳು ೯೦-೧೧೦ ಮಿಮೀ (೩+೧⁄೨-೪+೩⁄೮ ಇಂಚು) ಎತ್ತರ, ಮತ್ತು ಹಿಂಗಾಲುಗಳು ೨೨೦-೨೫೦ ಮಿಮೀ (೮) +೫⁄೮–೯+೭⁄೮ ಇಂಚು).{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ಬರ್ಗ್‌ಮನ್‌ನ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ತೋಳದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ತೂಕವು ಅಕ್ಷಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಾನುಗುಣವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.[44] ತೋಳದ ಸರಾಸರಿ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೪೦ ಕೆಜಿ (೮೮ ಪೌಂಡು), ದಾಖಲಾದ ಚಿಕ್ಕ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೧೨ ಕೆಜಿ (೨೬ ಪೌಂಡು) ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೭೯.೪ ಕೆಜಿ (೧೭೫ ಪೌಂಡು) ಆಗಿದೆ.<ref name=Macdonald2001/>{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೩೮.೫ ಕೆಜಿ (೮೫ ಪೌಂಡು), [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ]] ತೋಳಗಳು ೩೬ ಕೆಜಿ (೭೯ ಪೌಂಡು), ಮತ್ತು [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೨೫ ಕೆಜಿ (೫೫ ಪೌಂಡು).{{sfn|Lopez|1978|p=19}} ಯಾವುದೇ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಣ್ಣುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಂಡು ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ೨.೩–೪.೫ ಕೆಜಿ (೫–೧೦ ಪೌಂಡು) ಕಡಿಮೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [[ಅಲಾಸ್ಕ|ಅಲಾಸ್ಕಾ]] ಮತ್ತು [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದರೂ, ೫೪ ಕೆಜಿ (೧೧೯ ಪೌಂಡು) ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೂಕವಿರುವ ತೋಳಗಳು ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=18}} ಮಧ್ಯ [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ೬೯-೭೯ ಕೆಜಿ (೧೫೨-೧೭೪ ಪೌಂಡು) ತೂಕವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ==ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ== ===ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನ=== [[File:Lupo in Sassoferrato.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf standing on snowy ground|ಇಟಾಲಿಯನ್ ತೋಳ, ಇಟಲಿಯ ಸಾಸ್ಸೊಫೆರಾಟೊನಲ್ಲಿ ಅಪೆನ್ನೈನ್ಸ್ ಪರ್ವತದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ]] ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ]] ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಮಾನವ ಕಿರುಕುಳವು ತೋಳದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಿದೆ. ತೋಳವು ಈಗ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]] ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದ್ವೀಪಗಳು ಮತ್ತು [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿದೆ (ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅಳಿದುಹೋಗಿದೆ). ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಡು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ತೋಳವನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಮೀ (೯,೮೦೦ ಅಡಿ) ನಡುವೆ ಕಾಣಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಕಾಡುಗಳು, ಒಳನಾಡಿನ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಪೊದೆಗಳು, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು (ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಟಂಡ್ರಾ ಸೇರಿದಂತೆ), ಮರುಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="iucn status 2 June 2024">{{cite iucn |author=Boitani, L. |author2=Phillips, M. |author3=Jhala, Y. |name-list-style=amp |year=2023 |title=''Canis lupus'' |amends=2018 |page=e.T3746A247624660 |doi=10.2305/IUCN.UK.2023-1.RLTS.T3746A247624660.en |access-date=2 June 2024}}</ref> ತೋಳಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವು ಬೇಟೆಯ ಸಮೃದ್ಧತೆ, ಹಿಮದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ, ರಸ್ತೆ ಸಾಂದ್ರತೆ, ಮಾನವ ಉಪಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ===ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ=== [[File:Wolf with Caribou Hindquarter.jpg|thumb|upright|left|alt=Photograph of a wolf carrying a caribou leg in its mouth|ಅಲಾಸ್ಕಾದ ಡೆನಾಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರಿಬೌ ಅನ್ನು ಹೊತ್ತ ತೋಳ]] ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಭೂ ಸಸ್ತನಿಗಳಂತೆ, ತೋಳವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ೨೪೦–೬೫೦ ಕೆಜಿ (೫೩೦–೧,೪೩೦ ಪೌಂಡ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ೨೩–೧೩೦ ಕೆಜಿ (೫೧–೨೮೭ ಪೌಂಡ್) ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದಾದ ಅಂಗ್ಯುಲೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Earle1987/><ref name=Sorkin2008/> ತೋಳವು ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Paquet2003/> ೧೫ ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಜೊತೆಗೆ ವಯಸ್ಕ ಮೂಸ್ ಅನ್ನು ಉರುಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Mech1966/> ವಿವಿಧ ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ತೋಳಗಳ ನಡುವಿನ ಆಹಾರದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ವಿವಿಧ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ತೋಳದ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಡು ದೊಡ್ಡ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು (ಅಂಗುಲೇಟ್ಸ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. [[ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಅವುಗಳ ಆಹಾರವು ಕಾಡು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳವು ಕಾಡು ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಇವುಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ತೋಳವು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> ಯುರೇಷಿಯಾದಾದ್ಯಂತ, ತೋಳಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೂಸ್, ಕೆಂಪು ಜಿಂಕೆ, ರೋ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು [[ಕಾಡುಹಂದಿ|ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ಪ್ರಮುಖ ಶ್ರೇಣಿಯ-ವ್ಯಾಪಕ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಎಲ್ಕ್, ಮೂಸ್, ಕ್ಯಾರಿಬೌ, ಬಿಳಿ-ಬಾಲದ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಸರಗತ್ತೆ ಜಿಂಕೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=109–110}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮೊದಲು, ತೋಳಗಳು ಕಾಡು ಕುದುರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.<ref>{{Cite journal |last1=Landry |first1=Zoe |last2=Kim |first2=Sora |last3=Trayler |first3=Robin B. |last4=Gilbert |first4=Marisa |last5=Zazula |first5=Grant |last6=Southon |first6=John |last7=Fraser |first7=Danielle |date=1 June 2021 |title=Dietary reconstruction and evidence of prey shifting in Pleistocene and recent gray wolves (Canis lupus) from Yukon Territory |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S003101822100153X |journal=[[Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology]] |language=en |volume=571 |pages=110368 |doi=10.1016/j.palaeo.2021.110368 |bibcode=2021PPP...57110368L |access-date=23 April 2024 |via=Elsevier Science Direct |issn=0031-0182}}</ref> ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ಊಟವನ್ನು ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|1981|p=172}} ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿನ್ನುವ ತೋಳವು ಚರ್ಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಹೃದಯ, ಕರುಳುಗಳು, ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=201}} ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳಗಳು ಗಡಿಬಿಡಿಯಿಂದ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಆಹಾರಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿರುವ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ದಂಶಕಗಳು, ಮೊಲಗಳು, ಕೀಟಾಹಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಜಲಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಆಹಾರಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಅವು ಹಲ್ಲಿಗಳು, ಹಾವುಗಳು, ಕಪ್ಪೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವಾಗ ದೊಡ್ಡ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳು ಮೀನು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಹ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.<ref name=Gable2018/><ref name=Woodford2019/><ref name=McAllister2007/> ತೋಳಗಳು ಕೆಲವು ಸಸ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸೇವಿಸುತ್ತವೆ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳು ಸೇಬುಗಳು, ಪೇರಳೆ, ಅಂಜೂರದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಕಲ್ಲಂಗಡಿಗಳು, ಮತ್ತು ಚೆರ್ರಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಬೆರಿಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ರಾಸ್ಬೆರ್ರಿಸ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಅವು ಹುಲ್ಲನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ, ಇದು ಕೆಲವು ಜೀವಸತ್ವಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕರುಳಿನ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು ಅಥವಾ ಉದ್ದನೆಯ ಕಾವಲು ಕೂದಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ವಾಂತಿಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Fuller2019/> ಅವುಗಳು ಪರ್ವತ ಬೂದಿ, ಕಣಿವೆಯ ಲಿಲಿ, ಬಿಲ್ಬೆರ್ರಿಗಳು, ಕೌಬರಿಗಳು, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕಪ್ಪು ನೈಟ್ಶೇಡ್, ಧಾನ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ರೀಡ್ಸ್‌ನ ಚಿಗುರುಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೊರತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ದಟ್ಟವಾದ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯುರೇಷಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜಾನುವಾರುಗಳು ಮತ್ತು ಕಸದ ಮೇಲೆ ಬದುಕಲು ಬಲವಂತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯು ಕಡಿಮೆ ಮಾನವ ಸಾಂದ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳಗಳು ಸಂದಿಗ್ಧ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜಾನುವಾರು ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=109}} ಕಠೋರವಾದ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕತೆಯು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಗುಂಪುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಅಥವಾ ಗಾಯಗೊಂಡ ತೋಳಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಸತ್ತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರ ದೇಹಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}}{{sfn|Mech|1981|p=180}}<ref name=Klein1995/> ===ಸೋಂಕುಗಳು=== [[File:Wild Wolf Afflicted with Mange.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf with mange eating at a kill|ಯೆಲ್ಲೊಸ್ಟೋನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿನ ಸೋಂಕಿತ ತೋಳ]] ತೋಳಗಳಿಂದ ಒಯ್ಯುವ ವೈರಲ್ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ರೇಬೀಸ್, ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಹೆಪಟೈಟಿಸ್, ಪ್ಯಾಪಿಲೋಮಾಟೋಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಕೊರೊನಾವೈರಸ್. ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಬೀಸ್‌ಗೆ ಕಾವುಕೊಡುವ ಅವಧಿಯು ಎಂಟರಿಂದ ೨೧ ದಿನಗಳು, ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯವು ಉದ್ರೇಕಗೊಳ್ಳಲು, ಅದರ ಗುಂಪನ್ನು ತೊರೆದು, ಮತ್ತು ದಿನಕ್ಕೆ ೮೦ ಕಿಮೀ (೫೦ ಮೈಲಿ) ವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಡಿಸ್ಟೆಂಪರ್ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಲಾಸ್ಕಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತೋಳಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಇದು ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ನಿರ್ಜಲೀಕರಣ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಟ್ ಅಸಮತೋಲನ, ಮತ್ತು ಎಂಡೋಟಾಕ್ಸಿಕ್ ಆಘಾತ ಅಥವಾ ಸೆಪ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ ಸಾವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬದುಕುಳಿಯಬಲ್ಲದು, ಆದರೆ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಬಹುದು. {{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=208–211}} ತೋಳಗಳಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ಬ್ರೂಸೆಲೋಸಿಸ್, ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆ, ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್, ಟುಲರೇಮಿಯಾ, ಗೋವಿನ ಕ್ಷಯ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ಲಿಸ್ಟರಿಯೊಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಥ್ರಾಕ್ಸ್.{{sfn|Graves|2007|pp=77–85}} ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ತೋಳಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಬಹುದಾದರೂ, ಇದು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಸೋಂಕಿತ ಬೇಟೆ ಅಥವಾ ಮೂತ್ರದ ಸಂಪರ್ಕದ ಮೂಲಕ ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಜ್ವರ, ಅನೋರೆಕ್ಸಿಯಾ, ವಾಂತಿ, ರಕ್ತಹೀನತೆ, ಹೆಮಟೂರಿಯಾ, ಐಕ್ಟೆರಸ್ ಮತ್ತು ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಗಟಗಳು, ಉಣ್ಣಿ, ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಮತ್ತು ಹುಳಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್ ಎಕ್ಸೋಪಾರಾಸೈಟ್‌ಗಳಿಂದ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತೋಳಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕಾರಕವೆಂದರೆ, ಮಾಂಗೆ ಮಿಟೆ (ಸಾರ್ಕೊಪ್ಟೆಸ್ ಸ್ಕೇಬಿ),{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ಆದರೂ ಅವು ನರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪೂರ್ಣ-ಊದಿದ ಮಾಂಗೆಯನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಎಂಡೋಪರಾಸೈಟ್‌ಗಳೆಂದರೆ: ಪ್ರೊಟೊಜೋವಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಲ್ಮಿನ್ತ್‌ಗಳು (ಫ್ಲೂಕ್ಸ್, ಟೇಪ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು, ರೌಂಡ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮುಳ್ಳಿನ-ತಲೆಯ ಹುಳುಗಳು). ಹೆಚ್ಚಿನ ಫ್ಲೂಕ್ ಪ್ರಭೇದಗಳು ತೋಳದ ಕರುಳಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಟೇಪ್ ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯಿಂದಲೂ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಇದು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಹೋಸ್ಟ್‌ನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬದ್ಧತೆ, ವಿಷಕಾರಿ ಮತ್ತು ಅಲರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು, ಕರುಳಿನ ಲೋಳೆಪೊರೆಯ ಕೆರಳಿಕೆ, ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರೌಂಡ್ ವರ್ಮ್ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯಬಲ್ಲವು, ಆದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಂಡಾಣು ಸೋಂಕುಗಳು ಹುಳುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯರ ವಯಸ್ಸನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಹಾನಿಕರವಲ್ಲ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ==ಸಂವಹನ== {{listen | filename = Wolf howls.ogg | title = ತೋಳಗಳ ಕೂಗು | format = [[Ogg]] | filename2 = rallying.ogg | title2 = ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಸದ್ದು | format2 = [[Ogg]] }} ತೋಳಗಳು ಧ್ವನಿ, ದೇಹದ ಭಂಗಿ, ಪರಿಮಳ, ಸ್ಪರ್ಶ ಮತ್ತು ರುಚಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=66–103}} ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಚಂದ್ರನ ಹಂತಗಳು ತೋಳದ ಧ್ವನಿಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತೋಳಗಳು ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಿ ಕೂಗುವುದಿಲ್ಲ.{{sfn|Busch|2007|p=59}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಗುಂಪನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸಲು, ಚಂಡಮಾರುತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಗುರುತಿಸಲು, ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=38}} ೧೩೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ (೫೦ ಚದರ ಮೈಲಿ) ವರೆಗಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳದ ಕೂಗು ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಇತರ ಗಾಯನಗಳಲ್ಲಿ ಘರ್ಜನೆಗಳು, ತೊಗಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಚಾಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ತೋಳಗಳು ನಾಯಿಗಳು ಮುಖಾಮುಖಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಜೋರಾಗಿ ಅಥವಾ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೊಗಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಬೊಗಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗ್ರಹಿಸಿದ ಅಪಾಯದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|pp=39–41}} ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂ-ದೃಢವಾದ ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ನಿಧಾನ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಚಲನೆಗಳು, ಎತ್ತರದ ದೇಹದ ಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಹ್ಯಾಕಲ್‌ಗಳಿಂದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಆದರೆ ವಿಧೇಯರು ತಮ್ಮ ದೇಹವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮ ತುಪ್ಪಳವನ್ನು ಚಪ್ಪಟೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕಿವಿ ಮತ್ತು ಬಾಲವನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಾರೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=90}} ತೋಳಗಳು ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಮತ್ತು ಗುದ ಗ್ರಂಥಿಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲವು. ತೋಳಗಳು ಇತರ ಗುಂಪುಗಳ ತೋಳಗಳ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಅವುಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ದರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂಟಿ ತೋಳಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂಧಿತ ಜೋಡಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Paquet2003/> ಈ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ೨೪೦ ಮೀ (೨೬೦ ಗಜ) ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಕ್ಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಗುರುತುಗಳು ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=19–26}} ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಲ್ಲುಗಳು, ಬಂಡೆಗಳು, ಮರಗಳು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರಗಳ ಬಳಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬೆಳೆದ ಕಾಲಿನ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜನೆಯು ತೋಳದಲ್ಲಿ ಸುವಾಸನೆಯ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಮುಖ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ೬೦-೮೦% ನಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Peters1975/> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|refs= <ref name=Alvares2019>{{cite web |first1=Francisco|last1=Alvares|first2=Wieslaw|last2=Bogdanowicz|first3=Liz A.D.|last3=Campbell|first4=Rachel|last4=Godinho|first5=Jennifer|last5=Hatlauf|first6=Yadvendradev V.|last6=Jhala|author-link6=Yadvendradev Vikramsinh Jhala|first7=Andrew C.|last7=Kitchener|first8=Klaus-Peter|last8=Koepfli|first9=Miha|last9=Krofel|first10=Patricia D.|last10=Moehlman|first11=Helen|last11=Senn |first12=Claudio|last12=Sillero-Zubiri|first13=Suvi|last13=Viranta|first14=Geraldine|last14=Werhahn|year=2019|website=IUCN/SSC Canid Specialist Group|url=https://www.canids.org/CBC/Old_World_Canis_Taxonomy_Workshop.pdf|title=Old World Canis spp. with taxonomic ambiguity: Workshop conclusions and recommendations. CIBIO. Vairão, Portugal, 28–30 May 2019|access-date=6 March 2020}}</ref> <ref name=Clutton-Brock1995>{{cite book|last1=Clutton-Brock|first1=Juliet|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People|editor1-last=Serpell|editor1-first=James|publisher=Cambridge University Press|year=1995|chapter=2-Origins of the dog|pages=[https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7 7–20]|isbn=0521415292|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=I8HU_3ycrrEC|page=8}}|url=https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7}}</ref> <ref name=Earle1987>{{cite journal | last1 = Earle | first1 = M | year = 1987 | title = A flexible body mass in social carnivores | journal = American Naturalist | volume = 129 | issue = 5| pages = 755–760 | doi=10.1086/284670| s2cid = 85236511 }}</ref> <ref name=Fan2016>{{cite journal|doi=10.1101/gr.197517.115|pmid=26680994|pmc=4728369|title=Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves|journal=Genome Research|volume=26|issue=2|pages=163–173|year=2016|last1=Fan|first1=Zhenxin|last2=Silva|first2=Pedro|last3=Gronau|first3=Ilan|last4=Wang|first4=Shuoguo|last5=Armero|first5=Aitor Serres|last6=Schweizer|first6=Rena M.|last7=Ramirez|first7=Oscar|last8=Pollinger|first8=John|last9=Galaverni|first9=Marco|last10=Ortega Del-Vecchyo|first10=Diego|last11=Du|first11=Lianming|last12=Zhang|first12=Wenping|last13=Zhang|first13=Zhihe|last14=Xing|first14=Jinchuan|last15=Vilà|first15=Carles|last16=Marques-Bonet|first16=Tomas|last17=Godinho|first17=Raquel|last18=Yue|first18=Bisong|last19=Wayne|first19=Robert K.}}</ref> <ref name=Freedman2014>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1004016|pmid=24453982|pmc=3894170|title=Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs|journal=PLOS Genetics |volume=10 |issue=1 |at=e1004016 |year=2014 |last1=Freedman|first1=Adam H. |last2=Gronau|first2=Ilan |last3=Schweizer|first3=Rena M. |last4=Ortega-Del Vecchyo|first4=Diego |last5=Han|first5=Eunjung |last6=Silva|first6=Pedro M. |last7=Galaverni|first7=Marco |last8=Fan|first8=Zhenxin |last9=Marx|first9=Peter |last10=Lorente-Galdos|first10=Belen |last11=Beale|first11=Holly |last12=Ramirez|first12=Oscar |last13=Hormozdiari|first13=Farhad |last14=Alkan|first14=Can |last15=Vilà|first15=Carles |last16=Squire|first16=Kevin |last17=Geffen|first17=Eli |last18=Kusak|first18=Josip |last19=Boyko|first19=Adam R. |last20=Parker|first20=Heidi G. |last21=Lee|first21=Clarence |last22=Tadigotla|first22=Vasisht |last23=Siepel|first23=Adam |last24=Bustamante|first24=Carlos D. |last25=Harkins|first25=Timothy T. |last26=Nelson|first26=Stanley F. |last27=Ostrander|first27=Elaine A. |last28=Marques-Bonet|first28=Tomas |last29=Wayne|first29=Robert K. |last30=Novembre|first30=John |display-authors=5 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Freedman2017>{{cite journal|doi=10.1146/annurev-animal-022114-110937|pmid=27912242|title=Deciphering the Origin of Dogs: From Fossils to Genomes|journal=Annual Review of Animal Biosciences|volume=5|pages=281–307|year=2017|last1=Freedman|first1=Adam H|last2=Wayne|first2=Robert K|s2cid=26721918 |doi-access=free}}</ref> <ref name=Fuller2019>{{cite book|last1=Fuller|first1=T. K.|title=Wolves: Spirit of the Wild|publisher=Chartwell Crestline|year=2019|chapter=Ch3-What wolves eat|page=53|isbn=978-0785837381|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xqChDwAAQBAJ|page=53}}}}</ref> <ref name=Gable2018>{{cite journal |last1=Gable |first1=T. D. |last2=Windels |first2=S. K. |last3=Homkes |first3=A. T. |title=Do wolves hunt freshwater fish in spring as a food source? |journal=Mammalian Biology |date=2018 |volume=91 |pages=30–33 |doi=10.1016/j.mambio.2018.03.007|bibcode=2018MamBi..91...30G |s2cid=91073874 }}</ref> <ref name=Hennelly2021>{{cite journal|doi=10.1111/mec.16127|title=Ancient divergence of Indian and Tibetan wolves revealed by recombination-aware phylogenomics|year=2021|last1=Hennelly|first1=Lauren M.|last2=Habib|first2=Bilal|last3=Modi|first3=Shrushti|last4=Rueness|first4=Eli K.|last5=Gaubert|first5=Philippe|last6=Sacks|first6=Benjamin N.|journal=Molecular Ecology|volume=30|issue=24|pages=6687–6700|pmid=34398980|bibcode=2021MolEc..30.6687H |s2cid=237147842}}</ref> <ref name=Klein1995>{{cite book|last=Klein|first= D. R.|year=1995|contribution=The introduction, increase, and demise of wolves on Coronation Island, Alaska|pages=275–280|editor-link=Ludwig N. Carbyn|editor-last=Carbyn|editor-first= L. N.|editor2-last= Fritts|editor2-first= S. H.|editor3-last= Seip|editor3-first= D. R.|title=Ecology and conservation of wolves in a changing world|publisher=Canadian Circumpolar Institute, Occasional Publication No. 35.}}</ref> <!-- <ref name=Koblmuller2016>{{cite journal|doi=10.1111/jbi.12765|title=Whole mitochondrial genomes illuminate ancient intercontinental dispersals of grey wolves (Canis lupus)|journal=Journal of Biogeography|volume=43|issue=9|pages=1728–1738|year=2016|last1=Koblmüller|first1=Stephan |last2=Vilà|first2=Carles|last3=Lorente-Galdos|first3=Belen|last4=Dabad|first4=Marc|last5=Ramirez|first5=Oscar|last6=Marques-Bonet|first6=Tomas|last7=Wayne|first7=Robert K.|last8=Leonard|first8=Jennifer A.|bibcode=2016JBiog..43.1728K |hdl=10261/153364|s2cid=88740690}}</ref> --> <ref name=Larson2014>{{cite journal|last1=Larson|first1=G.|last2=Bradley|first2=D. G.|year=2014|title=How Much Is That in Dog Years? The Advent of Canine Population Genomics|journal=PLOS Genetics |doi=10.1371/journal.pgen.1004093|pmid=24453989|pmc=3894154|volume=10|issue=1|page=e1004093 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Linnaeus1758>{{cite book|last=Linnæus|first=Carl |chapter=Canis Lupus |title=Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I |year=1758|publisher=Laurentius Salvius|location=Holmiæ (Stockholm) |pages=39–40 |chapter-url=https://archive.org/details/carolilinnisys00linn/page/39 |edition=10 |language=la}}</ref> <ref name=McAllister2007>{{cite book|last1=McAllister|first1=I.|title=The Last Wild Wolves: Ghosts of the Rain Forest|publisher=University of California Press|year=2007|page=144|isbn=978-0520254732|url={{Google books|plainurl=yes|id=RPKM7UVyQdkC|page=144}}}}</ref> <ref name=Macdonald2001>{{cite book|last1=Macdonald|first1=D. W.|last2=Norris|first2=S.|year=2001|title=Encyclopedia of Mammals|publisher= Oxford University Press|page=45|isbn=978-0-7607-1969-5|author-link=David Macdonald (biologist)|url={{Google books|plainurl=yes|id=_eiaygAACAAJ|page=45}}}}</ref> <ref name=Mech1966>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|title=The Wolves of Isle Royale|publisher=Fauna of the National Parks of the United States|series=Fauna Series 7|year=1966|pages=75–76|isbn=978-1-4102-0249-9| url=https://archive.org/stream/wolvesofisleroya00royal#page/76}}</ref> <ref name=Mech1974>{{cite journal|last1=Mech|first1=L. David|year=1974|title=Canis lupus|url=https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|journal=Mammalian Species|issue=37|pages=1–6|doi=10.2307/3503924|jstor=3503924|access-date=July 30, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190731113812/https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|archive-date=July 31, 2019|url-status=live|doi-access=free}}</ref> <ref name=Newsome2016>{{cite journal|doi=10.1111/mam.12067|title=Food habits of the world's grey wolves|journal=Mammal Review|volume=46|issue=4|pages=255–269|year=2016|last1=Newsome|first1=Thomas M.|last2=Boitani|first2=Luigi|last3=Chapron|first3=Guillaume|last4=Ciucci|first4=Paolo|last5=Dickman|first5=Christopher R.|last6=Dellinger|first6=Justin A.|last7=López-Bao|first7=José V.|last8=Peterson|first8=Rolf O.|last9=Shores|first9=Carolyn R.|last10=Wirsing|first10=Aaron J.|last11=Ripple|first11=William J.|s2cid=31174275|doi-access=free|hdl=10536/DRO/DU:30085823|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Paquet2003>{{cite book|last1=Paquet|first1=P.|last2=Carbyn|first2=L. W.|title=Wild Mammals of North America: Biology, Management, and Conservation|editor1-last=Feldhamer|editor1-first=G. A.|editor2-last=Thompson|editor2-first=B. C.|editor3-last=Chapman|editor3-first=J. A.|publisher=Johns Hopkins University Press|edition=2|year=2003|chapter=Ch23: Gray wolf ''Canis lupus'' and allies|pages=482–510|isbn=0-8018-7416-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xQalfqP7BcC}}}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=Peters1975>{{Cite journal|last1=Peters|first1=R. P.|last2=Mech|first2=L. D.|title=Scent-marking in wolves|journal=American Scientist| volume=63|issue=6|pages=628–637|year=1975|pmid=1200478|bibcode=1975AmSci..63..628P}}</ref> <ref name=Skoglund2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.04.019|title=Ancient Wolf Genome Reveals an Early Divergence of Domestic Dog Ancestors and Admixture into High-Latitude Breeds|journal=Current Biology|volume=25|issue=11|pages=1515–1519|year=2015|last1=Skoglund|first1=Pontus|last2=Ersmark|first2=Erik|last3=Palkopoulou|first3=Eleftheria|last4=Dalén|first4=Love|pmid=26004765|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.1515S }}</ref> <ref name=Sorkin2008>{{cite journal|doi=10.1111/j.1502-3931.2007.00091.x|title=A biomechanical constraint on body mass in terrestrial mammalian predators|journal=Lethaia|volume=41|issue=4|pages=333–347 |year=2008|last1=Sorkin|first1=Boris|bibcode=2008Letha..41..333S }}</ref> <ref name=Tedford2009>{{cite journal|doi=10.1206/574.1|title=Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)|journal=Bulletin of the American Museum of Natural History |volume=325 |year=2009 |last1=Tedford|first1=Richard H.|last2=Wang|first2=Xiaoming|last3=Taylor|first3=Beryl E.|pages=1–218|hdl=2246/5999|s2cid=83594819|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Thalmann2018>{{cite book|doi = 10.1007/13836_2018_27|chapter = Paleogenomic Inferences of Dog Domestication|title = Paleogenomics|pages = 273–306|series = Population Genomics|year = 2018|last1 = Thalmann|first1 = Olaf|last2 = Perri|first2 = Angela R.|publisher=Springer, Cham|editor1-last=Lindqvist|editor1-first=C.|editor2-last=Rajora|editor2-first=O.|isbn = 978-3-030-04752-8}}</ref> <ref name=Therrien2005>{{Cite journal | last1 = Therrien | first1 = F. O. | title = Mandibular force profiles of extant carnivorans and implications for the feeding behaviour of extinct predators |doi=10.1017/S0952836905007430| journal = Journal of Zoology | volume = 267 | issue = 3 | pages = 249–270 | year = 2005}}</ref> <!-- <ref name=Werhahn2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.gecco.2018.e00455|title=The unique genetic adaptation of the Himalayan wolf to high-altitudes and consequences for conservation|journal=Global Ecology and Conservation|volume=16|page=e00455|year=2018|last1=Werhahn|first1=Geraldine|last2=Senn|first2=Helen|last3=Ghazali|first3=Muhammad|last4=Karmacharya|first4=Dibesh|last5=Sherchan|first5=Adarsh Man|last6=Joshi|first6=Jyoti|last7=Kusi|first7=Naresh|last8=López-Bao|first8=José Vincente|last9=Rosen|first9=Tanya|last10=Kachel|first10=Shannon|last11=Sillero-Zubiri|first11=Claudio|last12=MacDonald|first12=David W.|doi-access=free|bibcode=2018GEcoC..1600455W |hdl=10651/50748|hdl-access=free}}</ref> --> <ref name=Woodford2019>{{cite web |last=Woodford |first=Riley |url=http://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wildlifenews.view_article&articles_id=86 |title=Alaska's Salmon-Eating Wolves |date= November 2004|publisher=Wildlifenews.alaska.gov |access-date=July 25, 2019 }}</ref> <ref name=Wozencraft2005>{{MSW3 Carnivora | id = 14000738 | pages = 575–577}}</ref> }} 025muqm7yraxce7ptah2iv0j5odvxrq 1247792 1247790 2024-10-15T16:07:31Z Rakshitha b kulal 75943 Rakshitha b kulal [[ಸದಸ್ಯ:ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] ಪುಟವನ್ನು [[ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಲೇಖನ ತಯಾರಾಗಿದೆ. 1247789 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Canis Lupus Signatus.JPG|320px|thumb|ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] '''ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ತೋಳವನ್ನು '''ಮರದ ತೋಳ''' ಅಥವಾ '''ಪಶ್ಚಿಮ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ (''ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್''), ಕಾನಿಡ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಬೂದು ತೋಳಗಳು, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸದಸ್ಯ, ಮತ್ತು ಅದರ ಕಡಿಮೆ ಮೊನಚಾದ ಕಿವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೂತಿ, ಜೊತೆಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳವು ಸಣ್ಣ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳದ ತುಪ್ಪಳವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿಳಿ, ಕಂದು, ಬೂದು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪಜಾತಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ಬಿಳಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ|ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ನಿವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾದ ಅರಣ್ಯ, ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಕ್ರೌರ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಅವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದವು. ಆದರೂ ಸಹ ಎಲ್ಲಾ ತೋಳಗಳನ್ನು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡಿದರೆ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಕಡಿಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು '''ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್''' ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಕುರಿ]], [[ಮೇಕೆ]] ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಈ ಬೂದು ತೋಳಗಳಿಂದ ಅಪಾಯವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಕುಲದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಸಹಕಾರಿ ಆಟದ ಬೇಟೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಅದರ ದೈಹಿಕ ರೂಪಾಂತರಗಳು, ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ನಡವಳಿಕೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಥವಾ ಗುಂಪು ಕೂಗುವಿಕೆಯಂತಹ ಸ್ವಭಾವಗಳಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಗದ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ಸಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಜಗಳಗಳು ಮರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ತೋಳವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳು, ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ತೋಳಗಳು ಅಥವಾ ಜೊತೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳಿಗಿಂತ ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಶಸ್ಸಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ರೋಗಕಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೇಬೀಸ್ ವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತರಬಹುದು. ಜಾಗತಿಕ ಕಾಡು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ೩೦೦,೦೦೦ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್ (IUCN) ''ಕಡಿಮೆ ಕಾಳಜಿ'' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳು ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಶುಪಾಲಕ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ-ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳ ಭಯವು ಅನೇಕ ಮಾನವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಜನರ ಮೇಲೆ ದಾಖಲಾದ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ರೇಬೀಸ್‌ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ತೋಳದ ದಾಳಿಗಳು ಅಪರೂಪ ಏಕೆಂದರೆ ತೋಳಗಳು ಜನರಿಂದ ದೂರ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರರು, ರೈತರು, ಸಾಕಣೆದಾರರು ಮತ್ತು ಕುರುಬರೊಂದಿಗಿನ ಅನುಭವಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಮಾನವರ ಭಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ==ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿ== ೧೭೫೮ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವೀಡಿಷ್ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನೇಯಸ್ ತನ್ನ ''ಸಿಸ್ಟಮಾ ನೇಚರ್‌'' ದ್ವಿಪದ ನಾಮಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬುದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದದ ಅರ್ಥ "ನಾಯಿ",<ref>{{OEtymD|canine}}</ref> ಮತ್ತು ಈ ಕುಲದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಗಳು, ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಾಯಿಯಂತಹ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತೋಳವನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಲಿನೇಯಸ್ ನಾಯಿಯನ್ನು ತೋಳದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ "ಕೌಡಾ ರಿಕರ್ವಾಟಾ" (ಬಾಲವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು) ಇದು ಯಾವುದೇ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=Clutton-Brock1995/> ===ಉಪಜಾತಿಗಳು=== ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಶ್ವದ ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೂರನೇ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಸ್ತನಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಸಿ. ಲೂಪಸ್ ೩೬ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ (ಲಿನ್ನೇಯಸ್, ೧೭೫೮) ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ (ಮೇಯರ್, ೧೭೯೩) ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ ಹಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೋಮಿ - ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಎಂಬುದು ಡಿಂಗೋಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿಕ್ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದವಾಗಿದೆ. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ೧೯೯೯ ರ ಮೈಟೊಕಾಂಡ್ರಿಯದ ಡಿಎನ್‍ಎ (mtDNA) ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಮತ್ತು "ತೋಳ" ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ೩೮ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವೀಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಿನ್ನೇಯಸ್ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಮಾದರಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಉಪಜಾತಿ ಯುರೇಷಿಯನ್ ತೋಳವನ್ನು (ಸಿ. ಎಲ್‍. ಲೂಪಸ್) ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು.<ref name=Wozencraft2005/> ಪ್ಯಾಲಿಯೋಜೆನೊಮಿಕ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳ ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಹೋದರಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮೊದಲು ಸಾಕಿದ ತೋಳಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Larson2014/> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಯುಸಿಎನ್‍/ಸ್ಪೀಸೀಸ್ ಸರ್ವೈವಲ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಕ್ಯಾನಿಡ್ ಸ್ಪೆಷಲಿಸ್ಟ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊವನ್ನು ಫೆರಲ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಪರಿಚಿತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಐಯುಸಿಎನ್‍ ರೆಡ್ ಲಿಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬಾರದು.<ref name=Alvares2019/> ===ವಿಕಾಸ=== ಮುಂಚಿನ ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ (ಇದು ಸಿ. ಎಟ್ರಸ್ಕಸ್‌ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮೂಲವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=239–245}} ಆಧುನಿಕ ಬೂದು ತೋಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪಾಂಟೆ ಗಲೇರಿಯಾದಿಂದ ೪೦೬,೫೦೦ ± ೨,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನದು.<ref name=":2">{{Cite journal |last1=Iurino |first1=Dawid A. |last2=Mecozzi |first2=Beniamino |last3=Iannucci |first3=Alessio |last4=Moscarella |first4=Alfio |last5=Strani |first5=Flavia |last6=Bona |first6=Fabio |last7=Gaeta |first7=Mario |last8=Sardella |first8=Raffaele |date=2022-02-25 |title=A Middle Pleistocene wolf from central Italy provides insights on the first occurrence of Canis lupus in Europe |journal=Scientific Reports |language=en |volume=12 |issue=1 |page=2882 |doi=10.1038/s41598-022-06812-5 |issn=2045-2322 |pmc=8881584 |pmid=35217686|bibcode=2022NatSR..12.2882I }}</ref> ಅಲಾಸ್ಕಾದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಪ್ಪಲ್ ಕ್ರೀಕ್ ಸಂಪ್‌ನ ಅವಶೇಷಗಳು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು, ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Tedford2009/> ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್ ಅನ್ನು ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಉಪಜಾತಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ (ಇದು ಸುಮಾರು ೧.೪ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು).<ref name=":2" /> ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್‌ನಿಂದ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾದ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾದ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಮೂತಿ, ಟೆಂಪೊರಾಲಿಸ್ ಸ್ನಾಯುವಿನ ಉಚ್ಚಾರಣಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ಪ್ರಿಮೋಲಾರ್ಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ಮೆಗಾಫೌನಾದ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ಯಾವೆಂಜಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೃತದೇಹ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆಗೆ ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ವಿಶೇಷ ರೂಪಾಂತರಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೈರ್ ತೋಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹಲ್ಲಿನ ಒಡೆಯುವಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ತೋರಿಸಿದವು. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶವಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದ ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸೇವಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲಿನ ಮುರಿತಗಳ ಆವರ್ತನ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಆಧುನಿಕ ಮಚ್ಚೆಯುಳ್ಳ ಹೈನಾದಂತಹ ಅಭ್ಯಾಸದ ಮೂಳೆ ಕ್ರ್ಯಾಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪೂರ್ವಜರ ತೋಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Freedman2014/><ref name=Skoglund2015/><ref name=Fan2016/> ೨೦೨೧ ರ ಅಧ್ಯಯನವು ಹಿಮಾಲಯದ ತೋಳ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಯಲು ತೋಳಗಳು ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅದು ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name=Hennelly2021/> ಇತರ ತೋಳಗಳು [[ಸೈಬೀರಿಯಾ]]<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Bergström |first1=Anders |last2=Stanton |first2=David W. G. |last3=Taron |first3=Ulrike H. |last4=Frantz |first4=Laurent |last5=Sinding |first5=Mikkel-Holger S. |last6=Ersmark |first6=Erik |last7=Pfrengle |first7=Saskia |last8=Cassatt-Johnstone |first8=Molly |last9=Lebrasseur |first9=Ophélie |last10=Girdland-Flink |first10=Linus |last11=Fernandes |first11=Daniel M. |last12=Ollivier |first12=Morgane |last13=Speidel |first13=Leo |last14=Gopalakrishnan |first14=Shyam |last15=Westbury |first15=Michael V. |date=2022-07-14 |title=Grey wolf genomic history reveals a dual ancestry of dogs |journal=Nature |language=en |volume=607 |issue=7918 |pages=313–320 |doi=10.1038/s41586-022-04824-9 |issn=0028-0836 |pmc=9279150 |pmid=35768506|bibcode=2022Natur.607..313B }}</ref> ಅಥವಾ ಬೆರಿಂಗಿಯಾದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಕಳೆದ ೨೩,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಕಳೆದ ಗ್ಲೇಶಿಯಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮಮ್‌ನ ಶಿಖರ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref name=":1">{{Cite journal |last1=Loog |first1=Liisa |last2=Thalmann |first2=Olaf |last3=Sinding |first3=Mikkel-Holger S. |last4=Schuenemann |first4=Verena J. |last5=Perri |first5=Angela |last6=Germonpré |first6=Mietje |last7=Bocherens |first7=Herve |last8=Witt |first8=Kelsey E. |last9=Samaniego Castruita |first9=Jose A. |last10=Velasco |first10=Marcela S. |last11=Lundstrøm |first11=Inge K. C. |last12=Wales |first12=Nathan |last13=Sonet |first13=Gontran |last14=Frantz |first14=Laurent |last15=Schroeder |first15=Hannes |date=May 2020 |title=Ancient DNA suggests modern wolves trace their origin to a Late Pleistocene expansion from Beringia |journal=Molecular Ecology |language=en |volume=29 |issue=9 |pages=1596–1610 |doi=10.1111/mec.15329 |issn=0962-1083 |pmc=7317801 |pmid=31840921|bibcode=2020MolEc..29.1596L }}</ref> ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಡೆತಡೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರೆ,<ref name=":1" /> ಇತರ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಇದು ಜೀನ್ ಹರಿವಿನ ಏಕರೂಪದ ಪೂರ್ವಜರ ಫಲಿತಾಂಶ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿವೆ.<ref name=":0" /> ೨೦೧೬ ರ ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನವು ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳು ಸುಮಾರು ೧೨,೫೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ನಂತರ ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ೧೧,೧೦೦-೧೨,೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇತರ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ತೋಳಗಳಿಂದ ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name=Fan2016/> ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳವು ನಾಯಿಯ ಪೂರ್ವಜವಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Freedman2017/><ref name=Thalmann2018/> ನಾಯಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳಕ್ಕೆ ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಆನುವಂಶಿಕ ಮಿಶ್ರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಡಿಂಗೊ, ಬಸೆಂಜಿ, ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಮಾಸ್ಟಿಫ್ ಮತ್ತು ಚೈನೀಸ್ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳು ದೇಶೀಯ ನಾಯಿ ಕ್ಲಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಸದಸ್ಯರು. [[ಯುರೋಪ್]], ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಮತ್ತು [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ತೋಳಗಳ ಭಿನ್ನತೆಯ ಸಮಯವು ಸುಮಾರು ೧,೬೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನದು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ತೋಳವು ಸುಮಾರು ೫,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿತು.<ref name=Fan2016/> ==ವಿವರಣೆ== [[File:Front view of a resting Canis lupus ssp.jpg|thumb|upright|alt=ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳ]] ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದೆ,<ref name=Mech1974/> ಮತ್ತು ಕೊಯೊಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳಿಂದ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೂತಿ, ಚಿಕ್ಕ ಕಿವಿಗಳು, ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=129–132}}<ref name=Mech1974/> ಇದು ತೆಳ್ಳಗೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ದೊಡ್ಡದಾದ, ಆಳವಾಗಿ ಅವರೋಹಣ ಪಕ್ಕೆಲುಬು, ಇಳಿಜಾರಾದ ಬೆನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನಾಯುವಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ಕಾಲುಗಳು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮಧ್ಯಮವಾಗಿ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಾಣಿಯು ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಆಳವಾದ ಹಿಮವನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,<ref>{{Cite journal |last1=Tomiya |first1=Susumu |last2=Meachen |first2=Julie A. |date=17 January 2018 |title=Postcranial diversity and recent ecomorphic impoverishment of North American gray wolves |journal=[[Biology Letters]] |language=en |volume=14 |issue=1 |pages=20170613 |doi=10.1098/rsbl.2017.0613 |issn=1744-9561 |pmc=5803591 |pmid=29343558 }}</ref> ಆದರೂ ಕೆಲವು ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಾಲಿನ ಇಕೋಮಾರ್ಫ್‌ಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.[36] ಕಿವಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನವಾಗಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ತಲೆಯು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅಗಲವಾದ ಹಣೆ, ಬಲವಾದ ದವಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ, ಮೊಂಡಾದ ಮೂತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತಲೆಬುರುಡೆಯು ೨೩೦–೨೮೦ ಮಿಮೀ (೯–೧೧ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೧೩೦–೧೫೦ ಮಿಮೀ (೫–೬ ಇಂಚು) ಅಗಲವಿದೆ.{{sfn|Mech|1981|p=14}} ಹಲ್ಲುಗಳು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಇದು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಅವು ಹೈನಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಷ್ಟು ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Therrien2005/>{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=112}} ಇದರ ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಚಪ್ಪಟೆ ಚೂಯಿಂಗ್ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಕೊಯೊಟೆಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರ ಆಹಾರವು ಹೆಚ್ಚು ತರಕಾರಿ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಹೆಣ್ಣು ತೋಳಗಳು ಕಿರಿದಾದ ಮೂತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಣೆಗಳು, ತೆಳ್ಳಗಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಗಳು, ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಕಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೃಹತ್ ಭುಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=23}} [[File:Canis lupus italicus skeleton (white background).jpg|thumb|left|alt=Photograph of a wolf skeleton|ತೋಳದ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರವನ್ನು ಇಟಲಿಯ ಅಬ್ರುಝೊ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ವುಲ್ಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ]] ವಯಸ್ಕ ತೋಳಗಳು ೧೦೫-೧೬೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೪೧-೬೩ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೮೦-೮೫ ಸೆಂ.ಮೀ (೩೧-೩೩ ಇಂಚು) ನಷ್ಟು ಭುಜದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬಾಲವು ೨೯-೫೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೧೧-೨೦ ಇಂಚು) ಉದ್ದವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ, ಕಿವಿಗಳು ೯೦-೧೧೦ ಮಿಮೀ (೩+೧⁄೨-೪+೩⁄೮ ಇಂಚು) ಎತ್ತರ, ಮತ್ತು ಹಿಂಗಾಲುಗಳು ೨೨೦-೨೫೦ ಮಿಮೀ (೮) +೫⁄೮–೯+೭⁄೮ ಇಂಚು).{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ಬರ್ಗ್‌ಮನ್‌ನ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ತೋಳದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ತೂಕವು ಅಕ್ಷಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಾನುಗುಣವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.[44] ತೋಳದ ಸರಾಸರಿ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೪೦ ಕೆಜಿ (೮೮ ಪೌಂಡು), ದಾಖಲಾದ ಚಿಕ್ಕ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೧೨ ಕೆಜಿ (೨೬ ಪೌಂಡು) ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೭೯.೪ ಕೆಜಿ (೧೭೫ ಪೌಂಡು) ಆಗಿದೆ.<ref name=Macdonald2001/>{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೩೮.೫ ಕೆಜಿ (೮೫ ಪೌಂಡು), [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ]] ತೋಳಗಳು ೩೬ ಕೆಜಿ (೭೯ ಪೌಂಡು), ಮತ್ತು [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೨೫ ಕೆಜಿ (೫೫ ಪೌಂಡು).{{sfn|Lopez|1978|p=19}} ಯಾವುದೇ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಣ್ಣುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಂಡು ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ೨.೩–೪.೫ ಕೆಜಿ (೫–೧೦ ಪೌಂಡು) ಕಡಿಮೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [[ಅಲಾಸ್ಕ|ಅಲಾಸ್ಕಾ]] ಮತ್ತು [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದರೂ, ೫೪ ಕೆಜಿ (೧೧೯ ಪೌಂಡು) ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೂಕವಿರುವ ತೋಳಗಳು ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=18}} ಮಧ್ಯ [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ೬೯-೭೯ ಕೆಜಿ (೧೫೨-೧೭೪ ಪೌಂಡು) ತೂಕವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ==ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ== ===ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನ=== [[File:Lupo in Sassoferrato.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf standing on snowy ground|ಇಟಾಲಿಯನ್ ತೋಳ, ಇಟಲಿಯ ಸಾಸ್ಸೊಫೆರಾಟೊನಲ್ಲಿ ಅಪೆನ್ನೈನ್ಸ್ ಪರ್ವತದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ]] ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ]] ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಮಾನವ ಕಿರುಕುಳವು ತೋಳದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಿದೆ. ತೋಳವು ಈಗ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]] ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದ್ವೀಪಗಳು ಮತ್ತು [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿದೆ (ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅಳಿದುಹೋಗಿದೆ). ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಡು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ತೋಳವನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಮೀ (೯,೮೦೦ ಅಡಿ) ನಡುವೆ ಕಾಣಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಕಾಡುಗಳು, ಒಳನಾಡಿನ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಪೊದೆಗಳು, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು (ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಟಂಡ್ರಾ ಸೇರಿದಂತೆ), ಮರುಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="iucn status 2 June 2024">{{cite iucn |author=Boitani, L. |author2=Phillips, M. |author3=Jhala, Y. |name-list-style=amp |year=2023 |title=''Canis lupus'' |amends=2018 |page=e.T3746A247624660 |doi=10.2305/IUCN.UK.2023-1.RLTS.T3746A247624660.en |access-date=2 June 2024}}</ref> ತೋಳಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವು ಬೇಟೆಯ ಸಮೃದ್ಧತೆ, ಹಿಮದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ, ರಸ್ತೆ ಸಾಂದ್ರತೆ, ಮಾನವ ಉಪಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ===ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ=== [[File:Wolf with Caribou Hindquarter.jpg|thumb|upright|left|alt=Photograph of a wolf carrying a caribou leg in its mouth|ಅಲಾಸ್ಕಾದ ಡೆನಾಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರಿಬೌ ಅನ್ನು ಹೊತ್ತ ತೋಳ]] ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಭೂ ಸಸ್ತನಿಗಳಂತೆ, ತೋಳವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ೨೪೦–೬೫೦ ಕೆಜಿ (೫೩೦–೧,೪೩೦ ಪೌಂಡ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ೨೩–೧೩೦ ಕೆಜಿ (೫೧–೨೮೭ ಪೌಂಡ್) ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದಾದ ಅಂಗ್ಯುಲೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Earle1987/><ref name=Sorkin2008/> ತೋಳವು ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Paquet2003/> ೧೫ ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಜೊತೆಗೆ ವಯಸ್ಕ ಮೂಸ್ ಅನ್ನು ಉರುಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Mech1966/> ವಿವಿಧ ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ತೋಳಗಳ ನಡುವಿನ ಆಹಾರದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ವಿವಿಧ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ತೋಳದ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಡು ದೊಡ್ಡ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು (ಅಂಗುಲೇಟ್ಸ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. [[ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಅವುಗಳ ಆಹಾರವು ಕಾಡು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳವು ಕಾಡು ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಇವುಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ತೋಳವು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> ಯುರೇಷಿಯಾದಾದ್ಯಂತ, ತೋಳಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೂಸ್, ಕೆಂಪು ಜಿಂಕೆ, ರೋ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು [[ಕಾಡುಹಂದಿ|ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ಪ್ರಮುಖ ಶ್ರೇಣಿಯ-ವ್ಯಾಪಕ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಎಲ್ಕ್, ಮೂಸ್, ಕ್ಯಾರಿಬೌ, ಬಿಳಿ-ಬಾಲದ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಸರಗತ್ತೆ ಜಿಂಕೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=109–110}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮೊದಲು, ತೋಳಗಳು ಕಾಡು ಕುದುರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.<ref>{{Cite journal |last1=Landry |first1=Zoe |last2=Kim |first2=Sora |last3=Trayler |first3=Robin B. |last4=Gilbert |first4=Marisa |last5=Zazula |first5=Grant |last6=Southon |first6=John |last7=Fraser |first7=Danielle |date=1 June 2021 |title=Dietary reconstruction and evidence of prey shifting in Pleistocene and recent gray wolves (Canis lupus) from Yukon Territory |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S003101822100153X |journal=[[Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology]] |language=en |volume=571 |pages=110368 |doi=10.1016/j.palaeo.2021.110368 |bibcode=2021PPP...57110368L |access-date=23 April 2024 |via=Elsevier Science Direct |issn=0031-0182}}</ref> ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ಊಟವನ್ನು ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|1981|p=172}} ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿನ್ನುವ ತೋಳವು ಚರ್ಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಹೃದಯ, ಕರುಳುಗಳು, ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=201}} ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳಗಳು ಗಡಿಬಿಡಿಯಿಂದ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಆಹಾರಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿರುವ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ದಂಶಕಗಳು, ಮೊಲಗಳು, ಕೀಟಾಹಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಜಲಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಆಹಾರಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಅವು ಹಲ್ಲಿಗಳು, ಹಾವುಗಳು, ಕಪ್ಪೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವಾಗ ದೊಡ್ಡ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳು ಮೀನು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಹ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.<ref name=Gable2018/><ref name=Woodford2019/><ref name=McAllister2007/> ತೋಳಗಳು ಕೆಲವು ಸಸ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸೇವಿಸುತ್ತವೆ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳು ಸೇಬುಗಳು, ಪೇರಳೆ, ಅಂಜೂರದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಕಲ್ಲಂಗಡಿಗಳು, ಮತ್ತು ಚೆರ್ರಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಬೆರಿಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ರಾಸ್ಬೆರ್ರಿಸ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಅವು ಹುಲ್ಲನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ, ಇದು ಕೆಲವು ಜೀವಸತ್ವಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕರುಳಿನ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು ಅಥವಾ ಉದ್ದನೆಯ ಕಾವಲು ಕೂದಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ವಾಂತಿಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Fuller2019/> ಅವುಗಳು ಪರ್ವತ ಬೂದಿ, ಕಣಿವೆಯ ಲಿಲಿ, ಬಿಲ್ಬೆರ್ರಿಗಳು, ಕೌಬರಿಗಳು, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕಪ್ಪು ನೈಟ್ಶೇಡ್, ಧಾನ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ರೀಡ್ಸ್‌ನ ಚಿಗುರುಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೊರತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ದಟ್ಟವಾದ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯುರೇಷಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜಾನುವಾರುಗಳು ಮತ್ತು ಕಸದ ಮೇಲೆ ಬದುಕಲು ಬಲವಂತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯು ಕಡಿಮೆ ಮಾನವ ಸಾಂದ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳಗಳು ಸಂದಿಗ್ಧ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜಾನುವಾರು ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=109}} ಕಠೋರವಾದ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕತೆಯು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಗುಂಪುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಅಥವಾ ಗಾಯಗೊಂಡ ತೋಳಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಸತ್ತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರ ದೇಹಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}}{{sfn|Mech|1981|p=180}}<ref name=Klein1995/> ===ಸೋಂಕುಗಳು=== [[File:Wild Wolf Afflicted with Mange.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf with mange eating at a kill|ಯೆಲ್ಲೊಸ್ಟೋನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿನ ಸೋಂಕಿತ ತೋಳ]] ತೋಳಗಳಿಂದ ಒಯ್ಯುವ ವೈರಲ್ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ರೇಬೀಸ್, ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಹೆಪಟೈಟಿಸ್, ಪ್ಯಾಪಿಲೋಮಾಟೋಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಕೊರೊನಾವೈರಸ್. ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಬೀಸ್‌ಗೆ ಕಾವುಕೊಡುವ ಅವಧಿಯು ಎಂಟರಿಂದ ೨೧ ದಿನಗಳು, ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯವು ಉದ್ರೇಕಗೊಳ್ಳಲು, ಅದರ ಗುಂಪನ್ನು ತೊರೆದು, ಮತ್ತು ದಿನಕ್ಕೆ ೮೦ ಕಿಮೀ (೫೦ ಮೈಲಿ) ವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಡಿಸ್ಟೆಂಪರ್ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಲಾಸ್ಕಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತೋಳಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಇದು ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ನಿರ್ಜಲೀಕರಣ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಟ್ ಅಸಮತೋಲನ, ಮತ್ತು ಎಂಡೋಟಾಕ್ಸಿಕ್ ಆಘಾತ ಅಥವಾ ಸೆಪ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ ಸಾವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬದುಕುಳಿಯಬಲ್ಲದು, ಆದರೆ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಬಹುದು. {{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=208–211}} ತೋಳಗಳಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ಬ್ರೂಸೆಲೋಸಿಸ್, ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆ, ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್, ಟುಲರೇಮಿಯಾ, ಗೋವಿನ ಕ್ಷಯ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ಲಿಸ್ಟರಿಯೊಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಥ್ರಾಕ್ಸ್.{{sfn|Graves|2007|pp=77–85}} ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ತೋಳಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಬಹುದಾದರೂ, ಇದು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಸೋಂಕಿತ ಬೇಟೆ ಅಥವಾ ಮೂತ್ರದ ಸಂಪರ್ಕದ ಮೂಲಕ ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಜ್ವರ, ಅನೋರೆಕ್ಸಿಯಾ, ವಾಂತಿ, ರಕ್ತಹೀನತೆ, ಹೆಮಟೂರಿಯಾ, ಐಕ್ಟೆರಸ್ ಮತ್ತು ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಗಟಗಳು, ಉಣ್ಣಿ, ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಮತ್ತು ಹುಳಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್ ಎಕ್ಸೋಪಾರಾಸೈಟ್‌ಗಳಿಂದ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತೋಳಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕಾರಕವೆಂದರೆ, ಮಾಂಗೆ ಮಿಟೆ (ಸಾರ್ಕೊಪ್ಟೆಸ್ ಸ್ಕೇಬಿ),{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ಆದರೂ ಅವು ನರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪೂರ್ಣ-ಊದಿದ ಮಾಂಗೆಯನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಎಂಡೋಪರಾಸೈಟ್‌ಗಳೆಂದರೆ: ಪ್ರೊಟೊಜೋವಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಲ್ಮಿನ್ತ್‌ಗಳು (ಫ್ಲೂಕ್ಸ್, ಟೇಪ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು, ರೌಂಡ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮುಳ್ಳಿನ-ತಲೆಯ ಹುಳುಗಳು). ಹೆಚ್ಚಿನ ಫ್ಲೂಕ್ ಪ್ರಭೇದಗಳು ತೋಳದ ಕರುಳಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಟೇಪ್ ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯಿಂದಲೂ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಇದು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಹೋಸ್ಟ್‌ನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬದ್ಧತೆ, ವಿಷಕಾರಿ ಮತ್ತು ಅಲರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು, ಕರುಳಿನ ಲೋಳೆಪೊರೆಯ ಕೆರಳಿಕೆ, ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರೌಂಡ್ ವರ್ಮ್ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯಬಲ್ಲವು, ಆದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಂಡಾಣು ಸೋಂಕುಗಳು ಹುಳುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯರ ವಯಸ್ಸನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಹಾನಿಕರವಲ್ಲ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ==ಸಂವಹನ== {{listen | filename = Wolf howls.ogg | title = ತೋಳಗಳ ಕೂಗು | format = [[Ogg]] | filename2 = rallying.ogg | title2 = ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಸದ್ದು | format2 = [[Ogg]] }} ತೋಳಗಳು ಧ್ವನಿ, ದೇಹದ ಭಂಗಿ, ಪರಿಮಳ, ಸ್ಪರ್ಶ ಮತ್ತು ರುಚಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=66–103}} ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಚಂದ್ರನ ಹಂತಗಳು ತೋಳದ ಧ್ವನಿಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತೋಳಗಳು ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಿ ಕೂಗುವುದಿಲ್ಲ.{{sfn|Busch|2007|p=59}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಗುಂಪನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸಲು, ಚಂಡಮಾರುತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಗುರುತಿಸಲು, ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=38}} ೧೩೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ (೫೦ ಚದರ ಮೈಲಿ) ವರೆಗಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳದ ಕೂಗು ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಇತರ ಗಾಯನಗಳಲ್ಲಿ ಘರ್ಜನೆಗಳು, ತೊಗಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಚಾಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ತೋಳಗಳು ನಾಯಿಗಳು ಮುಖಾಮುಖಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಜೋರಾಗಿ ಅಥವಾ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೊಗಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಬೊಗಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗ್ರಹಿಸಿದ ಅಪಾಯದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|pp=39–41}} ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂ-ದೃಢವಾದ ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ನಿಧಾನ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಚಲನೆಗಳು, ಎತ್ತರದ ದೇಹದ ಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಹ್ಯಾಕಲ್‌ಗಳಿಂದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಆದರೆ ವಿಧೇಯರು ತಮ್ಮ ದೇಹವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮ ತುಪ್ಪಳವನ್ನು ಚಪ್ಪಟೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕಿವಿ ಮತ್ತು ಬಾಲವನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಾರೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=90}} ತೋಳಗಳು ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಮತ್ತು ಗುದ ಗ್ರಂಥಿಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲವು. ತೋಳಗಳು ಇತರ ಗುಂಪುಗಳ ತೋಳಗಳ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಅವುಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ದರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂಟಿ ತೋಳಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂಧಿತ ಜೋಡಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Paquet2003/> ಈ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ೨೪೦ ಮೀ (೨೬೦ ಗಜ) ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಕ್ಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಗುರುತುಗಳು ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=19–26}} ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಲ್ಲುಗಳು, ಬಂಡೆಗಳು, ಮರಗಳು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರಗಳ ಬಳಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬೆಳೆದ ಕಾಲಿನ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜನೆಯು ತೋಳದಲ್ಲಿ ಸುವಾಸನೆಯ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಮುಖ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ೬೦-೮೦% ನಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Peters1975/> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|refs= <ref name=Alvares2019>{{cite web |first1=Francisco|last1=Alvares|first2=Wieslaw|last2=Bogdanowicz|first3=Liz A.D.|last3=Campbell|first4=Rachel|last4=Godinho|first5=Jennifer|last5=Hatlauf|first6=Yadvendradev V.|last6=Jhala|author-link6=Yadvendradev Vikramsinh Jhala|first7=Andrew C.|last7=Kitchener|first8=Klaus-Peter|last8=Koepfli|first9=Miha|last9=Krofel|first10=Patricia D.|last10=Moehlman|first11=Helen|last11=Senn |first12=Claudio|last12=Sillero-Zubiri|first13=Suvi|last13=Viranta|first14=Geraldine|last14=Werhahn|year=2019|website=IUCN/SSC Canid Specialist Group|url=https://www.canids.org/CBC/Old_World_Canis_Taxonomy_Workshop.pdf|title=Old World Canis spp. with taxonomic ambiguity: Workshop conclusions and recommendations. CIBIO. Vairão, Portugal, 28–30 May 2019|access-date=6 March 2020}}</ref> <ref name=Clutton-Brock1995>{{cite book|last1=Clutton-Brock|first1=Juliet|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People|editor1-last=Serpell|editor1-first=James|publisher=Cambridge University Press|year=1995|chapter=2-Origins of the dog|pages=[https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7 7–20]|isbn=0521415292|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=I8HU_3ycrrEC|page=8}}|url=https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7}}</ref> <ref name=Earle1987>{{cite journal | last1 = Earle | first1 = M | year = 1987 | title = A flexible body mass in social carnivores | journal = American Naturalist | volume = 129 | issue = 5| pages = 755–760 | doi=10.1086/284670| s2cid = 85236511 }}</ref> <ref name=Fan2016>{{cite journal|doi=10.1101/gr.197517.115|pmid=26680994|pmc=4728369|title=Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves|journal=Genome Research|volume=26|issue=2|pages=163–173|year=2016|last1=Fan|first1=Zhenxin|last2=Silva|first2=Pedro|last3=Gronau|first3=Ilan|last4=Wang|first4=Shuoguo|last5=Armero|first5=Aitor Serres|last6=Schweizer|first6=Rena M.|last7=Ramirez|first7=Oscar|last8=Pollinger|first8=John|last9=Galaverni|first9=Marco|last10=Ortega Del-Vecchyo|first10=Diego|last11=Du|first11=Lianming|last12=Zhang|first12=Wenping|last13=Zhang|first13=Zhihe|last14=Xing|first14=Jinchuan|last15=Vilà|first15=Carles|last16=Marques-Bonet|first16=Tomas|last17=Godinho|first17=Raquel|last18=Yue|first18=Bisong|last19=Wayne|first19=Robert K.}}</ref> <ref name=Freedman2014>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1004016|pmid=24453982|pmc=3894170|title=Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs|journal=PLOS Genetics |volume=10 |issue=1 |at=e1004016 |year=2014 |last1=Freedman|first1=Adam H. |last2=Gronau|first2=Ilan |last3=Schweizer|first3=Rena M. |last4=Ortega-Del Vecchyo|first4=Diego |last5=Han|first5=Eunjung |last6=Silva|first6=Pedro M. |last7=Galaverni|first7=Marco |last8=Fan|first8=Zhenxin |last9=Marx|first9=Peter |last10=Lorente-Galdos|first10=Belen |last11=Beale|first11=Holly |last12=Ramirez|first12=Oscar |last13=Hormozdiari|first13=Farhad |last14=Alkan|first14=Can |last15=Vilà|first15=Carles |last16=Squire|first16=Kevin |last17=Geffen|first17=Eli |last18=Kusak|first18=Josip |last19=Boyko|first19=Adam R. |last20=Parker|first20=Heidi G. |last21=Lee|first21=Clarence |last22=Tadigotla|first22=Vasisht |last23=Siepel|first23=Adam |last24=Bustamante|first24=Carlos D. |last25=Harkins|first25=Timothy T. |last26=Nelson|first26=Stanley F. |last27=Ostrander|first27=Elaine A. |last28=Marques-Bonet|first28=Tomas |last29=Wayne|first29=Robert K. |last30=Novembre|first30=John |display-authors=5 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Freedman2017>{{cite journal|doi=10.1146/annurev-animal-022114-110937|pmid=27912242|title=Deciphering the Origin of Dogs: From Fossils to Genomes|journal=Annual Review of Animal Biosciences|volume=5|pages=281–307|year=2017|last1=Freedman|first1=Adam H|last2=Wayne|first2=Robert K|s2cid=26721918 |doi-access=free}}</ref> <ref name=Fuller2019>{{cite book|last1=Fuller|first1=T. K.|title=Wolves: Spirit of the Wild|publisher=Chartwell Crestline|year=2019|chapter=Ch3-What wolves eat|page=53|isbn=978-0785837381|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xqChDwAAQBAJ|page=53}}}}</ref> <ref name=Gable2018>{{cite journal |last1=Gable |first1=T. D. |last2=Windels |first2=S. K. |last3=Homkes |first3=A. T. |title=Do wolves hunt freshwater fish in spring as a food source? |journal=Mammalian Biology |date=2018 |volume=91 |pages=30–33 |doi=10.1016/j.mambio.2018.03.007|bibcode=2018MamBi..91...30G |s2cid=91073874 }}</ref> <ref name=Hennelly2021>{{cite journal|doi=10.1111/mec.16127|title=Ancient divergence of Indian and Tibetan wolves revealed by recombination-aware phylogenomics|year=2021|last1=Hennelly|first1=Lauren M.|last2=Habib|first2=Bilal|last3=Modi|first3=Shrushti|last4=Rueness|first4=Eli K.|last5=Gaubert|first5=Philippe|last6=Sacks|first6=Benjamin N.|journal=Molecular Ecology|volume=30|issue=24|pages=6687–6700|pmid=34398980|bibcode=2021MolEc..30.6687H |s2cid=237147842}}</ref> <ref name=Klein1995>{{cite book|last=Klein|first= D. R.|year=1995|contribution=The introduction, increase, and demise of wolves on Coronation Island, Alaska|pages=275–280|editor-link=Ludwig N. Carbyn|editor-last=Carbyn|editor-first= L. N.|editor2-last= Fritts|editor2-first= S. H.|editor3-last= Seip|editor3-first= D. R.|title=Ecology and conservation of wolves in a changing world|publisher=Canadian Circumpolar Institute, Occasional Publication No. 35.}}</ref> <!-- <ref name=Koblmuller2016>{{cite journal|doi=10.1111/jbi.12765|title=Whole mitochondrial genomes illuminate ancient intercontinental dispersals of grey wolves (Canis lupus)|journal=Journal of Biogeography|volume=43|issue=9|pages=1728–1738|year=2016|last1=Koblmüller|first1=Stephan |last2=Vilà|first2=Carles|last3=Lorente-Galdos|first3=Belen|last4=Dabad|first4=Marc|last5=Ramirez|first5=Oscar|last6=Marques-Bonet|first6=Tomas|last7=Wayne|first7=Robert K.|last8=Leonard|first8=Jennifer A.|bibcode=2016JBiog..43.1728K |hdl=10261/153364|s2cid=88740690}}</ref> --> <ref name=Larson2014>{{cite journal|last1=Larson|first1=G.|last2=Bradley|first2=D. G.|year=2014|title=How Much Is That in Dog Years? The Advent of Canine Population Genomics|journal=PLOS Genetics |doi=10.1371/journal.pgen.1004093|pmid=24453989|pmc=3894154|volume=10|issue=1|page=e1004093 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Linnaeus1758>{{cite book|last=Linnæus|first=Carl |chapter=Canis Lupus |title=Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I |year=1758|publisher=Laurentius Salvius|location=Holmiæ (Stockholm) |pages=39–40 |chapter-url=https://archive.org/details/carolilinnisys00linn/page/39 |edition=10 |language=la}}</ref> <ref name=McAllister2007>{{cite book|last1=McAllister|first1=I.|title=The Last Wild Wolves: Ghosts of the Rain Forest|publisher=University of California Press|year=2007|page=144|isbn=978-0520254732|url={{Google books|plainurl=yes|id=RPKM7UVyQdkC|page=144}}}}</ref> <ref name=Macdonald2001>{{cite book|last1=Macdonald|first1=D. W.|last2=Norris|first2=S.|year=2001|title=Encyclopedia of Mammals|publisher= Oxford University Press|page=45|isbn=978-0-7607-1969-5|author-link=David Macdonald (biologist)|url={{Google books|plainurl=yes|id=_eiaygAACAAJ|page=45}}}}</ref> <ref name=Mech1966>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|title=The Wolves of Isle Royale|publisher=Fauna of the National Parks of the United States|series=Fauna Series 7|year=1966|pages=75–76|isbn=978-1-4102-0249-9| url=https://archive.org/stream/wolvesofisleroya00royal#page/76}}</ref> <ref name=Mech1974>{{cite journal|last1=Mech|first1=L. David|year=1974|title=Canis lupus|url=https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|journal=Mammalian Species|issue=37|pages=1–6|doi=10.2307/3503924|jstor=3503924|access-date=July 30, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190731113812/https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|archive-date=July 31, 2019|url-status=live|doi-access=free}}</ref> <ref name=Newsome2016>{{cite journal|doi=10.1111/mam.12067|title=Food habits of the world's grey wolves|journal=Mammal Review|volume=46|issue=4|pages=255–269|year=2016|last1=Newsome|first1=Thomas M.|last2=Boitani|first2=Luigi|last3=Chapron|first3=Guillaume|last4=Ciucci|first4=Paolo|last5=Dickman|first5=Christopher R.|last6=Dellinger|first6=Justin A.|last7=López-Bao|first7=José V.|last8=Peterson|first8=Rolf O.|last9=Shores|first9=Carolyn R.|last10=Wirsing|first10=Aaron J.|last11=Ripple|first11=William J.|s2cid=31174275|doi-access=free|hdl=10536/DRO/DU:30085823|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Paquet2003>{{cite book|last1=Paquet|first1=P.|last2=Carbyn|first2=L. W.|title=Wild Mammals of North America: Biology, Management, and Conservation|editor1-last=Feldhamer|editor1-first=G. A.|editor2-last=Thompson|editor2-first=B. C.|editor3-last=Chapman|editor3-first=J. A.|publisher=Johns Hopkins University Press|edition=2|year=2003|chapter=Ch23: Gray wolf ''Canis lupus'' and allies|pages=482–510|isbn=0-8018-7416-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xQalfqP7BcC}}}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=Peters1975>{{Cite journal|last1=Peters|first1=R. P.|last2=Mech|first2=L. D.|title=Scent-marking in wolves|journal=American Scientist| volume=63|issue=6|pages=628–637|year=1975|pmid=1200478|bibcode=1975AmSci..63..628P}}</ref> <ref name=Skoglund2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.04.019|title=Ancient Wolf Genome Reveals an Early Divergence of Domestic Dog Ancestors and Admixture into High-Latitude Breeds|journal=Current Biology|volume=25|issue=11|pages=1515–1519|year=2015|last1=Skoglund|first1=Pontus|last2=Ersmark|first2=Erik|last3=Palkopoulou|first3=Eleftheria|last4=Dalén|first4=Love|pmid=26004765|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.1515S }}</ref> <ref name=Sorkin2008>{{cite journal|doi=10.1111/j.1502-3931.2007.00091.x|title=A biomechanical constraint on body mass in terrestrial mammalian predators|journal=Lethaia|volume=41|issue=4|pages=333–347 |year=2008|last1=Sorkin|first1=Boris|bibcode=2008Letha..41..333S }}</ref> <ref name=Tedford2009>{{cite journal|doi=10.1206/574.1|title=Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)|journal=Bulletin of the American Museum of Natural History |volume=325 |year=2009 |last1=Tedford|first1=Richard H.|last2=Wang|first2=Xiaoming|last3=Taylor|first3=Beryl E.|pages=1–218|hdl=2246/5999|s2cid=83594819|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Thalmann2018>{{cite book|doi = 10.1007/13836_2018_27|chapter = Paleogenomic Inferences of Dog Domestication|title = Paleogenomics|pages = 273–306|series = Population Genomics|year = 2018|last1 = Thalmann|first1 = Olaf|last2 = Perri|first2 = Angela R.|publisher=Springer, Cham|editor1-last=Lindqvist|editor1-first=C.|editor2-last=Rajora|editor2-first=O.|isbn = 978-3-030-04752-8}}</ref> <ref name=Therrien2005>{{Cite journal | last1 = Therrien | first1 = F. O. | title = Mandibular force profiles of extant carnivorans and implications for the feeding behaviour of extinct predators |doi=10.1017/S0952836905007430| journal = Journal of Zoology | volume = 267 | issue = 3 | pages = 249–270 | year = 2005}}</ref> <!-- <ref name=Werhahn2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.gecco.2018.e00455|title=The unique genetic adaptation of the Himalayan wolf to high-altitudes and consequences for conservation|journal=Global Ecology and Conservation|volume=16|page=e00455|year=2018|last1=Werhahn|first1=Geraldine|last2=Senn|first2=Helen|last3=Ghazali|first3=Muhammad|last4=Karmacharya|first4=Dibesh|last5=Sherchan|first5=Adarsh Man|last6=Joshi|first6=Jyoti|last7=Kusi|first7=Naresh|last8=López-Bao|first8=José Vincente|last9=Rosen|first9=Tanya|last10=Kachel|first10=Shannon|last11=Sillero-Zubiri|first11=Claudio|last12=MacDonald|first12=David W.|doi-access=free|bibcode=2018GEcoC..1600455W |hdl=10651/50748|hdl-access=free}}</ref> --> <ref name=Woodford2019>{{cite web |last=Woodford |first=Riley |url=http://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wildlifenews.view_article&articles_id=86 |title=Alaska's Salmon-Eating Wolves |date= November 2004|publisher=Wildlifenews.alaska.gov |access-date=July 25, 2019 }}</ref> <ref name=Wozencraft2005>{{MSW3 Carnivora | id = 14000738 | pages = 575–577}}</ref> }} 025muqm7yraxce7ptah2iv0j5odvxrq 1247796 1247792 2024-10-15T16:11:43Z Rakshitha b kulal 75943 added [[Category:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 1247796 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Canis Lupus Signatus.JPG|320px|thumb|ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] '''ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ತೋಳವನ್ನು '''ಮರದ ತೋಳ''' ಅಥವಾ '''ಪಶ್ಚಿಮ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ (''ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್''), ಕಾನಿಡ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಬೂದು ತೋಳಗಳು, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸದಸ್ಯ, ಮತ್ತು ಅದರ ಕಡಿಮೆ ಮೊನಚಾದ ಕಿವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೂತಿ, ಜೊತೆಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳವು ಸಣ್ಣ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳದ ತುಪ್ಪಳವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿಳಿ, ಕಂದು, ಬೂದು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪಜಾತಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ಬಿಳಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ|ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ನಿವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾದ ಅರಣ್ಯ, ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಕ್ರೌರ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಅವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದವು. ಆದರೂ ಸಹ ಎಲ್ಲಾ ತೋಳಗಳನ್ನು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡಿದರೆ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಕಡಿಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು '''ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್''' ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಕುರಿ]], [[ಮೇಕೆ]] ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಈ ಬೂದು ತೋಳಗಳಿಂದ ಅಪಾಯವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಕುಲದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಸಹಕಾರಿ ಆಟದ ಬೇಟೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಅದರ ದೈಹಿಕ ರೂಪಾಂತರಗಳು, ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ನಡವಳಿಕೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಥವಾ ಗುಂಪು ಕೂಗುವಿಕೆಯಂತಹ ಸ್ವಭಾವಗಳಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಗದ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ಸಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಜಗಳಗಳು ಮರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ತೋಳವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳು, ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ತೋಳಗಳು ಅಥವಾ ಜೊತೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳಿಗಿಂತ ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಶಸ್ಸಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ರೋಗಕಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೇಬೀಸ್ ವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತರಬಹುದು. ಜಾಗತಿಕ ಕಾಡು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ೩೦೦,೦೦೦ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್ (IUCN) ''ಕಡಿಮೆ ಕಾಳಜಿ'' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳು ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಶುಪಾಲಕ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ-ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳ ಭಯವು ಅನೇಕ ಮಾನವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಜನರ ಮೇಲೆ ದಾಖಲಾದ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ರೇಬೀಸ್‌ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ತೋಳದ ದಾಳಿಗಳು ಅಪರೂಪ ಏಕೆಂದರೆ ತೋಳಗಳು ಜನರಿಂದ ದೂರ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರರು, ರೈತರು, ಸಾಕಣೆದಾರರು ಮತ್ತು ಕುರುಬರೊಂದಿಗಿನ ಅನುಭವಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಮಾನವರ ಭಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ==ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿ== ೧೭೫೮ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವೀಡಿಷ್ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನೇಯಸ್ ತನ್ನ ''ಸಿಸ್ಟಮಾ ನೇಚರ್‌'' ದ್ವಿಪದ ನಾಮಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬುದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದದ ಅರ್ಥ "ನಾಯಿ",<ref>{{OEtymD|canine}}</ref> ಮತ್ತು ಈ ಕುಲದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಗಳು, ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಾಯಿಯಂತಹ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತೋಳವನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಲಿನೇಯಸ್ ನಾಯಿಯನ್ನು ತೋಳದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ "ಕೌಡಾ ರಿಕರ್ವಾಟಾ" (ಬಾಲವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು) ಇದು ಯಾವುದೇ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=Clutton-Brock1995/> ===ಉಪಜಾತಿಗಳು=== ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಶ್ವದ ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೂರನೇ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಸ್ತನಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಸಿ. ಲೂಪಸ್ ೩೬ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ (ಲಿನ್ನೇಯಸ್, ೧೭೫೮) ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ (ಮೇಯರ್, ೧೭೯೩) ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ ಹಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೋಮಿ - ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಎಂಬುದು ಡಿಂಗೋಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿಕ್ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದವಾಗಿದೆ. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ೧೯೯೯ ರ ಮೈಟೊಕಾಂಡ್ರಿಯದ ಡಿಎನ್‍ಎ (mtDNA) ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಮತ್ತು "ತೋಳ" ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ೩೮ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವೀಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಿನ್ನೇಯಸ್ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಮಾದರಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಉಪಜಾತಿ ಯುರೇಷಿಯನ್ ತೋಳವನ್ನು (ಸಿ. ಎಲ್‍. ಲೂಪಸ್) ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು.<ref name=Wozencraft2005/> ಪ್ಯಾಲಿಯೋಜೆನೊಮಿಕ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳ ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಹೋದರಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮೊದಲು ಸಾಕಿದ ತೋಳಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Larson2014/> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಯುಸಿಎನ್‍/ಸ್ಪೀಸೀಸ್ ಸರ್ವೈವಲ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಕ್ಯಾನಿಡ್ ಸ್ಪೆಷಲಿಸ್ಟ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊವನ್ನು ಫೆರಲ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಪರಿಚಿತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಐಯುಸಿಎನ್‍ ರೆಡ್ ಲಿಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬಾರದು.<ref name=Alvares2019/> ===ವಿಕಾಸ=== ಮುಂಚಿನ ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ (ಇದು ಸಿ. ಎಟ್ರಸ್ಕಸ್‌ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮೂಲವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=239–245}} ಆಧುನಿಕ ಬೂದು ತೋಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪಾಂಟೆ ಗಲೇರಿಯಾದಿಂದ ೪೦೬,೫೦೦ ± ೨,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನದು.<ref name=":2">{{Cite journal |last1=Iurino |first1=Dawid A. |last2=Mecozzi |first2=Beniamino |last3=Iannucci |first3=Alessio |last4=Moscarella |first4=Alfio |last5=Strani |first5=Flavia |last6=Bona |first6=Fabio |last7=Gaeta |first7=Mario |last8=Sardella |first8=Raffaele |date=2022-02-25 |title=A Middle Pleistocene wolf from central Italy provides insights on the first occurrence of Canis lupus in Europe |journal=Scientific Reports |language=en |volume=12 |issue=1 |page=2882 |doi=10.1038/s41598-022-06812-5 |issn=2045-2322 |pmc=8881584 |pmid=35217686|bibcode=2022NatSR..12.2882I }}</ref> ಅಲಾಸ್ಕಾದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಪ್ಪಲ್ ಕ್ರೀಕ್ ಸಂಪ್‌ನ ಅವಶೇಷಗಳು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು, ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Tedford2009/> ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್ ಅನ್ನು ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಉಪಜಾತಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ (ಇದು ಸುಮಾರು ೧.೪ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು).<ref name=":2" /> ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್‌ನಿಂದ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾದ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾದ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಮೂತಿ, ಟೆಂಪೊರಾಲಿಸ್ ಸ್ನಾಯುವಿನ ಉಚ್ಚಾರಣಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ಪ್ರಿಮೋಲಾರ್ಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ಮೆಗಾಫೌನಾದ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ಯಾವೆಂಜಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೃತದೇಹ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆಗೆ ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ವಿಶೇಷ ರೂಪಾಂತರಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೈರ್ ತೋಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹಲ್ಲಿನ ಒಡೆಯುವಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ತೋರಿಸಿದವು. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶವಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದ ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸೇವಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲಿನ ಮುರಿತಗಳ ಆವರ್ತನ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಆಧುನಿಕ ಮಚ್ಚೆಯುಳ್ಳ ಹೈನಾದಂತಹ ಅಭ್ಯಾಸದ ಮೂಳೆ ಕ್ರ್ಯಾಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪೂರ್ವಜರ ತೋಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Freedman2014/><ref name=Skoglund2015/><ref name=Fan2016/> ೨೦೨೧ ರ ಅಧ್ಯಯನವು ಹಿಮಾಲಯದ ತೋಳ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಯಲು ತೋಳಗಳು ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅದು ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name=Hennelly2021/> ಇತರ ತೋಳಗಳು [[ಸೈಬೀರಿಯಾ]]<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Bergström |first1=Anders |last2=Stanton |first2=David W. G. |last3=Taron |first3=Ulrike H. |last4=Frantz |first4=Laurent |last5=Sinding |first5=Mikkel-Holger S. |last6=Ersmark |first6=Erik |last7=Pfrengle |first7=Saskia |last8=Cassatt-Johnstone |first8=Molly |last9=Lebrasseur |first9=Ophélie |last10=Girdland-Flink |first10=Linus |last11=Fernandes |first11=Daniel M. |last12=Ollivier |first12=Morgane |last13=Speidel |first13=Leo |last14=Gopalakrishnan |first14=Shyam |last15=Westbury |first15=Michael V. |date=2022-07-14 |title=Grey wolf genomic history reveals a dual ancestry of dogs |journal=Nature |language=en |volume=607 |issue=7918 |pages=313–320 |doi=10.1038/s41586-022-04824-9 |issn=0028-0836 |pmc=9279150 |pmid=35768506|bibcode=2022Natur.607..313B }}</ref> ಅಥವಾ ಬೆರಿಂಗಿಯಾದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಕಳೆದ ೨೩,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಕಳೆದ ಗ್ಲೇಶಿಯಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮಮ್‌ನ ಶಿಖರ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref name=":1">{{Cite journal |last1=Loog |first1=Liisa |last2=Thalmann |first2=Olaf |last3=Sinding |first3=Mikkel-Holger S. |last4=Schuenemann |first4=Verena J. |last5=Perri |first5=Angela |last6=Germonpré |first6=Mietje |last7=Bocherens |first7=Herve |last8=Witt |first8=Kelsey E. |last9=Samaniego Castruita |first9=Jose A. |last10=Velasco |first10=Marcela S. |last11=Lundstrøm |first11=Inge K. C. |last12=Wales |first12=Nathan |last13=Sonet |first13=Gontran |last14=Frantz |first14=Laurent |last15=Schroeder |first15=Hannes |date=May 2020 |title=Ancient DNA suggests modern wolves trace their origin to a Late Pleistocene expansion from Beringia |journal=Molecular Ecology |language=en |volume=29 |issue=9 |pages=1596–1610 |doi=10.1111/mec.15329 |issn=0962-1083 |pmc=7317801 |pmid=31840921|bibcode=2020MolEc..29.1596L }}</ref> ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಡೆತಡೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರೆ,<ref name=":1" /> ಇತರ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಇದು ಜೀನ್ ಹರಿವಿನ ಏಕರೂಪದ ಪೂರ್ವಜರ ಫಲಿತಾಂಶ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿವೆ.<ref name=":0" /> ೨೦೧೬ ರ ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನವು ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳು ಸುಮಾರು ೧೨,೫೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ನಂತರ ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ೧೧,೧೦೦-೧೨,೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇತರ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ತೋಳಗಳಿಂದ ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name=Fan2016/> ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳವು ನಾಯಿಯ ಪೂರ್ವಜವಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Freedman2017/><ref name=Thalmann2018/> ನಾಯಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳಕ್ಕೆ ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಆನುವಂಶಿಕ ಮಿಶ್ರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಡಿಂಗೊ, ಬಸೆಂಜಿ, ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಮಾಸ್ಟಿಫ್ ಮತ್ತು ಚೈನೀಸ್ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳು ದೇಶೀಯ ನಾಯಿ ಕ್ಲಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಸದಸ್ಯರು. [[ಯುರೋಪ್]], ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಮತ್ತು [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ತೋಳಗಳ ಭಿನ್ನತೆಯ ಸಮಯವು ಸುಮಾರು ೧,೬೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನದು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ತೋಳವು ಸುಮಾರು ೫,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿತು.<ref name=Fan2016/> ==ವಿವರಣೆ== [[File:Front view of a resting Canis lupus ssp.jpg|thumb|upright|alt=ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳ]] ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದೆ,<ref name=Mech1974/> ಮತ್ತು ಕೊಯೊಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳಿಂದ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೂತಿ, ಚಿಕ್ಕ ಕಿವಿಗಳು, ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=129–132}}<ref name=Mech1974/> ಇದು ತೆಳ್ಳಗೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ದೊಡ್ಡದಾದ, ಆಳವಾಗಿ ಅವರೋಹಣ ಪಕ್ಕೆಲುಬು, ಇಳಿಜಾರಾದ ಬೆನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನಾಯುವಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ಕಾಲುಗಳು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮಧ್ಯಮವಾಗಿ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಾಣಿಯು ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಆಳವಾದ ಹಿಮವನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,<ref>{{Cite journal |last1=Tomiya |first1=Susumu |last2=Meachen |first2=Julie A. |date=17 January 2018 |title=Postcranial diversity and recent ecomorphic impoverishment of North American gray wolves |journal=[[Biology Letters]] |language=en |volume=14 |issue=1 |pages=20170613 |doi=10.1098/rsbl.2017.0613 |issn=1744-9561 |pmc=5803591 |pmid=29343558 }}</ref> ಆದರೂ ಕೆಲವು ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಾಲಿನ ಇಕೋಮಾರ್ಫ್‌ಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.[36] ಕಿವಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನವಾಗಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ತಲೆಯು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅಗಲವಾದ ಹಣೆ, ಬಲವಾದ ದವಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ, ಮೊಂಡಾದ ಮೂತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತಲೆಬುರುಡೆಯು ೨೩೦–೨೮೦ ಮಿಮೀ (೯–೧೧ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೧೩೦–೧೫೦ ಮಿಮೀ (೫–೬ ಇಂಚು) ಅಗಲವಿದೆ.{{sfn|Mech|1981|p=14}} ಹಲ್ಲುಗಳು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಇದು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಅವು ಹೈನಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಷ್ಟು ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Therrien2005/>{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=112}} ಇದರ ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಚಪ್ಪಟೆ ಚೂಯಿಂಗ್ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಕೊಯೊಟೆಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರ ಆಹಾರವು ಹೆಚ್ಚು ತರಕಾರಿ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಹೆಣ್ಣು ತೋಳಗಳು ಕಿರಿದಾದ ಮೂತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಣೆಗಳು, ತೆಳ್ಳಗಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಗಳು, ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಕಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೃಹತ್ ಭುಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=23}} [[File:Canis lupus italicus skeleton (white background).jpg|thumb|left|alt=Photograph of a wolf skeleton|ತೋಳದ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರವನ್ನು ಇಟಲಿಯ ಅಬ್ರುಝೊ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ವುಲ್ಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ]] ವಯಸ್ಕ ತೋಳಗಳು ೧೦೫-೧೬೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೪೧-೬೩ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೮೦-೮೫ ಸೆಂ.ಮೀ (೩೧-೩೩ ಇಂಚು) ನಷ್ಟು ಭುಜದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬಾಲವು ೨೯-೫೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೧೧-೨೦ ಇಂಚು) ಉದ್ದವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ, ಕಿವಿಗಳು ೯೦-೧೧೦ ಮಿಮೀ (೩+೧⁄೨-೪+೩⁄೮ ಇಂಚು) ಎತ್ತರ, ಮತ್ತು ಹಿಂಗಾಲುಗಳು ೨೨೦-೨೫೦ ಮಿಮೀ (೮) +೫⁄೮–೯+೭⁄೮ ಇಂಚು).{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ಬರ್ಗ್‌ಮನ್‌ನ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ತೋಳದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ತೂಕವು ಅಕ್ಷಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಾನುಗುಣವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.[44] ತೋಳದ ಸರಾಸರಿ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೪೦ ಕೆಜಿ (೮೮ ಪೌಂಡು), ದಾಖಲಾದ ಚಿಕ್ಕ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೧೨ ಕೆಜಿ (೨೬ ಪೌಂಡು) ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೭೯.೪ ಕೆಜಿ (೧೭೫ ಪೌಂಡು) ಆಗಿದೆ.<ref name=Macdonald2001/>{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೩೮.೫ ಕೆಜಿ (೮೫ ಪೌಂಡು), [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ]] ತೋಳಗಳು ೩೬ ಕೆಜಿ (೭೯ ಪೌಂಡು), ಮತ್ತು [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೨೫ ಕೆಜಿ (೫೫ ಪೌಂಡು).{{sfn|Lopez|1978|p=19}} ಯಾವುದೇ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಣ್ಣುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಂಡು ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ೨.೩–೪.೫ ಕೆಜಿ (೫–೧೦ ಪೌಂಡು) ಕಡಿಮೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [[ಅಲಾಸ್ಕ|ಅಲಾಸ್ಕಾ]] ಮತ್ತು [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದರೂ, ೫೪ ಕೆಜಿ (೧೧೯ ಪೌಂಡು) ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೂಕವಿರುವ ತೋಳಗಳು ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=18}} ಮಧ್ಯ [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ೬೯-೭೯ ಕೆಜಿ (೧೫೨-೧೭೪ ಪೌಂಡು) ತೂಕವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ==ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ== ===ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನ=== [[File:Lupo in Sassoferrato.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf standing on snowy ground|ಇಟಾಲಿಯನ್ ತೋಳ, ಇಟಲಿಯ ಸಾಸ್ಸೊಫೆರಾಟೊನಲ್ಲಿ ಅಪೆನ್ನೈನ್ಸ್ ಪರ್ವತದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ]] ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ]] ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಮಾನವ ಕಿರುಕುಳವು ತೋಳದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಿದೆ. ತೋಳವು ಈಗ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]] ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದ್ವೀಪಗಳು ಮತ್ತು [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿದೆ (ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅಳಿದುಹೋಗಿದೆ). ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಡು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ತೋಳವನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಮೀ (೯,೮೦೦ ಅಡಿ) ನಡುವೆ ಕಾಣಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಕಾಡುಗಳು, ಒಳನಾಡಿನ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಪೊದೆಗಳು, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು (ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಟಂಡ್ರಾ ಸೇರಿದಂತೆ), ಮರುಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="iucn status 2 June 2024">{{cite iucn |author=Boitani, L. |author2=Phillips, M. |author3=Jhala, Y. |name-list-style=amp |year=2023 |title=''Canis lupus'' |amends=2018 |page=e.T3746A247624660 |doi=10.2305/IUCN.UK.2023-1.RLTS.T3746A247624660.en |access-date=2 June 2024}}</ref> ತೋಳಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವು ಬೇಟೆಯ ಸಮೃದ್ಧತೆ, ಹಿಮದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ, ರಸ್ತೆ ಸಾಂದ್ರತೆ, ಮಾನವ ಉಪಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ===ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ=== [[File:Wolf with Caribou Hindquarter.jpg|thumb|upright|left|alt=Photograph of a wolf carrying a caribou leg in its mouth|ಅಲಾಸ್ಕಾದ ಡೆನಾಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರಿಬೌ ಅನ್ನು ಹೊತ್ತ ತೋಳ]] ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಭೂ ಸಸ್ತನಿಗಳಂತೆ, ತೋಳವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ೨೪೦–೬೫೦ ಕೆಜಿ (೫೩೦–೧,೪೩೦ ಪೌಂಡ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ೨೩–೧೩೦ ಕೆಜಿ (೫೧–೨೮೭ ಪೌಂಡ್) ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದಾದ ಅಂಗ್ಯುಲೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Earle1987/><ref name=Sorkin2008/> ತೋಳವು ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Paquet2003/> ೧೫ ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಜೊತೆಗೆ ವಯಸ್ಕ ಮೂಸ್ ಅನ್ನು ಉರುಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Mech1966/> ವಿವಿಧ ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ತೋಳಗಳ ನಡುವಿನ ಆಹಾರದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ವಿವಿಧ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ತೋಳದ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಡು ದೊಡ್ಡ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು (ಅಂಗುಲೇಟ್ಸ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. [[ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಅವುಗಳ ಆಹಾರವು ಕಾಡು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳವು ಕಾಡು ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಇವುಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ತೋಳವು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> ಯುರೇಷಿಯಾದಾದ್ಯಂತ, ತೋಳಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೂಸ್, ಕೆಂಪು ಜಿಂಕೆ, ರೋ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು [[ಕಾಡುಹಂದಿ|ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ಪ್ರಮುಖ ಶ್ರೇಣಿಯ-ವ್ಯಾಪಕ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಎಲ್ಕ್, ಮೂಸ್, ಕ್ಯಾರಿಬೌ, ಬಿಳಿ-ಬಾಲದ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಸರಗತ್ತೆ ಜಿಂಕೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=109–110}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮೊದಲು, ತೋಳಗಳು ಕಾಡು ಕುದುರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.<ref>{{Cite journal |last1=Landry |first1=Zoe |last2=Kim |first2=Sora |last3=Trayler |first3=Robin B. |last4=Gilbert |first4=Marisa |last5=Zazula |first5=Grant |last6=Southon |first6=John |last7=Fraser |first7=Danielle |date=1 June 2021 |title=Dietary reconstruction and evidence of prey shifting in Pleistocene and recent gray wolves (Canis lupus) from Yukon Territory |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S003101822100153X |journal=[[Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology]] |language=en |volume=571 |pages=110368 |doi=10.1016/j.palaeo.2021.110368 |bibcode=2021PPP...57110368L |access-date=23 April 2024 |via=Elsevier Science Direct |issn=0031-0182}}</ref> ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ಊಟವನ್ನು ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|1981|p=172}} ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿನ್ನುವ ತೋಳವು ಚರ್ಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಹೃದಯ, ಕರುಳುಗಳು, ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=201}} ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳಗಳು ಗಡಿಬಿಡಿಯಿಂದ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಆಹಾರಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿರುವ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ದಂಶಕಗಳು, ಮೊಲಗಳು, ಕೀಟಾಹಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಜಲಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಆಹಾರಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಅವು ಹಲ್ಲಿಗಳು, ಹಾವುಗಳು, ಕಪ್ಪೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವಾಗ ದೊಡ್ಡ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳು ಮೀನು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಹ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.<ref name=Gable2018/><ref name=Woodford2019/><ref name=McAllister2007/> ತೋಳಗಳು ಕೆಲವು ಸಸ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸೇವಿಸುತ್ತವೆ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳು ಸೇಬುಗಳು, ಪೇರಳೆ, ಅಂಜೂರದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಕಲ್ಲಂಗಡಿಗಳು, ಮತ್ತು ಚೆರ್ರಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಬೆರಿಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ರಾಸ್ಬೆರ್ರಿಸ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಅವು ಹುಲ್ಲನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ, ಇದು ಕೆಲವು ಜೀವಸತ್ವಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕರುಳಿನ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು ಅಥವಾ ಉದ್ದನೆಯ ಕಾವಲು ಕೂದಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ವಾಂತಿಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Fuller2019/> ಅವುಗಳು ಪರ್ವತ ಬೂದಿ, ಕಣಿವೆಯ ಲಿಲಿ, ಬಿಲ್ಬೆರ್ರಿಗಳು, ಕೌಬರಿಗಳು, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕಪ್ಪು ನೈಟ್ಶೇಡ್, ಧಾನ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ರೀಡ್ಸ್‌ನ ಚಿಗುರುಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೊರತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ದಟ್ಟವಾದ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯುರೇಷಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜಾನುವಾರುಗಳು ಮತ್ತು ಕಸದ ಮೇಲೆ ಬದುಕಲು ಬಲವಂತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯು ಕಡಿಮೆ ಮಾನವ ಸಾಂದ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳಗಳು ಸಂದಿಗ್ಧ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜಾನುವಾರು ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=109}} ಕಠೋರವಾದ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕತೆಯು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಗುಂಪುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಅಥವಾ ಗಾಯಗೊಂಡ ತೋಳಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಸತ್ತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರ ದೇಹಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}}{{sfn|Mech|1981|p=180}}<ref name=Klein1995/> ===ಸೋಂಕುಗಳು=== [[File:Wild Wolf Afflicted with Mange.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf with mange eating at a kill|ಯೆಲ್ಲೊಸ್ಟೋನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿನ ಸೋಂಕಿತ ತೋಳ]] ತೋಳಗಳಿಂದ ಒಯ್ಯುವ ವೈರಲ್ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ರೇಬೀಸ್, ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಹೆಪಟೈಟಿಸ್, ಪ್ಯಾಪಿಲೋಮಾಟೋಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಕೊರೊನಾವೈರಸ್. ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಬೀಸ್‌ಗೆ ಕಾವುಕೊಡುವ ಅವಧಿಯು ಎಂಟರಿಂದ ೨೧ ದಿನಗಳು, ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯವು ಉದ್ರೇಕಗೊಳ್ಳಲು, ಅದರ ಗುಂಪನ್ನು ತೊರೆದು, ಮತ್ತು ದಿನಕ್ಕೆ ೮೦ ಕಿಮೀ (೫೦ ಮೈಲಿ) ವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಡಿಸ್ಟೆಂಪರ್ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಲಾಸ್ಕಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತೋಳಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಇದು ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ನಿರ್ಜಲೀಕರಣ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಟ್ ಅಸಮತೋಲನ, ಮತ್ತು ಎಂಡೋಟಾಕ್ಸಿಕ್ ಆಘಾತ ಅಥವಾ ಸೆಪ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ ಸಾವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬದುಕುಳಿಯಬಲ್ಲದು, ಆದರೆ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಬಹುದು. {{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=208–211}} ತೋಳಗಳಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ಬ್ರೂಸೆಲೋಸಿಸ್, ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆ, ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್, ಟುಲರೇಮಿಯಾ, ಗೋವಿನ ಕ್ಷಯ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ಲಿಸ್ಟರಿಯೊಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಥ್ರಾಕ್ಸ್.{{sfn|Graves|2007|pp=77–85}} ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ತೋಳಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಬಹುದಾದರೂ, ಇದು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಸೋಂಕಿತ ಬೇಟೆ ಅಥವಾ ಮೂತ್ರದ ಸಂಪರ್ಕದ ಮೂಲಕ ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಜ್ವರ, ಅನೋರೆಕ್ಸಿಯಾ, ವಾಂತಿ, ರಕ್ತಹೀನತೆ, ಹೆಮಟೂರಿಯಾ, ಐಕ್ಟೆರಸ್ ಮತ್ತು ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಗಟಗಳು, ಉಣ್ಣಿ, ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಮತ್ತು ಹುಳಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್ ಎಕ್ಸೋಪಾರಾಸೈಟ್‌ಗಳಿಂದ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತೋಳಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕಾರಕವೆಂದರೆ, ಮಾಂಗೆ ಮಿಟೆ (ಸಾರ್ಕೊಪ್ಟೆಸ್ ಸ್ಕೇಬಿ),{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ಆದರೂ ಅವು ನರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪೂರ್ಣ-ಊದಿದ ಮಾಂಗೆಯನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಎಂಡೋಪರಾಸೈಟ್‌ಗಳೆಂದರೆ: ಪ್ರೊಟೊಜೋವಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಲ್ಮಿನ್ತ್‌ಗಳು (ಫ್ಲೂಕ್ಸ್, ಟೇಪ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು, ರೌಂಡ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮುಳ್ಳಿನ-ತಲೆಯ ಹುಳುಗಳು). ಹೆಚ್ಚಿನ ಫ್ಲೂಕ್ ಪ್ರಭೇದಗಳು ತೋಳದ ಕರುಳಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಟೇಪ್ ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯಿಂದಲೂ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಇದು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಹೋಸ್ಟ್‌ನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬದ್ಧತೆ, ವಿಷಕಾರಿ ಮತ್ತು ಅಲರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು, ಕರುಳಿನ ಲೋಳೆಪೊರೆಯ ಕೆರಳಿಕೆ, ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರೌಂಡ್ ವರ್ಮ್ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯಬಲ್ಲವು, ಆದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಂಡಾಣು ಸೋಂಕುಗಳು ಹುಳುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯರ ವಯಸ್ಸನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಹಾನಿಕರವಲ್ಲ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ==ಸಂವಹನ== {{listen | filename = Wolf howls.ogg | title = ತೋಳಗಳ ಕೂಗು | format = [[Ogg]] | filename2 = rallying.ogg | title2 = ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಸದ್ದು | format2 = [[Ogg]] }} ತೋಳಗಳು ಧ್ವನಿ, ದೇಹದ ಭಂಗಿ, ಪರಿಮಳ, ಸ್ಪರ್ಶ ಮತ್ತು ರುಚಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=66–103}} ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಚಂದ್ರನ ಹಂತಗಳು ತೋಳದ ಧ್ವನಿಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತೋಳಗಳು ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಿ ಕೂಗುವುದಿಲ್ಲ.{{sfn|Busch|2007|p=59}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಗುಂಪನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸಲು, ಚಂಡಮಾರುತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಗುರುತಿಸಲು, ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=38}} ೧೩೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ (೫೦ ಚದರ ಮೈಲಿ) ವರೆಗಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳದ ಕೂಗು ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಇತರ ಗಾಯನಗಳಲ್ಲಿ ಘರ್ಜನೆಗಳು, ತೊಗಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಚಾಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ತೋಳಗಳು ನಾಯಿಗಳು ಮುಖಾಮುಖಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಜೋರಾಗಿ ಅಥವಾ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೊಗಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಬೊಗಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗ್ರಹಿಸಿದ ಅಪಾಯದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|pp=39–41}} ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂ-ದೃಢವಾದ ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ನಿಧಾನ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಚಲನೆಗಳು, ಎತ್ತರದ ದೇಹದ ಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಹ್ಯಾಕಲ್‌ಗಳಿಂದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಆದರೆ ವಿಧೇಯರು ತಮ್ಮ ದೇಹವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮ ತುಪ್ಪಳವನ್ನು ಚಪ್ಪಟೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕಿವಿ ಮತ್ತು ಬಾಲವನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಾರೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=90}} ತೋಳಗಳು ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಮತ್ತು ಗುದ ಗ್ರಂಥಿಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲವು. ತೋಳಗಳು ಇತರ ಗುಂಪುಗಳ ತೋಳಗಳ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಅವುಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ದರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂಟಿ ತೋಳಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂಧಿತ ಜೋಡಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Paquet2003/> ಈ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ೨೪೦ ಮೀ (೨೬೦ ಗಜ) ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಕ್ಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಗುರುತುಗಳು ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=19–26}} ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಲ್ಲುಗಳು, ಬಂಡೆಗಳು, ಮರಗಳು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರಗಳ ಬಳಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬೆಳೆದ ಕಾಲಿನ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜನೆಯು ತೋಳದಲ್ಲಿ ಸುವಾಸನೆಯ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಮುಖ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ೬೦-೮೦% ನಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Peters1975/> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|refs= <ref name=Alvares2019>{{cite web |first1=Francisco|last1=Alvares|first2=Wieslaw|last2=Bogdanowicz|first3=Liz A.D.|last3=Campbell|first4=Rachel|last4=Godinho|first5=Jennifer|last5=Hatlauf|first6=Yadvendradev V.|last6=Jhala|author-link6=Yadvendradev Vikramsinh Jhala|first7=Andrew C.|last7=Kitchener|first8=Klaus-Peter|last8=Koepfli|first9=Miha|last9=Krofel|first10=Patricia D.|last10=Moehlman|first11=Helen|last11=Senn |first12=Claudio|last12=Sillero-Zubiri|first13=Suvi|last13=Viranta|first14=Geraldine|last14=Werhahn|year=2019|website=IUCN/SSC Canid Specialist Group|url=https://www.canids.org/CBC/Old_World_Canis_Taxonomy_Workshop.pdf|title=Old World Canis spp. with taxonomic ambiguity: Workshop conclusions and recommendations. CIBIO. Vairão, Portugal, 28–30 May 2019|access-date=6 March 2020}}</ref> <ref name=Clutton-Brock1995>{{cite book|last1=Clutton-Brock|first1=Juliet|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People|editor1-last=Serpell|editor1-first=James|publisher=Cambridge University Press|year=1995|chapter=2-Origins of the dog|pages=[https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7 7–20]|isbn=0521415292|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=I8HU_3ycrrEC|page=8}}|url=https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7}}</ref> <ref name=Earle1987>{{cite journal | last1 = Earle | first1 = M | year = 1987 | title = A flexible body mass in social carnivores | journal = American Naturalist | volume = 129 | issue = 5| pages = 755–760 | doi=10.1086/284670| s2cid = 85236511 }}</ref> <ref name=Fan2016>{{cite journal|doi=10.1101/gr.197517.115|pmid=26680994|pmc=4728369|title=Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves|journal=Genome Research|volume=26|issue=2|pages=163–173|year=2016|last1=Fan|first1=Zhenxin|last2=Silva|first2=Pedro|last3=Gronau|first3=Ilan|last4=Wang|first4=Shuoguo|last5=Armero|first5=Aitor Serres|last6=Schweizer|first6=Rena M.|last7=Ramirez|first7=Oscar|last8=Pollinger|first8=John|last9=Galaverni|first9=Marco|last10=Ortega Del-Vecchyo|first10=Diego|last11=Du|first11=Lianming|last12=Zhang|first12=Wenping|last13=Zhang|first13=Zhihe|last14=Xing|first14=Jinchuan|last15=Vilà|first15=Carles|last16=Marques-Bonet|first16=Tomas|last17=Godinho|first17=Raquel|last18=Yue|first18=Bisong|last19=Wayne|first19=Robert K.}}</ref> <ref name=Freedman2014>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1004016|pmid=24453982|pmc=3894170|title=Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs|journal=PLOS Genetics |volume=10 |issue=1 |at=e1004016 |year=2014 |last1=Freedman|first1=Adam H. |last2=Gronau|first2=Ilan |last3=Schweizer|first3=Rena M. |last4=Ortega-Del Vecchyo|first4=Diego |last5=Han|first5=Eunjung |last6=Silva|first6=Pedro M. |last7=Galaverni|first7=Marco |last8=Fan|first8=Zhenxin |last9=Marx|first9=Peter |last10=Lorente-Galdos|first10=Belen |last11=Beale|first11=Holly |last12=Ramirez|first12=Oscar |last13=Hormozdiari|first13=Farhad |last14=Alkan|first14=Can |last15=Vilà|first15=Carles |last16=Squire|first16=Kevin |last17=Geffen|first17=Eli |last18=Kusak|first18=Josip |last19=Boyko|first19=Adam R. |last20=Parker|first20=Heidi G. |last21=Lee|first21=Clarence |last22=Tadigotla|first22=Vasisht |last23=Siepel|first23=Adam |last24=Bustamante|first24=Carlos D. |last25=Harkins|first25=Timothy T. |last26=Nelson|first26=Stanley F. |last27=Ostrander|first27=Elaine A. |last28=Marques-Bonet|first28=Tomas |last29=Wayne|first29=Robert K. |last30=Novembre|first30=John |display-authors=5 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Freedman2017>{{cite journal|doi=10.1146/annurev-animal-022114-110937|pmid=27912242|title=Deciphering the Origin of Dogs: From Fossils to Genomes|journal=Annual Review of Animal Biosciences|volume=5|pages=281–307|year=2017|last1=Freedman|first1=Adam H|last2=Wayne|first2=Robert K|s2cid=26721918 |doi-access=free}}</ref> <ref name=Fuller2019>{{cite book|last1=Fuller|first1=T. K.|title=Wolves: Spirit of the Wild|publisher=Chartwell Crestline|year=2019|chapter=Ch3-What wolves eat|page=53|isbn=978-0785837381|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xqChDwAAQBAJ|page=53}}}}</ref> <ref name=Gable2018>{{cite journal |last1=Gable |first1=T. D. |last2=Windels |first2=S. K. |last3=Homkes |first3=A. T. |title=Do wolves hunt freshwater fish in spring as a food source? |journal=Mammalian Biology |date=2018 |volume=91 |pages=30–33 |doi=10.1016/j.mambio.2018.03.007|bibcode=2018MamBi..91...30G |s2cid=91073874 }}</ref> <ref name=Hennelly2021>{{cite journal|doi=10.1111/mec.16127|title=Ancient divergence of Indian and Tibetan wolves revealed by recombination-aware phylogenomics|year=2021|last1=Hennelly|first1=Lauren M.|last2=Habib|first2=Bilal|last3=Modi|first3=Shrushti|last4=Rueness|first4=Eli K.|last5=Gaubert|first5=Philippe|last6=Sacks|first6=Benjamin N.|journal=Molecular Ecology|volume=30|issue=24|pages=6687–6700|pmid=34398980|bibcode=2021MolEc..30.6687H |s2cid=237147842}}</ref> <ref name=Klein1995>{{cite book|last=Klein|first= D. R.|year=1995|contribution=The introduction, increase, and demise of wolves on Coronation Island, Alaska|pages=275–280|editor-link=Ludwig N. Carbyn|editor-last=Carbyn|editor-first= L. N.|editor2-last= Fritts|editor2-first= S. H.|editor3-last= Seip|editor3-first= D. R.|title=Ecology and conservation of wolves in a changing world|publisher=Canadian Circumpolar Institute, Occasional Publication No. 35.}}</ref> <!-- <ref name=Koblmuller2016>{{cite journal|doi=10.1111/jbi.12765|title=Whole mitochondrial genomes illuminate ancient intercontinental dispersals of grey wolves (Canis lupus)|journal=Journal of Biogeography|volume=43|issue=9|pages=1728–1738|year=2016|last1=Koblmüller|first1=Stephan |last2=Vilà|first2=Carles|last3=Lorente-Galdos|first3=Belen|last4=Dabad|first4=Marc|last5=Ramirez|first5=Oscar|last6=Marques-Bonet|first6=Tomas|last7=Wayne|first7=Robert K.|last8=Leonard|first8=Jennifer A.|bibcode=2016JBiog..43.1728K |hdl=10261/153364|s2cid=88740690}}</ref> --> <ref name=Larson2014>{{cite journal|last1=Larson|first1=G.|last2=Bradley|first2=D. G.|year=2014|title=How Much Is That in Dog Years? The Advent of Canine Population Genomics|journal=PLOS Genetics |doi=10.1371/journal.pgen.1004093|pmid=24453989|pmc=3894154|volume=10|issue=1|page=e1004093 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Linnaeus1758>{{cite book|last=Linnæus|first=Carl |chapter=Canis Lupus |title=Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I |year=1758|publisher=Laurentius Salvius|location=Holmiæ (Stockholm) |pages=39–40 |chapter-url=https://archive.org/details/carolilinnisys00linn/page/39 |edition=10 |language=la}}</ref> <ref name=McAllister2007>{{cite book|last1=McAllister|first1=I.|title=The Last Wild Wolves: Ghosts of the Rain Forest|publisher=University of California Press|year=2007|page=144|isbn=978-0520254732|url={{Google books|plainurl=yes|id=RPKM7UVyQdkC|page=144}}}}</ref> <ref name=Macdonald2001>{{cite book|last1=Macdonald|first1=D. W.|last2=Norris|first2=S.|year=2001|title=Encyclopedia of Mammals|publisher= Oxford University Press|page=45|isbn=978-0-7607-1969-5|author-link=David Macdonald (biologist)|url={{Google books|plainurl=yes|id=_eiaygAACAAJ|page=45}}}}</ref> <ref name=Mech1966>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|title=The Wolves of Isle Royale|publisher=Fauna of the National Parks of the United States|series=Fauna Series 7|year=1966|pages=75–76|isbn=978-1-4102-0249-9| url=https://archive.org/stream/wolvesofisleroya00royal#page/76}}</ref> <ref name=Mech1974>{{cite journal|last1=Mech|first1=L. David|year=1974|title=Canis lupus|url=https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|journal=Mammalian Species|issue=37|pages=1–6|doi=10.2307/3503924|jstor=3503924|access-date=July 30, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190731113812/https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|archive-date=July 31, 2019|url-status=live|doi-access=free}}</ref> <ref name=Newsome2016>{{cite journal|doi=10.1111/mam.12067|title=Food habits of the world's grey wolves|journal=Mammal Review|volume=46|issue=4|pages=255–269|year=2016|last1=Newsome|first1=Thomas M.|last2=Boitani|first2=Luigi|last3=Chapron|first3=Guillaume|last4=Ciucci|first4=Paolo|last5=Dickman|first5=Christopher R.|last6=Dellinger|first6=Justin A.|last7=López-Bao|first7=José V.|last8=Peterson|first8=Rolf O.|last9=Shores|first9=Carolyn R.|last10=Wirsing|first10=Aaron J.|last11=Ripple|first11=William J.|s2cid=31174275|doi-access=free|hdl=10536/DRO/DU:30085823|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Paquet2003>{{cite book|last1=Paquet|first1=P.|last2=Carbyn|first2=L. W.|title=Wild Mammals of North America: Biology, Management, and Conservation|editor1-last=Feldhamer|editor1-first=G. A.|editor2-last=Thompson|editor2-first=B. C.|editor3-last=Chapman|editor3-first=J. A.|publisher=Johns Hopkins University Press|edition=2|year=2003|chapter=Ch23: Gray wolf ''Canis lupus'' and allies|pages=482–510|isbn=0-8018-7416-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xQalfqP7BcC}}}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=Peters1975>{{Cite journal|last1=Peters|first1=R. P.|last2=Mech|first2=L. D.|title=Scent-marking in wolves|journal=American Scientist| volume=63|issue=6|pages=628–637|year=1975|pmid=1200478|bibcode=1975AmSci..63..628P}}</ref> <ref name=Skoglund2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.04.019|title=Ancient Wolf Genome Reveals an Early Divergence of Domestic Dog Ancestors and Admixture into High-Latitude Breeds|journal=Current Biology|volume=25|issue=11|pages=1515–1519|year=2015|last1=Skoglund|first1=Pontus|last2=Ersmark|first2=Erik|last3=Palkopoulou|first3=Eleftheria|last4=Dalén|first4=Love|pmid=26004765|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.1515S }}</ref> <ref name=Sorkin2008>{{cite journal|doi=10.1111/j.1502-3931.2007.00091.x|title=A biomechanical constraint on body mass in terrestrial mammalian predators|journal=Lethaia|volume=41|issue=4|pages=333–347 |year=2008|last1=Sorkin|first1=Boris|bibcode=2008Letha..41..333S }}</ref> <ref name=Tedford2009>{{cite journal|doi=10.1206/574.1|title=Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)|journal=Bulletin of the American Museum of Natural History |volume=325 |year=2009 |last1=Tedford|first1=Richard H.|last2=Wang|first2=Xiaoming|last3=Taylor|first3=Beryl E.|pages=1–218|hdl=2246/5999|s2cid=83594819|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Thalmann2018>{{cite book|doi = 10.1007/13836_2018_27|chapter = Paleogenomic Inferences of Dog Domestication|title = Paleogenomics|pages = 273–306|series = Population Genomics|year = 2018|last1 = Thalmann|first1 = Olaf|last2 = Perri|first2 = Angela R.|publisher=Springer, Cham|editor1-last=Lindqvist|editor1-first=C.|editor2-last=Rajora|editor2-first=O.|isbn = 978-3-030-04752-8}}</ref> <ref name=Therrien2005>{{Cite journal | last1 = Therrien | first1 = F. O. | title = Mandibular force profiles of extant carnivorans and implications for the feeding behaviour of extinct predators |doi=10.1017/S0952836905007430| journal = Journal of Zoology | volume = 267 | issue = 3 | pages = 249–270 | year = 2005}}</ref> <!-- <ref name=Werhahn2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.gecco.2018.e00455|title=The unique genetic adaptation of the Himalayan wolf to high-altitudes and consequences for conservation|journal=Global Ecology and Conservation|volume=16|page=e00455|year=2018|last1=Werhahn|first1=Geraldine|last2=Senn|first2=Helen|last3=Ghazali|first3=Muhammad|last4=Karmacharya|first4=Dibesh|last5=Sherchan|first5=Adarsh Man|last6=Joshi|first6=Jyoti|last7=Kusi|first7=Naresh|last8=López-Bao|first8=José Vincente|last9=Rosen|first9=Tanya|last10=Kachel|first10=Shannon|last11=Sillero-Zubiri|first11=Claudio|last12=MacDonald|first12=David W.|doi-access=free|bibcode=2018GEcoC..1600455W |hdl=10651/50748|hdl-access=free}}</ref> --> <ref name=Woodford2019>{{cite web |last=Woodford |first=Riley |url=http://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wildlifenews.view_article&articles_id=86 |title=Alaska's Salmon-Eating Wolves |date= November 2004|publisher=Wildlifenews.alaska.gov |access-date=July 25, 2019 }}</ref> <ref name=Wozencraft2005>{{MSW3 Carnivora | id = 14000738 | pages = 575–577}}</ref> }} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] dntwc79h6lp2hvrwkb6ridul366l3tr 1247797 1247796 2024-10-15T16:12:09Z Rakshitha b kulal 75943 added [[Category:ಪ್ರಾಣಿಗಳು]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 1247797 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Canis Lupus Signatus.JPG|320px|thumb|ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ]] '''ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ತೋಳವನ್ನು '''ಮರದ ತೋಳ''' ಅಥವಾ '''ಪಶ್ಚಿಮ ತೋಳ''' ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬೂದು ಬಣ್ಣದ ತೋಳ (''ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್''), ಕಾನಿಡ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೂವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಬೂದು ತೋಳಗಳು, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸದಸ್ಯ, ಮತ್ತು ಅದರ ಕಡಿಮೆ ಮೊನಚಾದ ಕಿವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೂತಿ, ಜೊತೆಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳವು ಸಣ್ಣ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಜಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳದ ತುಪ್ಪಳವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಿಳಿ, ಕಂದು, ಬೂದು ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಉಪಜಾತಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ಬಿಳಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ|ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ]] ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅವುಗಳ ನಿವಾಸ ಸ್ಥಾನವಾದ ಅರಣ್ಯ, ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಾಗೂ ಮಾನವರ ಕ್ರೌರ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಅವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದವು. ಆದರೂ ಸಹ ಎಲ್ಲಾ ತೋಳಗಳನ್ನು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡಿದರೆ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಕಡಿಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು '''ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್''' ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ [[ಕುರಿ]], [[ಮೇಕೆ]] ಹಾಗೂ ಇತರ ಸಾಕು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪ್ರಾಣಕ್ಕೆ ಈ ಬೂದು ತೋಳಗಳಿಂದ ಅಪಾಯವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಕುಲದ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಸಹಕಾರಿ ಆಟದ ಬೇಟೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಅದರ ದೈಹಿಕ ರೂಪಾಂತರಗಳು, ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ನಡವಳಿಕೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಥವಾ ಗುಂಪು ಕೂಗುವಿಕೆಯಂತಹ ಸ್ವಭಾವಗಳಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ತಮ್ಮ ಸಂತತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಗದ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ಸಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲಿನ ಜಗಳಗಳು ಮರಣದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ತೋಳವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಕಾಡು ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳು, ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ತೋಳಗಳು ಅಥವಾ ಜೊತೆಯಾದ ಜೋಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪುಗಳಿಗಿಂತ ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಶಸ್ಸಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ರೋಗಕಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೇಬೀಸ್ ವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತರಬಹುದು. ಜಾಗತಿಕ ಕಾಡು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ೩೦೦,೦೦೦ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಯೂನಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಆಫ್ ನೇಚರ್ (IUCN) ''ಕಡಿಮೆ ಕಾಳಜಿ'' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳು ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಶುಪಾಲಕ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ತಿರಸ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ-ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಗೌರವಾನ್ವಿತವಾಗಿದೆ. ತೋಳಗಳ ಭಯವು ಅನೇಕ ಮಾನವ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಜನರ ಮೇಲೆ ದಾಖಲಾದ ದಾಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ರೇಬೀಸ್‌ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಮಾನವರ ಮೇಲೆ ತೋಳದ ದಾಳಿಗಳು ಅಪರೂಪ ಏಕೆಂದರೆ ತೋಳಗಳು ಜನರಿಂದ ದೂರ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರರು, ರೈತರು, ಸಾಕಣೆದಾರರು ಮತ್ತು ಕುರುಬರೊಂದಿಗಿನ ಅನುಭವಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಮಾನವರ ಭಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ==ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿ== ೧೭೫೮ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವೀಡಿಷ್ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನೇಯಸ್ ತನ್ನ ''ಸಿಸ್ಟಮಾ ನೇಚರ್‌'' ದ್ವಿಪದ ನಾಮಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಎಂಬುದು ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದದ ಅರ್ಥ "ನಾಯಿ",<ref>{{OEtymD|canine}}</ref> ಮತ್ತು ಈ ಕುಲದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಗಳು, ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ನಾಯಿಯಂತಹ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಾಕು ನಾಯಿಯನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತೋಳವನ್ನು ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಲೂಪಸ್ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದರು.<ref name=Linnaeus1758/> ಲಿನೇಯಸ್ ನಾಯಿಯನ್ನು ತೋಳದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜಾತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ "ಕೌಡಾ ರಿಕರ್ವಾಟಾ" (ಬಾಲವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವುದು) ಇದು ಯಾವುದೇ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.<ref name=Clutton-Brock1995/> ===ಉಪಜಾತಿಗಳು=== ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ವಿಶ್ವದ ಸಸ್ತನಿ ಪ್ರಭೇದಗಳ ಮೂರನೇ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಸಸ್ತನಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಡಬ್ಲ್ಯೂ. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ಸಿ. ಲೂಪಸ್ ೩೬ ಕಾಡು ಉಪಜಾತಿಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು ಫ್ಯಾಮಿಲಿಯರಿಸ್ (ಲಿನ್ನೇಯಸ್, ೧೭೫೮) ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊ (ಮೇಯರ್, ೧೭೯೩) ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ ಹಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೋಮಿ - ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಎಂಬುದು ಡಿಂಗೋಗೆ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾನಮಿಕ್ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದವಾಗಿದೆ. ವೋಜೆನ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ೧೯೯೯ ರ ಮೈಟೊಕಾಂಡ್ರಿಯದ ಡಿಎನ್‍ಎ (mtDNA) ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಮತ್ತು "ತೋಳ" ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹೆಸರಿನಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ೩೮ ಉಪಜಾತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಸ್ವೀಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಿನ್ನೇಯಸ್ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಮಾದರಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಉಪಜಾತಿ ಯುರೇಷಿಯನ್ ತೋಳವನ್ನು (ಸಿ. ಎಲ್‍. ಲೂಪಸ್) ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದರು.<ref name=Wozencraft2005/> ಪ್ಯಾಲಿಯೋಜೆನೊಮಿಕ್ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳ ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಹೋದರಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಾ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮೊದಲು ಸಾಕಿದ ತೋಳಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Larson2014/> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಯುಸಿಎನ್‍/ಸ್ಪೀಸೀಸ್ ಸರ್ವೈವಲ್ ಕಮಿಷನ್‌ನ ಕ್ಯಾನಿಡ್ ಸ್ಪೆಷಲಿಸ್ಟ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವು ನ್ಯೂ ಗಿನಿಯಾ ಹಾಡುವ ನಾಯಿ ಮತ್ತು ಡಿಂಗೊವನ್ನು ಫೆರಲ್ ಕ್ಯಾನಿಸ್ ಪರಿಚಿತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಐಯುಸಿಎನ್‍ ರೆಡ್ ಲಿಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಬಾರದು.<ref name=Alvares2019/> ===ವಿಕಾಸ=== ಮುಂಚಿನ ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ (ಇದು ಸಿ. ಎಟ್ರಸ್ಕಸ್‌ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳ ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮೂಲವನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=239–245}} ಆಧುನಿಕ ಬೂದು ತೋಳದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಪಾಂಟೆ ಗಲೇರಿಯಾದಿಂದ ೪೦೬,೫೦೦ ± ೨,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನದು.<ref name=":2">{{Cite journal |last1=Iurino |first1=Dawid A. |last2=Mecozzi |first2=Beniamino |last3=Iannucci |first3=Alessio |last4=Moscarella |first4=Alfio |last5=Strani |first5=Flavia |last6=Bona |first6=Fabio |last7=Gaeta |first7=Mario |last8=Sardella |first8=Raffaele |date=2022-02-25 |title=A Middle Pleistocene wolf from central Italy provides insights on the first occurrence of Canis lupus in Europe |journal=Scientific Reports |language=en |volume=12 |issue=1 |page=2882 |doi=10.1038/s41598-022-06812-5 |issn=2045-2322 |pmc=8881584 |pmid=35217686|bibcode=2022NatSR..12.2882I }}</ref> ಅಲಾಸ್ಕಾದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಪ್ಪಲ್ ಕ್ರೀಕ್ ಸಂಪ್‌ನ ಅವಶೇಷಗಳು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು, ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Tedford2009/> ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್‌ಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಕಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಸಿ. ಮೊಸ್ಬಚೆನ್ಸಿಸ್ ಅನ್ನು ಸಿ. ಲೂಪಸ್‌ನ ಆರಂಭಿಕ ಉಪಜಾತಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ (ಇದು ಸುಮಾರು ೧.೪ ಮಿಲಿಯನ್ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು).<ref name=":2" /> ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್‌ನಿಂದ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯವಾದ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾದ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಮೂತಿ, ಟೆಂಪೊರಾಲಿಸ್ ಸ್ನಾಯುವಿನ ಉಚ್ಚಾರಣಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ದೃಢವಾದ ಪ್ರಿಮೋಲಾರ್ಗಳಿದ್ದವು. ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ಮೆಗಾಫೌನಾದ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ಯಾವೆಂಜಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೃತದೇಹ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಯ ಸಂಸ್ಕರಣೆಗೆ ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ವಿಶೇಷ ರೂಪಾಂತರಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೈರ್ ತೋಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹಲ್ಲಿನ ಒಡೆಯುವಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ತೋರಿಸಿದವು. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಶವಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದ ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸೇವಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲಿನ ಮುರಿತಗಳ ಆವರ್ತನ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಆಧುನಿಕ ಮಚ್ಚೆಯುಳ್ಳ ಹೈನಾದಂತಹ ಅಭ್ಯಾಸದ ಮೂಳೆ ಕ್ರ್ಯಾಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಆಧುನಿಕ ತೋಳಗಳು ಮತ್ತು ನಾಯಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪೂರ್ವಜರ ತೋಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Freedman2014/><ref name=Skoglund2015/><ref name=Fan2016/> ೨೦೨೧ ರ ಅಧ್ಯಯನವು ಹಿಮಾಲಯದ ತೋಳ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಯಲು ತೋಳಗಳು ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅದು ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦೦,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿದೆ.<ref name=Hennelly2021/> ಇತರ ತೋಳಗಳು [[ಸೈಬೀರಿಯಾ]]<ref name=":0">{{Cite journal |last1=Bergström |first1=Anders |last2=Stanton |first2=David W. G. |last3=Taron |first3=Ulrike H. |last4=Frantz |first4=Laurent |last5=Sinding |first5=Mikkel-Holger S. |last6=Ersmark |first6=Erik |last7=Pfrengle |first7=Saskia |last8=Cassatt-Johnstone |first8=Molly |last9=Lebrasseur |first9=Ophélie |last10=Girdland-Flink |first10=Linus |last11=Fernandes |first11=Daniel M. |last12=Ollivier |first12=Morgane |last13=Speidel |first13=Leo |last14=Gopalakrishnan |first14=Shyam |last15=Westbury |first15=Michael V. |date=2022-07-14 |title=Grey wolf genomic history reveals a dual ancestry of dogs |journal=Nature |language=en |volume=607 |issue=7918 |pages=313–320 |doi=10.1038/s41586-022-04824-9 |issn=0028-0836 |pmc=9279150 |pmid=35768506|bibcode=2022Natur.607..313B }}</ref> ಅಥವಾ ಬೆರಿಂಗಿಯಾದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಕಳೆದ ೨೩,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ (ಕಳೆದ ಗ್ಲೇಶಿಯಲ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮಮ್‌ನ ಶಿಖರ ಮತ್ತು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ) ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref name=":1">{{Cite journal |last1=Loog |first1=Liisa |last2=Thalmann |first2=Olaf |last3=Sinding |first3=Mikkel-Holger S. |last4=Schuenemann |first4=Verena J. |last5=Perri |first5=Angela |last6=Germonpré |first6=Mietje |last7=Bocherens |first7=Herve |last8=Witt |first8=Kelsey E. |last9=Samaniego Castruita |first9=Jose A. |last10=Velasco |first10=Marcela S. |last11=Lundstrøm |first11=Inge K. C. |last12=Wales |first12=Nathan |last13=Sonet |first13=Gontran |last14=Frantz |first14=Laurent |last15=Schroeder |first15=Hannes |date=May 2020 |title=Ancient DNA suggests modern wolves trace their origin to a Late Pleistocene expansion from Beringia |journal=Molecular Ecology |language=en |volume=29 |issue=9 |pages=1596–1610 |doi=10.1111/mec.15329 |issn=0962-1083 |pmc=7317801 |pmid=31840921|bibcode=2020MolEc..29.1596L }}</ref> ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ಇದು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಡೆತಡೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರೆ,<ref name=":1" /> ಇತರ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಇದು ಜೀನ್ ಹರಿವಿನ ಏಕರೂಪದ ಪೂರ್ವಜರ ಫಲಿತಾಂಶ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿವೆ.<ref name=":0" /> ೨೦೧೬ ರ ಜೀನೋಮಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನವು ಓಲ್ಡ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳು ಸುಮಾರು ೧೨,೫೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರ್ಪಟ್ಟವು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ನಂತರ ವಂಶಾವಳಿಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ೧೧,೧೦೦-೧೨,೩೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇತರ ಹಳೆಯ ಪ್ರಪಂಚದ ತೋಳಗಳಿಂದ ನಾಯಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name=Fan2016/> ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಲೇಟ್ ಪ್ಲೆಸ್ಟೊಸೀನ್ ತೋಳವು ನಾಯಿಯ ಪೂರ್ವಜವಾಗಿರಬಹುದು,<ref name=Freedman2017/><ref name=Thalmann2018/> ನಾಯಿಯ ಹೋಲಿಕೆಯು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತೋಳಕ್ಕೆ ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಆನುವಂಶಿಕ ಮಿಶ್ರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ.<ref name=Thalmann2018/> ಡಿಂಗೊ, ಬಸೆಂಜಿ, ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಮಾಸ್ಟಿಫ್ ಮತ್ತು ಚೈನೀಸ್ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳು ದೇಶೀಯ ನಾಯಿ ಕ್ಲಾಡ್‌ನ ಮೂಲ ಸದಸ್ಯರು. [[ಯುರೋಪ್]], ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಮತ್ತು [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]] ತೋಳಗಳ ಭಿನ್ನತೆಯ ಸಮಯವು ಸುಮಾರು ೧,೬೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನದು ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ನ್ಯೂ ವರ್ಲ್ಡ್ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ತೋಳವು ಸುಮಾರು ೫,೪೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬೇರೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿತು.<ref name=Fan2016/> ==ವಿವರಣೆ== [[File:Front view of a resting Canis lupus ssp.jpg|thumb|upright|alt=ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳದ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳ]] ತೋಳವು ಕ್ಯಾನಿಡೇ ಕುಟುಂಬದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸದಸ್ಯವಾಗಿದೆ,<ref name=Mech1974/> ಮತ್ತು ಕೊಯೊಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನರಿಗಳಿಂದ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೂತಿ, ಚಿಕ್ಕ ಕಿವಿಗಳು, ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂಡ ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ ಬಾಲದಿಂದ ಮತ್ತಷ್ಟು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=129–132}}<ref name=Mech1974/> ಇದು ತೆಳ್ಳಗೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ದೊಡ್ಡದಾದ, ಆಳವಾಗಿ ಅವರೋಹಣ ಪಕ್ಕೆಲುಬು, ಇಳಿಜಾರಾದ ಬೆನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನಾಯುವಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ಕಾಲುಗಳು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮಧ್ಯಮವಾಗಿ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಾಣಿಯು ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆವರಿಸುವ ಆಳವಾದ ಹಿಮವನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಶಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,<ref>{{Cite journal |last1=Tomiya |first1=Susumu |last2=Meachen |first2=Julie A. |date=17 January 2018 |title=Postcranial diversity and recent ecomorphic impoverishment of North American gray wolves |journal=[[Biology Letters]] |language=en |volume=14 |issue=1 |pages=20170613 |doi=10.1098/rsbl.2017.0613 |issn=1744-9561 |pmc=5803591 |pmid=29343558 }}</ref> ಆದರೂ ಕೆಲವು ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಕಾಲಿನ ಇಕೋಮಾರ್ಫ್‌ಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.[36] ಕಿವಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ತ್ರಿಕೋನವಾಗಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=166}} ತೋಳದ ತಲೆಯು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಅಗಲವಾದ ಹಣೆ, ಬಲವಾದ ದವಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ದವಾದ, ಮೊಂಡಾದ ಮೂತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತಲೆಬುರುಡೆಯು ೨೩೦–೨೮೦ ಮಿಮೀ (೯–೧೧ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೧೩೦–೧೫೦ ಮಿಮೀ (೫–೬ ಇಂಚು) ಅಗಲವಿದೆ.{{sfn|Mech|1981|p=14}} ಹಲ್ಲುಗಳು ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡದಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಇದು ಇತರ ಕ್ಯಾನಿಡ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಅವು ಹೈನಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಷ್ಟು ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.<ref name=Therrien2005/>{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=112}} ಇದರ ಬಾಚಿಹಲ್ಲುಗಳು ಚಪ್ಪಟೆ ಚೂಯಿಂಗ್ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಕೊಯೊಟೆಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಅದರ ಆಹಾರವು ಹೆಚ್ಚು ತರಕಾರಿ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಹೆಣ್ಣು ತೋಳಗಳು ಕಿರಿದಾದ ಮೂತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಣೆಗಳು, ತೆಳ್ಳಗಿನ ಕುತ್ತಿಗೆಗಳು, ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಕಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೃಹತ್ ಭುಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=23}} [[File:Canis lupus italicus skeleton (white background).jpg|thumb|left|alt=Photograph of a wolf skeleton|ತೋಳದ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರವನ್ನು ಇಟಲಿಯ ಅಬ್ರುಝೊ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನ ವುಲ್ಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ]] ವಯಸ್ಕ ತೋಳಗಳು ೧೦೫-೧೬೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೪೧-೬೩ ಇಂಚು) ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೮೦-೮೫ ಸೆಂ.ಮೀ (೩೧-೩೩ ಇಂಚು) ನಷ್ಟು ಭುಜದ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬಾಲವು ೨೯-೫೦ ಸೆಂ.ಮೀ (೧೧-೨೦ ಇಂಚು) ಉದ್ದವನ್ನು ಅಳೆಯುತ್ತದೆ, ಕಿವಿಗಳು ೯೦-೧೧೦ ಮಿಮೀ (೩+೧⁄೨-೪+೩⁄೮ ಇಂಚು) ಎತ್ತರ, ಮತ್ತು ಹಿಂಗಾಲುಗಳು ೨೨೦-೨೫೦ ಮಿಮೀ (೮) +೫⁄೮–೯+೭⁄೮ ಇಂಚು).{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ಬರ್ಗ್‌ಮನ್‌ನ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ತೋಳದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ತೂಕವು ಅಕ್ಷಾಂಶದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣಾನುಗುಣವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.[44] ತೋಳದ ಸರಾಸರಿ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೪೦ ಕೆಜಿ (೮೮ ಪೌಂಡು), ದಾಖಲಾದ ಚಿಕ್ಕ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೧೨ ಕೆಜಿ (೨೬ ಪೌಂಡು) ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಮಾದರಿಯ ದೇಹದ ದ್ರವ್ಯರಾಶಿಯು ೭೯.೪ ಕೆಜಿ (೧೭೫ ಪೌಂಡು) ಆಗಿದೆ.<ref name=Macdonald2001/>{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೩೮.೫ ಕೆಜಿ (೮೫ ಪೌಂಡು), [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ]] ತೋಳಗಳು ೩೬ ಕೆಜಿ (೭೯ ಪೌಂಡು), ಮತ್ತು [[ಭಾರತ|ಭಾರತೀಯ]] ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ತೋಳಗಳು ೨೫ ಕೆಜಿ (೫೫ ಪೌಂಡು).{{sfn|Lopez|1978|p=19}} ಯಾವುದೇ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಣ್ಣುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಂಡು ತೋಳಗಳಿಗಿಂತ ೨.೩–೪.೫ ಕೆಜಿ (೫–೧೦ ಪೌಂಡು) ಕಡಿಮೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [[ಅಲಾಸ್ಕ|ಅಲಾಸ್ಕಾ]] ಮತ್ತು [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ದಾಖಲಾಗಿದ್ದರೂ, ೫೪ ಕೆಜಿ (೧೧೯ ಪೌಂಡು) ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೂಕವಿರುವ ತೋಳಗಳು ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=18}} ಮಧ್ಯ [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ತೋಳಗಳು ೬೯-೭೯ ಕೆಜಿ (೧೫೨-೧೭೪ ಪೌಂಡು) ತೂಕವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|p=174}} ==ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ== ===ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನ=== [[File:Lupo in Sassoferrato.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf standing on snowy ground|ಇಟಾಲಿಯನ್ ತೋಳ, ಇಟಲಿಯ ಸಾಸ್ಸೊಫೆರಾಟೊನಲ್ಲಿ ಅಪೆನ್ನೈನ್ಸ್ ಪರ್ವತದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ]] ತೋಳಗಳು ಯುರೇಷಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಾದ್ಯಂತ]] ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಯ ಭಯದಿಂದಾಗಿ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಮಾನವ ಕಿರುಕುಳವು ತೋಳದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿಸಿದೆ. ತೋಳವು ಈಗ [[ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್]], [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]] ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ದ್ವೀಪಗಳು ಮತ್ತು [[ಜಪಾನ್|ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿದೆ (ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅಳಿದುಹೋಗಿದೆ). ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ತೋಳವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಡು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ತೋಳವನ್ನು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ೩,೦೦೦ ಮೀ (೯,೮೦೦ ಅಡಿ) ನಡುವೆ ಕಾಣಬಹುದು. ತೋಳಗಳು ಕಾಡುಗಳು, ಒಳನಾಡಿನ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಪೊದೆಗಳು, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳು (ಆರ್ಕ್ಟಿಕ್ ಟಂಡ್ರಾ ಸೇರಿದಂತೆ), ಮರುಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿಖರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="iucn status 2 June 2024">{{cite iucn |author=Boitani, L. |author2=Phillips, M. |author3=Jhala, Y. |name-list-style=amp |year=2023 |title=''Canis lupus'' |amends=2018 |page=e.T3746A247624660 |doi=10.2305/IUCN.UK.2023-1.RLTS.T3746A247624660.en |access-date=2 June 2024}}</ref> ತೋಳಗಳ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವು ಬೇಟೆಯ ಸಮೃದ್ಧತೆ, ಹಿಮದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ, ರಸ್ತೆ ಸಾಂದ್ರತೆ, ಮಾನವ ಉಪಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ===ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ=== [[File:Wolf with Caribou Hindquarter.jpg|thumb|upright|left|alt=Photograph of a wolf carrying a caribou leg in its mouth|ಅಲಾಸ್ಕಾದ ಡೆನಾಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರಿಬೌ ಅನ್ನು ಹೊತ್ತ ತೋಳ]] ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಭೂ ಸಸ್ತನಿಗಳಂತೆ, ತೋಳವು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ೨೪೦–೬೫೦ ಕೆಜಿ (೫೩೦–೧,೪೩೦ ಪೌಂಡ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ೨೩–೧೩೦ ಕೆಜಿ (೫೧–೨೮೭ ಪೌಂಡ್) ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದಾದ ಅಂಗ್ಯುಲೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ.<ref name=Earle1987/><ref name=Sorkin2008/> ತೋಳವು ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Paquet2003/> ೧೫ ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಜೊತೆಗೆ ವಯಸ್ಕ ಮೂಸ್ ಅನ್ನು ಉರುಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Mech1966/> ವಿವಿಧ ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ತೋಳಗಳ ನಡುವಿನ ಆಹಾರದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ವಿವಿಧ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ತೋಳದ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಡು ದೊಡ್ಡ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು (ಅಂಗುಲೇಟ್ಸ್) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ. [[ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಯುರೋಪ್|ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ]], ಅವುಗಳ ಆಹಾರವು ಕಾಡು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಗೊರಸುಳ್ಳ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ತೋಳವು ಕಾಡು ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಇವುಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ತೋಳವು ದೇಶೀಯ ಜಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ.<ref name=Newsome2016/> ಯುರೇಷಿಯಾದಾದ್ಯಂತ, ತೋಳಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೂಸ್, ಕೆಂಪು ಜಿಂಕೆ, ರೋ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು [[ಕಾಡುಹಂದಿ|ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} [[ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕ|ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ]], ಪ್ರಮುಖ ಶ್ರೇಣಿಯ-ವ್ಯಾಪಕ ಬೇಟೆಯೆಂದರೆ ಎಲ್ಕ್, ಮೂಸ್, ಕ್ಯಾರಿಬೌ, ಬಿಳಿ-ಬಾಲದ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು ಹೇಸರಗತ್ತೆ ಜಿಂಕೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=109–110}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಿಂದ ನಿರ್ನಾಮವಾಗುವ ಮೊದಲು, ತೋಳಗಳು ಕಾಡು ಕುದುರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.<ref>{{Cite journal |last1=Landry |first1=Zoe |last2=Kim |first2=Sora |last3=Trayler |first3=Robin B. |last4=Gilbert |first4=Marisa |last5=Zazula |first5=Grant |last6=Southon |first6=John |last7=Fraser |first7=Danielle |date=1 June 2021 |title=Dietary reconstruction and evidence of prey shifting in Pleistocene and recent gray wolves (Canis lupus) from Yukon Territory |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S003101822100153X |journal=[[Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology]] |language=en |volume=571 |pages=110368 |doi=10.1016/j.palaeo.2021.110368 |bibcode=2021PPP...57110368L |access-date=23 April 2024 |via=Elsevier Science Direct |issn=0031-0182}}</ref> ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ಊಟವನ್ನು ಕೆಲವೇ ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಆಹಾರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಂಸವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|1981|p=172}} ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿನ್ನುವ ತೋಳವು ಚರ್ಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಹೃದಯ, ಕರುಳುಗಳು, ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳು ಮತ್ತು ಮೂಳೆ ಮಜ್ಜೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=201}} ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ತೋಳಗಳು ಗಡಿಬಿಡಿಯಿಂದ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಆಹಾರಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿರುವ ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ದಂಶಕಗಳು, ಮೊಲಗಳು, ಕೀಟಾಹಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಅವುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಜಲಪಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹ ಆಹಾರಗಳು ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಅವು ಹಲ್ಲಿಗಳು, ಹಾವುಗಳು, ಕಪ್ಪೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಭ್ಯವಿರುವಾಗ ದೊಡ್ಡ ಕೀಟಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳು ಮೀನು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಹ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.<ref name=Gable2018/><ref name=Woodford2019/><ref name=McAllister2007/> ತೋಳಗಳು ಕೆಲವು ಸಸ್ಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಹ ಸೇವಿಸುತ್ತವೆ. ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳು ಸೇಬುಗಳು, ಪೇರಳೆ, ಅಂಜೂರದ ಹಣ್ಣುಗಳು, ಕಲ್ಲಂಗಡಿಗಳು, ಮತ್ತು ಚೆರ್ರಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಬೆರಿಹಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ರಾಸ್ಬೆರ್ರಿಸ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಅವು ಹುಲ್ಲನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ, ಇದು ಕೆಲವು ಜೀವಸತ್ವಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಕರುಳಿನ ಪರಾವಲಂಬಿಗಳು ಅಥವಾ ಉದ್ದನೆಯ ಕಾವಲು ಕೂದಲಿನಿಂದ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಲು ವಾಂತಿಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=Fuller2019/> ಅವುಗಳು ಪರ್ವತ ಬೂದಿ, ಕಣಿವೆಯ ಲಿಲಿ, ಬಿಲ್ಬೆರ್ರಿಗಳು, ಕೌಬರಿಗಳು, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಕಪ್ಪು ನೈಟ್ಶೇಡ್, ಧಾನ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಮತ್ತು ರೀಡ್ಸ್‌ನ ಚಿಗುರುಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ಕೊರತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ತೋಳಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕ್ಯಾರಿಯನ್ ಅನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}} ದಟ್ಟವಾದ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯುರೇಷಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜಾನುವಾರುಗಳು ಮತ್ತು ಕಸದ ಮೇಲೆ ಬದುಕಲು ಬಲವಂತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=107}} ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯು ಕಡಿಮೆ ಮಾನವ ಸಾಂದ್ರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದ ತೋಳಗಳು ಸಂದಿಗ್ಧ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜಾನುವಾರು ಮತ್ತು ಕಸವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=109}} ಕಠೋರವಾದ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕತೆಯು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಗುಂಪುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಅಥವಾ ಗಾಯಗೊಂಡ ತೋಳಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಮತ್ತು ಸತ್ತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರ ದೇಹಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=213–231}}{{sfn|Mech|1981|p=180}}<ref name=Klein1995/> ===ಸೋಂಕುಗಳು=== [[File:Wild Wolf Afflicted with Mange.jpg|thumb|alt=Photograph of a wolf with mange eating at a kill|ಯೆಲ್ಲೊಸ್ಟೋನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿನ ಸೋಂಕಿತ ತೋಳ]] ತೋಳಗಳಿಂದ ಒಯ್ಯುವ ವೈರಲ್ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ರೇಬೀಸ್, ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಹೆಪಟೈಟಿಸ್, ಪ್ಯಾಪಿಲೋಮಾಟೋಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಕೊರೊನಾವೈರಸ್. ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ, ರೇಬೀಸ್‌ಗೆ ಕಾವುಕೊಡುವ ಅವಧಿಯು ಎಂಟರಿಂದ ೨೧ ದಿನಗಳು, ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯವು ಉದ್ರೇಕಗೊಳ್ಳಲು, ಅದರ ಗುಂಪನ್ನು ತೊರೆದು, ಮತ್ತು ದಿನಕ್ಕೆ ೮೦ ಕಿಮೀ (೫೦ ಮೈಲಿ) ವರೆಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಇತರ ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಡಿಸ್ಟೆಂಪರ್ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಲಾಸ್ಕಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ತೋಳಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಇದು ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ನಿರ್ಜಲೀಕರಣ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಟ್ ಅಸಮತೋಲನ, ಮತ್ತು ಎಂಡೋಟಾಕ್ಸಿಕ್ ಆಘಾತ ಅಥವಾ ಸೆಪ್ಸಿಸ್‌ನಿಂದ ಸಾವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕ್ಯಾನೈನ್‍ ಪಾರ್ವೊವೈರಸ್, ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬದುಕುಳಿಯಬಲ್ಲದು, ಆದರೆ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಮಾರಕವಾಗಬಹುದು. {{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=208–211}} ತೋಳಗಳಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳೆಂದರೆ ಬ್ರೂಸೆಲೋಸಿಸ್, ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆ, ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್, ಟುಲರೇಮಿಯಾ, ಗೋವಿನ ಕ್ಷಯ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ಲಿಸ್ಟರಿಯೊಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಥ್ರಾಕ್ಸ್.{{sfn|Graves|2007|pp=77–85}} ಲೈಮ್ ಕಾಯಿಲೆಯು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ತೋಳಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಬಹುದಾದರೂ, ಇದು ತೋಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ. ಸೋಂಕಿತ ಬೇಟೆ ಅಥವಾ ಮೂತ್ರದ ಸಂಪರ್ಕದ ಮೂಲಕ ಲೆಪ್ಟೊಸ್ಪೈರೋಸಿಸ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಜ್ವರ, ಅನೋರೆಕ್ಸಿಯಾ, ವಾಂತಿ, ರಕ್ತಹೀನತೆ, ಹೆಮಟೂರಿಯಾ, ಐಕ್ಟೆರಸ್ ಮತ್ತು ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=211–213}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಗಟಗಳು, ಉಣ್ಣಿ, ಪರೋಪಜೀವಿಗಳು ಮತ್ತು ಹುಳಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್ ಎಕ್ಸೋಪಾರಾಸೈಟ್‌ಗಳಿಂದ ಮುತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ತೋಳಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಹಾನಿಕಾರಕವೆಂದರೆ, ಮಾಂಗೆ ಮಿಟೆ (ಸಾರ್ಕೊಪ್ಟೆಸ್ ಸ್ಕೇಬಿ),{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ಆದರೂ ಅವು ನರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪೂರ್ಣ-ಊದಿದ ಮಾಂಗೆಯನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ತೋಳಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕು ತಗಲುವ ಎಂಡೋಪರಾಸೈಟ್‌ಗಳೆಂದರೆ: ಪ್ರೊಟೊಜೋವಾನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಲ್ಮಿನ್ತ್‌ಗಳು (ಫ್ಲೂಕ್ಸ್, ಟೇಪ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು, ರೌಂಡ್‌ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮುಳ್ಳಿನ-ತಲೆಯ ಹುಳುಗಳು). ಹೆಚ್ಚಿನ ಫ್ಲೂಕ್ ಪ್ರಭೇದಗಳು ತೋಳದ ಕರುಳಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಟೇಪ್ ವರ್ಮ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯಿಂದಲೂ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತೋಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಇದು ಪರಾವಲಂಬಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಹೋಸ್ಟ್‌ನ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ರೋಗಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಲಬದ್ಧತೆ, ವಿಷಕಾರಿ ಮತ್ತು ಅಲರ್ಜಿಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು, ಕರುಳಿನ ಲೋಳೆಪೊರೆಯ ಕೆರಳಿಕೆ, ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತೋಳಗಳು ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರೌಂಡ್ ವರ್ಮ್ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಯ್ಯಬಲ್ಲವು, ಆದರೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದುಂಡಾಣು ಸೋಂಕುಗಳು ಹುಳುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಆತಿಥೇಯರ ವಯಸ್ಸನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಹಾನಿಕರವಲ್ಲ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=202–208}} ==ಸಂವಹನ== {{listen | filename = Wolf howls.ogg | title = ತೋಳಗಳ ಕೂಗು | format = [[Ogg]] | filename2 = rallying.ogg | title2 = ತೋಳಗಳ ಗುಂಪಿನ ಸದ್ದು | format2 = [[Ogg]] }} ತೋಳಗಳು ಧ್ವನಿ, ದೇಹದ ಭಂಗಿ, ಪರಿಮಳ, ಸ್ಪರ್ಶ ಮತ್ತು ರುಚಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=66–103}} ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಚಂದ್ರನ ಹಂತಗಳು ತೋಳದ ಧ್ವನಿಯ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತೋಳಗಳು ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಿ ಕೂಗುವುದಿಲ್ಲ.{{sfn|Busch|2007|p=59}} ತೋಳಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಗುಂಪನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೇಟೆಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸಲು, ಚಂಡಮಾರುತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಗುರುತಿಸಲು, ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ದಾಟುವಾಗ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಕೂಗುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|p=38}} ೧೩೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ (೫೦ ಚದರ ಮೈಲಿ) ವರೆಗಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋಳದ ಕೂಗು ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=Paquet2003/> ಇತರ ಗಾಯನಗಳಲ್ಲಿ ಘರ್ಜನೆಗಳು, ತೊಗಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಚಾಟಗಳು ಸೇರಿವೆ. ತೋಳಗಳು ನಾಯಿಗಳು ಮುಖಾಮುಖಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಜೋರಾಗಿ ಅಥವಾ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೊಗಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಬೊಗಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಗ್ರಹಿಸಿದ ಅಪಾಯದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತವೆ.{{sfn|Lopez|1978|pp=39–41}} ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂ-ದೃಢವಾದ ತೋಳಗಳು ತಮ್ಮ ನಿಧಾನ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಚಲನೆಗಳು, ಎತ್ತರದ ದೇಹದ ಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಬೆಳೆದ ಹ್ಯಾಕಲ್‌ಗಳಿಂದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ಆದರೆ ವಿಧೇಯರು ತಮ್ಮ ದೇಹವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮ ತುಪ್ಪಳವನ್ನು ಚಪ್ಪಟೆಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಕಿವಿ ಮತ್ತು ಬಾಲವನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಾರೆ.{{sfn|Mech|Boitani|2003|p=90}} ತೋಳಗಳು ಮೂತ್ರ, ಮಲ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಮತ್ತು ಗುದ ಗ್ರಂಥಿಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲವು. ತೋಳಗಳು ಇತರ ಗುಂಪುಗಳ ತೋಳಗಳ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಅವುಗಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ದರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಒಂಟಿ ತೋಳಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂಧಿತ ಜೋಡಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಮಳವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ.<ref name=Paquet2003/> ಈ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ೨೪೦ ಮೀ (೨೬೦ ಗಜ) ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಮಾರ್ಗಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಕ್ಷನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಗುರುತುಗಳು ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ,{{sfn|Mech|Boitani|2003|pp=19–26}} ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಲ್ಲುಗಳು, ಬಂಡೆಗಳು, ಮರಗಳು ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರಗಳ ಬಳಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.{{sfn|Heptner|Naumov|1998|pp=164–270}} ಬೆಳೆದ ಕಾಲಿನ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜನೆಯು ತೋಳದಲ್ಲಿ ಸುವಾಸನೆಯ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಮುಖ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ೬೦-೮೦% ನಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name=Peters1975/> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{Reflist|refs= <ref name=Alvares2019>{{cite web |first1=Francisco|last1=Alvares|first2=Wieslaw|last2=Bogdanowicz|first3=Liz A.D.|last3=Campbell|first4=Rachel|last4=Godinho|first5=Jennifer|last5=Hatlauf|first6=Yadvendradev V.|last6=Jhala|author-link6=Yadvendradev Vikramsinh Jhala|first7=Andrew C.|last7=Kitchener|first8=Klaus-Peter|last8=Koepfli|first9=Miha|last9=Krofel|first10=Patricia D.|last10=Moehlman|first11=Helen|last11=Senn |first12=Claudio|last12=Sillero-Zubiri|first13=Suvi|last13=Viranta|first14=Geraldine|last14=Werhahn|year=2019|website=IUCN/SSC Canid Specialist Group|url=https://www.canids.org/CBC/Old_World_Canis_Taxonomy_Workshop.pdf|title=Old World Canis spp. with taxonomic ambiguity: Workshop conclusions and recommendations. CIBIO. Vairão, Portugal, 28–30 May 2019|access-date=6 March 2020}}</ref> <ref name=Clutton-Brock1995>{{cite book|last1=Clutton-Brock|first1=Juliet|title=The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People|editor1-last=Serpell|editor1-first=James|publisher=Cambridge University Press|year=1995|chapter=2-Origins of the dog|pages=[https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7 7–20]|isbn=0521415292|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=I8HU_3ycrrEC|page=8}}|url=https://archive.org/details/domesticdogitsev00serp/page/7}}</ref> <ref name=Earle1987>{{cite journal | last1 = Earle | first1 = M | year = 1987 | title = A flexible body mass in social carnivores | journal = American Naturalist | volume = 129 | issue = 5| pages = 755–760 | doi=10.1086/284670| s2cid = 85236511 }}</ref> <ref name=Fan2016>{{cite journal|doi=10.1101/gr.197517.115|pmid=26680994|pmc=4728369|title=Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves|journal=Genome Research|volume=26|issue=2|pages=163–173|year=2016|last1=Fan|first1=Zhenxin|last2=Silva|first2=Pedro|last3=Gronau|first3=Ilan|last4=Wang|first4=Shuoguo|last5=Armero|first5=Aitor Serres|last6=Schweizer|first6=Rena M.|last7=Ramirez|first7=Oscar|last8=Pollinger|first8=John|last9=Galaverni|first9=Marco|last10=Ortega Del-Vecchyo|first10=Diego|last11=Du|first11=Lianming|last12=Zhang|first12=Wenping|last13=Zhang|first13=Zhihe|last14=Xing|first14=Jinchuan|last15=Vilà|first15=Carles|last16=Marques-Bonet|first16=Tomas|last17=Godinho|first17=Raquel|last18=Yue|first18=Bisong|last19=Wayne|first19=Robert K.}}</ref> <ref name=Freedman2014>{{cite journal|doi=10.1371/journal.pgen.1004016|pmid=24453982|pmc=3894170|title=Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs|journal=PLOS Genetics |volume=10 |issue=1 |at=e1004016 |year=2014 |last1=Freedman|first1=Adam H. |last2=Gronau|first2=Ilan |last3=Schweizer|first3=Rena M. |last4=Ortega-Del Vecchyo|first4=Diego |last5=Han|first5=Eunjung |last6=Silva|first6=Pedro M. |last7=Galaverni|first7=Marco |last8=Fan|first8=Zhenxin |last9=Marx|first9=Peter |last10=Lorente-Galdos|first10=Belen |last11=Beale|first11=Holly |last12=Ramirez|first12=Oscar |last13=Hormozdiari|first13=Farhad |last14=Alkan|first14=Can |last15=Vilà|first15=Carles |last16=Squire|first16=Kevin |last17=Geffen|first17=Eli |last18=Kusak|first18=Josip |last19=Boyko|first19=Adam R. |last20=Parker|first20=Heidi G. |last21=Lee|first21=Clarence |last22=Tadigotla|first22=Vasisht |last23=Siepel|first23=Adam |last24=Bustamante|first24=Carlos D. |last25=Harkins|first25=Timothy T. |last26=Nelson|first26=Stanley F. |last27=Ostrander|first27=Elaine A. |last28=Marques-Bonet|first28=Tomas |last29=Wayne|first29=Robert K. |last30=Novembre|first30=John |display-authors=5 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Freedman2017>{{cite journal|doi=10.1146/annurev-animal-022114-110937|pmid=27912242|title=Deciphering the Origin of Dogs: From Fossils to Genomes|journal=Annual Review of Animal Biosciences|volume=5|pages=281–307|year=2017|last1=Freedman|first1=Adam H|last2=Wayne|first2=Robert K|s2cid=26721918 |doi-access=free}}</ref> <ref name=Fuller2019>{{cite book|last1=Fuller|first1=T. K.|title=Wolves: Spirit of the Wild|publisher=Chartwell Crestline|year=2019|chapter=Ch3-What wolves eat|page=53|isbn=978-0785837381|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xqChDwAAQBAJ|page=53}}}}</ref> <ref name=Gable2018>{{cite journal |last1=Gable |first1=T. D. |last2=Windels |first2=S. K. |last3=Homkes |first3=A. T. |title=Do wolves hunt freshwater fish in spring as a food source? |journal=Mammalian Biology |date=2018 |volume=91 |pages=30–33 |doi=10.1016/j.mambio.2018.03.007|bibcode=2018MamBi..91...30G |s2cid=91073874 }}</ref> <ref name=Hennelly2021>{{cite journal|doi=10.1111/mec.16127|title=Ancient divergence of Indian and Tibetan wolves revealed by recombination-aware phylogenomics|year=2021|last1=Hennelly|first1=Lauren M.|last2=Habib|first2=Bilal|last3=Modi|first3=Shrushti|last4=Rueness|first4=Eli K.|last5=Gaubert|first5=Philippe|last6=Sacks|first6=Benjamin N.|journal=Molecular Ecology|volume=30|issue=24|pages=6687–6700|pmid=34398980|bibcode=2021MolEc..30.6687H |s2cid=237147842}}</ref> <ref name=Klein1995>{{cite book|last=Klein|first= D. R.|year=1995|contribution=The introduction, increase, and demise of wolves on Coronation Island, Alaska|pages=275–280|editor-link=Ludwig N. Carbyn|editor-last=Carbyn|editor-first= L. N.|editor2-last= Fritts|editor2-first= S. H.|editor3-last= Seip|editor3-first= D. R.|title=Ecology and conservation of wolves in a changing world|publisher=Canadian Circumpolar Institute, Occasional Publication No. 35.}}</ref> <!-- <ref name=Koblmuller2016>{{cite journal|doi=10.1111/jbi.12765|title=Whole mitochondrial genomes illuminate ancient intercontinental dispersals of grey wolves (Canis lupus)|journal=Journal of Biogeography|volume=43|issue=9|pages=1728–1738|year=2016|last1=Koblmüller|first1=Stephan |last2=Vilà|first2=Carles|last3=Lorente-Galdos|first3=Belen|last4=Dabad|first4=Marc|last5=Ramirez|first5=Oscar|last6=Marques-Bonet|first6=Tomas|last7=Wayne|first7=Robert K.|last8=Leonard|first8=Jennifer A.|bibcode=2016JBiog..43.1728K |hdl=10261/153364|s2cid=88740690}}</ref> --> <ref name=Larson2014>{{cite journal|last1=Larson|first1=G.|last2=Bradley|first2=D. G.|year=2014|title=How Much Is That in Dog Years? The Advent of Canine Population Genomics|journal=PLOS Genetics |doi=10.1371/journal.pgen.1004093|pmid=24453989|pmc=3894154|volume=10|issue=1|page=e1004093 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Linnaeus1758>{{cite book|last=Linnæus|first=Carl |chapter=Canis Lupus |title=Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I |year=1758|publisher=Laurentius Salvius|location=Holmiæ (Stockholm) |pages=39–40 |chapter-url=https://archive.org/details/carolilinnisys00linn/page/39 |edition=10 |language=la}}</ref> <ref name=McAllister2007>{{cite book|last1=McAllister|first1=I.|title=The Last Wild Wolves: Ghosts of the Rain Forest|publisher=University of California Press|year=2007|page=144|isbn=978-0520254732|url={{Google books|plainurl=yes|id=RPKM7UVyQdkC|page=144}}}}</ref> <ref name=Macdonald2001>{{cite book|last1=Macdonald|first1=D. W.|last2=Norris|first2=S.|year=2001|title=Encyclopedia of Mammals|publisher= Oxford University Press|page=45|isbn=978-0-7607-1969-5|author-link=David Macdonald (biologist)|url={{Google books|plainurl=yes|id=_eiaygAACAAJ|page=45}}}}</ref> <ref name=Mech1966>{{cite book|last1=Mech|first1=L. David|title=The Wolves of Isle Royale|publisher=Fauna of the National Parks of the United States|series=Fauna Series 7|year=1966|pages=75–76|isbn=978-1-4102-0249-9| url=https://archive.org/stream/wolvesofisleroya00royal#page/76}}</ref> <ref name=Mech1974>{{cite journal|last1=Mech|first1=L. David|year=1974|title=Canis lupus|url=https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|journal=Mammalian Species|issue=37|pages=1–6|doi=10.2307/3503924|jstor=3503924|access-date=July 30, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190731113812/https://digitalcommons.unl.edu/usgsnpwrc/334/|archive-date=July 31, 2019|url-status=live|doi-access=free}}</ref> <ref name=Newsome2016>{{cite journal|doi=10.1111/mam.12067|title=Food habits of the world's grey wolves|journal=Mammal Review|volume=46|issue=4|pages=255–269|year=2016|last1=Newsome|first1=Thomas M.|last2=Boitani|first2=Luigi|last3=Chapron|first3=Guillaume|last4=Ciucci|first4=Paolo|last5=Dickman|first5=Christopher R.|last6=Dellinger|first6=Justin A.|last7=López-Bao|first7=José V.|last8=Peterson|first8=Rolf O.|last9=Shores|first9=Carolyn R.|last10=Wirsing|first10=Aaron J.|last11=Ripple|first11=William J.|s2cid=31174275|doi-access=free|hdl=10536/DRO/DU:30085823|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Paquet2003>{{cite book|last1=Paquet|first1=P.|last2=Carbyn|first2=L. W.|title=Wild Mammals of North America: Biology, Management, and Conservation|editor1-last=Feldhamer|editor1-first=G. A.|editor2-last=Thompson|editor2-first=B. C.|editor3-last=Chapman|editor3-first=J. A.|publisher=Johns Hopkins University Press|edition=2|year=2003|chapter=Ch23: Gray wolf ''Canis lupus'' and allies|pages=482–510|isbn=0-8018-7416-5|chapter-url={{Google books|plainurl=yes|id=xQalfqP7BcC}}}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=Peters1975>{{Cite journal|last1=Peters|first1=R. P.|last2=Mech|first2=L. D.|title=Scent-marking in wolves|journal=American Scientist| volume=63|issue=6|pages=628–637|year=1975|pmid=1200478|bibcode=1975AmSci..63..628P}}</ref> <ref name=Skoglund2015>{{cite journal|doi=10.1016/j.cub.2015.04.019|title=Ancient Wolf Genome Reveals an Early Divergence of Domestic Dog Ancestors and Admixture into High-Latitude Breeds|journal=Current Biology|volume=25|issue=11|pages=1515–1519|year=2015|last1=Skoglund|first1=Pontus|last2=Ersmark|first2=Erik|last3=Palkopoulou|first3=Eleftheria|last4=Dalén|first4=Love|pmid=26004765|doi-access=free|bibcode=2015CBio...25.1515S }}</ref> <ref name=Sorkin2008>{{cite journal|doi=10.1111/j.1502-3931.2007.00091.x|title=A biomechanical constraint on body mass in terrestrial mammalian predators|journal=Lethaia|volume=41|issue=4|pages=333–347 |year=2008|last1=Sorkin|first1=Boris|bibcode=2008Letha..41..333S }}</ref> <ref name=Tedford2009>{{cite journal|doi=10.1206/574.1|title=Phylogenetic Systematics of the North American Fossil Caninae (Carnivora: Canidae)|journal=Bulletin of the American Museum of Natural History |volume=325 |year=2009 |last1=Tedford|first1=Richard H.|last2=Wang|first2=Xiaoming|last3=Taylor|first3=Beryl E.|pages=1–218|hdl=2246/5999|s2cid=83594819|hdl-access=free}}</ref> <ref name=Thalmann2018>{{cite book|doi = 10.1007/13836_2018_27|chapter = Paleogenomic Inferences of Dog Domestication|title = Paleogenomics|pages = 273–306|series = Population Genomics|year = 2018|last1 = Thalmann|first1 = Olaf|last2 = Perri|first2 = Angela R.|publisher=Springer, Cham|editor1-last=Lindqvist|editor1-first=C.|editor2-last=Rajora|editor2-first=O.|isbn = 978-3-030-04752-8}}</ref> <ref name=Therrien2005>{{Cite journal | last1 = Therrien | first1 = F. O. | title = Mandibular force profiles of extant carnivorans and implications for the feeding behaviour of extinct predators |doi=10.1017/S0952836905007430| journal = Journal of Zoology | volume = 267 | issue = 3 | pages = 249–270 | year = 2005}}</ref> <!-- <ref name=Werhahn2018>{{cite journal|doi=10.1016/j.gecco.2018.e00455|title=The unique genetic adaptation of the Himalayan wolf to high-altitudes and consequences for conservation|journal=Global Ecology and Conservation|volume=16|page=e00455|year=2018|last1=Werhahn|first1=Geraldine|last2=Senn|first2=Helen|last3=Ghazali|first3=Muhammad|last4=Karmacharya|first4=Dibesh|last5=Sherchan|first5=Adarsh Man|last6=Joshi|first6=Jyoti|last7=Kusi|first7=Naresh|last8=López-Bao|first8=José Vincente|last9=Rosen|first9=Tanya|last10=Kachel|first10=Shannon|last11=Sillero-Zubiri|first11=Claudio|last12=MacDonald|first12=David W.|doi-access=free|bibcode=2018GEcoC..1600455W |hdl=10651/50748|hdl-access=free}}</ref> --> <ref name=Woodford2019>{{cite web |last=Woodford |first=Riley |url=http://www.adfg.alaska.gov/index.cfm?adfg=wildlifenews.view_article&articles_id=86 |title=Alaska's Salmon-Eating Wolves |date= November 2004|publisher=Wildlifenews.alaska.gov |access-date=July 25, 2019 }}</ref> <ref name=Wozencraft2005>{{MSW3 Carnivora | id = 14000738 | pages = 575–577}}</ref> }} [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಾಣಿಗಳು]] 8yc4fmq3d9bilyn1zluaahhyce3e4x6 0 85673 1247747 1247720 2024-10-15T13:02:10Z Akshitha achar 75927 1247747 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಲಂಡನ್ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ== ಲಂಡನ್ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ೧೮೦೧ರ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ ನ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.ನಂತರದ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಕಾಪೆಲ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ. ೧೯೯೫ರಲ್ಲಿ ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ವಿನಿಮಯ ಪಟೆರ್ನೊಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ ಈ ಬಾರಿ ಪುನಃ ಸ್ಥಳಾಂತರವಾಯಿತು.ನಾಸ್ಡಾಕ್ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ 30% ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಇದನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿಫಲರಾದರು. ಇದು ನಂತರ ಹೂಡಿಕೆಯ ಮಾರಾಟವಾಗಿದೆ.ಲಂಡನ್ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್ಸಿ ರಚನೆಯಾಯಿತು; ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ವಿನಿಮಯ ೧.೬ಬಿಲ್ಲಿಯನ್ ಯೂರೋ ಮಿಲನ್ ಆಧಾರಿತ ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಲಿಯಾನಾ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಎಲ್ಎಸ್ಇ ಉತ್ಪನ್ನ ನಿವೇದನೆಗಳು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕ ಬೇಸ್ ಹೊರೆ ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ ಹಂಚಿಕೆ ಒಪ್ಪಂದದ ಬೊರ್ಸಾ [[ಇಟಲಿ]]ಯಾನಾ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್ ಶೇ 28 ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಎಸ್ಇ ಷೇರುದಾರರ ಹಕ್ಕನ್ನು ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ $೩೦ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್, [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ವಿಶೇಷ ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಆಧಾರಿತ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಕಂಪನಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿತು. ಸ್ವಾಧೀನ ೧೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧, ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ, ಮತ್ತು ಕೆನೆಡಿಯನ್ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್ನಿಂದ ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ರಂದು ''ಟಿ.ಯಂ.ಎಕ್ಸ್ ಗುಂಪು'' ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಈ $ ೩.೭ ಬಿಲಿಯನ್ ಸಿಎಡಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಟಿ.ಯಂ.ಎಕ್ಸ್ ಎಲ್ಎಸ್ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನದ ತಡೆಯುವ ಆಶಯದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಕೆನಡಾದ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಲಂಡನ್ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಆದಾಗ್ಯೂ ಇದು ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ಅಲ್ಲದೆ, '''"ಯಲ್.ಎಸ್.ಹಿ ಮತ್ತು ಟಿ.ಯಂ.ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನ ಟಿ.ಯಂ.ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್''' ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಎರಡು ಬಹುಮತಕ್ಕೆ ಅನುಮೋದನೆ ಸಾಧಿಸಲು ತೀರಾ ಅಸಂಭವ ಎಂದು ನಂಬುವುದಾಗಿ" ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಎಲ್ಎಸ್ಇಯು ದೆಹಲಿ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದರು.೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪, ಎಲ್ಎಸ್ಇ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ವಿನಿಮಯ ಉಪಕ್ರಮವು ಸೇರಲು ೧೦ನೇ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ.೨೬ ಜೂನ್ ೨೦೧೪, ಎಲ್ಎಸ್ಇ ಇದು ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸೇವೆಗಳ ದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರು ಒಂದೆನಿಸಿದೆ, ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂ ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು.ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ರೈಟರ್ಸ್ ಲಂಡನ್ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಮಾರಾಟ ಹಾಕಲು ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜು ಮಾರಾಟ ಘಟಕ ಪ್ರತಿ $ ೧.೪ ಶತಕೋಟಿ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ವರದಿ ಅಬ್ಬಿದೆ.ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪೆನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚಿ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆಗೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು. ==ಮಾರುಕಟ್ಟೆ== ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಬಾಷ್ಪಶೀಲ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಿಗೆ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ, ೧೬% ಆದಾಯ; ವೈಡೂರ್ಯವು ಬ್ಲಾಕ್ ಡಿಸ್ಕವರಿ ಸೇವೆ ಸದೃಢ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದಲ್ಲಿ ಯಲ್.ಸಿ.ಎಚ್ ಆದಾಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ವ್ಯಪ್ ಕ್ಲಿಯರ್ ಕ್ಲೈಂಟ್ ವ್ಯಾಪಾರಗಳಿಂದ, ಓ.ಟಿ.ಸಿ ೨೧% ಆದಾಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ, ೨೯% ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ . ''ಸಿ.ಡಿ.ಎಸ್ ಕ್ಲಿಯರ್ ಮತ್ತು ಫ಼ೊರೆಕ್ಸ್ ಕ್ಲಿಯರ್'' ಸಹ ಉತ್ತಮ ಪ್ರಮಾಣದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನುಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್ ಸೇವೆಗಳು ಆದಾಯ 23% ನಷ್ಟು - ವಸಾಹತು ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ ಆದಾಯ, ಒಟ್ಟಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿದ ನಿವ್ವಳ ಖಜಾನೆ ಆದಾಯ, ಕಡಿಮೆ ತೀರುವೆ ಆದಾಯ ಆಫ್ಸೆಟ್ಹೆ ಎಚ್ಚಿದ ಮಾಹಿತಿ ಸೇವೆಗಳು ಆದಾಯ ೧೩% ಅಪ್ - ಎಫ್ಟಿಎಸ್ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಬಂಧಿತ ದೌರ್ಬಲ್ಯ ಭಾಗಶಃ ಪ್ರಭಾವ ಇಟಿಎಫ್ ಎಯುಎಂ / ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ನಿಧಿ ಆದಾಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಮಂದಗತಿ ಚೇತರಿಕೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧ ಕೆಳಗೆ ಒಪ್ಪಂದಗಳು ತಂದಿದೆ.ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಮತ್ತಷ್ಟು ಉತ್ತಮ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಓಡಿಸಲು ಅನೇಕ ನಿರಂತರ ಧನಾತ್ಮಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಉಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಸುಧಾರಣೆ Q೪ ರಲ್ಲಿ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ ==ವೈಡೂರ್ಯವು== ಲಂಡನ್ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ವೈಡೂರ್ಯವು, ಒಂದು ಪ್ಯಾನ್ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಎಂ.ಟಿ.ಎಫ಼್ ತಮ್ಮದಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಅದನ್ನು ಮಿಲ್ಲೆನಿಯಂ ಐಟಿ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಜೊತೆ ಜೋಡಿಸುವುದರು. ಪ್ರಸ್ತುತ ವೈಡೂರ್ಯವು ಮೇಲೆ ಲೇಟೆನ್ಸಿ ವೇಗ ವಹಿವಾಟು ೯೯.೯% ರಷ್ಟು ಸರಾಸರಿ ೯೭ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸೆಕೆಂಡುಗಳು. ಒಂಬತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದು ಈಗ ಲಂಡನ್ ಒಡೆತನದ ಬಹುತೇಕ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗುಂಪಾಗಿದೆ. ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ೦.೨೦ ರಿಯಾಯಿತಿಗಳನ್ನು, ದ್ರವ್ಯತೆ ಒದಗಿಸಲು ಒಂದು ತಯಾರಕ ಪಡೆದ ಶುಲ್ಕ ಯೋಜನೆ ೦.೩೦ ಮೂಲಾಂಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಎಂ ಎಫ಼್ ಟಿ, ವೈಡೂರ್ಯದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಪಾಲು ೩% ನಿಂದ ೬%, ಕಳೆದ ಹನ್ನೆರಡು ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ದ್ವಿಗುಣಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ ಭದ್ರತಾ, ೧೯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ವೈಡೂರ್ಯವು, ಬ್ರೋಕರ್-ಡೀಲರ್ ಕ್ರಾಸಿಂಗ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್ಸ್ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.<ref>http://www.lseg.com/</ref><ref>http://www.londonstockexchange.com/exchange/prices-and-markets/stocks/prices-search/stock-prices-search.html</ref> ==ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ== ಎಲ್ಎಸ್ಇಯ ಪ್ರಸ್ತುತ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ವಿನಿಮಯ ಎಂಬ ತನ್ನದೇ ಆದ ಲಿನಕ್ಸ್ ಆಧಾರಿತ ಆವೃತ್ತಿ. ತಮ್ಮ ಹಳೆಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ನ ನೆಟ್ ಫ್ರೇಮ್ವರ್ಕ್ ಆಧರಿಸಿ, ಮತ್ತು ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ಮತ್ತು ಅಸೆಂಚರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. "ಫ್ಯಾಕ್ಟ್ಸ್ ಪಡೆಯಿರಿ" ಪ್ರಚಾರಾಂದೋಲನ ಲಿನಕ್ಸ್ ವಿಂಡೋಸ್ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಎಲ್ಎಸ್ಇ ತಂತ್ರಾಂಶ, ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಒದಗಿಸಿದ "ಐದು ನೈನ್ಸ್" ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆ ಆರೋಪಿಸಿ ಮತ್ತು ೩-೪ ಮಿಲಿಸೆಕೆಂಡುಗಳು ಒಂದು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ವೇಗ . ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್, ಎಲ್ಎಸ್ಇಯು ಕಾಣಬಹುದಾದ ವಿನಿಮಯ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಸಾಪೇಕ್ಷವಾಗಿ ವಿನಮ್ರ ಐಟಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಒಂದು ಅಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.ಯಲ್.ಎಸ್.ಹಿ.ಜಿ ಈಗ ಗುಂಪು ಆದ ಶಾಲೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದಂತೆ ೪೦ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿನಿಮಯ ಗೆ ಅಧಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ವ್ಯವಹಾರ ಸೇರಿದಂತೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಕಣ್ಗಾವಲು ಮತ್ತು ಪೋಸ್ಟ್ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಸೇವೆಗಳು ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಹೋಸ್ಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಗುಣಮಟ್ಟದ ಭರವಸೆ ಪರೀಕ್ಷೆ ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite news|url=http://ajayshahblog.blogspot.com/2009/07/microsoft-inside-exchange.html|title=Microsoft inside the exchange|publisher=Blogspot|author=Ajay Shah|date=4 July 2009}}</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} nptbnq1hotn3w5xl022rplj03izdjyw 1247748 1247747 2024-10-15T13:06:14Z Akshitha achar 75927 1247748 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು 1801 ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. 1972 ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು 1986 ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು. 1995 ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು 2004 ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ 2006 ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ 23% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ ಷೇರು ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು 29% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ. 2007 ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ plc ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € 1.6bn (£ 1.1bn; US$2bn) ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು LSE ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ 28 ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. 16 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2009 ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ US$30m (£18m) ಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ Millennium Information Technologies, Ltd. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು 19 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2009 ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. 9 ಫೆಬ್ರವರಿ 2011 ರಂದು, TMX ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, TMX ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ 8/15 ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, 7/15 ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು LTMX ಗುಂಪು plc. 13 ಜೂನ್ 2011 ರಂದು, ಕೆನಡಾದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು TMX ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು CA$3.7 ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, TMXನ LSE ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ 29 ಜೂನ್ 2011 ರಂದು TMX ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "LSEG ಮತ್ತು TMX ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು TMX ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ". ಜುಲೈ 2012 ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ ದೆಹಲಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ 5% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. 2 ಜೂನ್ 2014 ರಂದು, ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (SSE) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು LSE 10 ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು. 26 ಜೂನ್ 2014 ರಂದು, LSE ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಜನವರಿ 2015 ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $1.4 ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ 2016 ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. 25 ಫೆಬ್ರವರಿ 2017 ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ PLC ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ AG ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. 29 ಮಾರ್ಚ್ 2017 ರಂದು EU ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ". ಆಗಸ್ಟ್ 2019 ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $27 ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ Refinitiv ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, 11 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2019 ರಂದು, LSEG ಸ್ವತಃ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ LSEG ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. Refinitiv ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಜುಲೈ 2020 ರಲ್ಲಿ, LSEG MTS, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ Borsa Italiana ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. 18 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2020 ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು LSEG ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು. ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 9 ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು 29 ಏಪ್ರಿಲ್ 2021 ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಆಗಸ್ಟ್ 2023 ರಲ್ಲಿ, LSEG ಮಾರುಕಟ್ಟೆ-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ Refinitiv ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ Refinitiv ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು ಆಗಸ್ಟ್ 2023 ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ LSEG ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} f0uyhns9r91r7b488wwpfh1vtlr6k3f 1247749 1247748 2024-10-15T13:11:54Z Akshitha achar 75927 /* ಇತಿಹಾಸ */ 1247749 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ ಷೇರು ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ bn (£ 1.1bn; US$2bn) ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು LSE ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ US$30m (£18m) ಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ Millennium Information Technologies, Ltd. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು 19 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2009 ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ೯ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೧ ರಂದು, TMX ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, TMX ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು LTMX ಗುಂಪು plc. ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, ಕೆನಡಾದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು TMX ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು CA$೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, TMXನ LSE ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು TMX ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "LSEG ಮತ್ತು TMX ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು TMX ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ". ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ ದೆಹಲಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (SSE) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು LSE ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು. ೨೬ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, LSE ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ PLC ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ AG ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ೨೯ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೭ ರಂದು EU ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ". ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ Refinitiv ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, LSEG ಸ್ವತಃ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ LSEG ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. Refinitiv ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಜುಲೈ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, LSEG MTS, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ Borsa Italiana ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ೧೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು LSEG ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು. ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, LSEG ಮಾರುಕಟ್ಟೆ-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ Refinitiv ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ Refinitiv ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ LSEG ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} 3a1q5o9on42nt2lhcddtre7c3qvkt3k 1247750 1247749 2024-10-15T13:23:56Z Akshitha achar 75927 1247750 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ ಷೇರು ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ bn (£ 1.1bn; US$2bn) ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು LSE ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ US$30m (£18m) ಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ Millennium Information Technologies, Ltd. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು 19 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2009 ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ೯ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೧ ರಂದು, TMX ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, TMX ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು LTMX ಗುಂಪು plc. ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, ಕೆನಡಾದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು TMX ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು CA$೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, TMXನ LSE ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು TMX ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "LSEG ಮತ್ತು TMX ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು TMX ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ". ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ ದೆಹಲಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (SSE) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು LSE ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು. ೨೬ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, LSE ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ PLC ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ AG ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ೨೯ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೭ ರಂದು EU ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ". ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ Refinitiv ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, LSEG ಸ್ವತಃ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ LSEG ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. Refinitiv ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಜುಲೈ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, LSEG MTS, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ Borsa Italiana ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ೧೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು LSEG ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು. ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, LSEG ಮಾರುಕಟ್ಟೆ-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ Refinitiv ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ Refinitiv ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ LSEG ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ==ನಾಯಕತ್ವ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸಬಾರದು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ". ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ) *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ) ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್ (೨೦೦೭-೨೦೧೫) #ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್ (೨೦೧೫-೨೦೧೮) ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್ (೨೦೦೭-೨೦೦೯) #ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ (೨೦೦೯-೨೦೧೭) ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ:<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''Held directly by the company:''' |- |[[London Stock Exchange]] |Recognised investment exchange |UK/Italy |100 |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |Banque Centrale De Compensation |CCP clearing services |France |73.45 |- |Financial Risk and Organisation Limited |IP owner |UK |100 |- |Frank Russell Company |Market indices provider |US |100 |- |[[FTSE Russell|FTSE International]] |Market indices provider |UK |100 |- |[[LCH (clearing house)|LCH]] |CCP clearing services |UK |82.61 |- |Refinitiv France SAS |Market and financial data provider |France |100 |- |Refinitiv Hong Kong Limited |Market and financial data provider |Hong Kong |100 |- |Refinitiv Germany GmbH |Market and financial data provider |Germany |100 |- |Refinitiv Asia Pte Limited |Market and financial data provider |Singapore |100 |- |Refinitiv Germany GmbH |Market and financial data provider |Germany |100 |- |Refinitiv Japan KK |Market and financial data provider |Japan |100 |- |[[Refinitiv]] Limited |Market and financial data provider |UK |100 |- |Refinitiv US LLC |Market and financial data provider |US |100 |- |[[Tradeweb|Tradeweb Markets LLC]] |Multi-lateral trading facility |US |51.30 |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} 3e9ondnr5x0txaomi3bqes2hq5fjj61 1247755 1247750 2024-10-15T13:58:30Z Akshitha achar 75927 /* ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು */ 1247755 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ ಷೇರು ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ bn (£ 1.1bn; US$2bn) ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು LSE ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ US$30m (£18m) ಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ Millennium Information Technologies, Ltd. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು 19 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2009 ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ೯ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೧ ರಂದು, TMX ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, TMX ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು LTMX ಗುಂಪು plc. ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, ಕೆನಡಾದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು TMX ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು CA$೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, TMXನ LSE ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು TMX ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "LSEG ಮತ್ತು TMX ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು TMX ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ". ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ ದೆಹಲಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (SSE) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು LSE ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು. ೨೬ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, LSE ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ PLC ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ AG ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ೨೯ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೭ ರಂದು EU ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ". ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ Refinitiv ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, LSEG ಸ್ವತಃ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ LSEG ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. Refinitiv ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಜುಲೈ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, LSEG MTS, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ Borsa Italiana ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ೧೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು LSEG ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು. ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, LSEG ಮಾರುಕಟ್ಟೆ-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ Refinitiv ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ Refinitiv ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ LSEG ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ==ನಾಯಕತ್ವ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸಬಾರದು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ". ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ) *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ) ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್ (೨೦೦೭-೨೦೧೫) #ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್ (೨೦೧೫-೨೦೧೮) ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್ (೨೦೦೭-೨೦೦೯) #ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ (೨೦೦೯-೨೦೧೭) ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ:<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ |ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಹೂಡಿಕೆ ವಿನಿಮಯ |ಯುಕೆ/ಇಟಲಿ |೧೦೦ |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:''' |- |ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸೇಶನ್ |CCP ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೭೩.೪೫ |- |ಹಣಕಾಸು ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಐಪಿ ಮಾಲೀಕರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸೆಲ್ ಕಂಪನಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |[[:en:FTSE Russell|ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಇ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |[[:en:LCH (clearing house)|ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್]] |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಯುಕೆ |೮೨.೬೧ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಸ್ಎಎಸ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಏಷ್ಯಾ ಪಿಟಿಇ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಸಿಂಗಪುರ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜಪಾನ್ ಕೆಕೆ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜಪಾನ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಯುಎಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಬಹು-ಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯ |ಯುಎಸ್ |೫೧.೩೦ |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} cqg4zihufhxwcj5et7ykc2lmycex041 1247756 1247755 2024-10-15T14:11:21Z Akshitha achar 75927 1247756 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ ಷೇರು ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ bn (£ 1.1bn; US$2bn) ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು LSE ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ US$30m (£18m) ಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ Millennium Information Technologies, Ltd. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು 19 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2009 ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ೯ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೧ ರಂದು, TMX ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, TMX ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು LTMX ಗುಂಪು plc. ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, ಕೆನಡಾದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು TMX ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು CA$೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, TMXನ LSE ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು TMX ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "LSEG ಮತ್ತು TMX ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು TMX ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ". ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ ದೆಹಲಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (SSE) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು LSE ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು. ೨೬ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, LSE ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ PLC ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ AG ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ೨೯ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೭ ರಂದು EU ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ". ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ Refinitiv ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, LSEG ಸ್ವತಃ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ LSEG ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. Refinitiv ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಜುಲೈ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, LSEG MTS, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ Borsa Italiana ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ೧೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು LSEG ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು. ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, LSEG ಮಾರುಕಟ್ಟೆ-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ Refinitiv ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ Refinitiv ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ LSEG ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ==ನಾಯಕತ್ವ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸಬಾರದು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ". ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ) *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ) ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್ (೨೦೦೭-೨೦೧೫) #ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್ (೨೦೧೫-೨೦೧೮) ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್ (೨೦೦೭-೨೦೦೯) #ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ (೨೦೦೯-೨೦೧೭) ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ:<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ |ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಹೂಡಿಕೆ ವಿನಿಮಯ |ಯುಕೆ/ಇಟಲಿ |೧೦೦ |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:''' |- |ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸೇಶನ್ |CCP ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೭೩.೪೫ |- |ಹಣಕಾಸು ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಐಪಿ ಮಾಲೀಕರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸೆಲ್ ಕಂಪನಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |[[:en:FTSE Russell|ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಇ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |[[:en:LCH (clearing house)|ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್]] |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಯುಕೆ |೮೨.೬೧ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಸ್ಎಎಸ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಏಷ್ಯಾ ಪಿಟಿಇ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಸಿಂಗಪುರ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜಪಾನ್ ಕೆಕೆ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜಪಾನ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಯುಎಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಬಹು-ಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯ |ಯುಎಸ್ |೫೧.೩೦ |} ==ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು== ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಜೊತೆಗಿನ ವಿಲೀನದ ನಂತರ, ಈ ಗುಂಪು ಯುರೋಪ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಈಕ್ವಿಟಿ ವ್ಯವಹಾರವಾಗಿದೆ, ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಯುರೋಫಸ್ಟ್ ೧೦೦ ರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಮೂಲಕ 48% ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಪರಿಮಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಅತ್ಯಂತ ದ್ರವ ಆದೇಶ ಪುಸ್ತಕದೊಂದಿಗೆ. ಇದರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ: *'''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್''': ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಯುರೋಪ್ನ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್ಸಿ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ. *'''ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ''': ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಮಿಲೇನಿಯಮ್‌ಐಟಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. *'''ಕ್ಯಾಸ್ಸಾ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸಜಿಯೋನ್ ಇ ಗ್ಯಾರಂಜಿಯಾ ('ಸಿಸಿ&ಜಿ')''': ಸಿಸಿ&ಜಿ ಕೇಂದ್ರ ಕೌಂಟರ್ಪಾರ್ಟಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 2007 ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯಾನ ಜೊತೆಗೆ ಖರೀದಿಸಲಾಯಿತು. *'''ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ''': ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನೀಡಿದ ಹಣಕಾಸು ಸಾಧನಗಳಿಗಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಡಿಪಾಸಿಟರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಸದಸ್ಯ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ ಪೂರ್ವ ವಸಾಹತು, ವಸಾಹತು ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯ ಭಾಗವಾಗುವ ಮೊದಲು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *'''ವೈಡೂರ್ಯ''': ೨೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆ ಟರ್ಕೋಯಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೦% ಪಾಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ೭% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವೈಡೂರ್ಯವನ್ನು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯವಾದ ಬೈಕಲ್ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು. *'''ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್''': ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ಷೇರುದಾರರು ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ ೨೦ ಯುರೋಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಆಪರೇಟರ್‌ನ ೬೦ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರು, ಇದು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ೮೧೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುರೋಗಳಷ್ಟು ($೧.೧ ಶತಕೋಟಿ) ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. *'''ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸೆಲ್''': ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರಸೆಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು, ಇದು ಈಗ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. *'''ವಿಲೀನ''': ೨೧ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೬ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವ ಮರ್ಜೆಂಟ್ ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. *'''ಇಳುವರಿ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳು''': ೩೦ ಮೇ ೨೦೧೭ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ $೬೮೫ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾದ ದಿ ಯೀಲ್ಡ್ ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಫಿಕ್ಸೆಡ್ ಇನ್‌ಕಮ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. *'''ಎಎಎಕ್ಸ್''': ೨೨ ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ತನ್ನ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮ್ಯಾಚಿಂಗ್ ಇಂಜಿನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿ ವಿನಿಮಯ ಎಎಎಕ್ಸ್ ನಿಂದ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. *ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಣಕಾಸು ಸ್ವತ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಹೊಸ ಘಟಕವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} fbfyaf9dzh343qcf3c0w7x20qsuhced 1247758 1247756 2024-10-15T14:17:30Z Akshitha achar 75927 1247758 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ ಷೇರು ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ bn (£ 1.1bn; US$2bn) ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು LSE ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ US$30m (£18m) ಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ Millennium Information Technologies, Ltd. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು 19 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2009 ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ೯ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೧ ರಂದು, TMX ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, TMX ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು LTMX ಗುಂಪು plc. ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, ಕೆನಡಾದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು TMX ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು CA$೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, TMXನ LSE ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು TMX ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "LSEG ಮತ್ತು TMX ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು TMX ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ". ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ ದೆಹಲಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (SSE) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು LSE ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು. ೨೬ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, LSE ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ PLC ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ AG ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ೨೯ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೭ ರಂದು EU ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ". ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ Refinitiv ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, LSEG ಸ್ವತಃ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ LSEG ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. Refinitiv ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಜುಲೈ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, LSEG MTS, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ Borsa Italiana ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ೧೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು LSEG ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು. ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, LSEG ಮಾರುಕಟ್ಟೆ-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ Refinitiv ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ Refinitiv ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ LSEG ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ==ನಾಯಕತ್ವ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸಬಾರದು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ". ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ) *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ) ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್ (೨೦೦೭-೨೦೧೫) #ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್ (೨೦೧೫-೨೦೧೮) ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್ (೨೦೦೭-೨೦೦೯) #ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ (೨೦೦೯-೨೦೧೭) ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ:<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ |ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಹೂಡಿಕೆ ವಿನಿಮಯ |ಯುಕೆ/ಇಟಲಿ |೧೦೦ |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:''' |- |ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸೇಶನ್ |CCP ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೭೩.೪೫ |- |ಹಣಕಾಸು ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಐಪಿ ಮಾಲೀಕರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸೆಲ್ ಕಂಪನಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |[[:en:FTSE Russell|ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಇ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |[[:en:LCH (clearing house)|ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್]] |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಯುಕೆ |೮೨.೬೧ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಸ್ಎಎಸ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಏಷ್ಯಾ ಪಿಟಿಇ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಸಿಂಗಪುರ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜಪಾನ್ ಕೆಕೆ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜಪಾನ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಯುಎಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಬಹು-ಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯ |ಯುಎಸ್ |೫೧.೩೦ |} ==ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು== ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಜೊತೆಗಿನ ವಿಲೀನದ ನಂತರ, ಈ ಗುಂಪು ಯುರೋಪ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಈಕ್ವಿಟಿ ವ್ಯವಹಾರವಾಗಿದೆ, ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಯುರೋಫಸ್ಟ್ ೧೦೦ ರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಮೂಲಕ 48% ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಪರಿಮಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಅತ್ಯಂತ ದ್ರವ ಆದೇಶ ಪುಸ್ತಕದೊಂದಿಗೆ. ಇದರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ: *'''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್''': ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಯುರೋಪ್ನ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್ಸಿ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ. *'''ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ''': ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಮಿಲೇನಿಯಮ್‌ಐಟಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. *'''ಕ್ಯಾಸ್ಸಾ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸಜಿಯೋನ್ ಇ ಗ್ಯಾರಂಜಿಯಾ ('ಸಿಸಿ&ಜಿ')''': ಸಿಸಿ&ಜಿ ಕೇಂದ್ರ ಕೌಂಟರ್ಪಾರ್ಟಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 2007 ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯಾನ ಜೊತೆಗೆ ಖರೀದಿಸಲಾಯಿತು. *'''ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ''': ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನೀಡಿದ ಹಣಕಾಸು ಸಾಧನಗಳಿಗಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಡಿಪಾಸಿಟರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಸದಸ್ಯ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ ಪೂರ್ವ ವಸಾಹತು, ವಸಾಹತು ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯ ಭಾಗವಾಗುವ ಮೊದಲು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *'''ವೈಡೂರ್ಯ''': ೨೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆ ಟರ್ಕೋಯಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೦% ಪಾಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ೭% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವೈಡೂರ್ಯವನ್ನು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯವಾದ ಬೈಕಲ್ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು. *'''ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್''': ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ಷೇರುದಾರರು ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ ೨೦ ಯುರೋಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಆಪರೇಟರ್‌ನ ೬೦ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರು, ಇದು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ೮೧೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುರೋಗಳಷ್ಟು ($೧.೧ ಶತಕೋಟಿ) ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. *'''ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸೆಲ್''': ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರಸೆಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು, ಇದು ಈಗ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. *'''ವಿಲೀನ''': ೨೧ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೬ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವ ಮರ್ಜೆಂಟ್ ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. *'''ಇಳುವರಿ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳು''': ೩೦ ಮೇ ೨೦೧೭ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ $೬೮೫ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾದ ದಿ ಯೀಲ್ಡ್ ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಫಿಕ್ಸೆಡ್ ಇನ್‌ಕಮ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. *'''ಎಎಎಕ್ಸ್''': ೨೨ ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ತನ್ನ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮ್ಯಾಚಿಂಗ್ ಇಂಜಿನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿ ವಿನಿಮಯ ಎಎಎಕ್ಸ್ ನಿಂದ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. *ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಣಕಾಸು ಸ್ವತ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಹೊಸ ಘಟಕವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ==ಸಹ ನೋಡಿ== * [[:en:Market maker|ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಯಾರಕ]] * [[:en:Alternative Investment Market|ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] * [[:en:List of stock exchanges|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the United Kingdom, the British Crown Dependencies and United Kingdom Overseas Territories|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕ್ರೌನ್ ಅವಲಂಬನೆಗಳು ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the Commonwealth of Nations|ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} ea9qjbj8925lkz1vq2oq9zk4wgt4scn 1247759 1247758 2024-10-15T14:23:39Z Akshitha achar 75927 1247759 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ ಷೇರು ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ bn (£ 1.1bn; US$2bn) ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು LSE ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ US$30m (£18m) ಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ Millennium Information Technologies, Ltd. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು 19 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2009 ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ೯ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೧ ರಂದು, TMX ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, TMX ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು LTMX ಗುಂಪು plc. ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, ಕೆನಡಾದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು TMX ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು CA$೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, TMXನ LSE ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು TMX ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "LSEG ಮತ್ತು TMX ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು TMX ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ". ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ ದೆಹಲಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (SSE) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು LSE ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು. ೨೬ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, LSE ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ PLC ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ AG ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ೨೯ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೭ ರಂದು EU ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ". ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ Refinitiv ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, LSEG ಸ್ವತಃ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ LSEG ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. Refinitiv ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಜುಲೈ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, LSEG MTS, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ Borsa Italiana ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ೧೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು LSEG ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು. ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, LSEG ಮಾರುಕಟ್ಟೆ-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ Refinitiv ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ Refinitiv ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ LSEG ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ==ನಾಯಕತ್ವ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸಬಾರದು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ". ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ) *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ) ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್ (೨೦೦೭-೨೦೧೫) #ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್ (೨೦೧೫-೨೦೧೮) ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್ (೨೦೦೭-೨೦೦೯) #ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ (೨೦೦೯-೨೦೧೭) ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ:<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ |ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಹೂಡಿಕೆ ವಿನಿಮಯ |ಯುಕೆ/ಇಟಲಿ |೧೦೦ |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:''' |- |ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸೇಶನ್ |CCP ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೭೩.೪೫ |- |ಹಣಕಾಸು ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಐಪಿ ಮಾಲೀಕರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸೆಲ್ ಕಂಪನಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |[[:en:FTSE Russell|ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಇ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |[[:en:LCH (clearing house)|ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್]] |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಯುಕೆ |೮೨.೬೧ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಸ್ಎಎಸ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಏಷ್ಯಾ ಪಿಟಿಇ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಸಿಂಗಪುರ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜಪಾನ್ ಕೆಕೆ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜಪಾನ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಯುಎಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಬಹು-ಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯ |ಯುಎಸ್ |೫೧.೩೦ |} ==ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು== ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಜೊತೆಗಿನ ವಿಲೀನದ ನಂತರ, ಈ ಗುಂಪು ಯುರೋಪ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಈಕ್ವಿಟಿ ವ್ಯವಹಾರವಾಗಿದೆ, ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಯುರೋಫಸ್ಟ್ ೧೦೦ ರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಮೂಲಕ 48% ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಪರಿಮಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಅತ್ಯಂತ ದ್ರವ ಆದೇಶ ಪುಸ್ತಕದೊಂದಿಗೆ. ಇದರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ: *'''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್''': ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಯುರೋಪ್ನ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್ಸಿ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ. *'''ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ''': ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಮಿಲೇನಿಯಮ್‌ಐಟಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. *'''ಕ್ಯಾಸ್ಸಾ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸಜಿಯೋನ್ ಇ ಗ್ಯಾರಂಜಿಯಾ ('ಸಿಸಿ&ಜಿ')''': ಸಿಸಿ&ಜಿ ಕೇಂದ್ರ ಕೌಂಟರ್ಪಾರ್ಟಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 2007 ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯಾನ ಜೊತೆಗೆ ಖರೀದಿಸಲಾಯಿತು. *'''ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ''': ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನೀಡಿದ ಹಣಕಾಸು ಸಾಧನಗಳಿಗಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಡಿಪಾಸಿಟರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಸದಸ್ಯ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ ಪೂರ್ವ ವಸಾಹತು, ವಸಾಹತು ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯ ಭಾಗವಾಗುವ ಮೊದಲು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *'''ವೈಡೂರ್ಯ''': ೨೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆ ಟರ್ಕೋಯಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೦% ಪಾಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ೭% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವೈಡೂರ್ಯವನ್ನು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯವಾದ ಬೈಕಲ್ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು. *'''ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್''': ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ಷೇರುದಾರರು ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ ೨೦ ಯುರೋಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಆಪರೇಟರ್‌ನ ೬೦ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರು, ಇದು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ೮೧೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುರೋಗಳಷ್ಟು ($೧.೧ ಶತಕೋಟಿ) ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. *'''ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸೆಲ್''': ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರಸೆಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು, ಇದು ಈಗ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. *'''ವಿಲೀನ''': ೨೧ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೬ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವ ಮರ್ಜೆಂಟ್ ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. *'''ಇಳುವರಿ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳು''': ೩೦ ಮೇ ೨೦೧೭ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ $೬೮೫ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾದ ದಿ ಯೀಲ್ಡ್ ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಫಿಕ್ಸೆಡ್ ಇನ್‌ಕಮ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. *'''ಎಎಎಕ್ಸ್''': ೨೨ ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ತನ್ನ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮ್ಯಾಚಿಂಗ್ ಇಂಜಿನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿ ವಿನಿಮಯ ಎಎಎಕ್ಸ್ ನಿಂದ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. *ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಣಕಾಸು ಸ್ವತ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಹೊಸ ಘಟಕವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ==ಸಹ ನೋಡಿ== * [[:en:Market maker|ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಯಾರಕ]] * [[:en:Alternative Investment Market|ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] * [[:en:List of stock exchanges|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the United Kingdom, the British Crown Dependencies and United Kingdom Overseas Territories|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕ್ರೌನ್ ಅವಲಂಬನೆಗಳು ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the Commonwealth of Nations|ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== * {{Official website}} l63q8ffabxns2d0x5gk45erc46pz4j5 1247761 1247759 2024-10-15T14:27:43Z Akshitha achar 75927 /* ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು */ 1247761 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಕಟ್ಟಡ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವೇರ್ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ ಷೇರು ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ bn (£ 1.1bn; US$2bn) ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು LSE ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ US$30m (£18m) ಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ Millennium Information Technologies, Ltd. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು 19 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2009 ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ೯ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೧ ರಂದು, TMX ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, TMX ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು LTMX ಗುಂಪು plc. ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, ಕೆನಡಾದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು TMX ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು CA$೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, TMXನ LSE ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು TMX ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "LSEG ಮತ್ತು TMX ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು TMX ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ". ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ ದೆಹಲಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (SSE) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು LSE ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು. ೨೬ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, LSE ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ PLC ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ AG ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ೨೯ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೭ ರಂದು EU ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ". ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ Refinitiv ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, LSEG ಸ್ವತಃ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ LSEG ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. Refinitiv ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಜುಲೈ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, LSEG MTS, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ Borsa Italiana ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ೧೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು LSEG ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು. ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, LSEG ಮಾರುಕಟ್ಟೆ-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ Refinitiv ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ Refinitiv ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ LSEG ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ==ನಾಯಕತ್ವ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸಬಾರದು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ". ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ) *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ) ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್ (೨೦೦೭-೨೦೧೫) #ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್ (೨೦೧೫-೨೦೧೮) ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್ (೨೦೦೭-೨೦೦೯) #ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ (೨೦೦೯-೨೦೧೭) ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ:<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ |ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಹೂಡಿಕೆ ವಿನಿಮಯ |ಯುಕೆ/ಇಟಲಿ |೧೦೦ |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:''' |- |ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸೇಶನ್ |CCP ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೭೩.೪೫ |- |ಹಣಕಾಸು ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಐಪಿ ಮಾಲೀಕರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸೆಲ್ ಕಂಪನಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |[[:en:FTSE Russell|ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಇ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |[[:en:LCH (clearing house)|ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್]] |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಯುಕೆ |೮೨.೬೧ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಸ್ಎಎಸ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಏಷ್ಯಾ ಪಿಟಿಇ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಸಿಂಗಪುರ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜಪಾನ್ ಕೆಕೆ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜಪಾನ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಯುಎಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಬಹು-ಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯ |ಯುಎಸ್ |೫೧.೩೦ |} ==ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು== ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಜೊತೆಗಿನ ವಿಲೀನದ ನಂತರ, ಈ ಗುಂಪು ಯುರೋಪ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಈಕ್ವಿಟಿ ವ್ಯವಹಾರವಾಗಿದೆ, ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಯುರೋಫಸ್ಟ್ ೧೦೦ ರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಮೂಲಕ 48% ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಪರಿಮಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಅತ್ಯಂತ ದ್ರವ ಆದೇಶ ಪುಸ್ತಕದೊಂದಿಗೆ. ಇದರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ: *'''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್''': ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಯುರೋಪ್ನ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್ಸಿ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ. *'''ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ''': ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಮಿಲೇನಿಯಮ್‌ಐಟಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. *'''ಕ್ಯಾಸ್ಸಾ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸಜಿಯೋನ್ ಇ ಗ್ಯಾರಂಜಿಯಾ ('ಸಿಸಿ&ಜಿ')''': ಸಿಸಿ&ಜಿ ಕೇಂದ್ರ ಕೌಂಟರ್ಪಾರ್ಟಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 2007 ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯಾನ ಜೊತೆಗೆ ಖರೀದಿಸಲಾಯಿತು. *'''ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ''': ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನೀಡಿದ ಹಣಕಾಸು ಸಾಧನಗಳಿಗಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಡಿಪಾಸಿಟರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಸದಸ್ಯ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ ಪೂರ್ವ ವಸಾಹತು, ವಸಾಹತು ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯ ಭಾಗವಾಗುವ ಮೊದಲು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *'''ವೈಡೂರ್ಯ''': ೨೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆ ಟರ್ಕೋಯಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೦% ಪಾಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ೭% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವೈಡೂರ್ಯವನ್ನು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯವಾದ ಬೈಕಲ್ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು. *'''ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್''': ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ಷೇರುದಾರರು ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ ೨೦ ಯುರೋಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಆಪರೇಟರ್‌ನ ೬೦ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರು, ಇದು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ೮೧೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುರೋಗಳಷ್ಟು ($೧.೧ ಶತಕೋಟಿ) ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. *'''ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸೆಲ್''': ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರಸೆಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು, ಇದು ಈಗ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. *'''ವಿಲೀನ''': ೨೧ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೬ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವ ಮರ್ಜೆಂಟ್ ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. *'''ಇಳುವರಿ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳು''': ೩೦ ಮೇ ೨೦೧೭ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ $೬೮೫ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾದ ದಿ ಯೀಲ್ಡ್ ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಫಿಕ್ಸೆಡ್ ಇನ್‌ಕಮ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. *'''ಎಎಎಕ್ಸ್''': ೨೨ ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ತನ್ನ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮ್ಯಾಚಿಂಗ್ ಇಂಜಿನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿ ವಿನಿಮಯ ಎಎಎಕ್ಸ್ ನಿಂದ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. *ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಣಕಾಸು ಸ್ವತ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಹೊಸ ಘಟಕವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ==ಸಹ ನೋಡಿ== * [[:en:Market maker|ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಯಾರಕ]] * [[:en:Alternative Investment Market|ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] * [[:en:List of stock exchanges|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the United Kingdom, the British Crown Dependencies and United Kingdom Overseas Territories|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕ್ರೌನ್ ಅವಲಂಬನೆಗಳು ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the Commonwealth of Nations|ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} ea9qjbj8925lkz1vq2oq9zk4wgt4scn 1247763 1247761 2024-10-15T14:37:21Z Akshitha achar 75927 /* ಇತಿಹಾಸ */ 1247763 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ [[ಲಂಡನ್‍]]ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history">{{cite web|url=http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|title=Our history|work=londonstockexchange.com|access-date=20 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150317132649/http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|archive-date=17 March 2015|url-status=dead}}</ref> ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್‍ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ [[ಕಟ್ಟಡ]] ಮತ್ತು [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವಾರ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.ft.com/content/1a2a6a20-e024-11da-9e82-0000779e2340|title=Warnings in vogue at French Connection|work=[[Financial Times]]|access-date=8 March 2018}}</ref> ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ [[ಷೇರು]] ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/prospectus-may-2006.pdf|title=Prospectus|publisher=London Stock Exchange Group plc|access-date=8 March 2018}}</ref> ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6164376.stm|title=LSE rejects £2.7bn Nasdaq offer|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ ಬಿಲಿಯನ್ (£ ೧.೧ ಬಿಲಿಯನ್ ; ಯುಎಸ್$೨ ಬಿಲಿಯನ್) ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6233196.stm|title=London Stock Exchange buys Borsa|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ US$30m (£18m) ಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ Millennium Information Technologies, Ltd. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು 19 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2009 ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ೯ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೧ ರಂದು, TMX ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, TMX ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು LTMX ಗುಂಪು plc. ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, ಕೆನಡಾದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು TMX ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು CA$೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, TMXನ LSE ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು TMX ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "LSEG ಮತ್ತು TMX ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು TMX ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ". ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ ದೆಹಲಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (SSE) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು LSE ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು. ೨೬ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, LSE ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ PLC ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ AG ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ೨೯ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೭ ರಂದು EU ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ". ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಷೇರು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ Refinitiv ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, LSEG ಸ್ವತಃ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ LSEG ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. Refinitiv ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಜುಲೈ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, LSEG MTS, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ Borsa Italiana ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. ೧೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್ಟ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು LSEG ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು. ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, LSEG ಮಾರುಕಟ್ಟೆ-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ Refinitiv ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ Refinitiv ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ LSEG ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ==ನಾಯಕತ್ವ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸಬಾರದು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ". ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ) *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ) ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್ (೨೦೦೭-೨೦೧೫) #ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್ (೨೦೧೫-೨೦೧೮) ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್ (೨೦೦೭-೨೦೦೯) #ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ (೨೦೦೯-೨೦೧೭) ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ:<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ |ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಹೂಡಿಕೆ ವಿನಿಮಯ |ಯುಕೆ/ಇಟಲಿ |೧೦೦ |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:''' |- |ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸೇಶನ್ |CCP ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೭೩.೪೫ |- |ಹಣಕಾಸು ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಐಪಿ ಮಾಲೀಕರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸೆಲ್ ಕಂಪನಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |[[:en:FTSE Russell|ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಇ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |[[:en:LCH (clearing house)|ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್]] |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಯುಕೆ |೮೨.೬೧ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಸ್ಎಎಸ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಏಷ್ಯಾ ಪಿಟಿಇ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಸಿಂಗಪುರ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜಪಾನ್ ಕೆಕೆ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜಪಾನ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಯುಎಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಬಹು-ಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯ |ಯುಎಸ್ |೫೧.೩೦ |} ==ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು== ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಜೊತೆಗಿನ ವಿಲೀನದ ನಂತರ, ಈ ಗುಂಪು ಯುರೋಪ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಈಕ್ವಿಟಿ ವ್ಯವಹಾರವಾಗಿದೆ, ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಯುರೋಫಸ್ಟ್ ೧೦೦ ರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಮೂಲಕ 48% ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಪರಿಮಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಅತ್ಯಂತ ದ್ರವ ಆದೇಶ ಪುಸ್ತಕದೊಂದಿಗೆ. ಇದರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ: *'''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್''': ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಯುರೋಪ್ನ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್ಸಿ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ. *'''ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ''': ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಮಿಲೇನಿಯಮ್‌ಐಟಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. *'''ಕ್ಯಾಸ್ಸಾ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸಜಿಯೋನ್ ಇ ಗ್ಯಾರಂಜಿಯಾ ('ಸಿಸಿ&ಜಿ')''': ಸಿಸಿ&ಜಿ ಕೇಂದ್ರ ಕೌಂಟರ್ಪಾರ್ಟಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 2007 ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯಾನ ಜೊತೆಗೆ ಖರೀದಿಸಲಾಯಿತು. *'''ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ''': ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನೀಡಿದ ಹಣಕಾಸು ಸಾಧನಗಳಿಗಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಡಿಪಾಸಿಟರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಸದಸ್ಯ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ ಪೂರ್ವ ವಸಾಹತು, ವಸಾಹತು ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯ ಭಾಗವಾಗುವ ಮೊದಲು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *'''ವೈಡೂರ್ಯ''': ೨೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆ ಟರ್ಕೋಯಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೦% ಪಾಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ೭% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವೈಡೂರ್ಯವನ್ನು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯವಾದ ಬೈಕಲ್ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು. *'''ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್''': ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ಷೇರುದಾರರು ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ ೨೦ ಯುರೋಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಆಪರೇಟರ್‌ನ ೬೦ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರು, ಇದು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ೮೧೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುರೋಗಳಷ್ಟು ($೧.೧ ಶತಕೋಟಿ) ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. *'''ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸೆಲ್''': ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರಸೆಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು, ಇದು ಈಗ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. *'''ವಿಲೀನ''': ೨೧ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೬ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವ ಮರ್ಜೆಂಟ್ ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. *'''ಇಳುವರಿ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳು''': ೩೦ ಮೇ ೨೦೧೭ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ $೬೮೫ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾದ ದಿ ಯೀಲ್ಡ್ ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಫಿಕ್ಸೆಡ್ ಇನ್‌ಕಮ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. *'''ಎಎಎಕ್ಸ್''': ೨೨ ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ತನ್ನ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮ್ಯಾಚಿಂಗ್ ಇಂಜಿನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿ ವಿನಿಮಯ ಎಎಎಕ್ಸ್ ನಿಂದ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. *ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಣಕಾಸು ಸ್ವತ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಹೊಸ ಘಟಕವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ==ಸಹ ನೋಡಿ== * [[:en:Market maker|ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಯಾರಕ]] * [[:en:Alternative Investment Market|ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] * [[:en:List of stock exchanges|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the United Kingdom, the British Crown Dependencies and United Kingdom Overseas Territories|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕ್ರೌನ್ ಅವಲಂಬನೆಗಳು ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the Commonwealth of Nations|ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} 8buekf4gwoymjyrvxdx6cn9p3nyywwm 1247776 1247763 2024-10-15T15:06:20Z Akshitha achar 75927 /* ಇತಿಹಾಸ */ 1247776 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‍ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history">{{cite web|url=http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|title=Our history|work=londonstockexchange.com|access-date=20 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150317132649/http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|archive-date=17 March 2015|url-status=dead}}</ref> ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್‍ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ [[ಕಟ್ಟಡ]] ಮತ್ತು [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವಾರ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.ft.com/content/1a2a6a20-e024-11da-9e82-0000779e2340|title=Warnings in vogue at French Connection|work=[[Financial Times]]|access-date=8 March 2018}}</ref> ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ [[ಷೇರು]] ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/prospectus-may-2006.pdf|title=Prospectus|publisher=London Stock Exchange Group plc|access-date=8 March 2018}}</ref> ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6164376.stm|title=LSE rejects £2.7bn Nasdaq offer|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ ಬಿಲಿಯನ್ (£ ೧.೧ ಬಿಲಿಯನ್ ; ಯುಎಸ್$೨ ಬಿಲಿಯನ್)ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6233196.stm|title=London Stock Exchange buys Borsa|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಯುಎಸ್$ ೩೦ ಮಿಲಿಯನ್ (£೧೮ ಮಿಲಿಯನ್) ಗೆ [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್, ಲಿಮಿಟೆಡ್. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು ೧೯ [[ಅಕ್ಟೋಬರ್]] ೨೦೦೯ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.millenniumit.com/news/index.php?def_news=95|title=Latest News|work=millenniumit.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ೯ [[ಫೆಬ್ರವರಿ]] ೨೦೧೧ ರಂದು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‍ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/markets-europe-stocksnews-idUKLDE7180IV20110209|archive-url=https://web.archive.org/web/20160417024306/http://uk.reuters.com/article/markets-europe-stocksnews-idUKLDE7180IV20110209|url-status=dead|archive-date=17 April 2016|title=LSE jumps on TMX purchase plan|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ [[ವಿಶ್ವ]]ದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|url=https://www.cbc.ca/news/business/tsx-london-stock-exchange-to-merge-1.983822|title=TSX operator, London exchange agree to merge|date=9 February 2011 | work=CBC News}}</ref> ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/tmxgroup-lse-idUKN0811349020110209|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306100952/http://uk.reuters.com/article/tmxgroup-lse-idUKN0811349020110209|url-status=dead|archive-date=6 March 2016|title=FACTBOX-LSE to buy Toronto exchange|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು ಎಲ್‍ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗುಂಪು ಪಿಎಲ್‍ಸಿ.<ref>Wall Street Journal, [http://lt.hemscott.com/SSB/tiles/market-news/news-item.jsp?newsId=142552112263291&epic=LSE&market=LSE "A Combined TMX-LSE Would Be Called LTMX Group"], ''Ben Dummett'', 1 June 2011</ref> ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, [[ಕೆನಡಾ]]ದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಸಿಎ$ ೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್‌ನ ಎಲ್‍ಸಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು.<ref>Reuters, [https://www.reuters.com/article/tmx-maple-idUSN132805520110613 "Maple Group goes hostile for TMX"], '''Solarina Ho'''</ref> ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ [[ಬ್ಯಾಂಕು]]ಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "ಎಲ್‍ಸಿಇಜಿ ಮತ್ತು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ".<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com/business/article/1016709--toronto-london-stock-exchange-merger-terminated|title=Toronto-London stock exchange merger terminated|date=29 June 2011|work=thestar.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ [[ದೆಹಲಿ]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com/business/article/1016709--toronto-london-stock-exchange-merger-terminated|title=Toronto-London stock exchange merger terminated|date=29 June 2011|work=thestar.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, [[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ]]ಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (ಎಸ್‍ಎಸ್‍ಇ) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು ಎಲ‍ಎಸ್‍ಇ ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web|title=London Stock Exchange Group joins UN sustainable stock exchanges initiative|url=http://www.lseg.com/markets-products-and-services/our-markets/london-stock-exchange/equities-markets/raising-equity-finance/market-open-ceremony/welcome-stories/london-stock-exchange-group-joins-un-sustainable-stock-exchanges-initiative|website=London Stock Exchange|publisher=London Stock Exchange|access-date=3 June 2014|ref=LSE joins SSE}}</ref><ref>{{cite web|last1=Malone|first1=Charlotte|title=London Stock Exchange joins UN sustainability initiative|url=http://blueandgreentomorrow.com/2014/06/03/london-stock-exchange-joins-un-sustainability-initiative/|website=Blue&Green Tomorrow|publisher=Blue&Green Tomorrow|access-date=3 June 2014|ref=BlueGreen}}</ref><ref>{{cite web|last1=MOSS|first1=GAIL|title=London Stock Exchange joins UN sustainable stock exchanges initiative|url=http://www.ipe.com/london-stock-exchange-joins-un-sustainable-stock-exchanges-initiative/10002064.article|website=IPE|publisher=Investments and Pensions Europe|access-date=3 June 2014|ref=IPE}}</ref> ೨೬ [[ಜೂನ್]] ೨೦೧೪ ರಂದು, ಎಲ‍ಎಸ್‍ಇ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು [[ಸೂಚ್ಯಂಕ]] ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref name="The Wall Street Journal">{{cite web|last1=Walker|first1=Ian|title=London Stock Exchange to Buy U.S. Asset Manager Frank Russell for $2.7 Billion|url=https://online.wsj.com/articles/london-stock-exchange-to-buy-u-s-asset-manager-frank-russell-for-2-7-billion-1403767001|website=The Wall Street Journal|access-date=26 June 2014}}</ref> [[ಜನವರಿ]] ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://uk.reuters.com/article/deals-day-idUKL4N0V747320150128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170408082810/http://uk.reuters.com/article/deals-day-idUKL4N0V747320150128 |url-status=dead |archive-date=8 April 2017 |publisher=Reuters |access-date=2 February 2015 |title=Deals of the day- Mergers and acquisitions}}</ref> [[ಮಾರ್ಚ್]] ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|title=London Stock Exchange and Deutsche Boerse agree merger|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-35818997|access-date=16 March 2016|publisher=BBC News|date=16 March 2016}}</ref> ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ [[ಇಟಲಿ]]ಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ ಎಜಿ ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು [[ಯುರೋಪ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=borse-risk>{{cite news |last=Dummett |first=Ben |date=27 February 2017 |title=London Stock Exchange Merger With Deutsche Börse at Risk Over Antitrust Issues |url=https://www.wsj.com/articles/london-stock-exchange-merger-with-deutsche-borse-at-risk-over-antitrust-issues-1488153680 | work=[[The Wall Street Journal]] |location=[[New York City]] |access-date=27 February 2017 }}</ref> ೨೯ [[ಮಾರ್ಚ್]] ೨೦೧೭ ರಂದು ಇಯು ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ".<ref>{{Cite web|url=http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-789_en.htm|title=European Commission – PRESS RELEASES – Press release – Mergers: Commission blocks proposed merger between Deutsche Börse and London Stock Exchange|website=europa.eu|access-date=21 July 2017}}</ref> [[ಆಗಸ್ಟ್]] ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ [[ಷೇರು]] ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು.<ref name="LSEG FT">{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/54c886d8-b420-11e9-8cb2-799a3a8cf37b|title=London Stock Exchange clinches acquisition of Refinitiv for $27bn|website=Financial Times}}</ref> ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸ್ವತಃ [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್]] ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು.<ref name="LSEG BBC">{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/business-49659779|title=London Stock Exchange gets £32bn Hong Kong bid|website=BBC}}</ref> ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು.<ref>{{cite web |title=London Stock Exchange rejects Hong Kong takeover offer |url=https://www.cnbc.com/2019/09/13/london-stock-exchange-rejects-hong-kong-takeover-bid.html |website=CNBC |access-date=13 February 2022 |language=en |date=13 September 2019}}</ref> ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, [[ಜುಲೈ]] ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಎಮ್‍ಟಿಎಸ್, [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ ಬೋರ್ಸ್ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{cite news|url=https://www.ft.com/content/2dab8127-40da-4868-9713-9e3de6889223|title= LSE considers selling Italian assets to secure Refinitiv deal |work=Financial Times|last=Stafford|first=Phillip|date=31 July 2020|access-date=31 July 2020}}</ref> ೧೮ [[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್]] ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.businessinsider.com/lse-engages-euronext-in-exclusive-borsa-italiana-talks-2020-9?r=US&IR=T|title=LSE engages Euronext in exclusive Borsa Italiana talks|date=18 September 2020|publisher=Business Insider|access-date=21 September 2020}}</ref> ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ [[ಏಪ್ರಿಲ್]] ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite news|url=https://www.independent.ie/business/world/euronext-completes-purchase-of-italian-stock-exchange-40369507.html|title=Euronext completes purchase of Italian stock exchange|date=29 April 2021|newspaper=The Independent|access-date=8 October 2021}}</ref> ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು [[ಆಗಸ್ಟ್]] ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |date=3 August 2023 |title=UPDATE: London Stock Exchange to ditch Refinitiv brand completely |url=https://www.morningstar.co.uk/uk/news/AN_1691057094361346600/http%3a%2f%2fwww.morningstar.co.uk%2fvirtual%2fSolrNews%2fAllianceNews.aspx%3fSite%3duk%26DocId%3dAN_1691057094361346600 |access-date=29 August 2023 |website=MorningstarUK |language=en-GB}}</ref> ==ನಾಯಕತ್ವ== ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸಬಾರದು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ". ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ) *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ) ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್ (೨೦೦೭-೨೦೧೫) #ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್ (೨೦೧೫-೨೦೧೮) ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್ (೨೦೦೭-೨೦೦೯) #ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ (೨೦೦೯-೨೦೧೭) ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ:<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ |ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಹೂಡಿಕೆ ವಿನಿಮಯ |ಯುಕೆ/ಇಟಲಿ |೧೦೦ |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:''' |- |ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸೇಶನ್ |CCP ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೭೩.೪೫ |- |ಹಣಕಾಸು ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಐಪಿ ಮಾಲೀಕರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸೆಲ್ ಕಂಪನಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |[[:en:FTSE Russell|ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಇ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |[[:en:LCH (clearing house)|ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್]] |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಯುಕೆ |೮೨.೬೧ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಸ್ಎಎಸ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಏಷ್ಯಾ ಪಿಟಿಇ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಸಿಂಗಪುರ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜಪಾನ್ ಕೆಕೆ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜಪಾನ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಯುಎಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಬಹು-ಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯ |ಯುಎಸ್ |೫೧.೩೦ |} ==ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು== ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಜೊತೆಗಿನ ವಿಲೀನದ ನಂತರ, ಈ ಗುಂಪು ಯುರೋಪ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಈಕ್ವಿಟಿ ವ್ಯವಹಾರವಾಗಿದೆ, ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಯುರೋಫಸ್ಟ್ ೧೦೦ ರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಮೂಲಕ 48% ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಪರಿಮಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಅತ್ಯಂತ ದ್ರವ ಆದೇಶ ಪುಸ್ತಕದೊಂದಿಗೆ. ಇದರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ: *'''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್''': ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಯುರೋಪ್ನ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್ಸಿ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ. *'''ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ''': ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಮಿಲೇನಿಯಮ್‌ಐಟಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. *'''ಕ್ಯಾಸ್ಸಾ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸಜಿಯೋನ್ ಇ ಗ್ಯಾರಂಜಿಯಾ ('ಸಿಸಿ&ಜಿ')''': ಸಿಸಿ&ಜಿ ಕೇಂದ್ರ ಕೌಂಟರ್ಪಾರ್ಟಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 2007 ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯಾನ ಜೊತೆಗೆ ಖರೀದಿಸಲಾಯಿತು. *'''ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ''': ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನೀಡಿದ ಹಣಕಾಸು ಸಾಧನಗಳಿಗಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಡಿಪಾಸಿಟರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಸದಸ್ಯ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ ಪೂರ್ವ ವಸಾಹತು, ವಸಾಹತು ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯ ಭಾಗವಾಗುವ ಮೊದಲು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *'''ವೈಡೂರ್ಯ''': ೨೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆ ಟರ್ಕೋಯಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೦% ಪಾಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ೭% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವೈಡೂರ್ಯವನ್ನು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯವಾದ ಬೈಕಲ್ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು. *'''ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್''': ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ಷೇರುದಾರರು ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ ೨೦ ಯುರೋಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಆಪರೇಟರ್‌ನ ೬೦ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರು, ಇದು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ೮೧೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುರೋಗಳಷ್ಟು ($೧.೧ ಶತಕೋಟಿ) ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. *'''ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸೆಲ್''': ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರಸೆಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು, ಇದು ಈಗ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. *'''ವಿಲೀನ''': ೨೧ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೬ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವ ಮರ್ಜೆಂಟ್ ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. *'''ಇಳುವರಿ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳು''': ೩೦ ಮೇ ೨೦೧೭ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ $೬೮೫ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾದ ದಿ ಯೀಲ್ಡ್ ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಫಿಕ್ಸೆಡ್ ಇನ್‌ಕಮ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. *'''ಎಎಎಕ್ಸ್''': ೨೨ ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ತನ್ನ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮ್ಯಾಚಿಂಗ್ ಇಂಜಿನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿ ವಿನಿಮಯ ಎಎಎಕ್ಸ್ ನಿಂದ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. *ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಣಕಾಸು ಸ್ವತ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಹೊಸ ಘಟಕವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ==ಸಹ ನೋಡಿ== * [[:en:Market maker|ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಯಾರಕ]] * [[:en:Alternative Investment Market|ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] * [[:en:List of stock exchanges|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the United Kingdom, the British Crown Dependencies and United Kingdom Overseas Territories|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕ್ರೌನ್ ಅವಲಂಬನೆಗಳು ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the Commonwealth of Nations|ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} lktmoc33tuom7nkdct294336ytqo06m 1247780 1247776 2024-10-15T15:13:47Z Akshitha achar 75927 /* ನಾಯಕತ್ವ */ 1247780 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‍ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history">{{cite web|url=http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|title=Our history|work=londonstockexchange.com|access-date=20 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150317132649/http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|archive-date=17 March 2015|url-status=dead}}</ref> ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್‍ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ [[ಕಟ್ಟಡ]] ಮತ್ತು [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವಾರ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.ft.com/content/1a2a6a20-e024-11da-9e82-0000779e2340|title=Warnings in vogue at French Connection|work=[[Financial Times]]|access-date=8 March 2018}}</ref> ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ [[ಷೇರು]] ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/prospectus-may-2006.pdf|title=Prospectus|publisher=London Stock Exchange Group plc|access-date=8 March 2018}}</ref> ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6164376.stm|title=LSE rejects £2.7bn Nasdaq offer|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ ಬಿಲಿಯನ್ (£ ೧.೧ ಬಿಲಿಯನ್ ; ಯುಎಸ್$೨ ಬಿಲಿಯನ್)ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6233196.stm|title=London Stock Exchange buys Borsa|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಯುಎಸ್$ ೩೦ ಮಿಲಿಯನ್ (£೧೮ ಮಿಲಿಯನ್) ಗೆ [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್, ಲಿಮಿಟೆಡ್. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು ೧೯ [[ಅಕ್ಟೋಬರ್]] ೨೦೦೯ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.millenniumit.com/news/index.php?def_news=95|title=Latest News|work=millenniumit.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ೯ [[ಫೆಬ್ರವರಿ]] ೨೦೧೧ ರಂದು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‍ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/markets-europe-stocksnews-idUKLDE7180IV20110209|archive-url=https://web.archive.org/web/20160417024306/http://uk.reuters.com/article/markets-europe-stocksnews-idUKLDE7180IV20110209|url-status=dead|archive-date=17 April 2016|title=LSE jumps on TMX purchase plan|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ [[ವಿಶ್ವ]]ದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|url=https://www.cbc.ca/news/business/tsx-london-stock-exchange-to-merge-1.983822|title=TSX operator, London exchange agree to merge|date=9 February 2011 | work=CBC News}}</ref> ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/tmxgroup-lse-idUKN0811349020110209|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306100952/http://uk.reuters.com/article/tmxgroup-lse-idUKN0811349020110209|url-status=dead|archive-date=6 March 2016|title=FACTBOX-LSE to buy Toronto exchange|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು ಎಲ್‍ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗುಂಪು ಪಿಎಲ್‍ಸಿ.<ref>Wall Street Journal, [http://lt.hemscott.com/SSB/tiles/market-news/news-item.jsp?newsId=142552112263291&epic=LSE&market=LSE "A Combined TMX-LSE Would Be Called LTMX Group"], ''Ben Dummett'', 1 June 2011</ref> ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, [[ಕೆನಡಾ]]ದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಸಿಎ$ ೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್‌ನ ಎಲ್‍ಸಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು.<ref>Reuters, [https://www.reuters.com/article/tmx-maple-idUSN132805520110613 "Maple Group goes hostile for TMX"], '''Solarina Ho'''</ref> ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ [[ಬ್ಯಾಂಕು]]ಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "ಎಲ್‍ಸಿಇಜಿ ಮತ್ತು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ".<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com/business/article/1016709--toronto-london-stock-exchange-merger-terminated|title=Toronto-London stock exchange merger terminated|date=29 June 2011|work=thestar.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ [[ದೆಹಲಿ]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com/business/article/1016709--toronto-london-stock-exchange-merger-terminated|title=Toronto-London stock exchange merger terminated|date=29 June 2011|work=thestar.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, [[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ]]ಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (ಎಸ್‍ಎಸ್‍ಇ) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು ಎಲ‍ಎಸ್‍ಇ ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web|title=London Stock Exchange Group joins UN sustainable stock exchanges initiative|url=http://www.lseg.com/markets-products-and-services/our-markets/london-stock-exchange/equities-markets/raising-equity-finance/market-open-ceremony/welcome-stories/london-stock-exchange-group-joins-un-sustainable-stock-exchanges-initiative|website=London Stock Exchange|publisher=London Stock Exchange|access-date=3 June 2014|ref=LSE joins SSE}}</ref><ref>{{cite web|last1=Malone|first1=Charlotte|title=London Stock Exchange joins UN sustainability initiative|url=http://blueandgreentomorrow.com/2014/06/03/london-stock-exchange-joins-un-sustainability-initiative/|website=Blue&Green Tomorrow|publisher=Blue&Green Tomorrow|access-date=3 June 2014|ref=BlueGreen}}</ref><ref>{{cite web|last1=MOSS|first1=GAIL|title=London Stock Exchange joins UN sustainable stock exchanges initiative|url=http://www.ipe.com/london-stock-exchange-joins-un-sustainable-stock-exchanges-initiative/10002064.article|website=IPE|publisher=Investments and Pensions Europe|access-date=3 June 2014|ref=IPE}}</ref> ೨೬ [[ಜೂನ್]] ೨೦೧೪ ರಂದು, ಎಲ‍ಎಸ್‍ಇ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು [[ಸೂಚ್ಯಂಕ]] ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref name="The Wall Street Journal">{{cite web|last1=Walker|first1=Ian|title=London Stock Exchange to Buy U.S. Asset Manager Frank Russell for $2.7 Billion|url=https://online.wsj.com/articles/london-stock-exchange-to-buy-u-s-asset-manager-frank-russell-for-2-7-billion-1403767001|website=The Wall Street Journal|access-date=26 June 2014}}</ref> [[ಜನವರಿ]] ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://uk.reuters.com/article/deals-day-idUKL4N0V747320150128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170408082810/http://uk.reuters.com/article/deals-day-idUKL4N0V747320150128 |url-status=dead |archive-date=8 April 2017 |publisher=Reuters |access-date=2 February 2015 |title=Deals of the day- Mergers and acquisitions}}</ref> [[ಮಾರ್ಚ್]] ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|title=London Stock Exchange and Deutsche Boerse agree merger|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-35818997|access-date=16 March 2016|publisher=BBC News|date=16 March 2016}}</ref> ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ [[ಇಟಲಿ]]ಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ ಎಜಿ ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು [[ಯುರೋಪ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=borse-risk>{{cite news |last=Dummett |first=Ben |date=27 February 2017 |title=London Stock Exchange Merger With Deutsche Börse at Risk Over Antitrust Issues |url=https://www.wsj.com/articles/london-stock-exchange-merger-with-deutsche-borse-at-risk-over-antitrust-issues-1488153680 | work=[[The Wall Street Journal]] |location=[[New York City]] |access-date=27 February 2017 }}</ref> ೨೯ [[ಮಾರ್ಚ್]] ೨೦೧೭ ರಂದು ಇಯು ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ".<ref>{{Cite web|url=http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-789_en.htm|title=European Commission – PRESS RELEASES – Press release – Mergers: Commission blocks proposed merger between Deutsche Börse and London Stock Exchange|website=europa.eu|access-date=21 July 2017}}</ref> [[ಆಗಸ್ಟ್]] ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ [[ಷೇರು]] ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು.<ref name="LSEG FT">{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/54c886d8-b420-11e9-8cb2-799a3a8cf37b|title=London Stock Exchange clinches acquisition of Refinitiv for $27bn|website=Financial Times}}</ref> ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸ್ವತಃ [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್]] ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು.<ref name="LSEG BBC">{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/business-49659779|title=London Stock Exchange gets £32bn Hong Kong bid|website=BBC}}</ref> ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು.<ref>{{cite web |title=London Stock Exchange rejects Hong Kong takeover offer |url=https://www.cnbc.com/2019/09/13/london-stock-exchange-rejects-hong-kong-takeover-bid.html |website=CNBC |access-date=13 February 2022 |language=en |date=13 September 2019}}</ref> ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, [[ಜುಲೈ]] ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಎಮ್‍ಟಿಎಸ್, [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ ಬೋರ್ಸ್ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{cite news|url=https://www.ft.com/content/2dab8127-40da-4868-9713-9e3de6889223|title= LSE considers selling Italian assets to secure Refinitiv deal |work=Financial Times|last=Stafford|first=Phillip|date=31 July 2020|access-date=31 July 2020}}</ref> ೧೮ [[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್]] ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.businessinsider.com/lse-engages-euronext-in-exclusive-borsa-italiana-talks-2020-9?r=US&IR=T|title=LSE engages Euronext in exclusive Borsa Italiana talks|date=18 September 2020|publisher=Business Insider|access-date=21 September 2020}}</ref> ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ [[ಏಪ್ರಿಲ್]] ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite news|url=https://www.independent.ie/business/world/euronext-completes-purchase-of-italian-stock-exchange-40369507.html|title=Euronext completes purchase of Italian stock exchange|date=29 April 2021|newspaper=The Independent|access-date=8 October 2021}}</ref> ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು [[ಆಗಸ್ಟ್]] ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |date=3 August 2023 |title=UPDATE: London Stock Exchange to ditch Refinitiv brand completely |url=https://www.morningstar.co.uk/uk/news/AN_1691057094361346600/http%3a%2f%2fwww.morningstar.co.uk%2fvirtual%2fSolrNews%2fAllianceNews.aspx%3fSite%3duk%26DocId%3dAN_1691057094361346600 |access-date=29 August 2023 |website=MorningstarUK |language=en-GB}}</ref> ==ನಾಯಕತ್ವ== [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="auto">{{cite news|last1=Strydom|first1=Martin|title=LSE picks Goldman's David Schwimmer as its new chief|url=https://www.thetimes.co.uk/edition/business/lse-picks-goldmans-david-schwimmer-as-its-new-chief-x0gr272pl|access-date=13 April 2018|work=The Times|date=13 April 2018}}</ref> ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ".<ref name="auto" /> ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: [[:en:Don Robert|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್]] (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ)<ref name="auto" /> *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: [[:en:David Schwimmer (banker)|ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್]] (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ)<ref name="auto" /> ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #[[:en:Chris Gibson-Smith|ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್]] (೨೦೦೭-೨೦೧೫)<ref name=":0">{{Cite news |date=8 April 2003 |title=LSE names Gibson-Smith as chairman |newspaper=[[The Irish Times]] |url=https://www.irishtimes.com/news/lse-names-gibson-smith-as-chairman-1.471053}}</ref> #[[:en:Donald Brydon|ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್]] (೨೦೧೫-೨೦೧೮)<ref>{{Cite web |date=14 December 2018 |title=LSEG announces appointment of Donald Robert as a Non-Executive Director and then to succeed Donald Brydon as Chairman after 2019 AGM |url=https://www.lseg.com/resources/media-centre/press-releases/lseg-announces-appointment-donald-robert-non-executive-director-and-then-succeed-donald-brydon-chairman-after-2019-agm}}</ref> ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #[[:en:Clara Furse|ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್]] (೨೦೦೭-೨೦೦೯)<ref name=":0" /> #[[:en:Xavier Rolet|ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್]] (೨೦೦೯-೨೦೧೭)<ref name="auto" /> ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ:<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ |ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಹೂಡಿಕೆ ವಿನಿಮಯ |ಯುಕೆ/ಇಟಲಿ |೧೦೦ |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:''' |- |ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸೇಶನ್ |CCP ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೭೩.೪೫ |- |ಹಣಕಾಸು ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಐಪಿ ಮಾಲೀಕರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸೆಲ್ ಕಂಪನಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |[[:en:FTSE Russell|ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಇ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |[[:en:LCH (clearing house)|ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್]] |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಯುಕೆ |೮೨.೬೧ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಸ್ಎಎಸ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಏಷ್ಯಾ ಪಿಟಿಇ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಸಿಂಗಪುರ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜಪಾನ್ ಕೆಕೆ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜಪಾನ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಯುಎಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಬಹು-ಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯ |ಯುಎಸ್ |೫೧.೩೦ |} ==ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು== ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಜೊತೆಗಿನ ವಿಲೀನದ ನಂತರ, ಈ ಗುಂಪು ಯುರೋಪ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಈಕ್ವಿಟಿ ವ್ಯವಹಾರವಾಗಿದೆ, ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಯುರೋಫಸ್ಟ್ ೧೦೦ ರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಮೂಲಕ 48% ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಪರಿಮಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಅತ್ಯಂತ ದ್ರವ ಆದೇಶ ಪುಸ್ತಕದೊಂದಿಗೆ. ಇದರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ: *'''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್''': ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಯುರೋಪ್ನ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್ಸಿ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ. *'''ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ''': ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಮಿಲೇನಿಯಮ್‌ಐಟಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. *'''ಕ್ಯಾಸ್ಸಾ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸಜಿಯೋನ್ ಇ ಗ್ಯಾರಂಜಿಯಾ ('ಸಿಸಿ&ಜಿ')''': ಸಿಸಿ&ಜಿ ಕೇಂದ್ರ ಕೌಂಟರ್ಪಾರ್ಟಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 2007 ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯಾನ ಜೊತೆಗೆ ಖರೀದಿಸಲಾಯಿತು. *'''ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ''': ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನೀಡಿದ ಹಣಕಾಸು ಸಾಧನಗಳಿಗಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಡಿಪಾಸಿಟರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಸದಸ್ಯ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ ಪೂರ್ವ ವಸಾಹತು, ವಸಾಹತು ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯ ಭಾಗವಾಗುವ ಮೊದಲು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *'''ವೈಡೂರ್ಯ''': ೨೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆ ಟರ್ಕೋಯಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೦% ಪಾಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ೭% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವೈಡೂರ್ಯವನ್ನು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯವಾದ ಬೈಕಲ್ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು. *'''ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್''': ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ಷೇರುದಾರರು ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ ೨೦ ಯುರೋಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಆಪರೇಟರ್‌ನ ೬೦ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರು, ಇದು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ೮೧೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುರೋಗಳಷ್ಟು ($೧.೧ ಶತಕೋಟಿ) ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. *'''ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸೆಲ್''': ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರಸೆಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು, ಇದು ಈಗ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. *'''ವಿಲೀನ''': ೨೧ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೬ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವ ಮರ್ಜೆಂಟ್ ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. *'''ಇಳುವರಿ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳು''': ೩೦ ಮೇ ೨೦೧೭ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ $೬೮೫ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾದ ದಿ ಯೀಲ್ಡ್ ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಫಿಕ್ಸೆಡ್ ಇನ್‌ಕಮ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. *'''ಎಎಎಕ್ಸ್''': ೨೨ ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ತನ್ನ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮ್ಯಾಚಿಂಗ್ ಇಂಜಿನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿ ವಿನಿಮಯ ಎಎಎಕ್ಸ್ ನಿಂದ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. *ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಣಕಾಸು ಸ್ವತ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಹೊಸ ಘಟಕವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ==ಸಹ ನೋಡಿ== * [[:en:Market maker|ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಯಾರಕ]] * [[:en:Alternative Investment Market|ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] * [[:en:List of stock exchanges|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the United Kingdom, the British Crown Dependencies and United Kingdom Overseas Territories|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕ್ರೌನ್ ಅವಲಂಬನೆಗಳು ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the Commonwealth of Nations|ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} tkm7p8a0hucw017wptuzcqbvvwkwsck 1247782 1247780 2024-10-15T15:14:28Z Akshitha achar 75927 /* ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು */ 1247782 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‍ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history">{{cite web|url=http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|title=Our history|work=londonstockexchange.com|access-date=20 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150317132649/http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|archive-date=17 March 2015|url-status=dead}}</ref> ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್‍ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ [[ಕಟ್ಟಡ]] ಮತ್ತು [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವಾರ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.ft.com/content/1a2a6a20-e024-11da-9e82-0000779e2340|title=Warnings in vogue at French Connection|work=[[Financial Times]]|access-date=8 March 2018}}</ref> ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ [[ಷೇರು]] ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/prospectus-may-2006.pdf|title=Prospectus|publisher=London Stock Exchange Group plc|access-date=8 March 2018}}</ref> ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6164376.stm|title=LSE rejects £2.7bn Nasdaq offer|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ ಬಿಲಿಯನ್ (£ ೧.೧ ಬಿಲಿಯನ್ ; ಯುಎಸ್$೨ ಬಿಲಿಯನ್)ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6233196.stm|title=London Stock Exchange buys Borsa|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಯುಎಸ್$ ೩೦ ಮಿಲಿಯನ್ (£೧೮ ಮಿಲಿಯನ್) ಗೆ [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್, ಲಿಮಿಟೆಡ್. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು ೧೯ [[ಅಕ್ಟೋಬರ್]] ೨೦೦೯ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.millenniumit.com/news/index.php?def_news=95|title=Latest News|work=millenniumit.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ೯ [[ಫೆಬ್ರವರಿ]] ೨೦೧೧ ರಂದು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‍ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/markets-europe-stocksnews-idUKLDE7180IV20110209|archive-url=https://web.archive.org/web/20160417024306/http://uk.reuters.com/article/markets-europe-stocksnews-idUKLDE7180IV20110209|url-status=dead|archive-date=17 April 2016|title=LSE jumps on TMX purchase plan|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ [[ವಿಶ್ವ]]ದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|url=https://www.cbc.ca/news/business/tsx-london-stock-exchange-to-merge-1.983822|title=TSX operator, London exchange agree to merge|date=9 February 2011 | work=CBC News}}</ref> ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/tmxgroup-lse-idUKN0811349020110209|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306100952/http://uk.reuters.com/article/tmxgroup-lse-idUKN0811349020110209|url-status=dead|archive-date=6 March 2016|title=FACTBOX-LSE to buy Toronto exchange|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು ಎಲ್‍ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗುಂಪು ಪಿಎಲ್‍ಸಿ.<ref>Wall Street Journal, [http://lt.hemscott.com/SSB/tiles/market-news/news-item.jsp?newsId=142552112263291&epic=LSE&market=LSE "A Combined TMX-LSE Would Be Called LTMX Group"], ''Ben Dummett'', 1 June 2011</ref> ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, [[ಕೆನಡಾ]]ದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಸಿಎ$ ೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್‌ನ ಎಲ್‍ಸಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು.<ref>Reuters, [https://www.reuters.com/article/tmx-maple-idUSN132805520110613 "Maple Group goes hostile for TMX"], '''Solarina Ho'''</ref> ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ [[ಬ್ಯಾಂಕು]]ಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "ಎಲ್‍ಸಿಇಜಿ ಮತ್ತು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ".<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com/business/article/1016709--toronto-london-stock-exchange-merger-terminated|title=Toronto-London stock exchange merger terminated|date=29 June 2011|work=thestar.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ [[ದೆಹಲಿ]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com/business/article/1016709--toronto-london-stock-exchange-merger-terminated|title=Toronto-London stock exchange merger terminated|date=29 June 2011|work=thestar.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, [[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ]]ಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (ಎಸ್‍ಎಸ್‍ಇ) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು ಎಲ‍ಎಸ್‍ಇ ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web|title=London Stock Exchange Group joins UN sustainable stock exchanges initiative|url=http://www.lseg.com/markets-products-and-services/our-markets/london-stock-exchange/equities-markets/raising-equity-finance/market-open-ceremony/welcome-stories/london-stock-exchange-group-joins-un-sustainable-stock-exchanges-initiative|website=London Stock Exchange|publisher=London Stock Exchange|access-date=3 June 2014|ref=LSE joins SSE}}</ref><ref>{{cite web|last1=Malone|first1=Charlotte|title=London Stock Exchange joins UN sustainability initiative|url=http://blueandgreentomorrow.com/2014/06/03/london-stock-exchange-joins-un-sustainability-initiative/|website=Blue&Green Tomorrow|publisher=Blue&Green Tomorrow|access-date=3 June 2014|ref=BlueGreen}}</ref><ref>{{cite web|last1=MOSS|first1=GAIL|title=London Stock Exchange joins UN sustainable stock exchanges initiative|url=http://www.ipe.com/london-stock-exchange-joins-un-sustainable-stock-exchanges-initiative/10002064.article|website=IPE|publisher=Investments and Pensions Europe|access-date=3 June 2014|ref=IPE}}</ref> ೨೬ [[ಜೂನ್]] ೨೦೧೪ ರಂದು, ಎಲ‍ಎಸ್‍ಇ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು [[ಸೂಚ್ಯಂಕ]] ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref name="The Wall Street Journal">{{cite web|last1=Walker|first1=Ian|title=London Stock Exchange to Buy U.S. Asset Manager Frank Russell for $2.7 Billion|url=https://online.wsj.com/articles/london-stock-exchange-to-buy-u-s-asset-manager-frank-russell-for-2-7-billion-1403767001|website=The Wall Street Journal|access-date=26 June 2014}}</ref> [[ಜನವರಿ]] ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://uk.reuters.com/article/deals-day-idUKL4N0V747320150128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170408082810/http://uk.reuters.com/article/deals-day-idUKL4N0V747320150128 |url-status=dead |archive-date=8 April 2017 |publisher=Reuters |access-date=2 February 2015 |title=Deals of the day- Mergers and acquisitions}}</ref> [[ಮಾರ್ಚ್]] ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|title=London Stock Exchange and Deutsche Boerse agree merger|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-35818997|access-date=16 March 2016|publisher=BBC News|date=16 March 2016}}</ref> ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ [[ಇಟಲಿ]]ಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ ಎಜಿ ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು [[ಯುರೋಪ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=borse-risk>{{cite news |last=Dummett |first=Ben |date=27 February 2017 |title=London Stock Exchange Merger With Deutsche Börse at Risk Over Antitrust Issues |url=https://www.wsj.com/articles/london-stock-exchange-merger-with-deutsche-borse-at-risk-over-antitrust-issues-1488153680 | work=[[The Wall Street Journal]] |location=[[New York City]] |access-date=27 February 2017 }}</ref> ೨೯ [[ಮಾರ್ಚ್]] ೨೦೧೭ ರಂದು ಇಯು ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ".<ref>{{Cite web|url=http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-789_en.htm|title=European Commission – PRESS RELEASES – Press release – Mergers: Commission blocks proposed merger between Deutsche Börse and London Stock Exchange|website=europa.eu|access-date=21 July 2017}}</ref> [[ಆಗಸ್ಟ್]] ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ [[ಷೇರು]] ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು.<ref name="LSEG FT">{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/54c886d8-b420-11e9-8cb2-799a3a8cf37b|title=London Stock Exchange clinches acquisition of Refinitiv for $27bn|website=Financial Times}}</ref> ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸ್ವತಃ [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್]] ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು.<ref name="LSEG BBC">{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/business-49659779|title=London Stock Exchange gets £32bn Hong Kong bid|website=BBC}}</ref> ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು.<ref>{{cite web |title=London Stock Exchange rejects Hong Kong takeover offer |url=https://www.cnbc.com/2019/09/13/london-stock-exchange-rejects-hong-kong-takeover-bid.html |website=CNBC |access-date=13 February 2022 |language=en |date=13 September 2019}}</ref> ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, [[ಜುಲೈ]] ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಎಮ್‍ಟಿಎಸ್, [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ ಬೋರ್ಸ್ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{cite news|url=https://www.ft.com/content/2dab8127-40da-4868-9713-9e3de6889223|title= LSE considers selling Italian assets to secure Refinitiv deal |work=Financial Times|last=Stafford|first=Phillip|date=31 July 2020|access-date=31 July 2020}}</ref> ೧೮ [[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್]] ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.businessinsider.com/lse-engages-euronext-in-exclusive-borsa-italiana-talks-2020-9?r=US&IR=T|title=LSE engages Euronext in exclusive Borsa Italiana talks|date=18 September 2020|publisher=Business Insider|access-date=21 September 2020}}</ref> ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ [[ಏಪ್ರಿಲ್]] ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite news|url=https://www.independent.ie/business/world/euronext-completes-purchase-of-italian-stock-exchange-40369507.html|title=Euronext completes purchase of Italian stock exchange|date=29 April 2021|newspaper=The Independent|access-date=8 October 2021}}</ref> ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು [[ಆಗಸ್ಟ್]] ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |date=3 August 2023 |title=UPDATE: London Stock Exchange to ditch Refinitiv brand completely |url=https://www.morningstar.co.uk/uk/news/AN_1691057094361346600/http%3a%2f%2fwww.morningstar.co.uk%2fvirtual%2fSolrNews%2fAllianceNews.aspx%3fSite%3duk%26DocId%3dAN_1691057094361346600 |access-date=29 August 2023 |website=MorningstarUK |language=en-GB}}</ref> ==ನಾಯಕತ್ವ== [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="auto">{{cite news|last1=Strydom|first1=Martin|title=LSE picks Goldman's David Schwimmer as its new chief|url=https://www.thetimes.co.uk/edition/business/lse-picks-goldmans-david-schwimmer-as-its-new-chief-x0gr272pl|access-date=13 April 2018|work=The Times|date=13 April 2018}}</ref> ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ".<ref name="auto" /> ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: [[:en:Don Robert|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್]] (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ)<ref name="auto" /> *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: [[:en:David Schwimmer (banker)|ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್]] (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ)<ref name="auto" /> ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #[[:en:Chris Gibson-Smith|ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್]] (೨೦೦೭-೨೦೧೫)<ref name=":0">{{Cite news |date=8 April 2003 |title=LSE names Gibson-Smith as chairman |newspaper=[[The Irish Times]] |url=https://www.irishtimes.com/news/lse-names-gibson-smith-as-chairman-1.471053}}</ref> #[[:en:Donald Brydon|ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್]] (೨೦೧೫-೨೦೧೮)<ref>{{Cite web |date=14 December 2018 |title=LSEG announces appointment of Donald Robert as a Non-Executive Director and then to succeed Donald Brydon as Chairman after 2019 AGM |url=https://www.lseg.com/resources/media-centre/press-releases/lseg-announces-appointment-donald-robert-non-executive-director-and-then-succeed-donald-brydon-chairman-after-2019-agm}}</ref> ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #[[:en:Clara Furse|ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್]] (೨೦೦೭-೨೦೦೯)<ref name=":0" /> #[[:en:Xavier Rolet|ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್]] (೨೦೦೯-೨೦೧೭)<ref name="auto" /> ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ:<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ |ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಹೂಡಿಕೆ ವಿನಿಮಯ |ಯುಕೆ/ಇಟಲಿ |೧೦೦ |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:''' |- |ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸೇಶನ್ |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೭೩.೪೫ |- |ಹಣಕಾಸು ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಐಪಿ ಮಾಲೀಕರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸೆಲ್ ಕಂಪನಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |[[:en:FTSE Russell|ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಇ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |[[:en:LCH (clearing house)|ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್]] |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಯುಕೆ |೮೨.೬೧ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಸ್ಎಎಸ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಏಷ್ಯಾ ಪಿಟಿಇ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಸಿಂಗಪುರ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜಪಾನ್ ಕೆಕೆ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜಪಾನ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಯುಎಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಬಹು-ಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯ |ಯುಎಸ್ |೫೧.೩೦ |} ==ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು== ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಜೊತೆಗಿನ ವಿಲೀನದ ನಂತರ, ಈ ಗುಂಪು ಯುರೋಪ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಈಕ್ವಿಟಿ ವ್ಯವಹಾರವಾಗಿದೆ, ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಯುರೋಫಸ್ಟ್ ೧೦೦ ರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಮೂಲಕ 48% ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಪರಿಮಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಅತ್ಯಂತ ದ್ರವ ಆದೇಶ ಪುಸ್ತಕದೊಂದಿಗೆ. ಇದರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ: *'''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್''': ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಯುರೋಪ್ನ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್ಸಿ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ. *'''ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ''': ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಮಿಲೇನಿಯಮ್‌ಐಟಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. *'''ಕ್ಯಾಸ್ಸಾ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸಜಿಯೋನ್ ಇ ಗ್ಯಾರಂಜಿಯಾ ('ಸಿಸಿ&ಜಿ')''': ಸಿಸಿ&ಜಿ ಕೇಂದ್ರ ಕೌಂಟರ್ಪಾರ್ಟಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 2007 ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯಾನ ಜೊತೆಗೆ ಖರೀದಿಸಲಾಯಿತು. *'''ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ''': ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನೀಡಿದ ಹಣಕಾಸು ಸಾಧನಗಳಿಗಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಡಿಪಾಸಿಟರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಸದಸ್ಯ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ ಪೂರ್ವ ವಸಾಹತು, ವಸಾಹತು ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯ ಭಾಗವಾಗುವ ಮೊದಲು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. *'''ವೈಡೂರ್ಯ''': ೨೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆ ಟರ್ಕೋಯಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೦% ಪಾಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ೭% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವೈಡೂರ್ಯವನ್ನು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯವಾದ ಬೈಕಲ್ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು. *'''ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್''': ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ಷೇರುದಾರರು ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ ೨೦ ಯುರೋಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಆಪರೇಟರ್‌ನ ೬೦ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರು, ಇದು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ೮೧೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುರೋಗಳಷ್ಟು ($೧.೧ ಶತಕೋಟಿ) ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. *'''ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸೆಲ್''': ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರಸೆಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು, ಇದು ಈಗ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. *'''ವಿಲೀನ''': ೨೧ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೬ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವ ಮರ್ಜೆಂಟ್ ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. *'''ಇಳುವರಿ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳು''': ೩೦ ಮೇ ೨೦೧೭ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ $೬೮೫ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾದ ದಿ ಯೀಲ್ಡ್ ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಫಿಕ್ಸೆಡ್ ಇನ್‌ಕಮ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. *'''ಎಎಎಕ್ಸ್''': ೨೨ ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ತನ್ನ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮ್ಯಾಚಿಂಗ್ ಇಂಜಿನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿ ವಿನಿಮಯ ಎಎಎಕ್ಸ್ ನಿಂದ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. *ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಣಕಾಸು ಸ್ವತ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಹೊಸ ಘಟಕವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ==ಸಹ ನೋಡಿ== * [[:en:Market maker|ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಯಾರಕ]] * [[:en:Alternative Investment Market|ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] * [[:en:List of stock exchanges|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the United Kingdom, the British Crown Dependencies and United Kingdom Overseas Territories|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕ್ರೌನ್ ಅವಲಂಬನೆಗಳು ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the Commonwealth of Nations|ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} hvykr7rt18yqzmiwizzmr174mwx6b0j 1247783 1247782 2024-10-15T15:23:27Z Akshitha achar 75927 /* ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು */ 1247783 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ | logo = London Stock Exchange Group logo.svg | logo_size = | image = Paternoster Square.jpg | image_caption = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ | former_name = {{Ubl | Milescreen Limited (February{{endash}}November 2005) | LSEG Group Limited (November{{endash}}December 2005)<ref>{{Cite web |date=2022-10-07 |title=Privacy and Cookie Statement |url=https://www.lseg.com/en/policies/privacy-and-cookie-statement |access-date=2024-01-23 |website=London Stock Exchange Group |language=en}}</ref><ref name="CompaniesHouse">{{Cite web |date=2005-02-18 |title=London Stock Exchange Group PLC overview |url=https://find-and-update.company-information.service.gov.uk/company/05369106 |access-date=2024-01-23 |website=[[Companies House]] |language=en}}</ref> }} | type = ಸಾರ್ವಜನಿಕ | traded_as = {{lse|LSEG}}<br>[[FTSE 100 Index|FTSE 100 Component]] | key_people = {{ubl|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್ (ಅಧ್ಯಕ್ಷರು) ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ (ಸಿಇಒ)}} | industry = [[ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು]] | products = {{ubl|ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್|ಡೇಟಾ ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|[[:en:Clearing house (finance)|ತೆರವು]]}} | revenue = {{nowrap|{{increase}} [[:en:Pound sterling|£]]೮.೩೭೯ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results>{{cite web|url=https://www.lseg.com/content/dam/lseg/en_us/documents/investor-relations/financial-results/preliminary-results/rns/lseg-2023-preliminary-results-rns-29feb2024.pdf|title=Annual Results 2023|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=29 February 2024}}</ref>}} | operating_income = {{increase}} £೨.೮೬೨ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | net_income = {{decrease}} £೦.೯೪೮ ಶತಕೋಟಿ (೨೦೨೩)<ref name=results/> | divisions = {{ubl|ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಅನಾಲಿಟಿಕ್ಸ್|ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್|ಪೋಸ್ಟ್ ಟ್ರೇಡ್|ರಿಫಿನಿಟಿವ್|ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ|ಎಫ್‍ಟಿ‍ಎಸ್‍ಇ ರಸ್ಸೆಲ್}} | subsid = | website = {{Official URL}} | foundation = ೨೩ ಜೋನ್ ೨೦೦೭; ೧೭ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ | location = ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌<br>[[ಲಂಡನ್]], [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್]], ಯುಕೆ }} [[File:Paternoster Square.jpg|thumb|ಪ್ಯಾಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ವ್ಕಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ]] [[File:ONL (1887) 1.474 - Capel Court.jpg|thumb|ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್, ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್, ೧೮೦೨ ರಿಂದ ೧೯೭೨ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆ]] [[File:LSE 1.jpg|thumb|ಥ್ರೆಡ್‌ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದಿನ ಆವರಣ, ೧೯೭೨ ರಿಂದ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು]] '''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‌ಸಿ''', ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಹಣಕಾಸು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ [[ಲಂಡನ್]] ನಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿ. ಇದು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ (ಅದನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ), ರಿಫಿನಿಟಿವ್, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ, ಎಫ್‌ಟಿಎಸ್‌ಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ಎಲ್‌ಸಿಎಚ್ ಮತ್ತು ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ [[ಷೇರು]]ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{cite web|title=LSEG MillenniumIT Acquisition|url=http://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-millenniumit-acquisition-sep09.pdf|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=30 November 2013}}</ref> ==ಇತಿಹಾಸ== [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಅನ್ನು ೧೮೦೧ ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‍ನ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್ಸ್ ಅಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history">{{cite web|url=http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|title=Our history|work=londonstockexchange.com|access-date=20 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150317132649/http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/company-overview/our-history/our-history.htm|archive-date=17 March 2015|url-status=dead}}</ref> ಇದು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಕ್ಯಾಪೆಲ್ ಕೋರ್ಟ್‍ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಥ್ರೆಡ್ನೀಡಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ [[ಕಟ್ಟಡ]] ಮತ್ತು [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ಮಹಡಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ "ಬಿಗ್ ಬ್ಯಾಂಗ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನಿಯಂತ್ರಣವು ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಸದಸ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಹ್ಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="history"/> ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪಟರ್ನೋಸ್ಟರ್ ಸ್ಕ್ವಾರ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.<ref name="history"/> ಏಪ್ರಿಲ್ ಮತ್ತು ಮೇ ೨೦೦೬ ರ ನಡುವೆ, ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ, ನಾಸ್ಡಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನಲ್ಲಿ ೨೩% ಪಾಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.ft.com/content/1a2a6a20-e024-11da-9e82-0000779e2340|title=Warnings in vogue at French Connection|work=[[Financial Times]]|access-date=8 March 2018}}</ref> ಲಂಡನ್ ವಿನಿಮಯದ [[ಷೇರು]] ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಪಾಲನ್ನು ೨೯% ಕ್ಕೆ ಏರಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/prospectus-may-2006.pdf|title=Prospectus|publisher=London Stock Exchange Group plc|access-date=8 March 2018}}</ref> ನಾಸ್ಡಾಕ್ ತನ್ನ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6164376.stm|title=LSE rejects £2.7bn Nasdaq offer|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ € ೧.೬ ಬಿಲಿಯನ್ (£ ೧.೧ ಬಿಲಿಯನ್ ; ಯುಎಸ್$೨ ಬಿಲಿಯನ್)ಗೆ ಮಿಲನ್ ಮೂಲದ ಬೋರ್ಸಾ [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಕೊಡುಗೆ ಮತ್ತು [[ಗ್ರಾಹಕ]]ರ ನೆಲೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಾ-ಷೇರು ಒಪ್ಪಂದವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಷೇರುದಾರರ ಪಾಲನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು, ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಷೇರುದಾರರು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಿಜಿಸ್ಟರ್‌ನ ೨೮ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹೊಸ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6233196.stm|title=London Stock Exchange buys Borsa|publisher=BBC|access-date=20 March 2015}}</ref> ೧೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಯುಎಸ್$ ೩೦ ಮಿಲಿಯನ್ (£೧೮ ಮಿಲಿಯನ್) ಗೆ [[ವ್ಯಾಪಾರ]] ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮೂಲದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕಂಪನಿಯಾದ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್, ಲಿಮಿಟೆಡ್. ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು ೧೯ [[ಅಕ್ಟೋಬರ್]] ೨೦೦೯ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.millenniumit.com/news/index.php?def_news=95|title=Latest News|work=millenniumit.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ೯ [[ಫೆಬ್ರವರಿ]] ೨೦೧೧ ರಂದು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್, ಟೊರೊಂಟೊ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‍ನೊಂದಿಗೆ ಸೇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಟಾಮ್ ಕ್ಲೋಟ್ ಅವರು 'ಸಮಾನಗಳ ವಿಲೀನ' ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು (ಆದರೂ ಸಂಯೋಜಿತ ಮಂಡಳಿಯ ೮/೧೫ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಘಟಕವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ, ೭/೧೫ ಟಿಎಮ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೂಲಕ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/markets-europe-stocksnews-idUKLDE7180IV20110209|archive-url=https://web.archive.org/web/20160417024306/http://uk.reuters.com/article/markets-europe-stocksnews-idUKLDE7180IV20110209|url-status=dead|archive-date=17 April 2016|title=LSE jumps on TMX purchase plan|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮೋದನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಷೇರುಗಳಿಗಾಗಿ [[ವಿಶ್ವ]]ದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯ ನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|url=https://www.cbc.ca/news/business/tsx-london-stock-exchange-to-merge-1.983822|title=TSX operator, London exchange agree to merge|date=9 February 2011 | work=CBC News}}</ref> ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇ ಗ್ರೂಪ್ ಇದನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಮೊದಲು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವು ವಿಲೀನವಾಗಿ ವರದಿಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/tmxgroup-lse-idUKN0811349020110209|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306100952/http://uk.reuters.com/article/tmxgroup-lse-idUKN0811349020110209|url-status=dead|archive-date=6 March 2016|title=FACTBOX-LSE to buy Toronto exchange|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಸಂಯೋಜಿತ ಗುಂಪಿನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೆಸರು ಎಲ್‍ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗುಂಪು ಪಿಎಲ್‍ಸಿ.<ref>Wall Street Journal, [http://lt.hemscott.com/SSB/tiles/market-news/news-item.jsp?newsId=142552112263291&epic=LSE&market=LSE "A Combined TMX-LSE Would Be Called LTMX Group"], ''Ben Dummett'', 1 June 2011</ref> ೧೩ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು, [[ಕೆನಡಾ]]ದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಮ್ಯಾಪಲ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್‌ಗಾಗಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಸಿಎ$ ೩.೭ ಶತಕೋಟಿ ನಗದು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾಕ್ ಬಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು, ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್‌ನ ಎಲ್‍ಸಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವ ಭರವಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು.<ref>Reuters, [https://www.reuters.com/article/tmx-maple-idUSN132805520110613 "Maple Group goes hostile for TMX"], '''Solarina Ho'''</ref> ಗುಂಪು ಕೆನಡಾದ ಪ್ರಮುಖ [[ಬ್ಯಾಂಕು]]ಗಳು ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ೨೯ ಜೂನ್ ೨೦೧೧ ರಂದು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು, "ಎಲ್‍ಸಿಇಜಿ ಮತ್ತು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ವಿಲೀನವು ಟಿಎಮ್‍ಎಕ್ಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ಷೇರುದಾರರ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಮೂರನೇ ಎರಡರಷ್ಟು ಬಹುಮತದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಹೆಚ್ಚು ಅಸಂಭವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ".<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com/business/article/1016709--toronto-london-stock-exchange-merger-terminated|title=Toronto-London stock exchange merger terminated|date=29 June 2011|work=thestar.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಜುಲೈ ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಎಸ್ಇ [[ದೆಹಲಿ]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ನಲ್ಲಿ ೫% ಪಾಲನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.thestar.com/business/article/1016709--toronto-london-stock-exchange-merger-terminated|title=Toronto-London stock exchange merger terminated|date=29 June 2011|work=thestar.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ೨ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು, [[ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ]]ಯ ಸುಸ್ಥಿರ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ (ಎಸ್‍ಎಸ್‍ಇ) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಸೇರಲು ಎಲ‍ಎಸ್‍ಇ ೧೦ ನೇ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web|title=London Stock Exchange Group joins UN sustainable stock exchanges initiative|url=http://www.lseg.com/markets-products-and-services/our-markets/london-stock-exchange/equities-markets/raising-equity-finance/market-open-ceremony/welcome-stories/london-stock-exchange-group-joins-un-sustainable-stock-exchanges-initiative|website=London Stock Exchange|publisher=London Stock Exchange|access-date=3 June 2014|ref=LSE joins SSE}}</ref><ref>{{cite web|last1=Malone|first1=Charlotte|title=London Stock Exchange joins UN sustainability initiative|url=http://blueandgreentomorrow.com/2014/06/03/london-stock-exchange-joins-un-sustainability-initiative/|website=Blue&Green Tomorrow|publisher=Blue&Green Tomorrow|access-date=3 June 2014|ref=BlueGreen}}</ref><ref>{{cite web|last1=MOSS|first1=GAIL|title=London Stock Exchange joins UN sustainable stock exchanges initiative|url=http://www.ipe.com/london-stock-exchange-joins-un-sustainable-stock-exchanges-initiative/10002064.article|website=IPE|publisher=Investments and Pensions Europe|access-date=3 June 2014|ref=IPE}}</ref> ೨೬ [[ಜೂನ್]] ೨೦೧೪ ರಂದು, ಎಲ‍ಎಸ್‍ಇ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು [[ಸೂಚ್ಯಂಕ]] ಸೇವೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref name="The Wall Street Journal">{{cite web|last1=Walker|first1=Ian|title=London Stock Exchange to Buy U.S. Asset Manager Frank Russell for $2.7 Billion|url=https://online.wsj.com/articles/london-stock-exchange-to-buy-u-s-asset-manager-frank-russell-for-2-7-billion-1403767001|website=The Wall Street Journal|access-date=26 June 2014}}</ref> [[ಜನವರಿ]] ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಅನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಯಿಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವು $೧.೪ ಬಿಲಿಯನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://uk.reuters.com/article/deals-day-idUKL4N0V747320150128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170408082810/http://uk.reuters.com/article/deals-day-idUKL4N0V747320150128 |url-status=dead |archive-date=8 April 2017 |publisher=Reuters |access-date=2 February 2015 |title=Deals of the day- Mergers and acquisitions}}</ref> [[ಮಾರ್ಚ್]] ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಡಾಯ್ಚ ಬೋರ್ಸ್ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಯುಕೆ ಟಾಪ್‌ಕೋ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್‌ಫರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.<ref>{{cite news|title=London Stock Exchange and Deutsche Boerse agree merger|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-35818997|access-date=16 March 2016|publisher=BBC News|date=16 March 2016}}</ref> ೨೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು, ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ [[ಇಟಲಿ]]ಯಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಸ್ಥಿರ-ಆದಾಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಡ್ಯೂಷೆ ಬೋರ್ಸ್ ಎಜಿ ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ನಂಬಿಕೆ-ವಿರೋಧಿ ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು. ಎರಡು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಯೋಜಿತ ವಿಲೀನವು [[ಯುರೋಪ್‌]]ನಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ನಂತರ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಿಂದ "ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name=borse-risk>{{cite news |last=Dummett |first=Ben |date=27 February 2017 |title=London Stock Exchange Merger With Deutsche Börse at Risk Over Antitrust Issues |url=https://www.wsj.com/articles/london-stock-exchange-merger-with-deutsche-borse-at-risk-over-antitrust-issues-1488153680 | work=[[The Wall Street Journal]] |location=[[New York City]] |access-date=27 February 2017 }}</ref> ೨೯ [[ಮಾರ್ಚ್]] ೨೦೧೭ ರಂದು ಇಯು ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಿಯಂತ್ರಕರಿಂದ ವಿಲೀನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ, "ಆಯೋಗದ ತನಿಖೆಯು ವಿಲೀನವು ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯದ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಲು [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವಿಕ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ".<ref>{{Cite web|url=http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-789_en.htm|title=European Commission – PRESS RELEASES – Press release – Mergers: Commission blocks proposed merger between Deutsche Börse and London Stock Exchange|website=europa.eu|access-date=21 July 2017}}</ref> [[ಆಗಸ್ಟ್]] ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು $೨೭ ಶತಕೋಟಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯೀಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ [[ಷೇರು]] ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು.<ref name="LSEG FT">{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/54c886d8-b420-11e9-8cb2-799a3a8cf37b|title=London Stock Exchange clinches acquisition of Refinitiv for $27bn|website=Financial Times}}</ref> ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ೧೧ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸ್ವತಃ [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್]] ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್‌ನಿಂದ £32 ಶತಕೋಟಿ ಬಿಡ್‌ಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು, ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಖರೀದಿಸುವ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲು ಒಳಪಟ್ಟಿತು.<ref name="LSEG BBC">{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/business-49659779|title=London Stock Exchange gets £32bn Hong Kong bid|website=BBC}}</ref> ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸ್ವಾಧೀನ ಬಿಡ್ ಅನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು.<ref>{{cite web |title=London Stock Exchange rejects Hong Kong takeover offer |url=https://www.cnbc.com/2019/09/13/london-stock-exchange-rejects-hong-kong-takeover-bid.html |website=CNBC |access-date=13 February 2022 |language=en |date=13 September 2019}}</ref> ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, [[ಜುಲೈ]] ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಎಮ್‍ಟಿಎಸ್, [[ಇಟಾಲಿಯನ್]] ಬಾಂಡ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ ಬೋರ್ಸ್ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{cite news|url=https://www.ft.com/content/2dab8127-40da-4868-9713-9e3de6889223|title= LSE considers selling Italian assets to secure Refinitiv deal |work=Financial Times|last=Stafford|first=Phillip|date=31 July 2020|access-date=31 July 2020}}</ref> ೧೮ [[ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್]] ೨೦೨೦ ರಂದು, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಬೋರ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯುರೋನೆಕ್ಸ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ವಿಶೇಷ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿತು.<ref>{{cite web|url=https://www.businessinsider.com/lse-engages-euronext-in-exclusive-borsa-italiana-talks-2020-9?r=US&IR=T|title=LSE engages Euronext in exclusive Borsa Italiana talks|date=18 September 2020|publisher=Business Insider|access-date=21 September 2020}}</ref> ಸ್ವಾಧೀನವನ್ನು ಅದೇ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೯ ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೨೯ [[ಏಪ್ರಿಲ್]] ೨೦೨೧ ರಂದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.<ref>{{cite news|url=https://www.independent.ie/business/world/euronext-completes-purchase-of-italian-stock-exchange-40369507.html|title=Euronext completes purchase of Italian stock exchange|date=29 April 2021|newspaper=The Independent|access-date=8 October 2021}}</ref> ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]-ಡೇಟಾ ಟರ್ಮಿನಲ್ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ವರ್ಕ್‌ಸ್ಪೇಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಗುಂಪಿನಾದ್ಯಂತ ರೆಪಿನಿಟಿವ್ ಹೆಸರನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ, ಇದು [[ಆಗಸ್ಟ್]] ೨೦೨೩ ರ ಅಂತ್ಯದಿಂದ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |date=3 August 2023 |title=UPDATE: London Stock Exchange to ditch Refinitiv brand completely |url=https://www.morningstar.co.uk/uk/news/AN_1691057094361346600/http%3a%2f%2fwww.morningstar.co.uk%2fvirtual%2fSolrNews%2fAllianceNews.aspx%3fSite%3duk%26DocId%3dAN_1691057094361346600 |access-date=29 August 2023 |website=MorningstarUK |language=en-GB}}</ref> ==ನಾಯಕತ್ವ== [[ಲಂಡನ್]] ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಗ್ರೂಪ್ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನಂತರ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರು ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್ ಬದಲಿಗೆ ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="auto">{{cite news|last1=Strydom|first1=Martin|title=LSE picks Goldman's David Schwimmer as its new chief|url=https://www.thetimes.co.uk/edition/business/lse-picks-goldmans-david-schwimmer-as-its-new-chief-x0gr272pl|access-date=13 April 2018|work=The Times|date=13 April 2018}}</ref> ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಪಾತ್ರವು "ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ರಚನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಲೋಹಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ".<ref name="auto" /> ===ಹಿರಿಯ ನಾಯಕತ್ವ=== *ಅಧ್ಯಕ್ಷ: [[:en:Don Robert|ಡಾನ್ ರಾಬರ್ಟ್]] (ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಿಂದ)<ref name="auto" /> *ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ: [[:en:David Schwimmer (banker)|ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್]] (ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೮ ರಿಂದ)<ref name="auto" /> ===ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಪಟ್ಟಿ=== #[[:en:Chris Gibson-Smith|ಕ್ರಿಸ್ ಗಿಬ್ಸನ್-ಸ್ಮಿತ್]] (೨೦೦೭-೨೦೧೫)<ref name=":0">{{Cite news |date=8 April 2003 |title=LSE names Gibson-Smith as chairman |newspaper=[[The Irish Times]] |url=https://www.irishtimes.com/news/lse-names-gibson-smith-as-chairman-1.471053}}</ref> #[[:en:Donald Brydon|ಸರ್ ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಬ್ರೈಡನ್]] (೨೦೧೫-೨೦೧೮)<ref>{{Cite web |date=14 December 2018 |title=LSEG announces appointment of Donald Robert as a Non-Executive Director and then to succeed Donald Brydon as Chairman after 2019 AGM |url=https://www.lseg.com/resources/media-centre/press-releases/lseg-announces-appointment-donald-robert-non-executive-director-and-then-succeed-donald-brydon-chairman-after-2019-agm}}</ref> ===ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರ ಪಟ್ಟಿ=== #[[:en:Clara Furse|ಡೇಮ್ ಕ್ಲಾರಾ ಫರ್ಸ್]] (೨೦೦೭-೨೦೦೯)<ref name=":0" /> #[[:en:Xavier Rolet|ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ರೋಲೆಟ್]] (೨೦೦೯-೨೦೧೭)<ref name="auto" /> ==ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳು== ಪ್ರಧಾನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ:<ref>{{cite web|url=https://www.lseg.com/sites/default/files/content/documents/lseg-annual-report-2021.pdf|title=Annual Report 2021|publisher=London Stock Exchange Group|access-date=12 March 2022}}</ref> {| class="wikitable" ! !ಪ್ರಧಾನ ಚಟುವಟಿಕೆ !ದೇಶಸಂಯೋಜನೆ !% ಈಕ್ವಿಟಿ ಮತ್ತು ಮತಗಳು ನಡೆದವು |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:'''' |- |ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ |ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಹೂಡಿಕೆ ವಿನಿಮಯ |ಯುಕೆ/ಇಟಲಿ |೧೦೦ |- | colspan="4" |'''ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗಿದೆ:''' |- |ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸೇಶನ್ |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೭೩.೪೫ |- |ಹಣಕಾಸು ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಐಪಿ ಮಾಲೀಕರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸೆಲ್ ಕಂಪನಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |[[:en:FTSE Russell|ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಇ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್]] |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳ ಪೂರೈಕೆದಾರ |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |[[:en:LCH (clearing house)|ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್]] |ಸಿಸಿಪಿ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು |ಯುಕೆ |೮೨.೬೧ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಸ್ಎಎಸ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಫ್ರಾನ್ಸ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಏಷ್ಯಾ ಪಿಟಿಇ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಸಿಂಗಪುರ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜರ್ಮನಿ ಜಿಎಮ್‍ಬಿಎಚ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜರ್ಮನಿ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಜಪಾನ್ ಕೆಕೆ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಜಪಾನ್ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಕೆ |೧೦೦ |- |ರಿಫಿನಿಟಿವ್ ಯುಎಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವವರು |ಯುಎಸ್ |೧೦೦ |- |ಟ್ರೇಡ್‌ವೆಬ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ಸ್ ಎಲ್ಎಲ್‍ಸಿ |ಬಹು-ಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯ |ಯುಎಸ್ |೫೧.೩೦ |} ==ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು== ಬೊರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಜೊತೆಗಿನ ವಿಲೀನದ ನಂತರ, ಈ ಗುಂಪು [[ಯುರೋಪ್‌]]ನ ಪ್ರಮುಖ ಈಕ್ವಿಟಿ ವ್ಯವಹಾರವಾಗಿದೆ, ಎಫ್‍ಟಿಎಸ್‍ಯುರೋಫಸ್ಟ್ ೧೦೦ ರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಮೂಲಕ ೪೮% ನೊಂದಿಗೆ, ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ಪರಿಮಾಣದ ಮೂಲಕ ಅತ್ಯಂತ ದ್ರವ ಆದೇಶ ಪುಸ್ತಕದೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.londonstockexchange-ir.com/|title=Investor relations|work=londonstockexchange-ir.com|access-date=20 March 2015}}</ref> ಇದರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ: *'''ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್''': ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಯುರೋಪ್‍ನ ಪ್ರಮುಖ [[ಷೇರು]] ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಪಿಎಲ್‍ಸಿ ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.exchangesjournal.org/london.php|title=London Stock Exchange|publisher=Exchanges Journal|access-date=9 April 2017}}</ref> *'''ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ''': ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ [[ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ]]ವನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url= https://www.lseg.com/markets-products-and-services/technology/lseg-technology|title= LSEG Technology. The new name for our technology business.}}</ref> ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೂಲತಃ ಮಿಲೇನಿಯಮ್‌ಐಟಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅದನ್ನು ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಇಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಮುಖ ಷೇರು [[ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ.<ref>{{cite web|title=London Stock Exchange Group to acquire MillenniumIT for US$30M (£18M) |url=http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/media-relations/press-releases/2009/london-stock-exchange-group-to-acquire-millenniumit-for-us30m-18m.htm |publisher=London Stock Exchange |access-date=19 November 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131019165211/http://www.londonstockexchange.com/about-the-exchange/media-relations/press-releases/2009/london-stock-exchange-group-to-acquire-millenniumit-for-us30m-18m.htm |archive-date=19 October 2013 }}</ref> *'''ಕ್ಯಾಸ್ಸಾ ಡಿ ಕಾಂಪೆನ್ಸಜಿಯೋನ್ ಇ ಗ್ಯಾರಂಜಿಯಾ ('ಸಿಸಿ&ಜಿ')''': ಸಿಸಿ&ಜಿ ಕೇಂದ್ರ ಕೌಂಟರ್ಪಾರ್ಟಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯಾನ ಜೊತೆಗೆ ಖರೀದಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/lse-lchclearnet-idUKLK29075420090220|archive-url=https://web.archive.org/web/20170410132826/http://uk.reuters.com/article/lse-lchclearnet-idUKLK29075420090220|url-status=dead|archive-date=10 April 2017|title=LSE backs possible joint bid for LCH.Clearnet|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> *'''ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ''': ಮಾಂಟೆ ಟಿಟೊಲಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ನೀಡಿದ [[ಹಣಕಾಸು]] ಸಾಧನಗಳಿಗಾಗಿ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಡಿಪಾಸಿಟರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಸದಸ್ಯ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ [[ಪೂರ್ವ]] ವಸಾಹತು, [[ವಸಾಹತು]] ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯ ಭಾಗವಾಗುವ ಮೊದಲು ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಸಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.mondovisione.com/news/the-monte-titoli-shareholders-approve-the-financial-statement-for-year-2002-net-/|title=The Monte Titoli Shareholders Approve The Financial Statement For Year 2002|date=17 April 2003|publisher=Mondovisione|access-date=9 April 2017}}</ref> *'''ವೈಡೂರ್ಯ''': ೨೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ವ್ಯಾಪಾರ ವೇದಿಕೆ ಟರ್ಕೋಯಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೬೦% ಪಾಲನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ೭% ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವೈಡೂರ್ಯವನ್ನು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೌಲಭ್ಯವಾದ ಬೈಕಲ್ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/8423955.stm|title=BBC News – LSE reveals takeover of Turquoise|work=bbc.co.uk|access-date=20 March 2015}}</ref> *'''ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್''': ೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇ ಮತ್ತು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ [[ಷೇರುದಾರ]]ರು ಪ್ರತಿ ಷೇರಿಗೆ ೨೦ ಯುರೋಗಳ ಕೊಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಆಪರೇಟರ್‌ನ ೬೦ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಿದರು, ಇದು ಎಲ್‍ಸಿಎಚ್ ೮೧೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಯುರೋಗಳಷ್ಟು ($೧.೧ ಶತಕೋಟಿ) ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/idUKL6E8F31IP20120403|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305203615/http://uk.reuters.com/article/idUKL6E8F31IP20120403|url-status=dead|archive-date=5 March 2016|title=LSE wins shareholder backing for LCH deal|work=reuters.com|access-date=20 March 2015}}</ref> *'''ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸೆಲ್''': ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಲಂಡನ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್ ಗ್ರೂಪ್ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ಗ್ರೂಪ್ ಅನ್ನು ರಸೆಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಎಫ್‍ಎಸ್‍ಟಿಇ ರಸ್ಸೆಲ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು, ಇದು ಈಗ [[ವಿಶ್ವ]]ದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web|url=http://www.lseg.com/resources/media-centre/press-releases/lseg-launches-new-ftse-russell-brand|title=LSEG launches new FTSE Russell brand|website=London Stock Exchange Group|access-date=30 April 2016}}</ref> *'''ವಿಲೀನ''': ೨೧ [[ನವೆಂಬರ್]] ೨೦೧೬ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳ [[ವ್ಯವಹಾರ]] ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುವ ಮರ್ಜೆಂಟ್ ಇಂಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/business/2016/11/21/london-stock-exchange-adds-data-service-mergent-takeover/|title=London Stock Exchange adds to data service with Mergent takeover|work=The Telegraph|access-date=21 July 2017}}</ref> *'''ಇಳುವರಿ ಪುಸ್ತಕ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ಸೂಚ್ಯಂಕಗಳು''': ೩೦ ಮೇ ೨೦೧೭ ರಂದು ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ $೬೮೫ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಿರ ಆದಾಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾದ ದಿ ಯೀಲ್ಡ್ ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಸಿಟಿ ಫಿಕ್ಸೆಡ್ ಇನ್‌ಕಮ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು.<ref>{{Cite news|url=https://www.lseg.com/resources/media-centre/corporate-announcements/lseg-acquire-yield-book-and-citi-fixed-income-indices|title=LSEG to acquire The Yield Book and Citi Fixed Income Indices|work=London Stock Exchange Group|access-date=11 October 2018|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-citigroup-m-a-lse-idUSKBN18Q0FZ|title=LSE to buy Citi's bond data and indexes business for $685 million|last=Hussain|first=Noor Zainab|work=U.S.|access-date=11 October 2018|language=en-US}}</ref> *'''ಎಎಎಕ್ಸ್''': ೨೨ [[ಜನವರಿ]] ೨೦೧೯ ರಂದು, ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ತನ್ನ ಮಿಲೇನಿಯಮ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್ ಮ್ಯಾಚಿಂಗ್ ಇಂಜಿನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ [[ಆಸ್ತಿ]] ವಿನಿಮಯ ಎಎಎಕ್ಸ್ ನಿಂದ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು, ಇದು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಸ್ತಿಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.lseg.com/resources/media-centre/press-releases/lseg-technology-selected-atom-power-aax-digital-asset-exchange|title=LSEG Technology selected by ATOM to power the AAX digital asset exchange|website=London Stock Exchange Group|language=en|access-date=1 July 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.aax.com/en/index.html|title=AAX – Trade Digital Assets with Confidence|website=www.aax.com|access-date=1 July 2019}}</ref> *ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೩ ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಣಕಾಸು ಸ್ವತ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನೀಡಲು ಹೊಸ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್‍ಎಸ್‍ಇಜಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಒಂದು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಹೊಸ ಘಟಕವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ.<ref>{{Cite news |date=4 September 2023 |title=LSEG explores blockchain for cross-asset digital 'ecosystem' |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/technology/lse-group-draws-up-plans-blockchain-based-digital-assets-business-ft-2023-09-04/ |access-date=4 September 2023}}</ref> ==ಸಹ ನೋಡಿ== * [[:en:Market maker|ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಯಾರಕ]] * [[:en:Alternative Investment Market|ಪರ್ಯಾಯ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ]] * [[:en:List of stock exchanges|ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್ಚೇಂಜ್‍ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the United Kingdom, the British Crown Dependencies and United Kingdom Overseas Territories|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕ್ರೌನ್ ಅವಲಂಬನೆಗಳು ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ಟಾಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಚೇಂಜ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] * [[:en:List of stock exchanges in the Commonwealth of Nations|ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{reflist}} o5itwvwtb49dwdsoao9dz346oh8adl3 4 112271 1247751 1247716 2024-10-15T13:41:48Z Kruthigowda 89484 /* Help panel question on ಸಹಾಯ:ಲಿಪ್ಯಂತರ (೧೯:೧೧, ೧೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪) */ ಹೊಸ ವಿಭಾಗ 1247751 wikitext text/x-wiki [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಅರಳಿಕಟ್ಟೆ]] {{Shortcut|WP:VP}} {{ಅರಳಿಕಟ್ಟೆ-nav}} {{ಸೂಚನಾಫಲಕ-ಅರಳಿಕಟ್ಟೆ}} __NEWSECTIONLINK__ * '''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on [[WP:Newbotrequest|this page]]. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below. {{ಆರ್ಕೈವ್-ಅರಳಿಕಟ್ಟೆ}} {{clear}} == ಮೂಡುಬಿದಿರೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳ ವಿಕಿ ಯೋಜನೆ == ದಕ್ಷಿಣದ ಜೈನಕಾಶಿಯೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುವ ಮೂಡುಬಿದಿರೆಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳಾಗಿರುವ ಇಲ್ಲಿನ ಜೈನ ಬಸದಿಗಳು, ಪುರಾತನ ಕೆರೆಗಳು, ದೇವಾಲಯಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಸ್ಥಳಗಳ ಮಾಹಿತಿಯು ಇ-ಸೋರ್ಸ್ಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ. ವಿಕಿ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಲೇಖನ ಹಾಗೂ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟೇಶನ್ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಈ ಸ್ಥಳಗಳ ಪರಿಚಯ ಹಾಗೂ ವಿಕಿ ಯೋಜನೆಯ ಸಕ್ರಿಯ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಆಳ್ವಾಸ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ತಂಡವು ಕರಾವಳಿ ವಿಕಿಮಿಡಿಯನ್ಸ್ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದೊಂದಿಗೆ ಈ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಯೋಜನೆ/ಮೂಡುಬಿದಿರೆಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳ ಮಾಹಿತಿ ಸಂಗ್ರಹ ಹಾಗೂ ಕ್ಯೂಆರ್ ಕೋಡ್ ಅಳವಡಿಕೆ|ಯೋಜನೆಯನ್ನು]] ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸಮುದಾಯದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಕೋರುತ್ತಿದ್ದೇವೆ--[[ಸದಸ್ಯ:Durga bhat bollurodi|Durga bhat bollurodi]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Durga bhat bollurodi|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೪, ೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೩ (IST) == A new feature for previewing references on your wiki == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Page Previews and Reference Previews.png|alt=Montage of two screenshots, one showing the Reference Previews feature, and one showing the Page Previews feature|right|350x350px]] ''Apologies for writing in English. If you can translate this message, that would be much appreciated.'' Hi. As announced some weeks ago ^{[<nowiki/>[[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/CNPRQE2IG5ZNAVAOHBMF4AXXRLGJE6UT/|1]]] [<nowiki/>[[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2023/46|2]]]}, Wikimedia Deutschland’s [[m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes]] team introduced [[mw:Special:MyLanguage/Help:Reference_Previews|Reference Previews]] to many wikis, including this one. This feature shows popups for references in the article text. While this new feature is already usable on your wiki, most people here are not seeing it yet because your wiki has set [[m:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews#Relation to gadgets|a gadget as the default]] for previewing references. We plan to remove the default flag from the gadget on your wiki soon. This means: * The new default for reference popups on your wiki will be Reference Previews. * However, if you want to keep using the gadget, you can still enable it in [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|your personal settings]]. The benefit of having Reference Previews as the default is that the user experience will be consistent across wikis and with the [[mw:Special:MyLanguage/Page_Previews|Page Previews feature]], and that the software will be easier to maintain overall. This change is planned for February 14. If you have concerns about this change, [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews#Reference Previews to become the default for previewing references on more wikis.|please let us know on this talk page]] by February 12. – Kind regards, [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]], ೧೫:೦೦, ೨೩ ಜನವರಿ ೨೦೨೪ (IST) </div> <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johanna_Strodt_(WMDE)/MassMessageRecipients&oldid=26116190 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Wikimedia Foundation Board of Trustees 2024 Selection</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> : ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' : ''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Dear all, This year, the term of 4 (four) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Elections Committee]] will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Board Governance Committee created a Board Selection Working Group from Trustees who cannot be candidates in the 2024 community- and affiliate-selected trustee selection process composed of Dariusz Jemielniak, Nataliia Tymkiv, Esra'a Al Shafei, Kathy Collins, and Shani Evenstein Sigalov [3]. The group is tasked with providing Board oversight for the 2024 trustee selection process, and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 2024: Call for candidates and call for questions * June 2024: Affiliates vote to shortlist 12 candidates (no shortlisting if 15 or less candidates apply) [5] * June-August 2024: Campaign period * End of August / beginning of September 2024: Two-week community voting period * October–November 2024: Background check of selected candidates * Board's Meeting in December 2024: New trustees seated Learn more about the 2024 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|this Meta-wiki page]], and make your plan. '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2024 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Election Volunteers|Meta-wiki page]]. Best regards, [[m:Special:MyLanguage/User:Pundit|Dariusz Jemielniak]] (Governance Committee Chair, Board Selection Working Group) [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2021/Results#Elected [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Minutes:2023-08-15#Governance_Committee [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] Even though the ideal number is 12 candidates for 4 open seats, the shortlisting process will be triggered if there are more than 15 candidates because the 1-3 candidates that are removed might feel ostracized and it would be a lot of work for affiliates to carry out the shortlisting process to only eliminate 1-3 candidates from the candidate list.<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]]೦೧:೨೭, ೧೩ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:MPossoupe (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26349432 --> == ಬಾಬೆಲ್ ಟೆಂಪ್ಲೇಟು == ಬಾಬೆಲ್ ಟೆಂಪ್ಲೇಟು: ಇದರ ಹೆಡ್ಡಿಂಗ್ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ.{{#babel:kn-N|en-3|te-2|ta-1|hi-3|sa-1}}ಸರಿ ಮಾಡುವುದು ಹೇಗೆ? [[ಸದಸ್ಯ:Gangaasoonu|Gangaasoonu]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Gangaasoonu|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೮:೩೭, ೨೨ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೪ (IST) :ಯಾವ ಪದ ಅನುವಾದ ಮಾಡಬೇಕು ದಯವಿಟ್ಟು ತಿಳಿಸಿ, ಬಾಬೆಲ್ಅನ್ನು https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translate&action=proofread&group=ext-babel&language=kn ನೀವು ಕೂಡ ಅನುವಾದ ಮಾಡಬಹುದು, ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲ ಸಂದೇಶಗಳು ಅನುವಾದ ಆಗಿದೆ. <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೧:೨೫, ೨೨ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೪ (IST) == A2K Monthly Report for March 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, A2K is pleased to present its monthly newsletter for March, highlighting the impactful initiatives undertaken by CIS-A2K during the month. This newsletter provides a comprehensive overview of the events and activities conducted, giving you insight into our collaborative efforts and engagements. ; Collaborative Activities and Engagement * [[Commons:Wiki Loves Vizag 2024|Wiki Loves Vizag: Fostering Open Knowledge Through Photography]] ; Monthly Recap * [[:m:CIS-A2K/Events/She Leads|She Leads Program (Support)]] * [[:m:CIS-A2K/Events/WikiHour: Amplifying Women's Voices|WikiHour: Amplifying Women's Voices (Virtual)]] * [[:m:Wikimedia India Summit 2024|Wikimedia India Summit 2024]] * [[:m:CIS-A2K/Institutional Partners/Department of Language and Culture, Government of Telangana|Department of Language and Culture, Government of Telangana]] ; From the Team- Editorial ; Comic You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/March 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೭:೪೭, ೧೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote now to select members of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through May 9, 2024. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೦೧:೫೧, ೨೬ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == A2K Monthly Report for April 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are pleased to present our monthly newsletter for April, highlighting the impactful initiatives undertaken by CIS-A2K during the month. This newsletter provides a comprehensive overview of the events and activities conducted, giving you insight into our collaborative efforts and engagements. * In the Limelight- Chandan Chiring ; Monthly Recap * [[Commons:Tribal Culture Photography Competition]] * [[:m:CIS-A2K/Events/Indic Community Monthly Engagement Calls/April 12, 2024 Call]] * [[:m:CIS-A2K/Events/2024/Wikipedia training to Indian Language educators|Wikipedia Training to Indian Language educators]] * [[:m:Wiki Explores Bhadrachalam]] * Wikimedia Summit ; From the Team- Editorial ; Comic You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/April 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೧:೫೨, ೧೪ ಮೇ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == WMF’s Annual Plan Draft (2024-2025) and Session during the South Asia Open Community Call (SAOCC) == Hi Everyone, This message is regarding the [[:m:Wikimedia Foundation Annual Plan/2024-2025|Wikimedia Foundation’s Draft Annual Plan for 2024-2025]], and in continuation of [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/XER6M7X2LPMRVI4N5MPXMZ5G4UUMBIQR/ Maryana’s email]; inviting inputs from members of the movement. The entire annual plan is available in multiple languages and a shorter summary is available in close to 30 languages including many from South Asia; and open for your feedback. We invite you all to a session on the Annual Plan during 19th May's [:m:South Asia Open Community Call|South Asia Open Community Call (SAOCC)]], in line with the [[:m:Wikimedia Foundation Annual Plan/2024-2025/Collaboration|collaborative approach]] adopted by the foundation for finalizing Annual Plans. The discussion will be hosted by members of the senior leadership of the Wikimedia Foundation. Call Details (Please add the details to your respective calendars) * [https://meet.google.com/ffs-izis-bow Google Meeting] ** Date/Time: 19th May 2024 @ 1230-1400 UTC or 1800-1930 IST You can add any questions/comments on Etherpad [https://etherpad.wikimedia.org/p/South_Asia_Community_Call]; pre-submissions welcomed. Ps: To know more about the purpose of an Annual Plan, please read our [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Annual_Plan#Frequently_Asked_Questions_(FAQ) listed FAQs]. Look forward to seeing you on the call. Best [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೨:೦೫, ೧೪ ಮೇ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_Gill/lists/Indic_VPs&oldid=24930250 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Sign up for the language community meeting on May 31st, 16:00 UTC</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message"/>Hello all, The next language community meeting is scheduled in a few weeks - May 31st at 16:00 UTC. If you're interested, you can [https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Wikimedia_Language_engineering/Community_meetings#31_May_2024 sign up on this wiki page]. This is a participant-driven meeting, where we share language-specific updates related to various projects, collectively discuss technical issues related to language wikis, and work together to find possible solutions. For example, in the last meeting, the topics included the machine translation service (MinT) and the languages and models it currently supports, localization efforts from the Kiwix team, and technical challenges with numerical sorting in files used on Bengali Wikisource. Do you have any ideas for topics to share technical updates related to your project? Any problems that you would like to bring for discussion during the meeting? Do you need interpretation support from English to another language? Please reach out to me at ssethi(__AT__)wikimedia.org and [[etherpad:p/language-community-meeting-may-2024|add agenda items to the document here]]. We look forward to your participation! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೨:೫೨, ೧೫ ಮೇ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Feedback invited on Procedure for Sibling Project Lifecycle</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle/Invitation for feedback (MM)|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle/Invitation for feedback (MM)}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' [[File:Sibling Project Lifecycle Conversation 3.png|150px|right|link=:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle]] Dear community members, The [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs Committee]] (CAC) of the [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees|Wikimedia Foundation Board of Trustees]] invites you to give feedback on a '''[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle|draft Procedure for Sibling Project Lifecycle]]'''. This draft Procedure outlines proposed steps and requirements for opening and closing Wikimedia Sibling Projects, and aims to ensure any newly approved projects are set up for success. This is separate from the procedures for opening or closing language versions of projects, which is handled by the [[:m:Special:MyLanguage/Language committee|Language Committee]] or [[m:Special:MyLanguage/Closing_projects_policy|closing projects policy]]. You can find the details on [[:m:Special:MyLanguage/Talk:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle#Review|this page]], as well as the ways to give your feedback from today until the end of the day on '''June 23, 2024''', anywhere on Earth. You can also share information about this with the interested project communities you work with or support, and you can also help us translate the procedure into more languages, so people can join the discussions in their own language. On behalf of the CAC,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೦೭:೫೫, ೨೨ ಮೇ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == ವಿಕಿ ಲವ್ಸ್ ಮಂಗಳೂರು ೨೦೨೪ - ಫೊಟೋವಾಕ್ == ಕರಾವಳಿ ವಿಕಿಮೀಡಿಯನ್ಸ್ ಮತ್ತು CIS/A2K ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಆಯೋಜಿಸುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ತಿಂಗಳ '''ವಿಕಿ ಲವ್ಸ್ ಮಂಗಳೂರು ೨೦೨೪''' (ಮೇ ೧೦, ೨೦೨೪ ರಿಂದ ಜೂನ್ ೧೦, ೨೦೨೪ ರ ವರೆಗೆ) ವಿಕಿ ಕಾಮನ್ಸ್ ಗೆ ಫೊಟೊ ಹಾಕುವ ಸ್ಫರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ ಮೇ ೨೬, ೨೦೨೪ ರಂದು ಮಂಗಳೂರು ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ [https://meta.wikimedia.org/wiki/Karavali_Wikimedians/Events/Wiki_Loves_Mangaluru_2024_-_Photo_Walk ಫೊಟೋವಾಕ್] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಡೆಯಲಿದೆ. ಸ್ಫರ್ಧೆಯ ವಿವರ [[c:Commons:Wiki_Loves_Mangaluru_2024|ಇಲ್ಲಿದೆ.]] [[ಸದಸ್ಯ:Babitha Shetty|Babitha Shetty]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Babitha Shetty|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೦:೦೧, ೨೬ ಮೇ ೨೦೨೪ (IST) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Announcing the first Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – results}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello, The scrutineers have finished reviewing the vote results. We are following up with the results of the first [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) election]]. We are pleased to announce the following individuals as regional members of the U4C, who will fulfill a two-year term: * North America (USA and Canada) ** – * Northern and Western Europe ** [[m:Special:MyLanguage/User:Ghilt|Ghilt]] * Latin America and Caribbean ** – * Central and East Europe (CEE) ** — * Sub-Saharan Africa ** – * Middle East and North Africa ** [[m:Special:MyLanguage/User:Ibrahim.ID|Ibrahim.ID]] * East, South East Asia and Pacific (ESEAP) ** [[m:Special:MyLanguage/User:0xDeadbeef|0xDeadbeef]] * South Asia ** – The following individuals are elected to be community-at-large members of the U4C, fulfilling a one-year term: * [[m:Special:MyLanguage/User:Barkeep49|Barkeep49]] * [[m:Special:MyLanguage/User:Superpes15|Superpes15]] * [[m:Special:MyLanguage/User:Civvì|Civvì]] * [[m:Special:MyLanguage/User:Luke081515|Luke081515]] * – * – * – * – Thank you again to everyone who participated in this process and much appreciation to the candidates for your leadership and dedication to the Wikimedia movement and community. Over the next few weeks, the U4C will begin meeting and planning the 2024-25 year in supporting the implementation and review of the UCoC and Enforcement Guidelines. Follow their work on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Meta-wiki]]. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೧೩:೪೪, ೩ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == ಮುಖಪುಟದಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡುವ ಬಟನ್ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. == ಮುಖಪುಟದಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡುವ ಬಟನ್ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. [[ಸದಸ್ಯ:Gangaasoonu|Gangaasoonu]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Gangaasoonu|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೮:೩೭, ೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) :ಈಗ ಆ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್‌ಗೆ ಸಂಪಾದನೆ ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೦೮:೪೯, ೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) {{section resolved|1=<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೦೮:೪೭, ೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST)}} ಕೆಲಸ ಮಾಡ್ತಿದೆ . ಧನ್ಯ.. [[ಸದಸ್ಯ:Gangaasoonu|Gangaasoonu]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Gangaasoonu|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೧:೧೯, ೮ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) == Wikimedia Technology Summit (WTS) 2024 - Scholarships == ''Note: Apologies for cross-posting and sending in English.'' <br> [[metawiki:3rd_Wikimedia_Technology_Summit_(WTS_2024)|Wikimedia Technology Summit (WTS) 2024]] is focused on using technology to enhance inclusivity across Wikipedia and its associated projects. We aim to explore strategies for engaging underrepresented communities and languages while also strengthening the technical foundation. By fostering collaboration between developers, users, and researchers, we can unite our efforts to create, innovate, and advance the technology that drives open knowledge. <br> We invite community members residing in India who are interested in attending WTS 2024 in person to apply for scholarships by July 10, 2024. The summit will be held at IIIT Hyderabad, India, in October 2024. <br> To apply, please fill out the application form by clicking [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeoO22CuLXrNzL10rJ2guQsxuVtgJAP82EUYuZyBI46nPAHWw/viewform this link]]. <br> On behalf of the WTS 2024 Scholarship Committee : [[ಸದಸ್ಯ:Kasyap|Kasyap]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Kasyap|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೩:೪೦, ೧೧ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">The final text of the Wikimedia Movement Charter is now on Meta</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final draft available|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final draft available}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hi everyone, The final text of the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] is now up on Meta in more than 20 languages for your reading. '''What is the Wikimedia Movement Charter?''' The Wikimedia Movement Charter is a proposed document to define roles and responsibilities for all the members and entities of the Wikimedia movement, including the creation of a new body – the Global Council – for movement governance. '''Join the Wikimedia Movement Charter “Launch Party”''' Join the [[m:Special:MyLanguage/Event:Movement Charter Launch Party|“Launch Party”]] on '''June 20, 2024''' at '''14.00-15.00 UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1718892000 your local time]). During this call, we will celebrate the release of the final Charter and present the content of the Charter. Join and learn about the Charter before casting your vote. '''Movement Charter ratification vote''' Voting will commence on SecurePoll on '''June 25, 2024''' at '''00:01 UTC''' and will conclude on '''July 9, 2024''' at '''23:59 UTC.''' You can read more about the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting|voting process, eligibility criteria, and other details]] on Meta. If you have any questions, please leave a comment on the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Charter|Meta talk page]] or email the MCDC at [mailto:mcdc@wikimedia.org mcdc@wikimedia.org]. On behalf of the MCDC,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೧೪:೧೪, ೧೧ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಬೇಕಾಗಿದೆ == [https://en.wikipedia.org/wiki/Template:LGBT Template:LGBT] ಎಂಬ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಬೇಕಾಗಿದೆ. ದಯವಿಟ್ಟು ಆಮದು ಮಾಡಿ. --[[ಸದಸ್ಯ:Dhanalakshmi .K. T|Dhanalakshmi .K. T]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Dhanalakshmi .K. T|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೨:೪೮, ೧೧ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) {{section resolved|1=<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೦೬:೨೩, ೧೨ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST)}} == ಸಹಾಯ ಕೋರಿಕೆ == ನನ್ನ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು gadgets ಗಳನ್ನು ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ್ದರೂ ಸಂಪಾದನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅದು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ತಿಂಗಳ ಹಿಂದಿನವರೆಗೆ ಇದು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ದಯವಿಟ್ಟು ತಿಳಿದವರು ಸಲಹೆ ನೀಡಬೇಕಾಗಿ ವಿನಂತಿ [[ಸದಸ್ಯ:VASANTH S.N.|VASANTH S.N.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:VASANTH S.N.|ಚರ್ಚೆ]]) [[ಸದಸ್ಯ:VASANTH S.N.|VASANTH S.N.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:VASANTH S.N.|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೪:೫೧, ೨೨ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) :@[[ಸದಸ್ಯ:VASANTH S.N.|VASANTH S.N.]], ಯಾವ ಗ್ಯಾಜೆಟ್ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದರೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದು. <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೨:೨೪, ೨೩ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) ::ಗ್ಯಾಜೆಟ್ ತಲೆಬರಹದಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಎಲ್ಲಾ, ಅಂದರೆ ಹಾಟ್ ಕ್ಯಾಟ್, ಪ್ರೂವ್ ಇಟ್ ಇತ್ಯಾದಿ. ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಬ್ರೌಸರ್ ಉಪಯೋಗಿಸಿದೆ, ಜವಾ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಎನೇಬಲ್ ಮಾಡಿದೆ. ನನ್ನ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷಾ ಅಕೌಂಟ್‍ನಲ್ಲಿ ಇವೆಲ್ಲಾ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ದಯವಿಟ್ಟು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ. ದನ್ಯವಾದಗಳು ~~ [[ಸದಸ್ಯ:VASANTH S.N.|VASANTH S.N.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:VASANTH S.N.|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೫೦, ೨೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) :::[[w:wikipedia:Bypass your cache]] ಪುಟದ್ದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿರುವ ಹಾಗೆ ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಬ್ರೌಸರ್ ನ cache memory ಅನ್ನು ಕ್ಲಿಯರ್ ಮಾಡಿ.<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೧:೩೯, ೨೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) ::::ಸರಿಯಾಯಿತು. ಧನ್ಯವಾದಗಳು~ [[ಸದಸ್ಯ:VASANTH S.N.|VASANTH S.N.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:VASANTH S.N.|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೫:೫೦, ೨೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) {{section resolved|1=<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೨೦:೦೮, ೨೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST)}} == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Voting to ratify the Wikimedia Movement Charter is now open – cast your vote</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Ratification vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Ratification vote opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello everyone, The voting to ratify the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|'''Wikimedia Movement Charter''']] is now open. The Wikimedia Movement Charter is a document to define roles and responsibilities for all the members and entities of the Wikimedia movement, including the creation of a new body – the Global Council – for movement governance. The final version of the Wikimedia Movement Charter is [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|available on Meta in different languages]] and attached [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wikimedia_Movement_Charter_(June_2024).pdf here in PDF format] for your reading. Voting commenced on SecurePoll on '''June 25, 2024''' at '''00:01 UTC''' and will conclude on '''July 9, 2024''' at '''23:59 UTC'''. Please read more on the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting|voter information and eligibility details]]. After reading the Charter, please [[Special:SecurePoll/vote/398|'''vote here''']] and share this note further. If you have any questions about the ratification vote, please contact the Charter Electoral Commission at [mailto:cec@wikimedia.org '''cec@wikimedia.org''']. On behalf of the CEC,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೧೬:೨೧, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == A2K Monthly Report for May 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are pleased to present our May newsletter, showcasing the impactful initiatives undertaken by CIS-A2K throughout the month. This edition offers a comprehensive overview of our events and activities, providing insights into our collaborative efforts and community engagements. ; In the Limelight: Openness for Cultural Heritage ; Monthly Recap * Digitisation Workshop * [[Commons:Tribal Culture Photography Competition]] * [[:m:CIS-A2K/Events/Wiki Technical Training 2024|Wiki Technical Training]] ; Dispatches from A2K ; Coming Soon * Future of Commons Convening You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/May 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೮:೦೬, ೨೭ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == ನೀತಿನಿಯಮ ಸಂಪಾದನೋತ್ಸವ == ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯವನ್ನು ನಡೆಸುವ ನೀತಿನಿಯಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವು ಪುಟಗಳು ಇವೆ. ಇನ್ನು ಹಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನೀತಿನಿಯಮಗಳು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿವೆ. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಾವು ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯದ [[:w:Wikipedia:Policies and guidelines|ನೀತಿನಿಯಮಗಳನ್ನೇ]] ಪಾಲಿಸುತ್ತೇವೆ. ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯದ ನೀತಿನಿಯಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ನೀತಿ ನಿಯಮಗಳು|ಒಂದು ಪುಟ ಇದೆ]]. ಅದರಲ್ಲಿ ಹಲವು ಕೊಂಡಿಗಳು ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿವೆ. ಅಂದರೆ ಆ ಪುಟಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ ಆಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಈ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ, ಅಂದರೆ, ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಕ್ಕೆ ಅತೀ ಅಗತ್ಯ ನೀತಿನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿ ಅಗತ್ಯ ಪುಟಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಅಥವಾ ಇರುವ ಪುಟಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಒಂದು ಸಂಪಾದನೋತ್ಸವವನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ವಿವರಗಳು ಈ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಸಂಪಾದನೋತ್ಸವಗಳು/ನೀತಿನಿಯಮ ಸಂಪಾದನೋತ್ಸವ|ಪುಟದಲ್ಲಿವೆ]].-[[ಸದಸ್ಯ:Pavanaja|ಪವನಜ ಯು. ಬಿ.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Pavanaja|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೧:೦೨, ೪ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) == Cleaning up files == Hello! All files need a valid license, a source (for example "own photo") and author (your user name if you are the creator). If they are non-free they need a valid fair-use rationale. Files that does not have that should be deleted. So all files should be checked to make sure they have a license etc. A good place to start could be the files in [[ವಿಶೇಷ:UnusedFiles]] because they can probably just be deleted if they do not have a good license. And non-free files should be deleted if not in use. If uploader is active they can check and fix. If uploader is no longer active it may not be possible to save the files. So it is important that all active users check the files they have uploaded. If the file is free and have a good source and author they should be moved to Commons so they can be used on other wikis. I have set up the configuration page so now it is possible to move files to Commons with a few clicks. All you have to do is to make sure the file have a good license and a source and author and then click on Export to Wikimedia Commons. I just moved [[:ಚಿತ್ರ:169534 4103301192346 295814252 o.jpg]] and added it to [[:c:Category:Kannada Wikipedians]]. If admins delete the files that are moved to Commons or have no license etc. it will be easier to see which files are checked. Also the latest version of creative commons is 4.0 so [[MediaWiki:Licenses]] should be updated. Finally GFDL is not a good license for media files. So if you are the uploader and file is licensed GFDL only please convider to add Cc-by-sa-4.0 too. --[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MGA73|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೭:೧೩, ೭ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) :@[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]], i will look into moving/removing files , there are some files that needs review, will delete unused files that does not have valid licence tag soon. sorry for delayed response. Thanks for notifying.<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೦:೦೨, ೨೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) ::Hello [[User:~aanzx|~aanzx]]! Thank you. If you add either [[Template:Free media]] or [[Template:Non-free media]] to all license templates it is easy to make lists of files without a license, non-free files used outside the article namespace etc. Right now there are only 41 files in [[:ವರ್ಗ:All free media]] and 214 filed in [[:ವರ್ಗ:All non-free media]]. Since the total number of files is 2,446 it means almost 2.000 files are not yes added to one of those categories. If you need help with the lists let me know. --[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MGA73|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೪:೨೭, ೨೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) :::@[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] , thank you , if you have already know any user script or tools that help me quickly categorise & review file pages would be helpful, I was searching for something like that last time I took look at cleanup 2years ago https://kn.wikipedia.org/wiki/Special:Log?type=delete&user=%7Eaanzx&page=&wpdate=2022-12-29&tagfilter=&subtype=&wpFormIdentifier=logeventslist <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೨೧:೦೩, ೨೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) ::::Hello [[User:~aanzx|~aanzx]]! I usually make lists like the ones on [[:an:Usuario:MGA73/Status]]. Is it something like that you are looking for? And of course I always suggest that free files are uploaded to Commons instead of locally. That will make less work for the local admins. --[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MGA73|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೧:೫೮, ೨೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) :::::@[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] , Yeah kind of looking for similar, i need a list of all images , content of images :::::a quarry query would be welcomed as i have limited knowledge on creating queries, For example {| class="wikitable" |- ! file name || image || content |- | [[:file:Akhil_Bharatiya_Vidyarthi_Parishad_official_logo.png]] || [[file:Akhil_Bharatiya_Vidyarthi_Parishad_official_logo.png|50px]] ||<nowiki> == ಸಾರಾಂಶ == Akhil Bharatiya Vidyarthi Parishad official logo == ಪರವಾನಗಿ == {{Non-free logo}}</nowiki> |- |} :::::and something userscript to tag quickly tag images with free , non free media , or any licence applicable, i will look into moving files to commons based duplicate files/relevance. please let any such thing is available, so that could review it easily, <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೦:೪೮, ೨೯ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) [[User:~aanzx|~aanzx]] I know there are scripts that can help cleanup but I have not used them myself. I have seen users clean up on Ukrainian Wikipedia but I never tried to figure out how they work because the Ukrainian language is very different from my language. I once made [[:ja:利用者:MGA73/NowCommonsCheck.js]] to be able to review files with a NowCommons. To make it work I added <nowiki><span class="NC-reviewme"></span></nowiki> to the NowCommons template. The script could do two things. Either add "|retransfer=yes" to a template or remove the template. It should be possible to make the script do more than that. So what I can think of right now is something like this: If you want to check all files one option was to have a bot add a template to all files and have the template put the files in "Category:Files need a check". That template should have a lot of different links to click: * [Everything looks ok] - will remove the template. * [Delete] - will add a deletion tag. Could add more options to get different reasons to delete. * [Free file] - will add a blank [[ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:Information]] but user have to fill in the fields manually. Only copyright holder can add a license unless it is PD-old for example. * [Logo] - will add a license template for logos * [Book cover] - will add a license template for book covers * [Movie poster], [Music cover], [Game cover] etc. (same: add the relevant template) We just have to add all the relevant options and to decide when a fair use rationale is needed. You could argue that if it is a logo then the rationale could be inside the license template. But if it is a historic photo then a rationale is needed. But after the click the user still have to fill in the fields manually. The code will be easier to understand if the code just adds a <nowiki>{{subst:Add non-free historic image}}</nowiki> and that page will add all the text (headings, templates etc.) formated the right way. About the list it should be possible to make something like that. But I do not know how easy it will be. But to save time I think we have to decide first what we would like to try first. --[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MGA73|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೨:೪೨, ೨೯ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Voting to ratify the Wikimedia Movement Charter is ending soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final reminder}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello everyone, This is a kind reminder that the voting period to ratify the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] will be closed on '''July 9, 2024''', at '''23:59 UTC'''. If you have not voted yet, please vote [[m:Special:SecurePoll/vote/398|on SecurePoll]]. On behalf of the [[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Ratification/Voting#Electoral_Commission|Charter Electoral Commission]],<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೦೯:೧೫, ೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">U4C Special Election - Call for Candidates</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – call for candidates|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – call for candidates}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, A special election has been called to fill additional vacancies on the U4C. The call for candidates phase is open from now through July 19, 2024. The [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the [[:foundation:Wikimedia Foundation Universal Code of Conduct|UCoC]]. Community members are invited to submit their applications in the special election for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please review the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|U4C Charter]]. In this special election, according to [[Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter#2. Elections and Terms|chapter 2 of the U4C charter]], there are 9 seats available on the U4C: '''four''' community-at-large seats and '''five''' regional seats to ensure the U4C represents the diversity of the movement. [[Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter#5. Glossary|No more than two members of the U4C can be elected from the same home wiki]]. Therefore, candidates must not have English Wikipedia, German Wikipedia, or Italian Wikipedia as their home wiki. Read more and submit your application on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|Meta-wiki]]. In cooperation with the U4C,<section end="announcement-content" /> </div> -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) ೦೫:೩೩, ೧೦ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Wikimedia Movement Charter ratification voting results</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Results of the ratification vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Results of the ratification vote}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello everyone, After carefully tallying both individual and affiliate votes, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting#Electoral Commission|Charter Electoral Commission]] is pleased to announce the final results of the Wikimedia Movement Charter voting.   As [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Charter#Thank you for your participation in the Movement Charter ratification vote!|communicated]] by the Charter Electoral Commission, we reached the quorum for both Affiliate and individual votes by the time the vote closed on '''July 9, 23:59 UTC'''. We thank all 2,451 individuals and 129 Affiliate representatives who voted in the ratification process. Your votes and comments are invaluable for the future steps in Movement Strategy. The final results of the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] ratification voting held between 25 June and 9 July 2024 are as follows: '''Individual vote:''' Out of 2,451 individuals who voted as of July 9 23:59 (UTC), 2,446 have been accepted as valid votes. Among these, '''1,710''' voted “yes”; '''623''' voted “no”; and '''113''' selected “–” (neutral). Because the neutral votes don’t count towards the total number of votes cast, 73.30% voted to approve the Charter (1710/2333), while 26.70% voted to reject the Charter (623/2333). '''Affiliates vote:''' Out of 129 Affiliates designated voters who voted as of July 9 23:59 (UTC), 129 votes are confirmed as valid votes. Among these, '''93''' voted “yes”; '''18''' voted “no”; and '''18''' selected “–” (neutral). Because the neutral votes don’t count towards the total number of votes cast, 83.78% voted to approve the Charter (93/111), while 16.22% voted to reject the Charter (18/111). '''Board of Trustees of the Wikimedia Foundation:''' The Wikimedia Foundation Board of Trustees voted '''not to ratify''' the proposed Charter during their special Board meeting on July 8, 2024. The Chair of the Wikimedia Foundation Board of Trustees, Nataliia Tymkiv, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/Board_resolution_and_vote_on_the_proposed_Movement_Charter|shared the result of the vote, the resolution, meeting minutes and proposed next steps]].   With this, the Wikimedia Movement Charter in its current revision is '''not ratified'''. We thank you for your participation in this important moment in our movement’s governance. The Charter Electoral Commission, [[m:User:Abhinav619|Abhinav619]], [[m:User:Borschts|Borschts]], [[m:User:Iwuala Lucy|Iwuala Lucy]], [[m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]], [[m:User:Der-Wir-Ing|Der-Wir-Ing]]<section end="announcement-content" /> </div> [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೩:೨೨, ೧೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == A2K Monthly Report for June 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are excited to share our June newsletter, highlighting the impactful initiatives undertaken by CIS-A2K over the past month. This edition provides a detailed overview of our events and activities, offering insights into our collaborative efforts and community engagements and a brief regarding upcoming initiatives for next month. ; In the Limelight- Book Review: Geographies of Digital Exclusion ; Monthly Recap * [[:m:CIS-A2K/Events/Wiki Technical Training 2024|Wiki Technical Training]] * Strategy discussion (Post-Summit Event) ; Dispatches from A2K * Future of Commons ;Coming Soon - Upcoming Activities * Gearing up for Wikimania 2024 * Commons workshop and photo walk in Hyderabad ; Comic You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/June 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೧:೫೩, ೨೬ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote now to fill vacancies of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – voting opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – voting opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through '''August 10, 2024'''. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೦೮:೧೭, ೨೭ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == Help panel question on [[:ಸದಸ್ಯ:2331424 Sandhya|ಸದಸ್ಯ:2331424 Sandhya]] (೧೧:೨೧, ೨೭ ಜುಲೈ ೨೦೨೪) == Where is Nanna prayoga puta --[[ಸದಸ್ಯ:2331424 Sandhya|2331424 Sandhya]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:2331424 Sandhya|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೧:೨೧, ೨೭ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) :[[Special:Mypage/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ]] , ಅ ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ನಿಮಗೆ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಪರದೆಯ ಮೇಲಿನ ಬಲ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[mediawikiwiki:Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/User_menu|user dropdown ಮೆನು]] ನಲ್ಲಿ <pre>ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ</pre> /<pre>Sandbox</pre> ಆಯ್ಕೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೧:೪೬, ೨೭ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) == Train-the-Trainer (TTT) 2024: Call for Applications == ''Apologies for writing in English, please feel free to post this into your language.'' Dear Wikimedians, We are thrilled to announce the 9ninth iteration of the Train-the-Trainer (TTT) program, co-hosted by CIS-A2K and the Odia Wikimedians User Group. TTT 2024 will be held from October 18-20, 2024, in Odisha. This event aims to enhance leadership and training skills among active Indian Wikimedians, with a focus on innovative approaches to foster deeper engagement and learning. ; Key Details: * Event Dates: October 18-20, 2024 * Location: Odisha, India * Eligibility: Open to active Indian Wikimedians * Scholarship Application Deadline: Thursday, August 15, 2024 We encourage all interested community members to apply for scholarships. Please review the event details and application guidelines on the [[:m:Meta page|Meta page]] before submitting your application. Apply Here: [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeshY7skcMUfevuuzTr57tKr_wwoefrJ9iehq6Gn_R8jl6FmA/viewform Scholarship Application Form] For any questions, please post on the [[:m:Talk:CIS-A2K/Events/Train the Trainer Program/2024|Event talk page]] or email nitesh@cis-india.org. We look forward to your participation and contributions! Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೬:೧೫, ೩೧ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Train-the-Trainer (TTT) 2024: Call for Applications == ''Apologies for writing in English, please feel free to post this into your language.'' Dear Wikimedians, We are thrilled to announce the 9ninth iteration of the Train-the-Trainer (TTT) program, co-hosted by CIS-A2K and the Odia Wikimedians User Group. TTT 2024 will be held from October 18-20, 2024, in Odisha. This event aims to enhance leadership and training skills among active Indian Wikimedians, with a focus on innovative approaches to foster deeper engagement and learning. ; Key Details: * Event Dates: October 18-20, 2024 * Location: Odisha, India * Eligibility: Open to active Indian Wikimedians * Scholarship Application Deadline: Thursday, August 15, 2024 We encourage all interested community members to apply for scholarships. Please review the event details and application guidelines on the [[:m:Meta page|Meta page]] before submitting your application. Apply Here: [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeshY7skcMUfevuuzTr57tKr_wwoefrJ9iehq6Gn_R8jl6FmA/viewform Scholarship Application Form] For any questions, please post on the [[:m:Talk:CIS-A2K/Events/Train the Trainer Program/2024|Event talk page]] or email nitesh@cis-india.org. We look forward to your participation and contributions! Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೬:೧೬, ೩೧ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Reminder! Vote closing soon to fill vacancies of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – reminder to vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – reminder to vote}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, The voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is closing soon. It is open through 10 August 2024. Read the information on [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election/2024_Special_Election#Voting|the voting page on Meta-wiki to learn more about voting and voter eligibility]]. If you are eligible to vote and have not voted in this special election, it is important that you vote now. '''Why should you vote?''' The U4C is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community input into the committee membership is critical to the success of the UCoC. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C,<section end="announcement-content" /> </div> -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) ೨೧:೦೦, ೬ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == <span lang="en" dir="ltr">Coming soon: A new sub-referencing feature – try it!</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="Sub-referencing"/> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|{{#ifeq:{{#dir}}|ltr|right|left}}|400px]] Hello. For many years, community members have requested an easy way to re-use references with different details. Now, a MediaWiki solution is coming: The new sub-referencing feature will work for wikitext and Visual Editor and will enhance the existing reference system. You can continue to use different ways of referencing, but you will probably encounter sub-references in articles written by other users. More information on [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|the project page]]. '''We want your feedback''' to make sure this feature works well for you: * [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes/Sub-referencing#Test|Please try]] the current state of development on beta wiki and [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|let us know what you think]]. * [[m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing/Sign-up|Sign up here]] to get updates and/or invites to participate in user research activities. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]’s [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes|Technical Wishes]] team is planning to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We will reach out to creators/maintainers of tools and templates related to references beforehand. Please help us spread the message. --[[m:User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[m:User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]]) 10:36, 19 August 2024 (UTC) <section end="Sub-referencing"/> </div> <!-- Message sent by User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=27309345 --> == Reminder: Apply for TTT 2024 Scholarships by August 22 == Dear Wikimedians, '''Important Reminder''': The scholarship application deadline has been extended till Thursday, August 22, 2024. We encourage active Wikimedians to submit their applications before the deadline. Please ensure you review the essential details on [[:m:CIS-A2K/Events/Train the Trainer Program/2024|Meta page]] regarding this event. Scholarship Application [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeshY7skcMUfevuuzTr57tKr_wwoefrJ9iehq6Gn_R8jl6FmA/viewform form] For any questions, please reach out on the Event talk page or via email at nitesh@cis-india.org or Chinmayee at chinumishra70@gmail.com. Regards, TTT 2024 Organising team [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೧:೪೫, ೨೧ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Sign up for the language community meeting on August 30th, 15:00 UTC == Hi all, The next language community meeting is scheduled in a few weeks—on August 30th at 15:00 UTC. If you're interested in joining, you can [https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#30_August_2024 sign up on this wiki page]. This participant-driven meeting will focus on sharing language-specific updates related to various projects, discussing technical issues related to language wikis, and working together to find possible solutions. For example, in the last meeting, topics included the Language Converter, the state of language research, updates on the Incubator conversations, and technical challenges around external links not working with special characters on Bengali sites. Do you have any ideas for topics to share technical updates or discuss challenges? Please add agenda items to the document [https://etherpad.wikimedia.org/p/language-community-meeting-aug-2024 here] and reach out to ssethi(__AT__)wikimedia.org. We look forward to your participation! [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೪:೪೯, ೨೩ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == A2K Monthly Report for July 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are excited to share our July newsletter, highlighting the impactful initiatives undertaken by CIS-A2K over the past month. This edition provides a detailed overview of our events and activities, offering insights into our collaborative efforts and community engagements and a brief regarding upcoming initiatives for next month. ; In the Limelight- NEP Study Report ; Monthly Recap * [https://cis-india.org/raw/report-on-the-future-of-the-commons Future of Commons] * West Bengal Travel Report ;Coming Soon - Upcoming Activities * [[:m:CIS-A2K/Events/Train the Trainer Program/2024|Train the Trainer 2024]] You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/July 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೪:೩೫, ೨೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == <span lang="en" dir="ltr">Announcing the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/board-elections@lists.wikimedia.org/thread/OKCCN2CANIH2K7DXJOL2GPVDFWL27R7C/ Original message at wikimedia-l]. [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement - results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement - results}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, The scrutineers have finished reviewing the vote and the [[m:Special:MyLanguage/Elections Committee|Elections Committee]] have certified the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Results|results]] for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) special election]]. I am pleased to announce the following individual as regional members of the U4C, who will fulfill a term until 15 June 2026: * North America (USA and Canada) ** Ajraddatz The following seats were not filled during this special election: * Latin America and Caribbean * Central and East Europe (CEE) * Sub-Saharan Africa * South Asia * The four remaining Community-At-Large seats Thank you again to everyone who participated in this process and much appreciation to the candidates for your leadership and dedication to the Wikimedia movement and community. Over the next few weeks, the U4C will begin meeting and planning the 2024-25 year in supporting the implementation and review of the UCoC and Enforcement Guidelines. You can follow their work on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Meta-Wiki]]. On behalf of the U4C and the Elections Committee,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೧೯:೩೬, ೨ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == <span lang="en" dir="ltr">Have your say: Vote for the 2024 Board of Trustees!</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> Hello all, The voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|2024 Board of Trustees election]] is now open. There are twelve (12) candidates running for four (4) seats on the Board. Learn more about the candidates by [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Candidates|reading their statements]] and their [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Questions_for_candidates|answers to community questions]]. When you are ready, go to the [[Special:SecurePoll/vote/400|SecurePoll]] voting page to vote. '''The vote is open from September 3rd at 00:00 UTC to September 17th at 23:59 UTC'''. To check your voter eligibility, please visit the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Voter_eligibility_guidelines|voter eligibility page]]. Best regards, The Elections Committee and Board Selection Working Group<section end="announcement-content" /> </div> [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೭:೪೪, ೩ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == ನಿಮ್ಮ ವಿಕಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಓದಲು-ಮಾತ್ರ ಲಭ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ == <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|ಈ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಇನ್ನೊಂದು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಓದಿ]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] [[foundation:|ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ ಫೌಂಡೇಶನ್]] ತನ್ನ ಡೇಟಾ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ ಮತ್ತು ಇತರೆ ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ ವಿಕಿಗಳು ವಿಕೋಪಗಳ ನಂತರವೂ ಆನ್ಲೈನ್ ನಲ್ಲಿ ಇರುವವೆಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಪೂರ್ಣ ಸಂಚಾರವು '''{{#time:j xg|2024-09-25|kn}}''' ಕ್ಕೆ ಶುರುವಾಗುತ್ತದೆ. ಪರೀಕ್ಷೆಯು '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2024-09-25T15:00|en}} {{#time:H:i e|2024-09-25T15:00}}]''' ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ದುರಾದೃಷ್ಟವಂತೆ, [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|ಮೀಡಿಯಾ ವಿಕಿ]]ಯಲ್ಲಿನ ಕೆಲ ಮಿತಿಗಳಿಂದಾಗಿ, ಈ ವರ್ಗಾವಣೆಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಪಾದನೆಗಳು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಈ ಅಡ್ಡಿಗಾಗಿ ನಾವು ಕ್ಷಮೆ ಕೋರುತ್ತೇವೆ, ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಲು ನಾವು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಈ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ನಡೆಯುವ 30 ನಿಮಿಷಗಳ ಮೊದಲು ಎಲ್ಲಾ ವಿಕಿಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾನರ್ ಅನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">This banner will remain visible until the end of the operation.</span> '''ನೀವು ಈ ಸಣ್ಣ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಿಕಿಗಳನ್ನು ಓದಬಹುದು, ಆದರೆ ಸಂಪಾದಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.''' *ನೀವು ಒಂದು ಗಂಟೆಯವರೆಗೆ ಸಂಪಾದಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.{{#time:l j xg Y|2024-09-25|kn}} *ನೀವು ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡಲು ಅಥವಾ ಉಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಲ್ಲಿ, ನಿಮಗೆ ಒಂದು ದೋಷ ಸಂದೇಶ ಗೋಚರವಾಗುವುದು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಸಂಪಾದನೆಯೂ ಅಳಿಸಿ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಆಶಿಸುತ್ತೇವೆ, ಆದರೆ ನಾವು ಇದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಒಂದೊಮ್ಮೆ ನೀವು ದೋಷ ಸಂದೇಶ ಕಂಡರೆ, ದಯವಿಟ್ಟು ಎಲ್ಲಾ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುವವರೆಗೆ ಕಾಯಿರಿ. ನಂತರ ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಸಂಪಾದನೆ ಉಳಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ, ನಾವು ನಿಮ್ಮ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಒಂದು ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ ಎಂದು ಸಲಹೆಕೊಡುತ್ತೇವೆ. ''ಇತರೆ ಪರಿಣಾಮಗಳು:'' *ಹಿಂಬದಿಯ ಕಾರ್ಯಗಳು ನಿಧಾನವಾಗಿರುವವು ಮತ್ತು ಕೆಲವನ್ನು ಕೈ ಬಿಡಲಾಗುವುದು. ಕೆಂಪು ಕೊಂಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯದಂತೆ ತಕ್ಷಣ ಅಪ್ಡೇಟ್ ಆಗದೆ ಇರಬಹುದು. ನೀವು ಯಾವುದೇ ಬೇರೆಡೆ ಕೊಂಡಿ ಹೊಂದಿದ ಲೇಖನ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರೆ, ಆ ಕೊಂಡಿ ಸಹಜಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಕೆಂಪು ಉಳಿಯುವುದು. ಕೆಲ ಉದ್ದ-ಓಡುವ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಗಳು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಗುವುದು. * ಇತರ ಯಾವುದೇ ವಾರದಂತೆ ಕೋಡ್ ನಿಯೋಜನೆಗಳು ಸಂಭವಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ನಾವು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತೇವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ನಂತರ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕೇಸ್-ಬೈ-ಕೇಸ್ ಕೋಡ್ ಫ್ರೀಜ್‌ಗಳು ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಸಂಭವಿಸಬಹುದು. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|ಗಿಟ್‌ಲ್ಯಾಬ್]] ಸುಮಾರು 90 ನಿಮಿಷಗಳವರೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮುಂದೂಡಬಹುದು. ನೀವು [[wikitech:Switch_Datacenter|wikitech.wikimedia.org]] ನಲ್ಲಿ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಓದಬಹುದು. ಯಾವುದೇ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗುವುದು '''ದಯವಿಟ್ಟು ಈ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಸಮುದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಿ.'''</div><section end="server-switch"/> [[User:Trizek_(WMF)|Trizek_(WMF)]], ೧೫:೦೭, ೨೦ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Trizek (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27248326 --> == A2K Monthly Report for August 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are excited to present our August newsletter, showcasing the impactful initiatives led by CIS-A2K throughout the month. In this edition, you'll find a comprehensive overview of our events and activities, highlighting our collaborative efforts, community engagements, and a sneak peek into the exciting initiatives planned for the coming month. ; In the Limelight- Doing good as a creative person ; Monthly Recap * Wiki Women Collective - South Asia Call * Digitizing the Literary Legacy of Sane Guruji * A2K at Wikimania * Multilingual Wikisource ;Coming Soon - Upcoming Activities * Tamil Content Enrichment Meet * Santali Wiki Conference * TTT 2024 You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/August 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೨:೨೫, ೨೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == 'Wikidata item' link is moving. Find out where... == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><i>Apologies for cross-posting in English. Please consider translating this message.</i>{{tracked|T66315}} Hello everyone, a small change will soon be coming to the user-interface of your Wikimedia project. The [[d:Q16222597|Wikidata item]] [[w:|sitelink]] currently found under the <span style="color: #54595d;"><u>''General''</u></span> section of the '''Tools''' sidebar menu will move into the <span style="color: #54595d;"><u>''In Other Projects''</u></span> section. We would like the Wiki communities feedback so please let us know or ask questions on the [[m:Talk:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|Discussion page]] before we enable the change which can take place October 4 2024, circa 15:00 UTC+2. More information can be found on [[m:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|the project page]].<br><br>We welcome your feedback and questions.<br> [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೦:೨೮, ೨೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) </div> <!-- Message sent by User:Danny Benjafield (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Danny_Benjafield_(WMDE)/MassMessage_Test_List&oldid=27524260 --> == Invitation to Participate in Wiki Loves Ramadan Community Engagement Survey == Dear all, Apologies for writing in English. Please help to translate in your language. We are excited to announce the upcoming [[m:Wiki Loves Ramadan|Wiki Loves Ramadan]] event, a global initiative aimed at celebrating Ramadan by enriching Wikipedia and its sister projects with content related to this significant time of year. As we plan to organize this event globally, your insights and experiences are crucial in shaping the best possible participation experience for the community. To ensure that Wiki Loves Ramadan is engaging, inclusive, and impactful, we kindly invite you to participate in our community engagement survey. Your feedback will help us understand the needs of the community, set the event's focus, and guide our strategies for organizing this global event. Survey link: https://forms.gle/f66MuzjcPpwzVymu5 Please take a few minutes to share your thoughts. Your input will make a difference! Thank you for being a part of our journey to make Wiki Loves Ramadan a success. Warm regards, User:ZI Jony ೦೮:೫೦, ೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) Wiki Loves Ramadan Organizing Team <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27510935 --> == Help panel question on [[:ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ|ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ]] (೧೪:೫೭, ೧೦ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪) == 8 vachanakarara patichaya --[[ಸದಸ್ಯ:Sai gabesh|Sai gabesh]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Sai gabesh|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೪:೫೭, ೧೦ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) :ನಿಮ್ಮ ಪ್ರಶ್ನೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಲ್ಲ. ದಯವಿಟ್ಟು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ, ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲೇ ಬರೆಯಿರಿ. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮತ್ತು ಕಂಗ್ಲಿಷ್ ಬೇಡ.--[[ಸದಸ್ಯ:Pavanaja|ಪವನಜ ಯು. ಬಿ.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Pavanaja|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೭:೧೭, ೧೦ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) == A2K Monthly Report for September 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are thrilled to share our September newsletter, packed with highlights of the key initiatives driven by CIS-A2K over the past month. This edition features a detailed recap of our events, collaborative projects, and community outreach efforts. You'll also get an exclusive look at the exciting plans and initiatives we have in store for the upcoming month. Stay connected with our vibrant community and join us in celebrating the progress we’ve made together! ; In the Limelight- Santali Wiki Regional Conference 2024 ; Dispatches from A2K ; Monthly Recap * Book Lover’s Club in Belagavi * CIS-A2K’s Multi-Year Grant Proposal * Supporting the volunteer-led committee on WikiConference India 2025 * Tamil Content Enrichment Meet * Experience of CIS-A2K's Wikimania Scholarship recipients ;Coming Soon - Upcoming Activities * Train-the-trainer 2024 * Indic Community Engagement Call * A2K at Wikimedia Technology Summit 2024 You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/September 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೦:೪೩, ೧೦ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == Help panel question on [[:ಸದಸ್ಯ:Tanushree.M 2340671|ಸದಸ್ಯ:Tanushree.M 2340671]] (೨೨:೦೮, ೧೨ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪) == How to open new balakedarara puta --[[ಸದಸ್ಯ:Tanushree.M 2340671|Tanushree.M 2340671]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Tanushree.M 2340671|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೨:೦೮, ೧೨ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) :user page are can accessible through user menu on top of every page or searching in seach bar using keywords user: followed by username you are trying to search.<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೦೩:೪೪, ೧೩ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) == <span lang="en" dir="ltr">Preliminary results of the 2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> Hello all, Thank you to everyone who participated in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees election]]. Close to 6000 community members from more than 180 wiki projects have voted. The following four candidates were the most voted: # [[User:Kritzolina|Christel Steigenberger]] # [[User:Nadzik|Maciej Artur Nadzikiewicz]] # [[User:Victoria|Victoria Doronina]] # [[User:Laurentius|Lorenzo Losa]] While these candidates have been ranked through the vote, they still need to be appointed to the Board of Trustees. They need to pass a successful background check and meet the qualifications outlined in the Bylaws. New trustees will be appointed at the next Board meeting in December 2024. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Results|Learn more about the results on Meta-Wiki.]] Best regards, The Elections Committee and Board Selection Working Group <section end="announcement-content" /> </div> [[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]] ೧೩:೫೫, ೧೪ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:MPossoupe (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == Help panel question on [[:ಸಹಾಯ:ಲಿಪ್ಯಂತರ|ಸಹಾಯ:ಲಿಪ್ಯಂತರ]] (೧೯:೧೧, ೧೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪) == How to paste information here --[[ಸದಸ್ಯ:Kruthigowda|Kruthigowda]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Kruthigowda|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೯:೧೧, ೧೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) 9oqoto2wxw168es8k1895xrcyqrtkyo 1247752 1247751 2024-10-15T13:57:07Z ~aanzx 72368 /* Help panel question on ಸಹಾಯ:ಲಿಪ್ಯಂತರ (೧೯:೧೧, ೧೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪) */ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ 1247752 wikitext text/x-wiki [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಅರಳಿಕಟ್ಟೆ]] {{Shortcut|WP:VP}} {{ಅರಳಿಕಟ್ಟೆ-nav}} {{ಸೂಚನಾಫಲಕ-ಅರಳಿಕಟ್ಟೆ}} __NEWSECTIONLINK__ * '''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on [[WP:Newbotrequest|this page]]. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below. {{ಆರ್ಕೈವ್-ಅರಳಿಕಟ್ಟೆ}} {{clear}} == ಮೂಡುಬಿದಿರೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳ ವಿಕಿ ಯೋಜನೆ == ದಕ್ಷಿಣದ ಜೈನಕಾಶಿಯೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುವ ಮೂಡುಬಿದಿರೆಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳಾಗಿರುವ ಇಲ್ಲಿನ ಜೈನ ಬಸದಿಗಳು, ಪುರಾತನ ಕೆರೆಗಳು, ದೇವಾಲಯಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಸ್ಥಳಗಳ ಮಾಹಿತಿಯು ಇ-ಸೋರ್ಸ್ಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ. ವಿಕಿ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಲೇಖನ ಹಾಗೂ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟೇಶನ್ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಈ ಸ್ಥಳಗಳ ಪರಿಚಯ ಹಾಗೂ ವಿಕಿ ಯೋಜನೆಯ ಸಕ್ರಿಯ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಆಳ್ವಾಸ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ತಂಡವು ಕರಾವಳಿ ವಿಕಿಮಿಡಿಯನ್ಸ್ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದೊಂದಿಗೆ ಈ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಯೋಜನೆ/ಮೂಡುಬಿದಿರೆಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳ ಮಾಹಿತಿ ಸಂಗ್ರಹ ಹಾಗೂ ಕ್ಯೂಆರ್ ಕೋಡ್ ಅಳವಡಿಕೆ|ಯೋಜನೆಯನ್ನು]] ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸಮುದಾಯದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಕೋರುತ್ತಿದ್ದೇವೆ--[[ಸದಸ್ಯ:Durga bhat bollurodi|Durga bhat bollurodi]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Durga bhat bollurodi|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೩೪, ೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೩ (IST) == A new feature for previewing references on your wiki == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Page Previews and Reference Previews.png|alt=Montage of two screenshots, one showing the Reference Previews feature, and one showing the Page Previews feature|right|350x350px]] ''Apologies for writing in English. If you can translate this message, that would be much appreciated.'' Hi. As announced some weeks ago ^{[<nowiki/>[[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/CNPRQE2IG5ZNAVAOHBMF4AXXRLGJE6UT/|1]]] [<nowiki/>[[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2023/46|2]]]}, Wikimedia Deutschland’s [[m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes]] team introduced [[mw:Special:MyLanguage/Help:Reference_Previews|Reference Previews]] to many wikis, including this one. This feature shows popups for references in the article text. While this new feature is already usable on your wiki, most people here are not seeing it yet because your wiki has set [[m:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews#Relation to gadgets|a gadget as the default]] for previewing references. We plan to remove the default flag from the gadget on your wiki soon. This means: * The new default for reference popups on your wiki will be Reference Previews. * However, if you want to keep using the gadget, you can still enable it in [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|your personal settings]]. The benefit of having Reference Previews as the default is that the user experience will be consistent across wikis and with the [[mw:Special:MyLanguage/Page_Previews|Page Previews feature]], and that the software will be easier to maintain overall. This change is planned for February 14. If you have concerns about this change, [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews#Reference Previews to become the default for previewing references on more wikis.|please let us know on this talk page]] by February 12. – Kind regards, [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]], ೧೫:೦೦, ೨೩ ಜನವರಿ ೨೦೨೪ (IST) </div> <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johanna_Strodt_(WMDE)/MassMessageRecipients&oldid=26116190 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Wikimedia Foundation Board of Trustees 2024 Selection</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> : ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' : ''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Dear all, This year, the term of 4 (four) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Elections Committee]] will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Board Governance Committee created a Board Selection Working Group from Trustees who cannot be candidates in the 2024 community- and affiliate-selected trustee selection process composed of Dariusz Jemielniak, Nataliia Tymkiv, Esra'a Al Shafei, Kathy Collins, and Shani Evenstein Sigalov [3]. The group is tasked with providing Board oversight for the 2024 trustee selection process, and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 2024: Call for candidates and call for questions * June 2024: Affiliates vote to shortlist 12 candidates (no shortlisting if 15 or less candidates apply) [5] * June-August 2024: Campaign period * End of August / beginning of September 2024: Two-week community voting period * October–November 2024: Background check of selected candidates * Board's Meeting in December 2024: New trustees seated Learn more about the 2024 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|this Meta-wiki page]], and make your plan. '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2024 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Election Volunteers|Meta-wiki page]]. Best regards, [[m:Special:MyLanguage/User:Pundit|Dariusz Jemielniak]] (Governance Committee Chair, Board Selection Working Group) [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2021/Results#Elected [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Minutes:2023-08-15#Governance_Committee [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] Even though the ideal number is 12 candidates for 4 open seats, the shortlisting process will be triggered if there are more than 15 candidates because the 1-3 candidates that are removed might feel ostracized and it would be a lot of work for affiliates to carry out the shortlisting process to only eliminate 1-3 candidates from the candidate list.<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]]೦೧:೨೭, ೧೩ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:MPossoupe (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26349432 --> == ಬಾಬೆಲ್ ಟೆಂಪ್ಲೇಟು == ಬಾಬೆಲ್ ಟೆಂಪ್ಲೇಟು: ಇದರ ಹೆಡ್ಡಿಂಗ್ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ.{{#babel:kn-N|en-3|te-2|ta-1|hi-3|sa-1}}ಸರಿ ಮಾಡುವುದು ಹೇಗೆ? [[ಸದಸ್ಯ:Gangaasoonu|Gangaasoonu]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Gangaasoonu|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೮:೩೭, ೨೨ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೪ (IST) :ಯಾವ ಪದ ಅನುವಾದ ಮಾಡಬೇಕು ದಯವಿಟ್ಟು ತಿಳಿಸಿ, ಬಾಬೆಲ್ಅನ್ನು https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translate&action=proofread&group=ext-babel&language=kn ನೀವು ಕೂಡ ಅನುವಾದ ಮಾಡಬಹುದು, ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲ ಸಂದೇಶಗಳು ಅನುವಾದ ಆಗಿದೆ. <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೧:೨೫, ೨೨ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೪ (IST) == A2K Monthly Report for March 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, A2K is pleased to present its monthly newsletter for March, highlighting the impactful initiatives undertaken by CIS-A2K during the month. This newsletter provides a comprehensive overview of the events and activities conducted, giving you insight into our collaborative efforts and engagements. ; Collaborative Activities and Engagement * [[Commons:Wiki Loves Vizag 2024|Wiki Loves Vizag: Fostering Open Knowledge Through Photography]] ; Monthly Recap * [[:m:CIS-A2K/Events/She Leads|She Leads Program (Support)]] * [[:m:CIS-A2K/Events/WikiHour: Amplifying Women's Voices|WikiHour: Amplifying Women's Voices (Virtual)]] * [[:m:Wikimedia India Summit 2024|Wikimedia India Summit 2024]] * [[:m:CIS-A2K/Institutional Partners/Department of Language and Culture, Government of Telangana|Department of Language and Culture, Government of Telangana]] ; From the Team- Editorial ; Comic You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/March 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೭:೪೭, ೧೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote now to select members of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through May 9, 2024. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೦೧:೫೧, ೨೬ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == A2K Monthly Report for April 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are pleased to present our monthly newsletter for April, highlighting the impactful initiatives undertaken by CIS-A2K during the month. This newsletter provides a comprehensive overview of the events and activities conducted, giving you insight into our collaborative efforts and engagements. * In the Limelight- Chandan Chiring ; Monthly Recap * [[Commons:Tribal Culture Photography Competition]] * [[:m:CIS-A2K/Events/Indic Community Monthly Engagement Calls/April 12, 2024 Call]] * [[:m:CIS-A2K/Events/2024/Wikipedia training to Indian Language educators|Wikipedia Training to Indian Language educators]] * [[:m:Wiki Explores Bhadrachalam]] * Wikimedia Summit ; From the Team- Editorial ; Comic You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/April 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೧:೫೨, ೧೪ ಮೇ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == WMF’s Annual Plan Draft (2024-2025) and Session during the South Asia Open Community Call (SAOCC) == Hi Everyone, This message is regarding the [[:m:Wikimedia Foundation Annual Plan/2024-2025|Wikimedia Foundation’s Draft Annual Plan for 2024-2025]], and in continuation of [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/XER6M7X2LPMRVI4N5MPXMZ5G4UUMBIQR/ Maryana’s email]; inviting inputs from members of the movement. The entire annual plan is available in multiple languages and a shorter summary is available in close to 30 languages including many from South Asia; and open for your feedback. We invite you all to a session on the Annual Plan during 19th May's [:m:South Asia Open Community Call|South Asia Open Community Call (SAOCC)]], in line with the [[:m:Wikimedia Foundation Annual Plan/2024-2025/Collaboration|collaborative approach]] adopted by the foundation for finalizing Annual Plans. The discussion will be hosted by members of the senior leadership of the Wikimedia Foundation. Call Details (Please add the details to your respective calendars) * [https://meet.google.com/ffs-izis-bow Google Meeting] ** Date/Time: 19th May 2024 @ 1230-1400 UTC or 1800-1930 IST You can add any questions/comments on Etherpad [https://etherpad.wikimedia.org/p/South_Asia_Community_Call]; pre-submissions welcomed. Ps: To know more about the purpose of an Annual Plan, please read our [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Annual_Plan#Frequently_Asked_Questions_(FAQ) listed FAQs]. Look forward to seeing you on the call. Best [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೨:೦೫, ೧೪ ಮೇ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_Gill/lists/Indic_VPs&oldid=24930250 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Sign up for the language community meeting on May 31st, 16:00 UTC</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message"/>Hello all, The next language community meeting is scheduled in a few weeks - May 31st at 16:00 UTC. If you're interested, you can [https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Wikimedia_Language_engineering/Community_meetings#31_May_2024 sign up on this wiki page]. This is a participant-driven meeting, where we share language-specific updates related to various projects, collectively discuss technical issues related to language wikis, and work together to find possible solutions. For example, in the last meeting, the topics included the machine translation service (MinT) and the languages and models it currently supports, localization efforts from the Kiwix team, and technical challenges with numerical sorting in files used on Bengali Wikisource. Do you have any ideas for topics to share technical updates related to your project? Any problems that you would like to bring for discussion during the meeting? Do you need interpretation support from English to another language? Please reach out to me at ssethi(__AT__)wikimedia.org and [[etherpad:p/language-community-meeting-may-2024|add agenda items to the document here]]. We look forward to your participation! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೨:೫೨, ೧೫ ಮೇ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Feedback invited on Procedure for Sibling Project Lifecycle</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle/Invitation for feedback (MM)|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle/Invitation for feedback (MM)}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' [[File:Sibling Project Lifecycle Conversation 3.png|150px|right|link=:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle]] Dear community members, The [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs Committee]] (CAC) of the [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees|Wikimedia Foundation Board of Trustees]] invites you to give feedback on a '''[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle|draft Procedure for Sibling Project Lifecycle]]'''. This draft Procedure outlines proposed steps and requirements for opening and closing Wikimedia Sibling Projects, and aims to ensure any newly approved projects are set up for success. This is separate from the procedures for opening or closing language versions of projects, which is handled by the [[:m:Special:MyLanguage/Language committee|Language Committee]] or [[m:Special:MyLanguage/Closing_projects_policy|closing projects policy]]. You can find the details on [[:m:Special:MyLanguage/Talk:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle#Review|this page]], as well as the ways to give your feedback from today until the end of the day on '''June 23, 2024''', anywhere on Earth. You can also share information about this with the interested project communities you work with or support, and you can also help us translate the procedure into more languages, so people can join the discussions in their own language. On behalf of the CAC,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೦೭:೫೫, ೨೨ ಮೇ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == ವಿಕಿ ಲವ್ಸ್ ಮಂಗಳೂರು ೨೦೨೪ - ಫೊಟೋವಾಕ್ == ಕರಾವಳಿ ವಿಕಿಮೀಡಿಯನ್ಸ್ ಮತ್ತು CIS/A2K ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಆಯೋಜಿಸುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ತಿಂಗಳ '''ವಿಕಿ ಲವ್ಸ್ ಮಂಗಳೂರು ೨೦೨೪''' (ಮೇ ೧೦, ೨೦೨೪ ರಿಂದ ಜೂನ್ ೧೦, ೨೦೨೪ ರ ವರೆಗೆ) ವಿಕಿ ಕಾಮನ್ಸ್ ಗೆ ಫೊಟೊ ಹಾಕುವ ಸ್ಫರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವವರಿಗೆ ಮೇ ೨೬, ೨೦೨೪ ರಂದು ಮಂಗಳೂರು ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ [https://meta.wikimedia.org/wiki/Karavali_Wikimedians/Events/Wiki_Loves_Mangaluru_2024_-_Photo_Walk ಫೊಟೋವಾಕ್] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಡೆಯಲಿದೆ. ಸ್ಫರ್ಧೆಯ ವಿವರ [[c:Commons:Wiki_Loves_Mangaluru_2024|ಇಲ್ಲಿದೆ.]] [[ಸದಸ್ಯ:Babitha Shetty|Babitha Shetty]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Babitha Shetty|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೦:೦೧, ೨೬ ಮೇ ೨೦೨೪ (IST) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Announcing the first Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – results}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello, The scrutineers have finished reviewing the vote results. We are following up with the results of the first [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) election]]. We are pleased to announce the following individuals as regional members of the U4C, who will fulfill a two-year term: * North America (USA and Canada) ** – * Northern and Western Europe ** [[m:Special:MyLanguage/User:Ghilt|Ghilt]] * Latin America and Caribbean ** – * Central and East Europe (CEE) ** — * Sub-Saharan Africa ** – * Middle East and North Africa ** [[m:Special:MyLanguage/User:Ibrahim.ID|Ibrahim.ID]] * East, South East Asia and Pacific (ESEAP) ** [[m:Special:MyLanguage/User:0xDeadbeef|0xDeadbeef]] * South Asia ** – The following individuals are elected to be community-at-large members of the U4C, fulfilling a one-year term: * [[m:Special:MyLanguage/User:Barkeep49|Barkeep49]] * [[m:Special:MyLanguage/User:Superpes15|Superpes15]] * [[m:Special:MyLanguage/User:Civvì|Civvì]] * [[m:Special:MyLanguage/User:Luke081515|Luke081515]] * – * – * – * – Thank you again to everyone who participated in this process and much appreciation to the candidates for your leadership and dedication to the Wikimedia movement and community. Over the next few weeks, the U4C will begin meeting and planning the 2024-25 year in supporting the implementation and review of the UCoC and Enforcement Guidelines. Follow their work on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Meta-wiki]]. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೧೩:೪೪, ೩ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == ಮುಖಪುಟದಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡುವ ಬಟನ್ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. == ಮುಖಪುಟದಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡುವ ಬಟನ್ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. [[ಸದಸ್ಯ:Gangaasoonu|Gangaasoonu]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Gangaasoonu|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೮:೩೭, ೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) :ಈಗ ಆ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್‌ಗೆ ಸಂಪಾದನೆ ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೦೮:೪೯, ೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) {{section resolved|1=<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೦೮:೪೭, ೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST)}} ಕೆಲಸ ಮಾಡ್ತಿದೆ . ಧನ್ಯ.. [[ಸದಸ್ಯ:Gangaasoonu|Gangaasoonu]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Gangaasoonu|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೧:೧೯, ೮ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) == Wikimedia Technology Summit (WTS) 2024 - Scholarships == ''Note: Apologies for cross-posting and sending in English.'' <br> [[metawiki:3rd_Wikimedia_Technology_Summit_(WTS_2024)|Wikimedia Technology Summit (WTS) 2024]] is focused on using technology to enhance inclusivity across Wikipedia and its associated projects. We aim to explore strategies for engaging underrepresented communities and languages while also strengthening the technical foundation. By fostering collaboration between developers, users, and researchers, we can unite our efforts to create, innovate, and advance the technology that drives open knowledge. <br> We invite community members residing in India who are interested in attending WTS 2024 in person to apply for scholarships by July 10, 2024. The summit will be held at IIIT Hyderabad, India, in October 2024. <br> To apply, please fill out the application form by clicking [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeoO22CuLXrNzL10rJ2guQsxuVtgJAP82EUYuZyBI46nPAHWw/viewform this link]]. <br> On behalf of the WTS 2024 Scholarship Committee : [[ಸದಸ್ಯ:Kasyap|Kasyap]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Kasyap|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೩:೪೦, ೧೧ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">The final text of the Wikimedia Movement Charter is now on Meta</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final draft available|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final draft available}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hi everyone, The final text of the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] is now up on Meta in more than 20 languages for your reading. '''What is the Wikimedia Movement Charter?''' The Wikimedia Movement Charter is a proposed document to define roles and responsibilities for all the members and entities of the Wikimedia movement, including the creation of a new body – the Global Council – for movement governance. '''Join the Wikimedia Movement Charter “Launch Party”''' Join the [[m:Special:MyLanguage/Event:Movement Charter Launch Party|“Launch Party”]] on '''June 20, 2024''' at '''14.00-15.00 UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1718892000 your local time]). During this call, we will celebrate the release of the final Charter and present the content of the Charter. Join and learn about the Charter before casting your vote. '''Movement Charter ratification vote''' Voting will commence on SecurePoll on '''June 25, 2024''' at '''00:01 UTC''' and will conclude on '''July 9, 2024''' at '''23:59 UTC.''' You can read more about the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting|voting process, eligibility criteria, and other details]] on Meta. If you have any questions, please leave a comment on the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Charter|Meta talk page]] or email the MCDC at [mailto:mcdc@wikimedia.org mcdc@wikimedia.org]. On behalf of the MCDC,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೧೪:೧೪, ೧೧ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಬೇಕಾಗಿದೆ == [https://en.wikipedia.org/wiki/Template:LGBT Template:LGBT] ಎಂಬ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಬೇಕಾಗಿದೆ. ದಯವಿಟ್ಟು ಆಮದು ಮಾಡಿ. --[[ಸದಸ್ಯ:Dhanalakshmi .K. T|Dhanalakshmi .K. T]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Dhanalakshmi .K. T|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೨:೪೮, ೧೧ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) {{section resolved|1=<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೦೬:೨೩, ೧೨ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST)}} == ಸಹಾಯ ಕೋರಿಕೆ == ನನ್ನ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು gadgets ಗಳನ್ನು ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ್ದರೂ ಸಂಪಾದನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅದು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ತಿಂಗಳ ಹಿಂದಿನವರೆಗೆ ಇದು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ದಯವಿಟ್ಟು ತಿಳಿದವರು ಸಲಹೆ ನೀಡಬೇಕಾಗಿ ವಿನಂತಿ [[ಸದಸ್ಯ:VASANTH S.N.|VASANTH S.N.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:VASANTH S.N.|ಚರ್ಚೆ]]) [[ಸದಸ್ಯ:VASANTH S.N.|VASANTH S.N.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:VASANTH S.N.|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೪:೫೧, ೨೨ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) :@[[ಸದಸ್ಯ:VASANTH S.N.|VASANTH S.N.]], ಯಾವ ಗ್ಯಾಜೆಟ್ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದರೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದು. <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೨:೨೪, ೨೩ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) ::ಗ್ಯಾಜೆಟ್ ತಲೆಬರಹದಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಎಲ್ಲಾ, ಅಂದರೆ ಹಾಟ್ ಕ್ಯಾಟ್, ಪ್ರೂವ್ ಇಟ್ ಇತ್ಯಾದಿ. ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಬ್ರೌಸರ್ ಉಪಯೋಗಿಸಿದೆ, ಜವಾ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಎನೇಬಲ್ ಮಾಡಿದೆ. ನನ್ನ ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷಾ ಅಕೌಂಟ್‍ನಲ್ಲಿ ಇವೆಲ್ಲಾ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ದಯವಿಟ್ಟು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ. ದನ್ಯವಾದಗಳು ~~ [[ಸದಸ್ಯ:VASANTH S.N.|VASANTH S.N.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:VASANTH S.N.|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೯:೫೦, ೨೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) :::[[w:wikipedia:Bypass your cache]] ಪುಟದ್ದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿರುವ ಹಾಗೆ ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಬ್ರೌಸರ್ ನ cache memory ಅನ್ನು ಕ್ಲಿಯರ್ ಮಾಡಿ.<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೧:೩೯, ೨೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) ::::ಸರಿಯಾಯಿತು. ಧನ್ಯವಾದಗಳು~ [[ಸದಸ್ಯ:VASANTH S.N.|VASANTH S.N.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:VASANTH S.N.|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೫:೫೦, ೨೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) {{section resolved|1=<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೨೦:೦೮, ೨೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST)}} == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Voting to ratify the Wikimedia Movement Charter is now open – cast your vote</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Ratification vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Ratification vote opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello everyone, The voting to ratify the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|'''Wikimedia Movement Charter''']] is now open. The Wikimedia Movement Charter is a document to define roles and responsibilities for all the members and entities of the Wikimedia movement, including the creation of a new body – the Global Council – for movement governance. The final version of the Wikimedia Movement Charter is [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|available on Meta in different languages]] and attached [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wikimedia_Movement_Charter_(June_2024).pdf here in PDF format] for your reading. Voting commenced on SecurePoll on '''June 25, 2024''' at '''00:01 UTC''' and will conclude on '''July 9, 2024''' at '''23:59 UTC'''. Please read more on the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting|voter information and eligibility details]]. After reading the Charter, please [[Special:SecurePoll/vote/398|'''vote here''']] and share this note further. If you have any questions about the ratification vote, please contact the Charter Electoral Commission at [mailto:cec@wikimedia.org '''cec@wikimedia.org''']. On behalf of the CEC,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೧೬:೨೧, ೨೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == A2K Monthly Report for May 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are pleased to present our May newsletter, showcasing the impactful initiatives undertaken by CIS-A2K throughout the month. This edition offers a comprehensive overview of our events and activities, providing insights into our collaborative efforts and community engagements. ; In the Limelight: Openness for Cultural Heritage ; Monthly Recap * Digitisation Workshop * [[Commons:Tribal Culture Photography Competition]] * [[:m:CIS-A2K/Events/Wiki Technical Training 2024|Wiki Technical Training]] ; Dispatches from A2K ; Coming Soon * Future of Commons Convening You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/May 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೮:೦೬, ೨೭ ಜೂನ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == ನೀತಿನಿಯಮ ಸಂಪಾದನೋತ್ಸವ == ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯವನ್ನು ನಡೆಸುವ ನೀತಿನಿಯಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವು ಪುಟಗಳು ಇವೆ. ಇನ್ನು ಹಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನೀತಿನಿಯಮಗಳು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿವೆ. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಾವು ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯದ [[:w:Wikipedia:Policies and guidelines|ನೀತಿನಿಯಮಗಳನ್ನೇ]] ಪಾಲಿಸುತ್ತೇವೆ. ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯದ ನೀತಿನಿಯಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ನೀತಿ ನಿಯಮಗಳು|ಒಂದು ಪುಟ ಇದೆ]]. ಅದರಲ್ಲಿ ಹಲವು ಕೊಂಡಿಗಳು ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿವೆ. ಅಂದರೆ ಆ ಪುಟಗಳ ಸೃಷ್ಟಿ ಆಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಈ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ, ಅಂದರೆ, ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯಕ್ಕೆ ಅತೀ ಅಗತ್ಯ ನೀತಿನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿ ಅಗತ್ಯ ಪುಟಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಅಥವಾ ಇರುವ ಪುಟಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಒಂದು ಸಂಪಾದನೋತ್ಸವವನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ವಿವರಗಳು ಈ [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಸಂಪಾದನೋತ್ಸವಗಳು/ನೀತಿನಿಯಮ ಸಂಪಾದನೋತ್ಸವ|ಪುಟದಲ್ಲಿವೆ]].-[[ಸದಸ್ಯ:Pavanaja|ಪವನಜ ಯು. ಬಿ.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Pavanaja|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೧:೦೨, ೪ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) == Cleaning up files == Hello! All files need a valid license, a source (for example "own photo") and author (your user name if you are the creator). If they are non-free they need a valid fair-use rationale. Files that does not have that should be deleted. So all files should be checked to make sure they have a license etc. A good place to start could be the files in [[ವಿಶೇಷ:UnusedFiles]] because they can probably just be deleted if they do not have a good license. And non-free files should be deleted if not in use. If uploader is active they can check and fix. If uploader is no longer active it may not be possible to save the files. So it is important that all active users check the files they have uploaded. If the file is free and have a good source and author they should be moved to Commons so they can be used on other wikis. I have set up the configuration page so now it is possible to move files to Commons with a few clicks. All you have to do is to make sure the file have a good license and a source and author and then click on Export to Wikimedia Commons. I just moved [[:ಚಿತ್ರ:169534 4103301192346 295814252 o.jpg]] and added it to [[:c:Category:Kannada Wikipedians]]. If admins delete the files that are moved to Commons or have no license etc. it will be easier to see which files are checked. Also the latest version of creative commons is 4.0 so [[MediaWiki:Licenses]] should be updated. Finally GFDL is not a good license for media files. So if you are the uploader and file is licensed GFDL only please convider to add Cc-by-sa-4.0 too. --[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MGA73|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೭:೧೩, ೭ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) :@[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]], i will look into moving/removing files , there are some files that needs review, will delete unused files that does not have valid licence tag soon. sorry for delayed response. Thanks for notifying.<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೦:೦೨, ೨೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) ::Hello [[User:~aanzx|~aanzx]]! Thank you. If you add either [[Template:Free media]] or [[Template:Non-free media]] to all license templates it is easy to make lists of files without a license, non-free files used outside the article namespace etc. Right now there are only 41 files in [[:ವರ್ಗ:All free media]] and 214 filed in [[:ವರ್ಗ:All non-free media]]. Since the total number of files is 2,446 it means almost 2.000 files are not yes added to one of those categories. If you need help with the lists let me know. --[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MGA73|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೪:೨೭, ೨೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) :::@[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] , thank you , if you have already know any user script or tools that help me quickly categorise & review file pages would be helpful, I was searching for something like that last time I took look at cleanup 2years ago https://kn.wikipedia.org/wiki/Special:Log?type=delete&user=%7Eaanzx&page=&wpdate=2022-12-29&tagfilter=&subtype=&wpFormIdentifier=logeventslist <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೨೧:೦೩, ೨೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) ::::Hello [[User:~aanzx|~aanzx]]! I usually make lists like the ones on [[:an:Usuario:MGA73/Status]]. Is it something like that you are looking for? And of course I always suggest that free files are uploaded to Commons instead of locally. That will make less work for the local admins. --[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MGA73|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೧:೫೮, ೨೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) :::::@[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] , Yeah kind of looking for similar, i need a list of all images , content of images :::::a quarry query would be welcomed as i have limited knowledge on creating queries, For example {| class="wikitable" |- ! file name || image || content |- | [[:file:Akhil_Bharatiya_Vidyarthi_Parishad_official_logo.png]] || [[file:Akhil_Bharatiya_Vidyarthi_Parishad_official_logo.png|50px]] ||<nowiki> == ಸಾರಾಂಶ == Akhil Bharatiya Vidyarthi Parishad official logo == ಪರವಾನಗಿ == {{Non-free logo}}</nowiki> |- |} :::::and something userscript to tag quickly tag images with free , non free media , or any licence applicable, i will look into moving files to commons based duplicate files/relevance. please let any such thing is available, so that could review it easily, <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೦:೪೮, ೨೯ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) [[User:~aanzx|~aanzx]] I know there are scripts that can help cleanup but I have not used them myself. I have seen users clean up on Ukrainian Wikipedia but I never tried to figure out how they work because the Ukrainian language is very different from my language. I once made [[:ja:利用者:MGA73/NowCommonsCheck.js]] to be able to review files with a NowCommons. To make it work I added <nowiki><span class="NC-reviewme"></span></nowiki> to the NowCommons template. The script could do two things. Either add "|retransfer=yes" to a template or remove the template. It should be possible to make the script do more than that. So what I can think of right now is something like this: If you want to check all files one option was to have a bot add a template to all files and have the template put the files in "Category:Files need a check". That template should have a lot of different links to click: * [Everything looks ok] - will remove the template. * [Delete] - will add a deletion tag. Could add more options to get different reasons to delete. * [Free file] - will add a blank [[ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:Information]] but user have to fill in the fields manually. Only copyright holder can add a license unless it is PD-old for example. * [Logo] - will add a license template for logos * [Book cover] - will add a license template for book covers * [Movie poster], [Music cover], [Game cover] etc. (same: add the relevant template) We just have to add all the relevant options and to decide when a fair use rationale is needed. You could argue that if it is a logo then the rationale could be inside the license template. But if it is a historic photo then a rationale is needed. But after the click the user still have to fill in the fields manually. The code will be easier to understand if the code just adds a <nowiki>{{subst:Add non-free historic image}}</nowiki> and that page will add all the text (headings, templates etc.) formated the right way. About the list it should be possible to make something like that. But I do not know how easy it will be. But to save time I think we have to decide first what we would like to try first. --[[ಸದಸ್ಯ:MGA73|MGA73]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MGA73|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೨:೪೨, ೨೯ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Voting to ratify the Wikimedia Movement Charter is ending soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final reminder}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello everyone, This is a kind reminder that the voting period to ratify the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] will be closed on '''July 9, 2024''', at '''23:59 UTC'''. If you have not voted yet, please vote [[m:Special:SecurePoll/vote/398|on SecurePoll]]. On behalf of the [[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Ratification/Voting#Electoral_Commission|Charter Electoral Commission]],<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೦೯:೧೫, ೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">U4C Special Election - Call for Candidates</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – call for candidates|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – call for candidates}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, A special election has been called to fill additional vacancies on the U4C. The call for candidates phase is open from now through July 19, 2024. The [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the [[:foundation:Wikimedia Foundation Universal Code of Conduct|UCoC]]. Community members are invited to submit their applications in the special election for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please review the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|U4C Charter]]. In this special election, according to [[Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter#2. Elections and Terms|chapter 2 of the U4C charter]], there are 9 seats available on the U4C: '''four''' community-at-large seats and '''five''' regional seats to ensure the U4C represents the diversity of the movement. [[Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter#5. Glossary|No more than two members of the U4C can be elected from the same home wiki]]. Therefore, candidates must not have English Wikipedia, German Wikipedia, or Italian Wikipedia as their home wiki. Read more and submit your application on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|Meta-wiki]]. In cooperation with the U4C,<section end="announcement-content" /> </div> -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) ೦೫:೩೩, ೧೦ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Wikimedia Movement Charter ratification voting results</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Results of the ratification vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Results of the ratification vote}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello everyone, After carefully tallying both individual and affiliate votes, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting#Electoral Commission|Charter Electoral Commission]] is pleased to announce the final results of the Wikimedia Movement Charter voting.   As [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Charter#Thank you for your participation in the Movement Charter ratification vote!|communicated]] by the Charter Electoral Commission, we reached the quorum for both Affiliate and individual votes by the time the vote closed on '''July 9, 23:59 UTC'''. We thank all 2,451 individuals and 129 Affiliate representatives who voted in the ratification process. Your votes and comments are invaluable for the future steps in Movement Strategy. The final results of the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] ratification voting held between 25 June and 9 July 2024 are as follows: '''Individual vote:''' Out of 2,451 individuals who voted as of July 9 23:59 (UTC), 2,446 have been accepted as valid votes. Among these, '''1,710''' voted “yes”; '''623''' voted “no”; and '''113''' selected “–” (neutral). Because the neutral votes don’t count towards the total number of votes cast, 73.30% voted to approve the Charter (1710/2333), while 26.70% voted to reject the Charter (623/2333). '''Affiliates vote:''' Out of 129 Affiliates designated voters who voted as of July 9 23:59 (UTC), 129 votes are confirmed as valid votes. Among these, '''93''' voted “yes”; '''18''' voted “no”; and '''18''' selected “–” (neutral). Because the neutral votes don’t count towards the total number of votes cast, 83.78% voted to approve the Charter (93/111), while 16.22% voted to reject the Charter (18/111). '''Board of Trustees of the Wikimedia Foundation:''' The Wikimedia Foundation Board of Trustees voted '''not to ratify''' the proposed Charter during their special Board meeting on July 8, 2024. The Chair of the Wikimedia Foundation Board of Trustees, Nataliia Tymkiv, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/Board_resolution_and_vote_on_the_proposed_Movement_Charter|shared the result of the vote, the resolution, meeting minutes and proposed next steps]].   With this, the Wikimedia Movement Charter in its current revision is '''not ratified'''. We thank you for your participation in this important moment in our movement’s governance. The Charter Electoral Commission, [[m:User:Abhinav619|Abhinav619]], [[m:User:Borschts|Borschts]], [[m:User:Iwuala Lucy|Iwuala Lucy]], [[m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]], [[m:User:Der-Wir-Ing|Der-Wir-Ing]]<section end="announcement-content" /> </div> [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೩:೨೨, ೧೮ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == A2K Monthly Report for June 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are excited to share our June newsletter, highlighting the impactful initiatives undertaken by CIS-A2K over the past month. This edition provides a detailed overview of our events and activities, offering insights into our collaborative efforts and community engagements and a brief regarding upcoming initiatives for next month. ; In the Limelight- Book Review: Geographies of Digital Exclusion ; Monthly Recap * [[:m:CIS-A2K/Events/Wiki Technical Training 2024|Wiki Technical Training]] * Strategy discussion (Post-Summit Event) ; Dispatches from A2K * Future of Commons ;Coming Soon - Upcoming Activities * Gearing up for Wikimania 2024 * Commons workshop and photo walk in Hyderabad ; Comic You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/June 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೧:೫೩, ೨೬ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote now to fill vacancies of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – voting opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – voting opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through '''August 10, 2024'''. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೦೮:೧೭, ೨೭ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == Help panel question on [[:ಸದಸ್ಯ:2331424 Sandhya|ಸದಸ್ಯ:2331424 Sandhya]] (೧೧:೨೧, ೨೭ ಜುಲೈ ೨೦೨೪) == Where is Nanna prayoga puta --[[ಸದಸ್ಯ:2331424 Sandhya|2331424 Sandhya]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:2331424 Sandhya|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೧:೨೧, ೨೭ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) :[[Special:Mypage/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ]] , ಅ ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ನಿಮಗೆ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಪರದೆಯ ಮೇಲಿನ ಬಲ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[mediawikiwiki:Reading/Web/Desktop_Improvements/Features/User_menu|user dropdown ಮೆನು]] ನಲ್ಲಿ <pre>ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ</pre> /<pre>Sandbox</pre> ಆಯ್ಕೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೧:೪೬, ೨೭ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) == Train-the-Trainer (TTT) 2024: Call for Applications == ''Apologies for writing in English, please feel free to post this into your language.'' Dear Wikimedians, We are thrilled to announce the 9ninth iteration of the Train-the-Trainer (TTT) program, co-hosted by CIS-A2K and the Odia Wikimedians User Group. TTT 2024 will be held from October 18-20, 2024, in Odisha. This event aims to enhance leadership and training skills among active Indian Wikimedians, with a focus on innovative approaches to foster deeper engagement and learning. ; Key Details: * Event Dates: October 18-20, 2024 * Location: Odisha, India * Eligibility: Open to active Indian Wikimedians * Scholarship Application Deadline: Thursday, August 15, 2024 We encourage all interested community members to apply for scholarships. Please review the event details and application guidelines on the [[:m:Meta page|Meta page]] before submitting your application. Apply Here: [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeshY7skcMUfevuuzTr57tKr_wwoefrJ9iehq6Gn_R8jl6FmA/viewform Scholarship Application Form] For any questions, please post on the [[:m:Talk:CIS-A2K/Events/Train the Trainer Program/2024|Event talk page]] or email nitesh@cis-india.org. We look forward to your participation and contributions! Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೬:೧೫, ೩೧ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Train-the-Trainer (TTT) 2024: Call for Applications == ''Apologies for writing in English, please feel free to post this into your language.'' Dear Wikimedians, We are thrilled to announce the 9ninth iteration of the Train-the-Trainer (TTT) program, co-hosted by CIS-A2K and the Odia Wikimedians User Group. TTT 2024 will be held from October 18-20, 2024, in Odisha. This event aims to enhance leadership and training skills among active Indian Wikimedians, with a focus on innovative approaches to foster deeper engagement and learning. ; Key Details: * Event Dates: October 18-20, 2024 * Location: Odisha, India * Eligibility: Open to active Indian Wikimedians * Scholarship Application Deadline: Thursday, August 15, 2024 We encourage all interested community members to apply for scholarships. Please review the event details and application guidelines on the [[:m:Meta page|Meta page]] before submitting your application. Apply Here: [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeshY7skcMUfevuuzTr57tKr_wwoefrJ9iehq6Gn_R8jl6FmA/viewform Scholarship Application Form] For any questions, please post on the [[:m:Talk:CIS-A2K/Events/Train the Trainer Program/2024|Event talk page]] or email nitesh@cis-india.org. We look forward to your participation and contributions! Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೬:೧೬, ೩೧ ಜುಲೈ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Reminder! Vote closing soon to fill vacancies of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – reminder to vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – reminder to vote}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, The voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is closing soon. It is open through 10 August 2024. Read the information on [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election/2024_Special_Election#Voting|the voting page on Meta-wiki to learn more about voting and voter eligibility]]. If you are eligible to vote and have not voted in this special election, it is important that you vote now. '''Why should you vote?''' The U4C is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community input into the committee membership is critical to the success of the UCoC. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C,<section end="announcement-content" /> </div> -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) ೨೧:೦೦, ೬ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == <span lang="en" dir="ltr">Coming soon: A new sub-referencing feature – try it!</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="Sub-referencing"/> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|{{#ifeq:{{#dir}}|ltr|right|left}}|400px]] Hello. For many years, community members have requested an easy way to re-use references with different details. Now, a MediaWiki solution is coming: The new sub-referencing feature will work for wikitext and Visual Editor and will enhance the existing reference system. You can continue to use different ways of referencing, but you will probably encounter sub-references in articles written by other users. More information on [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|the project page]]. '''We want your feedback''' to make sure this feature works well for you: * [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes/Sub-referencing#Test|Please try]] the current state of development on beta wiki and [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|let us know what you think]]. * [[m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing/Sign-up|Sign up here]] to get updates and/or invites to participate in user research activities. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]’s [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes|Technical Wishes]] team is planning to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We will reach out to creators/maintainers of tools and templates related to references beforehand. Please help us spread the message. --[[m:User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[m:User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]]) 10:36, 19 August 2024 (UTC) <section end="Sub-referencing"/> </div> <!-- Message sent by User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=27309345 --> == Reminder: Apply for TTT 2024 Scholarships by August 22 == Dear Wikimedians, '''Important Reminder''': The scholarship application deadline has been extended till Thursday, August 22, 2024. We encourage active Wikimedians to submit their applications before the deadline. Please ensure you review the essential details on [[:m:CIS-A2K/Events/Train the Trainer Program/2024|Meta page]] regarding this event. Scholarship Application [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeshY7skcMUfevuuzTr57tKr_wwoefrJ9iehq6Gn_R8jl6FmA/viewform form] For any questions, please reach out on the Event talk page or via email at nitesh@cis-india.org or Chinmayee at chinumishra70@gmail.com. Regards, TTT 2024 Organising team [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೧:೪೫, ೨೧ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&oldid=22433435 --> == Sign up for the language community meeting on August 30th, 15:00 UTC == Hi all, The next language community meeting is scheduled in a few weeks—on August 30th at 15:00 UTC. If you're interested in joining, you can [https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#30_August_2024 sign up on this wiki page]. This participant-driven meeting will focus on sharing language-specific updates related to various projects, discussing technical issues related to language wikis, and working together to find possible solutions. For example, in the last meeting, topics included the Language Converter, the state of language research, updates on the Incubator conversations, and technical challenges around external links not working with special characters on Bengali sites. Do you have any ideas for topics to share technical updates or discuss challenges? Please add agenda items to the document [https://etherpad.wikimedia.org/p/language-community-meeting-aug-2024 here] and reach out to ssethi(__AT__)wikimedia.org. We look forward to your participation! [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೪:೪೯, ೨೩ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == A2K Monthly Report for July 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are excited to share our July newsletter, highlighting the impactful initiatives undertaken by CIS-A2K over the past month. This edition provides a detailed overview of our events and activities, offering insights into our collaborative efforts and community engagements and a brief regarding upcoming initiatives for next month. ; In the Limelight- NEP Study Report ; Monthly Recap * [https://cis-india.org/raw/report-on-the-future-of-the-commons Future of Commons] * West Bengal Travel Report ;Coming Soon - Upcoming Activities * [[:m:CIS-A2K/Events/Train the Trainer Program/2024|Train the Trainer 2024]] You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/July 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೪:೩೫, ೨೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == <span lang="en" dir="ltr">Announcing the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/board-elections@lists.wikimedia.org/thread/OKCCN2CANIH2K7DXJOL2GPVDFWL27R7C/ Original message at wikimedia-l]. [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement - results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement - results}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, The scrutineers have finished reviewing the vote and the [[m:Special:MyLanguage/Elections Committee|Elections Committee]] have certified the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Results|results]] for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) special election]]. I am pleased to announce the following individual as regional members of the U4C, who will fulfill a term until 15 June 2026: * North America (USA and Canada) ** Ajraddatz The following seats were not filled during this special election: * Latin America and Caribbean * Central and East Europe (CEE) * Sub-Saharan Africa * South Asia * The four remaining Community-At-Large seats Thank you again to everyone who participated in this process and much appreciation to the candidates for your leadership and dedication to the Wikimedia movement and community. Over the next few weeks, the U4C will begin meeting and planning the 2024-25 year in supporting the implementation and review of the UCoC and Enforcement Guidelines. You can follow their work on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Meta-Wiki]]. On behalf of the U4C and the Elections Committee,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] ೧೯:೩೬, ೨ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == <span lang="en" dir="ltr">Have your say: Vote for the 2024 Board of Trustees!</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> Hello all, The voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|2024 Board of Trustees election]] is now open. There are twelve (12) candidates running for four (4) seats on the Board. Learn more about the candidates by [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Candidates|reading their statements]] and their [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Questions_for_candidates|answers to community questions]]. When you are ready, go to the [[Special:SecurePoll/vote/400|SecurePoll]] voting page to vote. '''The vote is open from September 3rd at 00:00 UTC to September 17th at 23:59 UTC'''. To check your voter eligibility, please visit the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Voter_eligibility_guidelines|voter eligibility page]]. Best regards, The Elections Committee and Board Selection Working Group<section end="announcement-content" /> </div> [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೭:೪೪, ೩ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == ನಿಮ್ಮ ವಿಕಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಓದಲು-ಮಾತ್ರ ಲಭ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ == <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|ಈ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಇನ್ನೊಂದು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಓದಿ]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] [[foundation:|ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ ಫೌಂಡೇಶನ್]] ತನ್ನ ಡೇಟಾ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ವಿಕಿಪೀಡಿಯಾ ಮತ್ತು ಇತರೆ ವಿಕಿಮೀಡಿಯಾ ವಿಕಿಗಳು ವಿಕೋಪಗಳ ನಂತರವೂ ಆನ್ಲೈನ್ ನಲ್ಲಿ ಇರುವವೆಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಪೂರ್ಣ ಸಂಚಾರವು '''{{#time:j xg|2024-09-25|kn}}''' ಕ್ಕೆ ಶುರುವಾಗುತ್ತದೆ. ಪರೀಕ್ಷೆಯು '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2024-09-25T15:00|en}} {{#time:H:i e|2024-09-25T15:00}}]''' ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ದುರಾದೃಷ್ಟವಂತೆ, [[mw:Special:MyLanguage/Manual:What is MediaWiki?|ಮೀಡಿಯಾ ವಿಕಿ]]ಯಲ್ಲಿನ ಕೆಲ ಮಿತಿಗಳಿಂದಾಗಿ, ಈ ವರ್ಗಾವಣೆಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಪಾದನೆಗಳು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಈ ಅಡ್ಡಿಗಾಗಿ ನಾವು ಕ್ಷಮೆ ಕೋರುತ್ತೇವೆ, ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಲು ನಾವು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಈ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ನಡೆಯುವ 30 ನಿಮಿಷಗಳ ಮೊದಲು ಎಲ್ಲಾ ವಿಕಿಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾನರ್ ಅನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">This banner will remain visible until the end of the operation.</span> '''ನೀವು ಈ ಸಣ್ಣ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಿಕಿಗಳನ್ನು ಓದಬಹುದು, ಆದರೆ ಸಂಪಾದಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.''' *ನೀವು ಒಂದು ಗಂಟೆಯವರೆಗೆ ಸಂಪಾದಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.{{#time:l j xg Y|2024-09-25|kn}} *ನೀವು ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಪಾದನೆ ಮಾಡಲು ಅಥವಾ ಉಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಲ್ಲಿ, ನಿಮಗೆ ಒಂದು ದೋಷ ಸಂದೇಶ ಗೋಚರವಾಗುವುದು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಸಂಪಾದನೆಯೂ ಅಳಿಸಿ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಆಶಿಸುತ್ತೇವೆ, ಆದರೆ ನಾವು ಇದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಒಂದೊಮ್ಮೆ ನೀವು ದೋಷ ಸಂದೇಶ ಕಂಡರೆ, ದಯವಿಟ್ಟು ಎಲ್ಲಾ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುವವರೆಗೆ ಕಾಯಿರಿ. ನಂತರ ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಸಂಪಾದನೆ ಉಳಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ, ನಾವು ನಿಮ್ಮ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಒಂದು ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ ಎಂದು ಸಲಹೆಕೊಡುತ್ತೇವೆ. ''ಇತರೆ ಪರಿಣಾಮಗಳು:'' *ಹಿಂಬದಿಯ ಕಾರ್ಯಗಳು ನಿಧಾನವಾಗಿರುವವು ಮತ್ತು ಕೆಲವನ್ನು ಕೈ ಬಿಡಲಾಗುವುದು. ಕೆಂಪು ಕೊಂಡಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯದಂತೆ ತಕ್ಷಣ ಅಪ್ಡೇಟ್ ಆಗದೆ ಇರಬಹುದು. ನೀವು ಯಾವುದೇ ಬೇರೆಡೆ ಕೊಂಡಿ ಹೊಂದಿದ ಲೇಖನ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರೆ, ಆ ಕೊಂಡಿ ಸಹಜಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಕೆಂಪು ಉಳಿಯುವುದು. ಕೆಲ ಉದ್ದ-ಓಡುವ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಗಳು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಗುವುದು. * ಇತರ ಯಾವುದೇ ವಾರದಂತೆ ಕೋಡ್ ನಿಯೋಜನೆಗಳು ಸಂಭವಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ನಾವು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತೇವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ನಂತರ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕೇಸ್-ಬೈ-ಕೇಸ್ ಕೋಡ್ ಫ್ರೀಜ್‌ಗಳು ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಸಂಭವಿಸಬಹುದು. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|ಗಿಟ್‌ಲ್ಯಾಬ್]] ಸುಮಾರು 90 ನಿಮಿಷಗಳವರೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮುಂದೂಡಬಹುದು. ನೀವು [[wikitech:Switch_Datacenter|wikitech.wikimedia.org]] ನಲ್ಲಿ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಓದಬಹುದು. ಯಾವುದೇ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗುವುದು '''ದಯವಿಟ್ಟು ಈ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಸಮುದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಿ.'''</div><section end="server-switch"/> [[User:Trizek_(WMF)|Trizek_(WMF)]], ೧೫:೦೭, ೨೦ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Trizek (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27248326 --> == A2K Monthly Report for August 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are excited to present our August newsletter, showcasing the impactful initiatives led by CIS-A2K throughout the month. In this edition, you'll find a comprehensive overview of our events and activities, highlighting our collaborative efforts, community engagements, and a sneak peek into the exciting initiatives planned for the coming month. ; In the Limelight- Doing good as a creative person ; Monthly Recap * Wiki Women Collective - South Asia Call * Digitizing the Literary Legacy of Sane Guruji * A2K at Wikimania * Multilingual Wikisource ;Coming Soon - Upcoming Activities * Tamil Content Enrichment Meet * Santali Wiki Conference * TTT 2024 You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/August 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೨:೨೫, ೨೬ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == 'Wikidata item' link is moving. Find out where... == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><i>Apologies for cross-posting in English. Please consider translating this message.</i>{{tracked|T66315}} Hello everyone, a small change will soon be coming to the user-interface of your Wikimedia project. The [[d:Q16222597|Wikidata item]] [[w:|sitelink]] currently found under the <span style="color: #54595d;"><u>''General''</u></span> section of the '''Tools''' sidebar menu will move into the <span style="color: #54595d;"><u>''In Other Projects''</u></span> section. We would like the Wiki communities feedback so please let us know or ask questions on the [[m:Talk:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|Discussion page]] before we enable the change which can take place October 4 2024, circa 15:00 UTC+2. More information can be found on [[m:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|the project page]].<br><br>We welcome your feedback and questions.<br> [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೦:೨೮, ೨೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) </div> <!-- Message sent by User:Danny Benjafield (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Danny_Benjafield_(WMDE)/MassMessage_Test_List&oldid=27524260 --> == Invitation to Participate in Wiki Loves Ramadan Community Engagement Survey == Dear all, Apologies for writing in English. Please help to translate in your language. We are excited to announce the upcoming [[m:Wiki Loves Ramadan|Wiki Loves Ramadan]] event, a global initiative aimed at celebrating Ramadan by enriching Wikipedia and its sister projects with content related to this significant time of year. As we plan to organize this event globally, your insights and experiences are crucial in shaping the best possible participation experience for the community. To ensure that Wiki Loves Ramadan is engaging, inclusive, and impactful, we kindly invite you to participate in our community engagement survey. Your feedback will help us understand the needs of the community, set the event's focus, and guide our strategies for organizing this global event. Survey link: https://forms.gle/f66MuzjcPpwzVymu5 Please take a few minutes to share your thoughts. Your input will make a difference! Thank you for being a part of our journey to make Wiki Loves Ramadan a success. Warm regards, User:ZI Jony ೦೮:೫೦, ೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) Wiki Loves Ramadan Organizing Team <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=27510935 --> == Help panel question on [[:ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ|ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ]] (೧೪:೫೭, ೧೦ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪) == 8 vachanakarara patichaya --[[ಸದಸ್ಯ:Sai gabesh|Sai gabesh]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Sai gabesh|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೪:೫೭, ೧೦ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) :ನಿಮ್ಮ ಪ್ರಶ್ನೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಲ್ಲ. ದಯವಿಟ್ಟು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ, ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲೇ ಬರೆಯಿರಿ. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮತ್ತು ಕಂಗ್ಲಿಷ್ ಬೇಡ.--[[ಸದಸ್ಯ:Pavanaja|ಪವನಜ ಯು. ಬಿ.]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Pavanaja|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೭:೧೭, ೧೦ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) == A2K Monthly Report for September 2024 == [[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]] Dear Wikimedians, We are thrilled to share our September newsletter, packed with highlights of the key initiatives driven by CIS-A2K over the past month. This edition features a detailed recap of our events, collaborative projects, and community outreach efforts. You'll also get an exclusive look at the exciting plans and initiatives we have in store for the upcoming month. Stay connected with our vibrant community and join us in celebrating the progress we’ve made together! ; In the Limelight- Santali Wiki Regional Conference 2024 ; Dispatches from A2K ; Monthly Recap * Book Lover’s Club in Belagavi * CIS-A2K’s Multi-Year Grant Proposal * Supporting the volunteer-led committee on WikiConference India 2025 * Tamil Content Enrichment Meet * Experience of CIS-A2K's Wikimania Scholarship recipients ;Coming Soon - Upcoming Activities * Train-the-trainer 2024 * Indic Community Engagement Call * A2K at Wikimedia Technology Summit 2024 You can access the newsletter [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/September 2024|here]]. <br /><small>To subscribe or unsubscribe to this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]]. </small> Regards [[ಸದಸ್ಯ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:MediaWiki message delivery|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೦:೪೩, ೧೦ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&oldid=23719485 --> == Help panel question on [[:ಸದಸ್ಯ:Tanushree.M 2340671|ಸದಸ್ಯ:Tanushree.M 2340671]] (೨೨:೦೮, ೧೨ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪) == How to open new balakedarara puta --[[ಸದಸ್ಯ:Tanushree.M 2340671|Tanushree.M 2340671]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Tanushree.M 2340671|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೨:೦೮, ೧೨ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) :user page are can accessible through user menu on top of every page or searching in seach bar using keywords user: followed by username you are trying to search.<span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೦೩:೪೪, ೧೩ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) == <span lang="en" dir="ltr">Preliminary results of the 2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> Hello all, Thank you to everyone who participated in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees election]]. Close to 6000 community members from more than 180 wiki projects have voted. The following four candidates were the most voted: # [[User:Kritzolina|Christel Steigenberger]] # [[User:Nadzik|Maciej Artur Nadzikiewicz]] # [[User:Victoria|Victoria Doronina]] # [[User:Laurentius|Lorenzo Losa]] While these candidates have been ranked through the vote, they still need to be appointed to the Board of Trustees. They need to pass a successful background check and meet the qualifications outlined in the Bylaws. New trustees will be appointed at the next Board meeting in December 2024. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Results|Learn more about the results on Meta-Wiki.]] Best regards, The Elections Committee and Board Selection Working Group <section end="announcement-content" /> </div> [[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]] ೧೩:೫೫, ೧೪ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:MPossoupe (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == Help panel question on [[:ಸಹಾಯ:ಲಿಪ್ಯಂತರ|ಸಹಾಯ:ಲಿಪ್ಯಂತರ]] (೧೯:೧೧, ೧೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪) == How to paste information here --[[ಸದಸ್ಯ:Kruthigowda|Kruthigowda]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:Kruthigowda|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೯:೧೧, ೧೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) :you can search topic you are interested, and start editing, if topic not available then you can create page. <span style="text-shadow: 0 0 8px silver; padding:4px; background: ivory; font-weight:bold;">[[User:~aanzx|~aanzx]] ^{[[user_talk:~aanzx|<big>✉</big>]]}_{[[Special:Contributions/~aanzx|<big> ©</big>]]}</span> ೧೯:೨೭, ೧೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) oykm0q6t2dhq4wxy0zfbfj3nn1s2lpm 2 116049 1247833 1247484 2024-10-16T10:47:18Z Prajna gopal 75944 /* ೧೯೯೦-೨೦೦೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ) */ 1247833 wikitext text/x-wiki [[File:ClamTk 5.27.png|thumb|300px|ಕ್ಲಾಮ್ ಟಿಕೆ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಮುಕ್ತ-ಮೂಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಮೂಲತಃ ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ತೋಮಸ್ಜ್ ಕೊಜ್ಮ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು.]] '''ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್''' ಅನ್ನು '''ಆಂಟಿ-ಮಾಲ್‌ವೇರ್''' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು [[:en:Computer program|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ]]. ಇದನ್ನು [[ಮಾಲ್‌ವೇರ್|ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಅನ್ನು]] ತಡೆಗಟ್ಟಲು , ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಎವಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಸರಿಗೆ ತಕ್ಕ೦ತೆ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿನ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು]] ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|title=What is antivirus software?|url=http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110411203211/http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|archive-date=April 11, 2011|publisher=Microsoft}}</ref> ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇತರೆ ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಅನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆಧುನಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ತನ್ನ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಬ್ರೌಸರ್ ಸಹಾಯಕ ವಸ್ತುಗಳು (ಬಿಎಚ್‌ಒಗಳು), ಕೀಲಾಜರ್‌ಗಳು, ಬ್ಯಾಕ್‌ಡೋರ್, ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು, ಟ್ರೋಜನ್ ಹಾರ್ಸ್, ಬಗ್ಸ್, ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಪಿಗಳು, ಡಯಲರ್‌ಗಳು, ವಂಚನೆಗಳು, ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ , ಕೆಲವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ [[ಯು.ಆರ್.ಎಲ್|ಯು.ಆರ್‌.ಎಲ್‌ಗಳು]], [[:en:Spamming|ಸ್ಪ್ಯಾಮ್]], ಹಗರಣ ಮತ್ತು [[:en:Phishin|ಫಿಶಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು]], ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳು, ಸುಧಾರಿತ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆ (ಎಪಿಟಿ),ಬ್ರೌಸರ್ ಅಪಹರಣಕಾರರು, ರಾನ್ಸಮ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಬೋಟ್‌ನೆಟ್ ಡಿಡಿಒಎಸ್ ದಾಳಿಯಂತಹ ಇತರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. = ಇತಿಹಾಸ = ===೧೯೭೧-೧೯೮೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪೂರ್ವ ದಿನಗಳು)=== ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ಹಂಗೇರಿಯನ್ [[ವಿಜ್ಞಾನಿ]] ಜಾನ್ ವಾನ್ ನ್ಯೂಮನ್ ಥಿಯರೀ ಆಫ಼್ ಸೆಲ್ಫ್ ರಿಪ್ರೊಡ್ಯುಸಿ೦ಗ್ ಆಟೋನಮೇಟಾ ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದಾಗ, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "[[:en:Creeper and Reaper|ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|title=The Evolution of Viruses and Worms|author=Thomas Chen, Jean-Marc Robert|date=2004|access-date=February 16, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090517083356/http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|archive-date=May 17, 2009}}</ref> ಈ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಟೆನೆಕ್ಸ್ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ [[:en:Digital Equipment Corporation|ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಕ್ವಿಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್‌ನ]] (ಡಿಇಸಿ) [[:en:PDP-10|ಪಿಡಿಪಿ -೧೦]] ಮೇನ್‌ಫ್ರೇಮ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕನ್ನು ತಗುಲಿಸಿತು. ಈ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರೇ ಟಾಮ್ಲಿನ್ಸನ್ ರಚಿಸಿದ "ದಿ ರೀಪರ್" ಎಂಬ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಅಳಿಸಲಾಯಿಯತು.<ref>{{cite journal |url=http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |date=October 1992 |title=History of Viruses |doi=10.6028/NIST.IR.4939 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20110423085041/http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |archive-date=April 23, 2011|last1=Bassham |first1=Lawrence |last2=Polk |first2=W.|journal=Nistir 4939 |doi-access=free }}</ref><ref name="theregister">{{cite web |last=Leyden |first=John |url=https://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |title=PC virus celebrates 20th birthday |date=January 19, 2006 |work=[[The Register]] |access-date=March 21, 2011 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100906023749/http://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |archive-date=September 6, 2010}}</ref><ref>{{Cite web|title=The History of Computer Viruses|date=November 10, 2017|url=https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/digital-world/the-history-of-computer-viruses/}}</ref> ಕೆಲವರು "ದಿ ರೀಪರ್" ಅನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಬರೆದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . ಆದರೆ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ರೀಪರ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ವೈರಸ್. ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಹಲವಾರು ಇತರ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Guardian">[https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history From the first email to the first YouTube video: a definitive internet history] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231172753/https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history |date=December 31, 2016}}. Tom Meltzer and Sarah Phillips. ''[[The Guardian]]''. October 23, 2009</ref><ref>''IEEE Annals of the History of Computing, Volumes 27–28''. IEEE Computer Society, 2005. [https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22 74] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513081502/https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22&dq=Creeper+%22computer+worm%22&hl=en&ei=pRzNTeaOBdGbtwe81ZyNDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEUQ6AEwAg |date=May 13, 2016}}: "[...]from one machine to another led to experimentation with the ''Creeper'' program, which became the world's first computer worm: a computation that used the network to recreate itself on another node, and spread from node to node."</ref> [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಸಂಪರ್ಕವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುವ ಮೊದಲು, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಸೋಂಕಿತ [[:en:Floppy disk|ಫ್ಲಾಪಿ ಡಿಸ್ಕ್ಗಳಿಂದ]] ಹರಡಲಾಗುತಿತ್ತು.<ref name="John Metcalf 2014"/><ref>{{cite web|url=http://virus.wikidot.com/creeper|title=Creeper – The Virus Encyclopedia|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150920104511/http://virus.wikidot.com/creeper|archive-date=September 20, 2015}}</ref> ಅದು ಹೇಗೋ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬಳಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವೈರಸ್‌ಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹರಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.<ref>{{cite web|url = http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto=|title = (II) Evolution of computer viruses|access-date = June 20, 2009|last = Panda Security|date=April 2004|archive-url = https://web.archive.org/web/20090802042225/http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto= |archive-date = August 2, 2009}}</ref><ref name="John Metcalf 2014">{{cite web|url=http://corewar.co.uk/creeper.htm|title=Core War: Creeper & Reaper|first=John|last=Metcalf|date=2014|access-date=May 1, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502001343/http://corewar.co.uk/creeper.htm|archive-date=May 2, 2014}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬರ್ನ್ಡ್ ಫಿಕ್ಸ್ "ವೈಲ್ಡ್ ಇನ್" ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|title=Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110107111044/http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|archive-date=January 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|title=Top 10 Computer Viruses: No. 10 – Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110207034138/http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|archive-date=February 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|title=List of Computer Viruses Developed in 1980s|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724010543/http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|archive-date=July 24, 2011}}</ref><ref>[http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html Fred Cohen: "Computer Viruses – Theory and Experiments" (1983)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608214157/http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html |date=June 8, 2011}}. Eecs.umich.edu (November 3, 1983). Retrieved on 2017-01-03.</ref> <ref>{{cite journal|title=Invited Paper: On the Implications of Computer Viruses and Methods of Defense|journal=Computers & Security|first=Fred|last=Cohen|date=April 1, 1988|volume=7|issue=2|pages=167–184 |doi=10.1016/0167-4048(88)90334-3}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೊಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದರು.<ref>{{cite web |url=https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |title=Virus Bulletin :: In memoriam: Péter Ször 1970–2013 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120240/https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ===೧೯೮೦-೧೯೯೦ ಅವಧಿ (ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳು)=== ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಬಹಳ ಪೈಪೋಟಿಯಿದೆ. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ [[:en:Bernd Fix|ಬರ್ಂಡ್ ಫಿಕ್ಸ್]] ಅವರು "ಇನ್ ದಿ ವೈಲ್ಡ್" ಎಂಬ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ವೈರಸ್ ("ವಿಯೆನ್ನಾ ವೈರಸ್") ಅನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾದ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಬರೆದರು.<ref>[https://web.archive.org/web/20090713091733/http://www.viruslist.com/en/viruses/encyclopedia?chapter=153311150 Kaspersky Lab Virus list]. viruslist.com</ref><ref>{{cite web | url = http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm | publisher = [[IBM]] | title = Virus timeline | first = Joe | last = Wells | date = August 30, 1996 | access-date = June 6, 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080604011721/http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm| archive-date= June 4, 2008 | url-status= live}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ [[:en:G Data CyberDefense|ಜಿ ಡೇಟಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಂಡ್ರಿಯಾಸ್ ಲುನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕೈ ಫಿಗ್, [[:en:Atari ST|ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ]] ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್‌ಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Gdata">{{cite web|url = https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|title = G Data presents first Antivirus solution in 1987|access-date = December 13, 2017|last = G Data Software AG|year = 2017|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170315111115/https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|archive-date = March 15, 2017|df = mdy-all}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಟಿಮೇಟ್ ವೈರಸ್ ಕಿಲ್ಲರ್ (ಯುವಿಕೆ) ಸಹ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="UniqueNameOfRef">{{cite web|url = http://st-news.com/uvk-book/|title = The ultimate Virus Killer Book and Software|access-date = July 6, 2016|last = Karsmakers|first = Richard|date = January 2010|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20160729032353/http://st-news.com/uvk-book/|archive-date = July 29, 2016|df = mdy-all}}</ref> ಇದು ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ ಮತ್ತು [[:en:Atari Falcon|ಅಟಾರಿ ಫಾಲ್ಕನ್ಗೆ]] ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಉದ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ , ಇದರ ಕೊನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು (ಆವೃತ್ತಿ ೯.೦) ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:John McAfee|ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ]] ಮೆಕಾಫಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರು [[:en:McAfee VirusScan|ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ (ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ), ಪೀಟರ್ ಪಾಸ್ಕೊ, ರುಡಾಲ್ಫ್ ಹ್ರುಬಿ, ಮತ್ತು ಮಿರೋಸ್ಲಾವ್ ಟ್ರೊಂಕಾ ಎನ್ಒಡಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.<ref>{{cite book| last = Cavendish| first = Marshall| title = Inventors and Inventions, Volume 4| url = https://books.google.com/books?id=YcPvV893aXgC| year = 2007| publisher = Paul Bernabeo| isbn = 978-0761477679| page = 1033}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.eset.com/int/about/ |title = About ESET Company |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20161028220311/https://www.eset.com/int/about/ |archive-date = October 28, 2016 |df = mdy-all }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |title = ESET NOD32 Antivirus |publisher = Vision Square |date = February 16, 2016 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20160224031719/http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |archive-date = February 24, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೋಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಾವಳಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Cohen1987">Cohen, Fred, [https://web.archive.org/web/20110604155118/http://www.research.ibm.com/antivirus/SciPapers/VB2000DC.htm An Undetectable Computer Virus (Archived)], 1987, IBM</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ೧೯೮೭ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಎರಡು ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು: ರಾಸ್ ಗ್ರೀನ್ಬರ್ಗ್ ಬರೆದ ಫ್ಲುಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಮತ್ತು ಎರ್ವಿನ್ ಲ್ಯಾಂಟಿಂಗ್ ಬರೆದ ಆಂಟಿ೪ಯುಎಸ್. ರೋಜರ್ ಗ್ರಿಮ್ಸ್ ತನ್ನ [[:en:O'Reilly Media|ಒ'ರಿಲ್ಲಿ]] ಪುಸ್ತಕ, ಮೆಲಿಷಿಯಸ್ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್: ವೈರಸ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಫಾರ್ ವಿಂಡೋಸ್ ನಲ್ಲಿ, ಫ್ಲೂಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಅನ್ನು "ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್ (ಎಂಎಂಸಿ) ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಮೊದಲ ಸಮಗ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆರಂಭಿಕ ಎವಿ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬಳಸಿದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಕಾರವು ಇಂದು ಬಳಸಲಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |author=Yevics, Patricia A. |url=https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |title=Flu Shot for Computer Viruses |publisher=americanbar.org |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115405/https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |archive-date=August 26, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |title=How friends help friends on the Internet: The Ross Greenberg Story |first=David |last=Strom |publisher=wordpress.com |date=April 1, 2010 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115800/https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |archive-date=August 26, 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Anti-virus is 30 years old |url=http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |publisher=spgedwards.com |date=April 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20150427213954/http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |archive-date=April 27, 2015 |url-status=live}}</ref> ಆಧುನಿಕ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಉತ್ಪನ್ನವು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬೈನರಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುವುದನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದವು: ದತ್ತಾಂಶ ವಿಭಾಗ, ಕೋಡ್ ವಿಭಾಗ (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಬೈನರಿಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |title=A Brief History of Antivirus Software |publisher=techlineinfo.com |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120523/http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಆರಂಭಿಕ ವೈರಸ್ಗಳು ವಿಭಾಗಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಿದವು, ಅಥವಾ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಇರುವ ಫೈಲ್ನ ತುದಿಗೆ ಜಿಗಿಯಲು ವಿಭಾಗದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿದವು - ಮೂಲ ಕೋಡ್‌ನ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಬಹಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಮಾದರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನಿಂದ ಬಳಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸೊಗಸಾದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ವಿಭಾಗ ಹೆಸರುಗಳು, ತಪ್ಪಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗಾತ್ರ, ನಿಯಮಿತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೆಮೊರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಶಃ ಮಾದರಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಂತಹ ಇತರ ರೀತಿಯ ಸುಧಾರಿತ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಂತರ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite book |last = Grimes |first = Roger A. |title = Malicious Mobile Code: Virus Protection for Windows |publisher = O'Reilly Media, Inc. |date = June 1, 2001 |pages = 522 |url = https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC&q=%22Ross+Greenberg%22+flushot&pg=PA43 |isbn = 9781565926820 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20170321110232/https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC |archive-date = March 21, 2017 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ ಅವಿರಾ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಚ್ + ಬಿಇಡಿವಿ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ "ಲ್ಯೂಕ್ ಫೈಲ್ವಾಲ್ಕರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು).<ref>{{cite web |url=http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |title=Friðrik Skúlason ehf. |language=is |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20060617090822/http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |archive-date=June 17, 2006}}</ref> [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ]], ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಫ್ರೀವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ನಂತರ ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು). ಟಿಬಿಎವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[:en:ThunderByte Antivirus|ಥಂಡರ್ಬೈಟ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವೆಲ್ಡ್ಮನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ಮನ್ ಸೇಫ್ಗ್ರೌಂಡ್ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು). ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಪಾವೆಲ್ ಬೌಡಿಸ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಕುಸೆರಾ ಅವಾಸ್ಟ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಲ್ವಿಲ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು! ಆಂಟಿವೈರಸ್. ಜೂನ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಅಹ್ನ್ ಚಿಯೋಲ್-ಸೂ ವಿ ೧ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ನಂತರ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ನ್ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು). ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಶರತ್ಕಾಲ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್ ಎಸ್ &ಎಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಡಾ. ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಟೂಲ್ಕಿಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಇದನ್ನು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೂ - ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೆಕಾಫಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು). ನವೆಂಬರ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ನಗರದ ಪ್ಯಾನ್ಅಮೆರಿಕನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಅಲೆಜಾಂಡ್ರೊ ಇ. ಕ್ಯಾರಿಲ್ಸ್ ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ "ಬೈಟ್ ಮಾಟಾಬಿಚೋಸ್" (ಬೈಟ್ ಬಗ್ಕಿಲ್ಲರ್) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ನ ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ ಪಡೆದರು. ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ನೆಟ್ / ಎರ್ನ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ವೈರಸ್-ಎಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ (ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್), ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್), ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ (ಮೆಕಾಫಿ), ಲೂಯಿಸ್ ಕೊರನ್ಸ್ (ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ), ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್ (ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್), ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ (ಅವಿರಾ) ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್). ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ [[:en:FRISK Software International|ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು).<ref name="VIRUS-L mailing list">{{cite web |url=http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |title=The 'Security Digest' Archives (TM) : www.phreak.org-virus_l |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100105064155/http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |archive-date=January 5, 2010}}</ref> ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ (೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾರಿ ಹೆಂಡ್ರಿಕ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು) ಮ್ಯಾಕಿಂತೋಷ್ (ಎಸ್ಎಎಂ) ಗಾಗಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಎಸ್ಎಎಂ ೨.೦, ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಎಸ್ಎಎಂ ಅನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅನೇಕವು ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|title=Symantec Softwares and Internet Security at PCM|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701134751/http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|archive-date=July 1, 2014}}</ref> ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಹ್ರುಸ್ಕಾ ಮತ್ತು ಪೀಟರ್ ಲ್ಯಾಮರ್ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಸೋಫೋಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ವೈರಸ್ ಬಸ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು (ಇದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೋಫೋಸ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ). ===೧೯೯೦-೨೦೦೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ)=== ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಪೇನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮೈಕೆಲ್ ಉರಿಜಾರ್ಬರೆನಾ [[:en:Panda Security|ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ]] (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |url = http://www.gtts2012.com/panda-security/ |title = Panda Security |first = Sharanya |last = Naveen |access-date = May 31, 2016 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20160630011311/http://www.gtts2012.com/panda-security/ |archive-date = June 30, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ಭದ್ರತಾ ಸಂಶೋಧಕ ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್ ಪಾಶ್ಚರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ, ಗಿಯಾನ್ಫ್ರಾಂಕೊ ಟೊನೆಲ್ಲೊ ವಿರಿಟ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪ್ಲೋರರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಟಿಜಿ ಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|title=Who we are – TG Soft Software House|website=www.tgsoft.it|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141013184853/http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|archive-date=October 13, 2014}}</ref> ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, [[:en:CARO|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್]] (ಸಿಎಆರ್ಒ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.caro.org/articles/naming.html|title=A New Virus Naming Convention (1991) – CARO – Computer Antivirus Research Organization|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813050343/http://caro.org/articles/naming.html|archive-date=August 13, 2011}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಎಆರ್‌ಒ "ವೈರಸ್ ನೇಮಿಂಗ್ ಸ್ಕೀಮ್" ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಹೆಸರಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಈಗ ಹಳತಾಗಿದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಭದ್ರತಾ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧಕರು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಏಕೈಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮಾನದಂಡವಾಗಿ ಇದು ಉಳಿದಿದೆ. ಸಿಎಆರ್‌ಒ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಕಾಸ್ಟಿನ್ ರೈಯು, ಡಿಮಿಟ್ರಿ ಗ್ರಿಯಾಜ್ನೋವ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ, ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್, ಇಗೊರ್ ಮುಟ್ಟಿಕ್, ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್, ಮಾರ್ಟನ್ ಈಜುಗಾರ, ನಿಕ್ ಫಿಟ್ಜ್ ಗೆರಾಲ್ಡ್, ಪ್ಯಾಡ್ಗೆಟ್ ಪೀಟರ್ಸನ್, ಪೀಟರ್ ಫೆರ್ರಿ, ರಿಘರ್ಡ್ ಜ್ವಿಯೆನ್ಬರ್ಗ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|title=CARO Members|url=http://www.caro.org/users/index.html|publisher=CARO|access-date=June 6, 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718173410/http://www.caro.org/users/index.html|archive-date=July 18, 2011}}</ref><ref>[http://caro.org/users/igor.html CAROids, Hamburg 2003] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20141107045334/http://caro.org/users/igor.html |date=November 7, 2014}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ [[:en:Norton AntiVirus|ನಾರ್ಟನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಜೆಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಗ್ರಿಟ್ಜ್ಬಾಚ್ ಮತ್ತು ಟೊಮಾಸ್ ಹೋಫರ್ ಎವಿಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಿಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು), ತಮ್ಮ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಗಾರ್ಡ್ (ಎವಿಜಿ) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಫಿನ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ (೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪೆಟ್ರಿ ಅಲ್ಲಾಸ್ ಮತ್ತು ರಿಸ್ಟೋ ಸಿಲಾಸ್ಮಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು - ಡೇಟಾ ಫೆಲೋಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂದು ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.f-secure.com/weblog/ |title=F-Secure Weblog : News from the Lab |publisher=F-secure.com |access-date=September 23, 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923084039/http://www.f-secure.com/weblog/ |archive-date=September 23, 2012}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, [[:en:European Institute for Computer Antivirus Research|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಫಾರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್]] (ಇಐಸಿಎಆರ್) ಅನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|title=About EICAR|url=http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|work=EICAR official website|access-date=October 28, 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180614161636/http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|archive-date=June 14, 2018}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |title=Test Files and Product Evaluation: the Case for and against Malware Simulation |first1=David|last1=Harley|first2=Lysa|last2=Myers|first3=Eddy|last3=Willems |work=AVAR2010 13th Association of anti Virus Asia Researchers International Conference |access-date=June 30, 2011|archive-url = https://web.archive.org/web/20110929040553/http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |archive-date = September 29, 2011}}</ref> ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಇಗೊರ್ ಡ್ಯಾನಿಲೋವ್ ಸ್ಪೈಡರ್ ವೆಬ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಅದು ನಂತರ ಡಾ.ವೆಬ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |title=Dr. Web LTD Doctor Web / Dr. Web Reviews, Best AntiVirus Software Reviews, Review Centre |publisher=Reviewcentre.com |access-date=February 17, 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223163636/http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |archive-date=February 23, 2014}}</ref> ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೨೮,೬೧೩ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA">[In 1994, AV-Test.org reported 28,613 unique malware samples (based on MD5). "A Brief History of Malware; The First 25 Years"]</ref> ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದವು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ರೊಮೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪರ್ಟ್ (ಎವಿಎಕ್ಸ್) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಯುಜೀನ್ [[:en:|ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ]] ಮತ್ತು ನಟಾಲಿಯಾ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|title=BitDefender Product History |url=http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120317052525/http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |archive-date=March 17, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://infowatch.com/company/management|title=InfoWatch Management|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|publisher=InfoWatch|access-date=August 12, 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821073955/http://infowatch.com/company/management|archive-date=August 21, 2013}}</ref> ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, "[[:en:Staog|ಸ್ಟಾಗ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ "ಇನ್ ದ್ ವಲ್ಡ್" ಲಿನಕ್ಸ್ ವೈರಸ್ ಸಹ ಇತ್ತು.<ref>{{cite web|url=https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|title=Linuxvirus – Community Help Wiki|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170324032340/https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|archive-date=March 24, 2017}}</ref> ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೯೮,೪೨೮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ=== * ೨೦೦೦ ದಲ್ಲಿ, ರೈನರ್ ಲಿಂಕ್ ಮತ್ತು ಹೊವಾರ್ಡ್ ಫುಹ್ಸ್ ಓಪನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. * * ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ, ಥಾಮಸ್ ಕೋಜ್ಮ್ ''ಕ್ಲಾಮಾವ್'' ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿದೆ. ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಮಾವ್ ಅನ್ನು ಸೋರ್ಸ್ ಫೈರ್ ಖರೀದಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ ಸಿಸ್ಕೊ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. * * ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ನಲ್ಲಿ, ಮಾರ್ಟೆನ್ ಲುಂಡ್ ಮತ್ತು ಥೀಸ್ ಸೊಂಡರ್ಗಾರ್ಡ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. * * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೩೩೩,೪೨೫ ಅನನ್ಯ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ = '''ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳು''' = ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳ [[ಅಧ್ಯಯನ]]ದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘನ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಬಿ. ಕೊಹೆನ್‌ರ 1987 ರ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಎಲ್ಲಾ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಂತಹ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎ೦ದು ನಿರೂಪಿಸಿತು. ಆದರು, ರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತಮ ಪತ್ತೆ ದರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಿವೆ: ===== <u><big>ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ===== ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆ-ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ ತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಚಾಲನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವರ್ತನೆಯ ಫಿಂಗರ್‌ಪ್ರಿಂಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಬದಲು, ಇದು ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು ವರ್ಚುವಲ್ [[ಪರಿಸರ]]ದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಲಾಗ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲಾಗ್ ಮಾಡಲಾದ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತವಾಗಿದೆಯೆ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ನೈಜ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಂತ್ರವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರೂ, ಅದರ ಭಾರ ಮತ್ತು ನಿಧಾನತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದನ್ನು ಅಂತಿಮ-ಬಳಕೆದಾರರ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪರಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ. ==== <big><u>ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ:-</u></big> ==== ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಹಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಗಣನೀಯವಾಗಿ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೈಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅದನ್ನು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಅಥವಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ, ಇದು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ, ಫೈಲ್ನ ಸರಿಯಾದ ಸಹಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ನ ಸಹಿ [https://en.wikipedia.org/wiki/Database ಡೇಟಾಬೇಸ್] ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಿ-ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನವು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಏಕಾಏಕಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಬಹುದಾದರೂ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಲೇಖಕರು "'''ಆಲಿಗೋಮಾರ್ಫಿಕ್'''", "'''ಪಾಲಿಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ "'''ಮೆಟಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಅಂತಹ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಿಂತ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದೆ ಇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==== <u><big>ರೂಟ್‌ಕಿಟ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ==== ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು. [https://en.wikipedia.org/wiki/Rootkit ರೂಟ್‌ಕಿಟ್] ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡದೆಯೇ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮೇಲೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮಟ್ಟದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನಿಷ್ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಹ ಕಷ್ಟ, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮರು-ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. = '''ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವ''' = ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] 2007 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟವು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಪರಿಚಿತ ಅಥವಾ ಜ಼ೆರೊ ಡೇ ದಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ. ಈ ಬೆದರಿಕೆಗಳ ಪತ್ತೆ ಪ್ರಮಾಣವು 2006 ರಲ್ಲಿ 40-50% ರಿಂದ 2007 ರಲ್ಲಿ 20-30% ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಯಾವುದೂ ಕೂಡ 100% ವೈರಸ್ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು. ನೈಜ-ಪ್ರಪಂಚದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದವುಗಳನ್ನು 99.9% ರಷ್ಟು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ [[ಆಗಸ್ಟ್]] 2013 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ 91.1% ರಷ್ಟು ಕಲಪೆವಾದವುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿತು .ಅನೇಕ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳು ಸುಳ್ಳು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹಾನಿಕರವಲ್ಲದ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ. ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಸಹಿ ಮಾಡದ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಏನೆ೦ದರೆ, ವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಕರು ತಮ್ಮ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ವೈಲ್ಡ್" ಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. = '''ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನಾನುಕೂಲಗಳು''' = ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕೆಲವು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು(ಅನಾನುಕೂಲಗಳುನ್ನು) ಹೊಂದಿದೆ, * ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಅದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಇದಲ್ಲದೆ, ಅನನುಭವಿ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬಳಸುವಾಗ ಸುಳ್ಳು ಭದ್ರತೆಯ ಭಾವಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಹುದು, ತಮ್ಮನ್ನು ಅವೇಧನೀಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಾಂಪ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. * ತಪ್ಪಾದ ನಿರ್ಧಾರವು ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಕರ್ನಲ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಫೈಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಿ೦ದ ದಾಳಿಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಮಾರ್ಗವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತದೆ. * ಯುಎಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ([https://en.wikipedia.org/wiki/National_Security_Agency ಎನ್‌ಎಸ್‌ಎ]) ಮತ್ತು ಯುಕೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ (ಜಿಸಿಎಚ್‌ಕ್ಯು) ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡಲು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ ಹೆಚ್ಚು ಸವಲತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ದೂರಸ್ಥ ದಾಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟವಾಗುವ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ "ಬ್ರೌಸರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟ್ ರೀಡರ್‌ಗಳಂತಹ ಸುರಕ್ಷತೆ-ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕ್ಲೈಂಟ್-ಸೈಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಹಿಂದೆ ವರ್ಷಗಳಿ೦ದ ಇದೆ. ಇದರರ್ಥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Acrobat ಅಕ್ರೋಬ್ಯಾಟ್] ರೀಡರ್, [https://en.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್] ಅಥವಾ [[ಗೂಗಲ್ ಕ್ರೋಮ್]] ಅಲ್ಲಿನ 90 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟ". = '''ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು''' = [https://en.wikipedia.org/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation ಎಫ್‌ಬಿಐ ] ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ವೈರಸ್ ಘಟನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 12 ಮಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. 2009 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ವ್ಯವಹಾರ]]ದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಳಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ 80% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮನೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''= dl4n55cthmphze3qjiu0vvnkscpuzqq 1247834 1247833 2024-10-16T10:50:56Z Prajna gopal 75944 /* ೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ */ 1247834 wikitext text/x-wiki [[File:ClamTk 5.27.png|thumb|300px|ಕ್ಲಾಮ್ ಟಿಕೆ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಮುಕ್ತ-ಮೂಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಮೂಲತಃ ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ತೋಮಸ್ಜ್ ಕೊಜ್ಮ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು.]] '''ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್''' ಅನ್ನು '''ಆಂಟಿ-ಮಾಲ್‌ವೇರ್''' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು [[:en:Computer program|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ]]. ಇದನ್ನು [[ಮಾಲ್‌ವೇರ್|ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಅನ್ನು]] ತಡೆಗಟ್ಟಲು , ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಎವಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಸರಿಗೆ ತಕ್ಕ೦ತೆ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿನ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು]] ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|title=What is antivirus software?|url=http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110411203211/http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|archive-date=April 11, 2011|publisher=Microsoft}}</ref> ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇತರೆ ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಅನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆಧುನಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ತನ್ನ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಬ್ರೌಸರ್ ಸಹಾಯಕ ವಸ್ತುಗಳು (ಬಿಎಚ್‌ಒಗಳು), ಕೀಲಾಜರ್‌ಗಳು, ಬ್ಯಾಕ್‌ಡೋರ್, ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು, ಟ್ರೋಜನ್ ಹಾರ್ಸ್, ಬಗ್ಸ್, ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಪಿಗಳು, ಡಯಲರ್‌ಗಳು, ವಂಚನೆಗಳು, ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ , ಕೆಲವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ [[ಯು.ಆರ್.ಎಲ್|ಯು.ಆರ್‌.ಎಲ್‌ಗಳು]], [[:en:Spamming|ಸ್ಪ್ಯಾಮ್]], ಹಗರಣ ಮತ್ತು [[:en:Phishin|ಫಿಶಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು]], ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳು, ಸುಧಾರಿತ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆ (ಎಪಿಟಿ),ಬ್ರೌಸರ್ ಅಪಹರಣಕಾರರು, ರಾನ್ಸಮ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಬೋಟ್‌ನೆಟ್ ಡಿಡಿಒಎಸ್ ದಾಳಿಯಂತಹ ಇತರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. = ಇತಿಹಾಸ = ===೧೯೭೧-೧೯೮೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪೂರ್ವ ದಿನಗಳು)=== ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ಹಂಗೇರಿಯನ್ [[ವಿಜ್ಞಾನಿ]] ಜಾನ್ ವಾನ್ ನ್ಯೂಮನ್ ಥಿಯರೀ ಆಫ಼್ ಸೆಲ್ಫ್ ರಿಪ್ರೊಡ್ಯುಸಿ೦ಗ್ ಆಟೋನಮೇಟಾ ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದಾಗ, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "[[:en:Creeper and Reaper|ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|title=The Evolution of Viruses and Worms|author=Thomas Chen, Jean-Marc Robert|date=2004|access-date=February 16, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090517083356/http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|archive-date=May 17, 2009}}</ref> ಈ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಟೆನೆಕ್ಸ್ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ [[:en:Digital Equipment Corporation|ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಕ್ವಿಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್‌ನ]] (ಡಿಇಸಿ) [[:en:PDP-10|ಪಿಡಿಪಿ -೧೦]] ಮೇನ್‌ಫ್ರೇಮ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕನ್ನು ತಗುಲಿಸಿತು. ಈ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರೇ ಟಾಮ್ಲಿನ್ಸನ್ ರಚಿಸಿದ "ದಿ ರೀಪರ್" ಎಂಬ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಅಳಿಸಲಾಯಿಯತು.<ref>{{cite journal |url=http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |date=October 1992 |title=History of Viruses |doi=10.6028/NIST.IR.4939 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20110423085041/http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |archive-date=April 23, 2011|last1=Bassham |first1=Lawrence |last2=Polk |first2=W.|journal=Nistir 4939 |doi-access=free }}</ref><ref name="theregister">{{cite web |last=Leyden |first=John |url=https://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |title=PC virus celebrates 20th birthday |date=January 19, 2006 |work=[[The Register]] |access-date=March 21, 2011 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100906023749/http://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |archive-date=September 6, 2010}}</ref><ref>{{Cite web|title=The History of Computer Viruses|date=November 10, 2017|url=https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/digital-world/the-history-of-computer-viruses/}}</ref> ಕೆಲವರು "ದಿ ರೀಪರ್" ಅನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಬರೆದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . ಆದರೆ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ರೀಪರ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ವೈರಸ್. ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಹಲವಾರು ಇತರ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Guardian">[https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history From the first email to the first YouTube video: a definitive internet history] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231172753/https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history |date=December 31, 2016}}. Tom Meltzer and Sarah Phillips. ''[[The Guardian]]''. October 23, 2009</ref><ref>''IEEE Annals of the History of Computing, Volumes 27–28''. IEEE Computer Society, 2005. [https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22 74] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513081502/https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22&dq=Creeper+%22computer+worm%22&hl=en&ei=pRzNTeaOBdGbtwe81ZyNDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEUQ6AEwAg |date=May 13, 2016}}: "[...]from one machine to another led to experimentation with the ''Creeper'' program, which became the world's first computer worm: a computation that used the network to recreate itself on another node, and spread from node to node."</ref> [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಸಂಪರ್ಕವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುವ ಮೊದಲು, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಸೋಂಕಿತ [[:en:Floppy disk|ಫ್ಲಾಪಿ ಡಿಸ್ಕ್ಗಳಿಂದ]] ಹರಡಲಾಗುತಿತ್ತು.<ref name="John Metcalf 2014"/><ref>{{cite web|url=http://virus.wikidot.com/creeper|title=Creeper – The Virus Encyclopedia|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150920104511/http://virus.wikidot.com/creeper|archive-date=September 20, 2015}}</ref> ಅದು ಹೇಗೋ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬಳಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವೈರಸ್‌ಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹರಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.<ref>{{cite web|url = http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto=|title = (II) Evolution of computer viruses|access-date = June 20, 2009|last = Panda Security|date=April 2004|archive-url = https://web.archive.org/web/20090802042225/http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto= |archive-date = August 2, 2009}}</ref><ref name="John Metcalf 2014">{{cite web|url=http://corewar.co.uk/creeper.htm|title=Core War: Creeper & Reaper|first=John|last=Metcalf|date=2014|access-date=May 1, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502001343/http://corewar.co.uk/creeper.htm|archive-date=May 2, 2014}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬರ್ನ್ಡ್ ಫಿಕ್ಸ್ "ವೈಲ್ಡ್ ಇನ್" ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|title=Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110107111044/http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|archive-date=January 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|title=Top 10 Computer Viruses: No. 10 – Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110207034138/http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|archive-date=February 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|title=List of Computer Viruses Developed in 1980s|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724010543/http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|archive-date=July 24, 2011}}</ref><ref>[http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html Fred Cohen: "Computer Viruses – Theory and Experiments" (1983)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608214157/http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html |date=June 8, 2011}}. Eecs.umich.edu (November 3, 1983). Retrieved on 2017-01-03.</ref> <ref>{{cite journal|title=Invited Paper: On the Implications of Computer Viruses and Methods of Defense|journal=Computers & Security|first=Fred|last=Cohen|date=April 1, 1988|volume=7|issue=2|pages=167–184 |doi=10.1016/0167-4048(88)90334-3}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೊಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದರು.<ref>{{cite web |url=https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |title=Virus Bulletin :: In memoriam: Péter Ször 1970–2013 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120240/https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ===೧೯೮೦-೧೯೯೦ ಅವಧಿ (ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳು)=== ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಬಹಳ ಪೈಪೋಟಿಯಿದೆ. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ [[:en:Bernd Fix|ಬರ್ಂಡ್ ಫಿಕ್ಸ್]] ಅವರು "ಇನ್ ದಿ ವೈಲ್ಡ್" ಎಂಬ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ವೈರಸ್ ("ವಿಯೆನ್ನಾ ವೈರಸ್") ಅನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾದ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಬರೆದರು.<ref>[https://web.archive.org/web/20090713091733/http://www.viruslist.com/en/viruses/encyclopedia?chapter=153311150 Kaspersky Lab Virus list]. viruslist.com</ref><ref>{{cite web | url = http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm | publisher = [[IBM]] | title = Virus timeline | first = Joe | last = Wells | date = August 30, 1996 | access-date = June 6, 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080604011721/http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm| archive-date= June 4, 2008 | url-status= live}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ [[:en:G Data CyberDefense|ಜಿ ಡೇಟಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಂಡ್ರಿಯಾಸ್ ಲುನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕೈ ಫಿಗ್, [[:en:Atari ST|ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ]] ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್‌ಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Gdata">{{cite web|url = https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|title = G Data presents first Antivirus solution in 1987|access-date = December 13, 2017|last = G Data Software AG|year = 2017|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170315111115/https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|archive-date = March 15, 2017|df = mdy-all}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಟಿಮೇಟ್ ವೈರಸ್ ಕಿಲ್ಲರ್ (ಯುವಿಕೆ) ಸಹ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="UniqueNameOfRef">{{cite web|url = http://st-news.com/uvk-book/|title = The ultimate Virus Killer Book and Software|access-date = July 6, 2016|last = Karsmakers|first = Richard|date = January 2010|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20160729032353/http://st-news.com/uvk-book/|archive-date = July 29, 2016|df = mdy-all}}</ref> ಇದು ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ ಮತ್ತು [[:en:Atari Falcon|ಅಟಾರಿ ಫಾಲ್ಕನ್ಗೆ]] ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಉದ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ , ಇದರ ಕೊನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು (ಆವೃತ್ತಿ ೯.೦) ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:John McAfee|ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ]] ಮೆಕಾಫಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರು [[:en:McAfee VirusScan|ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ (ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ), ಪೀಟರ್ ಪಾಸ್ಕೊ, ರುಡಾಲ್ಫ್ ಹ್ರುಬಿ, ಮತ್ತು ಮಿರೋಸ್ಲಾವ್ ಟ್ರೊಂಕಾ ಎನ್ಒಡಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.<ref>{{cite book| last = Cavendish| first = Marshall| title = Inventors and Inventions, Volume 4| url = https://books.google.com/books?id=YcPvV893aXgC| year = 2007| publisher = Paul Bernabeo| isbn = 978-0761477679| page = 1033}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.eset.com/int/about/ |title = About ESET Company |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20161028220311/https://www.eset.com/int/about/ |archive-date = October 28, 2016 |df = mdy-all }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |title = ESET NOD32 Antivirus |publisher = Vision Square |date = February 16, 2016 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20160224031719/http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |archive-date = February 24, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೋಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಾವಳಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Cohen1987">Cohen, Fred, [https://web.archive.org/web/20110604155118/http://www.research.ibm.com/antivirus/SciPapers/VB2000DC.htm An Undetectable Computer Virus (Archived)], 1987, IBM</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ೧೯೮೭ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಎರಡು ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು: ರಾಸ್ ಗ್ರೀನ್ಬರ್ಗ್ ಬರೆದ ಫ್ಲುಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಮತ್ತು ಎರ್ವಿನ್ ಲ್ಯಾಂಟಿಂಗ್ ಬರೆದ ಆಂಟಿ೪ಯುಎಸ್. ರೋಜರ್ ಗ್ರಿಮ್ಸ್ ತನ್ನ [[:en:O'Reilly Media|ಒ'ರಿಲ್ಲಿ]] ಪುಸ್ತಕ, ಮೆಲಿಷಿಯಸ್ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್: ವೈರಸ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಫಾರ್ ವಿಂಡೋಸ್ ನಲ್ಲಿ, ಫ್ಲೂಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಅನ್ನು "ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್ (ಎಂಎಂಸಿ) ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಮೊದಲ ಸಮಗ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆರಂಭಿಕ ಎವಿ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬಳಸಿದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಕಾರವು ಇಂದು ಬಳಸಲಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |author=Yevics, Patricia A. |url=https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |title=Flu Shot for Computer Viruses |publisher=americanbar.org |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115405/https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |archive-date=August 26, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |title=How friends help friends on the Internet: The Ross Greenberg Story |first=David |last=Strom |publisher=wordpress.com |date=April 1, 2010 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115800/https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |archive-date=August 26, 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Anti-virus is 30 years old |url=http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |publisher=spgedwards.com |date=April 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20150427213954/http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |archive-date=April 27, 2015 |url-status=live}}</ref> ಆಧುನಿಕ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಉತ್ಪನ್ನವು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬೈನರಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುವುದನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದವು: ದತ್ತಾಂಶ ವಿಭಾಗ, ಕೋಡ್ ವಿಭಾಗ (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಬೈನರಿಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |title=A Brief History of Antivirus Software |publisher=techlineinfo.com |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120523/http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಆರಂಭಿಕ ವೈರಸ್ಗಳು ವಿಭಾಗಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಿದವು, ಅಥವಾ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಇರುವ ಫೈಲ್ನ ತುದಿಗೆ ಜಿಗಿಯಲು ವಿಭಾಗದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿದವು - ಮೂಲ ಕೋಡ್‌ನ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಬಹಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಮಾದರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನಿಂದ ಬಳಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸೊಗಸಾದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ವಿಭಾಗ ಹೆಸರುಗಳು, ತಪ್ಪಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗಾತ್ರ, ನಿಯಮಿತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೆಮೊರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಶಃ ಮಾದರಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಂತಹ ಇತರ ರೀತಿಯ ಸುಧಾರಿತ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಂತರ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite book |last = Grimes |first = Roger A. |title = Malicious Mobile Code: Virus Protection for Windows |publisher = O'Reilly Media, Inc. |date = June 1, 2001 |pages = 522 |url = https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC&q=%22Ross+Greenberg%22+flushot&pg=PA43 |isbn = 9781565926820 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20170321110232/https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC |archive-date = March 21, 2017 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ ಅವಿರಾ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಚ್ + ಬಿಇಡಿವಿ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ "ಲ್ಯೂಕ್ ಫೈಲ್ವಾಲ್ಕರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು).<ref>{{cite web |url=http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |title=Friðrik Skúlason ehf. |language=is |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20060617090822/http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |archive-date=June 17, 2006}}</ref> [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ]], ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಫ್ರೀವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ನಂತರ ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು). ಟಿಬಿಎವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[:en:ThunderByte Antivirus|ಥಂಡರ್ಬೈಟ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವೆಲ್ಡ್ಮನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ಮನ್ ಸೇಫ್ಗ್ರೌಂಡ್ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು). ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಪಾವೆಲ್ ಬೌಡಿಸ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಕುಸೆರಾ ಅವಾಸ್ಟ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಲ್ವಿಲ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು! ಆಂಟಿವೈರಸ್. ಜೂನ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಅಹ್ನ್ ಚಿಯೋಲ್-ಸೂ ವಿ ೧ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ನಂತರ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ನ್ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು). ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಶರತ್ಕಾಲ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್ ಎಸ್ &ಎಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಡಾ. ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಟೂಲ್ಕಿಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಇದನ್ನು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೂ - ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೆಕಾಫಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು). ನವೆಂಬರ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ನಗರದ ಪ್ಯಾನ್ಅಮೆರಿಕನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಅಲೆಜಾಂಡ್ರೊ ಇ. ಕ್ಯಾರಿಲ್ಸ್ ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ "ಬೈಟ್ ಮಾಟಾಬಿಚೋಸ್" (ಬೈಟ್ ಬಗ್ಕಿಲ್ಲರ್) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ನ ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ ಪಡೆದರು. ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ನೆಟ್ / ಎರ್ನ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ವೈರಸ್-ಎಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ (ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್), ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್), ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ (ಮೆಕಾಫಿ), ಲೂಯಿಸ್ ಕೊರನ್ಸ್ (ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ), ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್ (ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್), ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ (ಅವಿರಾ) ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್). ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ [[:en:FRISK Software International|ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು).<ref name="VIRUS-L mailing list">{{cite web |url=http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |title=The 'Security Digest' Archives (TM) : www.phreak.org-virus_l |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100105064155/http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |archive-date=January 5, 2010}}</ref> ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ (೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾರಿ ಹೆಂಡ್ರಿಕ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು) ಮ್ಯಾಕಿಂತೋಷ್ (ಎಸ್ಎಎಂ) ಗಾಗಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಎಸ್ಎಎಂ ೨.೦, ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಎಸ್ಎಎಂ ಅನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅನೇಕವು ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|title=Symantec Softwares and Internet Security at PCM|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701134751/http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|archive-date=July 1, 2014}}</ref> ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಹ್ರುಸ್ಕಾ ಮತ್ತು ಪೀಟರ್ ಲ್ಯಾಮರ್ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಸೋಫೋಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ವೈರಸ್ ಬಸ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು (ಇದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೋಫೋಸ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ). ===೧೯೯೦-೨೦೦೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ)=== ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಪೇನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮೈಕೆಲ್ ಉರಿಜಾರ್ಬರೆನಾ [[:en:Panda Security|ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ]] (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |url = http://www.gtts2012.com/panda-security/ |title = Panda Security |first = Sharanya |last = Naveen |access-date = May 31, 2016 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20160630011311/http://www.gtts2012.com/panda-security/ |archive-date = June 30, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ಭದ್ರತಾ ಸಂಶೋಧಕ ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್ ಪಾಶ್ಚರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ, ಗಿಯಾನ್ಫ್ರಾಂಕೊ ಟೊನೆಲ್ಲೊ ವಿರಿಟ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪ್ಲೋರರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಟಿಜಿ ಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|title=Who we are – TG Soft Software House|website=www.tgsoft.it|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141013184853/http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|archive-date=October 13, 2014}}</ref> ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, [[:en:CARO|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್]] (ಸಿಎಆರ್ಒ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.caro.org/articles/naming.html|title=A New Virus Naming Convention (1991) – CARO – Computer Antivirus Research Organization|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813050343/http://caro.org/articles/naming.html|archive-date=August 13, 2011}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಎಆರ್‌ಒ "ವೈರಸ್ ನೇಮಿಂಗ್ ಸ್ಕೀಮ್" ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಹೆಸರಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಈಗ ಹಳತಾಗಿದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಭದ್ರತಾ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧಕರು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಏಕೈಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮಾನದಂಡವಾಗಿ ಇದು ಉಳಿದಿದೆ. ಸಿಎಆರ್‌ಒ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಕಾಸ್ಟಿನ್ ರೈಯು, ಡಿಮಿಟ್ರಿ ಗ್ರಿಯಾಜ್ನೋವ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ, ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್, ಇಗೊರ್ ಮುಟ್ಟಿಕ್, ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್, ಮಾರ್ಟನ್ ಈಜುಗಾರ, ನಿಕ್ ಫಿಟ್ಜ್ ಗೆರಾಲ್ಡ್, ಪ್ಯಾಡ್ಗೆಟ್ ಪೀಟರ್ಸನ್, ಪೀಟರ್ ಫೆರ್ರಿ, ರಿಘರ್ಡ್ ಜ್ವಿಯೆನ್ಬರ್ಗ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|title=CARO Members|url=http://www.caro.org/users/index.html|publisher=CARO|access-date=June 6, 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718173410/http://www.caro.org/users/index.html|archive-date=July 18, 2011}}</ref><ref>[http://caro.org/users/igor.html CAROids, Hamburg 2003] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20141107045334/http://caro.org/users/igor.html |date=November 7, 2014}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ [[:en:Norton AntiVirus|ನಾರ್ಟನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಜೆಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಗ್ರಿಟ್ಜ್ಬಾಚ್ ಮತ್ತು ಟೊಮಾಸ್ ಹೋಫರ್ ಎವಿಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಿಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು), ತಮ್ಮ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಗಾರ್ಡ್ (ಎವಿಜಿ) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಫಿನ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ (೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪೆಟ್ರಿ ಅಲ್ಲಾಸ್ ಮತ್ತು ರಿಸ್ಟೋ ಸಿಲಾಸ್ಮಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು - ಡೇಟಾ ಫೆಲೋಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂದು ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.f-secure.com/weblog/ |title=F-Secure Weblog : News from the Lab |publisher=F-secure.com |access-date=September 23, 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923084039/http://www.f-secure.com/weblog/ |archive-date=September 23, 2012}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, [[:en:European Institute for Computer Antivirus Research|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಫಾರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್]] (ಇಐಸಿಎಆರ್) ಅನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|title=About EICAR|url=http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|work=EICAR official website|access-date=October 28, 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180614161636/http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|archive-date=June 14, 2018}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |title=Test Files and Product Evaluation: the Case for and against Malware Simulation |first1=David|last1=Harley|first2=Lysa|last2=Myers|first3=Eddy|last3=Willems |work=AVAR2010 13th Association of anti Virus Asia Researchers International Conference |access-date=June 30, 2011|archive-url = https://web.archive.org/web/20110929040553/http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |archive-date = September 29, 2011}}</ref> ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಇಗೊರ್ ಡ್ಯಾನಿಲೋವ್ ಸ್ಪೈಡರ್ ವೆಬ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಅದು ನಂತರ ಡಾ.ವೆಬ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |title=Dr. Web LTD Doctor Web / Dr. Web Reviews, Best AntiVirus Software Reviews, Review Centre |publisher=Reviewcentre.com |access-date=February 17, 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223163636/http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |archive-date=February 23, 2014}}</ref> ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೨೮,೬೧೩ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA">[In 1994, AV-Test.org reported 28,613 unique malware samples (based on MD5). "A Brief History of Malware; The First 25 Years"]</ref> ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದವು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ರೊಮೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪರ್ಟ್ (ಎವಿಎಕ್ಸ್) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಯುಜೀನ್ [[:en:|ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ]] ಮತ್ತು ನಟಾಲಿಯಾ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|title=BitDefender Product History |url=http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120317052525/http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |archive-date=March 17, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://infowatch.com/company/management|title=InfoWatch Management|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|publisher=InfoWatch|access-date=August 12, 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821073955/http://infowatch.com/company/management|archive-date=August 21, 2013}}</ref> ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, "[[:en:Staog|ಸ್ಟಾಗ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ "ಇನ್ ದ್ ವಲ್ಡ್" ಲಿನಕ್ಸ್ ವೈರಸ್ ಸಹ ಇತ್ತು.<ref>{{cite web|url=https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|title=Linuxvirus – Community Help Wiki|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170324032340/https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|archive-date=March 24, 2017}}</ref> ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೯೮,೪೨೮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ=== * ೨೦೦೦ ದಲ್ಲಿ, ರೈನರ್ ಲಿಂಕ್ ಮತ್ತು ಹೊವಾರ್ಡ್ ಫುಹ್ಸ್ ''ಓಪನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. * * ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ, ಥಾಮಸ್ ಕೋಜ್ಮ್ ''[[:en:ClamAV|ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ]]'' ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿದೆ. ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ ಅನ್ನು [[:en:Sourcefire|ಸೋರ್ಸ್ ಫೈರ್]] ಖರೀದಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ [[ಸಿಸ್ಕೋ ಕಂಪನಿ|ಸಿಸ್ಕೊ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್]] ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. * * ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:Morten Lund (investor)|ಮಾರ್ಟೆನ್ ಲುಂಡ್]] ಮತ್ತು ಥೀಸ್ ಸೊಂಡರ್ಗಾರ್ಡ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. * * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, [[:en:AV-TEST|ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್]] ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೩೩೩,೪೨೫ ಅನನ್ಯ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. = '''ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳು''' = ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳ [[ಅಧ್ಯಯನ]]ದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘನ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಬಿ. ಕೊಹೆನ್‌ರ 1987 ರ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಎಲ್ಲಾ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಂತಹ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎ೦ದು ನಿರೂಪಿಸಿತು. ಆದರು, ರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತಮ ಪತ್ತೆ ದರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಿವೆ: ===== <u><big>ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ===== ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆ-ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ ತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಚಾಲನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವರ್ತನೆಯ ಫಿಂಗರ್‌ಪ್ರಿಂಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಬದಲು, ಇದು ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು ವರ್ಚುವಲ್ [[ಪರಿಸರ]]ದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಲಾಗ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲಾಗ್ ಮಾಡಲಾದ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತವಾಗಿದೆಯೆ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ನೈಜ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಂತ್ರವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರೂ, ಅದರ ಭಾರ ಮತ್ತು ನಿಧಾನತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದನ್ನು ಅಂತಿಮ-ಬಳಕೆದಾರರ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪರಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ. ==== <big><u>ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ:-</u></big> ==== ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಹಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಗಣನೀಯವಾಗಿ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೈಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅದನ್ನು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಅಥವಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ, ಇದು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ, ಫೈಲ್ನ ಸರಿಯಾದ ಸಹಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ನ ಸಹಿ [https://en.wikipedia.org/wiki/Database ಡೇಟಾಬೇಸ್] ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಿ-ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನವು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಏಕಾಏಕಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಬಹುದಾದರೂ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಲೇಖಕರು "'''ಆಲಿಗೋಮಾರ್ಫಿಕ್'''", "'''ಪಾಲಿಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ "'''ಮೆಟಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಅಂತಹ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಿಂತ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದೆ ಇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==== <u><big>ರೂಟ್‌ಕಿಟ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ==== ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು. [https://en.wikipedia.org/wiki/Rootkit ರೂಟ್‌ಕಿಟ್] ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡದೆಯೇ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮೇಲೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮಟ್ಟದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನಿಷ್ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಹ ಕಷ್ಟ, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮರು-ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. = '''ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವ''' = ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] 2007 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟವು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಪರಿಚಿತ ಅಥವಾ ಜ಼ೆರೊ ಡೇ ದಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ. ಈ ಬೆದರಿಕೆಗಳ ಪತ್ತೆ ಪ್ರಮಾಣವು 2006 ರಲ್ಲಿ 40-50% ರಿಂದ 2007 ರಲ್ಲಿ 20-30% ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಯಾವುದೂ ಕೂಡ 100% ವೈರಸ್ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು. ನೈಜ-ಪ್ರಪಂಚದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದವುಗಳನ್ನು 99.9% ರಷ್ಟು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ [[ಆಗಸ್ಟ್]] 2013 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ 91.1% ರಷ್ಟು ಕಲಪೆವಾದವುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿತು .ಅನೇಕ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳು ಸುಳ್ಳು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹಾನಿಕರವಲ್ಲದ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ. ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಸಹಿ ಮಾಡದ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಏನೆ೦ದರೆ, ವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಕರು ತಮ್ಮ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ವೈಲ್ಡ್" ಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. = '''ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನಾನುಕೂಲಗಳು''' = ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕೆಲವು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು(ಅನಾನುಕೂಲಗಳುನ್ನು) ಹೊಂದಿದೆ, * ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಅದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಇದಲ್ಲದೆ, ಅನನುಭವಿ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬಳಸುವಾಗ ಸುಳ್ಳು ಭದ್ರತೆಯ ಭಾವಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಹುದು, ತಮ್ಮನ್ನು ಅವೇಧನೀಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಾಂಪ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. * ತಪ್ಪಾದ ನಿರ್ಧಾರವು ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಕರ್ನಲ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಫೈಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಿ೦ದ ದಾಳಿಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಮಾರ್ಗವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತದೆ. * ಯುಎಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ([https://en.wikipedia.org/wiki/National_Security_Agency ಎನ್‌ಎಸ್‌ಎ]) ಮತ್ತು ಯುಕೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ (ಜಿಸಿಎಚ್‌ಕ್ಯು) ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡಲು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ ಹೆಚ್ಚು ಸವಲತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ದೂರಸ್ಥ ದಾಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟವಾಗುವ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ "ಬ್ರೌಸರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟ್ ರೀಡರ್‌ಗಳಂತಹ ಸುರಕ್ಷತೆ-ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕ್ಲೈಂಟ್-ಸೈಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಹಿಂದೆ ವರ್ಷಗಳಿ೦ದ ಇದೆ. ಇದರರ್ಥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Acrobat ಅಕ್ರೋಬ್ಯಾಟ್] ರೀಡರ್, [https://en.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್] ಅಥವಾ [[ಗೂಗಲ್ ಕ್ರೋಮ್]] ಅಲ್ಲಿನ 90 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟ". = '''ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು''' = [https://en.wikipedia.org/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation ಎಫ್‌ಬಿಐ ] ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ವೈರಸ್ ಘಟನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 12 ಮಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. 2009 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ವ್ಯವಹಾರ]]ದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಳಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ 80% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮನೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''= 06xc0vdb3hxrss6booc6rs93jfx187r 1247835 1247834 2024-10-16T10:52:15Z Prajna gopal 75944 /* ೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ */ 1247835 wikitext text/x-wiki [[File:ClamTk 5.27.png|thumb|300px|ಕ್ಲಾಮ್ ಟಿಕೆ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಮುಕ್ತ-ಮೂಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಮೂಲತಃ ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ತೋಮಸ್ಜ್ ಕೊಜ್ಮ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು.]] '''ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್''' ಅನ್ನು '''ಆಂಟಿ-ಮಾಲ್‌ವೇರ್''' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು [[:en:Computer program|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ]]. ಇದನ್ನು [[ಮಾಲ್‌ವೇರ್|ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಅನ್ನು]] ತಡೆಗಟ್ಟಲು , ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಎವಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಸರಿಗೆ ತಕ್ಕ೦ತೆ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿನ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು]] ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|title=What is antivirus software?|url=http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110411203211/http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|archive-date=April 11, 2011|publisher=Microsoft}}</ref> ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇತರೆ ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಅನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆಧುನಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ತನ್ನ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಬ್ರೌಸರ್ ಸಹಾಯಕ ವಸ್ತುಗಳು (ಬಿಎಚ್‌ಒಗಳು), ಕೀಲಾಜರ್‌ಗಳು, ಬ್ಯಾಕ್‌ಡೋರ್, ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು, ಟ್ರೋಜನ್ ಹಾರ್ಸ್, ಬಗ್ಸ್, ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಪಿಗಳು, ಡಯಲರ್‌ಗಳು, ವಂಚನೆಗಳು, ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ , ಕೆಲವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ [[ಯು.ಆರ್.ಎಲ್|ಯು.ಆರ್‌.ಎಲ್‌ಗಳು]], [[:en:Spamming|ಸ್ಪ್ಯಾಮ್]], ಹಗರಣ ಮತ್ತು [[:en:Phishin|ಫಿಶಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು]], ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳು, ಸುಧಾರಿತ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆ (ಎಪಿಟಿ),ಬ್ರೌಸರ್ ಅಪಹರಣಕಾರರು, ರಾನ್ಸಮ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಬೋಟ್‌ನೆಟ್ ಡಿಡಿಒಎಸ್ ದಾಳಿಯಂತಹ ಇತರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. = ಇತಿಹಾಸ = ===೧೯೭೧-೧೯೮೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪೂರ್ವ ದಿನಗಳು)=== ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ಹಂಗೇರಿಯನ್ [[ವಿಜ್ಞಾನಿ]] ಜಾನ್ ವಾನ್ ನ್ಯೂಮನ್ ಥಿಯರೀ ಆಫ಼್ ಸೆಲ್ಫ್ ರಿಪ್ರೊಡ್ಯುಸಿ೦ಗ್ ಆಟೋನಮೇಟಾ ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದಾಗ, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "[[:en:Creeper and Reaper|ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|title=The Evolution of Viruses and Worms|author=Thomas Chen, Jean-Marc Robert|date=2004|access-date=February 16, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090517083356/http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|archive-date=May 17, 2009}}</ref> ಈ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಟೆನೆಕ್ಸ್ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ [[:en:Digital Equipment Corporation|ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಕ್ವಿಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್‌ನ]] (ಡಿಇಸಿ) [[:en:PDP-10|ಪಿಡಿಪಿ -೧೦]] ಮೇನ್‌ಫ್ರೇಮ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕನ್ನು ತಗುಲಿಸಿತು. ಈ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರೇ ಟಾಮ್ಲಿನ್ಸನ್ ರಚಿಸಿದ "ದಿ ರೀಪರ್" ಎಂಬ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಅಳಿಸಲಾಯಿಯತು.<ref>{{cite journal |url=http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |date=October 1992 |title=History of Viruses |doi=10.6028/NIST.IR.4939 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20110423085041/http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |archive-date=April 23, 2011|last1=Bassham |first1=Lawrence |last2=Polk |first2=W.|journal=Nistir 4939 |doi-access=free }}</ref><ref name="theregister">{{cite web |last=Leyden |first=John |url=https://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |title=PC virus celebrates 20th birthday |date=January 19, 2006 |work=[[The Register]] |access-date=March 21, 2011 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100906023749/http://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |archive-date=September 6, 2010}}</ref><ref>{{Cite web|title=The History of Computer Viruses|date=November 10, 2017|url=https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/digital-world/the-history-of-computer-viruses/}}</ref> ಕೆಲವರು "ದಿ ರೀಪರ್" ಅನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಬರೆದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . ಆದರೆ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ರೀಪರ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ವೈರಸ್. ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಹಲವಾರು ಇತರ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Guardian">[https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history From the first email to the first YouTube video: a definitive internet history] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231172753/https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history |date=December 31, 2016}}. Tom Meltzer and Sarah Phillips. ''[[The Guardian]]''. October 23, 2009</ref><ref>''IEEE Annals of the History of Computing, Volumes 27–28''. IEEE Computer Society, 2005. [https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22 74] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513081502/https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22&dq=Creeper+%22computer+worm%22&hl=en&ei=pRzNTeaOBdGbtwe81ZyNDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEUQ6AEwAg |date=May 13, 2016}}: "[...]from one machine to another led to experimentation with the ''Creeper'' program, which became the world's first computer worm: a computation that used the network to recreate itself on another node, and spread from node to node."</ref> [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಸಂಪರ್ಕವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುವ ಮೊದಲು, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಸೋಂಕಿತ [[:en:Floppy disk|ಫ್ಲಾಪಿ ಡಿಸ್ಕ್ಗಳಿಂದ]] ಹರಡಲಾಗುತಿತ್ತು.<ref name="John Metcalf 2014"/><ref>{{cite web|url=http://virus.wikidot.com/creeper|title=Creeper – The Virus Encyclopedia|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150920104511/http://virus.wikidot.com/creeper|archive-date=September 20, 2015}}</ref> ಅದು ಹೇಗೋ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬಳಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವೈರಸ್‌ಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹರಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.<ref>{{cite web|url = http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto=|title = (II) Evolution of computer viruses|access-date = June 20, 2009|last = Panda Security|date=April 2004|archive-url = https://web.archive.org/web/20090802042225/http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto= |archive-date = August 2, 2009}}</ref><ref name="John Metcalf 2014">{{cite web|url=http://corewar.co.uk/creeper.htm|title=Core War: Creeper & Reaper|first=John|last=Metcalf|date=2014|access-date=May 1, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502001343/http://corewar.co.uk/creeper.htm|archive-date=May 2, 2014}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬರ್ನ್ಡ್ ಫಿಕ್ಸ್ "ವೈಲ್ಡ್ ಇನ್" ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|title=Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110107111044/http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|archive-date=January 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|title=Top 10 Computer Viruses: No. 10 – Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110207034138/http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|archive-date=February 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|title=List of Computer Viruses Developed in 1980s|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724010543/http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|archive-date=July 24, 2011}}</ref><ref>[http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html Fred Cohen: "Computer Viruses – Theory and Experiments" (1983)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608214157/http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html |date=June 8, 2011}}. Eecs.umich.edu (November 3, 1983). Retrieved on 2017-01-03.</ref> <ref>{{cite journal|title=Invited Paper: On the Implications of Computer Viruses and Methods of Defense|journal=Computers & Security|first=Fred|last=Cohen|date=April 1, 1988|volume=7|issue=2|pages=167–184 |doi=10.1016/0167-4048(88)90334-3}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೊಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದರು.<ref>{{cite web |url=https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |title=Virus Bulletin :: In memoriam: Péter Ször 1970–2013 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120240/https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ===೧೯೮೦-೧೯೯೦ ಅವಧಿ (ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳು)=== ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಬಹಳ ಪೈಪೋಟಿಯಿದೆ. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ [[:en:Bernd Fix|ಬರ್ಂಡ್ ಫಿಕ್ಸ್]] ಅವರು "ಇನ್ ದಿ ವೈಲ್ಡ್" ಎಂಬ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ವೈರಸ್ ("ವಿಯೆನ್ನಾ ವೈರಸ್") ಅನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾದ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಬರೆದರು.<ref>[https://web.archive.org/web/20090713091733/http://www.viruslist.com/en/viruses/encyclopedia?chapter=153311150 Kaspersky Lab Virus list]. viruslist.com</ref><ref>{{cite web | url = http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm | publisher = [[IBM]] | title = Virus timeline | first = Joe | last = Wells | date = August 30, 1996 | access-date = June 6, 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080604011721/http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm| archive-date= June 4, 2008 | url-status= live}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ [[:en:G Data CyberDefense|ಜಿ ಡೇಟಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಂಡ್ರಿಯಾಸ್ ಲುನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕೈ ಫಿಗ್, [[:en:Atari ST|ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ]] ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್‌ಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Gdata">{{cite web|url = https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|title = G Data presents first Antivirus solution in 1987|access-date = December 13, 2017|last = G Data Software AG|year = 2017|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170315111115/https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|archive-date = March 15, 2017|df = mdy-all}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಟಿಮೇಟ್ ವೈರಸ್ ಕಿಲ್ಲರ್ (ಯುವಿಕೆ) ಸಹ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="UniqueNameOfRef">{{cite web|url = http://st-news.com/uvk-book/|title = The ultimate Virus Killer Book and Software|access-date = July 6, 2016|last = Karsmakers|first = Richard|date = January 2010|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20160729032353/http://st-news.com/uvk-book/|archive-date = July 29, 2016|df = mdy-all}}</ref> ಇದು ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ ಮತ್ತು [[:en:Atari Falcon|ಅಟಾರಿ ಫಾಲ್ಕನ್ಗೆ]] ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಉದ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ , ಇದರ ಕೊನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು (ಆವೃತ್ತಿ ೯.೦) ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:John McAfee|ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ]] ಮೆಕಾಫಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರು [[:en:McAfee VirusScan|ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ (ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ), ಪೀಟರ್ ಪಾಸ್ಕೊ, ರುಡಾಲ್ಫ್ ಹ್ರುಬಿ, ಮತ್ತು ಮಿರೋಸ್ಲಾವ್ ಟ್ರೊಂಕಾ ಎನ್ಒಡಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.<ref>{{cite book| last = Cavendish| first = Marshall| title = Inventors and Inventions, Volume 4| url = https://books.google.com/books?id=YcPvV893aXgC| year = 2007| publisher = Paul Bernabeo| isbn = 978-0761477679| page = 1033}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.eset.com/int/about/ |title = About ESET Company |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20161028220311/https://www.eset.com/int/about/ |archive-date = October 28, 2016 |df = mdy-all }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |title = ESET NOD32 Antivirus |publisher = Vision Square |date = February 16, 2016 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20160224031719/http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |archive-date = February 24, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೋಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಾವಳಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Cohen1987">Cohen, Fred, [https://web.archive.org/web/20110604155118/http://www.research.ibm.com/antivirus/SciPapers/VB2000DC.htm An Undetectable Computer Virus (Archived)], 1987, IBM</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ೧೯೮೭ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಎರಡು ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು: ರಾಸ್ ಗ್ರೀನ್ಬರ್ಗ್ ಬರೆದ ಫ್ಲುಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಮತ್ತು ಎರ್ವಿನ್ ಲ್ಯಾಂಟಿಂಗ್ ಬರೆದ ಆಂಟಿ೪ಯುಎಸ್. ರೋಜರ್ ಗ್ರಿಮ್ಸ್ ತನ್ನ [[:en:O'Reilly Media|ಒ'ರಿಲ್ಲಿ]] ಪುಸ್ತಕ, ಮೆಲಿಷಿಯಸ್ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್: ವೈರಸ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಫಾರ್ ವಿಂಡೋಸ್ ನಲ್ಲಿ, ಫ್ಲೂಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಅನ್ನು "ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್ (ಎಂಎಂಸಿ) ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಮೊದಲ ಸಮಗ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆರಂಭಿಕ ಎವಿ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬಳಸಿದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಕಾರವು ಇಂದು ಬಳಸಲಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |author=Yevics, Patricia A. |url=https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |title=Flu Shot for Computer Viruses |publisher=americanbar.org |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115405/https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |archive-date=August 26, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |title=How friends help friends on the Internet: The Ross Greenberg Story |first=David |last=Strom |publisher=wordpress.com |date=April 1, 2010 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115800/https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |archive-date=August 26, 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Anti-virus is 30 years old |url=http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |publisher=spgedwards.com |date=April 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20150427213954/http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |archive-date=April 27, 2015 |url-status=live}}</ref> ಆಧುನಿಕ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಉತ್ಪನ್ನವು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬೈನರಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುವುದನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದವು: ದತ್ತಾಂಶ ವಿಭಾಗ, ಕೋಡ್ ವಿಭಾಗ (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಬೈನರಿಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |title=A Brief History of Antivirus Software |publisher=techlineinfo.com |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120523/http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಆರಂಭಿಕ ವೈರಸ್ಗಳು ವಿಭಾಗಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಿದವು, ಅಥವಾ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಇರುವ ಫೈಲ್ನ ತುದಿಗೆ ಜಿಗಿಯಲು ವಿಭಾಗದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿದವು - ಮೂಲ ಕೋಡ್‌ನ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಬಹಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಮಾದರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನಿಂದ ಬಳಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸೊಗಸಾದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ವಿಭಾಗ ಹೆಸರುಗಳು, ತಪ್ಪಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗಾತ್ರ, ನಿಯಮಿತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೆಮೊರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಶಃ ಮಾದರಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಂತಹ ಇತರ ರೀತಿಯ ಸುಧಾರಿತ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಂತರ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite book |last = Grimes |first = Roger A. |title = Malicious Mobile Code: Virus Protection for Windows |publisher = O'Reilly Media, Inc. |date = June 1, 2001 |pages = 522 |url = https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC&q=%22Ross+Greenberg%22+flushot&pg=PA43 |isbn = 9781565926820 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20170321110232/https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC |archive-date = March 21, 2017 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ ಅವಿರಾ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಚ್ + ಬಿಇಡಿವಿ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ "ಲ್ಯೂಕ್ ಫೈಲ್ವಾಲ್ಕರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು).<ref>{{cite web |url=http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |title=Friðrik Skúlason ehf. |language=is |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20060617090822/http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |archive-date=June 17, 2006}}</ref> [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ]], ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಫ್ರೀವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ನಂತರ ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು). ಟಿಬಿಎವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[:en:ThunderByte Antivirus|ಥಂಡರ್ಬೈಟ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವೆಲ್ಡ್ಮನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ಮನ್ ಸೇಫ್ಗ್ರೌಂಡ್ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು). ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಪಾವೆಲ್ ಬೌಡಿಸ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಕುಸೆರಾ ಅವಾಸ್ಟ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಲ್ವಿಲ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು! ಆಂಟಿವೈರಸ್. ಜೂನ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಅಹ್ನ್ ಚಿಯೋಲ್-ಸೂ ವಿ ೧ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ನಂತರ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ನ್ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು). ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಶರತ್ಕಾಲ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್ ಎಸ್ &ಎಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಡಾ. ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಟೂಲ್ಕಿಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಇದನ್ನು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೂ - ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೆಕಾಫಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು). ನವೆಂಬರ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ನಗರದ ಪ್ಯಾನ್ಅಮೆರಿಕನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಅಲೆಜಾಂಡ್ರೊ ಇ. ಕ್ಯಾರಿಲ್ಸ್ ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ "ಬೈಟ್ ಮಾಟಾಬಿಚೋಸ್" (ಬೈಟ್ ಬಗ್ಕಿಲ್ಲರ್) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ನ ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ ಪಡೆದರು. ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ನೆಟ್ / ಎರ್ನ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ವೈರಸ್-ಎಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ (ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್), ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್), ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ (ಮೆಕಾಫಿ), ಲೂಯಿಸ್ ಕೊರನ್ಸ್ (ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ), ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್ (ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್), ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ (ಅವಿರಾ) ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್). ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ [[:en:FRISK Software International|ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು).<ref name="VIRUS-L mailing list">{{cite web |url=http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |title=The 'Security Digest' Archives (TM) : www.phreak.org-virus_l |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100105064155/http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |archive-date=January 5, 2010}}</ref> ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ (೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾರಿ ಹೆಂಡ್ರಿಕ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು) ಮ್ಯಾಕಿಂತೋಷ್ (ಎಸ್ಎಎಂ) ಗಾಗಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಎಸ್ಎಎಂ ೨.೦, ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಎಸ್ಎಎಂ ಅನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅನೇಕವು ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|title=Symantec Softwares and Internet Security at PCM|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701134751/http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|archive-date=July 1, 2014}}</ref> ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಹ್ರುಸ್ಕಾ ಮತ್ತು ಪೀಟರ್ ಲ್ಯಾಮರ್ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಸೋಫೋಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ವೈರಸ್ ಬಸ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು (ಇದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೋಫೋಸ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ). ===೧೯೯೦-೨೦೦೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ)=== ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಪೇನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮೈಕೆಲ್ ಉರಿಜಾರ್ಬರೆನಾ [[:en:Panda Security|ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ]] (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |url = http://www.gtts2012.com/panda-security/ |title = Panda Security |first = Sharanya |last = Naveen |access-date = May 31, 2016 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20160630011311/http://www.gtts2012.com/panda-security/ |archive-date = June 30, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ಭದ್ರತಾ ಸಂಶೋಧಕ ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್ ಪಾಶ್ಚರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ, ಗಿಯಾನ್ಫ್ರಾಂಕೊ ಟೊನೆಲ್ಲೊ ವಿರಿಟ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪ್ಲೋರರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಟಿಜಿ ಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|title=Who we are – TG Soft Software House|website=www.tgsoft.it|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141013184853/http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|archive-date=October 13, 2014}}</ref> ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, [[:en:CARO|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್]] (ಸಿಎಆರ್ಒ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.caro.org/articles/naming.html|title=A New Virus Naming Convention (1991) – CARO – Computer Antivirus Research Organization|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813050343/http://caro.org/articles/naming.html|archive-date=August 13, 2011}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಎಆರ್‌ಒ "ವೈರಸ್ ನೇಮಿಂಗ್ ಸ್ಕೀಮ್" ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಹೆಸರಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಈಗ ಹಳತಾಗಿದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಭದ್ರತಾ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧಕರು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಏಕೈಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮಾನದಂಡವಾಗಿ ಇದು ಉಳಿದಿದೆ. ಸಿಎಆರ್‌ಒ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಕಾಸ್ಟಿನ್ ರೈಯು, ಡಿಮಿಟ್ರಿ ಗ್ರಿಯಾಜ್ನೋವ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ, ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್, ಇಗೊರ್ ಮುಟ್ಟಿಕ್, ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್, ಮಾರ್ಟನ್ ಈಜುಗಾರ, ನಿಕ್ ಫಿಟ್ಜ್ ಗೆರಾಲ್ಡ್, ಪ್ಯಾಡ್ಗೆಟ್ ಪೀಟರ್ಸನ್, ಪೀಟರ್ ಫೆರ್ರಿ, ರಿಘರ್ಡ್ ಜ್ವಿಯೆನ್ಬರ್ಗ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|title=CARO Members|url=http://www.caro.org/users/index.html|publisher=CARO|access-date=June 6, 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718173410/http://www.caro.org/users/index.html|archive-date=July 18, 2011}}</ref><ref>[http://caro.org/users/igor.html CAROids, Hamburg 2003] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20141107045334/http://caro.org/users/igor.html |date=November 7, 2014}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ [[:en:Norton AntiVirus|ನಾರ್ಟನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಜೆಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಗ್ರಿಟ್ಜ್ಬಾಚ್ ಮತ್ತು ಟೊಮಾಸ್ ಹೋಫರ್ ಎವಿಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಿಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು), ತಮ್ಮ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಗಾರ್ಡ್ (ಎವಿಜಿ) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಫಿನ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ (೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪೆಟ್ರಿ ಅಲ್ಲಾಸ್ ಮತ್ತು ರಿಸ್ಟೋ ಸಿಲಾಸ್ಮಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು - ಡೇಟಾ ಫೆಲೋಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂದು ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.f-secure.com/weblog/ |title=F-Secure Weblog : News from the Lab |publisher=F-secure.com |access-date=September 23, 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923084039/http://www.f-secure.com/weblog/ |archive-date=September 23, 2012}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, [[:en:European Institute for Computer Antivirus Research|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಫಾರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್]] (ಇಐಸಿಎಆರ್) ಅನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|title=About EICAR|url=http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|work=EICAR official website|access-date=October 28, 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180614161636/http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|archive-date=June 14, 2018}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |title=Test Files and Product Evaluation: the Case for and against Malware Simulation |first1=David|last1=Harley|first2=Lysa|last2=Myers|first3=Eddy|last3=Willems |work=AVAR2010 13th Association of anti Virus Asia Researchers International Conference |access-date=June 30, 2011|archive-url = https://web.archive.org/web/20110929040553/http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |archive-date = September 29, 2011}}</ref> ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಇಗೊರ್ ಡ್ಯಾನಿಲೋವ್ ಸ್ಪೈಡರ್ ವೆಬ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಅದು ನಂತರ ಡಾ.ವೆಬ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |title=Dr. Web LTD Doctor Web / Dr. Web Reviews, Best AntiVirus Software Reviews, Review Centre |publisher=Reviewcentre.com |access-date=February 17, 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223163636/http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |archive-date=February 23, 2014}}</ref> ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೨೮,೬೧೩ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA">[In 1994, AV-Test.org reported 28,613 unique malware samples (based on MD5). "A Brief History of Malware; The First 25 Years"]</ref> ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದವು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ರೊಮೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪರ್ಟ್ (ಎವಿಎಕ್ಸ್) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಯುಜೀನ್ [[:en:|ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ]] ಮತ್ತು ನಟಾಲಿಯಾ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|title=BitDefender Product History |url=http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120317052525/http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |archive-date=March 17, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://infowatch.com/company/management|title=InfoWatch Management|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|publisher=InfoWatch|access-date=August 12, 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821073955/http://infowatch.com/company/management|archive-date=August 21, 2013}}</ref> ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, "[[:en:Staog|ಸ್ಟಾಗ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ "ಇನ್ ದ್ ವಲ್ಡ್" ಲಿನಕ್ಸ್ ವೈರಸ್ ಸಹ ಇತ್ತು.<ref>{{cite web|url=https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|title=Linuxvirus – Community Help Wiki|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170324032340/https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|archive-date=March 24, 2017}}</ref> ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೯೮,೪೨೮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ=== * ೨೦೦೦ ದಲ್ಲಿ, ರೈನರ್ ಲಿಂಕ್ ಮತ್ತು ಹೊವಾರ್ಡ್ ಫುಹ್ಸ್ ''ಓಪನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://openantivirus.org|title=Sorry – recovering...|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826133818/http://openantivirus.org/|archive-date=August 26, 2014}}</ref> * * ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ, ಥಾಮಸ್ ಕೋಜ್ಮ್ ''[[:en:ClamAV|ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ]]'' ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |title=Sourcefire acquires ClamAV |publisher=ClamAV |date=August 17, 2007 |access-date=February 12, 2008 |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20071215031743/http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |archive-date=December 15, 2007}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ ಅನ್ನು [[:en:Sourcefire|ಸೋರ್ಸ್ ಫೈರ್]] ಖರೀದಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ [[ಸಿಸ್ಕೋ ಕಂಪನಿ|ಸಿಸ್ಕೊ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್]] ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web| url=http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html| title=Cisco Completes Acquisition of Sourcefire| date=October 7, 2013| website=cisco.com| access-date=June 18, 2014| archive-url= https://web.archive.org/web/20150113145121/http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html |archive-date=January 13, 2015| url-status=live}}</ref> * * ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:Morten Lund (investor)|ಮಾರ್ಟೆನ್ ಲುಂಡ್]] ಮತ್ತು ಥೀಸ್ ಸೊಂಡರ್ಗಾರ್ಡ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>[http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html Der Unternehmer – brand eins online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121122114224/http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html |date=November 22, 2012}}. Brandeins.de (July 2009). Retrieved on January 3, 2017.</ref> * * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, [[:en:AV-TEST|ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್]] ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೩೩೩,೪೨೫ ಅನನ್ಯ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. = '''ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳು''' = ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳ [[ಅಧ್ಯಯನ]]ದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘನ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಬಿ. ಕೊಹೆನ್‌ರ 1987 ರ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಎಲ್ಲಾ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಂತಹ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎ೦ದು ನಿರೂಪಿಸಿತು. ಆದರು, ರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತಮ ಪತ್ತೆ ದರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಿವೆ: ===== <u><big>ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ===== ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆ-ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ ತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಚಾಲನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವರ್ತನೆಯ ಫಿಂಗರ್‌ಪ್ರಿಂಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಬದಲು, ಇದು ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು ವರ್ಚುವಲ್ [[ಪರಿಸರ]]ದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಲಾಗ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲಾಗ್ ಮಾಡಲಾದ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತವಾಗಿದೆಯೆ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ನೈಜ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಂತ್ರವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರೂ, ಅದರ ಭಾರ ಮತ್ತು ನಿಧಾನತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದನ್ನು ಅಂತಿಮ-ಬಳಕೆದಾರರ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪರಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ. ==== <big><u>ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ:-</u></big> ==== ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಹಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಗಣನೀಯವಾಗಿ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೈಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅದನ್ನು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಅಥವಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ, ಇದು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ, ಫೈಲ್ನ ಸರಿಯಾದ ಸಹಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ನ ಸಹಿ [https://en.wikipedia.org/wiki/Database ಡೇಟಾಬೇಸ್] ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಿ-ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನವು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಏಕಾಏಕಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಬಹುದಾದರೂ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಲೇಖಕರು "'''ಆಲಿಗೋಮಾರ್ಫಿಕ್'''", "'''ಪಾಲಿಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ "'''ಮೆಟಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಅಂತಹ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಿಂತ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದೆ ಇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==== <u><big>ರೂಟ್‌ಕಿಟ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ==== ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು. [https://en.wikipedia.org/wiki/Rootkit ರೂಟ್‌ಕಿಟ್] ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡದೆಯೇ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮೇಲೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮಟ್ಟದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನಿಷ್ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಹ ಕಷ್ಟ, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮರು-ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. = '''ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವ''' = ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] 2007 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟವು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಪರಿಚಿತ ಅಥವಾ ಜ಼ೆರೊ ಡೇ ದಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ. ಈ ಬೆದರಿಕೆಗಳ ಪತ್ತೆ ಪ್ರಮಾಣವು 2006 ರಲ್ಲಿ 40-50% ರಿಂದ 2007 ರಲ್ಲಿ 20-30% ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಯಾವುದೂ ಕೂಡ 100% ವೈರಸ್ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು. ನೈಜ-ಪ್ರಪಂಚದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದವುಗಳನ್ನು 99.9% ರಷ್ಟು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ [[ಆಗಸ್ಟ್]] 2013 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ 91.1% ರಷ್ಟು ಕಲಪೆವಾದವುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿತು .ಅನೇಕ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳು ಸುಳ್ಳು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹಾನಿಕರವಲ್ಲದ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ. ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಸಹಿ ಮಾಡದ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಏನೆ೦ದರೆ, ವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಕರು ತಮ್ಮ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ವೈಲ್ಡ್" ಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. = '''ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನಾನುಕೂಲಗಳು''' = ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕೆಲವು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು(ಅನಾನುಕೂಲಗಳುನ್ನು) ಹೊಂದಿದೆ, * ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಅದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಇದಲ್ಲದೆ, ಅನನುಭವಿ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬಳಸುವಾಗ ಸುಳ್ಳು ಭದ್ರತೆಯ ಭಾವಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಹುದು, ತಮ್ಮನ್ನು ಅವೇಧನೀಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಾಂಪ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. * ತಪ್ಪಾದ ನಿರ್ಧಾರವು ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಕರ್ನಲ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಫೈಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಿ೦ದ ದಾಳಿಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಮಾರ್ಗವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತದೆ. * ಯುಎಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ([https://en.wikipedia.org/wiki/National_Security_Agency ಎನ್‌ಎಸ್‌ಎ]) ಮತ್ತು ಯುಕೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ (ಜಿಸಿಎಚ್‌ಕ್ಯು) ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡಲು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ ಹೆಚ್ಚು ಸವಲತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ದೂರಸ್ಥ ದಾಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟವಾಗುವ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ "ಬ್ರೌಸರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟ್ ರೀಡರ್‌ಗಳಂತಹ ಸುರಕ್ಷತೆ-ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕ್ಲೈಂಟ್-ಸೈಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಹಿಂದೆ ವರ್ಷಗಳಿ೦ದ ಇದೆ. ಇದರರ್ಥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Acrobat ಅಕ್ರೋಬ್ಯಾಟ್] ರೀಡರ್, [https://en.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್] ಅಥವಾ [[ಗೂಗಲ್ ಕ್ರೋಮ್]] ಅಲ್ಲಿನ 90 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟ". = '''ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು''' = [https://en.wikipedia.org/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation ಎಫ್‌ಬಿಐ ] ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ವೈರಸ್ ಘಟನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 12 ಮಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. 2009 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ವ್ಯವಹಾರ]]ದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಳಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ 80% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮನೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''= 1v1ngwx38t4i2tj1ny5so4413z2agwf 1247836 1247835 2024-10-16T11:00:23Z Prajna gopal 75944 /* ೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ */ 1247836 wikitext text/x-wiki [[File:ClamTk 5.27.png|thumb|300px|ಕ್ಲಾಮ್ ಟಿಕೆ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಮುಕ್ತ-ಮೂಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಮೂಲತಃ ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ತೋಮಸ್ಜ್ ಕೊಜ್ಮ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು.]] '''ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್''' ಅನ್ನು '''ಆಂಟಿ-ಮಾಲ್‌ವೇರ್''' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು [[:en:Computer program|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ]]. ಇದನ್ನು [[ಮಾಲ್‌ವೇರ್|ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಅನ್ನು]] ತಡೆಗಟ್ಟಲು , ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಎವಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಸರಿಗೆ ತಕ್ಕ೦ತೆ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿನ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು]] ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|title=What is antivirus software?|url=http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110411203211/http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|archive-date=April 11, 2011|publisher=Microsoft}}</ref> ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇತರೆ ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಅನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆಧುನಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ತನ್ನ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಬ್ರೌಸರ್ ಸಹಾಯಕ ವಸ್ತುಗಳು (ಬಿಎಚ್‌ಒಗಳು), ಕೀಲಾಜರ್‌ಗಳು, ಬ್ಯಾಕ್‌ಡೋರ್, ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು, ಟ್ರೋಜನ್ ಹಾರ್ಸ್, ಬಗ್ಸ್, ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಪಿಗಳು, ಡಯಲರ್‌ಗಳು, ವಂಚನೆಗಳು, ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ , ಕೆಲವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ [[ಯು.ಆರ್.ಎಲ್|ಯು.ಆರ್‌.ಎಲ್‌ಗಳು]], [[:en:Spamming|ಸ್ಪ್ಯಾಮ್]], ಹಗರಣ ಮತ್ತು [[:en:Phishin|ಫಿಶಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು]], ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳು, ಸುಧಾರಿತ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆ (ಎಪಿಟಿ),ಬ್ರೌಸರ್ ಅಪಹರಣಕಾರರು, ರಾನ್ಸಮ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಬೋಟ್‌ನೆಟ್ ಡಿಡಿಒಎಸ್ ದಾಳಿಯಂತಹ ಇತರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. = ಇತಿಹಾಸ = ===೧೯೭೧-೧೯೮೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪೂರ್ವ ದಿನಗಳು)=== ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ಹಂಗೇರಿಯನ್ [[ವಿಜ್ಞಾನಿ]] ಜಾನ್ ವಾನ್ ನ್ಯೂಮನ್ ಥಿಯರೀ ಆಫ಼್ ಸೆಲ್ಫ್ ರಿಪ್ರೊಡ್ಯುಸಿ೦ಗ್ ಆಟೋನಮೇಟಾ ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದಾಗ, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "[[:en:Creeper and Reaper|ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|title=The Evolution of Viruses and Worms|author=Thomas Chen, Jean-Marc Robert|date=2004|access-date=February 16, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090517083356/http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|archive-date=May 17, 2009}}</ref> ಈ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಟೆನೆಕ್ಸ್ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ [[:en:Digital Equipment Corporation|ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಕ್ವಿಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್‌ನ]] (ಡಿಇಸಿ) [[:en:PDP-10|ಪಿಡಿಪಿ -೧೦]] ಮೇನ್‌ಫ್ರೇಮ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕನ್ನು ತಗುಲಿಸಿತು. ಈ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರೇ ಟಾಮ್ಲಿನ್ಸನ್ ರಚಿಸಿದ "ದಿ ರೀಪರ್" ಎಂಬ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಅಳಿಸಲಾಯಿಯತು.<ref>{{cite journal |url=http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |date=October 1992 |title=History of Viruses |doi=10.6028/NIST.IR.4939 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20110423085041/http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |archive-date=April 23, 2011|last1=Bassham |first1=Lawrence |last2=Polk |first2=W.|journal=Nistir 4939 |doi-access=free }}</ref><ref name="theregister">{{cite web |last=Leyden |first=John |url=https://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |title=PC virus celebrates 20th birthday |date=January 19, 2006 |work=[[The Register]] |access-date=March 21, 2011 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100906023749/http://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |archive-date=September 6, 2010}}</ref><ref>{{Cite web|title=The History of Computer Viruses|date=November 10, 2017|url=https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/digital-world/the-history-of-computer-viruses/}}</ref> ಕೆಲವರು "ದಿ ರೀಪರ್" ಅನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಬರೆದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . ಆದರೆ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ರೀಪರ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ವೈರಸ್. ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಹಲವಾರು ಇತರ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Guardian">[https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history From the first email to the first YouTube video: a definitive internet history] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231172753/https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history |date=December 31, 2016}}. Tom Meltzer and Sarah Phillips. ''[[The Guardian]]''. October 23, 2009</ref><ref>''IEEE Annals of the History of Computing, Volumes 27–28''. IEEE Computer Society, 2005. [https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22 74] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513081502/https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22&dq=Creeper+%22computer+worm%22&hl=en&ei=pRzNTeaOBdGbtwe81ZyNDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEUQ6AEwAg |date=May 13, 2016}}: "[...]from one machine to another led to experimentation with the ''Creeper'' program, which became the world's first computer worm: a computation that used the network to recreate itself on another node, and spread from node to node."</ref> [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಸಂಪರ್ಕವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುವ ಮೊದಲು, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಸೋಂಕಿತ [[:en:Floppy disk|ಫ್ಲಾಪಿ ಡಿಸ್ಕ್ಗಳಿಂದ]] ಹರಡಲಾಗುತಿತ್ತು.<ref name="John Metcalf 2014"/><ref>{{cite web|url=http://virus.wikidot.com/creeper|title=Creeper – The Virus Encyclopedia|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150920104511/http://virus.wikidot.com/creeper|archive-date=September 20, 2015}}</ref> ಅದು ಹೇಗೋ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬಳಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವೈರಸ್‌ಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹರಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.<ref>{{cite web|url = http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto=|title = (II) Evolution of computer viruses|access-date = June 20, 2009|last = Panda Security|date=April 2004|archive-url = https://web.archive.org/web/20090802042225/http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto= |archive-date = August 2, 2009}}</ref><ref name="John Metcalf 2014">{{cite web|url=http://corewar.co.uk/creeper.htm|title=Core War: Creeper & Reaper|first=John|last=Metcalf|date=2014|access-date=May 1, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502001343/http://corewar.co.uk/creeper.htm|archive-date=May 2, 2014}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬರ್ನ್ಡ್ ಫಿಕ್ಸ್ "ವೈಲ್ಡ್ ಇನ್" ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|title=Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110107111044/http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|archive-date=January 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|title=Top 10 Computer Viruses: No. 10 – Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110207034138/http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|archive-date=February 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|title=List of Computer Viruses Developed in 1980s|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724010543/http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|archive-date=July 24, 2011}}</ref><ref>[http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html Fred Cohen: "Computer Viruses – Theory and Experiments" (1983)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608214157/http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html |date=June 8, 2011}}. Eecs.umich.edu (November 3, 1983). Retrieved on 2017-01-03.</ref> <ref>{{cite journal|title=Invited Paper: On the Implications of Computer Viruses and Methods of Defense|journal=Computers & Security|first=Fred|last=Cohen|date=April 1, 1988|volume=7|issue=2|pages=167–184 |doi=10.1016/0167-4048(88)90334-3}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೊಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದರು.<ref>{{cite web |url=https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |title=Virus Bulletin :: In memoriam: Péter Ször 1970–2013 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120240/https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ===೧೯೮೦-೧೯೯೦ ಅವಧಿ (ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳು)=== ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಬಹಳ ಪೈಪೋಟಿಯಿದೆ. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ [[:en:Bernd Fix|ಬರ್ಂಡ್ ಫಿಕ್ಸ್]] ಅವರು "ಇನ್ ದಿ ವೈಲ್ಡ್" ಎಂಬ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ವೈರಸ್ ("ವಿಯೆನ್ನಾ ವೈರಸ್") ಅನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾದ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಬರೆದರು.<ref>[https://web.archive.org/web/20090713091733/http://www.viruslist.com/en/viruses/encyclopedia?chapter=153311150 Kaspersky Lab Virus list]. viruslist.com</ref><ref>{{cite web | url = http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm | publisher = [[IBM]] | title = Virus timeline | first = Joe | last = Wells | date = August 30, 1996 | access-date = June 6, 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080604011721/http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm| archive-date= June 4, 2008 | url-status= live}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ [[:en:G Data CyberDefense|ಜಿ ಡೇಟಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಂಡ್ರಿಯಾಸ್ ಲುನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕೈ ಫಿಗ್, [[:en:Atari ST|ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ]] ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್‌ಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Gdata">{{cite web|url = https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|title = G Data presents first Antivirus solution in 1987|access-date = December 13, 2017|last = G Data Software AG|year = 2017|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170315111115/https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|archive-date = March 15, 2017|df = mdy-all}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಟಿಮೇಟ್ ವೈರಸ್ ಕಿಲ್ಲರ್ (ಯುವಿಕೆ) ಸಹ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="UniqueNameOfRef">{{cite web|url = http://st-news.com/uvk-book/|title = The ultimate Virus Killer Book and Software|access-date = July 6, 2016|last = Karsmakers|first = Richard|date = January 2010|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20160729032353/http://st-news.com/uvk-book/|archive-date = July 29, 2016|df = mdy-all}}</ref> ಇದು ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ ಮತ್ತು [[:en:Atari Falcon|ಅಟಾರಿ ಫಾಲ್ಕನ್ಗೆ]] ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಉದ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ , ಇದರ ಕೊನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು (ಆವೃತ್ತಿ ೯.೦) ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:John McAfee|ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ]] ಮೆಕಾಫಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರು [[:en:McAfee VirusScan|ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ (ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ), ಪೀಟರ್ ಪಾಸ್ಕೊ, ರುಡಾಲ್ಫ್ ಹ್ರುಬಿ, ಮತ್ತು ಮಿರೋಸ್ಲಾವ್ ಟ್ರೊಂಕಾ ಎನ್ಒಡಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.<ref>{{cite book| last = Cavendish| first = Marshall| title = Inventors and Inventions, Volume 4| url = https://books.google.com/books?id=YcPvV893aXgC| year = 2007| publisher = Paul Bernabeo| isbn = 978-0761477679| page = 1033}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.eset.com/int/about/ |title = About ESET Company |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20161028220311/https://www.eset.com/int/about/ |archive-date = October 28, 2016 |df = mdy-all }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |title = ESET NOD32 Antivirus |publisher = Vision Square |date = February 16, 2016 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20160224031719/http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |archive-date = February 24, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೋಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಾವಳಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Cohen1987">Cohen, Fred, [https://web.archive.org/web/20110604155118/http://www.research.ibm.com/antivirus/SciPapers/VB2000DC.htm An Undetectable Computer Virus (Archived)], 1987, IBM</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ೧೯೮೭ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಎರಡು ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು: ರಾಸ್ ಗ್ರೀನ್ಬರ್ಗ್ ಬರೆದ ಫ್ಲುಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಮತ್ತು ಎರ್ವಿನ್ ಲ್ಯಾಂಟಿಂಗ್ ಬರೆದ ಆಂಟಿ೪ಯುಎಸ್. ರೋಜರ್ ಗ್ರಿಮ್ಸ್ ತನ್ನ [[:en:O'Reilly Media|ಒ'ರಿಲ್ಲಿ]] ಪುಸ್ತಕ, ಮೆಲಿಷಿಯಸ್ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್: ವೈರಸ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಫಾರ್ ವಿಂಡೋಸ್ ನಲ್ಲಿ, ಫ್ಲೂಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಅನ್ನು "ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್ (ಎಂಎಂಸಿ) ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಮೊದಲ ಸಮಗ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆರಂಭಿಕ ಎವಿ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬಳಸಿದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಕಾರವು ಇಂದು ಬಳಸಲಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |author=Yevics, Patricia A. |url=https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |title=Flu Shot for Computer Viruses |publisher=americanbar.org |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115405/https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |archive-date=August 26, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |title=How friends help friends on the Internet: The Ross Greenberg Story |first=David |last=Strom |publisher=wordpress.com |date=April 1, 2010 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115800/https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |archive-date=August 26, 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Anti-virus is 30 years old |url=http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |publisher=spgedwards.com |date=April 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20150427213954/http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |archive-date=April 27, 2015 |url-status=live}}</ref> ಆಧುನಿಕ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಉತ್ಪನ್ನವು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬೈನರಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುವುದನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದವು: ದತ್ತಾಂಶ ವಿಭಾಗ, ಕೋಡ್ ವಿಭಾಗ (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಬೈನರಿಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |title=A Brief History of Antivirus Software |publisher=techlineinfo.com |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120523/http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಆರಂಭಿಕ ವೈರಸ್ಗಳು ವಿಭಾಗಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಿದವು, ಅಥವಾ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಇರುವ ಫೈಲ್ನ ತುದಿಗೆ ಜಿಗಿಯಲು ವಿಭಾಗದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿದವು - ಮೂಲ ಕೋಡ್‌ನ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಬಹಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಮಾದರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನಿಂದ ಬಳಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸೊಗಸಾದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ವಿಭಾಗ ಹೆಸರುಗಳು, ತಪ್ಪಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗಾತ್ರ, ನಿಯಮಿತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೆಮೊರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಶಃ ಮಾದರಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಂತಹ ಇತರ ರೀತಿಯ ಸುಧಾರಿತ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಂತರ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite book |last = Grimes |first = Roger A. |title = Malicious Mobile Code: Virus Protection for Windows |publisher = O'Reilly Media, Inc. |date = June 1, 2001 |pages = 522 |url = https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC&q=%22Ross+Greenberg%22+flushot&pg=PA43 |isbn = 9781565926820 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20170321110232/https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC |archive-date = March 21, 2017 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ ಅವಿರಾ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಚ್ + ಬಿಇಡಿವಿ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ "ಲ್ಯೂಕ್ ಫೈಲ್ವಾಲ್ಕರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು).<ref>{{cite web |url=http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |title=Friðrik Skúlason ehf. |language=is |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20060617090822/http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |archive-date=June 17, 2006}}</ref> [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ]], ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಫ್ರೀವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ನಂತರ ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು). ಟಿಬಿಎವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[:en:ThunderByte Antivirus|ಥಂಡರ್ಬೈಟ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವೆಲ್ಡ್ಮನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ಮನ್ ಸೇಫ್ಗ್ರೌಂಡ್ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು). ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಪಾವೆಲ್ ಬೌಡಿಸ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಕುಸೆರಾ ಅವಾಸ್ಟ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಲ್ವಿಲ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು! ಆಂಟಿವೈರಸ್. ಜೂನ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಅಹ್ನ್ ಚಿಯೋಲ್-ಸೂ ವಿ ೧ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ನಂತರ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ನ್ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು). ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಶರತ್ಕಾಲ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್ ಎಸ್ &ಎಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಡಾ. ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಟೂಲ್ಕಿಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಇದನ್ನು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೂ - ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೆಕಾಫಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು). ನವೆಂಬರ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ನಗರದ ಪ್ಯಾನ್ಅಮೆರಿಕನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಅಲೆಜಾಂಡ್ರೊ ಇ. ಕ್ಯಾರಿಲ್ಸ್ ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ "ಬೈಟ್ ಮಾಟಾಬಿಚೋಸ್" (ಬೈಟ್ ಬಗ್ಕಿಲ್ಲರ್) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ನ ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ ಪಡೆದರು. ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ನೆಟ್ / ಎರ್ನ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ವೈರಸ್-ಎಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ (ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್), ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್), ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ (ಮೆಕಾಫಿ), ಲೂಯಿಸ್ ಕೊರನ್ಸ್ (ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ), ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್ (ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್), ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ (ಅವಿರಾ) ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್). ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ [[:en:FRISK Software International|ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು).<ref name="VIRUS-L mailing list">{{cite web |url=http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |title=The 'Security Digest' Archives (TM) : www.phreak.org-virus_l |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100105064155/http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |archive-date=January 5, 2010}}</ref> ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ (೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾರಿ ಹೆಂಡ್ರಿಕ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು) ಮ್ಯಾಕಿಂತೋಷ್ (ಎಸ್ಎಎಂ) ಗಾಗಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಎಸ್ಎಎಂ ೨.೦, ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಎಸ್ಎಎಂ ಅನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅನೇಕವು ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|title=Symantec Softwares and Internet Security at PCM|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701134751/http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|archive-date=July 1, 2014}}</ref> ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಹ್ರುಸ್ಕಾ ಮತ್ತು ಪೀಟರ್ ಲ್ಯಾಮರ್ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಸೋಫೋಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ವೈರಸ್ ಬಸ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು (ಇದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೋಫೋಸ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ). ===೧೯೯೦-೨೦೦೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ)=== ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಪೇನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮೈಕೆಲ್ ಉರಿಜಾರ್ಬರೆನಾ [[:en:Panda Security|ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ]] (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |url = http://www.gtts2012.com/panda-security/ |title = Panda Security |first = Sharanya |last = Naveen |access-date = May 31, 2016 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20160630011311/http://www.gtts2012.com/panda-security/ |archive-date = June 30, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ಭದ್ರತಾ ಸಂಶೋಧಕ ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್ ಪಾಶ್ಚರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ, ಗಿಯಾನ್ಫ್ರಾಂಕೊ ಟೊನೆಲ್ಲೊ ವಿರಿಟ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪ್ಲೋರರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಟಿಜಿ ಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|title=Who we are – TG Soft Software House|website=www.tgsoft.it|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141013184853/http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|archive-date=October 13, 2014}}</ref> ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, [[:en:CARO|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್]] (ಸಿಎಆರ್ಒ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.caro.org/articles/naming.html|title=A New Virus Naming Convention (1991) – CARO – Computer Antivirus Research Organization|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813050343/http://caro.org/articles/naming.html|archive-date=August 13, 2011}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಎಆರ್‌ಒ "ವೈರಸ್ ನೇಮಿಂಗ್ ಸ್ಕೀಮ್" ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಹೆಸರಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಈಗ ಹಳತಾಗಿದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಭದ್ರತಾ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧಕರು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಏಕೈಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮಾನದಂಡವಾಗಿ ಇದು ಉಳಿದಿದೆ. ಸಿಎಆರ್‌ಒ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಕಾಸ್ಟಿನ್ ರೈಯು, ಡಿಮಿಟ್ರಿ ಗ್ರಿಯಾಜ್ನೋವ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ, ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್, ಇಗೊರ್ ಮುಟ್ಟಿಕ್, ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್, ಮಾರ್ಟನ್ ಈಜುಗಾರ, ನಿಕ್ ಫಿಟ್ಜ್ ಗೆರಾಲ್ಡ್, ಪ್ಯಾಡ್ಗೆಟ್ ಪೀಟರ್ಸನ್, ಪೀಟರ್ ಫೆರ್ರಿ, ರಿಘರ್ಡ್ ಜ್ವಿಯೆನ್ಬರ್ಗ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|title=CARO Members|url=http://www.caro.org/users/index.html|publisher=CARO|access-date=June 6, 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718173410/http://www.caro.org/users/index.html|archive-date=July 18, 2011}}</ref><ref>[http://caro.org/users/igor.html CAROids, Hamburg 2003] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20141107045334/http://caro.org/users/igor.html |date=November 7, 2014}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ [[:en:Norton AntiVirus|ನಾರ್ಟನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಜೆಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಗ್ರಿಟ್ಜ್ಬಾಚ್ ಮತ್ತು ಟೊಮಾಸ್ ಹೋಫರ್ ಎವಿಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಿಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು), ತಮ್ಮ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಗಾರ್ಡ್ (ಎವಿಜಿ) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಫಿನ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ (೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪೆಟ್ರಿ ಅಲ್ಲಾಸ್ ಮತ್ತು ರಿಸ್ಟೋ ಸಿಲಾಸ್ಮಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು - ಡೇಟಾ ಫೆಲೋಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂದು ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.f-secure.com/weblog/ |title=F-Secure Weblog : News from the Lab |publisher=F-secure.com |access-date=September 23, 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923084039/http://www.f-secure.com/weblog/ |archive-date=September 23, 2012}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, [[:en:European Institute for Computer Antivirus Research|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಫಾರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್]] (ಇಐಸಿಎಆರ್) ಅನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|title=About EICAR|url=http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|work=EICAR official website|access-date=October 28, 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180614161636/http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|archive-date=June 14, 2018}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |title=Test Files and Product Evaluation: the Case for and against Malware Simulation |first1=David|last1=Harley|first2=Lysa|last2=Myers|first3=Eddy|last3=Willems |work=AVAR2010 13th Association of anti Virus Asia Researchers International Conference |access-date=June 30, 2011|archive-url = https://web.archive.org/web/20110929040553/http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |archive-date = September 29, 2011}}</ref> ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಇಗೊರ್ ಡ್ಯಾನಿಲೋವ್ ಸ್ಪೈಡರ್ ವೆಬ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಅದು ನಂತರ ಡಾ.ವೆಬ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |title=Dr. Web LTD Doctor Web / Dr. Web Reviews, Best AntiVirus Software Reviews, Review Centre |publisher=Reviewcentre.com |access-date=February 17, 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223163636/http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |archive-date=February 23, 2014}}</ref> ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೨೮,೬೧೩ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA">[In 1994, AV-Test.org reported 28,613 unique malware samples (based on MD5). "A Brief History of Malware; The First 25 Years"]</ref> ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದವು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ರೊಮೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪರ್ಟ್ (ಎವಿಎಕ್ಸ್) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಯುಜೀನ್ [[:en:|ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ]] ಮತ್ತು ನಟಾಲಿಯಾ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|title=BitDefender Product History |url=http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120317052525/http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |archive-date=March 17, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://infowatch.com/company/management|title=InfoWatch Management|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|publisher=InfoWatch|access-date=August 12, 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821073955/http://infowatch.com/company/management|archive-date=August 21, 2013}}</ref> ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, "[[:en:Staog|ಸ್ಟಾಗ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ "ಇನ್ ದ್ ವಲ್ಡ್" ಲಿನಕ್ಸ್ ವೈರಸ್ ಸಹ ಇತ್ತು.<ref>{{cite web|url=https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|title=Linuxvirus – Community Help Wiki|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170324032340/https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|archive-date=March 24, 2017}}</ref> ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೯೮,೪೨೮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ=== * ೨೦೦೦ ದಲ್ಲಿ, ರೈನರ್ ಲಿಂಕ್ ಮತ್ತು ಹೊವಾರ್ಡ್ ಫುಹ್ಸ್ ''ಓಪನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://openantivirus.org|title=Sorry – recovering...|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826133818/http://openantivirus.org/|archive-date=August 26, 2014}}</ref> * * ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ, ಥಾಮಸ್ ಕೋಜ್ಮ್ ''[[:en:ClamAV|ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ]]'' ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |title=Sourcefire acquires ClamAV |publisher=ClamAV |date=August 17, 2007 |access-date=February 12, 2008 |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20071215031743/http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |archive-date=December 15, 2007}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ ಅನ್ನು [[:en:Sourcefire|ಸೋರ್ಸ್ ಫೈರ್]] ಖರೀದಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ [[ಸಿಸ್ಕೋ ಕಂಪನಿ|ಸಿಸ್ಕೊ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್]] ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web| url=http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html| title=Cisco Completes Acquisition of Sourcefire| date=October 7, 2013| website=cisco.com| access-date=June 18, 2014| archive-url= https://web.archive.org/web/20150113145121/http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html |archive-date=January 13, 2015| url-status=live}}</ref> * * ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:Morten Lund (investor)|ಮಾರ್ಟೆನ್ ಲುಂಡ್]] ಮತ್ತು ಥೀಸ್ ಸೊಂಡರ್ಗಾರ್ಡ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>[http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html Der Unternehmer – brand eins online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121122114224/http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html |date=November 22, 2012}}. Brandeins.de (July 2009). Retrieved on January 3, 2017.</ref> * * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, [[:en:AV-TEST|ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್]] ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೩೩೩,೪೨೫ ಅನನ್ಯ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ=== ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ಆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ೫,೪೯೦,೯೬೦ ಹೊಸ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೧೨ ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ದಿನಕ್ಕೆ ೩೦೦,೦೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦,೦೦೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಸ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿವೆ. ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಹಲವಾರು ವಿಭಿನ್ನ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಉದಾ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಇಮೇಲ್ ಮತ್ತು ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದ ಮಾಡ್ಯೂಲ್ಗಳು) ಮತ್ತು ಪತ್ತೆ ಕ್ರಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ, ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಕಡತಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು ರಕ್ಷಣಾ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು: * ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್ ನಂತಹ ವರ್ಡ್ ಪ್ರೊಸೆಸರ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಶಕ್ತಿಯುತ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳು ಅಪಾಯವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವು. ವೈರಸ್ ಬರಹಗಾರರು ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಇದರರ್ಥ ಗುಪ್ತ ಲಗತ್ತಿಸಲಾದ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಗಳು ಈಗ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು. * * ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗದ ಫೈಲ್ ಸ್ವರೂಪಗಳ ಒಳಗೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬಹುದಾದ ಆಬ್ಜೆಕ್ಟ್ ಗಳನ್ನುಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಆ ಫೈಲ್ ಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವುದು ಅಪಾಯಕ್ಕೆಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. * ನಂತರದ ಇಮೇಲ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ನ ಔಟ್‌ಲುಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಔಟ್‌ಲುಕ್, ಇಮೇಲ್ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್‌ಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಸಂದೇಶವನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಅಥವಾ ಪೂರ್ವವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು. * = '''ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳು''' = ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳ [[ಅಧ್ಯಯನ]]ದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘನ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಬಿ. ಕೊಹೆನ್‌ರ 1987 ರ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಎಲ್ಲಾ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಂತಹ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎ೦ದು ನಿರೂಪಿಸಿತು. ಆದರು, ರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತಮ ಪತ್ತೆ ದರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಿವೆ: ===== <u><big>ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ===== ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆ-ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ ತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಚಾಲನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವರ್ತನೆಯ ಫಿಂಗರ್‌ಪ್ರಿಂಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಬದಲು, ಇದು ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು ವರ್ಚುವಲ್ [[ಪರಿಸರ]]ದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಲಾಗ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲಾಗ್ ಮಾಡಲಾದ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತವಾಗಿದೆಯೆ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ನೈಜ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಂತ್ರವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರೂ, ಅದರ ಭಾರ ಮತ್ತು ನಿಧಾನತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದನ್ನು ಅಂತಿಮ-ಬಳಕೆದಾರರ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪರಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ. ==== <big><u>ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ:-</u></big> ==== ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಹಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಗಣನೀಯವಾಗಿ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೈಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅದನ್ನು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಅಥವಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ, ಇದು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ, ಫೈಲ್ನ ಸರಿಯಾದ ಸಹಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ನ ಸಹಿ [https://en.wikipedia.org/wiki/Database ಡೇಟಾಬೇಸ್] ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಿ-ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನವು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಏಕಾಏಕಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಬಹುದಾದರೂ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಲೇಖಕರು "'''ಆಲಿಗೋಮಾರ್ಫಿಕ್'''", "'''ಪಾಲಿಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ "'''ಮೆಟಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಅಂತಹ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಿಂತ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದೆ ಇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==== <u><big>ರೂಟ್‌ಕಿಟ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ==== ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು. [https://en.wikipedia.org/wiki/Rootkit ರೂಟ್‌ಕಿಟ್] ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡದೆಯೇ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮೇಲೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮಟ್ಟದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನಿಷ್ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಹ ಕಷ್ಟ, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮರು-ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. = '''ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವ''' = ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] 2007 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟವು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಪರಿಚಿತ ಅಥವಾ ಜ಼ೆರೊ ಡೇ ದಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ. ಈ ಬೆದರಿಕೆಗಳ ಪತ್ತೆ ಪ್ರಮಾಣವು 2006 ರಲ್ಲಿ 40-50% ರಿಂದ 2007 ರಲ್ಲಿ 20-30% ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಯಾವುದೂ ಕೂಡ 100% ವೈರಸ್ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು. ನೈಜ-ಪ್ರಪಂಚದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದವುಗಳನ್ನು 99.9% ರಷ್ಟು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ [[ಆಗಸ್ಟ್]] 2013 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ 91.1% ರಷ್ಟು ಕಲಪೆವಾದವುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿತು .ಅನೇಕ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳು ಸುಳ್ಳು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹಾನಿಕರವಲ್ಲದ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ. ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಸಹಿ ಮಾಡದ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಏನೆ೦ದರೆ, ವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಕರು ತಮ್ಮ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ವೈಲ್ಡ್" ಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. = '''ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನಾನುಕೂಲಗಳು''' = ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕೆಲವು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು(ಅನಾನುಕೂಲಗಳುನ್ನು) ಹೊಂದಿದೆ, * ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಅದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಇದಲ್ಲದೆ, ಅನನುಭವಿ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬಳಸುವಾಗ ಸುಳ್ಳು ಭದ್ರತೆಯ ಭಾವಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಹುದು, ತಮ್ಮನ್ನು ಅವೇಧನೀಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಾಂಪ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. * ತಪ್ಪಾದ ನಿರ್ಧಾರವು ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಕರ್ನಲ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಫೈಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಿ೦ದ ದಾಳಿಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಮಾರ್ಗವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತದೆ. * ಯುಎಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ([https://en.wikipedia.org/wiki/National_Security_Agency ಎನ್‌ಎಸ್‌ಎ]) ಮತ್ತು ಯುಕೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ (ಜಿಸಿಎಚ್‌ಕ್ಯು) ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡಲು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ ಹೆಚ್ಚು ಸವಲತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ದೂರಸ್ಥ ದಾಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟವಾಗುವ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ "ಬ್ರೌಸರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟ್ ರೀಡರ್‌ಗಳಂತಹ ಸುರಕ್ಷತೆ-ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕ್ಲೈಂಟ್-ಸೈಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಹಿಂದೆ ವರ್ಷಗಳಿ೦ದ ಇದೆ. ಇದರರ್ಥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Acrobat ಅಕ್ರೋಬ್ಯಾಟ್] ರೀಡರ್, [https://en.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್] ಅಥವಾ [[ಗೂಗಲ್ ಕ್ರೋಮ್]] ಅಲ್ಲಿನ 90 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟ". = '''ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು''' = [https://en.wikipedia.org/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation ಎಫ್‌ಬಿಐ ] ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ವೈರಸ್ ಘಟನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 12 ಮಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. 2009 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ವ್ಯವಹಾರ]]ದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಳಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ 80% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮನೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''= noh9m7rk3tuo2qrkw3toa3fws5xc8n0 1247837 1247836 2024-10-16T11:04:37Z Prajna gopal 75944 /* ೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ */ 1247837 wikitext text/x-wiki [[File:ClamTk 5.27.png|thumb|300px|ಕ್ಲಾಮ್ ಟಿಕೆ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಮುಕ್ತ-ಮೂಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಮೂಲತಃ ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ತೋಮಸ್ಜ್ ಕೊಜ್ಮ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು.]] '''ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್''' ಅನ್ನು '''ಆಂಟಿ-ಮಾಲ್‌ವೇರ್''' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು [[:en:Computer program|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ]]. ಇದನ್ನು [[ಮಾಲ್‌ವೇರ್|ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಅನ್ನು]] ತಡೆಗಟ್ಟಲು , ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಎವಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಸರಿಗೆ ತಕ್ಕ೦ತೆ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿನ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು]] ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|title=What is antivirus software?|url=http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110411203211/http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|archive-date=April 11, 2011|publisher=Microsoft}}</ref> ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇತರೆ ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಅನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆಧುನಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ತನ್ನ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಬ್ರೌಸರ್ ಸಹಾಯಕ ವಸ್ತುಗಳು (ಬಿಎಚ್‌ಒಗಳು), ಕೀಲಾಜರ್‌ಗಳು, ಬ್ಯಾಕ್‌ಡೋರ್, ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು, ಟ್ರೋಜನ್ ಹಾರ್ಸ್, ಬಗ್ಸ್, ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಪಿಗಳು, ಡಯಲರ್‌ಗಳು, ವಂಚನೆಗಳು, ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ , ಕೆಲವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ [[ಯು.ಆರ್.ಎಲ್|ಯು.ಆರ್‌.ಎಲ್‌ಗಳು]], [[:en:Spamming|ಸ್ಪ್ಯಾಮ್]], ಹಗರಣ ಮತ್ತು [[:en:Phishin|ಫಿಶಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು]], ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳು, ಸುಧಾರಿತ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆ (ಎಪಿಟಿ),ಬ್ರೌಸರ್ ಅಪಹರಣಕಾರರು, ರಾನ್ಸಮ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಬೋಟ್‌ನೆಟ್ ಡಿಡಿಒಎಸ್ ದಾಳಿಯಂತಹ ಇತರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. = ಇತಿಹಾಸ = ===೧೯೭೧-೧೯೮೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪೂರ್ವ ದಿನಗಳು)=== ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ಹಂಗೇರಿಯನ್ [[ವಿಜ್ಞಾನಿ]] ಜಾನ್ ವಾನ್ ನ್ಯೂಮನ್ ಥಿಯರೀ ಆಫ಼್ ಸೆಲ್ಫ್ ರಿಪ್ರೊಡ್ಯುಸಿ೦ಗ್ ಆಟೋನಮೇಟಾ ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದಾಗ, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "[[:en:Creeper and Reaper|ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|title=The Evolution of Viruses and Worms|author=Thomas Chen, Jean-Marc Robert|date=2004|access-date=February 16, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090517083356/http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|archive-date=May 17, 2009}}</ref> ಈ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಟೆನೆಕ್ಸ್ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ [[:en:Digital Equipment Corporation|ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಕ್ವಿಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್‌ನ]] (ಡಿಇಸಿ) [[:en:PDP-10|ಪಿಡಿಪಿ -೧೦]] ಮೇನ್‌ಫ್ರೇಮ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕನ್ನು ತಗುಲಿಸಿತು. ಈ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರೇ ಟಾಮ್ಲಿನ್ಸನ್ ರಚಿಸಿದ "ದಿ ರೀಪರ್" ಎಂಬ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಅಳಿಸಲಾಯಿಯತು.<ref>{{cite journal |url=http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |date=October 1992 |title=History of Viruses |doi=10.6028/NIST.IR.4939 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20110423085041/http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |archive-date=April 23, 2011|last1=Bassham |first1=Lawrence |last2=Polk |first2=W.|journal=Nistir 4939 |doi-access=free }}</ref><ref name="theregister">{{cite web |last=Leyden |first=John |url=https://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |title=PC virus celebrates 20th birthday |date=January 19, 2006 |work=[[The Register]] |access-date=March 21, 2011 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100906023749/http://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |archive-date=September 6, 2010}}</ref><ref>{{Cite web|title=The History of Computer Viruses|date=November 10, 2017|url=https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/digital-world/the-history-of-computer-viruses/}}</ref> ಕೆಲವರು "ದಿ ರೀಪರ್" ಅನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಬರೆದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . ಆದರೆ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ರೀಪರ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ವೈರಸ್. ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಹಲವಾರು ಇತರ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Guardian">[https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history From the first email to the first YouTube video: a definitive internet history] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231172753/https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history |date=December 31, 2016}}. Tom Meltzer and Sarah Phillips. ''[[The Guardian]]''. October 23, 2009</ref><ref>''IEEE Annals of the History of Computing, Volumes 27–28''. IEEE Computer Society, 2005. [https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22 74] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513081502/https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22&dq=Creeper+%22computer+worm%22&hl=en&ei=pRzNTeaOBdGbtwe81ZyNDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEUQ6AEwAg |date=May 13, 2016}}: "[...]from one machine to another led to experimentation with the ''Creeper'' program, which became the world's first computer worm: a computation that used the network to recreate itself on another node, and spread from node to node."</ref> [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಸಂಪರ್ಕವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುವ ಮೊದಲು, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಸೋಂಕಿತ [[:en:Floppy disk|ಫ್ಲಾಪಿ ಡಿಸ್ಕ್ಗಳಿಂದ]] ಹರಡಲಾಗುತಿತ್ತು.<ref name="John Metcalf 2014"/><ref>{{cite web|url=http://virus.wikidot.com/creeper|title=Creeper – The Virus Encyclopedia|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150920104511/http://virus.wikidot.com/creeper|archive-date=September 20, 2015}}</ref> ಅದು ಹೇಗೋ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬಳಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವೈರಸ್‌ಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹರಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.<ref>{{cite web|url = http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto=|title = (II) Evolution of computer viruses|access-date = June 20, 2009|last = Panda Security|date=April 2004|archive-url = https://web.archive.org/web/20090802042225/http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto= |archive-date = August 2, 2009}}</ref><ref name="John Metcalf 2014">{{cite web|url=http://corewar.co.uk/creeper.htm|title=Core War: Creeper & Reaper|first=John|last=Metcalf|date=2014|access-date=May 1, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502001343/http://corewar.co.uk/creeper.htm|archive-date=May 2, 2014}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬರ್ನ್ಡ್ ಫಿಕ್ಸ್ "ವೈಲ್ಡ್ ಇನ್" ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|title=Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110107111044/http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|archive-date=January 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|title=Top 10 Computer Viruses: No. 10 – Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110207034138/http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|archive-date=February 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|title=List of Computer Viruses Developed in 1980s|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724010543/http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|archive-date=July 24, 2011}}</ref><ref>[http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html Fred Cohen: "Computer Viruses – Theory and Experiments" (1983)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608214157/http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html |date=June 8, 2011}}. Eecs.umich.edu (November 3, 1983). Retrieved on 2017-01-03.</ref> <ref>{{cite journal|title=Invited Paper: On the Implications of Computer Viruses and Methods of Defense|journal=Computers & Security|first=Fred|last=Cohen|date=April 1, 1988|volume=7|issue=2|pages=167–184 |doi=10.1016/0167-4048(88)90334-3}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೊಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದರು.<ref>{{cite web |url=https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |title=Virus Bulletin :: In memoriam: Péter Ször 1970–2013 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120240/https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ===೧೯೮೦-೧೯೯೦ ಅವಧಿ (ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳು)=== ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಬಹಳ ಪೈಪೋಟಿಯಿದೆ. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ [[:en:Bernd Fix|ಬರ್ಂಡ್ ಫಿಕ್ಸ್]] ಅವರು "ಇನ್ ದಿ ವೈಲ್ಡ್" ಎಂಬ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ವೈರಸ್ ("ವಿಯೆನ್ನಾ ವೈರಸ್") ಅನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾದ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಬರೆದರು.<ref>[https://web.archive.org/web/20090713091733/http://www.viruslist.com/en/viruses/encyclopedia?chapter=153311150 Kaspersky Lab Virus list]. viruslist.com</ref><ref>{{cite web | url = http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm | publisher = [[IBM]] | title = Virus timeline | first = Joe | last = Wells | date = August 30, 1996 | access-date = June 6, 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080604011721/http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm| archive-date= June 4, 2008 | url-status= live}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ [[:en:G Data CyberDefense|ಜಿ ಡೇಟಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಂಡ್ರಿಯಾಸ್ ಲುನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕೈ ಫಿಗ್, [[:en:Atari ST|ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ]] ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್‌ಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Gdata">{{cite web|url = https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|title = G Data presents first Antivirus solution in 1987|access-date = December 13, 2017|last = G Data Software AG|year = 2017|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170315111115/https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|archive-date = March 15, 2017|df = mdy-all}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಟಿಮೇಟ್ ವೈರಸ್ ಕಿಲ್ಲರ್ (ಯುವಿಕೆ) ಸಹ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="UniqueNameOfRef">{{cite web|url = http://st-news.com/uvk-book/|title = The ultimate Virus Killer Book and Software|access-date = July 6, 2016|last = Karsmakers|first = Richard|date = January 2010|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20160729032353/http://st-news.com/uvk-book/|archive-date = July 29, 2016|df = mdy-all}}</ref> ಇದು ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ ಮತ್ತು [[:en:Atari Falcon|ಅಟಾರಿ ಫಾಲ್ಕನ್ಗೆ]] ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಉದ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ , ಇದರ ಕೊನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು (ಆವೃತ್ತಿ ೯.೦) ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:John McAfee|ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ]] ಮೆಕಾಫಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರು [[:en:McAfee VirusScan|ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ (ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ), ಪೀಟರ್ ಪಾಸ್ಕೊ, ರುಡಾಲ್ಫ್ ಹ್ರುಬಿ, ಮತ್ತು ಮಿರೋಸ್ಲಾವ್ ಟ್ರೊಂಕಾ ಎನ್ಒಡಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.<ref>{{cite book| last = Cavendish| first = Marshall| title = Inventors and Inventions, Volume 4| url = https://books.google.com/books?id=YcPvV893aXgC| year = 2007| publisher = Paul Bernabeo| isbn = 978-0761477679| page = 1033}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.eset.com/int/about/ |title = About ESET Company |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20161028220311/https://www.eset.com/int/about/ |archive-date = October 28, 2016 |df = mdy-all }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |title = ESET NOD32 Antivirus |publisher = Vision Square |date = February 16, 2016 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20160224031719/http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |archive-date = February 24, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೋಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಾವಳಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Cohen1987">Cohen, Fred, [https://web.archive.org/web/20110604155118/http://www.research.ibm.com/antivirus/SciPapers/VB2000DC.htm An Undetectable Computer Virus (Archived)], 1987, IBM</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ೧೯೮೭ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಎರಡು ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು: ರಾಸ್ ಗ್ರೀನ್ಬರ್ಗ್ ಬರೆದ ಫ್ಲುಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಮತ್ತು ಎರ್ವಿನ್ ಲ್ಯಾಂಟಿಂಗ್ ಬರೆದ ಆಂಟಿ೪ಯುಎಸ್. ರೋಜರ್ ಗ್ರಿಮ್ಸ್ ತನ್ನ [[:en:O'Reilly Media|ಒ'ರಿಲ್ಲಿ]] ಪುಸ್ತಕ, ಮೆಲಿಷಿಯಸ್ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್: ವೈರಸ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಫಾರ್ ವಿಂಡೋಸ್ ನಲ್ಲಿ, ಫ್ಲೂಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಅನ್ನು "ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್ (ಎಂಎಂಸಿ) ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಮೊದಲ ಸಮಗ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆರಂಭಿಕ ಎವಿ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬಳಸಿದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಕಾರವು ಇಂದು ಬಳಸಲಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |author=Yevics, Patricia A. |url=https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |title=Flu Shot for Computer Viruses |publisher=americanbar.org |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115405/https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |archive-date=August 26, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |title=How friends help friends on the Internet: The Ross Greenberg Story |first=David |last=Strom |publisher=wordpress.com |date=April 1, 2010 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115800/https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |archive-date=August 26, 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Anti-virus is 30 years old |url=http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |publisher=spgedwards.com |date=April 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20150427213954/http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |archive-date=April 27, 2015 |url-status=live}}</ref> ಆಧುನಿಕ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಉತ್ಪನ್ನವು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬೈನರಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುವುದನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದವು: ದತ್ತಾಂಶ ವಿಭಾಗ, ಕೋಡ್ ವಿಭಾಗ (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಬೈನರಿಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |title=A Brief History of Antivirus Software |publisher=techlineinfo.com |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120523/http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಆರಂಭಿಕ ವೈರಸ್ಗಳು ವಿಭಾಗಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಿದವು, ಅಥವಾ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಇರುವ ಫೈಲ್ನ ತುದಿಗೆ ಜಿಗಿಯಲು ವಿಭಾಗದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿದವು - ಮೂಲ ಕೋಡ್‌ನ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಬಹಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಮಾದರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನಿಂದ ಬಳಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸೊಗಸಾದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ವಿಭಾಗ ಹೆಸರುಗಳು, ತಪ್ಪಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗಾತ್ರ, ನಿಯಮಿತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೆಮೊರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಶಃ ಮಾದರಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಂತಹ ಇತರ ರೀತಿಯ ಸುಧಾರಿತ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಂತರ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite book |last = Grimes |first = Roger A. |title = Malicious Mobile Code: Virus Protection for Windows |publisher = O'Reilly Media, Inc. |date = June 1, 2001 |pages = 522 |url = https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC&q=%22Ross+Greenberg%22+flushot&pg=PA43 |isbn = 9781565926820 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20170321110232/https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC |archive-date = March 21, 2017 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ ಅವಿರಾ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಚ್ + ಬಿಇಡಿವಿ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ "ಲ್ಯೂಕ್ ಫೈಲ್ವಾಲ್ಕರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು).<ref>{{cite web |url=http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |title=Friðrik Skúlason ehf. |language=is |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20060617090822/http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |archive-date=June 17, 2006}}</ref> [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ]], ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಫ್ರೀವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ನಂತರ ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು). ಟಿಬಿಎವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[:en:ThunderByte Antivirus|ಥಂಡರ್ಬೈಟ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವೆಲ್ಡ್ಮನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ಮನ್ ಸೇಫ್ಗ್ರೌಂಡ್ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು). ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಪಾವೆಲ್ ಬೌಡಿಸ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಕುಸೆರಾ ಅವಾಸ್ಟ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಲ್ವಿಲ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು! ಆಂಟಿವೈರಸ್. ಜೂನ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಅಹ್ನ್ ಚಿಯೋಲ್-ಸೂ ವಿ ೧ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ನಂತರ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ನ್ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು). ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಶರತ್ಕಾಲ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್ ಎಸ್ &ಎಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಡಾ. ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಟೂಲ್ಕಿಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಇದನ್ನು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೂ - ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೆಕಾಫಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು). ನವೆಂಬರ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ನಗರದ ಪ್ಯಾನ್ಅಮೆರಿಕನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಅಲೆಜಾಂಡ್ರೊ ಇ. ಕ್ಯಾರಿಲ್ಸ್ ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ "ಬೈಟ್ ಮಾಟಾಬಿಚೋಸ್" (ಬೈಟ್ ಬಗ್ಕಿಲ್ಲರ್) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ನ ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ ಪಡೆದರು. ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ನೆಟ್ / ಎರ್ನ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ವೈರಸ್-ಎಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ (ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್), ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್), ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ (ಮೆಕಾಫಿ), ಲೂಯಿಸ್ ಕೊರನ್ಸ್ (ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ), ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್ (ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್), ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ (ಅವಿರಾ) ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್). ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ [[:en:FRISK Software International|ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು).<ref name="VIRUS-L mailing list">{{cite web |url=http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |title=The 'Security Digest' Archives (TM) : www.phreak.org-virus_l |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100105064155/http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |archive-date=January 5, 2010}}</ref> ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ (೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾರಿ ಹೆಂಡ್ರಿಕ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು) ಮ್ಯಾಕಿಂತೋಷ್ (ಎಸ್ಎಎಂ) ಗಾಗಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಎಸ್ಎಎಂ ೨.೦, ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಎಸ್ಎಎಂ ಅನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅನೇಕವು ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|title=Symantec Softwares and Internet Security at PCM|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701134751/http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|archive-date=July 1, 2014}}</ref> ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಹ್ರುಸ್ಕಾ ಮತ್ತು ಪೀಟರ್ ಲ್ಯಾಮರ್ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಸೋಫೋಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ವೈರಸ್ ಬಸ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು (ಇದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೋಫೋಸ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ). ===೧೯೯೦-೨೦೦೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ)=== ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಪೇನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮೈಕೆಲ್ ಉರಿಜಾರ್ಬರೆನಾ [[:en:Panda Security|ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ]] (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |url = http://www.gtts2012.com/panda-security/ |title = Panda Security |first = Sharanya |last = Naveen |access-date = May 31, 2016 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20160630011311/http://www.gtts2012.com/panda-security/ |archive-date = June 30, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ಭದ್ರತಾ ಸಂಶೋಧಕ ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್ ಪಾಶ್ಚರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ, ಗಿಯಾನ್ಫ್ರಾಂಕೊ ಟೊನೆಲ್ಲೊ ವಿರಿಟ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪ್ಲೋರರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಟಿಜಿ ಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|title=Who we are – TG Soft Software House|website=www.tgsoft.it|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141013184853/http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|archive-date=October 13, 2014}}</ref> ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, [[:en:CARO|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್]] (ಸಿಎಆರ್ಒ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.caro.org/articles/naming.html|title=A New Virus Naming Convention (1991) – CARO – Computer Antivirus Research Organization|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813050343/http://caro.org/articles/naming.html|archive-date=August 13, 2011}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಎಆರ್‌ಒ "ವೈರಸ್ ನೇಮಿಂಗ್ ಸ್ಕೀಮ್" ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಹೆಸರಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಈಗ ಹಳತಾಗಿದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಭದ್ರತಾ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧಕರು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಏಕೈಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮಾನದಂಡವಾಗಿ ಇದು ಉಳಿದಿದೆ. ಸಿಎಆರ್‌ಒ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಕಾಸ್ಟಿನ್ ರೈಯು, ಡಿಮಿಟ್ರಿ ಗ್ರಿಯಾಜ್ನೋವ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ, ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್, ಇಗೊರ್ ಮುಟ್ಟಿಕ್, ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್, ಮಾರ್ಟನ್ ಈಜುಗಾರ, ನಿಕ್ ಫಿಟ್ಜ್ ಗೆರಾಲ್ಡ್, ಪ್ಯಾಡ್ಗೆಟ್ ಪೀಟರ್ಸನ್, ಪೀಟರ್ ಫೆರ್ರಿ, ರಿಘರ್ಡ್ ಜ್ವಿಯೆನ್ಬರ್ಗ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|title=CARO Members|url=http://www.caro.org/users/index.html|publisher=CARO|access-date=June 6, 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718173410/http://www.caro.org/users/index.html|archive-date=July 18, 2011}}</ref><ref>[http://caro.org/users/igor.html CAROids, Hamburg 2003] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20141107045334/http://caro.org/users/igor.html |date=November 7, 2014}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ [[:en:Norton AntiVirus|ನಾರ್ಟನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಜೆಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಗ್ರಿಟ್ಜ್ಬಾಚ್ ಮತ್ತು ಟೊಮಾಸ್ ಹೋಫರ್ ಎವಿಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಿಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು), ತಮ್ಮ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಗಾರ್ಡ್ (ಎವಿಜಿ) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಫಿನ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ (೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪೆಟ್ರಿ ಅಲ್ಲಾಸ್ ಮತ್ತು ರಿಸ್ಟೋ ಸಿಲಾಸ್ಮಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು - ಡೇಟಾ ಫೆಲೋಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂದು ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.f-secure.com/weblog/ |title=F-Secure Weblog : News from the Lab |publisher=F-secure.com |access-date=September 23, 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923084039/http://www.f-secure.com/weblog/ |archive-date=September 23, 2012}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, [[:en:European Institute for Computer Antivirus Research|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಫಾರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್]] (ಇಐಸಿಎಆರ್) ಅನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|title=About EICAR|url=http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|work=EICAR official website|access-date=October 28, 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180614161636/http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|archive-date=June 14, 2018}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |title=Test Files and Product Evaluation: the Case for and against Malware Simulation |first1=David|last1=Harley|first2=Lysa|last2=Myers|first3=Eddy|last3=Willems |work=AVAR2010 13th Association of anti Virus Asia Researchers International Conference |access-date=June 30, 2011|archive-url = https://web.archive.org/web/20110929040553/http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |archive-date = September 29, 2011}}</ref> ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಇಗೊರ್ ಡ್ಯಾನಿಲೋವ್ ಸ್ಪೈಡರ್ ವೆಬ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಅದು ನಂತರ ಡಾ.ವೆಬ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |title=Dr. Web LTD Doctor Web / Dr. Web Reviews, Best AntiVirus Software Reviews, Review Centre |publisher=Reviewcentre.com |access-date=February 17, 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223163636/http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |archive-date=February 23, 2014}}</ref> ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೨೮,೬೧೩ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA">[In 1994, AV-Test.org reported 28,613 unique malware samples (based on MD5). "A Brief History of Malware; The First 25 Years"]</ref> ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದವು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ರೊಮೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪರ್ಟ್ (ಎವಿಎಕ್ಸ್) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಯುಜೀನ್ [[:en:|ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ]] ಮತ್ತು ನಟಾಲಿಯಾ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|title=BitDefender Product History |url=http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120317052525/http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |archive-date=March 17, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://infowatch.com/company/management|title=InfoWatch Management|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|publisher=InfoWatch|access-date=August 12, 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821073955/http://infowatch.com/company/management|archive-date=August 21, 2013}}</ref> ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, "[[:en:Staog|ಸ್ಟಾಗ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ "ಇನ್ ದ್ ವಲ್ಡ್" ಲಿನಕ್ಸ್ ವೈರಸ್ ಸಹ ಇತ್ತು.<ref>{{cite web|url=https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|title=Linuxvirus – Community Help Wiki|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170324032340/https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|archive-date=March 24, 2017}}</ref> ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೯೮,೪೨೮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ=== * ೨೦೦೦ ದಲ್ಲಿ, ರೈನರ್ ಲಿಂಕ್ ಮತ್ತು ಹೊವಾರ್ಡ್ ಫುಹ್ಸ್ ''ಓಪನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://openantivirus.org|title=Sorry – recovering...|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826133818/http://openantivirus.org/|archive-date=August 26, 2014}}</ref> * * ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ, ಥಾಮಸ್ ಕೋಜ್ಮ್ ''[[:en:ClamAV|ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ]]'' ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |title=Sourcefire acquires ClamAV |publisher=ClamAV |date=August 17, 2007 |access-date=February 12, 2008 |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20071215031743/http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |archive-date=December 15, 2007}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ ಅನ್ನು [[:en:Sourcefire|ಸೋರ್ಸ್ ಫೈರ್]] ಖರೀದಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ [[ಸಿಸ್ಕೋ ಕಂಪನಿ|ಸಿಸ್ಕೊ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್]] ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web| url=http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html| title=Cisco Completes Acquisition of Sourcefire| date=October 7, 2013| website=cisco.com| access-date=June 18, 2014| archive-url= https://web.archive.org/web/20150113145121/http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html |archive-date=January 13, 2015| url-status=live}}</ref> * * ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:Morten Lund (investor)|ಮಾರ್ಟೆನ್ ಲುಂಡ್]] ಮತ್ತು ಥೀಸ್ ಸೊಂಡರ್ಗಾರ್ಡ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>[http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html Der Unternehmer – brand eins online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121122114224/http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html |date=November 22, 2012}}. Brandeins.de (July 2009). Retrieved on January 3, 2017.</ref> * * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, [[:en:AV-TEST|ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್]] ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೩೩೩,೪೨೫ ಅನನ್ಯ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ=== ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ಆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ೫,೪೯೦,೯೬೦ ಹೊಸ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೧೨ ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ದಿನಕ್ಕೆ ೩೦೦,೦೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦,೦೦೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಸ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿವೆ. ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಹಲವಾರು ವಿಭಿನ್ನ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಉದಾ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಇಮೇಲ್ ಮತ್ತು ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದ ಮಾಡ್ಯೂಲ್ಗಳು) ಮತ್ತು ಪತ್ತೆ ಕ್ರಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ, ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಕಡತಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು ರಕ್ಷಣಾ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು: * ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್ ನಂತಹ ವರ್ಡ್ ಪ್ರೊಸೆಸರ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಶಕ್ತಿಯುತ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳು ಅಪಾಯವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವು. ವೈರಸ್ ಬರಹಗಾರರು ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಇದರರ್ಥ ಗುಪ್ತ ಲಗತ್ತಿಸಲಾದ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಗಳು ಈಗ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು. * * ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗದ ಫೈಲ್ ಸ್ವರೂಪಗಳ ಒಳಗೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬಹುದಾದ ಆಬ್ಜೆಕ್ಟ್ ಗಳನ್ನುಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಆ ಫೈಲ್ ಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವುದು ಅಪಾಯಕ್ಕೆಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. * ನಂತರದ ಇಮೇಲ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ನ ಔಟ್‌ಲುಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಔಟ್‌ಲುಕ್, ಇಮೇಲ್ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್‌ಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಸಂದೇಶವನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಅಥವಾ ಪೂರ್ವವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು. * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಎಂಬ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ಲೈಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆಂಟಿ-ರೂಟ್ಕಿಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಮೊದಲ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಳಕೆದಾರರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಜಾನ್ ಒಬೆರ್ಹೈಡ್ ಮೊದಲು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌಡ್ ಆಧಾರಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಮೆಕಾಫಿ ಲ್ಯಾಬ್ಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಮೊದಲ ಕ್ಲೌಡ್-ಆಧಾರಿತ ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಆರ್ಟೆಮಿಸ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿತು. ಇದನ್ನು ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಎವಿ-ತುಲನಾತ್ಮಕತೆಯಿಂದ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಮೆಕಾಫಿ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ನಲ್ಲಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಕ್ಲೌಡ್ ಎವಿ ಭದ್ರತಾ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ತುಲನಾತ್ಮಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು - ಎವಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳ ಭಾಗವು ಪರೀಕ್ಷಕರ ನಿಯಂತ್ರಣದಿಂದ ಹೊರಗಿತ್ತು (ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಿದ ಎವಿ ಕಂಪನಿಯ ಸರ್ವರ್ಗಳಲ್ಲಿ) ಇದರಿಂದಾಗಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಪುನರಾವರ್ತಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಪರೀಕ್ಷಾ ಮಾನದಂಡಗಳ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎಎಂಟಿಎಸ್ಒ) ಕ್ಲೌಡ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಮೇ ೭, ೨೦೦೯ ರಂದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿಜಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಕ್ಲೌಡ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಪ್ರೊಟೆಕ್ಟಿವ್ ಕ್ಲೌಡ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ = '''ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳು''' = ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳ [[ಅಧ್ಯಯನ]]ದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘನ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಬಿ. ಕೊಹೆನ್‌ರ 1987 ರ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಎಲ್ಲಾ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಂತಹ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎ೦ದು ನಿರೂಪಿಸಿತು. ಆದರು, ರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತಮ ಪತ್ತೆ ದರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಿವೆ: ===== <u><big>ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ===== ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆ-ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ ತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಚಾಲನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವರ್ತನೆಯ ಫಿಂಗರ್‌ಪ್ರಿಂಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಬದಲು, ಇದು ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು ವರ್ಚುವಲ್ [[ಪರಿಸರ]]ದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಲಾಗ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲಾಗ್ ಮಾಡಲಾದ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತವಾಗಿದೆಯೆ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ನೈಜ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಂತ್ರವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರೂ, ಅದರ ಭಾರ ಮತ್ತು ನಿಧಾನತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದನ್ನು ಅಂತಿಮ-ಬಳಕೆದಾರರ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪರಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ. ==== <big><u>ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ:-</u></big> ==== ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಹಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಗಣನೀಯವಾಗಿ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೈಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅದನ್ನು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಅಥವಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ, ಇದು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ, ಫೈಲ್ನ ಸರಿಯಾದ ಸಹಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ನ ಸಹಿ [https://en.wikipedia.org/wiki/Database ಡೇಟಾಬೇಸ್] ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಿ-ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನವು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಏಕಾಏಕಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಬಹುದಾದರೂ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಲೇಖಕರು "'''ಆಲಿಗೋಮಾರ್ಫಿಕ್'''", "'''ಪಾಲಿಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ "'''ಮೆಟಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಅಂತಹ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಿಂತ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದೆ ಇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==== <u><big>ರೂಟ್‌ಕಿಟ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ==== ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು. [https://en.wikipedia.org/wiki/Rootkit ರೂಟ್‌ಕಿಟ್] ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡದೆಯೇ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮೇಲೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮಟ್ಟದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನಿಷ್ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಹ ಕಷ್ಟ, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮರು-ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. = '''ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವ''' = ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] 2007 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟವು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಪರಿಚಿತ ಅಥವಾ ಜ಼ೆರೊ ಡೇ ದಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ. ಈ ಬೆದರಿಕೆಗಳ ಪತ್ತೆ ಪ್ರಮಾಣವು 2006 ರಲ್ಲಿ 40-50% ರಿಂದ 2007 ರಲ್ಲಿ 20-30% ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಯಾವುದೂ ಕೂಡ 100% ವೈರಸ್ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು. ನೈಜ-ಪ್ರಪಂಚದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದವುಗಳನ್ನು 99.9% ರಷ್ಟು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ [[ಆಗಸ್ಟ್]] 2013 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ 91.1% ರಷ್ಟು ಕಲಪೆವಾದವುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿತು .ಅನೇಕ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳು ಸುಳ್ಳು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹಾನಿಕರವಲ್ಲದ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ. ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಸಹಿ ಮಾಡದ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಏನೆ೦ದರೆ, ವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಕರು ತಮ್ಮ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ವೈಲ್ಡ್" ಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. = '''ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನಾನುಕೂಲಗಳು''' = ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕೆಲವು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು(ಅನಾನುಕೂಲಗಳುನ್ನು) ಹೊಂದಿದೆ, * ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಅದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಇದಲ್ಲದೆ, ಅನನುಭವಿ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬಳಸುವಾಗ ಸುಳ್ಳು ಭದ್ರತೆಯ ಭಾವಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಹುದು, ತಮ್ಮನ್ನು ಅವೇಧನೀಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಾಂಪ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. * ತಪ್ಪಾದ ನಿರ್ಧಾರವು ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಕರ್ನಲ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಫೈಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಿ೦ದ ದಾಳಿಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಮಾರ್ಗವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತದೆ. * ಯುಎಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ([https://en.wikipedia.org/wiki/National_Security_Agency ಎನ್‌ಎಸ್‌ಎ]) ಮತ್ತು ಯುಕೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ (ಜಿಸಿಎಚ್‌ಕ್ಯು) ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡಲು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ ಹೆಚ್ಚು ಸವಲತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ದೂರಸ್ಥ ದಾಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟವಾಗುವ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ "ಬ್ರೌಸರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟ್ ರೀಡರ್‌ಗಳಂತಹ ಸುರಕ್ಷತೆ-ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕ್ಲೈಂಟ್-ಸೈಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಹಿಂದೆ ವರ್ಷಗಳಿ೦ದ ಇದೆ. ಇದರರ್ಥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Acrobat ಅಕ್ರೋಬ್ಯಾಟ್] ರೀಡರ್, [https://en.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್] ಅಥವಾ [[ಗೂಗಲ್ ಕ್ರೋಮ್]] ಅಲ್ಲಿನ 90 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟ". = '''ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು''' = [https://en.wikipedia.org/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation ಎಫ್‌ಬಿಐ ] ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ವೈರಸ್ ಘಟನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 12 ಮಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. 2009 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ವ್ಯವಹಾರ]]ದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಳಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ 80% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮನೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''= 9d344l7rdo8qnco49h58k9v63kqzhz3 1247839 1247837 2024-10-16T11:13:16Z Prajna gopal 75944 /* ೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ */ 1247839 wikitext text/x-wiki [[File:ClamTk 5.27.png|thumb|300px|ಕ್ಲಾಮ್ ಟಿಕೆ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಮುಕ್ತ-ಮೂಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಮೂಲತಃ ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ತೋಮಸ್ಜ್ ಕೊಜ್ಮ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು.]] '''ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್''' ಅನ್ನು '''ಆಂಟಿ-ಮಾಲ್‌ವೇರ್''' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು [[:en:Computer program|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ]]. ಇದನ್ನು [[ಮಾಲ್‌ವೇರ್|ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಅನ್ನು]] ತಡೆಗಟ್ಟಲು , ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಎವಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಸರಿಗೆ ತಕ್ಕ೦ತೆ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿನ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು]] ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|title=What is antivirus software?|url=http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110411203211/http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|archive-date=April 11, 2011|publisher=Microsoft}}</ref> ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇತರೆ ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಅನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆಧುನಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ತನ್ನ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಬ್ರೌಸರ್ ಸಹಾಯಕ ವಸ್ತುಗಳು (ಬಿಎಚ್‌ಒಗಳು), ಕೀಲಾಜರ್‌ಗಳು, ಬ್ಯಾಕ್‌ಡೋರ್, ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು, ಟ್ರೋಜನ್ ಹಾರ್ಸ್, ಬಗ್ಸ್, ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಪಿಗಳು, ಡಯಲರ್‌ಗಳು, ವಂಚನೆಗಳು, ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ , ಕೆಲವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ [[ಯು.ಆರ್.ಎಲ್|ಯು.ಆರ್‌.ಎಲ್‌ಗಳು]], [[:en:Spamming|ಸ್ಪ್ಯಾಮ್]], ಹಗರಣ ಮತ್ತು [[:en:Phishin|ಫಿಶಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು]], ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳು, ಸುಧಾರಿತ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆ (ಎಪಿಟಿ),ಬ್ರೌಸರ್ ಅಪಹರಣಕಾರರು, ರಾನ್ಸಮ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಬೋಟ್‌ನೆಟ್ ಡಿಡಿಒಎಸ್ ದಾಳಿಯಂತಹ ಇತರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. = ಇತಿಹಾಸ = ===೧೯೭೧-೧೯೮೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪೂರ್ವ ದಿನಗಳು)=== ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ಹಂಗೇರಿಯನ್ [[ವಿಜ್ಞಾನಿ]] ಜಾನ್ ವಾನ್ ನ್ಯೂಮನ್ ಥಿಯರೀ ಆಫ಼್ ಸೆಲ್ಫ್ ರಿಪ್ರೊಡ್ಯುಸಿ೦ಗ್ ಆಟೋನಮೇಟಾ ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದಾಗ, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "[[:en:Creeper and Reaper|ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|title=The Evolution of Viruses and Worms|author=Thomas Chen, Jean-Marc Robert|date=2004|access-date=February 16, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090517083356/http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|archive-date=May 17, 2009}}</ref> ಈ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಟೆನೆಕ್ಸ್ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ [[:en:Digital Equipment Corporation|ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಕ್ವಿಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್‌ನ]] (ಡಿಇಸಿ) [[:en:PDP-10|ಪಿಡಿಪಿ -೧೦]] ಮೇನ್‌ಫ್ರೇಮ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕನ್ನು ತಗುಲಿಸಿತು. ಈ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರೇ ಟಾಮ್ಲಿನ್ಸನ್ ರಚಿಸಿದ "ದಿ ರೀಪರ್" ಎಂಬ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಅಳಿಸಲಾಯಿಯತು.<ref>{{cite journal |url=http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |date=October 1992 |title=History of Viruses |doi=10.6028/NIST.IR.4939 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20110423085041/http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |archive-date=April 23, 2011|last1=Bassham |first1=Lawrence |last2=Polk |first2=W.|journal=Nistir 4939 |doi-access=free }}</ref><ref name="theregister">{{cite web |last=Leyden |first=John |url=https://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |title=PC virus celebrates 20th birthday |date=January 19, 2006 |work=[[The Register]] |access-date=March 21, 2011 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100906023749/http://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |archive-date=September 6, 2010}}</ref><ref>{{Cite web|title=The History of Computer Viruses|date=November 10, 2017|url=https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/digital-world/the-history-of-computer-viruses/}}</ref> ಕೆಲವರು "ದಿ ರೀಪರ್" ಅನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಬರೆದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . ಆದರೆ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ರೀಪರ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ವೈರಸ್. ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಹಲವಾರು ಇತರ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Guardian">[https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history From the first email to the first YouTube video: a definitive internet history] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231172753/https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history |date=December 31, 2016}}. Tom Meltzer and Sarah Phillips. ''[[The Guardian]]''. October 23, 2009</ref><ref>''IEEE Annals of the History of Computing, Volumes 27–28''. IEEE Computer Society, 2005. [https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22 74] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513081502/https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22&dq=Creeper+%22computer+worm%22&hl=en&ei=pRzNTeaOBdGbtwe81ZyNDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEUQ6AEwAg |date=May 13, 2016}}: "[...]from one machine to another led to experimentation with the ''Creeper'' program, which became the world's first computer worm: a computation that used the network to recreate itself on another node, and spread from node to node."</ref> [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಸಂಪರ್ಕವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುವ ಮೊದಲು, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಸೋಂಕಿತ [[:en:Floppy disk|ಫ್ಲಾಪಿ ಡಿಸ್ಕ್ಗಳಿಂದ]] ಹರಡಲಾಗುತಿತ್ತು.<ref name="John Metcalf 2014"/><ref>{{cite web|url=http://virus.wikidot.com/creeper|title=Creeper – The Virus Encyclopedia|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150920104511/http://virus.wikidot.com/creeper|archive-date=September 20, 2015}}</ref> ಅದು ಹೇಗೋ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬಳಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವೈರಸ್‌ಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹರಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.<ref>{{cite web|url = http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto=|title = (II) Evolution of computer viruses|access-date = June 20, 2009|last = Panda Security|date=April 2004|archive-url = https://web.archive.org/web/20090802042225/http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto= |archive-date = August 2, 2009}}</ref><ref name="John Metcalf 2014">{{cite web|url=http://corewar.co.uk/creeper.htm|title=Core War: Creeper & Reaper|first=John|last=Metcalf|date=2014|access-date=May 1, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502001343/http://corewar.co.uk/creeper.htm|archive-date=May 2, 2014}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬರ್ನ್ಡ್ ಫಿಕ್ಸ್ "ವೈಲ್ಡ್ ಇನ್" ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|title=Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110107111044/http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|archive-date=January 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|title=Top 10 Computer Viruses: No. 10 – Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110207034138/http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|archive-date=February 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|title=List of Computer Viruses Developed in 1980s|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724010543/http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|archive-date=July 24, 2011}}</ref><ref>[http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html Fred Cohen: "Computer Viruses – Theory and Experiments" (1983)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608214157/http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html |date=June 8, 2011}}. Eecs.umich.edu (November 3, 1983). Retrieved on 2017-01-03.</ref> <ref>{{cite journal|title=Invited Paper: On the Implications of Computer Viruses and Methods of Defense|journal=Computers & Security|first=Fred|last=Cohen|date=April 1, 1988|volume=7|issue=2|pages=167–184 |doi=10.1016/0167-4048(88)90334-3}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೊಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದರು.<ref>{{cite web |url=https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |title=Virus Bulletin :: In memoriam: Péter Ször 1970–2013 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120240/https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ===೧೯೮೦-೧೯೯೦ ಅವಧಿ (ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳು)=== ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಬಹಳ ಪೈಪೋಟಿಯಿದೆ. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ [[:en:Bernd Fix|ಬರ್ಂಡ್ ಫಿಕ್ಸ್]] ಅವರು "ಇನ್ ದಿ ವೈಲ್ಡ್" ಎಂಬ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ವೈರಸ್ ("ವಿಯೆನ್ನಾ ವೈರಸ್") ಅನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾದ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಬರೆದರು.<ref>[https://web.archive.org/web/20090713091733/http://www.viruslist.com/en/viruses/encyclopedia?chapter=153311150 Kaspersky Lab Virus list]. viruslist.com</ref><ref>{{cite web | url = http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm | publisher = [[IBM]] | title = Virus timeline | first = Joe | last = Wells | date = August 30, 1996 | access-date = June 6, 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080604011721/http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm| archive-date= June 4, 2008 | url-status= live}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ [[:en:G Data CyberDefense|ಜಿ ಡೇಟಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಂಡ್ರಿಯಾಸ್ ಲುನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕೈ ಫಿಗ್, [[:en:Atari ST|ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ]] ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್‌ಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Gdata">{{cite web|url = https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|title = G Data presents first Antivirus solution in 1987|access-date = December 13, 2017|last = G Data Software AG|year = 2017|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170315111115/https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|archive-date = March 15, 2017|df = mdy-all}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಟಿಮೇಟ್ ವೈರಸ್ ಕಿಲ್ಲರ್ (ಯುವಿಕೆ) ಸಹ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="UniqueNameOfRef">{{cite web|url = http://st-news.com/uvk-book/|title = The ultimate Virus Killer Book and Software|access-date = July 6, 2016|last = Karsmakers|first = Richard|date = January 2010|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20160729032353/http://st-news.com/uvk-book/|archive-date = July 29, 2016|df = mdy-all}}</ref> ಇದು ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ ಮತ್ತು [[:en:Atari Falcon|ಅಟಾರಿ ಫಾಲ್ಕನ್ಗೆ]] ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಉದ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ , ಇದರ ಕೊನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು (ಆವೃತ್ತಿ ೯.೦) ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:John McAfee|ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ]] ಮೆಕಾಫಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರು [[:en:McAfee VirusScan|ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ (ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ), ಪೀಟರ್ ಪಾಸ್ಕೊ, ರುಡಾಲ್ಫ್ ಹ್ರುಬಿ, ಮತ್ತು ಮಿರೋಸ್ಲಾವ್ ಟ್ರೊಂಕಾ ಎನ್ಒಡಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.<ref>{{cite book| last = Cavendish| first = Marshall| title = Inventors and Inventions, Volume 4| url = https://books.google.com/books?id=YcPvV893aXgC| year = 2007| publisher = Paul Bernabeo| isbn = 978-0761477679| page = 1033}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.eset.com/int/about/ |title = About ESET Company |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20161028220311/https://www.eset.com/int/about/ |archive-date = October 28, 2016 |df = mdy-all }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |title = ESET NOD32 Antivirus |publisher = Vision Square |date = February 16, 2016 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20160224031719/http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |archive-date = February 24, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೋಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಾವಳಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Cohen1987">Cohen, Fred, [https://web.archive.org/web/20110604155118/http://www.research.ibm.com/antivirus/SciPapers/VB2000DC.htm An Undetectable Computer Virus (Archived)], 1987, IBM</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ೧೯೮೭ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಎರಡು ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು: ರಾಸ್ ಗ್ರೀನ್ಬರ್ಗ್ ಬರೆದ ಫ್ಲುಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಮತ್ತು ಎರ್ವಿನ್ ಲ್ಯಾಂಟಿಂಗ್ ಬರೆದ ಆಂಟಿ೪ಯುಎಸ್. ರೋಜರ್ ಗ್ರಿಮ್ಸ್ ತನ್ನ [[:en:O'Reilly Media|ಒ'ರಿಲ್ಲಿ]] ಪುಸ್ತಕ, ಮೆಲಿಷಿಯಸ್ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್: ವೈರಸ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಫಾರ್ ವಿಂಡೋಸ್ ನಲ್ಲಿ, ಫ್ಲೂಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಅನ್ನು "ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್ (ಎಂಎಂಸಿ) ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಮೊದಲ ಸಮಗ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆರಂಭಿಕ ಎವಿ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬಳಸಿದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಕಾರವು ಇಂದು ಬಳಸಲಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |author=Yevics, Patricia A. |url=https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |title=Flu Shot for Computer Viruses |publisher=americanbar.org |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115405/https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |archive-date=August 26, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |title=How friends help friends on the Internet: The Ross Greenberg Story |first=David |last=Strom |publisher=wordpress.com |date=April 1, 2010 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115800/https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |archive-date=August 26, 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Anti-virus is 30 years old |url=http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |publisher=spgedwards.com |date=April 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20150427213954/http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |archive-date=April 27, 2015 |url-status=live}}</ref> ಆಧುನಿಕ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಉತ್ಪನ್ನವು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬೈನರಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುವುದನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದವು: ದತ್ತಾಂಶ ವಿಭಾಗ, ಕೋಡ್ ವಿಭಾಗ (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಬೈನರಿಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |title=A Brief History of Antivirus Software |publisher=techlineinfo.com |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120523/http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಆರಂಭಿಕ ವೈರಸ್ಗಳು ವಿಭಾಗಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಿದವು, ಅಥವಾ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಇರುವ ಫೈಲ್ನ ತುದಿಗೆ ಜಿಗಿಯಲು ವಿಭಾಗದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿದವು - ಮೂಲ ಕೋಡ್‌ನ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಬಹಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಮಾದರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನಿಂದ ಬಳಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸೊಗಸಾದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ವಿಭಾಗ ಹೆಸರುಗಳು, ತಪ್ಪಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗಾತ್ರ, ನಿಯಮಿತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೆಮೊರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಶಃ ಮಾದರಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಂತಹ ಇತರ ರೀತಿಯ ಸುಧಾರಿತ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಂತರ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite book |last = Grimes |first = Roger A. |title = Malicious Mobile Code: Virus Protection for Windows |publisher = O'Reilly Media, Inc. |date = June 1, 2001 |pages = 522 |url = https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC&q=%22Ross+Greenberg%22+flushot&pg=PA43 |isbn = 9781565926820 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20170321110232/https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC |archive-date = March 21, 2017 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ ಅವಿರಾ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಚ್ + ಬಿಇಡಿವಿ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ "ಲ್ಯೂಕ್ ಫೈಲ್ವಾಲ್ಕರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು).<ref>{{cite web |url=http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |title=Friðrik Skúlason ehf. |language=is |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20060617090822/http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |archive-date=June 17, 2006}}</ref> [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ]], ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಫ್ರೀವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ನಂತರ ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು). ಟಿಬಿಎವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[:en:ThunderByte Antivirus|ಥಂಡರ್ಬೈಟ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವೆಲ್ಡ್ಮನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ಮನ್ ಸೇಫ್ಗ್ರೌಂಡ್ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು). ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಪಾವೆಲ್ ಬೌಡಿಸ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಕುಸೆರಾ ಅವಾಸ್ಟ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಲ್ವಿಲ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು! ಆಂಟಿವೈರಸ್. ಜೂನ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಅಹ್ನ್ ಚಿಯೋಲ್-ಸೂ ವಿ ೧ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ನಂತರ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ನ್ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು). ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಶರತ್ಕಾಲ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್ ಎಸ್ &ಎಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಡಾ. ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಟೂಲ್ಕಿಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಇದನ್ನು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೂ - ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೆಕಾಫಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು). ನವೆಂಬರ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ನಗರದ ಪ್ಯಾನ್ಅಮೆರಿಕನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಅಲೆಜಾಂಡ್ರೊ ಇ. ಕ್ಯಾರಿಲ್ಸ್ ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ "ಬೈಟ್ ಮಾಟಾಬಿಚೋಸ್" (ಬೈಟ್ ಬಗ್ಕಿಲ್ಲರ್) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ನ ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ ಪಡೆದರು. ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ನೆಟ್ / ಎರ್ನ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ವೈರಸ್-ಎಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ (ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್), ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್), ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ (ಮೆಕಾಫಿ), ಲೂಯಿಸ್ ಕೊರನ್ಸ್ (ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ), ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್ (ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್), ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ (ಅವಿರಾ) ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್). ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ [[:en:FRISK Software International|ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು).<ref name="VIRUS-L mailing list">{{cite web |url=http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |title=The 'Security Digest' Archives (TM) : www.phreak.org-virus_l |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100105064155/http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |archive-date=January 5, 2010}}</ref> ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ (೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾರಿ ಹೆಂಡ್ರಿಕ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು) ಮ್ಯಾಕಿಂತೋಷ್ (ಎಸ್ಎಎಂ) ಗಾಗಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಎಸ್ಎಎಂ ೨.೦, ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಎಸ್ಎಎಂ ಅನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅನೇಕವು ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|title=Symantec Softwares and Internet Security at PCM|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701134751/http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|archive-date=July 1, 2014}}</ref> ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಹ್ರುಸ್ಕಾ ಮತ್ತು ಪೀಟರ್ ಲ್ಯಾಮರ್ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಸೋಫೋಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ವೈರಸ್ ಬಸ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು (ಇದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೋಫೋಸ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ). ===೧೯೯೦-೨೦೦೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ)=== ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಪೇನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮೈಕೆಲ್ ಉರಿಜಾರ್ಬರೆನಾ [[:en:Panda Security|ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ]] (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |url = http://www.gtts2012.com/panda-security/ |title = Panda Security |first = Sharanya |last = Naveen |access-date = May 31, 2016 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20160630011311/http://www.gtts2012.com/panda-security/ |archive-date = June 30, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ಭದ್ರತಾ ಸಂಶೋಧಕ ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್ ಪಾಶ್ಚರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ, ಗಿಯಾನ್ಫ್ರಾಂಕೊ ಟೊನೆಲ್ಲೊ ವಿರಿಟ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪ್ಲೋರರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಟಿಜಿ ಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|title=Who we are – TG Soft Software House|website=www.tgsoft.it|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141013184853/http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|archive-date=October 13, 2014}}</ref> ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, [[:en:CARO|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್]] (ಸಿಎಆರ್ಒ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.caro.org/articles/naming.html|title=A New Virus Naming Convention (1991) – CARO – Computer Antivirus Research Organization|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813050343/http://caro.org/articles/naming.html|archive-date=August 13, 2011}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಎಆರ್‌ಒ "ವೈರಸ್ ನೇಮಿಂಗ್ ಸ್ಕೀಮ್" ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಹೆಸರಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಈಗ ಹಳತಾಗಿದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಭದ್ರತಾ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧಕರು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಏಕೈಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮಾನದಂಡವಾಗಿ ಇದು ಉಳಿದಿದೆ. ಸಿಎಆರ್‌ಒ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಕಾಸ್ಟಿನ್ ರೈಯು, ಡಿಮಿಟ್ರಿ ಗ್ರಿಯಾಜ್ನೋವ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ, ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್, ಇಗೊರ್ ಮುಟ್ಟಿಕ್, ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್, ಮಾರ್ಟನ್ ಈಜುಗಾರ, ನಿಕ್ ಫಿಟ್ಜ್ ಗೆರಾಲ್ಡ್, ಪ್ಯಾಡ್ಗೆಟ್ ಪೀಟರ್ಸನ್, ಪೀಟರ್ ಫೆರ್ರಿ, ರಿಘರ್ಡ್ ಜ್ವಿಯೆನ್ಬರ್ಗ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|title=CARO Members|url=http://www.caro.org/users/index.html|publisher=CARO|access-date=June 6, 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718173410/http://www.caro.org/users/index.html|archive-date=July 18, 2011}}</ref><ref>[http://caro.org/users/igor.html CAROids, Hamburg 2003] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20141107045334/http://caro.org/users/igor.html |date=November 7, 2014}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ [[:en:Norton AntiVirus|ನಾರ್ಟನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಜೆಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಗ್ರಿಟ್ಜ್ಬಾಚ್ ಮತ್ತು ಟೊಮಾಸ್ ಹೋಫರ್ ಎವಿಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಿಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು), ತಮ್ಮ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಗಾರ್ಡ್ (ಎವಿಜಿ) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಫಿನ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ (೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪೆಟ್ರಿ ಅಲ್ಲಾಸ್ ಮತ್ತು ರಿಸ್ಟೋ ಸಿಲಾಸ್ಮಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು - ಡೇಟಾ ಫೆಲೋಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂದು ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.f-secure.com/weblog/ |title=F-Secure Weblog : News from the Lab |publisher=F-secure.com |access-date=September 23, 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923084039/http://www.f-secure.com/weblog/ |archive-date=September 23, 2012}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, [[:en:European Institute for Computer Antivirus Research|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಫಾರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್]] (ಇಐಸಿಎಆರ್) ಅನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|title=About EICAR|url=http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|work=EICAR official website|access-date=October 28, 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180614161636/http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|archive-date=June 14, 2018}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |title=Test Files and Product Evaluation: the Case for and against Malware Simulation |first1=David|last1=Harley|first2=Lysa|last2=Myers|first3=Eddy|last3=Willems |work=AVAR2010 13th Association of anti Virus Asia Researchers International Conference |access-date=June 30, 2011|archive-url = https://web.archive.org/web/20110929040553/http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |archive-date = September 29, 2011}}</ref> ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಇಗೊರ್ ಡ್ಯಾನಿಲೋವ್ ಸ್ಪೈಡರ್ ವೆಬ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಅದು ನಂತರ ಡಾ.ವೆಬ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |title=Dr. Web LTD Doctor Web / Dr. Web Reviews, Best AntiVirus Software Reviews, Review Centre |publisher=Reviewcentre.com |access-date=February 17, 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223163636/http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |archive-date=February 23, 2014}}</ref> ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೨೮,೬೧೩ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA">[In 1994, AV-Test.org reported 28,613 unique malware samples (based on MD5). "A Brief History of Malware; The First 25 Years"]</ref> ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದವು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ರೊಮೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪರ್ಟ್ (ಎವಿಎಕ್ಸ್) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಯುಜೀನ್ [[:en:|ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ]] ಮತ್ತು ನಟಾಲಿಯಾ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|title=BitDefender Product History |url=http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120317052525/http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |archive-date=March 17, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://infowatch.com/company/management|title=InfoWatch Management|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|publisher=InfoWatch|access-date=August 12, 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821073955/http://infowatch.com/company/management|archive-date=August 21, 2013}}</ref> ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, "[[:en:Staog|ಸ್ಟಾಗ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ "ಇನ್ ದ್ ವಲ್ಡ್" ಲಿನಕ್ಸ್ ವೈರಸ್ ಸಹ ಇತ್ತು.<ref>{{cite web|url=https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|title=Linuxvirus – Community Help Wiki|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170324032340/https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|archive-date=March 24, 2017}}</ref> ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೯೮,೪೨೮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ=== * ೨೦೦೦ ದಲ್ಲಿ, ರೈನರ್ ಲಿಂಕ್ ಮತ್ತು ಹೊವಾರ್ಡ್ ಫುಹ್ಸ್ ''ಓಪನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://openantivirus.org|title=Sorry – recovering...|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826133818/http://openantivirus.org/|archive-date=August 26, 2014}}</ref> * * ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ, ಥಾಮಸ್ ಕೋಜ್ಮ್ ''[[:en:ClamAV|ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ]]'' ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |title=Sourcefire acquires ClamAV |publisher=ClamAV |date=August 17, 2007 |access-date=February 12, 2008 |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20071215031743/http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |archive-date=December 15, 2007}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ ಅನ್ನು [[:en:Sourcefire|ಸೋರ್ಸ್ ಫೈರ್]] ಖರೀದಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ [[ಸಿಸ್ಕೋ ಕಂಪನಿ|ಸಿಸ್ಕೊ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್]] ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web| url=http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html| title=Cisco Completes Acquisition of Sourcefire| date=October 7, 2013| website=cisco.com| access-date=June 18, 2014| archive-url= https://web.archive.org/web/20150113145121/http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html |archive-date=January 13, 2015| url-status=live}}</ref> * * ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:Morten Lund (investor)|ಮಾರ್ಟೆನ್ ಲುಂಡ್]] ಮತ್ತು ಥೀಸ್ ಸೊಂಡರ್ಗಾರ್ಡ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>[http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html Der Unternehmer – brand eins online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121122114224/http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html |date=November 22, 2012}}. Brandeins.de (July 2009). Retrieved on January 3, 2017.</ref> * * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, [[:en:AV-TEST|ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್]] ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೩೩೩,೪೨೫ ಅನನ್ಯ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ=== ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ಆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ೫,೪೯೦,೯೬೦ ಹೊಸ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೧೨ ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ದಿನಕ್ಕೆ ೩೦೦,೦೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦,೦೦೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಸ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿವೆ. ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಹಲವಾರು ವಿಭಿನ್ನ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಉದಾ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಇಮೇಲ್ ಮತ್ತು ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದ ಮಾಡ್ಯೂಲ್ಗಳು) ಮತ್ತು ಪತ್ತೆ ಕ್ರಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ, ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಕಡತಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು ರಕ್ಷಣಾ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು: * [[:en:Microsoft Word|ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್ ನಂತಹ]] [[:en:Word processor|ವರ್ಡ್ ಪ್ರೊಸೆಸರ್]] ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಶಕ್ತಿಯುತ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳು ಅಪಾಯವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವು. ವೈರಸ್ ಬರಹಗಾರರು ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಇದರರ್ಥ ಗುಪ್ತ ಲಗತ್ತಿಸಲಾದ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಗಳು ಈಗ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು. * * ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗದ ಫೈಲ್ ಸ್ವರೂಪಗಳ ಒಳಗೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬಹುದಾದ ಆಬ್ಜೆಕ್ಟ್ ಗಳನ್ನುಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಆ ಫೈಲ್ ಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವುದು ಅಪಾಯಕ್ಕೆಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. * ನಂತರದ ಇಮೇಲ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ನ ಔಟ್‌ಲುಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಔಟ್‌ಲುಕ್, ಇಮೇಲ್ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್‌ಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಸಂದೇಶವನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಅಥವಾ ಪೂರ್ವವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು. * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಎಂಬ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ಲೈಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆಂಟಿ-ರೂಟ್ಕಿಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಮೊದಲ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಳಕೆದಾರರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಜಾನ್ ಒಬೆರ್ಹೈಡ್ ಮೊದಲು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌಡ್ ಆಧಾರಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಮೆಕಾಫಿ ಲ್ಯಾಬ್ಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಮೊದಲ ಕ್ಲೌಡ್-ಆಧಾರಿತ ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಆರ್ಟೆಮಿಸ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿತು. ಇದನ್ನು ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಎವಿ-ತುಲನಾತ್ಮಕತೆಯಿಂದ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ [[:en:McAfee VirusScan|ಮ್ಯಾಕ್‌ಎ‌ಫಿ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ನಲ್ಲಿ]] ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಕ್ಲೌಡ್ ಎವಿ ಭದ್ರತಾ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ತುಲನಾತ್ಮಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು - ಎವಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳ ಭಾಗವು ಪರೀಕ್ಷಕರ ನಿಯಂತ್ರಣದಿಂದ ಹೊರಗಿತ್ತು (ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಿದ ಎವಿ ಕಂಪನಿಯ ಸರ್ವರ್ಗಳಲ್ಲಿ) ಇದರಿಂದಾಗಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಪುನರಾವರ್ತಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, [[:en:Anti-Malware Testing Standards Organization|ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಪರೀಕ್ಷಾ ಮಾನದಂಡಗಳ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎಎಂಟಿಎಸ್ಒ)]] ಕ್ಲೌಡ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಮೇ ೭, ೨೦೦೯ ರಂದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿಜಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಕ್ಲೌಡ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಪ್ರೊಟೆಕ್ಟಿವ್ ಕ್ಲೌಡ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. = '''ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳು''' = ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳ [[ಅಧ್ಯಯನ]]ದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘನ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಬಿ. ಕೊಹೆನ್‌ರ 1987 ರ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಎಲ್ಲಾ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಂತಹ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎ೦ದು ನಿರೂಪಿಸಿತು. ಆದರು, ರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತಮ ಪತ್ತೆ ದರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಿವೆ: ===== <u><big>ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ===== ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆ-ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ ತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಚಾಲನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವರ್ತನೆಯ ಫಿಂಗರ್‌ಪ್ರಿಂಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಬದಲು, ಇದು ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು ವರ್ಚುವಲ್ [[ಪರಿಸರ]]ದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಲಾಗ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲಾಗ್ ಮಾಡಲಾದ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತವಾಗಿದೆಯೆ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ನೈಜ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಂತ್ರವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರೂ, ಅದರ ಭಾರ ಮತ್ತು ನಿಧಾನತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದನ್ನು ಅಂತಿಮ-ಬಳಕೆದಾರರ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪರಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ. ==== <big><u>ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ:-</u></big> ==== ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಹಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಗಣನೀಯವಾಗಿ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೈಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅದನ್ನು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಅಥವಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ, ಇದು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ, ಫೈಲ್ನ ಸರಿಯಾದ ಸಹಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ನ ಸಹಿ [https://en.wikipedia.org/wiki/Database ಡೇಟಾಬೇಸ್] ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಿ-ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನವು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಏಕಾಏಕಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಬಹುದಾದರೂ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಲೇಖಕರು "'''ಆಲಿಗೋಮಾರ್ಫಿಕ್'''", "'''ಪಾಲಿಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ "'''ಮೆಟಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಅಂತಹ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಿಂತ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದೆ ಇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==== <u><big>ರೂಟ್‌ಕಿಟ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ==== ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು. [https://en.wikipedia.org/wiki/Rootkit ರೂಟ್‌ಕಿಟ್] ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡದೆಯೇ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮೇಲೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮಟ್ಟದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನಿಷ್ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಹ ಕಷ್ಟ, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮರು-ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. = '''ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವ''' = ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] 2007 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟವು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಪರಿಚಿತ ಅಥವಾ ಜ಼ೆರೊ ಡೇ ದಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ. ಈ ಬೆದರಿಕೆಗಳ ಪತ್ತೆ ಪ್ರಮಾಣವು 2006 ರಲ್ಲಿ 40-50% ರಿಂದ 2007 ರಲ್ಲಿ 20-30% ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಯಾವುದೂ ಕೂಡ 100% ವೈರಸ್ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು. ನೈಜ-ಪ್ರಪಂಚದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದವುಗಳನ್ನು 99.9% ರಷ್ಟು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ [[ಆಗಸ್ಟ್]] 2013 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ 91.1% ರಷ್ಟು ಕಲಪೆವಾದವುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿತು .ಅನೇಕ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳು ಸುಳ್ಳು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹಾನಿಕರವಲ್ಲದ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ. ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಸಹಿ ಮಾಡದ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಏನೆ೦ದರೆ, ವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಕರು ತಮ್ಮ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ವೈಲ್ಡ್" ಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. = '''ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನಾನುಕೂಲಗಳು''' = ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕೆಲವು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು(ಅನಾನುಕೂಲಗಳುನ್ನು) ಹೊಂದಿದೆ, * ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಅದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಇದಲ್ಲದೆ, ಅನನುಭವಿ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬಳಸುವಾಗ ಸುಳ್ಳು ಭದ್ರತೆಯ ಭಾವಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಹುದು, ತಮ್ಮನ್ನು ಅವೇಧನೀಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಾಂಪ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. * ತಪ್ಪಾದ ನಿರ್ಧಾರವು ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಕರ್ನಲ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಫೈಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಿ೦ದ ದಾಳಿಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಮಾರ್ಗವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತದೆ. * ಯುಎಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ([https://en.wikipedia.org/wiki/National_Security_Agency ಎನ್‌ಎಸ್‌ಎ]) ಮತ್ತು ಯುಕೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ (ಜಿಸಿಎಚ್‌ಕ್ಯು) ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡಲು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ ಹೆಚ್ಚು ಸವಲತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ದೂರಸ್ಥ ದಾಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟವಾಗುವ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ "ಬ್ರೌಸರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟ್ ರೀಡರ್‌ಗಳಂತಹ ಸುರಕ್ಷತೆ-ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕ್ಲೈಂಟ್-ಸೈಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಹಿಂದೆ ವರ್ಷಗಳಿ೦ದ ಇದೆ. ಇದರರ್ಥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Acrobat ಅಕ್ರೋಬ್ಯಾಟ್] ರೀಡರ್, [https://en.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್] ಅಥವಾ [[ಗೂಗಲ್ ಕ್ರೋಮ್]] ಅಲ್ಲಿನ 90 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟ". = '''ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು''' = [https://en.wikipedia.org/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation ಎಫ್‌ಬಿಐ ] ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ವೈರಸ್ ಘಟನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 12 ಮಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. 2009 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ವ್ಯವಹಾರ]]ದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಳಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ 80% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮನೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''= tkuzdsdy1723bp9cp00ne9d2vmpyguv 1247840 1247839 2024-10-16T11:15:19Z Prajna gopal 75944 /* ೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ */ 1247840 wikitext text/x-wiki [[File:ClamTk 5.27.png|thumb|300px|ಕ್ಲಾಮ್ ಟಿಕೆ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಮುಕ್ತ-ಮೂಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಮೂಲತಃ ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ತೋಮಸ್ಜ್ ಕೊಜ್ಮ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು.]] '''ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್''' ಅನ್ನು '''ಆಂಟಿ-ಮಾಲ್‌ವೇರ್''' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು [[:en:Computer program|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ]]. ಇದನ್ನು [[ಮಾಲ್‌ವೇರ್|ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಅನ್ನು]] ತಡೆಗಟ್ಟಲು , ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಎವಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಸರಿಗೆ ತಕ್ಕ೦ತೆ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿನ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು]] ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|title=What is antivirus software?|url=http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110411203211/http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|archive-date=April 11, 2011|publisher=Microsoft}}</ref> ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇತರೆ ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಅನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆಧುನಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ತನ್ನ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಬ್ರೌಸರ್ ಸಹಾಯಕ ವಸ್ತುಗಳು (ಬಿಎಚ್‌ಒಗಳು), ಕೀಲಾಜರ್‌ಗಳು, ಬ್ಯಾಕ್‌ಡೋರ್, ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು, ಟ್ರೋಜನ್ ಹಾರ್ಸ್, ಬಗ್ಸ್, ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಪಿಗಳು, ಡಯಲರ್‌ಗಳು, ವಂಚನೆಗಳು, ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ , ಕೆಲವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ [[ಯು.ಆರ್.ಎಲ್|ಯು.ಆರ್‌.ಎಲ್‌ಗಳು]], [[:en:Spamming|ಸ್ಪ್ಯಾಮ್]], ಹಗರಣ ಮತ್ತು [[:en:Phishin|ಫಿಶಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು]], ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳು, ಸುಧಾರಿತ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆ (ಎಪಿಟಿ),ಬ್ರೌಸರ್ ಅಪಹರಣಕಾರರು, ರಾನ್ಸಮ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಬೋಟ್‌ನೆಟ್ ಡಿಡಿಒಎಸ್ ದಾಳಿಯಂತಹ ಇತರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. = ಇತಿಹಾಸ = ===೧೯೭೧-೧೯೮೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪೂರ್ವ ದಿನಗಳು)=== ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ಹಂಗೇರಿಯನ್ [[ವಿಜ್ಞಾನಿ]] ಜಾನ್ ವಾನ್ ನ್ಯೂಮನ್ ಥಿಯರೀ ಆಫ಼್ ಸೆಲ್ಫ್ ರಿಪ್ರೊಡ್ಯುಸಿ೦ಗ್ ಆಟೋನಮೇಟಾ ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದಾಗ, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "[[:en:Creeper and Reaper|ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|title=The Evolution of Viruses and Worms|author=Thomas Chen, Jean-Marc Robert|date=2004|access-date=February 16, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090517083356/http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|archive-date=May 17, 2009}}</ref> ಈ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಟೆನೆಕ್ಸ್ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ [[:en:Digital Equipment Corporation|ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಕ್ವಿಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್‌ನ]] (ಡಿಇಸಿ) [[:en:PDP-10|ಪಿಡಿಪಿ -೧೦]] ಮೇನ್‌ಫ್ರೇಮ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕನ್ನು ತಗುಲಿಸಿತು. ಈ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರೇ ಟಾಮ್ಲಿನ್ಸನ್ ರಚಿಸಿದ "ದಿ ರೀಪರ್" ಎಂಬ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಅಳಿಸಲಾಯಿಯತು.<ref>{{cite journal |url=http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |date=October 1992 |title=History of Viruses |doi=10.6028/NIST.IR.4939 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20110423085041/http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |archive-date=April 23, 2011|last1=Bassham |first1=Lawrence |last2=Polk |first2=W.|journal=Nistir 4939 |doi-access=free }}</ref><ref name="theregister">{{cite web |last=Leyden |first=John |url=https://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |title=PC virus celebrates 20th birthday |date=January 19, 2006 |work=[[The Register]] |access-date=March 21, 2011 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100906023749/http://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |archive-date=September 6, 2010}}</ref><ref>{{Cite web|title=The History of Computer Viruses|date=November 10, 2017|url=https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/digital-world/the-history-of-computer-viruses/}}</ref> ಕೆಲವರು "ದಿ ರೀಪರ್" ಅನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಬರೆದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . ಆದರೆ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ರೀಪರ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ವೈರಸ್. ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಹಲವಾರು ಇತರ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Guardian">[https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history From the first email to the first YouTube video: a definitive internet history] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231172753/https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history |date=December 31, 2016}}. Tom Meltzer and Sarah Phillips. ''[[The Guardian]]''. October 23, 2009</ref><ref>''IEEE Annals of the History of Computing, Volumes 27–28''. IEEE Computer Society, 2005. [https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22 74] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513081502/https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22&dq=Creeper+%22computer+worm%22&hl=en&ei=pRzNTeaOBdGbtwe81ZyNDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEUQ6AEwAg |date=May 13, 2016}}: "[...]from one machine to another led to experimentation with the ''Creeper'' program, which became the world's first computer worm: a computation that used the network to recreate itself on another node, and spread from node to node."</ref> [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಸಂಪರ್ಕವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುವ ಮೊದಲು, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಸೋಂಕಿತ [[:en:Floppy disk|ಫ್ಲಾಪಿ ಡಿಸ್ಕ್ಗಳಿಂದ]] ಹರಡಲಾಗುತಿತ್ತು.<ref name="John Metcalf 2014"/><ref>{{cite web|url=http://virus.wikidot.com/creeper|title=Creeper – The Virus Encyclopedia|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150920104511/http://virus.wikidot.com/creeper|archive-date=September 20, 2015}}</ref> ಅದು ಹೇಗೋ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬಳಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವೈರಸ್‌ಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹರಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.<ref>{{cite web|url = http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto=|title = (II) Evolution of computer viruses|access-date = June 20, 2009|last = Panda Security|date=April 2004|archive-url = https://web.archive.org/web/20090802042225/http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto= |archive-date = August 2, 2009}}</ref><ref name="John Metcalf 2014">{{cite web|url=http://corewar.co.uk/creeper.htm|title=Core War: Creeper & Reaper|first=John|last=Metcalf|date=2014|access-date=May 1, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502001343/http://corewar.co.uk/creeper.htm|archive-date=May 2, 2014}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬರ್ನ್ಡ್ ಫಿಕ್ಸ್ "ವೈಲ್ಡ್ ಇನ್" ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|title=Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110107111044/http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|archive-date=January 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|title=Top 10 Computer Viruses: No. 10 – Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110207034138/http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|archive-date=February 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|title=List of Computer Viruses Developed in 1980s|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724010543/http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|archive-date=July 24, 2011}}</ref><ref>[http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html Fred Cohen: "Computer Viruses – Theory and Experiments" (1983)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608214157/http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html |date=June 8, 2011}}. Eecs.umich.edu (November 3, 1983). Retrieved on 2017-01-03.</ref> <ref>{{cite journal|title=Invited Paper: On the Implications of Computer Viruses and Methods of Defense|journal=Computers & Security|first=Fred|last=Cohen|date=April 1, 1988|volume=7|issue=2|pages=167–184 |doi=10.1016/0167-4048(88)90334-3}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೊಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದರು.<ref>{{cite web |url=https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |title=Virus Bulletin :: In memoriam: Péter Ször 1970–2013 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120240/https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ===೧೯೮೦-೧೯೯೦ ಅವಧಿ (ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳು)=== ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಬಹಳ ಪೈಪೋಟಿಯಿದೆ. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ [[:en:Bernd Fix|ಬರ್ಂಡ್ ಫಿಕ್ಸ್]] ಅವರು "ಇನ್ ದಿ ವೈಲ್ಡ್" ಎಂಬ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ವೈರಸ್ ("ವಿಯೆನ್ನಾ ವೈರಸ್") ಅನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾದ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಬರೆದರು.<ref>[https://web.archive.org/web/20090713091733/http://www.viruslist.com/en/viruses/encyclopedia?chapter=153311150 Kaspersky Lab Virus list]. viruslist.com</ref><ref>{{cite web | url = http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm | publisher = [[IBM]] | title = Virus timeline | first = Joe | last = Wells | date = August 30, 1996 | access-date = June 6, 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080604011721/http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm| archive-date= June 4, 2008 | url-status= live}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ [[:en:G Data CyberDefense|ಜಿ ಡೇಟಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಂಡ್ರಿಯಾಸ್ ಲುನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕೈ ಫಿಗ್, [[:en:Atari ST|ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ]] ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್‌ಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Gdata">{{cite web|url = https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|title = G Data presents first Antivirus solution in 1987|access-date = December 13, 2017|last = G Data Software AG|year = 2017|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170315111115/https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|archive-date = March 15, 2017|df = mdy-all}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಟಿಮೇಟ್ ವೈರಸ್ ಕಿಲ್ಲರ್ (ಯುವಿಕೆ) ಸಹ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="UniqueNameOfRef">{{cite web|url = http://st-news.com/uvk-book/|title = The ultimate Virus Killer Book and Software|access-date = July 6, 2016|last = Karsmakers|first = Richard|date = January 2010|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20160729032353/http://st-news.com/uvk-book/|archive-date = July 29, 2016|df = mdy-all}}</ref> ಇದು ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ ಮತ್ತು [[:en:Atari Falcon|ಅಟಾರಿ ಫಾಲ್ಕನ್ಗೆ]] ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಉದ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ , ಇದರ ಕೊನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು (ಆವೃತ್ತಿ ೯.೦) ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:John McAfee|ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ]] ಮೆಕಾಫಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರು [[:en:McAfee VirusScan|ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ (ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ), ಪೀಟರ್ ಪಾಸ್ಕೊ, ರುಡಾಲ್ಫ್ ಹ್ರುಬಿ, ಮತ್ತು ಮಿರೋಸ್ಲಾವ್ ಟ್ರೊಂಕಾ ಎನ್ಒಡಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.<ref>{{cite book| last = Cavendish| first = Marshall| title = Inventors and Inventions, Volume 4| url = https://books.google.com/books?id=YcPvV893aXgC| year = 2007| publisher = Paul Bernabeo| isbn = 978-0761477679| page = 1033}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.eset.com/int/about/ |title = About ESET Company |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20161028220311/https://www.eset.com/int/about/ |archive-date = October 28, 2016 |df = mdy-all }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |title = ESET NOD32 Antivirus |publisher = Vision Square |date = February 16, 2016 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20160224031719/http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |archive-date = February 24, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೋಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಾವಳಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Cohen1987">Cohen, Fred, [https://web.archive.org/web/20110604155118/http://www.research.ibm.com/antivirus/SciPapers/VB2000DC.htm An Undetectable Computer Virus (Archived)], 1987, IBM</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ೧೯೮೭ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಎರಡು ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು: ರಾಸ್ ಗ್ರೀನ್ಬರ್ಗ್ ಬರೆದ ಫ್ಲುಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಮತ್ತು ಎರ್ವಿನ್ ಲ್ಯಾಂಟಿಂಗ್ ಬರೆದ ಆಂಟಿ೪ಯುಎಸ್. ರೋಜರ್ ಗ್ರಿಮ್ಸ್ ತನ್ನ [[:en:O'Reilly Media|ಒ'ರಿಲ್ಲಿ]] ಪುಸ್ತಕ, ಮೆಲಿಷಿಯಸ್ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್: ವೈರಸ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಫಾರ್ ವಿಂಡೋಸ್ ನಲ್ಲಿ, ಫ್ಲೂಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಅನ್ನು "ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್ (ಎಂಎಂಸಿ) ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಮೊದಲ ಸಮಗ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆರಂಭಿಕ ಎವಿ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬಳಸಿದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಕಾರವು ಇಂದು ಬಳಸಲಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |author=Yevics, Patricia A. |url=https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |title=Flu Shot for Computer Viruses |publisher=americanbar.org |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115405/https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |archive-date=August 26, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |title=How friends help friends on the Internet: The Ross Greenberg Story |first=David |last=Strom |publisher=wordpress.com |date=April 1, 2010 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115800/https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |archive-date=August 26, 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Anti-virus is 30 years old |url=http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |publisher=spgedwards.com |date=April 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20150427213954/http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |archive-date=April 27, 2015 |url-status=live}}</ref> ಆಧುನಿಕ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಉತ್ಪನ್ನವು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬೈನರಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುವುದನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದವು: ದತ್ತಾಂಶ ವಿಭಾಗ, ಕೋಡ್ ವಿಭಾಗ (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಬೈನರಿಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |title=A Brief History of Antivirus Software |publisher=techlineinfo.com |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120523/http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಆರಂಭಿಕ ವೈರಸ್ಗಳು ವಿಭಾಗಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಿದವು, ಅಥವಾ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಇರುವ ಫೈಲ್ನ ತುದಿಗೆ ಜಿಗಿಯಲು ವಿಭಾಗದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿದವು - ಮೂಲ ಕೋಡ್‌ನ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಬಹಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಮಾದರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನಿಂದ ಬಳಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸೊಗಸಾದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ವಿಭಾಗ ಹೆಸರುಗಳು, ತಪ್ಪಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗಾತ್ರ, ನಿಯಮಿತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೆಮೊರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಶಃ ಮಾದರಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಂತಹ ಇತರ ರೀತಿಯ ಸುಧಾರಿತ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಂತರ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite book |last = Grimes |first = Roger A. |title = Malicious Mobile Code: Virus Protection for Windows |publisher = O'Reilly Media, Inc. |date = June 1, 2001 |pages = 522 |url = https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC&q=%22Ross+Greenberg%22+flushot&pg=PA43 |isbn = 9781565926820 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20170321110232/https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC |archive-date = March 21, 2017 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ ಅವಿರಾ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಚ್ + ಬಿಇಡಿವಿ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ "ಲ್ಯೂಕ್ ಫೈಲ್ವಾಲ್ಕರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು).<ref>{{cite web |url=http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |title=Friðrik Skúlason ehf. |language=is |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20060617090822/http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |archive-date=June 17, 2006}}</ref> [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ]], ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಫ್ರೀವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ನಂತರ ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು). ಟಿಬಿಎವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[:en:ThunderByte Antivirus|ಥಂಡರ್ಬೈಟ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವೆಲ್ಡ್ಮನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ಮನ್ ಸೇಫ್ಗ್ರೌಂಡ್ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು). ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಪಾವೆಲ್ ಬೌಡಿಸ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಕುಸೆರಾ ಅವಾಸ್ಟ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಲ್ವಿಲ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು! ಆಂಟಿವೈರಸ್. ಜೂನ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಅಹ್ನ್ ಚಿಯೋಲ್-ಸೂ ವಿ ೧ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ನಂತರ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ನ್ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು). ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಶರತ್ಕಾಲ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್ ಎಸ್ &ಎಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಡಾ. ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಟೂಲ್ಕಿಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಇದನ್ನು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೂ - ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೆಕಾಫಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು). ನವೆಂಬರ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ನಗರದ ಪ್ಯಾನ್ಅಮೆರಿಕನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಅಲೆಜಾಂಡ್ರೊ ಇ. ಕ್ಯಾರಿಲ್ಸ್ ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ "ಬೈಟ್ ಮಾಟಾಬಿಚೋಸ್" (ಬೈಟ್ ಬಗ್ಕಿಲ್ಲರ್) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ನ ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ ಪಡೆದರು. ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ನೆಟ್ / ಎರ್ನ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ವೈರಸ್-ಎಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ (ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್), ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್), ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ (ಮೆಕಾಫಿ), ಲೂಯಿಸ್ ಕೊರನ್ಸ್ (ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ), ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್ (ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್), ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ (ಅವಿರಾ) ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್). ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ [[:en:FRISK Software International|ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು).<ref name="VIRUS-L mailing list">{{cite web |url=http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |title=The 'Security Digest' Archives (TM) : www.phreak.org-virus_l |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100105064155/http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |archive-date=January 5, 2010}}</ref> ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ (೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾರಿ ಹೆಂಡ್ರಿಕ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು) ಮ್ಯಾಕಿಂತೋಷ್ (ಎಸ್ಎಎಂ) ಗಾಗಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಎಸ್ಎಎಂ ೨.೦, ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಎಸ್ಎಎಂ ಅನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅನೇಕವು ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|title=Symantec Softwares and Internet Security at PCM|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701134751/http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|archive-date=July 1, 2014}}</ref> ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಹ್ರುಸ್ಕಾ ಮತ್ತು ಪೀಟರ್ ಲ್ಯಾಮರ್ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಸೋಫೋಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ವೈರಸ್ ಬಸ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು (ಇದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೋಫೋಸ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ). ===೧೯೯೦-೨೦೦೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ)=== ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಪೇನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮೈಕೆಲ್ ಉರಿಜಾರ್ಬರೆನಾ [[:en:Panda Security|ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ]] (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |url = http://www.gtts2012.com/panda-security/ |title = Panda Security |first = Sharanya |last = Naveen |access-date = May 31, 2016 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20160630011311/http://www.gtts2012.com/panda-security/ |archive-date = June 30, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ಭದ್ರತಾ ಸಂಶೋಧಕ ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್ ಪಾಶ್ಚರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ, ಗಿಯಾನ್ಫ್ರಾಂಕೊ ಟೊನೆಲ್ಲೊ ವಿರಿಟ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪ್ಲೋರರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಟಿಜಿ ಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|title=Who we are – TG Soft Software House|website=www.tgsoft.it|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141013184853/http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|archive-date=October 13, 2014}}</ref> ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, [[:en:CARO|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್]] (ಸಿಎಆರ್ಒ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.caro.org/articles/naming.html|title=A New Virus Naming Convention (1991) – CARO – Computer Antivirus Research Organization|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813050343/http://caro.org/articles/naming.html|archive-date=August 13, 2011}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಎಆರ್‌ಒ "ವೈರಸ್ ನೇಮಿಂಗ್ ಸ್ಕೀಮ್" ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಹೆಸರಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಈಗ ಹಳತಾಗಿದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಭದ್ರತಾ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧಕರು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಏಕೈಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮಾನದಂಡವಾಗಿ ಇದು ಉಳಿದಿದೆ. ಸಿಎಆರ್‌ಒ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಕಾಸ್ಟಿನ್ ರೈಯು, ಡಿಮಿಟ್ರಿ ಗ್ರಿಯಾಜ್ನೋವ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ, ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್, ಇಗೊರ್ ಮುಟ್ಟಿಕ್, ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್, ಮಾರ್ಟನ್ ಈಜುಗಾರ, ನಿಕ್ ಫಿಟ್ಜ್ ಗೆರಾಲ್ಡ್, ಪ್ಯಾಡ್ಗೆಟ್ ಪೀಟರ್ಸನ್, ಪೀಟರ್ ಫೆರ್ರಿ, ರಿಘರ್ಡ್ ಜ್ವಿಯೆನ್ಬರ್ಗ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|title=CARO Members|url=http://www.caro.org/users/index.html|publisher=CARO|access-date=June 6, 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718173410/http://www.caro.org/users/index.html|archive-date=July 18, 2011}}</ref><ref>[http://caro.org/users/igor.html CAROids, Hamburg 2003] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20141107045334/http://caro.org/users/igor.html |date=November 7, 2014}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ [[:en:Norton AntiVirus|ನಾರ್ಟನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಜೆಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಗ್ರಿಟ್ಜ್ಬಾಚ್ ಮತ್ತು ಟೊಮಾಸ್ ಹೋಫರ್ ಎವಿಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಿಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು), ತಮ್ಮ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಗಾರ್ಡ್ (ಎವಿಜಿ) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಫಿನ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ (೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪೆಟ್ರಿ ಅಲ್ಲಾಸ್ ಮತ್ತು ರಿಸ್ಟೋ ಸಿಲಾಸ್ಮಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು - ಡೇಟಾ ಫೆಲೋಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂದು ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.f-secure.com/weblog/ |title=F-Secure Weblog : News from the Lab |publisher=F-secure.com |access-date=September 23, 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923084039/http://www.f-secure.com/weblog/ |archive-date=September 23, 2012}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, [[:en:European Institute for Computer Antivirus Research|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಫಾರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್]] (ಇಐಸಿಎಆರ್) ಅನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|title=About EICAR|url=http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|work=EICAR official website|access-date=October 28, 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180614161636/http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|archive-date=June 14, 2018}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |title=Test Files and Product Evaluation: the Case for and against Malware Simulation |first1=David|last1=Harley|first2=Lysa|last2=Myers|first3=Eddy|last3=Willems |work=AVAR2010 13th Association of anti Virus Asia Researchers International Conference |access-date=June 30, 2011|archive-url = https://web.archive.org/web/20110929040553/http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |archive-date = September 29, 2011}}</ref> ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಇಗೊರ್ ಡ್ಯಾನಿಲೋವ್ ಸ್ಪೈಡರ್ ವೆಬ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಅದು ನಂತರ ಡಾ.ವೆಬ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |title=Dr. Web LTD Doctor Web / Dr. Web Reviews, Best AntiVirus Software Reviews, Review Centre |publisher=Reviewcentre.com |access-date=February 17, 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223163636/http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |archive-date=February 23, 2014}}</ref> ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೨೮,೬೧೩ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA">[In 1994, AV-Test.org reported 28,613 unique malware samples (based on MD5). "A Brief History of Malware; The First 25 Years"]</ref> ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದವು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ರೊಮೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪರ್ಟ್ (ಎವಿಎಕ್ಸ್) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಯುಜೀನ್ [[:en:|ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ]] ಮತ್ತು ನಟಾಲಿಯಾ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|title=BitDefender Product History |url=http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120317052525/http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |archive-date=March 17, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://infowatch.com/company/management|title=InfoWatch Management|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|publisher=InfoWatch|access-date=August 12, 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821073955/http://infowatch.com/company/management|archive-date=August 21, 2013}}</ref> ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, "[[:en:Staog|ಸ್ಟಾಗ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ "ಇನ್ ದ್ ವಲ್ಡ್" ಲಿನಕ್ಸ್ ವೈರಸ್ ಸಹ ಇತ್ತು.<ref>{{cite web|url=https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|title=Linuxvirus – Community Help Wiki|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170324032340/https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|archive-date=March 24, 2017}}</ref> ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೯೮,೪೨೮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ=== * ೨೦೦೦ ದಲ್ಲಿ, ರೈನರ್ ಲಿಂಕ್ ಮತ್ತು ಹೊವಾರ್ಡ್ ಫುಹ್ಸ್ ''ಓಪನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://openantivirus.org|title=Sorry – recovering...|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826133818/http://openantivirus.org/|archive-date=August 26, 2014}}</ref> * * ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ, ಥಾಮಸ್ ಕೋಜ್ಮ್ ''[[:en:ClamAV|ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ]]'' ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |title=Sourcefire acquires ClamAV |publisher=ClamAV |date=August 17, 2007 |access-date=February 12, 2008 |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20071215031743/http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |archive-date=December 15, 2007}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ ಅನ್ನು [[:en:Sourcefire|ಸೋರ್ಸ್ ಫೈರ್]] ಖರೀದಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ [[ಸಿಸ್ಕೋ ಕಂಪನಿ|ಸಿಸ್ಕೊ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್]] ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web| url=http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html| title=Cisco Completes Acquisition of Sourcefire| date=October 7, 2013| website=cisco.com| access-date=June 18, 2014| archive-url= https://web.archive.org/web/20150113145121/http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html |archive-date=January 13, 2015| url-status=live}}</ref> * * ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:Morten Lund (investor)|ಮಾರ್ಟೆನ್ ಲುಂಡ್]] ಮತ್ತು ಥೀಸ್ ಸೊಂಡರ್ಗಾರ್ಡ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>[http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html Der Unternehmer – brand eins online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121122114224/http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html |date=November 22, 2012}}. Brandeins.de (July 2009). Retrieved on January 3, 2017.</ref> * * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, [[:en:AV-TEST|ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್]] ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೩೩೩,೪೨೫ ಅನನ್ಯ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ=== ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ಆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ೫,೪೯೦,೯೬೦ ಹೊಸ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೧೨ ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ದಿನಕ್ಕೆ ೩೦೦,೦೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦,೦೦೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಸ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿವೆ.<ref>{{cite magazine|title=The digital detective: Mikko Hypponen's war on malware is escalating |first=Greg |last=Williams |magazine=Wired |date=April 2012 |url=https://www.wired.co.uk/magazine/archive/2012/04/features/the-digital-detective |archive-url= https://web.archive.org/web/20160315051548/http://www.wired.co.uk/magazine/archive/2012/04/features/the-digital-detective |archive-date=March 15, 2016 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ted.com/talks/james_lyne_everyday_cybercrime_and_what_you_can_do_about_it.html|title=Everyday cybercrime – and what you can do about it|url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140220062643/http://www.ted.com/talks/james_lyne_everyday_cybercrime_and_what_you_can_do_about_it.html |archive-date=February 20, 2014}}</ref> ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಹಲವಾರು ವಿಭಿನ್ನ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಉದಾ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಇಮೇಲ್ ಮತ್ತು ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದ ಮಾಡ್ಯೂಲ್ಗಳು) ಮತ್ತು ಪತ್ತೆ ಕ್ರಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ, ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಕಡತಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು ರಕ್ಷಣಾ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು: * [[:en:Microsoft Word|ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್ ನಂತಹ]] [[:en:Word processor|ವರ್ಡ್ ಪ್ರೊಸೆಸರ್]] ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಶಕ್ತಿಯುತ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳು ಅಪಾಯವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವು. ವೈರಸ್ ಬರಹಗಾರರು ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಇದರರ್ಥ ಗುಪ್ತ ಲಗತ್ತಿಸಲಾದ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಗಳು ಈಗ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು. * * ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗದ ಫೈಲ್ ಸ್ವರೂಪಗಳ ಒಳಗೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬಹುದಾದ ಆಬ್ಜೆಕ್ಟ್ ಗಳನ್ನುಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಆ ಫೈಲ್ ಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವುದು ಅಪಾಯಕ್ಕೆಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. * ನಂತರದ ಇಮೇಲ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ನ ಔಟ್‌ಲುಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಔಟ್‌ಲುಕ್, ಇಮೇಲ್ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್‌ಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಸಂದೇಶವನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಅಥವಾ ಪೂರ್ವವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು.<ref>{{cite web|url = http://news.cnet.com/2100-1001-271267.html|title = New virus travels in PDF files|access-date = October 29, 2011|date = August 7, 2001|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20110616051806/http://news.cnet.com/2100-1001-271267.html|archive-date = June 16, 2011|df = mdy-all}}</ref> * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಎಂಬ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ಲೈಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆಂಟಿ-ರೂಟ್ಕಿಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಮೊದಲ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url = http://www.slipstick.com/outlook/antivirus.htm|title = Protecting Microsoft Outlook against Viruses|access-date = June 18, 2009|last = Slipstick Systems|date=February 2009| archive-url= https://web.archive.org/web/20090602233638/http://www.slipstick.com/outlook/antivirus.htm| archive-date= June 2, 2009 | url-status= live}}</ref> ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಳಕೆದಾರರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಜಾನ್ ಒಬೆರ್ಹೈಡ್ ಮೊದಲು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌಡ್ ಆಧಾರಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=https://www.usenix.org/legacy/event/sec08/tech/full_papers/oberheide/oberheide_html/index.html|title=CloudAV: N-Version Antivirus in the Network Cloud|publisher=usenix.org|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826115701/https://www.usenix.org/legacy/event/sec08/tech/full_papers/oberheide/oberheide_html/index.html|archive-date=August 26, 2014}}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಮೆಕಾಫಿ ಲ್ಯಾಬ್ಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಮೊದಲ ಕ್ಲೌಡ್-ಆಧಾರಿತ ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಆರ್ಟೆಮಿಸ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿತು. ಇದನ್ನು ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಎವಿ-ತುಲನಾತ್ಮಕತೆಯಿಂದ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ [[:en:McAfee VirusScan|ಮ್ಯಾಕ್‌ಎ‌ಫಿ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ನಲ್ಲಿ]] ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.av-comparatives.org/wp-content/uploads/2008/01/sp_fdt_mcafee_200802_en.pdf McAfee Artemis Preview Report] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160403110306/http://www.av-comparatives.org/wp-content/uploads/2008/01/sp_fdt_mcafee_200802_en.pdf |date=April 3, 2016}}. av-comparatives.org</ref> and officially unveiled in August 2008 in [[McAfee VirusScan]].<ref>[http://library.corporate-ir.net/library/10/104/104920/items/313409/MFEFQ308Oct30Final.pdf McAfee Third Quarter 2008] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160403020632/http://library.corporate-ir.net/library/10/104/104920/items/313409/MFEFQ308Oct30Final.pdf |date=April 3, 2016}}. corporate-ir.net</ref> ಕ್ಲೌಡ್ ಎವಿ ಭದ್ರತಾ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ತುಲನಾತ್ಮಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು - ಎವಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳ ಭಾಗವು ಪರೀಕ್ಷಕರ ನಿಯಂತ್ರಣದಿಂದ ಹೊರಗಿತ್ತು (ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಿದ ಎವಿ ಕಂಪನಿಯ ಸರ್ವರ್ಗಳಲ್ಲಿ) ಇದರಿಂದಾಗಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಪುನರಾವರ್ತಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, [[:en:Anti-Malware Testing Standards Organization|ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಪರೀಕ್ಷಾ ಮಾನದಂಡಗಳ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎಎಂಟಿಎಸ್ಒ)]] ಕ್ಲೌಡ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಮೇ ೭, ೨೦೦೯ ರಂದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.amtso.org/download/amtso-best-practices-for-testing-in-the-cloud-security-products|title=AMTSO Best Practices for Testing In-the-Cloud Security Products|publisher=AMTSO|url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20160414175042/http://www.amtso.org/download/amtso-best-practices-for-testing-in-the-cloud-security-products/|archive-date=April 14, 2016|access-date=March 21, 2016}}</ref> ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿಜಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಕ್ಲೌಡ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಪ್ರೊಟೆಕ್ಟಿವ್ ಕ್ಲೌಡ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.avgsecurity.co.za/technology-overview |title=TECHNOLOGY OVERVIEW |website=AVG Security |access-date=February 16, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150602055929/http://www.avgsecurity.co.za/technology-overview |archive-date=June 2, 2015}}</ref> = '''ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳು''' = ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳ [[ಅಧ್ಯಯನ]]ದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘನ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಬಿ. ಕೊಹೆನ್‌ರ 1987 ರ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಎಲ್ಲಾ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಂತಹ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎ೦ದು ನಿರೂಪಿಸಿತು. ಆದರು, ರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತಮ ಪತ್ತೆ ದರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಿವೆ: ===== <u><big>ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ===== ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆ-ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ ತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಚಾಲನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವರ್ತನೆಯ ಫಿಂಗರ್‌ಪ್ರಿಂಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಬದಲು, ಇದು ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು ವರ್ಚುವಲ್ [[ಪರಿಸರ]]ದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಲಾಗ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲಾಗ್ ಮಾಡಲಾದ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತವಾಗಿದೆಯೆ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ನೈಜ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಂತ್ರವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರೂ, ಅದರ ಭಾರ ಮತ್ತು ನಿಧಾನತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದನ್ನು ಅಂತಿಮ-ಬಳಕೆದಾರರ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪರಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ. ==== <big><u>ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ:-</u></big> ==== ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಹಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಗಣನೀಯವಾಗಿ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೈಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅದನ್ನು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಅಥವಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ, ಇದು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ, ಫೈಲ್ನ ಸರಿಯಾದ ಸಹಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ನ ಸಹಿ [https://en.wikipedia.org/wiki/Database ಡೇಟಾಬೇಸ್] ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಿ-ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನವು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಏಕಾಏಕಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಬಹುದಾದರೂ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಲೇಖಕರು "'''ಆಲಿಗೋಮಾರ್ಫಿಕ್'''", "'''ಪಾಲಿಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ "'''ಮೆಟಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಅಂತಹ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಿಂತ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದೆ ಇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==== <u><big>ರೂಟ್‌ಕಿಟ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ==== ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು. [https://en.wikipedia.org/wiki/Rootkit ರೂಟ್‌ಕಿಟ್] ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡದೆಯೇ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮೇಲೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮಟ್ಟದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನಿಷ್ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಹ ಕಷ್ಟ, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮರು-ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. = '''ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವ''' = ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] 2007 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟವು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಪರಿಚಿತ ಅಥವಾ ಜ಼ೆರೊ ಡೇ ದಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ. ಈ ಬೆದರಿಕೆಗಳ ಪತ್ತೆ ಪ್ರಮಾಣವು 2006 ರಲ್ಲಿ 40-50% ರಿಂದ 2007 ರಲ್ಲಿ 20-30% ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಯಾವುದೂ ಕೂಡ 100% ವೈರಸ್ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು. ನೈಜ-ಪ್ರಪಂಚದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದವುಗಳನ್ನು 99.9% ರಷ್ಟು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ [[ಆಗಸ್ಟ್]] 2013 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ 91.1% ರಷ್ಟು ಕಲಪೆವಾದವುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿತು .ಅನೇಕ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳು ಸುಳ್ಳು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹಾನಿಕರವಲ್ಲದ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ. ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಸಹಿ ಮಾಡದ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಏನೆ೦ದರೆ, ವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಕರು ತಮ್ಮ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ವೈಲ್ಡ್" ಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. = '''ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನಾನುಕೂಲಗಳು''' = ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕೆಲವು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು(ಅನಾನುಕೂಲಗಳುನ್ನು) ಹೊಂದಿದೆ, * ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಅದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಇದಲ್ಲದೆ, ಅನನುಭವಿ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬಳಸುವಾಗ ಸುಳ್ಳು ಭದ್ರತೆಯ ಭಾವಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಹುದು, ತಮ್ಮನ್ನು ಅವೇಧನೀಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಾಂಪ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. * ತಪ್ಪಾದ ನಿರ್ಧಾರವು ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಕರ್ನಲ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಫೈಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಿ೦ದ ದಾಳಿಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಮಾರ್ಗವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತದೆ. * ಯುಎಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ([https://en.wikipedia.org/wiki/National_Security_Agency ಎನ್‌ಎಸ್‌ಎ]) ಮತ್ತು ಯುಕೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ (ಜಿಸಿಎಚ್‌ಕ್ಯು) ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡಲು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ ಹೆಚ್ಚು ಸವಲತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ದೂರಸ್ಥ ದಾಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟವಾಗುವ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ "ಬ್ರೌಸರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟ್ ರೀಡರ್‌ಗಳಂತಹ ಸುರಕ್ಷತೆ-ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕ್ಲೈಂಟ್-ಸೈಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಹಿಂದೆ ವರ್ಷಗಳಿ೦ದ ಇದೆ. ಇದರರ್ಥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Acrobat ಅಕ್ರೋಬ್ಯಾಟ್] ರೀಡರ್, [https://en.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್] ಅಥವಾ [[ಗೂಗಲ್ ಕ್ರೋಮ್]] ಅಲ್ಲಿನ 90 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟ". = '''ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು''' = [https://en.wikipedia.org/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation ಎಫ್‌ಬಿಐ ] ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ವೈರಸ್ ಘಟನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 12 ಮಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. 2009 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ವ್ಯವಹಾರ]]ದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಳಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ 80% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮನೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''= mwon2c1i4y4xyi8cbbp5qvnxpvdbvex 1247841 1247840 2024-10-16T11:17:10Z Prajna gopal 75944 /* ೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ */ 1247841 wikitext text/x-wiki [[File:ClamTk 5.27.png|thumb|300px|ಕ್ಲಾಮ್ ಟಿಕೆ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಮುಕ್ತ-ಮೂಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಮೂಲತಃ ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ತೋಮಸ್ಜ್ ಕೊಜ್ಮ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು.]] '''ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್''' ಅನ್ನು '''ಆಂಟಿ-ಮಾಲ್‌ವೇರ್''' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು [[:en:Computer program|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ]]. ಇದನ್ನು [[ಮಾಲ್‌ವೇರ್|ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಅನ್ನು]] ತಡೆಗಟ್ಟಲು , ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಎವಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಸರಿಗೆ ತಕ್ಕ೦ತೆ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿನ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು]] ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|title=What is antivirus software?|url=http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110411203211/http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|archive-date=April 11, 2011|publisher=Microsoft}}</ref> ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇತರೆ ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಅನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆಧುನಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ತನ್ನ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಬ್ರೌಸರ್ ಸಹಾಯಕ ವಸ್ತುಗಳು (ಬಿಎಚ್‌ಒಗಳು), ಕೀಲಾಜರ್‌ಗಳು, ಬ್ಯಾಕ್‌ಡೋರ್, ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು, ಟ್ರೋಜನ್ ಹಾರ್ಸ್, ಬಗ್ಸ್, ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಪಿಗಳು, ಡಯಲರ್‌ಗಳು, ವಂಚನೆಗಳು, ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ , ಕೆಲವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ [[ಯು.ಆರ್.ಎಲ್|ಯು.ಆರ್‌.ಎಲ್‌ಗಳು]], [[:en:Spamming|ಸ್ಪ್ಯಾಮ್]], ಹಗರಣ ಮತ್ತು [[:en:Phishin|ಫಿಶಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು]], ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳು, ಸುಧಾರಿತ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆ (ಎಪಿಟಿ),ಬ್ರೌಸರ್ ಅಪಹರಣಕಾರರು, ರಾನ್ಸಮ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಬೋಟ್‌ನೆಟ್ ಡಿಡಿಒಎಸ್ ದಾಳಿಯಂತಹ ಇತರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. = ಇತಿಹಾಸ = ===೧೯೭೧-೧೯೮೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪೂರ್ವ ದಿನಗಳು)=== ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ಹಂಗೇರಿಯನ್ [[ವಿಜ್ಞಾನಿ]] ಜಾನ್ ವಾನ್ ನ್ಯೂಮನ್ ಥಿಯರೀ ಆಫ಼್ ಸೆಲ್ಫ್ ರಿಪ್ರೊಡ್ಯುಸಿ೦ಗ್ ಆಟೋನಮೇಟಾ ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದಾಗ, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "[[:en:Creeper and Reaper|ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|title=The Evolution of Viruses and Worms|author=Thomas Chen, Jean-Marc Robert|date=2004|access-date=February 16, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090517083356/http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|archive-date=May 17, 2009}}</ref> ಈ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಟೆನೆಕ್ಸ್ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ [[:en:Digital Equipment Corporation|ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಕ್ವಿಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್‌ನ]] (ಡಿಇಸಿ) [[:en:PDP-10|ಪಿಡಿಪಿ -೧೦]] ಮೇನ್‌ಫ್ರೇಮ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕನ್ನು ತಗುಲಿಸಿತು. ಈ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರೇ ಟಾಮ್ಲಿನ್ಸನ್ ರಚಿಸಿದ "ದಿ ರೀಪರ್" ಎಂಬ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಅಳಿಸಲಾಯಿಯತು.<ref>{{cite journal |url=http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |date=October 1992 |title=History of Viruses |doi=10.6028/NIST.IR.4939 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20110423085041/http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |archive-date=April 23, 2011|last1=Bassham |first1=Lawrence |last2=Polk |first2=W.|journal=Nistir 4939 |doi-access=free }}</ref><ref name="theregister">{{cite web |last=Leyden |first=John |url=https://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |title=PC virus celebrates 20th birthday |date=January 19, 2006 |work=[[The Register]] |access-date=March 21, 2011 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100906023749/http://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |archive-date=September 6, 2010}}</ref><ref>{{Cite web|title=The History of Computer Viruses|date=November 10, 2017|url=https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/digital-world/the-history-of-computer-viruses/}}</ref> ಕೆಲವರು "ದಿ ರೀಪರ್" ಅನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಬರೆದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . ಆದರೆ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ರೀಪರ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ವೈರಸ್. ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಹಲವಾರು ಇತರ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Guardian">[https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history From the first email to the first YouTube video: a definitive internet history] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231172753/https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history |date=December 31, 2016}}. Tom Meltzer and Sarah Phillips. ''[[The Guardian]]''. October 23, 2009</ref><ref>''IEEE Annals of the History of Computing, Volumes 27–28''. IEEE Computer Society, 2005. [https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22 74] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513081502/https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22&dq=Creeper+%22computer+worm%22&hl=en&ei=pRzNTeaOBdGbtwe81ZyNDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEUQ6AEwAg |date=May 13, 2016}}: "[...]from one machine to another led to experimentation with the ''Creeper'' program, which became the world's first computer worm: a computation that used the network to recreate itself on another node, and spread from node to node."</ref> [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಸಂಪರ್ಕವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುವ ಮೊದಲು, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಸೋಂಕಿತ [[:en:Floppy disk|ಫ್ಲಾಪಿ ಡಿಸ್ಕ್ಗಳಿಂದ]] ಹರಡಲಾಗುತಿತ್ತು.<ref name="John Metcalf 2014"/><ref>{{cite web|url=http://virus.wikidot.com/creeper|title=Creeper – The Virus Encyclopedia|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150920104511/http://virus.wikidot.com/creeper|archive-date=September 20, 2015}}</ref> ಅದು ಹೇಗೋ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬಳಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವೈರಸ್‌ಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹರಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.<ref>{{cite web|url = http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto=|title = (II) Evolution of computer viruses|access-date = June 20, 2009|last = Panda Security|date=April 2004|archive-url = https://web.archive.org/web/20090802042225/http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto= |archive-date = August 2, 2009}}</ref><ref name="John Metcalf 2014">{{cite web|url=http://corewar.co.uk/creeper.htm|title=Core War: Creeper & Reaper|first=John|last=Metcalf|date=2014|access-date=May 1, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502001343/http://corewar.co.uk/creeper.htm|archive-date=May 2, 2014}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬರ್ನ್ಡ್ ಫಿಕ್ಸ್ "ವೈಲ್ಡ್ ಇನ್" ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|title=Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110107111044/http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|archive-date=January 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|title=Top 10 Computer Viruses: No. 10 – Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110207034138/http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|archive-date=February 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|title=List of Computer Viruses Developed in 1980s|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724010543/http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|archive-date=July 24, 2011}}</ref><ref>[http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html Fred Cohen: "Computer Viruses – Theory and Experiments" (1983)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608214157/http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html |date=June 8, 2011}}. Eecs.umich.edu (November 3, 1983). Retrieved on 2017-01-03.</ref> <ref>{{cite journal|title=Invited Paper: On the Implications of Computer Viruses and Methods of Defense|journal=Computers & Security|first=Fred|last=Cohen|date=April 1, 1988|volume=7|issue=2|pages=167–184 |doi=10.1016/0167-4048(88)90334-3}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೊಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದರು.<ref>{{cite web |url=https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |title=Virus Bulletin :: In memoriam: Péter Ször 1970–2013 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120240/https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ===೧೯೮೦-೧೯೯೦ ಅವಧಿ (ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳು)=== ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಬಹಳ ಪೈಪೋಟಿಯಿದೆ. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ [[:en:Bernd Fix|ಬರ್ಂಡ್ ಫಿಕ್ಸ್]] ಅವರು "ಇನ್ ದಿ ವೈಲ್ಡ್" ಎಂಬ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ವೈರಸ್ ("ವಿಯೆನ್ನಾ ವೈರಸ್") ಅನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾದ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಬರೆದರು.<ref>[https://web.archive.org/web/20090713091733/http://www.viruslist.com/en/viruses/encyclopedia?chapter=153311150 Kaspersky Lab Virus list]. viruslist.com</ref><ref>{{cite web | url = http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm | publisher = [[IBM]] | title = Virus timeline | first = Joe | last = Wells | date = August 30, 1996 | access-date = June 6, 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080604011721/http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm| archive-date= June 4, 2008 | url-status= live}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ [[:en:G Data CyberDefense|ಜಿ ಡೇಟಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಂಡ್ರಿಯಾಸ್ ಲುನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕೈ ಫಿಗ್, [[:en:Atari ST|ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ]] ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್‌ಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Gdata">{{cite web|url = https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|title = G Data presents first Antivirus solution in 1987|access-date = December 13, 2017|last = G Data Software AG|year = 2017|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170315111115/https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|archive-date = March 15, 2017|df = mdy-all}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಟಿಮೇಟ್ ವೈರಸ್ ಕಿಲ್ಲರ್ (ಯುವಿಕೆ) ಸಹ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="UniqueNameOfRef">{{cite web|url = http://st-news.com/uvk-book/|title = The ultimate Virus Killer Book and Software|access-date = July 6, 2016|last = Karsmakers|first = Richard|date = January 2010|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20160729032353/http://st-news.com/uvk-book/|archive-date = July 29, 2016|df = mdy-all}}</ref> ಇದು ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ ಮತ್ತು [[:en:Atari Falcon|ಅಟಾರಿ ಫಾಲ್ಕನ್ಗೆ]] ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಉದ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ , ಇದರ ಕೊನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು (ಆವೃತ್ತಿ ೯.೦) ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:John McAfee|ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ]] ಮೆಕಾಫಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರು [[:en:McAfee VirusScan|ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ (ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ), ಪೀಟರ್ ಪಾಸ್ಕೊ, ರುಡಾಲ್ಫ್ ಹ್ರುಬಿ, ಮತ್ತು ಮಿರೋಸ್ಲಾವ್ ಟ್ರೊಂಕಾ ಎನ್ಒಡಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.<ref>{{cite book| last = Cavendish| first = Marshall| title = Inventors and Inventions, Volume 4| url = https://books.google.com/books?id=YcPvV893aXgC| year = 2007| publisher = Paul Bernabeo| isbn = 978-0761477679| page = 1033}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.eset.com/int/about/ |title = About ESET Company |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20161028220311/https://www.eset.com/int/about/ |archive-date = October 28, 2016 |df = mdy-all }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |title = ESET NOD32 Antivirus |publisher = Vision Square |date = February 16, 2016 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20160224031719/http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |archive-date = February 24, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೋಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಾವಳಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Cohen1987">Cohen, Fred, [https://web.archive.org/web/20110604155118/http://www.research.ibm.com/antivirus/SciPapers/VB2000DC.htm An Undetectable Computer Virus (Archived)], 1987, IBM</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ೧೯೮೭ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಎರಡು ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು: ರಾಸ್ ಗ್ರೀನ್ಬರ್ಗ್ ಬರೆದ ಫ್ಲುಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಮತ್ತು ಎರ್ವಿನ್ ಲ್ಯಾಂಟಿಂಗ್ ಬರೆದ ಆಂಟಿ೪ಯುಎಸ್. ರೋಜರ್ ಗ್ರಿಮ್ಸ್ ತನ್ನ [[:en:O'Reilly Media|ಒ'ರಿಲ್ಲಿ]] ಪುಸ್ತಕ, ಮೆಲಿಷಿಯಸ್ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್: ವೈರಸ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಫಾರ್ ವಿಂಡೋಸ್ ನಲ್ಲಿ, ಫ್ಲೂಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಅನ್ನು "ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್ (ಎಂಎಂಸಿ) ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಮೊದಲ ಸಮಗ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆರಂಭಿಕ ಎವಿ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬಳಸಿದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಕಾರವು ಇಂದು ಬಳಸಲಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |author=Yevics, Patricia A. |url=https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |title=Flu Shot for Computer Viruses |publisher=americanbar.org |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115405/https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |archive-date=August 26, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |title=How friends help friends on the Internet: The Ross Greenberg Story |first=David |last=Strom |publisher=wordpress.com |date=April 1, 2010 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115800/https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |archive-date=August 26, 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Anti-virus is 30 years old |url=http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |publisher=spgedwards.com |date=April 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20150427213954/http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |archive-date=April 27, 2015 |url-status=live}}</ref> ಆಧುನಿಕ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಉತ್ಪನ್ನವು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬೈನರಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುವುದನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದವು: ದತ್ತಾಂಶ ವಿಭಾಗ, ಕೋಡ್ ವಿಭಾಗ (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಬೈನರಿಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |title=A Brief History of Antivirus Software |publisher=techlineinfo.com |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120523/http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಆರಂಭಿಕ ವೈರಸ್ಗಳು ವಿಭಾಗಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಿದವು, ಅಥವಾ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಇರುವ ಫೈಲ್ನ ತುದಿಗೆ ಜಿಗಿಯಲು ವಿಭಾಗದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿದವು - ಮೂಲ ಕೋಡ್‌ನ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಬಹಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಮಾದರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನಿಂದ ಬಳಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸೊಗಸಾದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ವಿಭಾಗ ಹೆಸರುಗಳು, ತಪ್ಪಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗಾತ್ರ, ನಿಯಮಿತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೆಮೊರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಶಃ ಮಾದರಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಂತಹ ಇತರ ರೀತಿಯ ಸುಧಾರಿತ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಂತರ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite book |last = Grimes |first = Roger A. |title = Malicious Mobile Code: Virus Protection for Windows |publisher = O'Reilly Media, Inc. |date = June 1, 2001 |pages = 522 |url = https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC&q=%22Ross+Greenberg%22+flushot&pg=PA43 |isbn = 9781565926820 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20170321110232/https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC |archive-date = March 21, 2017 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ ಅವಿರಾ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಚ್ + ಬಿಇಡಿವಿ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ "ಲ್ಯೂಕ್ ಫೈಲ್ವಾಲ್ಕರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು).<ref>{{cite web |url=http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |title=Friðrik Skúlason ehf. |language=is |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20060617090822/http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |archive-date=June 17, 2006}}</ref> [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ]], ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಫ್ರೀವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ನಂತರ ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು). ಟಿಬಿಎವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[:en:ThunderByte Antivirus|ಥಂಡರ್ಬೈಟ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವೆಲ್ಡ್ಮನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ಮನ್ ಸೇಫ್ಗ್ರೌಂಡ್ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು). ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಪಾವೆಲ್ ಬೌಡಿಸ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಕುಸೆರಾ ಅವಾಸ್ಟ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಲ್ವಿಲ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು! ಆಂಟಿವೈರಸ್. ಜೂನ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಅಹ್ನ್ ಚಿಯೋಲ್-ಸೂ ವಿ ೧ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ನಂತರ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ನ್ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು). ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಶರತ್ಕಾಲ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್ ಎಸ್ &ಎಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಡಾ. ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಟೂಲ್ಕಿಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಇದನ್ನು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೂ - ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೆಕಾಫಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು). ನವೆಂಬರ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ನಗರದ ಪ್ಯಾನ್ಅಮೆರಿಕನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಅಲೆಜಾಂಡ್ರೊ ಇ. ಕ್ಯಾರಿಲ್ಸ್ ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ "ಬೈಟ್ ಮಾಟಾಬಿಚೋಸ್" (ಬೈಟ್ ಬಗ್ಕಿಲ್ಲರ್) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ನ ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ ಪಡೆದರು. ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ನೆಟ್ / ಎರ್ನ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ವೈರಸ್-ಎಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ (ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್), ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್), ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ (ಮೆಕಾಫಿ), ಲೂಯಿಸ್ ಕೊರನ್ಸ್ (ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ), ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್ (ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್), ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ (ಅವಿರಾ) ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್). ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ [[:en:FRISK Software International|ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು).<ref name="VIRUS-L mailing list">{{cite web |url=http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |title=The 'Security Digest' Archives (TM) : www.phreak.org-virus_l |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100105064155/http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |archive-date=January 5, 2010}}</ref> ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ (೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾರಿ ಹೆಂಡ್ರಿಕ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು) ಮ್ಯಾಕಿಂತೋಷ್ (ಎಸ್ಎಎಂ) ಗಾಗಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಎಸ್ಎಎಂ ೨.೦, ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಎಸ್ಎಎಂ ಅನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅನೇಕವು ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|title=Symantec Softwares and Internet Security at PCM|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701134751/http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|archive-date=July 1, 2014}}</ref> ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಹ್ರುಸ್ಕಾ ಮತ್ತು ಪೀಟರ್ ಲ್ಯಾಮರ್ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಸೋಫೋಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ವೈರಸ್ ಬಸ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು (ಇದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೋಫೋಸ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ). ===೧೯೯೦-೨೦೦೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ)=== ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಪೇನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮೈಕೆಲ್ ಉರಿಜಾರ್ಬರೆನಾ [[:en:Panda Security|ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ]] (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |url = http://www.gtts2012.com/panda-security/ |title = Panda Security |first = Sharanya |last = Naveen |access-date = May 31, 2016 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20160630011311/http://www.gtts2012.com/panda-security/ |archive-date = June 30, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ಭದ್ರತಾ ಸಂಶೋಧಕ ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್ ಪಾಶ್ಚರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ, ಗಿಯಾನ್ಫ್ರಾಂಕೊ ಟೊನೆಲ್ಲೊ ವಿರಿಟ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪ್ಲೋರರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಟಿಜಿ ಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|title=Who we are – TG Soft Software House|website=www.tgsoft.it|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141013184853/http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|archive-date=October 13, 2014}}</ref> ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, [[:en:CARO|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್]] (ಸಿಎಆರ್ಒ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.caro.org/articles/naming.html|title=A New Virus Naming Convention (1991) – CARO – Computer Antivirus Research Organization|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813050343/http://caro.org/articles/naming.html|archive-date=August 13, 2011}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಎಆರ್‌ಒ "ವೈರಸ್ ನೇಮಿಂಗ್ ಸ್ಕೀಮ್" ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಹೆಸರಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಈಗ ಹಳತಾಗಿದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಭದ್ರತಾ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧಕರು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಏಕೈಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮಾನದಂಡವಾಗಿ ಇದು ಉಳಿದಿದೆ. ಸಿಎಆರ್‌ಒ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಕಾಸ್ಟಿನ್ ರೈಯು, ಡಿಮಿಟ್ರಿ ಗ್ರಿಯಾಜ್ನೋವ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ, ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್, ಇಗೊರ್ ಮುಟ್ಟಿಕ್, ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್, ಮಾರ್ಟನ್ ಈಜುಗಾರ, ನಿಕ್ ಫಿಟ್ಜ್ ಗೆರಾಲ್ಡ್, ಪ್ಯಾಡ್ಗೆಟ್ ಪೀಟರ್ಸನ್, ಪೀಟರ್ ಫೆರ್ರಿ, ರಿಘರ್ಡ್ ಜ್ವಿಯೆನ್ಬರ್ಗ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|title=CARO Members|url=http://www.caro.org/users/index.html|publisher=CARO|access-date=June 6, 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718173410/http://www.caro.org/users/index.html|archive-date=July 18, 2011}}</ref><ref>[http://caro.org/users/igor.html CAROids, Hamburg 2003] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20141107045334/http://caro.org/users/igor.html |date=November 7, 2014}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ [[:en:Norton AntiVirus|ನಾರ್ಟನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಜೆಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಗ್ರಿಟ್ಜ್ಬಾಚ್ ಮತ್ತು ಟೊಮಾಸ್ ಹೋಫರ್ ಎವಿಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಿಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು), ತಮ್ಮ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಗಾರ್ಡ್ (ಎವಿಜಿ) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಫಿನ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ (೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪೆಟ್ರಿ ಅಲ್ಲಾಸ್ ಮತ್ತು ರಿಸ್ಟೋ ಸಿಲಾಸ್ಮಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು - ಡೇಟಾ ಫೆಲೋಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂದು ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.f-secure.com/weblog/ |title=F-Secure Weblog : News from the Lab |publisher=F-secure.com |access-date=September 23, 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923084039/http://www.f-secure.com/weblog/ |archive-date=September 23, 2012}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, [[:en:European Institute for Computer Antivirus Research|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಫಾರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್]] (ಇಐಸಿಎಆರ್) ಅನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|title=About EICAR|url=http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|work=EICAR official website|access-date=October 28, 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180614161636/http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|archive-date=June 14, 2018}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |title=Test Files and Product Evaluation: the Case for and against Malware Simulation |first1=David|last1=Harley|first2=Lysa|last2=Myers|first3=Eddy|last3=Willems |work=AVAR2010 13th Association of anti Virus Asia Researchers International Conference |access-date=June 30, 2011|archive-url = https://web.archive.org/web/20110929040553/http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |archive-date = September 29, 2011}}</ref> ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಇಗೊರ್ ಡ್ಯಾನಿಲೋವ್ ಸ್ಪೈಡರ್ ವೆಬ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಅದು ನಂತರ ಡಾ.ವೆಬ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |title=Dr. Web LTD Doctor Web / Dr. Web Reviews, Best AntiVirus Software Reviews, Review Centre |publisher=Reviewcentre.com |access-date=February 17, 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223163636/http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |archive-date=February 23, 2014}}</ref> ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೨೮,೬೧೩ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA">[In 1994, AV-Test.org reported 28,613 unique malware samples (based on MD5). "A Brief History of Malware; The First 25 Years"]</ref> ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದವು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ರೊಮೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪರ್ಟ್ (ಎವಿಎಕ್ಸ್) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಯುಜೀನ್ [[:en:|ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ]] ಮತ್ತು ನಟಾಲಿಯಾ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|title=BitDefender Product History |url=http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120317052525/http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |archive-date=March 17, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://infowatch.com/company/management|title=InfoWatch Management|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|publisher=InfoWatch|access-date=August 12, 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821073955/http://infowatch.com/company/management|archive-date=August 21, 2013}}</ref> ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, "[[:en:Staog|ಸ್ಟಾಗ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ "ಇನ್ ದ್ ವಲ್ಡ್" ಲಿನಕ್ಸ್ ವೈರಸ್ ಸಹ ಇತ್ತು.<ref>{{cite web|url=https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|title=Linuxvirus – Community Help Wiki|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170324032340/https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|archive-date=March 24, 2017}}</ref> ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೯೮,೪೨೮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ=== * ೨೦೦೦ ದಲ್ಲಿ, ರೈನರ್ ಲಿಂಕ್ ಮತ್ತು ಹೊವಾರ್ಡ್ ಫುಹ್ಸ್ ''ಓಪನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://openantivirus.org|title=Sorry – recovering...|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826133818/http://openantivirus.org/|archive-date=August 26, 2014}}</ref> * * ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ, ಥಾಮಸ್ ಕೋಜ್ಮ್ ''[[:en:ClamAV|ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ]]'' ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |title=Sourcefire acquires ClamAV |publisher=ClamAV |date=August 17, 2007 |access-date=February 12, 2008 |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20071215031743/http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |archive-date=December 15, 2007}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ ಅನ್ನು [[:en:Sourcefire|ಸೋರ್ಸ್ ಫೈರ್]] ಖರೀದಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ [[ಸಿಸ್ಕೋ ಕಂಪನಿ|ಸಿಸ್ಕೊ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್]] ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web| url=http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html| title=Cisco Completes Acquisition of Sourcefire| date=October 7, 2013| website=cisco.com| access-date=June 18, 2014| archive-url= https://web.archive.org/web/20150113145121/http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html |archive-date=January 13, 2015| url-status=live}}</ref> * * ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:Morten Lund (investor)|ಮಾರ್ಟೆನ್ ಲುಂಡ್]] ಮತ್ತು ಥೀಸ್ ಸೊಂಡರ್ಗಾರ್ಡ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>[http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html Der Unternehmer – brand eins online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121122114224/http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html |date=November 22, 2012}}. Brandeins.de (July 2009). Retrieved on January 3, 2017.</ref> * * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, [[:en:AV-TEST|ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್]] ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೩೩೩,೪೨೫ ಅನನ್ಯ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ=== ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ಆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ೫,೪೯೦,೯೬೦ ಹೊಸ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೧೨ ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ದಿನಕ್ಕೆ ೩೦೦,೦೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦,೦೦೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಸ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿವೆ.<ref>{{cite magazine|title=The digital detective: Mikko Hypponen's war on malware is escalating |first=Greg |last=Williams |magazine=Wired |date=April 2012 |url=https://www.wired.co.uk/magazine/archive/2012/04/features/the-digital-detective |archive-url= https://web.archive.org/web/20160315051548/http://www.wired.co.uk/magazine/archive/2012/04/features/the-digital-detective |archive-date=March 15, 2016 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ted.com/talks/james_lyne_everyday_cybercrime_and_what_you_can_do_about_it.html|title=Everyday cybercrime – and what you can do about it|url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140220062643/http://www.ted.com/talks/james_lyne_everyday_cybercrime_and_what_you_can_do_about_it.html |archive-date=February 20, 2014}}</ref> ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಹಲವಾರು ವಿಭಿನ್ನ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಉದಾ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಇಮೇಲ್ ಮತ್ತು ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದ ಮಾಡ್ಯೂಲ್ಗಳು) ಮತ್ತು ಪತ್ತೆ ಕ್ರಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ, ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಕಡತಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು ರಕ್ಷಣಾ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು: * [[:en:Microsoft Word|ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್ ನಂತಹ]] [[:en:Word processor|ವರ್ಡ್ ಪ್ರೊಸೆಸರ್]] ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಶಕ್ತಿಯುತ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳು ಅಪಾಯವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವು. ವೈರಸ್ ಬರಹಗಾರರು ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಇದರರ್ಥ ಗುಪ್ತ ಲಗತ್ತಿಸಲಾದ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಗಳು ಈಗ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು. * * ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗದ ಫೈಲ್ ಸ್ವರೂಪಗಳ ಒಳಗೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬಹುದಾದ ಆಬ್ಜೆಕ್ಟ್ ಗಳನ್ನುಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಆ ಫೈಲ್ ಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವುದು ಅಪಾಯಕ್ಕೆಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. * ನಂತರದ ಇಮೇಲ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ನ ಔಟ್‌ಲುಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಔಟ್‌ಲುಕ್, ಇಮೇಲ್ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್‌ಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಸಂದೇಶವನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಅಥವಾ ಪೂರ್ವವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು.<ref>{{cite web|url = http://news.cnet.com/2100-1001-271267.html|title = New virus travels in PDF files|access-date = October 29, 2011|date = August 7, 2001|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20110616051806/http://news.cnet.com/2100-1001-271267.html|archive-date = June 16, 2011|df = mdy-all}}</ref> * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಎಂಬ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ಲೈಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆಂಟಿ-ರೂಟ್ಕಿಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಮೊದಲ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url = http://www.slipstick.com/outlook/antivirus.htm|title = Protecting Microsoft Outlook against Viruses|access-date = June 18, 2009|last = Slipstick Systems|date=February 2009| archive-url= https://web.archive.org/web/20090602233638/http://www.slipstick.com/outlook/antivirus.htm| archive-date= June 2, 2009 | url-status= live}}</ref> ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಳಕೆದಾರರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಜಾನ್ ಒಬೆರ್ಹೈಡ್ ಮೊದಲು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌಡ್ ಆಧಾರಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=https://www.usenix.org/legacy/event/sec08/tech/full_papers/oberheide/oberheide_html/index.html|title=CloudAV: N-Version Antivirus in the Network Cloud|publisher=usenix.org|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826115701/https://www.usenix.org/legacy/event/sec08/tech/full_papers/oberheide/oberheide_html/index.html|archive-date=August 26, 2014}}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಮೆಕಾಫಿ ಲ್ಯಾಬ್ಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಮೊದಲ ಕ್ಲೌಡ್-ಆಧಾರಿತ ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಆರ್ಟೆಮಿಸ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿತು. ಇದನ್ನು ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಎವಿ-ತುಲನಾತ್ಮಕತೆಯಿಂದ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ [[:en:McAfee VirusScan|ಮ್ಯಾಕ್‌ಎ‌ಫಿ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ನಲ್ಲಿ]] ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.av-comparatives.org/wp-content/uploads/2008/01/sp_fdt_mcafee_200802_en.pdf McAfee Artemis Preview Report] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160403110306/http://www.av-comparatives.org/wp-content/uploads/2008/01/sp_fdt_mcafee_200802_en.pdf |date=April 3, 2016}}. av-comparatives.org</ref><ref>[http://library.corporate-ir.net/library/10/104/104920/items/313409/MFEFQ308Oct30Final.pdf McAfee Third Quarter 2008] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160403020632/http://library.corporate-ir.net/library/10/104/104920/items/313409/MFEFQ308Oct30Final.pdf |date=April 3, 2016}}. corporate-ir.net</ref> ಕ್ಲೌಡ್ ಎವಿ ಭದ್ರತಾ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ತುಲನಾತ್ಮಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು - ಎವಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳ ಭಾಗವು ಪರೀಕ್ಷಕರ ನಿಯಂತ್ರಣದಿಂದ ಹೊರಗಿತ್ತು (ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಿದ ಎವಿ ಕಂಪನಿಯ ಸರ್ವರ್ಗಳಲ್ಲಿ) ಇದರಿಂದಾಗಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಪುನರಾವರ್ತಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, [[:en:Anti-Malware Testing Standards Organization|ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಪರೀಕ್ಷಾ ಮಾನದಂಡಗಳ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎಎಂಟಿಎಸ್ಒ)]] ಕ್ಲೌಡ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಮೇ ೭, ೨೦೦೯ ರಂದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.amtso.org/download/amtso-best-practices-for-testing-in-the-cloud-security-products|title=AMTSO Best Practices for Testing In-the-Cloud Security Products|publisher=AMTSO|url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20160414175042/http://www.amtso.org/download/amtso-best-practices-for-testing-in-the-cloud-security-products/|archive-date=April 14, 2016|access-date=March 21, 2016}}</ref> ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿಜಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಕ್ಲೌಡ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಪ್ರೊಟೆಕ್ಟಿವ್ ಕ್ಲೌಡ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.avgsecurity.co.za/technology-overview |title=TECHNOLOGY OVERVIEW |website=AVG Security |access-date=February 16, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150602055929/http://www.avgsecurity.co.za/technology-overview |archive-date=June 2, 2015}}</ref> = '''ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳು''' = ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳ [[ಅಧ್ಯಯನ]]ದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘನ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಬಿ. ಕೊಹೆನ್‌ರ 1987 ರ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಎಲ್ಲಾ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಂತಹ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎ೦ದು ನಿರೂಪಿಸಿತು. ಆದರು, ರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತಮ ಪತ್ತೆ ದರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಿವೆ: ===== <u><big>ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ===== ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆ-ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ ತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಚಾಲನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವರ್ತನೆಯ ಫಿಂಗರ್‌ಪ್ರಿಂಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಬದಲು, ಇದು ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು ವರ್ಚುವಲ್ [[ಪರಿಸರ]]ದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಲಾಗ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲಾಗ್ ಮಾಡಲಾದ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತವಾಗಿದೆಯೆ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ನೈಜ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಂತ್ರವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರೂ, ಅದರ ಭಾರ ಮತ್ತು ನಿಧಾನತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದನ್ನು ಅಂತಿಮ-ಬಳಕೆದಾರರ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪರಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ. ==== <big><u>ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ:-</u></big> ==== ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಹಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಗಣನೀಯವಾಗಿ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೈಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅದನ್ನು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಅಥವಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ, ಇದು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ, ಫೈಲ್ನ ಸರಿಯಾದ ಸಹಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ನ ಸಹಿ [https://en.wikipedia.org/wiki/Database ಡೇಟಾಬೇಸ್] ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಿ-ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನವು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಏಕಾಏಕಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಬಹುದಾದರೂ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಲೇಖಕರು "'''ಆಲಿಗೋಮಾರ್ಫಿಕ್'''", "'''ಪಾಲಿಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ "'''ಮೆಟಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಅಂತಹ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಿಂತ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದೆ ಇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==== <u><big>ರೂಟ್‌ಕಿಟ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ==== ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು. [https://en.wikipedia.org/wiki/Rootkit ರೂಟ್‌ಕಿಟ್] ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡದೆಯೇ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮೇಲೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮಟ್ಟದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನಿಷ್ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಹ ಕಷ್ಟ, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮರು-ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. = '''ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವ''' = ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] 2007 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟವು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಪರಿಚಿತ ಅಥವಾ ಜ಼ೆರೊ ಡೇ ದಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ. ಈ ಬೆದರಿಕೆಗಳ ಪತ್ತೆ ಪ್ರಮಾಣವು 2006 ರಲ್ಲಿ 40-50% ರಿಂದ 2007 ರಲ್ಲಿ 20-30% ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಯಾವುದೂ ಕೂಡ 100% ವೈರಸ್ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು. ನೈಜ-ಪ್ರಪಂಚದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದವುಗಳನ್ನು 99.9% ರಷ್ಟು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ [[ಆಗಸ್ಟ್]] 2013 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ 91.1% ರಷ್ಟು ಕಲಪೆವಾದವುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿತು .ಅನೇಕ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳು ಸುಳ್ಳು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹಾನಿಕರವಲ್ಲದ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ. ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಸಹಿ ಮಾಡದ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಏನೆ೦ದರೆ, ವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಕರು ತಮ್ಮ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ವೈಲ್ಡ್" ಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. = '''ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನಾನುಕೂಲಗಳು''' = ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕೆಲವು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು(ಅನಾನುಕೂಲಗಳುನ್ನು) ಹೊಂದಿದೆ, * ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಅದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಇದಲ್ಲದೆ, ಅನನುಭವಿ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬಳಸುವಾಗ ಸುಳ್ಳು ಭದ್ರತೆಯ ಭಾವಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಹುದು, ತಮ್ಮನ್ನು ಅವೇಧನೀಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಾಂಪ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. * ತಪ್ಪಾದ ನಿರ್ಧಾರವು ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಕರ್ನಲ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಫೈಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಿ೦ದ ದಾಳಿಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಮಾರ್ಗವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತದೆ. * ಯುಎಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ([https://en.wikipedia.org/wiki/National_Security_Agency ಎನ್‌ಎಸ್‌ಎ]) ಮತ್ತು ಯುಕೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ (ಜಿಸಿಎಚ್‌ಕ್ಯು) ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡಲು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ ಹೆಚ್ಚು ಸವಲತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ದೂರಸ್ಥ ದಾಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟವಾಗುವ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ "ಬ್ರೌಸರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟ್ ರೀಡರ್‌ಗಳಂತಹ ಸುರಕ್ಷತೆ-ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕ್ಲೈಂಟ್-ಸೈಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಹಿಂದೆ ವರ್ಷಗಳಿ೦ದ ಇದೆ. ಇದರರ್ಥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Acrobat ಅಕ್ರೋಬ್ಯಾಟ್] ರೀಡರ್, [https://en.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್] ಅಥವಾ [[ಗೂಗಲ್ ಕ್ರೋಮ್]] ಅಲ್ಲಿನ 90 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟ". = '''ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು''' = [https://en.wikipedia.org/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation ಎಫ್‌ಬಿಐ ] ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ವೈರಸ್ ಘಟನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 12 ಮಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. 2009 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ವ್ಯವಹಾರ]]ದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಳಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ 80% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮನೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''= foktft93oise5vpz1v8ae25fn0zrvej 1247846 1247841 2024-10-16T11:37:14Z Prajna gopal 75944 /* ೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ */ 1247846 wikitext text/x-wiki [[File:ClamTk 5.27.png|thumb|300px|ಕ್ಲಾಮ್ ಟಿಕೆ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಮುಕ್ತ-ಮೂಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಮೂಲತಃ ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ತೋಮಸ್ಜ್ ಕೊಜ್ಮ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು.]] '''ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್''' ಅನ್ನು '''ಆಂಟಿ-ಮಾಲ್‌ವೇರ್''' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು [[:en:Computer program|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ]]. ಇದನ್ನು [[ಮಾಲ್‌ವೇರ್|ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಅನ್ನು]] ತಡೆಗಟ್ಟಲು , ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಎವಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಸರಿಗೆ ತಕ್ಕ೦ತೆ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿನ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು]] ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|title=What is antivirus software?|url=http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110411203211/http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|archive-date=April 11, 2011|publisher=Microsoft}}</ref> ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇತರೆ ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಅನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆಧುನಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ತನ್ನ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಬ್ರೌಸರ್ ಸಹಾಯಕ ವಸ್ತುಗಳು (ಬಿಎಚ್‌ಒಗಳು), ಕೀಲಾಜರ್‌ಗಳು, ಬ್ಯಾಕ್‌ಡೋರ್, ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು, ಟ್ರೋಜನ್ ಹಾರ್ಸ್, ಬಗ್ಸ್, ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಪಿಗಳು, ಡಯಲರ್‌ಗಳು, ವಂಚನೆಗಳು, ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ , ಕೆಲವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ [[ಯು.ಆರ್.ಎಲ್|ಯು.ಆರ್‌.ಎಲ್‌ಗಳು]], [[:en:Spamming|ಸ್ಪ್ಯಾಮ್]], ಹಗರಣ ಮತ್ತು [[:en:Phishin|ಫಿಶಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು]], ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳು, ಸುಧಾರಿತ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆ (ಎಪಿಟಿ),ಬ್ರೌಸರ್ ಅಪಹರಣಕಾರರು, ರಾನ್ಸಮ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಬೋಟ್‌ನೆಟ್ ಡಿಡಿಒಎಸ್ ದಾಳಿಯಂತಹ ಇತರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. = ಇತಿಹಾಸ = ===೧೯೭೧-೧೯೮೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪೂರ್ವ ದಿನಗಳು)=== ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ಹಂಗೇರಿಯನ್ [[ವಿಜ್ಞಾನಿ]] ಜಾನ್ ವಾನ್ ನ್ಯೂಮನ್ ಥಿಯರೀ ಆಫ಼್ ಸೆಲ್ಫ್ ರಿಪ್ರೊಡ್ಯುಸಿ೦ಗ್ ಆಟೋನಮೇಟಾ ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದಾಗ, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "[[:en:Creeper and Reaper|ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|title=The Evolution of Viruses and Worms|author=Thomas Chen, Jean-Marc Robert|date=2004|access-date=February 16, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090517083356/http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|archive-date=May 17, 2009}}</ref> ಈ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಟೆನೆಕ್ಸ್ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ [[:en:Digital Equipment Corporation|ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಕ್ವಿಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್‌ನ]] (ಡಿಇಸಿ) [[:en:PDP-10|ಪಿಡಿಪಿ -೧೦]] ಮೇನ್‌ಫ್ರೇಮ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕನ್ನು ತಗುಲಿಸಿತು. ಈ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರೇ ಟಾಮ್ಲಿನ್ಸನ್ ರಚಿಸಿದ "ದಿ ರೀಪರ್" ಎಂಬ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಅಳಿಸಲಾಯಿಯತು.<ref>{{cite journal |url=http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |date=October 1992 |title=History of Viruses |doi=10.6028/NIST.IR.4939 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20110423085041/http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |archive-date=April 23, 2011|last1=Bassham |first1=Lawrence |last2=Polk |first2=W.|journal=Nistir 4939 |doi-access=free }}</ref><ref name="theregister">{{cite web |last=Leyden |first=John |url=https://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |title=PC virus celebrates 20th birthday |date=January 19, 2006 |work=[[The Register]] |access-date=March 21, 2011 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100906023749/http://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |archive-date=September 6, 2010}}</ref><ref>{{Cite web|title=The History of Computer Viruses|date=November 10, 2017|url=https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/digital-world/the-history-of-computer-viruses/}}</ref> ಕೆಲವರು "ದಿ ರೀಪರ್" ಅನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಬರೆದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . ಆದರೆ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ರೀಪರ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ವೈರಸ್. ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಹಲವಾರು ಇತರ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Guardian">[https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history From the first email to the first YouTube video: a definitive internet history] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231172753/https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history |date=December 31, 2016}}. Tom Meltzer and Sarah Phillips. ''[[The Guardian]]''. October 23, 2009</ref><ref>''IEEE Annals of the History of Computing, Volumes 27–28''. IEEE Computer Society, 2005. [https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22 74] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513081502/https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22&dq=Creeper+%22computer+worm%22&hl=en&ei=pRzNTeaOBdGbtwe81ZyNDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEUQ6AEwAg |date=May 13, 2016}}: "[...]from one machine to another led to experimentation with the ''Creeper'' program, which became the world's first computer worm: a computation that used the network to recreate itself on another node, and spread from node to node."</ref> [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಸಂಪರ್ಕವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುವ ಮೊದಲು, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಸೋಂಕಿತ [[:en:Floppy disk|ಫ್ಲಾಪಿ ಡಿಸ್ಕ್ಗಳಿಂದ]] ಹರಡಲಾಗುತಿತ್ತು.<ref name="John Metcalf 2014"/><ref>{{cite web|url=http://virus.wikidot.com/creeper|title=Creeper – The Virus Encyclopedia|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150920104511/http://virus.wikidot.com/creeper|archive-date=September 20, 2015}}</ref> ಅದು ಹೇಗೋ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬಳಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವೈರಸ್‌ಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹರಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.<ref>{{cite web|url = http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto=|title = (II) Evolution of computer viruses|access-date = June 20, 2009|last = Panda Security|date=April 2004|archive-url = https://web.archive.org/web/20090802042225/http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto= |archive-date = August 2, 2009}}</ref><ref name="John Metcalf 2014">{{cite web|url=http://corewar.co.uk/creeper.htm|title=Core War: Creeper & Reaper|first=John|last=Metcalf|date=2014|access-date=May 1, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502001343/http://corewar.co.uk/creeper.htm|archive-date=May 2, 2014}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬರ್ನ್ಡ್ ಫಿಕ್ಸ್ "ವೈಲ್ಡ್ ಇನ್" ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|title=Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110107111044/http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|archive-date=January 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|title=Top 10 Computer Viruses: No. 10 – Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110207034138/http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|archive-date=February 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|title=List of Computer Viruses Developed in 1980s|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724010543/http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|archive-date=July 24, 2011}}</ref><ref>[http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html Fred Cohen: "Computer Viruses – Theory and Experiments" (1983)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608214157/http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html |date=June 8, 2011}}. Eecs.umich.edu (November 3, 1983). Retrieved on 2017-01-03.</ref> <ref>{{cite journal|title=Invited Paper: On the Implications of Computer Viruses and Methods of Defense|journal=Computers & Security|first=Fred|last=Cohen|date=April 1, 1988|volume=7|issue=2|pages=167–184 |doi=10.1016/0167-4048(88)90334-3}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೊಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದರು.<ref>{{cite web |url=https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |title=Virus Bulletin :: In memoriam: Péter Ször 1970–2013 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120240/https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ===೧೯೮೦-೧೯೯೦ ಅವಧಿ (ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳು)=== ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಬಹಳ ಪೈಪೋಟಿಯಿದೆ. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ [[:en:Bernd Fix|ಬರ್ಂಡ್ ಫಿಕ್ಸ್]] ಅವರು "ಇನ್ ದಿ ವೈಲ್ಡ್" ಎಂಬ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ವೈರಸ್ ("ವಿಯೆನ್ನಾ ವೈರಸ್") ಅನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾದ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಬರೆದರು.<ref>[https://web.archive.org/web/20090713091733/http://www.viruslist.com/en/viruses/encyclopedia?chapter=153311150 Kaspersky Lab Virus list]. viruslist.com</ref><ref>{{cite web | url = http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm | publisher = [[IBM]] | title = Virus timeline | first = Joe | last = Wells | date = August 30, 1996 | access-date = June 6, 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080604011721/http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm| archive-date= June 4, 2008 | url-status= live}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ [[:en:G Data CyberDefense|ಜಿ ಡೇಟಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಂಡ್ರಿಯಾಸ್ ಲುನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕೈ ಫಿಗ್, [[:en:Atari ST|ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ]] ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್‌ಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Gdata">{{cite web|url = https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|title = G Data presents first Antivirus solution in 1987|access-date = December 13, 2017|last = G Data Software AG|year = 2017|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170315111115/https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|archive-date = March 15, 2017|df = mdy-all}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಟಿಮೇಟ್ ವೈರಸ್ ಕಿಲ್ಲರ್ (ಯುವಿಕೆ) ಸಹ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="UniqueNameOfRef">{{cite web|url = http://st-news.com/uvk-book/|title = The ultimate Virus Killer Book and Software|access-date = July 6, 2016|last = Karsmakers|first = Richard|date = January 2010|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20160729032353/http://st-news.com/uvk-book/|archive-date = July 29, 2016|df = mdy-all}}</ref> ಇದು ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ ಮತ್ತು [[:en:Atari Falcon|ಅಟಾರಿ ಫಾಲ್ಕನ್ಗೆ]] ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಉದ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ , ಇದರ ಕೊನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು (ಆವೃತ್ತಿ ೯.೦) ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:John McAfee|ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ]] ಮೆಕಾಫಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರು [[:en:McAfee VirusScan|ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ (ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ), ಪೀಟರ್ ಪಾಸ್ಕೊ, ರುಡಾಲ್ಫ್ ಹ್ರುಬಿ, ಮತ್ತು ಮಿರೋಸ್ಲಾವ್ ಟ್ರೊಂಕಾ ಎನ್ಒಡಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.<ref>{{cite book| last = Cavendish| first = Marshall| title = Inventors and Inventions, Volume 4| url = https://books.google.com/books?id=YcPvV893aXgC| year = 2007| publisher = Paul Bernabeo| isbn = 978-0761477679| page = 1033}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.eset.com/int/about/ |title = About ESET Company |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20161028220311/https://www.eset.com/int/about/ |archive-date = October 28, 2016 |df = mdy-all }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |title = ESET NOD32 Antivirus |publisher = Vision Square |date = February 16, 2016 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20160224031719/http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |archive-date = February 24, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೋಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಾವಳಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Cohen1987">Cohen, Fred, [https://web.archive.org/web/20110604155118/http://www.research.ibm.com/antivirus/SciPapers/VB2000DC.htm An Undetectable Computer Virus (Archived)], 1987, IBM</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ೧೯೮೭ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಎರಡು ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು: ರಾಸ್ ಗ್ರೀನ್ಬರ್ಗ್ ಬರೆದ ಫ್ಲುಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಮತ್ತು ಎರ್ವಿನ್ ಲ್ಯಾಂಟಿಂಗ್ ಬರೆದ ಆಂಟಿ೪ಯುಎಸ್. ರೋಜರ್ ಗ್ರಿಮ್ಸ್ ತನ್ನ [[:en:O'Reilly Media|ಒ'ರಿಲ್ಲಿ]] ಪುಸ್ತಕ, ಮೆಲಿಷಿಯಸ್ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್: ವೈರಸ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಫಾರ್ ವಿಂಡೋಸ್ ನಲ್ಲಿ, ಫ್ಲೂಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಅನ್ನು "ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್ (ಎಂಎಂಸಿ) ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಮೊದಲ ಸಮಗ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆರಂಭಿಕ ಎವಿ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬಳಸಿದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಕಾರವು ಇಂದು ಬಳಸಲಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |author=Yevics, Patricia A. |url=https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |title=Flu Shot for Computer Viruses |publisher=americanbar.org |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115405/https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |archive-date=August 26, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |title=How friends help friends on the Internet: The Ross Greenberg Story |first=David |last=Strom |publisher=wordpress.com |date=April 1, 2010 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115800/https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |archive-date=August 26, 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Anti-virus is 30 years old |url=http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |publisher=spgedwards.com |date=April 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20150427213954/http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |archive-date=April 27, 2015 |url-status=live}}</ref> ಆಧುನಿಕ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಉತ್ಪನ್ನವು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬೈನರಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುವುದನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದವು: ದತ್ತಾಂಶ ವಿಭಾಗ, ಕೋಡ್ ವಿಭಾಗ (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಬೈನರಿಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |title=A Brief History of Antivirus Software |publisher=techlineinfo.com |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120523/http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಆರಂಭಿಕ ವೈರಸ್ಗಳು ವಿಭಾಗಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಿದವು, ಅಥವಾ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಇರುವ ಫೈಲ್ನ ತುದಿಗೆ ಜಿಗಿಯಲು ವಿಭಾಗದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿದವು - ಮೂಲ ಕೋಡ್‌ನ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಬಹಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಮಾದರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನಿಂದ ಬಳಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸೊಗಸಾದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ವಿಭಾಗ ಹೆಸರುಗಳು, ತಪ್ಪಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗಾತ್ರ, ನಿಯಮಿತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೆಮೊರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಶಃ ಮಾದರಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಂತಹ ಇತರ ರೀತಿಯ ಸುಧಾರಿತ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಂತರ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite book |last = Grimes |first = Roger A. |title = Malicious Mobile Code: Virus Protection for Windows |publisher = O'Reilly Media, Inc. |date = June 1, 2001 |pages = 522 |url = https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC&q=%22Ross+Greenberg%22+flushot&pg=PA43 |isbn = 9781565926820 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20170321110232/https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC |archive-date = March 21, 2017 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ ಅವಿರಾ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಚ್ + ಬಿಇಡಿವಿ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ "ಲ್ಯೂಕ್ ಫೈಲ್ವಾಲ್ಕರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು).<ref>{{cite web |url=http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |title=Friðrik Skúlason ehf. |language=is |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20060617090822/http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |archive-date=June 17, 2006}}</ref> [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ]], ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಫ್ರೀವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ನಂತರ ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು). ಟಿಬಿಎವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[:en:ThunderByte Antivirus|ಥಂಡರ್ಬೈಟ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವೆಲ್ಡ್ಮನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ಮನ್ ಸೇಫ್ಗ್ರೌಂಡ್ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು). ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಪಾವೆಲ್ ಬೌಡಿಸ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಕುಸೆರಾ ಅವಾಸ್ಟ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಲ್ವಿಲ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು! ಆಂಟಿವೈರಸ್. ಜೂನ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಅಹ್ನ್ ಚಿಯೋಲ್-ಸೂ ವಿ ೧ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ನಂತರ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ನ್ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು). ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಶರತ್ಕಾಲ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್ ಎಸ್ &ಎಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಡಾ. ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಟೂಲ್ಕಿಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಇದನ್ನು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೂ - ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೆಕಾಫಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು). ನವೆಂಬರ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ನಗರದ ಪ್ಯಾನ್ಅಮೆರಿಕನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಅಲೆಜಾಂಡ್ರೊ ಇ. ಕ್ಯಾರಿಲ್ಸ್ ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ "ಬೈಟ್ ಮಾಟಾಬಿಚೋಸ್" (ಬೈಟ್ ಬಗ್ಕಿಲ್ಲರ್) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ನ ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ ಪಡೆದರು. ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ನೆಟ್ / ಎರ್ನ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ವೈರಸ್-ಎಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ (ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್), ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್), ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ (ಮೆಕಾಫಿ), ಲೂಯಿಸ್ ಕೊರನ್ಸ್ (ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ), ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್ (ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್), ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ (ಅವಿರಾ) ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್). ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ [[:en:FRISK Software International|ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು).<ref name="VIRUS-L mailing list">{{cite web |url=http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |title=The 'Security Digest' Archives (TM) : www.phreak.org-virus_l |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100105064155/http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |archive-date=January 5, 2010}}</ref> ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ (೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾರಿ ಹೆಂಡ್ರಿಕ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು) ಮ್ಯಾಕಿಂತೋಷ್ (ಎಸ್ಎಎಂ) ಗಾಗಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಎಸ್ಎಎಂ ೨.೦, ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಎಸ್ಎಎಂ ಅನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅನೇಕವು ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|title=Symantec Softwares and Internet Security at PCM|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701134751/http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|archive-date=July 1, 2014}}</ref> ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಹ್ರುಸ್ಕಾ ಮತ್ತು ಪೀಟರ್ ಲ್ಯಾಮರ್ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಸೋಫೋಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ವೈರಸ್ ಬಸ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು (ಇದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೋಫೋಸ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ). ===೧೯೯೦-೨೦೦೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ)=== ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಪೇನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮೈಕೆಲ್ ಉರಿಜಾರ್ಬರೆನಾ [[:en:Panda Security|ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ]] (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |url = http://www.gtts2012.com/panda-security/ |title = Panda Security |first = Sharanya |last = Naveen |access-date = May 31, 2016 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20160630011311/http://www.gtts2012.com/panda-security/ |archive-date = June 30, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ಭದ್ರತಾ ಸಂಶೋಧಕ ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್ ಪಾಶ್ಚರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ, ಗಿಯಾನ್ಫ್ರಾಂಕೊ ಟೊನೆಲ್ಲೊ ವಿರಿಟ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪ್ಲೋರರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಟಿಜಿ ಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|title=Who we are – TG Soft Software House|website=www.tgsoft.it|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141013184853/http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|archive-date=October 13, 2014}}</ref> ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, [[:en:CARO|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್]] (ಸಿಎಆರ್ಒ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.caro.org/articles/naming.html|title=A New Virus Naming Convention (1991) – CARO – Computer Antivirus Research Organization|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813050343/http://caro.org/articles/naming.html|archive-date=August 13, 2011}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಎಆರ್‌ಒ "ವೈರಸ್ ನೇಮಿಂಗ್ ಸ್ಕೀಮ್" ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಹೆಸರಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಈಗ ಹಳತಾಗಿದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಭದ್ರತಾ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧಕರು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಏಕೈಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮಾನದಂಡವಾಗಿ ಇದು ಉಳಿದಿದೆ. ಸಿಎಆರ್‌ಒ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಕಾಸ್ಟಿನ್ ರೈಯು, ಡಿಮಿಟ್ರಿ ಗ್ರಿಯಾಜ್ನೋವ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ, ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್, ಇಗೊರ್ ಮುಟ್ಟಿಕ್, ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್, ಮಾರ್ಟನ್ ಈಜುಗಾರ, ನಿಕ್ ಫಿಟ್ಜ್ ಗೆರಾಲ್ಡ್, ಪ್ಯಾಡ್ಗೆಟ್ ಪೀಟರ್ಸನ್, ಪೀಟರ್ ಫೆರ್ರಿ, ರಿಘರ್ಡ್ ಜ್ವಿಯೆನ್ಬರ್ಗ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|title=CARO Members|url=http://www.caro.org/users/index.html|publisher=CARO|access-date=June 6, 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718173410/http://www.caro.org/users/index.html|archive-date=July 18, 2011}}</ref><ref>[http://caro.org/users/igor.html CAROids, Hamburg 2003] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20141107045334/http://caro.org/users/igor.html |date=November 7, 2014}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ [[:en:Norton AntiVirus|ನಾರ್ಟನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಜೆಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಗ್ರಿಟ್ಜ್ಬಾಚ್ ಮತ್ತು ಟೊಮಾಸ್ ಹೋಫರ್ ಎವಿಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಿಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು), ತಮ್ಮ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಗಾರ್ಡ್ (ಎವಿಜಿ) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಫಿನ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ (೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪೆಟ್ರಿ ಅಲ್ಲಾಸ್ ಮತ್ತು ರಿಸ್ಟೋ ಸಿಲಾಸ್ಮಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು - ಡೇಟಾ ಫೆಲೋಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂದು ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.f-secure.com/weblog/ |title=F-Secure Weblog : News from the Lab |publisher=F-secure.com |access-date=September 23, 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923084039/http://www.f-secure.com/weblog/ |archive-date=September 23, 2012}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, [[:en:European Institute for Computer Antivirus Research|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಫಾರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್]] (ಇಐಸಿಎಆರ್) ಅನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|title=About EICAR|url=http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|work=EICAR official website|access-date=October 28, 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180614161636/http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|archive-date=June 14, 2018}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |title=Test Files and Product Evaluation: the Case for and against Malware Simulation |first1=David|last1=Harley|first2=Lysa|last2=Myers|first3=Eddy|last3=Willems |work=AVAR2010 13th Association of anti Virus Asia Researchers International Conference |access-date=June 30, 2011|archive-url = https://web.archive.org/web/20110929040553/http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |archive-date = September 29, 2011}}</ref> ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಇಗೊರ್ ಡ್ಯಾನಿಲೋವ್ ಸ್ಪೈಡರ್ ವೆಬ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಅದು ನಂತರ ಡಾ.ವೆಬ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |title=Dr. Web LTD Doctor Web / Dr. Web Reviews, Best AntiVirus Software Reviews, Review Centre |publisher=Reviewcentre.com |access-date=February 17, 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223163636/http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |archive-date=February 23, 2014}}</ref> ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೨೮,೬೧೩ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA">[In 1994, AV-Test.org reported 28,613 unique malware samples (based on MD5). "A Brief History of Malware; The First 25 Years"]</ref> ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದವು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ರೊಮೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪರ್ಟ್ (ಎವಿಎಕ್ಸ್) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಯುಜೀನ್ [[:en:|ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ]] ಮತ್ತು ನಟಾಲಿಯಾ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|title=BitDefender Product History |url=http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120317052525/http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |archive-date=March 17, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://infowatch.com/company/management|title=InfoWatch Management|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|publisher=InfoWatch|access-date=August 12, 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821073955/http://infowatch.com/company/management|archive-date=August 21, 2013}}</ref> ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, "[[:en:Staog|ಸ್ಟಾಗ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ "ಇನ್ ದ್ ವಲ್ಡ್" ಲಿನಕ್ಸ್ ವೈರಸ್ ಸಹ ಇತ್ತು.<ref>{{cite web|url=https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|title=Linuxvirus – Community Help Wiki|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170324032340/https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|archive-date=March 24, 2017}}</ref> ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೯೮,೪೨೮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ=== * ೨೦೦೦ ದಲ್ಲಿ, ರೈನರ್ ಲಿಂಕ್ ಮತ್ತು ಹೊವಾರ್ಡ್ ಫುಹ್ಸ್ ''ಓಪನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://openantivirus.org|title=Sorry – recovering...|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826133818/http://openantivirus.org/|archive-date=August 26, 2014}}</ref> * * ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ, ಥಾಮಸ್ ಕೋಜ್ಮ್ ''[[:en:ClamAV|ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ]]'' ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |title=Sourcefire acquires ClamAV |publisher=ClamAV |date=August 17, 2007 |access-date=February 12, 2008 |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20071215031743/http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |archive-date=December 15, 2007}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ ಅನ್ನು [[:en:Sourcefire|ಸೋರ್ಸ್ ಫೈರ್]] ಖರೀದಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ [[ಸಿಸ್ಕೋ ಕಂಪನಿ|ಸಿಸ್ಕೊ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್]] ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web| url=http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html| title=Cisco Completes Acquisition of Sourcefire| date=October 7, 2013| website=cisco.com| access-date=June 18, 2014| archive-url= https://web.archive.org/web/20150113145121/http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html |archive-date=January 13, 2015| url-status=live}}</ref> * * ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:Morten Lund (investor)|ಮಾರ್ಟೆನ್ ಲುಂಡ್]] ಮತ್ತು ಥೀಸ್ ಸೊಂಡರ್ಗಾರ್ಡ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>[http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html Der Unternehmer – brand eins online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121122114224/http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html |date=November 22, 2012}}. Brandeins.de (July 2009). Retrieved on January 3, 2017.</ref> * * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, [[:en:AV-TEST|ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್]] ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೩೩೩,೪೨೫ ಅನನ್ಯ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ=== ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ಆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ೫,೪೯೦,೯೬೦ ಹೊಸ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೧೨ ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ದಿನಕ್ಕೆ ೩೦೦,೦೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦,೦೦೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಸ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿವೆ.<ref>{{cite magazine|title=The digital detective: Mikko Hypponen's war on malware is escalating |first=Greg |last=Williams |magazine=Wired |date=April 2012 |url=https://www.wired.co.uk/magazine/archive/2012/04/features/the-digital-detective |archive-url= https://web.archive.org/web/20160315051548/http://www.wired.co.uk/magazine/archive/2012/04/features/the-digital-detective |archive-date=March 15, 2016 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ted.com/talks/james_lyne_everyday_cybercrime_and_what_you_can_do_about_it.html|title=Everyday cybercrime – and what you can do about it|url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140220062643/http://www.ted.com/talks/james_lyne_everyday_cybercrime_and_what_you_can_do_about_it.html |archive-date=February 20, 2014}}</ref> ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಹಲವಾರು ವಿಭಿನ್ನ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಉದಾ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಇಮೇಲ್ ಮತ್ತು ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದ ಮಾಡ್ಯೂಲ್ಗಳು) ಮತ್ತು ಪತ್ತೆ ಕ್ರಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ, ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಕಡತಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು ರಕ್ಷಣಾ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು: * [[:en:Microsoft Word|ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್ ನಂತಹ]] [[:en:Word processor|ವರ್ಡ್ ಪ್ರೊಸೆಸರ್]] ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಶಕ್ತಿಯುತ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳು ಅಪಾಯವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವು. ವೈರಸ್ ಬರಹಗಾರರು ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಇದರರ್ಥ ಗುಪ್ತ ಲಗತ್ತಿಸಲಾದ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಗಳು ಈಗ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು. * * ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗದ ಫೈಲ್ ಸ್ವರೂಪಗಳ ಒಳಗೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬಹುದಾದ ಆಬ್ಜೆಕ್ಟ್ ಗಳನ್ನುಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಆ ಫೈಲ್ ಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವುದು ಅಪಾಯಕ್ಕೆಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. * ನಂತರದ ಇಮೇಲ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ನ ಔಟ್‌ಲುಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಔಟ್‌ಲುಕ್, ಇಮೇಲ್ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್‌ಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಸಂದೇಶವನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಅಥವಾ ಪೂರ್ವವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು.<ref>{{cite web|url = http://news.cnet.com/2100-1001-271267.html|title = New virus travels in PDF files|access-date = October 29, 2011|date = August 7, 2001|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20110616051806/http://news.cnet.com/2100-1001-271267.html|archive-date = June 16, 2011|df = mdy-all}}</ref> * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಎಂಬ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ಲೈಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆಂಟಿ-ರೂಟ್ಕಿಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಮೊದಲ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url = http://www.slipstick.com/outlook/antivirus.htm|title = Protecting Microsoft Outlook against Viruses|access-date = June 18, 2009|last = Slipstick Systems|date=February 2009| archive-url= https://web.archive.org/web/20090602233638/http://www.slipstick.com/outlook/antivirus.htm| archive-date= June 2, 2009 | url-status= live}}</ref> ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಳಕೆದಾರರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಜಾನ್ ಒಬೆರ್ಹೈಡ್ ಮೊದಲು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌಡ್ ಆಧಾರಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=https://www.usenix.org/legacy/event/sec08/tech/full_papers/oberheide/oberheide_html/index.html|title=CloudAV: N-Version Antivirus in the Network Cloud|publisher=usenix.org|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826115701/https://www.usenix.org/legacy/event/sec08/tech/full_papers/oberheide/oberheide_html/index.html|archive-date=August 26, 2014}}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಮೆಕಾಫಿ ಲ್ಯಾಬ್ಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಮೊದಲ ಕ್ಲೌಡ್-ಆಧಾರಿತ ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಆರ್ಟೆಮಿಸ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿತು. ಇದನ್ನು ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಎವಿ-ತುಲನಾತ್ಮಕತೆಯಿಂದ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ [[:en:McAfee VirusScan|ಮ್ಯಾಕ್‌ಎ‌ಫಿ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ನಲ್ಲಿ]] ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.av-comparatives.org/wp-content/uploads/2008/01/sp_fdt_mcafee_200802_en.pdf McAfee Artemis Preview Report] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160403110306/http://www.av-comparatives.org/wp-content/uploads/2008/01/sp_fdt_mcafee_200802_en.pdf |date=April 3, 2016}}. av-comparatives.org</ref><ref>[http://library.corporate-ir.net/library/10/104/104920/items/313409/MFEFQ308Oct30Final.pdf McAfee Third Quarter 2008] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160403020632/http://library.corporate-ir.net/library/10/104/104920/items/313409/MFEFQ308Oct30Final.pdf |date=April 3, 2016}}. corporate-ir.net</ref> ಕ್ಲೌಡ್ ಎವಿ ಭದ್ರತಾ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ತುಲನಾತ್ಮಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು - ಎವಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳ ಭಾಗವು ಪರೀಕ್ಷಕರ ನಿಯಂತ್ರಣದಿಂದ ಹೊರಗಿತ್ತು (ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಿದ ಎವಿ ಕಂಪನಿಯ ಸರ್ವರ್ಗಳಲ್ಲಿ) ಇದರಿಂದಾಗಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಪುನರಾವರ್ತಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, [[:en:Anti-Malware Testing Standards Organization|ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಪರೀಕ್ಷಾ ಮಾನದಂಡಗಳ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎಎಂಟಿಎಸ್ಒ)]] ಕ್ಲೌಡ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಮೇ ೭, ೨೦೦೯ ರಂದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.amtso.org/download/amtso-best-practices-for-testing-in-the-cloud-security-products|title=AMTSO Best Practices for Testing In-the-Cloud Security Products|publisher=AMTSO|url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20160414175042/http://www.amtso.org/download/amtso-best-practices-for-testing-in-the-cloud-security-products/|archive-date=April 14, 2016|access-date=March 21, 2016}}</ref> ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿಜಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಕ್ಲೌಡ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಪ್ರೊಟೆಕ್ಟಿವ್ ಕ್ಲೌಡ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.avgsecurity.co.za/technology-overview |title=TECHNOLOGY OVERVIEW |website=AVG Security |access-date=February 16, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150602055929/http://www.avgsecurity.co.za/technology-overview |archive-date=June 2, 2015}}</ref> ===೨೦೧೪-ಪ್ರಸ್ತುತ: ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯ ಏರಿಕೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಬಲವರ್ಧನೆ=== ಬ್ರೋಮಿಯಂನ ಒಂದು ವಿಧಾನವು ಅಂತಿಮ ಬಳಕೆದಾರರು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ಡೆಸ್ಕ್ ಟಾಪ್ ಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮೈಕ್ರೋ-ವರ್ಚುಯಲೈಸೇಶನ್ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸೆಂಟಿನೆಲ್ ಒನ್ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಬನ್ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ನ ಮತ್ತೊಂದು ವಿಧಾನವು ನೈಜ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವ ಮಾರ್ಗದ ಸುತ್ತಲೂ ಪೂರ್ಣ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೂಲಕ ನಡವಳಿಕೆಯ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಸೈಲಾನ್ಸ್ ಯಂತ್ರ ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು, ಈ ಸಹಿ-ರಹಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು "ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯ" ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿವೆ ಮತ್ತು ಕೋಲ್ಫೈರ್ ಮತ್ತು ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಡಿಫೆನ್ಸ್ ನಂತಹ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಬದಲಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಾಗಿ ತ್ವರಿತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಅಳವಡಿಕೆಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮಾರಾಟಗಾರರಾದ ಟ್ರೆಂಡ್ ಮೈಕ್ರೊ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಮತ್ತು ಸೋಫೋಸ್ ತಮ್ಮ ಪೋರ್ಟ್ ಫೋಲಿಯೊಗಳಲ್ಲಿ "ಮುಂದಿನ-ತಲೆಮಾರಿನ" ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಫಾರೆಸ್ಟರ್ ಮತ್ತು ಗಾರ್ಟ್ನರ್ ನಂತಹ ವಿಶ್ಲೇಷಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು "ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಲ್ಲ" ಮತ್ತು "ಹಳತಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಕರೆದಿವೆ. ವಿಂಡೋಸ್ ೮ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ವಿಂಡೋಸ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವಿಂಡೋಸ್ ತನ್ನದೇ ಆದ ಉಚಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಟ್ಟ ಪತ್ತೆ ಅಂಕಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ಈಗ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಅದರ ಉನ್ನತ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಂಡೋಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಸೇರ್ಪಡೆಯು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮಾರಾಟದ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು ಎಂಬುದು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ತಿಳಿದಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಾಗಿ ಗೂಗಲ್ ಹುಡುಕಾಟ ದಟ್ಟಣೆಯು ೨೦೧೦ ರಿಂದ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಕುಸಿದಿದೆ. ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ಮೆಕ್‌ಎಫಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. ೨೦೧೬ ರಿಂದ, ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಮಾಣದ ಬಲವರ್ಧನೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಅವಾಸ್ಟ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಎವಿಜಿಯನ್ನು ೧.೩ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್‌ಗೆ ಖರೀದಿಸಿತು. ಅವಿರಾವನ್ನು ನಾರ್ಟನ್ ಮಾಲೀಕ ಜೆನ್ ಡಿಜಿಟಲ್ (ನಂತರ ನಾರ್ಟನ್ ಲೈಫ್ ಲಾಕ್) ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ $ ೩೬೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಗೆ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಜೆನ್ ಡಿಜಿಟಲ್‌ನ ಅವಿರಾ ವಿಭಾಗವು ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನ್ನು ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅದರ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಾರ್ಟನ್‌ಗ್ವ್ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಜೆನ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಅವಾಸ್ತ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು, ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಬ್ರಾಂಡ್ಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಮಾಲೀಕರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸಿತು. = '''ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳು''' = ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳ [[ಅಧ್ಯಯನ]]ದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘನ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಬಿ. ಕೊಹೆನ್‌ರ 1987 ರ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಎಲ್ಲಾ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಂತಹ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎ೦ದು ನಿರೂಪಿಸಿತು. ಆದರು, ರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತಮ ಪತ್ತೆ ದರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಿವೆ: ===== <u><big>ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ===== ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆ-ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ ತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಚಾಲನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವರ್ತನೆಯ ಫಿಂಗರ್‌ಪ್ರಿಂಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಬದಲು, ಇದು ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು ವರ್ಚುವಲ್ [[ಪರಿಸರ]]ದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಲಾಗ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲಾಗ್ ಮಾಡಲಾದ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತವಾಗಿದೆಯೆ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ನೈಜ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಂತ್ರವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರೂ, ಅದರ ಭಾರ ಮತ್ತು ನಿಧಾನತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದನ್ನು ಅಂತಿಮ-ಬಳಕೆದಾರರ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪರಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ. ==== <big><u>ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ:-</u></big> ==== ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಹಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಗಣನೀಯವಾಗಿ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೈಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅದನ್ನು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಅಥವಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ, ಇದು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ, ಫೈಲ್ನ ಸರಿಯಾದ ಸಹಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ನ ಸಹಿ [https://en.wikipedia.org/wiki/Database ಡೇಟಾಬೇಸ್] ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಿ-ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನವು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಏಕಾಏಕಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಬಹುದಾದರೂ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಲೇಖಕರು "'''ಆಲಿಗೋಮಾರ್ಫಿಕ್'''", "'''ಪಾಲಿಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ "'''ಮೆಟಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಅಂತಹ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಿಂತ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದೆ ಇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==== <u><big>ರೂಟ್‌ಕಿಟ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ==== ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು. [https://en.wikipedia.org/wiki/Rootkit ರೂಟ್‌ಕಿಟ್] ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡದೆಯೇ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮೇಲೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮಟ್ಟದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನಿಷ್ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಹ ಕಷ್ಟ, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮರು-ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. = '''ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವ''' = ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] 2007 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟವು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಪರಿಚಿತ ಅಥವಾ ಜ಼ೆರೊ ಡೇ ದಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ. ಈ ಬೆದರಿಕೆಗಳ ಪತ್ತೆ ಪ್ರಮಾಣವು 2006 ರಲ್ಲಿ 40-50% ರಿಂದ 2007 ರಲ್ಲಿ 20-30% ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಯಾವುದೂ ಕೂಡ 100% ವೈರಸ್ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು. ನೈಜ-ಪ್ರಪಂಚದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದವುಗಳನ್ನು 99.9% ರಷ್ಟು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ [[ಆಗಸ್ಟ್]] 2013 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ 91.1% ರಷ್ಟು ಕಲಪೆವಾದವುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿತು .ಅನೇಕ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳು ಸುಳ್ಳು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹಾನಿಕರವಲ್ಲದ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ. ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಸಹಿ ಮಾಡದ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಏನೆ೦ದರೆ, ವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಕರು ತಮ್ಮ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ವೈಲ್ಡ್" ಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. = '''ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನಾನುಕೂಲಗಳು''' = ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕೆಲವು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು(ಅನಾನುಕೂಲಗಳುನ್ನು) ಹೊಂದಿದೆ, * ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಅದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಇದಲ್ಲದೆ, ಅನನುಭವಿ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬಳಸುವಾಗ ಸುಳ್ಳು ಭದ್ರತೆಯ ಭಾವಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಹುದು, ತಮ್ಮನ್ನು ಅವೇಧನೀಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಾಂಪ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. * ತಪ್ಪಾದ ನಿರ್ಧಾರವು ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಕರ್ನಲ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಫೈಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಿ೦ದ ದಾಳಿಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಮಾರ್ಗವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತದೆ. * ಯುಎಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ([https://en.wikipedia.org/wiki/National_Security_Agency ಎನ್‌ಎಸ್‌ಎ]) ಮತ್ತು ಯುಕೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ (ಜಿಸಿಎಚ್‌ಕ್ಯು) ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡಲು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ ಹೆಚ್ಚು ಸವಲತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ದೂರಸ್ಥ ದಾಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟವಾಗುವ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ "ಬ್ರೌಸರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟ್ ರೀಡರ್‌ಗಳಂತಹ ಸುರಕ್ಷತೆ-ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕ್ಲೈಂಟ್-ಸೈಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಹಿಂದೆ ವರ್ಷಗಳಿ೦ದ ಇದೆ. ಇದರರ್ಥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Acrobat ಅಕ್ರೋಬ್ಯಾಟ್] ರೀಡರ್, [https://en.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್] ಅಥವಾ [[ಗೂಗಲ್ ಕ್ರೋಮ್]] ಅಲ್ಲಿನ 90 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟ". = '''ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು''' = [https://en.wikipedia.org/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation ಎಫ್‌ಬಿಐ ] ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ವೈರಸ್ ಘಟನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 12 ಮಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. 2009 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ವ್ಯವಹಾರ]]ದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಳಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ 80% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮನೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''= iwpzvwuy20gtiay1pipo3piwz3rajl8 1247849 1247846 2024-10-16T11:50:16Z Prajna gopal 75944 /* ೨೦೧೪-ಪ್ರಸ್ತುತ: ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯ ಏರಿಕೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಬಲವರ್ಧನೆ */ 1247849 wikitext text/x-wiki [[File:ClamTk 5.27.png|thumb|300px|ಕ್ಲಾಮ್ ಟಿಕೆ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಮುಕ್ತ-ಮೂಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಮೂಲತಃ ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ತೋಮಸ್ಜ್ ಕೊಜ್ಮ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು.]] '''ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್''' ಅನ್ನು '''ಆಂಟಿ-ಮಾಲ್‌ವೇರ್''' ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು [[:en:Computer program|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ]]. ಇದನ್ನು [[ಮಾಲ್‌ವೇರ್|ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಅನ್ನು]] ತಡೆಗಟ್ಟಲು , ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಈ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಎವಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ ಎಂದು ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಸರಿಗೆ ತಕ್ಕ೦ತೆ [[ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನಲ್ಲಿನ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು]] ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|title=What is antivirus software?|url=http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110411203211/http://www.microsoft.com/security/resources/antivirus-whatis.aspx|archive-date=April 11, 2011|publisher=Microsoft}}</ref> ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇತರೆ ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್‌ಗಳಿಂದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಅನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಆಧುನಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ತನ್ನ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಬ್ರೌಸರ್ ಸಹಾಯಕ ವಸ್ತುಗಳು (ಬಿಎಚ್‌ಒಗಳು), ಕೀಲಾಜರ್‌ಗಳು, ಬ್ಯಾಕ್‌ಡೋರ್, ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು, ಟ್ರೋಜನ್ ಹಾರ್ಸ್, ಬಗ್ಸ್, ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಎಲ್‌ಎಸ್‌ಪಿಗಳು, ಡಯಲರ್‌ಗಳು, ವಂಚನೆಗಳು, ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ , ಕೆಲವು ಅಪಾಯಕಾರಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ [[ಯು.ಆರ್.ಎಲ್|ಯು.ಆರ್‌.ಎಲ್‌ಗಳು]], [[:en:Spamming|ಸ್ಪ್ಯಾಮ್]], ಹಗರಣ ಮತ್ತು [[:en:Phishin|ಫಿಶಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು]], ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ದಾಳಿಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ತಂತ್ರಗಳು, ಸುಧಾರಿತ ನಿರಂತರ ಬೆದರಿಕೆ (ಎಪಿಟಿ),ಬ್ರೌಸರ್ ಅಪಹರಣಕಾರರು, ರಾನ್ಸಮ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಬೋಟ್‌ನೆಟ್ ಡಿಡಿಒಎಸ್ ದಾಳಿಯಂತಹ ಇತರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. = ಇತಿಹಾಸ = ===೧೯೭೧-೧೯೮೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪೂರ್ವ ದಿನಗಳು)=== ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ಹಂಗೇರಿಯನ್ [[ವಿಜ್ಞಾನಿ]] ಜಾನ್ ವಾನ್ ನ್ಯೂಮನ್ ಥಿಯರೀ ಆಫ಼್ ಸೆಲ್ಫ್ ರಿಪ್ರೊಡ್ಯುಸಿ೦ಗ್ ಆಟೋನಮೇಟಾ ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದಾಗ, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "[[:en:Creeper and Reaper|ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|title=The Evolution of Viruses and Worms|author=Thomas Chen, Jean-Marc Robert|date=2004|access-date=February 16, 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090517083356/http://vx.netlux.org/lib/atc01.html|archive-date=May 17, 2009}}</ref> ಈ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಟೆನೆಕ್ಸ್ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿರುವ [[:en:Digital Equipment Corporation|ಡಿಜಿಟಲ್ ಎಕ್ವಿಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್‌ನ]] (ಡಿಇಸಿ) [[:en:PDP-10|ಪಿಡಿಪಿ -೧೦]] ಮೇನ್‌ಫ್ರೇಮ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಸೋಂಕನ್ನು ತಗುಲಿಸಿತು. ಈ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರೇ ಟಾಮ್ಲಿನ್ಸನ್ ರಚಿಸಿದ "ದಿ ರೀಪರ್" ಎಂಬ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನಿಂದ ಅಳಿಸಲಾಯಿಯತು.<ref>{{cite journal |url=http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |date=October 1992 |title=History of Viruses |doi=10.6028/NIST.IR.4939 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20110423085041/http://csrc.nist.gov/publications/nistir/threats/subsubsection3_3_1_1.html |archive-date=April 23, 2011|last1=Bassham |first1=Lawrence |last2=Polk |first2=W.|journal=Nistir 4939 |doi-access=free }}</ref><ref name="theregister">{{cite web |last=Leyden |first=John |url=https://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |title=PC virus celebrates 20th birthday |date=January 19, 2006 |work=[[The Register]] |access-date=March 21, 2011 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100906023749/http://www.theregister.co.uk/2006/01/19/pc_virus_at_20/ |archive-date=September 6, 2010}}</ref><ref>{{Cite web|title=The History of Computer Viruses|date=November 10, 2017|url=https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/digital-world/the-history-of-computer-viruses/}}</ref> ಕೆಲವರು "ದಿ ರೀಪರ್" ಅನ್ನು ಇದುವರೆಗೆ ಬರೆದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ . ಆದರೆ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶವೆಂದರೆ ರೀಪರ್ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ವೈರಸ್. ಕ್ರೀಪರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಹಲವಾರು ಇತರ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Guardian">[https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history From the first email to the first YouTube video: a definitive internet history] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161231172753/https://www.theguardian.com/technology/2009/oct/23/internet-history |date=December 31, 2016}}. Tom Meltzer and Sarah Phillips. ''[[The Guardian]]''. October 23, 2009</ref><ref>''IEEE Annals of the History of Computing, Volumes 27–28''. IEEE Computer Society, 2005. [https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22 74] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160513081502/https://books.google.com/books?id=xv9UAAAAMAAJ&q=Creeper+%22computer+worm%22&dq=Creeper+%22computer+worm%22&hl=en&ei=pRzNTeaOBdGbtwe81ZyNDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEUQ6AEwAg |date=May 13, 2016}}: "[...]from one machine to another led to experimentation with the ''Creeper'' program, which became the world's first computer worm: a computation that used the network to recreate itself on another node, and spread from node to node."</ref> [[ಅಂತರಜಾಲ]] ಸಂಪರ್ಕವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡುವ ಮೊದಲು, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಸೋಂಕಿತ [[:en:Floppy disk|ಫ್ಲಾಪಿ ಡಿಸ್ಕ್ಗಳಿಂದ]] ಹರಡಲಾಗುತಿತ್ತು.<ref name="John Metcalf 2014"/><ref>{{cite web|url=http://virus.wikidot.com/creeper|title=Creeper – The Virus Encyclopedia|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150920104511/http://virus.wikidot.com/creeper|archive-date=September 20, 2015}}</ref> ಅದು ಹೇಗೋ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬಳಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ವೈರಸ್‌ಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಹರಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.<ref>{{cite web|url = http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto=|title = (II) Evolution of computer viruses|access-date = June 20, 2009|last = Panda Security|date=April 2004|archive-url = https://web.archive.org/web/20090802042225/http://www.pandasecurity.com/homeusers/media/press-releases/viewnews?noticia=4974&entorno=&ver=&pagina=&producto= |archive-date = August 2, 2009}}</ref><ref name="John Metcalf 2014">{{cite web|url=http://corewar.co.uk/creeper.htm|title=Core War: Creeper & Reaper|first=John|last=Metcalf|date=2014|access-date=May 1, 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502001343/http://corewar.co.uk/creeper.htm|archive-date=May 2, 2014}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬರ್ನ್ಡ್ ಫಿಕ್ಸ್ "ವೈಲ್ಡ್ ಇನ್" ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|title=Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110107111044/http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci989616,00.html|archive-date=January 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|title=Top 10 Computer Viruses: No. 10 – Elk Cloner|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110207034138/http://science.discovery.com/top-ten/2009/computer-viruses/computer-viruses-10.html|archive-date=February 7, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|title=List of Computer Viruses Developed in 1980s|access-date=December 10, 2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724010543/http://www.infoniac.com/hi-tech/list-of-computer-viruses-developed-in-1980s.html|archive-date=July 24, 2011}}</ref><ref>[http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html Fred Cohen: "Computer Viruses – Theory and Experiments" (1983)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110608214157/http://www.eecs.umich.edu/%7Eaprakash/eecs588/handouts/cohen-viruses.html |date=June 8, 2011}}. Eecs.umich.edu (November 3, 1983). Retrieved on 2017-01-03.</ref> <ref>{{cite journal|title=Invited Paper: On the Implications of Computer Viruses and Methods of Defense|journal=Computers & Security|first=Fred|last=Cohen|date=April 1, 1988|volume=7|issue=2|pages=167–184 |doi=10.1016/0167-4048(88)90334-3}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೊಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದರು.<ref>{{cite web |url=https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |title=Virus Bulletin :: In memoriam: Péter Ször 1970–2013 |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120240/https://www.virusbtn.com/virusbulletin/archive/2013/12/vb201312-obituary-Peter-Szor |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ===೧೯೮೦-೧೯೯೦ ಅವಧಿ (ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳು)=== ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಬಹಳ ಪೈಪೋಟಿಯಿದೆ. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ [[:en:Bernd Fix|ಬರ್ಂಡ್ ಫಿಕ್ಸ್]] ಅವರು "ಇನ್ ದಿ ವೈಲ್ಡ್" ಎಂಬ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ವೈರಸ್ ("ವಿಯೆನ್ನಾ ವೈರಸ್") ಅನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುವ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾದ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಬರೆದರು.<ref>[https://web.archive.org/web/20090713091733/http://www.viruslist.com/en/viruses/encyclopedia?chapter=153311150 Kaspersky Lab Virus list]. viruslist.com</ref><ref>{{cite web | url = http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm | publisher = [[IBM]] | title = Virus timeline | first = Joe | last = Wells | date = August 30, 1996 | access-date = June 6, 2008| archive-url= https://web.archive.org/web/20080604011721/http://www.research.ibm.com/antivirus/timeline.htm| archive-date= June 4, 2008 | url-status= live}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ [[:en:G Data CyberDefense|ಜಿ ಡೇಟಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು]] ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಂಡ್ರಿಯಾಸ್ ಲುನಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕೈ ಫಿಗ್, [[:en:Atari ST|ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ]] ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್‌ಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.<ref name="Gdata">{{cite web|url = https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|title = G Data presents first Antivirus solution in 1987|access-date = December 13, 2017|last = G Data Software AG|year = 2017|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20170315111115/https://www.gdatasoftware.com/about-g-data/company-profile|archive-date = March 15, 2017|df = mdy-all}}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಟಿಮೇಟ್ ವೈರಸ್ ಕಿಲ್ಲರ್ (ಯುವಿಕೆ) ಸಹ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು.<ref name="UniqueNameOfRef">{{cite web|url = http://st-news.com/uvk-book/|title = The ultimate Virus Killer Book and Software|access-date = July 6, 2016|last = Karsmakers|first = Richard|date = January 2010|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20160729032353/http://st-news.com/uvk-book/|archive-date = July 29, 2016|df = mdy-all}}</ref> ಇದು ಅಟಾರಿ ಎಸ್ಟಿ ಮತ್ತು [[:en:Atari Falcon|ಅಟಾರಿ ಫಾಲ್ಕನ್ಗೆ]] ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಉದ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ , ಇದರ ಕೊನೆಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು (ಆವೃತ್ತಿ ೯.೦) ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:John McAfee|ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ]] ಮೆಕಾಫಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಅವರು [[:en:McAfee VirusScan|ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ (ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ), ಪೀಟರ್ ಪಾಸ್ಕೊ, ರುಡಾಲ್ಫ್ ಹ್ರುಬಿ, ಮತ್ತು ಮಿರೋಸ್ಲಾವ್ ಟ್ರೊಂಕಾ ಎನ್ಒಡಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.<ref>{{cite book| last = Cavendish| first = Marshall| title = Inventors and Inventions, Volume 4| url = https://books.google.com/books?id=YcPvV893aXgC| year = 2007| publisher = Paul Bernabeo| isbn = 978-0761477679| page = 1033}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.eset.com/int/about/ |title = About ESET Company |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20161028220311/https://www.eset.com/int/about/ |archive-date = October 28, 2016 |df = mdy-all }}</ref><ref>{{cite web |url = http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |title = ESET NOD32 Antivirus |publisher = Vision Square |date = February 16, 2016 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20160224031719/http://www.vsquare.co.th/index.php?option=com_djcatalog2&view=item&id=7:eset-nod32-antivirus&cid=1:soft-ware&Itemid=159 |archive-date = February 24, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೆಡ್ ಕೋಹೆನ್ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಾವಳಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Cohen1987">Cohen, Fred, [https://web.archive.org/web/20110604155118/http://www.research.ibm.com/antivirus/SciPapers/VB2000DC.htm An Undetectable Computer Virus (Archived)], 1987, IBM</ref> ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ೧೯೮೭ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೊದಲ ಎರಡು ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು: ರಾಸ್ ಗ್ರೀನ್ಬರ್ಗ್ ಬರೆದ ಫ್ಲುಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಮತ್ತು ಎರ್ವಿನ್ ಲ್ಯಾಂಟಿಂಗ್ ಬರೆದ ಆಂಟಿ೪ಯುಎಸ್. ರೋಜರ್ ಗ್ರಿಮ್ಸ್ ತನ್ನ [[:en:O'Reilly Media|ಒ'ರಿಲ್ಲಿ]] ಪುಸ್ತಕ, ಮೆಲಿಷಿಯಸ್ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್: ವೈರಸ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಫಾರ್ ವಿಂಡೋಸ್ ನಲ್ಲಿ, ಫ್ಲೂಶಾಟ್ ಪ್ಲಸ್ ಅನ್ನು "ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಮೊಬೈಲ್ ಕೋಡ್ (ಎಂಎಂಸಿ) ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಮೊದಲ ಸಮಗ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ" ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆರಂಭಿಕ ಎವಿ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬಳಸಿದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಕಾರವು ಇಂದು ಬಳಸಲಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು.<ref>{{cite web |author=Yevics, Patricia A. |url=https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |title=Flu Shot for Computer Viruses |publisher=americanbar.org |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115405/https://www.americanbar.org/newsletter/publications/gp_solo_magazine_home/gp_solo_magazine_index/tsp97flushot.html |archive-date=August 26, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |title=How friends help friends on the Internet: The Ross Greenberg Story |first=David |last=Strom |publisher=wordpress.com |date=April 1, 2010 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826115800/https://strom.wordpress.com/2010/04/01/ross-greenberg/ |archive-date=August 26, 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Anti-virus is 30 years old |url=http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |publisher=spgedwards.com |date=April 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20150427213954/http://www.spgedwards.com/2012/04/anti-virus-is-30-years-old.html |archive-date=April 27, 2015 |url-status=live}}</ref> ಆಧುನಿಕ ಎಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಉತ್ಪನ್ನವು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಬೈನರಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸುವುದನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದವು: ದತ್ತಾಂಶ ವಿಭಾಗ, ಕೋಡ್ ವಿಭಾಗ (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಬೈನರಿಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ).<ref>{{cite web |url=http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |title=A Brief History of Antivirus Software |publisher=techlineinfo.com |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140826120523/http://www.techlineinfo.com/a-brief-history-of-antivirus-software/ |archive-date=August 26, 2014}}</ref> ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಆರಂಭಿಕ ವೈರಸ್ಗಳು ವಿಭಾಗಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಿದವು, ಅಥವಾ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಇರುವ ಫೈಲ್ನ ತುದಿಗೆ ಜಿಗಿಯಲು ವಿಭಾಗದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿದವು - ಮೂಲ ಕೋಡ್‌ನ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಪುನರಾರಂಭಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತವೆ. ಇದು ಬಹಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಮಾದರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನಿಂದ ಬಳಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸೊಗಸಾದ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ವಿಭಾಗ ಹೆಸರುಗಳು, ತಪ್ಪಾದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗಾತ್ರ, ನಿಯಮಿತ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೆಮೊರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಶಃ ಮಾದರಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಂತಹ ಇತರ ರೀತಿಯ ಸುಧಾರಿತ ಹ್ಯೂರಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಂತರ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite book |last = Grimes |first = Roger A. |title = Malicious Mobile Code: Virus Protection for Windows |publisher = O'Reilly Media, Inc. |date = June 1, 2001 |pages = 522 |url = https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC&q=%22Ross+Greenberg%22+flushot&pg=PA43 |isbn = 9781565926820 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20170321110232/https://books.google.com/books?id=GKDtVYJ0wesC |archive-date = March 21, 2017 |df = mdy-all }}</ref> ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ ಅವಿರಾ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಚ್ + ಬಿಇಡಿವಿ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ "ಲ್ಯೂಕ್ ಫೈಲ್ವಾಲ್ಕರ್" ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು).<ref>{{cite web |url=http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |title=Friðrik Skúlason ehf. |language=is |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20060617090822/http://www.frisk.is/fyrirtaeki.html |archive-date=June 17, 2006}}</ref> [[ಬಲ್ಗೇರಿಯ|ಬಲ್ಗೇರಿಯಾದಲ್ಲಿ]], ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಫ್ರೀವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ನಂತರ ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗೆ ಸೇರಿದರು). ಟಿಬಿಎವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ [[:en:ThunderByte Antivirus|ಥಂಡರ್ಬೈಟ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ವೆಲ್ಡ್ಮನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ಮನ್ ಸೇಫ್ಗ್ರೌಂಡ್ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರು). ಚೆಕೊಸ್ಲೊವಾಕಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಪಾವೆಲ್ ಬೌಡಿಸ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಕುಸೆರಾ ಅವಾಸ್ಟ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಲ್ವಿಲ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವಾಸ್ಟ್‌ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು! ಆಂಟಿವೈರಸ್. ಜೂನ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಅಹ್ನ್ ಚಿಯೋಲ್-ಸೂ ವಿ ೧ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು (ಅವರು ನಂತರ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ನ್ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು). ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಶರತ್ಕಾಲ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್ ಎಸ್ &ಎಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಡಾ. ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಟೂಲ್ಕಿಟ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಇದನ್ನು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರೂ - ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಸೊಲೊಮನ್ ಅವರ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಮೆಕಾಫಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು). ನವೆಂಬರ್ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ನಗರದ ಪ್ಯಾನ್ಅಮೆರಿಕನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಅಲೆಜಾಂಡ್ರೊ ಇ. ಕ್ಯಾರಿಲ್ಸ್ ಮೆಕ್ಸಿಕೊದಲ್ಲಿ "ಬೈಟ್ ಮಾಟಾಬಿಚೋಸ್" (ಬೈಟ್ ಬಗ್ಕಿಲ್ಲರ್) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ನ ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ ಪಡೆದರು. ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ನೆಟ್ / ಎರ್ನ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ವೈರಸ್-ಎಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೇಲ್ ಮಾಡುವ ಪಟ್ಟಿಯ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ (ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್), ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್), ಜಾನ್ ಮೆಕಾಫಿ (ಮೆಕಾಫಿ), ಲೂಯಿಸ್ ಕೊರನ್ಸ್ (ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ), ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್ (ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್), ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್, ಜಾರ್ಕ್ ಆರ್ಬಾಕ್ (ಅವಿರಾ) ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ (ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್). ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ, ಐಸ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ [[:en:FRISK Software International|ಎಫ್-ಪ್ರೊಟ್ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು (ಅವರು ಫ್ರಿಸ್ಕ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು).<ref name="VIRUS-L mailing list">{{cite web |url=http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |title=The 'Security Digest' Archives (TM) : www.phreak.org-virus_l |url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20100105064155/http://securitydigest.org/virus/mirror/www.phreak.org-virus_l/ |archive-date=January 5, 2010}}</ref> ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ (೧೯೮೨ ರಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾರಿ ಹೆಂಡ್ರಿಕ್ಸ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು) ಮ್ಯಾಕಿಂತೋಷ್ (ಎಸ್ಎಎಂ) ಗಾಗಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಎಸ್ಎಎಂ ೨.೦, ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಎಸ್ಎಎಂ ಅನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಅನೇಕವು ಸೇರಿವೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|title=Symantec Softwares and Internet Security at PCM|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701134751/http://www.pcm.com/n/Symantec-Softwares/manufacturers-14|archive-date=July 1, 2014}}</ref> ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಹ್ರುಸ್ಕಾ ಮತ್ತು ಪೀಟರ್ ಲ್ಯಾಮರ್ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಸೋಫೋಸ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ವೈರಸ್ ಬಸ್ಟರ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು (ಇದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೋಫೋಸ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ). ===೧೯೯೦-೨೦೦೦ ಅವಧಿ (ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ)=== ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಪೇನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮೈಕೆಲ್ ಉರಿಜಾರ್ಬರೆನಾ [[:en:Panda Security|ಪಾಂಡಾ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ]] (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಾ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web |url = http://www.gtts2012.com/panda-security/ |title = Panda Security |first = Sharanya |last = Naveen |access-date = May 31, 2016 |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20160630011311/http://www.gtts2012.com/panda-security/ |archive-date = June 30, 2016 |df = mdy-all }}</ref> ಹಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ಭದ್ರತಾ ಸಂಶೋಧಕ ಪೆಟರ್ ಸ್ಜೋರ್ ಪಾಶ್ಚರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ, ಗಿಯಾನ್ಫ್ರಾಂಕೊ ಟೊನೆಲ್ಲೊ ವಿರಿಟ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪ್ಲೋರರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ನಂತರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಟಿಜಿ ಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|title=Who we are – TG Soft Software House|website=www.tgsoft.it|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141013184853/http://www.tgsoft.it/english/about_eng.asp|archive-date=October 13, 2014}}</ref> ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ, [[:en:CARO|ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್]] (ಸಿಎಆರ್ಒ) ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.caro.org/articles/naming.html|title=A New Virus Naming Convention (1991) – CARO – Computer Antivirus Research Organization|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813050343/http://caro.org/articles/naming.html|archive-date=August 13, 2011}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಸಿಎಆರ್‌ಒ "ವೈರಸ್ ನೇಮಿಂಗ್ ಸ್ಕೀಮ್" ಅನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಫ್ರಿರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಹೆಸರಿಸುವ ಯೋಜನೆಯು ಈಗ ಹಳತಾಗಿದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಭದ್ರತಾ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧಕರು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಏಕೈಕ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮಾನದಂಡವಾಗಿ ಇದು ಉಳಿದಿದೆ. ಸಿಎಆರ್‌ಒ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ: ಅಲನ್ ಸೊಲೊಮನ್, ಕಾಸ್ಟಿನ್ ರೈಯು, ಡಿಮಿಟ್ರಿ ಗ್ರಿಯಾಜ್ನೋವ್, ಯುಜೀನ್ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ, ಫ್ರಿಡ್ರಿಕ್ ಸ್ಕುಲಾಸನ್, ಇಗೊರ್ ಮುಟ್ಟಿಕ್, ಮಿಕ್ಕೊ ಹಿಪ್ಪೊನೆನ್, ಮಾರ್ಟನ್ ಈಜುಗಾರ, ನಿಕ್ ಫಿಟ್ಜ್ ಗೆರಾಲ್ಡ್, ಪ್ಯಾಡ್ಗೆಟ್ ಪೀಟರ್ಸನ್, ಪೀಟರ್ ಫೆರ್ರಿ, ರಿಘರ್ಡ್ ಜ್ವಿಯೆನ್ಬರ್ಗ್ ಮತ್ತು ವೆಸೆಲಿನ್ ಬೊಂಟ್ಚೆವ್ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ.<ref>{{cite web|title=CARO Members|url=http://www.caro.org/users/index.html|publisher=CARO|access-date=June 6, 2011|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718173410/http://www.caro.org/users/index.html|archive-date=July 18, 2011}}</ref><ref>[http://caro.org/users/igor.html CAROids, Hamburg 2003] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20141107045334/http://caro.org/users/igor.html |date=November 7, 2014}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ [[:en:Norton AntiVirus|ನಾರ್ಟನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್‌ನ]] ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಜೆಕ್ ಗಣರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ, ಜಾನ್ ಗ್ರಿಟ್ಜ್ಬಾಚ್ ಮತ್ತು ಟೊಮಾಸ್ ಹೋಫರ್ ಎವಿಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಿಸಾಫ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು), ತಮ್ಮ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಗಾರ್ಡ್ (ಎವಿಜಿ) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಫಿನ್ಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ (೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪೆಟ್ರಿ ಅಲ್ಲಾಸ್ ಮತ್ತು ರಿಸ್ಟೋ ಸಿಲಾಸ್ಮಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು - ಡೇಟಾ ಫೆಲೋಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ವೆಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊದಲ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂದು ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.f-secure.com/weblog/ |title=F-Secure Weblog : News from the Lab |publisher=F-secure.com |access-date=September 23, 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120923084039/http://www.f-secure.com/weblog/ |archive-date=September 23, 2012}}</ref> ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ, [[:en:European Institute for Computer Antivirus Research|ಯುರೋಪಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಫಾರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಿಸರ್ಚ್]] (ಇಐಸಿಎಆರ್) ಅನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web|title=About EICAR|url=http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|work=EICAR official website|access-date=October 28, 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180614161636/http://www.eicar.org/6-0-General-Info.html|archive-date=June 14, 2018}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |title=Test Files and Product Evaluation: the Case for and against Malware Simulation |first1=David|last1=Harley|first2=Lysa|last2=Myers|first3=Eddy|last3=Willems |work=AVAR2010 13th Association of anti Virus Asia Researchers International Conference |access-date=June 30, 2011|archive-url = https://web.archive.org/web/20110929040553/http://www.eset.com/resources/white-papers/AVAR-EICAR-2010.pdf |archive-date = September 29, 2011}}</ref> ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಇಗೊರ್ ಡ್ಯಾನಿಲೋವ್ ಸ್ಪೈಡರ್ ವೆಬ್ ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಅದು ನಂತರ ಡಾ.ವೆಬ್ ಆಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |title=Dr. Web LTD Doctor Web / Dr. Web Reviews, Best AntiVirus Software Reviews, Review Centre |publisher=Reviewcentre.com |access-date=February 17, 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140223163636/http://www.reviewcentre.com/reviews95169.html |archive-date=February 23, 2014}}</ref> ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೨೮,೬೧೩ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.<ref name="ReferenceA">[In 1994, AV-Test.org reported 28,613 unique malware samples (based on MD5). "A Brief History of Malware; The First 25 Years"]</ref> ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಇತರ ಕಂಪನಿಗಳು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದವು. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ರೊಮೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಬಿಟ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಇಎಕ್ಸ್ಪರ್ಟ್ (ಎವಿಎಕ್ಸ್) ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಯುಜೀನ್ [[:en:|ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ]] ಮತ್ತು ನಟಾಲಿಯಾ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಲ್ಯಾಬ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|title=BitDefender Product History |url=http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120317052525/http://www.bitdefender.co.uk/site/Main/view/product-history.html |archive-date=March 17, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://infowatch.com/company/management|title=InfoWatch Management|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|publisher=InfoWatch|access-date=August 12, 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821073955/http://infowatch.com/company/management|archive-date=August 21, 2013}}</ref> ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, "[[:en:Staog|ಸ್ಟಾಗ್]]" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ "ಇನ್ ದ್ ವಲ್ಡ್" ಲಿನಕ್ಸ್ ವೈರಸ್ ಸಹ ಇತ್ತು.<ref>{{cite web|url=https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|title=Linuxvirus – Community Help Wiki|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170324032340/https://help.ubuntu.com/community/Linuxvirus|archive-date=March 24, 2017}}</ref> ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೯೮,೪೨೮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೦-೨೦೦೫ ರ ಅವಧಿ=== * ೨೦೦೦ ದಲ್ಲಿ, ರೈನರ್ ಲಿಂಕ್ ಮತ್ತು ಹೊವಾರ್ಡ್ ಫುಹ್ಸ್ ''ಓಪನ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್'' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=http://openantivirus.org|title=Sorry – recovering...|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826133818/http://openantivirus.org/|archive-date=August 26, 2014}}</ref> * * ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ, ಥಾಮಸ್ ಕೋಜ್ಮ್ ''[[:en:ClamAV|ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ]]'' ನ ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು, ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿದೆ.<ref>{{cite web |url=http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |title=Sourcefire acquires ClamAV |publisher=ClamAV |date=August 17, 2007 |access-date=February 12, 2008 |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20071215031743/http://www.clamav.org/2007/08/17/sourcefire-acquires-clamav/ |archive-date=December 15, 2007}}</ref> ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಕ್ಲಾಮ್‌ಎ‌ವಿ ಅನ್ನು [[:en:Sourcefire|ಸೋರ್ಸ್ ಫೈರ್]] ಖರೀದಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ [[ಸಿಸ್ಕೋ ಕಂಪನಿ|ಸಿಸ್ಕೊ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್]] ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{cite web| url=http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html| title=Cisco Completes Acquisition of Sourcefire| date=October 7, 2013| website=cisco.com| access-date=June 18, 2014| archive-url= https://web.archive.org/web/20150113145121/http://www.cisco.com/web/about/ac49/ac0/ac1/ac259/sourcefire.html |archive-date=January 13, 2015| url-status=live}}</ref> * * ೨೦೦೨ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ನಲ್ಲಿ, [[:en:Morten Lund (investor)|ಮಾರ್ಟೆನ್ ಲುಂಡ್]] ಮತ್ತು ಥೀಸ್ ಸೊಂಡರ್ಗಾರ್ಡ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸಹ-ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.<ref>[http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html Der Unternehmer – brand eins online] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121122114224/http://www.brandeins.de/magazin/bewegt-euch/der-unternehmer.html |date=November 22, 2012}}. Brandeins.de (July 2009). Retrieved on January 3, 2017.</ref> * * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, [[:en:AV-TEST|ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್]] ತಮ್ಮ ಡೇಟಾಬೇಸ್ನಲ್ಲಿ ೩೩೩,೪೨೫ ಅನನ್ಯ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ಇವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ===೨೦೦೫-೨೦೧೪ರ ಅವಧಿ=== ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ಆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ೫,೪೯೦,೯೬೦ ಹೊಸ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು (ಎಂಡಿ ೫ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ) ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ೨೦೧೨ ಮತ್ತು ೨೦೧೩ ರಲ್ಲಿ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ದಿನಕ್ಕೆ ೩೦೦,೦೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦,೦೦೦ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹೊಸ ಮಾಲ್ವೇರ್ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿವೆ.<ref>{{cite magazine|title=The digital detective: Mikko Hypponen's war on malware is escalating |first=Greg |last=Williams |magazine=Wired |date=April 2012 |url=https://www.wired.co.uk/magazine/archive/2012/04/features/the-digital-detective |archive-url= https://web.archive.org/web/20160315051548/http://www.wired.co.uk/magazine/archive/2012/04/features/the-digital-detective |archive-date=March 15, 2016 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ted.com/talks/james_lyne_everyday_cybercrime_and_what_you_can_do_about_it.html|title=Everyday cybercrime – and what you can do about it|url-status=live |archive-url= https://web.archive.org/web/20140220062643/http://www.ted.com/talks/james_lyne_everyday_cybercrime_and_what_you_can_do_about_it.html |archive-date=February 20, 2014}}</ref> ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್ವೇರ್ ಹಲವಾರು ವಿಭಿನ್ನ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಉದಾ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಇಮೇಲ್ ಮತ್ತು ನೆಟ್ವರ್ಕ್ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಮಟ್ಟದ ಮಾಡ್ಯೂಲ್ಗಳು) ಮತ್ತು ಪತ್ತೆ ಕ್ರಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ, ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಕಡತಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು ರಕ್ಷಣಾ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು: * [[:en:Microsoft Word|ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್ ನಂತಹ]] [[:en:Word processor|ವರ್ಡ್ ಪ್ರೊಸೆಸರ್]] ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಶಕ್ತಿಯುತ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳು ಅಪಾಯವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವು. ವೈರಸ್ ಬರಹಗಾರರು ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಇದರರ್ಥ ಗುಪ್ತ ಲಗತ್ತಿಸಲಾದ ಮ್ಯಾಕ್ರೊಗಳೊಂದಿಗೆ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಗಳು ಈಗ ಸೋಂಕಿನಿಂದ ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು. * * ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗದ ಫೈಲ್ ಸ್ವರೂಪಗಳ ಒಳಗೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬಹುದಾದ ಆಬ್ಜೆಕ್ಟ್ ಗಳನ್ನುಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಆ ಫೈಲ್ ಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವುದು ಅಪಾಯಕ್ಕೆಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. * ನಂತರದ ಇಮೇಲ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ನ ಔಟ್‌ಲುಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಔಟ್‌ಲುಕ್, ಇಮೇಲ್ ಹುದುಗಿರುವ ವೈರಸ್‌ಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಸಂದೇಶವನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಅಥವಾ ಪೂರ್ವವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸೋಂಕಿಗೆ ಒಳಗಾಗಬಹುದು.<ref>{{cite web|url = http://news.cnet.com/2100-1001-271267.html|title = New virus travels in PDF files|access-date = October 29, 2011|date = August 7, 2001|url-status = live|archive-url = https://web.archive.org/web/20110616051806/http://news.cnet.com/2100-1001-271267.html|archive-date = June 16, 2011|df = mdy-all}}</ref> * ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ, ಎಫ್-ಸೆಕ್ಯೂರ್ ಎಂಬ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ಲೈಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆಂಟಿ-ರೂಟ್ಕಿಟ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಮೊದಲ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ.<ref>{{cite web|url = http://www.slipstick.com/outlook/antivirus.htm|title = Protecting Microsoft Outlook against Viruses|access-date = June 18, 2009|last = Slipstick Systems|date=February 2009| archive-url= https://web.archive.org/web/20090602233638/http://www.slipstick.com/outlook/antivirus.htm| archive-date= June 2, 2009 | url-status= live}}</ref> ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಳಕೆದಾರರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಜಾನ್ ಒಬೆರ್ಹೈಡ್ ಮೊದಲು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಕ್ಲೌಡ್ ಆಧಾರಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು.<ref>{{cite web|url=https://www.usenix.org/legacy/event/sec08/tech/full_papers/oberheide/oberheide_html/index.html|title=CloudAV: N-Version Antivirus in the Network Cloud|publisher=usenix.org|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826115701/https://www.usenix.org/legacy/event/sec08/tech/full_papers/oberheide/oberheide_html/index.html|archive-date=August 26, 2014}}</ref> ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಮೆಕಾಫಿ ಲ್ಯಾಬ್ಸ್ ಉದ್ಯಮದ ಮೊದಲ ಕ್ಲೌಡ್-ಆಧಾರಿತ ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ವೈರಸ್‌ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಆರ್ಟೆಮಿಸ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿತು. ಇದನ್ನು ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಎವಿ-ತುಲನಾತ್ಮಕತೆಯಿಂದ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ [[:en:McAfee VirusScan|ಮ್ಯಾಕ್‌ಎ‌ಫಿ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ನಲ್ಲಿ]] ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.<ref>[http://www.av-comparatives.org/wp-content/uploads/2008/01/sp_fdt_mcafee_200802_en.pdf McAfee Artemis Preview Report] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160403110306/http://www.av-comparatives.org/wp-content/uploads/2008/01/sp_fdt_mcafee_200802_en.pdf |date=April 3, 2016}}. av-comparatives.org</ref><ref>[http://library.corporate-ir.net/library/10/104/104920/items/313409/MFEFQ308Oct30Final.pdf McAfee Third Quarter 2008] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160403020632/http://library.corporate-ir.net/library/10/104/104920/items/313409/MFEFQ308Oct30Final.pdf |date=April 3, 2016}}. corporate-ir.net</ref> ಕ್ಲೌಡ್ ಎವಿ ಭದ್ರತಾ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ತುಲನಾತ್ಮಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು - ಎವಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳ ಭಾಗವು ಪರೀಕ್ಷಕರ ನಿಯಂತ್ರಣದಿಂದ ಹೊರಗಿತ್ತು (ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಿದ ಎವಿ ಕಂಪನಿಯ ಸರ್ವರ್ಗಳಲ್ಲಿ) ಇದರಿಂದಾಗಿ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಪುನರಾವರ್ತಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, [[:en:Anti-Malware Testing Standards Organization|ಮಾಲ್ವೇರ್-ವಿರೋಧಿ ಪರೀಕ್ಷಾ ಮಾನದಂಡಗಳ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎಎಂಟಿಎಸ್ಒ)]] ಕ್ಲೌಡ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ವಿಧಾನದ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಮೇ ೭, ೨೦೦೯ ರಂದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.<ref>{{cite web |url=http://www.amtso.org/download/amtso-best-practices-for-testing-in-the-cloud-security-products|title=AMTSO Best Practices for Testing In-the-Cloud Security Products|publisher=AMTSO|url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20160414175042/http://www.amtso.org/download/amtso-best-practices-for-testing-in-the-cloud-security-products/|archive-date=April 14, 2016|access-date=March 21, 2016}}</ref> ೨೦೧೧ ರಲ್ಲಿ, ಎವಿಜಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಕ್ಲೌಡ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಪ್ರೊಟೆಕ್ಟಿವ್ ಕ್ಲೌಡ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.avgsecurity.co.za/technology-overview |title=TECHNOLOGY OVERVIEW |website=AVG Security |access-date=February 16, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150602055929/http://www.avgsecurity.co.za/technology-overview |archive-date=June 2, 2015}}</ref> ===೨೦೧೪-ಪ್ರಸ್ತುತ: ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯ ಏರಿಕೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಬಲವರ್ಧನೆ=== [[:en:Bromium|ಬ್ರೋಮಿಯಂನ]] ಒಂದು ವಿಧಾನವು ಅಂತಿಮ ಬಳಕೆದಾರರು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಕೋಡ್ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ಡೆಸ್ಕ್ ಟಾಪ್ ಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮೈಕ್ರೋ-ವರ್ಚುಯಲೈಸೇಶನ್ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. [[:en:SentinelOne|ಸೆಂಟಿನೆಲ್ ಒನ್]] ಮತ್ತು [[:en:VMware Carbon Black|ಕಾರ್ಬನ್ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ನ]] ಮತ್ತೊಂದು ವಿಧಾನವು ನೈಜ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವ ಮಾರ್ಗದ ಸುತ್ತಲೂ ಪೂರ್ಣ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೂಲಕ ನಡವಳಿಕೆಯ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಸೈಲಾನ್ಸ್ ಯಂತ್ರ ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಕೃತಕ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.<ref name="NetworkWorld">{{cite web|url=http://www.networkworld.com/article/2466793/security0/start-up-offers-up-endpoint-detection-and-response-for-behavior-based-malware-detection.html|title=Start-up offers up endpoint detection and response for behavior-based malware detection|first=Ellen|last=Messmer|publisher=networkworld.com|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150205023309/http://www.networkworld.com/article/2466793/security0/start-up-offers-up-endpoint-detection-and-response-for-behavior-based-malware-detection.html|archive-date=February 5, 2015|date=2014-08-20}}</ref><ref name="HSToday.US">{{cite web|url=http://www.hstoday.us/briefings/industry-news/single-article/bromium-research-reveals-insecurity-in-existing-endpoint-malware-protection-deployments/05ccfa234d62872b3d3a5422f2cbd4bd.html|title=Homeland Security Today: Bromium Research Reveals Insecurity in Existing Endpoint Malware Protection Deployments|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924031641/http://www.hstoday.us/briefings/industry-news/single-article/bromium-research-reveals-insecurity-in-existing-endpoint-malware-protection-deployments/05ccfa234d62872b3d3a5422f2cbd4bd.html|archive-date=September 24, 2015}}</ref> ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು, ಈ ಸಹಿ-ರಹಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು "ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯ" ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿವೆ ಮತ್ತು ಕೋಲ್ಫೈರ್ ಮತ್ತು ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಡಿಫೆನ್ಸ್ ನಂತಹ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಬದಲಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಾಗಿ ತ್ವರಿತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಅಳವಡಿಕೆಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿವೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/thomasbrewster/2016/07/06/duelling-unicorns-crowdstrike-vs-cylance-in-brutal-battle-to-knock-hackers-out/#9cd0a3b12114|title=Duelling Unicorns: CrowdStrike Vs. Cylance In Brutal Battle To Knock Hackers Out|work=Forbes|date=July 6, 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160911015121/http://www.forbes.com/sites/thomasbrewster/2016/07/06/duelling-unicorns-crowdstrike-vs-cylance-in-brutal-battle-to-knock-hackers-out/#9cd0a3b12114|archive-date=September 11, 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.cylance.com/cylanceprotect-achieves-hipaa-security-rule-compliance-certification|title=CylancePROTECT® Achieves HIPAA Security Rule Compliance Certification|publisher=Cylance|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20161022023812/https://www.cylance.com/cylanceprotect-achieves-hipaa-security-rule-compliance-certification|archive-date=October 22, 2016|access-date=October 21, 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.trendmicro.com/us/business/xgen/index.html?cm_mmc=VURL:www.trendmicro.com-_-VURL-_-/xgen/index.html-_-vanity|title=Trend Micro-XGen|date=October 18, 2016|publisher=Trend Micro|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221074459/http://www.trendmicro.com/us/business/xgen/index.html?cm_mmc=VURL%3Awww.trendmicro.com-_-VURL-_-%2Fxgen%2Findex.html-_-vanity|archive-date=December 21, 2016}}</ref> ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮಾರಾಟಗಾರರಾದ ಟ್ರೆಂಡ್ ಮೈಕ್ರೊ, ಸಿಮ್ಯಾಂಟೆಕ್ ಮತ್ತು ಸೋಫೋಸ್ ತಮ್ಮ ಪೋರ್ಟ್ ಫೋಲಿಯೊಗಳಲ್ಲಿ "ಮುಂದಿನ-ತಲೆಮಾರಿನ" ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಫಾರೆಸ್ಟರ್ ಮತ್ತು ಗಾರ್ಟ್ನರ್ ನಂತಹ ವಿಶ್ಲೇಷಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಅನ್ನು "ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಲ್ಲ" ಮತ್ತು "ಹಳತಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಕರೆದಿವೆ.<ref>{{Cite news|url=http://thevarguy.com/blog/anti-virus-dead-shift-toward-next-gen-endpoints|title=Is Anti-virus Dead? The Shift Toward Next-Gen Endpoints|last=Potter|first=Davitt|date=June 9, 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220093921/http://thevarguy.com/blog/anti-virus-dead-shift-toward-next-gen-endpoints|archive-date=December 20, 2016}}</ref><ref>[https://www.forrester.com/report/The+Forrester+Wave+Endpoint+Security+Suites+Q4+2016/-/E-RES113145 The Forrester Wave™: Endpoint Security Suites, Q4 2016] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161022024840/https://www.forrester.com/report/The+Forrester+Wave+Endpoint+Security+Suites+Q4+2016/-/E-RES113145 |date=October 22, 2016}}. Forrester.com (October 19, 2016). Retrieved on 2017-01-03.</ref> ವಿಂಡೋಸ್ ೮ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, [[:en:Microsoft Defender Antivirus|ವಿಂಡೋಸ್ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಬ್ರಾಂಡ್]] ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವಿಂಡೋಸ್ ತನ್ನದೇ ಆದ ಉಚಿತ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.<ref>{{Cite web |author1=Paul Wagenseil |date=2016-05-25 |title=Is Windows Defender Good Enough? Not Yet |url=https://www.tomsguide.com/us/avoid-windows-defender,news-22729.html |access-date=2023-12-18 |website=Tom's Guide |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Test antivirus software for Windows 11 - October 2023 |url=https://www.av-test.org/en/antivirus/home-windows/ |access-date=2023-12-18 |website=www.av-test.org |language=en-US}}</ref> ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಟ್ಟ ಪತ್ತೆ ಅಂಕಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಎವಿ-ಟೆಸ್ಟ್ ಈಗ ಡಿಫೆಂಡರ್ ಅನ್ನು ಅದರ ಉನ್ನತ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=https://www.sophos.com/en-us/products/endpoint-antivirus.aspx|title=Next-Gen Endpoint|publisher=Sophos|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20161106204530/https://www.sophos.com/en-us/products/endpoint-antivirus.aspx|archive-date=November 6, 2016}}</ref> ವಿಂಡೋಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಸೇರ್ಪಡೆಯು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಮಾರಾಟದ ಮೇಲೆ ಹೇಗೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು ಎಂಬುದು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ತಿಳಿದಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಾಗಿ ಗೂಗಲ್ ಹುಡುಕಾಟ ದಟ್ಟಣೆಯು ೨೦೧೦ ರಿಂದ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಕುಸಿದಿದೆ. ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ಮೆಕ್‌ಎಫಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |title=Google Trends |url=https://trends.google.com/trends/explore?date=all&q=antivirus&hl=en |access-date=2023-12-18 |website=Google Trends |language=en-US}}</ref><ref>{{cite web|title=McAfee Becomes Intel Security|url=http://s927.t.en25.com/e/es.aspx?s=927&e=269752&elq=1610bb9546d14d169335d6b8d1b37f7c|publisher=McAfee Inc|access-date=January 15, 2014|archive-date=January 15, 2014|archive-url=https://archive.today/20140115034548/http://s927.t.en25.com/e/es.aspx?s=927&e=269752&elq=1610bb9546d14d169335d6b8d1b37f7c|url-status=dead}}</ref> ೨೦೧೬ ರಿಂದ, ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಮಾಣದ ಬಲವರ್ಧನೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. [[:en:Avast|ಅವಾಸ್ಟ್]] ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಎವಿಜಿಯನ್ನು ೧.೩ ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್‌ಗೆ ಖರೀದಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |title=Avast Announces Agreement to Acquire AVG for $1.3B |url=https://press.avast.com/avast-announces-agreement-to-acquire-avg-for-13b |access-date=2023-12-18 |website=Avast Announces Agreement to Acquire AVG for $1.3B |language=en}}</ref> [[:en:Avira|ಅವಿರಾವನ್ನು]] [[:en:Norton AntiVirus|ನಾರ್ಟನ್]] ಮಾಲೀಕ ಜೆನ್ ಡಿಜಿಟಲ್ (ನಂತರ ನಾರ್ಟನ್ ಲೈಫ್ ಲಾಕ್) ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ $ ೩೬೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಗೆ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>{{Cite web |last=Lunden |first=Ingrid |date=2020-12-07 |title=NortonLifeLock acquires Avira in $360M all-cash deal, 8 months after Avira was acquired for $180M |url=https://techcrunch.com/2020/12/07/nortonlifelock-acquires-avira-in-360m-all-cash-deal-8-months-after-avira-was-acquired-for-180m/ |access-date=2023-12-18 |website=TechCrunch |language=en-US}}</ref> ೨೦೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಜೆನ್ ಡಿಜಿಟಲ್‌ನ ಅವಿರಾ ವಿಭಾಗವು ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಬುಲ್ಗಾರ್ಡ್ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅನ್ನು ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅದರ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ನಾರ್ಟನ್‌ಗ್ವ್ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite web |author1=Daniel Todd |date=2022-02-07 |title=BullGuard to drop name in favour of Norton branding |url=https://www.itpro.com/business/business-strategy/367111/bullguard-to-drop-name-in-favour-of-norton-branding |access-date=2023-12-18 |website=channelpro |language=en}}</ref> ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ, ಜೆನ್ ಡಿಜಿಟಲ್ ಅವಾಸ್ತ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು, ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಬ್ರಾಂಡ್ಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಮಾಲೀಕರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸಿತು.<ref>{{Cite web |title=NortonLifeLock Completes Merger with Avast |url=https://press.avast.com/nortonlifelock-completes-merger-with-avast |access-date=2023-12-18 |website=NortonLifeLock Completes Merger with Avast |language=en}}</ref> = '''ವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವ ವಿಧಾನಗಳು''' = ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ವೈರಸ್‌ಗಳ [[ಅಧ್ಯಯನ]]ದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಘನ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಬಿ. ಕೊಹೆನ್‌ರ 1987 ರ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಎಲ್ಲಾ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಂತಹ ಅಲ್ಗಾರಿದಮ್ ಇಲ್ಲ ಎ೦ದು ನಿರೂಪಿಸಿತು. ಆದರು, ರಕ್ಷಣೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಪದರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಉತ್ತಮ ಪತ್ತೆ ದರವನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳಿವೆ: ===== <u><big>ಸ್ಯಾಂಡ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ===== ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಡವಳಿಕೆ-ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ ತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಚಾಲನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವರ್ತನೆಯ ಫಿಂಗರ್‌ಪ್ರಿಂಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವ ಬದಲು, ಇದು ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು ವರ್ಚುವಲ್ [[ಪರಿಸರ]]ದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಲಾಗ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಲಾಗ್ ಮಾಡಲಾದ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತವಾಗಿದೆಯೆ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಎಂಜಿನ್ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ನೈಜ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತಂತ್ರವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂದು ತೋರಿಸಿದರೂ, ಅದರ ಭಾರ ಮತ್ತು ನಿಧಾನತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದನ್ನು ಅಂತಿಮ-ಬಳಕೆದಾರರ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಪರಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ. ==== <big><u>ಸಹಿ ಆಧಾರಿತ ಪತ್ತೆ:-</u></big> ==== ಮಾಲ್ವೇರ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಹಿಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಗಣನೀಯವಾಗಿ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೈಗೆ ಬಂದಾಗ, ಅದನ್ನು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಸಂಶೋಧಕರು ಅಥವಾ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ, ಇದು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ, ಫೈಲ್ನ ಸರಿಯಾದ ಸಹಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ನ ಸಹಿ [https://en.wikipedia.org/wiki/Database ಡೇಟಾಬೇಸ್] ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಿ-ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನವು ಮಾಲ್ವೇರ್ ಏಕಾಏಕಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಬಹುದಾದರೂ, ಮಾಲ್ವೇರ್ ಲೇಖಕರು "'''ಆಲಿಗೋಮಾರ್ಫಿಕ್'''", "'''ಪಾಲಿಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ "'''ಮೆಟಮಾರ್ಫಿಕ್'''" ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವ ಮೂಲಕ ಅಂತಹ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ಗಿಂತ ಒಂದು ಹೆಜ್ಜೆ ಮುಂದೆ ಇರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ==== <u><big>ರೂಟ್‌ಕಿಟ್ ಪತ್ತೆ:-</big></u> ==== ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬಹುದು. [https://en.wikipedia.org/wiki/Rootkit ರೂಟ್‌ಕಿಟ್] ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡದೆಯೇ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮೇಲೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮಟ್ಟದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನಿಷ್ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಬಹುದು. ರೂಟ್‌ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಸಹ ಕಷ್ಟ, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮರು-ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. = '''ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವ''' = ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿತ್ವವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು [[ಡಿಸೆಂಬರ್]] 2007 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟವು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಪರಿಚಿತ ಅಥವಾ ಜ಼ೆರೊ ಡೇ ದಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ. ಈ ಬೆದರಿಕೆಗಳ ಪತ್ತೆ ಪ್ರಮಾಣವು 2006 ರಲ್ಲಿ 40-50% ರಿಂದ 2007 ರಲ್ಲಿ 20-30% ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಯಾವುದೂ ಕೂಡ 100% ವೈರಸ್ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರಿಸಿತು. ನೈಜ-ಪ್ರಪಂಚದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದವುಗಳನ್ನು 99.9% ರಷ್ಟು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ, ಹಾಗೂ [[ಆಗಸ್ಟ್]] 2013 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ 91.1% ರಷ್ಟು ಕಲಪೆವಾದವುಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿತು .ಅನೇಕ ವೈರಸ್ ಸ್ಕ್ಯಾನರ್‌ಗಳು ಸುಳ್ಳು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ, ಹಾನಿಕರವಲ್ಲದ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಲ್‌ವೇರ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತವೆ. ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಸಹಿ ಮಾಡದ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಏನೆ೦ದರೆ, ವೈರಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಕರು ತಮ್ಮ ಹೊಸ ವೈರಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪರೀಕ್ಷಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ವೈಲ್ಡ್" ಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. = '''ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನಾನುಕೂಲಗಳು''' = ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕೆಲವು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು(ಅನಾನುಕೂಲಗಳುನ್ನು) ಹೊಂದಿದೆ, * ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಅದು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಇದಲ್ಲದೆ, ಅನನುಭವಿ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬಳಸುವಾಗ ಸುಳ್ಳು ಭದ್ರತೆಯ ಭಾವಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಹುದು, ತಮ್ಮನ್ನು ಅವೇಧನೀಯರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಒದಗಿಸುವ ಪ್ರಾಂಪ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು. * ತಪ್ಪಾದ ನಿರ್ಧಾರವು ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. * ಆಂಟಿವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂನ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಕರ್ನಲ್ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಸಂಭಾವ್ಯ ದುರುದ್ದೇಶಪೂರಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಫೈಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಿ೦ದ ದಾಳಿಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಮಾರ್ಗವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿತ್ತದೆ. * ಯುಎಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆ ([https://en.wikipedia.org/wiki/National_Security_Agency ಎನ್‌ಎಸ್‌ಎ]) ಮತ್ತು ಯುಕೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ (ಜಿಸಿಎಚ್‌ಕ್ಯು) ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣಿಡಲು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿರುವ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ ಹೆಚ್ಚು ಸವಲತ್ತು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ದೂರಸ್ಥ ದಾಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟವಾಗುವ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ "ಬ್ರೌಸರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟ್ ರೀಡರ್‌ಗಳಂತಹ ಸುರಕ್ಷತೆ-ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಕ್ಲೈಂಟ್-ಸೈಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಹಿಂದೆ ವರ್ಷಗಳಿ೦ದ ಇದೆ. ಇದರರ್ಥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Acrobat ಅಕ್ರೋಬ್ಯಾಟ್] ರೀಡರ್, [https://en.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Word ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವರ್ಡ್] ಅಥವಾ [[ಗೂಗಲ್ ಕ್ರೋಮ್]] ಅಲ್ಲಿನ 90 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಆಂಟಿ-ವೈರಸ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟ". = '''ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು''' = [https://en.wikipedia.org/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation ಎಫ್‌ಬಿಐ ] ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ವೈರಸ್ ಘಟನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 12 ಮಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. 2009 ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ವ್ಯವಹಾರ]]ದ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆಂಟಿವೈರಸ್ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಳಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ 80% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮನೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆಂಟಿವೈರಸ್ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ='''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು'''= ngzl7oacgmowv57pifvb3m98m5px4l2 2 132884 1247844 1242038 2024-10-16T11:35:38Z 106.51.110.92 1247844 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:ಮನೋಜ್ ಪಂಚಮುಖಿ.jpg|alt=Manoj Panchamukhi|thumb|{{Info box person|Name=Manoj Panchamukhi.H|Date of Birth=25th May 2000|Nationality=India|Mother tongue=Kannada}}ಮನೋಜ್ ಪಂಚಮುಖಿ ]] {{Info box person|Manoj Panchamukhi=}} {{Info box person}} Manoj Panchamukhi is an Indian film Actor/Director who predominantly works in Kannada Film Industry (KFI) / Sandalwood known by his works C03, Mute, Sharp5. He started acting in short films in 2018. Manoj Panchamukhi got the title "Daring Star" after he appeared in a video which is the cover version of the song 'Onti Salaga' from the movie Mufti<ref group="Film">'''''Mufti''''' is a 2017 Indian Kannada-language neo-noir action thriller film directed by Narthan, making his debut, and produced by Jayanna Combines</ref>, which got good appreciation. His first short film is Mute which released on May 16th 2018 which got good response by the audience which further continued by the sequel Mute 2 which released on June 7th 2018. The next venture of Manoj was C03<ref group="Film">A 2018 Kannada horror short film which simultaneously released in five languages</ref> ( released on December 8th 2018 ) which got a huge response all over. The film was released in five Indian languages ( Kannada, Telugu, Hindi, Tamil and Malayalam ) on the same day and become first pan Indian short film. After this he made sequel for C03 I.e., The Conclusion C03 which released on 25th May 2019 and become a block buster. Later he continued his venture through his works like Mareyada Kaanike, Avane Kaarana, Lockdown, Sharp5. In his recent work Saadhaneya Haadiyalli he created a record by performing 14 different roles.The movie revolves around all his earlier movie characters where they meet together. ಮನೋಜ್ ಪಂಚಮುಖಿ ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟ/ನಿರ್ದೇಶಕ, ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಕನ್ನಡ ಫಿಲ್ಮ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ (ಕೆಎಫ್‌ಐ) / ಸ್ಯಾಂಡಲ್‌ವುಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಅವರು 2018ರಲ್ಲಿ ಕಿರುಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರ ಮೊದಲ ಕಿರುಚಿತ್ರ ಮ್ಯೂಟ್ ಮೇ 16, 2018 ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು, ಇದು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಂದ ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಪಡೆಯಿತು, ನಂತರ ಜೂನ್ 7, 2018 ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮ್ಯೂಟ್ 2 ಮುಂದುವರೆದ ಭಾಗವಾಗಿ ಮೂಡಿಬಂತು. ಮನೋಜ್ ಅವರ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರ C03 (ಡಿಸೆಂಬರ್ 8, 2018 ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು) ಇದು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಭಾರಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಪಡೆಯಿತು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಒಂದೇ ದಿನ ಐದು ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ (ಕನ್ನಡ, ತೆಲುಗು, ಹಿಂದಿ, ತಮಿಳು ಮತ್ತು ಮಲಯಾಳಂ) ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪ್ಯಾನ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಕಿರುಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಇದರ ನಂತರ ಅವರು ದಿ ಕನ್‌ಕ್ಲೂಷನ್ C03 ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತೆ ಗಮನ ಸೆಳೆದರು, ಇದು 25 ಮೇ 2019 ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಬ್ಲಾಕ್ ಬಸ್ಟರ್ ಆಯಿತು. ನಂತರ ಅವರು ಮರೆಯದ ಕಾಣಿಕೆ, ಅವನೇ ಕಾರಣ, ಲಾಕ್‌ಡೌನ್, ಶಾರ್ಪ್ 5 ನಂತಹ ಸಿನಿಮಾಗಳ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಸಾಹಸವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದರು. ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಚಿತ್ರ ಸಾಧನೆ ಹಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು 14 ವಿಭಿನ್ನ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮೂಲಕ ವಿಶ್ವ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಅವರ ಹಿಂದಿನ ಎಲ್ಲಾ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪಾತ್ರಗಳ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತದೆ. == Biography [ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ ] == Manoj Panchamukhi.H was born on 25th may 2000 in Bellary city, Karnataka. His father is Sri H.Madhusudhana and mother Smt.Parimala Madhusudhana. He has one younger brother Amogh Panchamukhi.H Manoj did his nursery in St.Anne's Lion's convent school in Bagalkot, Karnataka. He made his earlier studies in Sharada Vidya Peeta in Bellary and higher primary and High school in [http://balabharathibellary.blogspot.com/?m=1 Bala Bharathi Vivekananda High school] in Bellary. He joined V.V.Sangha's Independent PU college for his later studies. He is Graduated from iCAT Design and Media College - Bangalore in the year 2022. He has done his Bachelor's degree in Bachelor of Visual Arts (BVA) - Animation and Multimedia ( Spec. In VFX ). He has worked as a VFX compositor in Radiance FX Media Services - Bangalore for 2 years ( 2022 - 2024 ). Then He joined Unicorn Entertainment and currently working there as a Lead VFX Compositor. Till now he has worked in the vfx team for the recent films Vikrant Rona, Waltair Veerayya, UI, Salaar, Jimmy, Desai, KD, Bagheera, Pushpa 2, etc., ಮನೋಜ್ ಪಂಚಮುಖಿ.ಹೆಚ್ ಅವರು 25 ಮೇ 2000 ರಂದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಬಳ್ಳಾರಿ ನಗರದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ತಂದೆ ಶ್ರೀ ಹೆಚ್.ಮಧುಸೂಧನ ಮತ್ತು ತಾಯಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಪರಿಮಳ ಮಧುಸೂಧನ. ಅವರಿಗೆ ಒಬ್ಬ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರ ಅಮೋಘ ಪಂಚಮುಖಿ.ಹೆಚ್ ಮನೋಜ್ ಕರ್ನಾಟಕದ ಬಾಗಲಕೋಟೆ ನಗರದ ಸಂತ ಅನ್ನೇಸ್ ಲಯನ್ಸ್ ಕಾನ್ವೆಂಟ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ನರ್ಸರಿ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಮುಂದಿನ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಬಳ್ಳಾರಿಯ ಶಾರದಾ ವಿದ್ಯಾ ಪೀಠ ಮತ್ತು ಬಳ್ಳಾರಿಯ ಬಾಲ ಭಾರತಿ ವಿವೇಕಾನಂದ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದರು. ವಿ.ವಿ.ಸಂಘದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪದವಿಪೂರ್ವ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ನಂತರದ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಅವರು 2022 ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ iCAT ಡಿಸೈನ್ ಮತ್ತು ಮೀಡಿಯಾ ಕಾಲೇಜ್‌ನಿಂದ ಪದವಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಬ್ಯಾಚುಲರ್ ಆಫ್ ವಿಷುಯಲ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ (BVA) - ಅನಿಮೇಷನ್ ಮತ್ತು ಮಲ್ಟಿಮೀಡಿಯಾದಲ್ಲಿ (ವಿಎಫ್‌ಎಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷತೆ) ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಚುಲರ್ ಪದವಿಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ರೇಡಿಯನ್ಸ್ ಎಫ್‌ಎಕ್ಸ್ ಮೀಡಿಯಾ ಸರ್ವೀಸಸ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿಎಫ್‌ಎಕ್ಸ್ ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿ ಸುಮಾರು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ( 2022 - 2024 ) ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಯುನಿಕಾರ್ನ್ ಎಂಟರ್ಟೈನ್ಮೆಂಟ್ ಎಂಬ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಅವರು ಇತ್ತೀಚಿನ ಚಿತ್ರಗಳಾದ ವಿಕ್ರಾಂತ್ ರೋಣ, ವಾಲ್ತೆರ್ ವೀರಯ್ಯ ,UI, ಸಲಾರ್, ಜಿಮ್ಮಿ, ದೇಸಾಯಿ, ಕೆಡಿ, ಬಘೀರ, ಪುಷ್ಪ 2 ಹಾಗೂ ಇತ್ಯಾದಿ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ vfx ತಂಡದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. == Filmography [ ಕಿರುಚಿತ್ರಗಳು ] == # Mute ( ಮ್ಯೂಟ್ ) # Mute 2 ( ಮ್ಯೂಟ್ ೨ ) # C03 ( ಸಿ೦೩ ) # The Conclusion C03 ( ದಿ ಕನ್ಕ್ಲೂಷನ್ ಸಿ೦೩ ) # Mareyada Kaanike ( ಮರೆಯದ ಕಾಣಿಕೆ ) # Lockdown ( ಲಾಕ್ ಡೌನ್ ) # Avane Kaarana ( ಅವನೇ ಕಾರಣ ) # Sharp5 ( ಶಾರ್ಪ್ ೫ ) # Saadhaneya Haadiyalli ( ಸಾಧನೆಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ) #Maaye ( ಮಾಯೆ ) #∞ ( ಇನ್ಫಿನಿಟಿ ) # Gaja Ganaka ( ಗಜ ಗಣಕ ) # Kannadiga ( ಕನ್ನಡಿಗ ) - [ Cameo and also Editor ] # Kshanika ( ಕ್ಷಣಿಕ ) - [ Cameo and also VFX Supervisor ] # Munnugguve ( ಮುನ್ನುಗ್ಗುವೆ ) - [ Filming... ] # Introvert ( ಇಂಟ್ರೋವರ್ಟ್ ) - [ VFX Supervisor : Filming... ] # Andhathma ( ಅಂಧಾತ್ಮ ) - [ VFX, A.D, Title design ] == Discography ( Cover Songs ) [ ಹಾಡುಗಳು ] == Manoj Panchamukhi also started his own music channel named "Inchara Music" which was officially launched on 'December 8th' 2020 which is a lucky date for Manoj which he believes because of his first successful film C03 also released on the same date 2 years ago ( in 2018 ).Manoj makes instrumental songs in piano in this channel. There are more than 250 piano songs available till now here. Manoj has also acted in cover versions of few famous Kannada songs which are mentioned below : Manoj Panchamukhi also started his own music channel named "Inchara Music" which was officially launched on 'December 8th' 2020 which is a lucky date for Manoj which he believes because of his first successful film C03 also released on the same date 2 years ago ( in 2018 ).Manoj makes instrumental songs in piano in this channel. There are more than 250 piano songs available till now here. Manoj has also acted in cover versions of few famous Kannada songs which are mentioned below : ಮನೋಜ್ ಪಂಚಮುಖಿ ಅವರು "ಇಂಚರ ಮ್ಯೂಸಿಕ್" ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸಂಗೀತ ಚಾನಲ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು, ಇದನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ 'ಡಿಸೆಂಬರ್ 8' 2020 ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು, ಇದು ಮನೋಜ್‌ಗೆ ಅದೃಷ್ಟದ ದಿನಾಂಕವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಅವರ ಮೊದಲ ಯಶಸ್ವಿ ಚಲನಚಿತ್ರ C03 ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಅದೇ ದಿನಾಂಕದಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ( 2018 ರಲ್ಲಿ ).ಮನೋಜ್ ಈ ಚಾನೆಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಪಿಯಾನೋದಲ್ಲಿ ವಾದ್ಯಗಳ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ 250 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಿಯಾನೋ ಹಾಡುಗಳು ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಮನೋಜ್ ಅವರು ಕೆಳಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕನ್ನಡ ಹಾಡುಗಳ ಕವರ್ ಆವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ: # Ee bhumi bannada buguri ( ಈ ಭೂಮಿ ಬಣ್ಣದ ಬುಗುರಿ ) # Tuttu Anna tinnoke ( ತುತ್ತು ಅನ್ನ ತಿನ್ನೋಕೆ ) # Onti Salaga ( ಒಂಟಿ ಸಲಗ ) # Namma maneyali dinavu ( ನಮ್ಮ ಮನೆಯಲಿ ದಿನವೂ ) # Nanna haadu nannadu ( ನನ್ನ ಹಾಡು ನನ್ನದು ) # Banigondu Elle ellide ( ಬಾನಿಗೊಂದು ಎಲ್ಲೆ ಎಲ್ಲಿದೆ ) # Salaam Rocky Bhai ( ಸಲಾಮ್ ರಾಕಿ ಭಾಯ್ ) # Haadondu naa haaduvenu ( ಹಾಡೊಂದು ನಾ ಹಾಡುವೆನು ) # Jackie jackie ( ಜಾಕಿ ಜಾಕಿ ) # Kaalavannu tadeyoru ( ಕಾಲವನ್ನು ತಡೆಯೋರು ) # Mamaravello kogile ello ( ಮಾಮರವೆಲ್ಲೋ ಕೋಗಿಲೆ ಎಲ್ಲೋ ) # Tuvvi tuvvi tuvvi ( ಟುವ್ವಿ ಟುವ್ವಿ ಟುವ್ವಿ ) # Balma Balma ( ಬಲ್ಮ ಬಲ್ಮ ) # Bharate ( ಭರಾಟೆ ) # Bellary Naga ( ಬಳ್ಳಾರಿ ನಾಗ ) # Maretu hoyite nannaya hajari ( ಮರೆತು ಹೋಯಿತೆ ನನ್ನಯ ಹಾಜರಿ ) # Geleya geleya ( ಗೆಳೆಯ ಗೆಳೆಯ ) # Kotigobba 3 ( ಕೋಟಿಗೊಬ್ಬ ೩ ) # Vara bantamma guruvara bantamma ( ವಾರ ಬಂತಮ್ಮ ಗುರುವಾರ ಬಂತಮ್ಮ ) # Premada Kadambari ( ಪ್ರೇಮದ ಕಾದಂಬರಿ ) # Akasha deepavu neenu ( ಆಕಾಶ ದೀಪವು ನೀನು ) #Yaaro Yaaro Geechihoda ( ಯಾರೋ ಯಾರೋ ಗೀಚಿ ಹೋದ ) #Matinalli Helalarenu ( ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾರೆನು ) #Muddu Manase Peddu Manase ( ಮುದ್ದು ಮನಸೆ ಪೆದ್ದು ಮನಸೆ ) #Ninade Nenapu Dinavu Manadalli ( ನಿನದೆ ನೆನಪು ದಿನವು ಮನದಲ್ಲಿ ) #Naakutanti ( ನಾಕುತಂತಿ ) - [ Cover version of Naakutanti serial title song ] ==  As Music Director [ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನ ] == After starting a music related channel (Inchara Music) Manoj got interest in music too. He learnt basics of piano and started making his own tunes. And then he tried making his own music direction for his next film "∞" (Infinity). Although he is not a professional musician he has given his best for this short film in terms of music. ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಸಂಸಂಬಂಸಿದಧಿ ಚಾನೆಅನ್ನು್ (ಇಂಚರ ಮ್ಯೂಸಿಕ್) ಆರಂಭಿಸಿದ ನಂತರ ಮನೋಜ್ ಸಂಗೀತದಲ್ಲೂ ಆಸಕ್ತತೋರಿಸಿದರುತುಇದರ ಫಲವಾಗಿ . ಅವರು ಪಿಯಾ ು ಕಲಿತರು ಮತ್ತು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ರಾಗಗಳನ್ನಸಂಯೋಜಿಸಲುಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ತದನಂತರ ಅವರು ತಮ್ಮ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರ "∞" (ಇನ್ಫಿನಿಟಿ) ಗಾಗಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಅವರು ವೃತ್ತಿಪರ ಸಂಗೀತಗಾರರಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸಂಗೀತದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಕಿರುಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. 1. ∞ ( ಇನ್ಫಿನಿಟಿ ) - ಹಿನ್ನೆಲೆ ಸಂಗೀತ # # # # # # # # # # # # # == As Director [ ನಿರ್ದೇಶನ ] == All his Films and Cover songs are directed by himself except Avane Kaarana ( ಅವನೇ ಕಾರಣ ) which is directed by his friend Mr. Vinay Kumar T.M. Below Mentioned are the cover songs where Manoj directed for others :- # Hrushi bharjari-1 ( cover song of bharjari title track ) [ ಹೃಷಿ ಭರ್ಜರಿ ] # Hrushi bharjari-2 ( Also cameo appearance ) [ ಹೃಷಿ ಭರ್ಜರಿ - ೨ ] # == Awards [ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು] == # Best Experimental Short Film Award for "Maaye" from Indian Film House (IFH) National Short Film Awards 2021-2022 # Best Project Award for "Gaja Ganaka" from iCAT Design and Media College Bangalore's 12th Graduation Showcase - 2022 # Won 3 awards for the Short Film "Gaja Ganaka" from IFH National level short film festival 2022-2023 under the categories : Best Actor - 2nd Place, Best Screenplay - 2nd Place, Best VFX - 3rd Place #Honored with "Yuva Pratibhe" ( Young Talent ) from Sri Guru Raja Seva Mandali at Sri Raghavendra Swamy Mutt ( Teru Beedi ) Bellary, Karnataka on the occasion of Dasara Festival # # # # # <references /> == VFX [ ವಿ.ಎಫ್.ಎಕ್ಸ್ ] == # Vikrant Rona (ವಿಕ್ರಾಂತ್ ರೋಣ) # Waltair Veerayya ( ವಾಲ್ತೆರ್ ವೀರಯ್ಯ ) # Jimmy ( ಜಿಮ್ಮಿ ) # UI ( ಯುಐ ) # Salaar ( ಸಲಾರ್ ) # Nelson ( ನೆಲ್ಸನ್ ) # Just Married ( ಜಸ್ಟ್ ಮ್ಯಾರೀಡ್ ) # Prom Dates ( Netflix Original ) # Pushpa 2 - The Rule ( ಪುಷ್ಪ - 2 ) # KD (ಕೆ.ಡಿ) # Madame Web # Bagheera ( ಬಘೀರ ) # Yuva ( ಯುವ ) # Desai ( ದೇಸಾಯಿ ) #Manikanta ( ಮಣಿಕಂಠ ) - [ Tamil movie : Freelance ] {{Reflist}} ldxj6z0jpki7zxl3j6bcuk778hfldiy 2 146679 1247805 1220654 2024-10-16T03:31:19Z 2240461pranavv 78187 1247805 wikitext text/x-wiki = '''ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ''' = [[ಚಿತ್ರ:Field Trip with Paleontologist Bill Parker.jpg|thumb|241x241px|'''ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು''']] ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಮೊದಲು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಜೀವನದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವಾಗಿದೆ. ಇದು ಜೀವಿಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಪರಸ್ಪರ ಮತ್ತು ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಅವುಗಳ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಅವಲೋಕನಗಳನ್ನು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೫ನೇ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಿಂದೆಯೇ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ತುಲನಾತ್ಮಕ ಅಂಗರಚನಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೇಲೆ ಜಾರ್ಜಸ್ ಕುವಿಯರ್ ಅವರ ಕೆಲಸದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಈ ವಿಜ್ಞಾನವು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ವೇಗವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿತು. ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಭೂವಿಜ್ಞಾನದ ನಡುವಿನ ಗಡಿಯಲ್ಲಿದೆ , ಆದರೆ ಈ ಶಾಸ್ತ್ರ ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ, ಅಂಗರಚನಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಆಧುನಿಕ ಮಾನವರ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಈ ಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಹೊರತುಪಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇಗ ಈ ಶಾಸ್ತ್ರ ಜೀವರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ , ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್  ವಿಜ್ಞಾನಗಳಿಂದ ಪಡೆದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ತಂತ್ರಗಳ ಬಳಕೆಯು ಸುಮಾರು ೪ ಶತಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಜೀವನದ ವಿಕಾಸದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ತಿಳುವಳಿಕೆಯ ನಂತರ, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ವಿಶೇಷ ಉಪ-ವಿಭಾಗಗಳನ್ನಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಜೀವಿಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. "ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ" ದ ಸರಳವಾದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವೆಂದರೆ "ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವನದ ಅಧ್ಯಯನ". ಕ್ಷೇತ್ರವು ಹಿಂದಿನ ಜೀವಿಗಳ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳ ಗುರುತು ಮತ್ತು ಮೂಲ, ಅವುಗಳ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ವಿಕಸನ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |title=Paleontology |url=https://en.wikipedia.org/wiki/Paleontology |access-date=11 January 2024 |website=wikipedia}}</ref> === '''ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ''' === [[ಚಿತ್ರ:William Whewell. Wood engraving by (S. T.), 1866. Wellcome V0006268.jpg|thumb|'''ವಿಲಿಯಂ ವ್ಹೆವೆಲ್''']] ವಿಲಿಯಂ ವ್ಹೆವೆಲ್ (೧೭೮೪ - ೧೮೬೬) [[ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರ]] , ಭೂವಿಜ್ಞಾನ, [[ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ]], ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನ , ಫಿಲಾಲಜಿ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸದೊಂದಿಗೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದ್ದರು. ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಹಿಂದಿನ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಪುನರ್ನಿರ್ಮಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳನ್ನಾಗಿ ವಿಂಗಧಿಸಲಾಗಿದೆ: ಹಿಂದಿನ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ವಿವರಣೆ; ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಬದಲಾವಣೆಯ ಕಾರಣಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು; ಮತ್ತು ಆ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಂಗತಿಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುವುದು. ಭೂತಕಾಲವನ್ನು ವಿವರಿಸುವಾಗ, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮತ್ತು ಇತರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಕಾರಣಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಊಹೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ೧೯೮೦ ರಲ್ಲಿ ಲೂಯಿಸ್ ಮತ್ತು ವಾಲ್ಟರ್ ಅಲ್ವಾರೆಜ್ ಇರಿಡಿಯಮ್ನ ಆವಿಷ್ಕಾರ. === '''ಸಂಬಂಧಿತ ವಿಜ್ಞಾನಗಳು''' === ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಕೆಲವು ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ , ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಮಾನವರು ಮತ್ತು ಮಾನವ ಅವಶೇಷಗಳ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮಾನವರ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಜಾತಿಯಾಗಿ ವಿಕಾಸದ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಮಾನವರ ಬಗ್ಗೆ ಪುರಾವೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ, ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬಹುದು - ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಸ್ಥಳದ ಸುತ್ತಲೂ ಪ್ರಾಣಿ ಅಥವಾ ಸಸ್ಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು , ಅಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಜನರು ಮತ್ತು ಅವರು ಏನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು; ಅಥವಾ ಅವರು ವಾಸಿಸುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಬಹುದು.  ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ, ಆಸ್ಟಿಯಾಲಜಿ , [[ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ]], [[ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]] , [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] ಮತ್ತು [[ಗಣಿತ|ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ವಿಜ್ಞಾನಗಳಿಂದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಎರವಲು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಬಂಡೆಗಳ ಜಿಯೋ ಕೆಮಿಕಲ್ ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಜೀವವು ಹೇಗೆ ಮೊದಲು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತ್ತು ಎಂಬ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಕಾರ್ಬನ್ ಐಸೊಟೋಪ್ ಅನುಪಾತಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯು ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಮತ್ತು ಪೆರ್ಮಿಯನ್-ಟ್ರಯಾಸಿಕ್ ಅಳಿವಿನ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ಹೊಸ ಅಧ್ಯಯನವಾದ, ಮೊಲೆಕ್ಯುಲರ್  ಫಿಲೊಜೆನೆಟಿಕ್ಸನಲ್ಲಿ , ಆಧುನಿಕ ಜೀವಿಗಳ ಡಿಎನ್‌ಎ ಮತ್ತು ಆರ್‌ಎನ್‌ಎಗಳನ್ನು ತುಲನೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಮನುಷ್ಯನ  ಪೂರ್ವಜರ "ವಂಶ ವೃಕ್ಷವನ್ನು" ಮರು-ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಬಹುದು. ಪುರಾತನ ಜೀವಿಗಳ ದೇಹಗಳು ಹೇಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿರಬಹುದು ಎಂಬುದನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲು ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ನ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು  ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಟೈರನ್ನೊಸಾರಸ್‌ನ ಚಲನ ವೇಗ ಮತ್ತು ಕಚ್ಚುವಿಕೆಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಈ ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ಅಳೆಯಬಹುದು ಹಾಗೂ ಎಕ್ಷ ರೇ ಮೈಕ್ರೋಟೊಮೊಗ್ರಫಿ ಎಂಬ ಸಾಧನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಆಂತರಿಕ ವಿವರಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವುದು. ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಆಸ್ಟ್ರೋಬಯಾಲಜಿಗೆ ಸಹ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ, ಜೀವನವು ಹೇಗೆ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿರಬಹುದು ಎಂಬುದರ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಜೀವನದ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ಇತರ ಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವನದ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇರಬಹುದು ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref>{{Cite web |title=Paleontology - Overview |url=https://education.nationalgeographic.org/resource/paleontology/ |access-date=11 January 2024 |website=Nationalgeographic}}</ref> === '''ಉಪವಿಭಾಗಗಳು''' === ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಜ್ಞಾನವು ಹಾಗೂ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ವಿಶೇಷ ಉಪವಿಭಾಗಗಳನ್ನಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಶೇರುಕ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು (ವೇರ್ಟ್ಬ್ರತೆ ಪ್ಯಾಲೆಯಂಟಾಲಜಿ) ಪ್ರಾಚೀನ ಮೀನುಗಳಿಂದ ಆಧುನಿಕ ಸಸ್ತನಿಗಳ ಪೂರ್ವಜರವರೆಗಿನ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಕಶೇರುಕ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು [[ಮೃದ್ವಂಗಿಗಳು]] (ಮೊಲ್ಲುಸ್ಸಿಸ್), [[ಸಂಧಿಪದಿಗಳು]] (ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್‌), ವಲಯವಂತ ಹುಳಗಳು (ಅನೆಲಿಡ್)  ಮತ್ತು ಕಂಟಕ ಚರ್ಮಿಗಳಂತಹ (ಎಕಿನೊಡರ್ಮ್‌) ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನವಾಗಿದೆ. ಪ್ಯಾಲಿಯೊಬೊಟನಿಯಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಗಳ, ಪಾಚಿಗಳ ಮತ್ತು ಶಿಲೀಂಧ್ರಗಳ (ಫಣ್ಗಿ) ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಪಾಲ್ಯಾ ನೊಲಜಿ ಭೂ ಸಸ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೋಟಿಸ್ಟ್‌ಗಳಿಂದ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುವ ಪರಾಗ ಮತ್ತು ಬೀಜಕಗಳ ಅಧ್ಯಯನವಾಗಿದೆ. ಮೈಕ್ರೊಪಾಲಿಯೊಂಟಾಲಜಿ ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮ  ಜೀವಿಗಳ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯ ಅಧ್ಯಯನವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜೀವಿಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುವ ಬದಲು, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವಿಗಳ ನಡುವಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಪರೀಷಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅವುಗಳ ಆಹಾರ ಸರಪಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದಿಂದ ಒಕ್ಸಿಜೆನಿಕ್  ಫೋಟೋಸಿನ್ಥೆಸಿಸ್ ನ (ಆಮ್ಲಜನಕದ ದ್ಯುತಿಸಂಶ್ಲೇಷಣೆ) ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ವಾತಾವರಣದ ಆಮ್ಲಜನಕೀಕರಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಉತ್ಪಾದಕತೆ ಮತ್ತು ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು. ಇದರಿಂದ ಯುಕ್ಯಾರಿಯೋಟಿಕ್ ಕೋಶಗಳ ವಿಕಸನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು, ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲಾ ಬಹುಕೋಶೀಯ ಜೀವಿಗಳ ವಿಕಸನಕ್ಕೂ ಸಹ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಪ್ಯಾಲಿಯೊಕಾಲಜಿಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆಯಾದರೂ,ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವೂ ಭೂಮಿಯ ಹವಾಮಾನದ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ಯಾಲಿಯೊಕ್ಲಿಮಾಟಾಲಜಿಯನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಪ್ಯಾಲಿಯೊಕಾಲಜಿಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದರೂ, ಭೂಮಿಯ ಹವಾಮಾನದ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಡೆವೊನಿಯನ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭೂ ಸಸ್ಯಗಳ ಕ್ಷಿಪ್ರ ವಿಸ್ತರಣೆಯು ವಾತಾವರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರ್ಬನ್ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿತು, ಹಸಿರುಮನೆ (ಗ್ರೀನ್ ಹೌಸ್) ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿತು ಇದರಿಂದ ಕಾರ್ಬೊನಿಫೆರಸ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹಿಮಯುಗವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಬಯೋಸ್ಟ್ರಾಟಿಗ್ರಫಿಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮತ್ತು ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಶಿಲೆಗಳು ರೂಪುಗೊಂಡ ಕಾಲಾನುಕ್ರಮವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಜೈವಿಕ ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಗಳ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವಿತರಣೆಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ಭೌಗೋಳಿಕತೆಯು ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಬದಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಹ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=Subdivisions in Paleontology |url=https://www.vedantu.com/biology/palaeontology |access-date=11 January 2024 |website=Vedantu}}</ref> === '''ಸಾಕ್ಷ್ಯದ ಮೂಲಗಳು:''' === ==== '''ದೇಹದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳು -''' ==== [[ಚಿತ್ರ:Fossil Diversity.png|thumb|234x234px|'''ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳು''']] ಜೀವಿಗಳ ದೇಹಗಳ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ತಿಳಿವಳಿಕೆ ನೀಡುವ ಪುರಾವೆಗಳಾಗಿವೆ. ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ವಿಧಗಳು ಮರ, ಮೂಳೆಗಳು ಮತ್ತು ಚಿಪ್ಪುಗಳು. ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯಾಗುವಿಕೆಯು ಒಂದು ಅಪರೂಪದ ಘಟನೆಯಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳು ಸವೆತ ಅಥವಾ ರೂಪಾಂತರ (ಮೆಟಾಮಾರ್ಫಿಸಮ್)ದಿಂದ ನಾಶವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ದಾಖಲೆಯು ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಜೀವನದ ಇತಿಹಾಸದ ವಿಶಾಲ ಮಾದರಿಗಳನ್ನುವಿವರಿಸಲು ಇದು ಉತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ದಾಖಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಹ ಪಕ್ಷಪಾತಗಳಿವೆ: ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಜೀವಿಗಳು ಅಥವಾ ಜೀವಿಗಳ ಭಾಗಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ವಿಭಿನ್ನ ಪರಿಸರಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಮೃದ್ವಂಗಿಗಳ ಚಿಪ್ಪುಗಳಂತಹ ಈಗಾಗಲೇ ಖನಿಜೀಕರಣಗೊಂಡ ಜೀವಿಗಳ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಮೃದುವಾದ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಅವು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯಾಗುವ ಮೊದಲು ಅವು ಕೊಳೆಯುತ್ತಿದೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ೩೦ ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಫೈಲಾ ಇದ್ದರೂ , ಅರ್ಧಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು  ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಾಗಿ ಕಂಡುಬಂದಿಲ್ಲ. ==== '''ಜಿಯೋಕೆಮಿಕಲ್ ಅವಲೋಕನಗಳು -''' ==== ಜಿಯೋಕೆಮಿಕಲ್ ಅವಲೋಕನಗಳು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದ ಜೈವಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಅಥವಾ ಕೆಲವು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಜೀವವು ಮೊದಲು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಾಗ ಬಂಡೆಗಳ ಭೂರಾಸಾಯನಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು (ಜಿಯೊಕೆಮಿಕಲ್ ಫೀಚರ್ಸ್ ) ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಯುಕಾರ್ಯೋಟಿಕ್ ಕೋಶಗಳ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಬಹುದು. ಕಾರ್ಬನ್ ಐಸೊಟೋಪ್ ಅನುಪಾತಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಪೆರ್ಮಿಯನ್-ಟ್ರಯಾಸಿಕ್ ಅಳಿವಿನ ಘಟನೆಯಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ಪರಿವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು. === '''ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಇತಿಹಾಸ-''' === [[ಚಿತ್ರ:Xenophanes in Thomas Stanley History of Philosophy.jpg|thumb|'''ಗ್ರೀಕ್ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಕ್ಸೆನೋಫೇನ್ಸ್''']] ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಸುಮಾರು ೧೮೦೦ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ಪುರಾತನ ಗ್ರೀಕ್ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಕ್ಸೆನೋಫೇನ್ಸ್ (೫೭೦ – ೪೮೦ ಬಿಸಿಇ)  ಸಮುದ್ರದ ಚಿಪ್ಪುಗಳ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಿಂದ ಕೆಲವು ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳು ಒಮ್ಮೆ ನೀರಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದರು. ಚೀನೀ ನಿಸರ್ಗಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಶೆನ್ ಕುವೊ (೧೦೩೧ - ೧೮೯೫) ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಯ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು , ಅವನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಿದಿರು ತುಂಬಾ ಒಣಗಿದ್ದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಶಿಲಾರೂಪದ ಬಿದಿರಿನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಸಹ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆಗಳು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಇಟಾಲಿಯನ್ ನವೋದಯದಲ್ಲಿ, ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಡಾ ವಿನ್ಸಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಮಹತ್ವದ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಕೇಂದ್ರಿತವಾಗಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ಶಾಖೆಗಳಾದ ಇಚ್ನಾಲಜಿ ಮತ್ತು ದೇಹದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ನಡುವೆ ನಿರಂತರತೆಯ ರೇಖೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಜಾರ್ಜಸ್ ಕ್ಯುವಿಯರ್ ಅವರು ತುಲನಾತ್ಮಕ ಅಂಗರಚನಾಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು  ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಯಾವುದೇ ಜೀವಂತ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹೋಲುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ, ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿಗೆ ಹೋಗಬಹುದು , ಇದು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ದಾಖಲೆಯ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಜ್ಞಾನವು ಭೂವಿಜ್ಞಾನದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸ್ಟ್ರಾಟಿಗ್ರಫಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದೆ. ಮೇರಿ ಅನ್ನಿಂಗ್ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದಳು; ಅವಳು ಸರೀಸೃಪ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದಳು, ಇದು ಮೊದಲ ಸರೀಸೃಪ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. [[ಡಿಎನ್ಎ -(DNA)|ಡಿಎನ್ಎ]] ಮತ್ತು [[ಆರ್‌ಎನ್‌ಎ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ|ಆರ್ ಎನ್ಎ]] ಪ್ಯಾಲಿಯೊಂಟಾಲಜಿಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಅವಶೇಷಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಡಿಎನ್ಎ ಮತ್ತು ಆರ್ ಎನ್ಎ ಮೂಲಕ ಅವರ ಜೀವನ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು. ಇದು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೊಸ ಅರಿವು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಂಶಾನುಗತ ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಮೂಲಕ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ, ಡಿಎನ್ಎ ಮತ್ತು ಆರ್ ಎನ್ಎ ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸಾಧನೆಗಳಾಗಿವೆ.<ref>{{Cite web |title=History of paleontology |url=https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_paleontology |access-date=11 January 2024 |website=wikipedia}}</ref> ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾಲಿಯೊಂಟಾಲಜಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಪ್ರಾಣಿಜಗತ್ತಿನ ಹಿನ್ನಲೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುತ್ತದೆ. ಕನಸಿನ ಅಂತರಾಳದಲ್ಲಿನ ಅದ್ಭುತ ಹಕ್ಕಿಗಳು, ಹಾಗೂ ಇತರ ಪ್ರಾಚೀನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ಮೂಲಕ ನಮಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೂಲಕ ನಾವು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಪರಿಸರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದು. ಇದು ನಮಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಪ್ರಾಣಿ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹೊಂದಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ವಿಜ್ಞಾನದ ಮೂಲಕ ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸದ ಹಿನ್ನಲೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾ ನಮಗೆ ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಅರಿವು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ, ಪ್ಯಾಲಿಯೊಂಟಾಲಜಿ ನಮಗೆ ಹಲವಾರು ಮುಖ್ಯ ವಿದ್ಯಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ, ಅದರ ಮೂಲಕ ಹಲವಾರು ಹೊಸ ಅನುಸಂಧಾನಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ನಾವು ನಮ್ಮ ಭೂಮಿಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಸ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪರಿಚಯಿಸಬಹುದು. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == qz8x0jq98favx9nkclniudmah8mtyi6 1247819 1247805 2024-10-16T05:37:37Z 2240461pranavv 78187 1247819 wikitext text/x-wiki == '''ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ''' == [[ಚಿತ್ರ:Field Trip with Paleontologist Bill Parker.jpg|thumb|241x241px|'''ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು''']] ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಮೊದಲು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಜೀವನದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವಾಗಿದೆ. ಇದು ಜೀವಿಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲು [[ಪಳೆಯುಳಿಕೆ]]ಗಳ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಪರಸ್ಪರ ಮತ್ತು ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಅವುಗಳ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಅವಲೋಕನಗಳನ್ನು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೫ನೇ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಿಂದೆಯೇ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ತುಲನಾತ್ಮಕ ಅಂಗರಚನಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೇಲೆ ಜಾರ್ಜಸ್ ಕುವಿಯರ್ ಅವರ ಕೆಲಸದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಈ ವಿಜ್ಞಾನವು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ವೇಗವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿತು. ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಭೂವಿಜ್ಞಾನದ ನಡುವಿನ ಗಡಿಯಲ್ಲಿದೆ , ಆದರೆ ಈ ಶಾಸ್ತ್ರ ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ, ಅಂಗರಚನಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಆಧುನಿಕ ಮಾನವರ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಈ ಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ಹೊರತುಪಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇಗ ಈ ಶಾಸ್ತ್ರ ಜೀವರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ , ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್  ವಿಜ್ಞಾನಗಳಿಂದ ಪಡೆದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ತಂತ್ರಗಳ ಬಳಕೆಯು ಸುಮಾರು ೪ ಶತಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಜೀವನದ ವಿಕಾಸದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ತಿಳುವಳಿಕೆಯ ನಂತರ, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ವಿಶೇಷ ಉಪ-ವಿಭಾಗಗಳನ್ನಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಜೀವಿಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. "ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ" ದ ಸರಳವಾದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವೆಂದರೆ "ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವನದ ಅಧ್ಯಯನ". ಕ್ಷೇತ್ರವು ಹಿಂದಿನ ಜೀವಿಗಳ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳ ಗುರುತು ಮತ್ತು ಮೂಲ, ಅವುಗಳ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ವಿಕಸನ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |title=Paleontology |url=https://en.wikipedia.org/wiki/Paleontology |access-date=11 January 2024 |website=wikipedia}}</ref> === '''ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ''' === [[ಚಿತ್ರ:William Whewell. Wood engraving by (S. T.), 1866. Wellcome V0006268.jpg|thumb|'''ವಿಲಿಯಂ ವ್ಹೆವೆಲ್''']] ವಿಲಿಯಂ ವ್ಹೆವೆಲ್ (೧೭೮೪ - ೧೮೬೬) [[ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರ]] , ಭೂವಿಜ್ಞಾನ, [[ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ]], ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನ , ಫಿಲಾಲಜಿ ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸದೊಂದಿಗೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದ್ದರು. ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಹಿಂದಿನ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಪುನರ್ನಿರ್ಮಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳನ್ನಾಗಿ ವಿಂಗಧಿಸಲಾಗಿದೆ: ಹಿಂದಿನ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳ ವಿವರಣೆ; ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಬದಲಾವಣೆಯ ಕಾರಣಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು; ಮತ್ತು ಆ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಂಗತಿಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುವುದು. ಭೂತಕಾಲವನ್ನು ವಿವರಿಸುವಾಗ, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮತ್ತು ಇತರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಕಾರಣಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಊಹೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ೧೯೮೦ ರಲ್ಲಿ ಲೂಯಿಸ್ ಮತ್ತು ವಾಲ್ಟರ್ ಅಲ್ವಾರೆಜ್ ಇರಿಡಿಯಮ್ನ ಆವಿಷ್ಕಾರ.<ref>{{cite web |title=fossils |url=https://www.bgs.ac.uk/discovering-geology/fossils-and-geological-time/fossils/#:~:text=What%20is%20a%20fossil%3F,than%2010%20000%20years%20old. |access-date=16 October 2024}}</ref> === '''ಸಂಬಂಧಿತ ವಿಜ್ಞಾನಗಳು''' === [[ಚಿತ್ರ:The fossils from Cretaceous age found in Lebanon.jpg|thumb|256x256px|[[ಪಳೆಯುಳಿಕೆ]]]] ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಕೆಲವು ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ , ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಮಾನವರು ಮತ್ತು ಮಾನವ ಅವಶೇಷಗಳ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮಾನವರ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಜಾತಿಯಾಗಿ ವಿಕಾಸದ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಮಾನವರ ಬಗ್ಗೆ ಪುರಾವೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ, ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬಹುದು - ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಸ್ಥಳದ ಸುತ್ತಲೂ ಪ್ರಾಣಿ ಅಥವಾ ಸಸ್ಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು , ಅಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಜನರು ಮತ್ತು ಅವರು ಏನು ತಿನ್ನುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು; ಅಥವಾ ಅವರು ವಾಸಿಸುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಬಹುದು.  ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ, ಆಸ್ಟಿಯಾಲಜಿ , [[ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ]], [[ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ]] , [[ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ]] ಮತ್ತು [[ಗಣಿತ|ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ]] ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ವಿಜ್ಞಾನಗಳಿಂದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಎರವಲು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಬಂಡೆಗಳ ಜಿಯೋ ಕೆಮಿಕಲ್ ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಜೀವವು ಹೇಗೆ ಮೊದಲು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತ್ತು ಎಂಬ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಕಾರ್ಬನ್ ಐಸೊಟೋಪ್ ಅನುಪಾತಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯು ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಮತ್ತು ಪೆರ್ಮಿಯನ್-ಟ್ರಯಾಸಿಕ್ ಅಳಿವಿನ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ಹೊಸ ಅಧ್ಯಯನವಾದ, ಮೊಲೆಕ್ಯುಲರ್  ಫಿಲೊಜೆನೆಟಿಕ್ಸನಲ್ಲಿ , ಆಧುನಿಕ ಜೀವಿಗಳ ಡಿಎನ್‌ಎ ಮತ್ತು ಆರ್‌ಎನ್‌ಎಗಳನ್ನು ತುಲನೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಮನುಷ್ಯನ  ಪೂರ್ವಜರ "ವಂಶ ವೃಕ್ಷವನ್ನು" ಮರು-ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಬಹುದು. ಪುರಾತನ ಜೀವಿಗಳ ದೇಹಗಳು ಹೇಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿರಬಹುದು ಎಂಬುದನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲು ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ನ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು  ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಟೈರನ್ನೊಸಾರಸ್‌ನ ಚಲನ ವೇಗ ಮತ್ತು ಕಚ್ಚುವಿಕೆಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಈ ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ಅಳೆಯಬಹುದು ಹಾಗೂ ಎಕ್ಷ ರೇ ಮೈಕ್ರೋಟೊಮೊಗ್ರಫಿ ಎಂಬ ಸಾಧನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಆಂತರಿಕ ವಿವರಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವುದು. ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಆಸ್ಟ್ರೋಬಯಾಲಜಿಗೆ ಸಹ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ, ಜೀವನವು ಹೇಗೆ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿರಬಹುದು ಎಂಬುದರ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಜೀವನದ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ಇತರ ಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವನದ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇರಬಹುದು ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.<ref>{{Cite web |title=Paleontology - Overview |url=https://education.nationalgeographic.org/resource/paleontology/ |access-date=11 January 2024 |website=Nationalgeographic}}</ref> === '''ಉಪವಿಭಾಗಗಳು''' === ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಜ್ಞಾನವು ಹಾಗೂ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ವಿಶೇಷ ಉಪವಿಭಾಗಗಳನ್ನಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಶೇರುಕ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು (ವೇರ್ಟ್ಬ್ರತೆ ಪ್ಯಾಲೆಯಂಟಾಲಜಿ) ಪ್ರಾಚೀನ ಮೀನುಗಳಿಂದ ಆಧುನಿಕ ಸಸ್ತನಿಗಳ ಪೂರ್ವಜರವರೆಗಿನ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಕಶೇರುಕ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು [[ಮೃದ್ವಂಗಿಗಳು]] (ಮೊಲ್ಲುಸ್ಸಿಸ್), [[ಸಂಧಿಪದಿಗಳು]] (ಆರ್ತ್ರೋಪಾಡ್‌), ವಲಯವಂತ ಹುಳಗಳು (ಅನೆಲಿಡ್)  ಮತ್ತು ಕಂಟಕ ಚರ್ಮಿಗಳಂತಹ (ಎಕಿನೊಡರ್ಮ್‌) ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನವಾಗಿದೆ. ಪ್ಯಾಲಿಯೊಬೊಟನಿಯಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಗಳ, ಪಾಚಿಗಳ ಮತ್ತು ಶಿಲೀಂಧ್ರಗಳ (ಫಣ್ಗಿ) ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಪಾಲ್ಯಾ ನೊಲಜಿ ಭೂ ಸಸ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೋಟಿಸ್ಟ್‌ಗಳಿಂದ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುವ ಪರಾಗ ಮತ್ತು ಬೀಜಕಗಳ ಅಧ್ಯಯನವಾಗಿದೆ. ಮೈಕ್ರೊಪಾಲಿಯೊಂಟಾಲಜಿ ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮ  ಜೀವಿಗಳ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯ ಅಧ್ಯಯನವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಜೀವಿಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುವ ಬದಲು, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವಿಗಳ ನಡುವಿನ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಪರೀಷಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅವುಗಳ ಆಹಾರ ಸರಪಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದಿಂದ ಒಕ್ಸಿಜೆನಿಕ್  ಫೋಟೋಸಿನ್ಥೆಸಿಸ್ ನ (ಆಮ್ಲಜನಕದ ದ್ಯುತಿಸಂಶ್ಲೇಷಣೆ) ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ವಾತಾವರಣದ ಆಮ್ಲಜನಕೀಕರಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಉತ್ಪಾದಕತೆ ಮತ್ತು ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು. ಇದರಿಂದ ಯುಕ್ಯಾರಿಯೋಟಿಕ್ ಕೋಶಗಳ ವಿಕಸನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು, ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲಾ ಬಹುಕೋಶೀಯ ಜೀವಿಗಳ ವಿಕಸನಕ್ಕೂ ಸಹ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಪ್ಯಾಲಿಯೊಕಾಲಜಿಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆಯಾದರೂ,ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವೂ ಭೂಮಿಯ ಹವಾಮಾನದ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ಯಾಲಿಯೊಕ್ಲಿಮಾಟಾಲಜಿಯನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಪ್ಯಾಲಿಯೊಕಾಲಜಿಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದರೂ, ಭೂಮಿಯ ಹವಾಮಾನದ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಡೆವೊನಿಯನ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭೂ ಸಸ್ಯಗಳ ಕ್ಷಿಪ್ರ ವಿಸ್ತರಣೆಯು ವಾತಾವರಣದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರ್ಬನ್ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿತು, ಹಸಿರುಮನೆ (ಗ್ರೀನ್ ಹೌಸ್) ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿತು ಇದರಿಂದ ಕಾರ್ಬೊನಿಫೆರಸ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹಿಮಯುಗವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಬಯೋಸ್ಟ್ರಾಟಿಗ್ರಫಿಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮತ್ತು ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಶಿಲೆಗಳು ರೂಪುಗೊಂಡ ಕಾಲಾನುಕ್ರಮವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಜೈವಿಕ ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಗಳ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವಿತರಣೆಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ಭೌಗೋಳಿಕತೆಯು ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಬದಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಹ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |title=Subdivisions in Paleontology |url=https://www.vedantu.com/biology/palaeontology |access-date=11 January 2024 |website=Vedantu}}</ref> === '''ಸಾಕ್ಷ್ಯದ ಮೂಲಗಳು:''' === ==== '''ದೇಹದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳು -''' ==== [[ಚಿತ್ರ:Fossil Diversity.png|thumb|234x234px|'''ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳು''']] ಜೀವಿಗಳ ದೇಹಗಳ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ತಿಳಿವಳಿಕೆ ನೀಡುವ ಪುರಾವೆಗಳಾಗಿವೆ. ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ವಿಧಗಳು ಮರ, ಮೂಳೆಗಳು ಮತ್ತು ಚಿಪ್ಪುಗಳು. ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯಾಗುವಿಕೆಯು ಒಂದು ಅಪರೂಪದ ಘಟನೆಯಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳು ಸವೆತ ಅಥವಾ ರೂಪಾಂತರ (ಮೆಟಾಮಾರ್ಫಿಸಮ್)ದಿಂದ ನಾಶವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ದಾಖಲೆಯು ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಜೀವನದ ಇತಿಹಾಸದ ವಿಶಾಲ ಮಾದರಿಗಳನ್ನುವಿವರಿಸಲು ಇದು ಉತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ದಾಖಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಹ ಪಕ್ಷಪಾತಗಳಿವೆ: ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಜೀವಿಗಳು ಅಥವಾ ಜೀವಿಗಳ ಭಾಗಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ವಿಭಿನ್ನ ಪರಿಸರಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಮೃದ್ವಂಗಿಗಳ ಚಿಪ್ಪುಗಳಂತಹ ಈಗಾಗಲೇ ಖನಿಜೀಕರಣಗೊಂಡ ಜೀವಿಗಳ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಮೃದುವಾದ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಅವು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯಾಗುವ ಮೊದಲು ಅವು ಕೊಳೆಯುತ್ತಿದೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ೩೦ ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಫೈಲಾ ಇದ್ದರೂ , ಅರ್ಧಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು  ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಾಗಿ ಕಂಡುಬಂದಿಲ್ಲ. ==== '''ಜಿಯೋಕೆಮಿಕಲ್ ಅವಲೋಕನಗಳು -''' ==== ಜಿಯೋಕೆಮಿಕಲ್ ಅವಲೋಕನಗಳು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದ ಜೈವಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಅಥವಾ ಕೆಲವು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಜೀವವು ಮೊದಲು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಾಗ ಬಂಡೆಗಳ ಭೂರಾಸಾಯನಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು (ಜಿಯೊಕೆಮಿಕಲ್ ಫೀಚರ್ಸ್ ) ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಯುಕಾರ್ಯೋಟಿಕ್ ಕೋಶಗಳ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಬಹುದು. ಕಾರ್ಬನ್ ಐಸೊಟೋಪ್ ಅನುಪಾತಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಪೆರ್ಮಿಯನ್-ಟ್ರಯಾಸಿಕ್ ಅಳಿವಿನ ಘಟನೆಯಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ಪರಿವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು. === '''ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಇತಿಹಾಸ-''' === [[ಚಿತ್ರ:Xenophanes in Thomas Stanley History of Philosophy.jpg|thumb|'''ಗ್ರೀಕ್ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಕ್ಸೆನೋಫೇನ್ಸ್''']] ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರವು ಸುಮಾರು ೧೮೦೦ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ಪುರಾತನ ಗ್ರೀಕ್ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಕ್ಸೆನೋಫೇನ್ಸ್ (೫೭೦ – ೪೮೦ ಬಿಸಿಇ)  ಸಮುದ್ರದ ಚಿಪ್ಪುಗಳ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಿಂದ ಕೆಲವು ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳು ಒಮ್ಮೆ ನೀರಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದರು. ಚೀನೀ ನಿಸರ್ಗಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಶೆನ್ ಕುವೊ (೧೦೩೧ - ೧೮೯೫) ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಯ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು , ಅವನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಿದಿರು ತುಂಬಾ ಒಣಗಿದ್ದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಶಿಲಾರೂಪದ ಬಿದಿರಿನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಸಹ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆಗಳು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಇಟಾಲಿಯನ್ ನವೋದಯದಲ್ಲಿ, ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಡಾ ವಿನ್ಸಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಮಹತ್ವದ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಲಿಯೊನಾರ್ಡೊ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಕೇಂದ್ರಿತವಾಗಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ಶಾಖೆಗಳಾದ ಇಚ್ನಾಲಜಿ ಮತ್ತು ದೇಹದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ನಡುವೆ ನಿರಂತರತೆಯ ರೇಖೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಜಾರ್ಜಸ್ ಕ್ಯುವಿಯರ್ ಅವರು ತುಲನಾತ್ಮಕ ಅಂಗರಚನಾಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು  ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಯಾವುದೇ ಜೀವಂತ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹೋಲುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ, ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಅಳಿವಿನಂಚಿಗೆ ಹೋಗಬಹುದು , ಇದು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ದಾಖಲೆಯ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಜ್ಞಾನವು ಭೂವಿಜ್ಞಾನದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸ್ಟ್ರಾಟಿಗ್ರಫಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದೆ. ಮೇರಿ ಅನ್ನಿಂಗ್ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದಳು; ಅವಳು ಸರೀಸೃಪ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದಳು, ಇದು ಮೊದಲ ಸರೀಸೃಪ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. [[ಡಿಎನ್ಎ -(DNA)|ಡಿಎನ್ಎ]] ಮತ್ತು [[ಆರ್‌ಎನ್‌ಎ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ|ಆರ್ ಎನ್ಎ]] ಪ್ಯಾಲಿಯೊಂಟಾಲಜಿಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಅವಶೇಷಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಡಿಎನ್ಎ ಮತ್ತು ಆರ್ ಎನ್ಎ ಮೂಲಕ ಅವರ ಜೀವನ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು. ಇದು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೊಸ ಅರಿವು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಂಶಾನುಗತ ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಮೂಲಕ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ, ಡಿಎನ್ಎ ಮತ್ತು ಆರ್ ಎನ್ಎ ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸಾಧನೆಗಳಾಗಿವೆ.<ref>{{Cite web |title=History of paleontology |url=https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_paleontology |access-date=11 January 2024 |website=wikipedia}}</ref> ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾಲಿಯೊಂಟಾಲಜಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಪ್ರಾಣಿಜಗತ್ತಿನ ಹಿನ್ನಲೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುತ್ತದೆ. ಕನಸಿನ ಅಂತರಾಳದಲ್ಲಿನ ಅದ್ಭುತ ಹಕ್ಕಿಗಳು, ಹಾಗೂ ಇತರ ಪ್ರಾಚೀನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅವಶೇಷಗಳ ಮೂಲಕ ನಮಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಜೀವರಾಶಿಗಳ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೂಲಕ ನಾವು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಪರಿಸರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದು. ಇದು ನಮಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಪ್ರಾಣಿ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಹೊಂದಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದು ವಿಜ್ಞಾನದ ಮೂಲಕ ನಮ್ಮ ಇತಿಹಾಸದ ಹಿನ್ನಲೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾ ನಮಗೆ ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಅರಿವು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ, ಪ್ಯಾಲಿಯೊಂಟಾಲಜಿ ನಮಗೆ ಹಲವಾರು ಮುಖ್ಯ ವಿದ್ಯಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ, ಅದರ ಮೂಲಕ ಹಲವಾರು ಹೊಸ ಅನುಸಂಧಾನಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ನಾವು ನಮ್ಮ ಭೂಮಿಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಸ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪರಿಚಯಿಸಬಹುದು. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == rmf7oslvl28tozlz5noeqndm3kpgd80 2 158178 1247828 1247570 2024-10-16T09:09:05Z Nikhilesh2340335 89121 1247828 wikitext text/x-wiki ನನ್ನ ಹೆಸರು ನಿಖಿಲೇಶ್ ವಿ. ನಾನು ನನ್ನ ಕುಟುಂಬದೊಂದಿಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಿಎಸ್ಸಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತವನ್ನು ಕ್ರೈಸ್ತ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ವೈದ್ಯನಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದ್ದೆ ಆದರೆ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಅಂಕಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಕಾರಣ ನನಗೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸೀಟು ಸಿಗಲಿಲ್ಲ.ನಾನು ನನ್ನ ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನ್ಯೂ ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಶಾಲೆ(ಬೆಂಗಳೂರು)ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದೆ. 1ನೇ ಪಿಯು ವಿಧ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಬಿಜಿಎಸ್ ಕಾಲೇಜ್(ಆದಿಚುಂಚನಗಿರಿ)ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿ 2ನೇ ಪಿಯು ವಿಧ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜ್(ಬೆಂಗಳೂರು)ನಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಿದೆ. ನನಗೆ ಇತರೆ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕಲಿಯಲು ಬಹಳ ಇಷ್ಟ. ಎಲ್ಲ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಕನ್ನಡವೇ ನನಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠ. ನನಗೆ ಕನ್ನಡ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರರ್ಗಳವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತೇನೆ ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಗಳೂ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ.ಪ್ರಸ್ತುತ, ನಾನು ಪ್ರತಿದಿನ ಅರ್ಧ ಗಂಟೆ ಜಪಾನೀಸ್ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿಸಿದ್ದೇನೆ, ಮತ್ತು ನಾನು ಈಗಾಗಲೇ ಹಿರಾಗನ ಮತ್ತು ಕಟಕನ ಅಕ್ಷರಮಾಲೆಯನ್ನು ಕಲಿತಿದ್ದೇನೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಆಸಕ್ತಿ ಪೈಥಾನ್ ಕೋಡಿಂಗ್, ಇದು ಬಹಳ ಉಪಯುಕ್ತ ಮತ್ತು ಬಾಹುಪಯೋಗಿ ಎಂದು ನಾನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಎದುರಿಸಿದ ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದರೆ ವೈದ್ಯನಾಗಬೇಕೆಂಬ ನನ್ನ ಆಸೆಯನ್ನು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸೀಟು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಹೋದದ್ದು. ಆದರೂ, ಈ ವಿಫಲತೆಯು ನನಗೆ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ಈಗ ನನಗೆ ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವ ಹಾದಿಯನ್ನು ಹೊಂದಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು. ನನ್ನ ಮೊದಲ ವರ್ಷದ ವಿರಾಮದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಇತರ ಕಾಲೇಜುಗಳು ನೀಡಿದ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದೆ, ಇದರಿಂದ ನನ್ನ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಈ ಅನುಭವವು ನನಗೆ ದಿಟ್ಟತನ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಅವಕಾಶಗಳಿಗೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿರುವ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕಲಿಸಿತು. ನನಗೆ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ತುಂಬಾ ಇಷ್ಟವಿದೆ, ಅದರಿಂದ ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ನನ್ನ ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದೆ. ಈ ವರ್ಷ, ನಾನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಆಪ್ಟಿಕ್ಸ್ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಉತ್ತೇಜನವಾಗಿ ಸಾಧಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನೇಹಿತರನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಸಂತೋಷವಾಗಿದ್ದೇನೆ, ಅವರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಮತ್ತು ನನ್ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಕಳೆಯುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಅನಿಮೆ ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಸರಣಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ ಅದು ನನಗೆ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ನಾನು ಜೆನ್‌ಶಿನ್ (ಆಟ) ಆಡುವುದನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ ಏಕೆಂದರೆ ನಾನು ಒಂಟಿತನ ಕಾಡಿದಾಗ ಅದು ನನ್ನನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನಾನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮನೆಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲು ಮತ್ತು ಪಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ತೊಳೆಯಲು ನನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯವನ್ನು ಕಳೆಯುತ್ತೇನೆ. ನನಗೆ ಒಬ್ಬ ಅಕ್ಕ ಇದ್ದಾಳೆ ಅವಳು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ ಆದರೆ ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಜಗಳವಾಡುವುದು ಯಾವಾಗಲೂ ತುಂಬಾ ಖುಷಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ 7ಕ್ಕೆ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಹೋಗಿ 4ಕ್ಕೆ ಮನೆಗೆ ಬರುತ್ತೇನೆ. ಶಿಕ್ಷಣದ ಹೊರಗೆ, ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಅನುಭವವನ್ನು ಉತ್ಕೃಷ್ಟಗೊಳಿಸುವ ಪಠ್ಯೇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಕಾಲೇಜಿನ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಕ್ಲಬ್‌ನ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದೇನೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಆಳಗೊಳಿಸುವ ಚರ್ಚೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. ಈ ಅನುಭವಗಳು ನನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ನೀಡುವ ನನ್ನ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಪಾಲನೆಯು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಪರಿಶ್ರಮ, ಸಮಗ್ರತೆ ಮತ್ತು ಸಹಾನುಭೂತಿಯ ಬಲವಾದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ತುಂಬಿದೆ. ಒಬ್ಬರ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಕಠಿಣ ಪರಿಶ್ರಮ ಮತ್ತು ನಿರಂತರ ಕಲಿಕೆಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನಾನು ನಂಬುತ್ತೇನೆ. ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅನ್ವೇಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಗ್ರತೆಯು ನನಗೆ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಗೌರವದ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಸಹಾನುಭೂತಿಯು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆಗಳು ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯ ಸೇವೆಯ ಮೂಲಕ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ನನ್ನ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ನ್ಯಾವಿಗೇಟ್ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ನನ್ನ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನನಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತವೆ. ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಪ್ರಯಾಣವು ಪರಿವರ್ತಿತವಾಗಿದೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ನನ್ನ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳ ಕಠಿಣ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಪಠ್ಯೇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕರನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವಂತಹ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ನಾನು ಎದುರಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪ್ರತಿ ಸವಾಲು ಕಲಿಕೆಯ ಅವಕಾಶವಾಗಿದೆ, ನನಗೆ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವ ಮತ್ತು ಸಮಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಭಾವೋದ್ರೇಕಗಳು ಮತ್ತು ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಗೆಳೆಯರೊಂದಿಗೆ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಸ್ನೇಹವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಸವಲತ್ತು ಕೂಡ ನನಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ಈ ಸಂಬಂಧಗಳು ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಅನುಭವದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಬೆಂಬಲ ಮತ್ತು ಒಡನಾಟವನ್ನು ಒದಗಿಸಿವೆ. ನಾನು ಸಂಶೋಧನೆ ಅಥವಾ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತೇನೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತದ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಬಹುದು. ನನ್ನ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಗಾಢವಾಗಿಸಲು ಮತ್ತು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆಯಲು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ನಾನು ಯೋಜಿಸುತ್ತೇನೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಬಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಅದ್ಭುತ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಲು ನಾನು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ. ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಭವಿಷ್ಯದ ಪೀಳಿಗೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು STEM(ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಗಣಿತ) ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವುದು ನನ್ನ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಸಾರಾಂಶವಾಗಿ, ನನ್ನ ಪ್ರಯಾಣ ಹುಡುಕುವುದು, ಕಲಿಯುವುದು ಮತ್ತು ದೃಢತೆಯ ಮೂಲಕ ಆಗಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೊರಗಡೆಯ ನನ್ನ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ದಿನಗಳಿಂದ ಹಿಂದೆ ಕ್ರೈಸ್ತ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪಠ್ಯಾಯನದ ಸುದ್ದಿಯವರೆಗೂ, ಪ್ರತಿ ಅನುಭವವೂ ನನ್ನನ್ನು ಇಂದಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ರೂಪಿಸಿದೆ. ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಉತ್ಸಾಹಿತನಾಗಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿನ ಅನಂತ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ನಾನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ಹಿನ್ನೆಲೆ, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರದಿಂದ ನನ್ನ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ನನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ನಂಬಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಕಾರಿ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ನನಗೆ ಭರವಸೆಯಿದೆ. == ಧ್ರುವೀಕರಣ == ಧ್ರುವೀಕರಣವು ಆನುಗಮ್ಯ ಅಲೆಗಳ ಗುಣವಾಗಿದೆ, ಇದು ತಿರಪಿನ ಅಲೆಗಳ ಕಂಪನಗಳ ಭೌಗೋಳಿಕ ದಿಕ್ಕನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ತಿರಪಿನ ಅಲೆಯಲ್ಲ, ಕಂಪನದ ದಿಕ್ಕು ಅಲೆಯ ಚಲನದ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಲಂಬವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತಂತಿಯನ್ನು ಒತ್ತಿದಂತೆ (ಚಿತ್ರ ನೋಡಿ) ಪ್ರಯಾಣಿಸುವ ಕಂಪನಗಳಾದ ಅಲೆಗಳ ಸರಳ ಉದಾಹರಣೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯದಲ್ಲಿ ತಂತಿಯನ್ನು (ಗಿತಾರ್ ತಂತಿ) ಬಿಕ್ಕಿದಂತೆ ತಿರಪಿನ ಅಲೆಗಳಾಗಿದೆ. ತಂತಿಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಬಿಕ್ಕಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದರ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿಸಿ, ಕಂಪನಗಳು ಲಂಬ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ, ಸಮತಟ್ಟಾದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ತಂತಿಗೆ ಲಂಬವಾದ ಯಾವುದೇ ಕೋಣದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ದೀರ್ಘಾಕಾರದ ಅಲೆಗಳಾದ, ತ್ರವಸ್ಥಿಕವಾದ ಅಲೆಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ದ್ರವ ಅಥವಾ ಅನಿಲದಲ್ಲಿ ಶಬ್ದ ಅಲೆಗಳು, ಅಲೆಯ ಹರಿವಿನ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿಯೇ ಕಂಪನವಾಗುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಅಲೆಗಳು ಧ್ರುವೀಕರಣವನ್ನು ತೋರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಧ್ರುವೀಕರಣವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ತಿರಪಿನ ಅಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತ ಅಲೆಗಳು (ಬೆಳಕು ಮತ್ತು ರೇಡಿಯೋ ಅಲೆಗಳು), ಗುರ್ತುಹೀನ ಅಲೆಗಳು, ಮತ್ತು ಘನಗಳಲ್ಲಿನ ಶಬ್ದದ ತಿರಪಿನ ಅಲೆಗಳು (ತಿರುಗಾಟ ಅಲೆಗಳು) ಸೇರಿವೆ. ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತ ಅಲೆ, ಬೆಳಕು ಮುಂತಾದವುಗಳು, ತಾವುಳ್ಳಿದ ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರ ಮತ್ತು ಚುಂಭಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಅವು ಪರಸ್ಪರಕ್ಕೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಲಂಬವಾಗಿರುತ್ತವೆ; ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, "ಧ್ರುವೀಕರಣ" ಎನ್ನುವುದು ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರದ ದಿಕ್ಕನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಲೀನಿಯರ್ ಧ್ರುವೀಕರಣದಲ್ಲಿ, ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಒಂದು ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಪಿಸುತ್ತವೆ. ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಅಥವಾ ಅಂಡಾಕಾರದ ಧ್ರುವೀಕರಣದಲ್ಲಿ, ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಅಲೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ತಿರುವುತ್ತವೆ, ಬಲ ಅಥವಾ ಎಡ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ. ಅನೆಕ ಮೂಲಗಳಿಂದ, ಬೆಳಕು ಅಥವಾ ಇತರ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತ ಕಿರಣಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸೂರ್ಯ, ಜ್ವಾಲೆ, ಮತ್ತು ಉರಿಯುವ ದೀಪಗಳು, ಸಮಾನ ಪ್ರಮಾಣದ ಎಲ್ಲಾ ಧ್ರುವೀಕರಣಗಳ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ; ಇದನ್ನು ಅಧ್ರುವೀಕೃತ ಬೆಳಕು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಧ್ರುವೀಕೃತ ಬೆಳಕನ್ನು ಒಂದು ಧ್ರುವೀಕರಣವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಬಿಡುವ ಧ್ರುವೀಕರಕದ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗಿಸಿ ಧ್ರುವೀಕೃತ ಬೆಳಕನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಬಹುದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುವ ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ವಸ್ತುಗಳು ಬೆಳಕಿನ ಧ್ರುವೀಕರಣವನ್ನು ಬದಲಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಹೇಳಲು ಆಗುವುದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಕೆಲವು ವಸ್ತುಗಳು—ಬೈರಿಫ್ರಿಂಗೆನ್ಸ್, ಡಿಕ್ರೋಯಿಸಂ ಅಥವಾ ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುವವುಗಳು—ಬೆಳಕಿಗೆ ಅದರ ಧ್ರುವೀಕರಣದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿಸಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಧ್ರುವೀಕರಕ ಫಿಲ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೇಲ್ಮೈಯಿಂದ ಒಂದು ಕೋಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವಾಗ ಬೆಳಕು ಭಾಗಶಃ ಧ್ರುವೀಕೃತವಾಗುತ್ತದೆ. ಕ್ವಾಂಟಮ್ ಮೆಕಾನಿಕ್ಸ್ ಪ್ರಕಾರ, ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಫೋಟಾನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಕಣಗಳ ಜಾರಿ ಸ್ರೋತಗಳೆಂದು ಕೂಡ ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದಾಗ, ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತ ಅಲೆಯ ಧ್ರುವೀಕರಣವು ಫೋಟಾನ್‌ಗಳ ಸ್ಪಿನ್ ಎನ್ನುವ ಆಣವಿಕ ಗುಣದಿಂದ ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತದೆ.ಫೋಟಾನ್‌ಗೊಂದು ಎರಡು ಸಾಧ್ಯವಾದ ಸ್ಪಿನ್‌ಗಳಿವೆ: ಇದು ಪ್ರಯಾಣದ ದಿಕ್ಕಿನ ಸುತ್ತ ಬಲಗಡೆಯ ಅಥವಾ ಎಡಗಡೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ತಿರುಗಬಹುದು. ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಧ್ರುವೀಕೃತ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತ ಅಲೆಗಳು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಸ್ಪಿನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಫೋಟಾನ್‌ಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ, ಅದು ಬಲಗಡೆಯ ಅಥವಾ ಎಡಗಡೆಯ. ಲೀನಿಯರ್ ಧ್ರುವೀಕೃತ ಅಲೆಗಳು ಬಲ ಮತ್ತು ಎಡ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಧ್ರುವೀಕೃತ ಸ್ಥಿತಿಗಳ ಸೂಪರ್‌ಪೊಸಿಷನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಫೋಟಾನ್‌ಗಳಿಂದ ಕೂಡಿವೆ, ಸಮಾನ ಪ್ರಮಾಣ ಮತ್ತು ಹಂತಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವವು ತಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಅಲೆಗಳನ್ನು ತಲೆಬಾಗುತ್ತವೆ. ಧ್ರುವೀಕರಣವು ತಿರಪಿನ ಅಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪ್ಯಾರಾಮೀಟರ್ ಆಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಆಪ್ಟಿಕ್ಸ್, ಭೂಕಂಪಶಾಸ್ತ್ರ, ರೇಡಿಯೋ, ಮತ್ತು ಮೈಕ್ರೋವೇವ್‌ಗಳಲ್ಲಿ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿತ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಲೇಸರ್‌ಗಳು, ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ಮತ್ತು ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ಫೈಬರ್ ದೂರಸಂಪರ್ಕ, ಮತ್ತು ರಾಡಾರ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು. === ತರಂಗ ಪ್ರಸರಣ ಮತ್ತು ಧ್ರುವೀಕರಣ === ಬೆಳಕಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೂಲಗಳನ್ನು ಅಸಮನ್ವಿತ ಮತ್ತು ಅಧ್ರುವೀಕೃತ (ಅಥವಾ "ಭಾಗಶಃ ಧ್ರುವೀಕೃತ") ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವು ವಿಭಿನ್ನ ಜಾಗತಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು, ಆವೃತ್ತಿಗಳು (ತರಂಗದ ಉದ್ದಗಳು), ಹಂತಗಳು, ಮತ್ತು ಧ್ರುವೀಕರಣ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅಲೆಗಳ ಯಾದೃಚ್ಛಿಕ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತ ಅಲೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಧ್ರುವೀಕರಣವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು, ಸಂಯೋಜಿತ ವಿಮಾನದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ಪರಿಗಣಿಸುವುದು ಸುಲಭವಾಗಿದೆ; ಇವು ಒಂದು ವಿಶೇಷ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ (ಅಥವಾ ತರಂಗದ ವೆಕ್ಟರ್), ಆವೃತ್ತಿ, ಹಂತ, ಮತ್ತು ಧ್ರುವೀಕರಣ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸೈನಸ್ ರೂಪದ ಅಲೆಗಳಾಗಿವೆ. ನೀಡಲಾದ ಪರಾಮೀಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವಿಮಾನ ಅಲೆಗಳು (ಪ್ಲೇನ್ ವೇವ್) ಕುರಿತಾಗಿ ಆಪ್ಟಿಕಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವುದು, ನಂತರ ಅದನ್ನು ಇನ್ನೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಮಾಡಲು ಬಳಸದ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜಾಗತಿಕ ರಚನೆ ಹೊಂದಿರುವ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ಲೇನ್ ಅಲೆಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿ (angular spectrum ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗಬಹುದು. ಅಸಮನ್ವಿತ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಅನೆಕ ಅನೈಸರದ ಅಲೆಗಳ ತೂಕ ಹಾಕಿದ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಾಗಿ ಮಾನ್ಯ ಮಾಡಬಹುದು, ಇದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಆವೃತ್ತಿಗಳ (ಆಯನಿಯ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್), ಹಂತಗಳು, ಮತ್ತು ಧ್ರುವೀಕರಣಗಳ ಹಂಚಿಕೆ ಇರುತ್ತದೆ. '''ಅಡ್ಡ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ಅಲೆಗಳು''' ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತ ಅಲೆಗಳು (ಬೆಳಕು ಮುಂತಾದವು), ಸ್ವತಂತ್ರವಾದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನೊಂದು ಸಮಾನಾಂಶ ಇಸೋಟ್ರೋಪಿಕ್ ಗಾಳವಲ್ಲದ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವವು, ಅವುಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ತಿರಪಿನ ಅಲೆಗಳಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರರ್ಥ, ಪ್ಲೇನ್ ಅಲೆಯ ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರ ವಕ್ಟರ್ E ಮತ್ತು ಚುಂಭಕ ಕ್ಷೇತ್ರ H ಪ್ರತಿ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಅಲೆಯ ಹರಿವಿನ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಲಂಬವಾಗಿವೆ (ಅಥವಾ "ತಿರಪಿನ" ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ); E ಮತ್ತು H ಪರಸ್ಪರಕ್ಕೆಲೂ ಲಂಬವಾಗಿವೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತ ಅಲೆಯ "ಧ್ರುವೀಕರಣ" ದಿಕ್ಕು ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರ ವಕ್ಟರ್‌ನಿಂದ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಮಾಉನೋಕ್ರೋಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಪ್ಲೇನ್ ಅಲೆ ಅಳವಡಿಸಲು, ಅವಲೋಕನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ f (ಒಂದು ವಾಕ್ಯೂಮ್ ತರಂಗದ ಉದ್ದ λ ಹೊಂದಿರುವ ಬೆಳಕು f = c/λ ಅಲ್ಲಿ c ಬೆಳಕಿನ ವೇಗವಾಗಿದೆ) ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ, ನಾವು ಹರಿವಿನ ದಿಕ್ಕನ್ನು z ಆಕ್ಸಿಸ್ ಎಂದು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳೋಣ. ಇದು ತಿರಪಿನ ಅಲೆ ಆಗಿದ್ದರಿಂದ E ಮತ್ತು H ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ತಾಳುಗಳನ್ನು ಕೇವಲ x ಮತ್ತು y ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು Ez = Hz = 0. ಸಂಯೋಜಿತ (ಅಥವಾ ಫೇಸರ್) ಗಣನೆ ಬಳಸಿ, ಕ್ಷಣಿಕ ಭೌತಿಕ ವಿದ್ಯುತ್ ಮತ್ತು ಚುಂಭಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಕೆಳಗಿನ ಸಮೀಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಸಂಯೋಜಿತ ಪ್ರಮಾಣಗಳ ವಾಸ್ತವ ಭಾಗಗಳಾಗಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತವೆ. ಸಮಯ t ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು z ಅವಲಂಬಿಸಿ (ಮೈಲಿನಲ್ಲಿ +z ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಪ್ಲೇನ್ ಅಲೆಗೆ x ಅಥವಾ y ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬನೆ ಇಲ್ಲದೆ) ಈ ಸಂಯೋಜಿತ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆಯಬಹುದು: \[ \mathbf{E}(z,t) = \begin{bmatrix} e_x \\ e_y \\ 0 \end{bmatrix} e^{i 2\pi \left(\frac{z}{\lambda} - \frac{t}{T}\right)} = \begin{bmatrix} e_x \\ e_y \\ 0 \end{bmatrix} e^{i(kz - \omega t)} \]\ ಮತ್ತು \[ \mathbf{H}(z,t) = \begin{bmatrix} h_x \\ h_y \\ 0 \end{bmatrix} e^{i 2\pi \left( \frac{z}{\lambda} - \frac{t}{T} \right)} = \begin{bmatrix} h_x \\ h_y \\ 0 \end{bmatrix} e^{i(kz - \omega t)} \] ಅಲ್ಲಿ λ = λ₀/n ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ತರಂಗದ ಉದ್ದ (ಯಹ ಬಾಹ್ಯ ತ್ರುಷ್ಟು ಮಾನ n) ಮತ್ತು T = 1/f ಅಲೆಗಳ ಅವಧಿ ಆಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ex, ey, hx, ಮತ್ತು hy ಸಂಯೋಜಿತ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು. ಎರಡನೇ, ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ರೂಪದಲ್ಲಿ, ಈ ಸಮೀಕರಣಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದಂತೆ, ಈ ಅಂಶಗಳನ್ನು ತರಂಗ ಸಂಖ್ಯೆ k = 2πn/λ₀ ಮತ್ತು ಆಂಗ್ಯುಲರ್ ಆವೃತ್ತಿ (ಅಥವಾ "ರೇಡಿಯನ್ ಆವೃತ್ತಿ") ω = 2πf ಬಳಸಿ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬೃಹತ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ, +z ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಿವಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಿತಿಯಲ್ಲದೇ, ಜಾಗತಿಕ ಅವಲಂಬನೆ kz ಅನ್ನು k→ ∙ r→ ಎಂಬುವರಾಗಿ ಬದಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇಲ್ಲಿ k→ ಅನ್ನು ತರಂಗ ವೆಕ್ಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರ ಪರಿಮಾಣವು ತರಂಗ ಸಂಖ್ಯೆ ಎಂದೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಮುಂಚೂಣಿಯ ವಕ್ಟರ್‌ಗಳು e ಮತ್ತು h ಪ್ರತಿ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ (x ಮತ್ತು y ಧ್ರುವೀಕರಣ ಘಟಕಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ) ಆಲೆಗಳ ಆಮ್ಲಪಾಲು ಮತ್ತು ಹಂತವನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಎರಡು ಸಂಯೋಜಿತ (ಭೌತಿಕ) ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ (ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ, +z ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ತಿರಪಿನ ಅಲೆಗೆ z ಧ್ರುವೀಕರಣ ಘಟಕ ಇರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ). ಕೊಟ್ಟ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಚಿಹ್ನಿತ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು η ಹೊಂದಿದಾಗ, h ಅನ್ನು e ಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ: ಡೈಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ, η ಯಥಾರ್ಥ ಮತ್ತು η₀/n ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇಲ್ಲಿ n ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಂಶ ಸೂಚಕ ಮತ್ತು η₀ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸ್ಥಳದ ಪ್ರತಿರೋಧವಾಗಿದೆ. ನಿಯೋಜಕ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿರೋಧವು ಸಂಯೋಜಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, E ಮತ್ತು H ಗಳ ಡಾಟ್ ಪ್ರಾಡಕ್ಟ್ ಶೂನ್ಯವಾಗಿರಬೇಕು. ಇದು, ಫ್ರೀ ಸ್ಪೇಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಡೈఎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ, ವಿದ್ಯುತ್ ಮತ್ತು ಚುಂಭಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಡಾಟ್ ಪ್ರಾಡಕ್ಟ್ ಶೂನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. 074wbjb1nu7rmprq7imdp0t9uewl5m5 1247838 1247828 2024-10-16T11:08:08Z Nikhilesh2340335 89121 1247838 wikitext text/x-wiki ನನ್ನ ಹೆಸರು ನಿಖಿಲೇಶ್ ವಿ. ನಾನು ನನ್ನ ಕುಟುಂಬದೊಂದಿಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಿಎಸ್ಸಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತವನ್ನು ಕ್ರೈಸ್ತ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ವೈದ್ಯನಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದ್ದೆ ಆದರೆ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಅಂಕಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಕಾರಣ ನನಗೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸೀಟು ಸಿಗಲಿಲ್ಲ.ನಾನು ನನ್ನ ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನ್ಯೂ ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಶಾಲೆ(ಬೆಂಗಳೂರು)ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದೆ. 1ನೇ ಪಿಯು ವಿಧ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಬಿಜಿಎಸ್ ಕಾಲೇಜ್(ಆದಿಚುಂಚನಗಿರಿ)ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿ 2ನೇ ಪಿಯು ವಿಧ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜ್(ಬೆಂಗಳೂರು)ನಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಿದೆ. ನನಗೆ ಇತರೆ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕಲಿಯಲು ಬಹಳ ಇಷ್ಟ. ಎಲ್ಲ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಕನ್ನಡವೇ ನನಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠ. ನನಗೆ ಕನ್ನಡ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರರ್ಗಳವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತೇನೆ ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಗಳೂ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ.ಪ್ರಸ್ತುತ, ನಾನು ಪ್ರತಿದಿನ ಅರ್ಧ ಗಂಟೆ ಜಪಾನೀಸ್ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿಸಿದ್ದೇನೆ, ಮತ್ತು ನಾನು ಈಗಾಗಲೇ ಹಿರಾಗನ ಮತ್ತು ಕಟಕನ ಅಕ್ಷರಮಾಲೆಯನ್ನು ಕಲಿತಿದ್ದೇನೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಆಸಕ್ತಿ ಪೈಥಾನ್ ಕೋಡಿಂಗ್, ಇದು ಬಹಳ ಉಪಯುಕ್ತ ಮತ್ತು ಬಾಹುಪಯೋಗಿ ಎಂದು ನಾನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಎದುರಿಸಿದ ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದರೆ ವೈದ್ಯನಾಗಬೇಕೆಂಬ ನನ್ನ ಆಸೆಯನ್ನು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸೀಟು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಹೋದದ್ದು. ಆದರೂ, ಈ ವಿಫಲತೆಯು ನನಗೆ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ಈಗ ನನಗೆ ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವ ಹಾದಿಯನ್ನು ಹೊಂದಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು. ನನ್ನ ಮೊದಲ ವರ್ಷದ ವಿರಾಮದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಇತರ ಕಾಲೇಜುಗಳು ನೀಡಿದ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದೆ, ಇದರಿಂದ ನನ್ನ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಈ ಅನುಭವವು ನನಗೆ ದಿಟ್ಟತನ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಅವಕಾಶಗಳಿಗೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿರುವ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕಲಿಸಿತು. ನನಗೆ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ತುಂಬಾ ಇಷ್ಟವಿದೆ, ಅದರಿಂದ ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ನನ್ನ ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದೆ. ಈ ವರ್ಷ, ನಾನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಆಪ್ಟಿಕ್ಸ್ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಉತ್ತೇಜನವಾಗಿ ಸಾಧಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನೇಹಿತರನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಸಂತೋಷವಾಗಿದ್ದೇನೆ, ಅವರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಮತ್ತು ನನ್ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಕಳೆಯುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಅನಿಮೆ ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಸರಣಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ ಅದು ನನಗೆ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ನಾನು ಜೆನ್‌ಶಿನ್ (ಆಟ) ಆಡುವುದನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ ಏಕೆಂದರೆ ನಾನು ಒಂಟಿತನ ಕಾಡಿದಾಗ ಅದು ನನ್ನನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನಾನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮನೆಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲು ಮತ್ತು ಪಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ತೊಳೆಯಲು ನನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯವನ್ನು ಕಳೆಯುತ್ತೇನೆ. ನನಗೆ ಒಬ್ಬ ಅಕ್ಕ ಇದ್ದಾಳೆ ಅವಳು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ ಆದರೆ ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಜಗಳವಾಡುವುದು ಯಾವಾಗಲೂ ತುಂಬಾ ಖುಷಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ 7ಕ್ಕೆ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಹೋಗಿ 4ಕ್ಕೆ ಮನೆಗೆ ಬರುತ್ತೇನೆ. ಶಿಕ್ಷಣದ ಹೊರಗೆ, ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಅನುಭವವನ್ನು ಉತ್ಕೃಷ್ಟಗೊಳಿಸುವ ಪಠ್ಯೇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಕಾಲೇಜಿನ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಕ್ಲಬ್‌ನ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದೇನೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಆಳಗೊಳಿಸುವ ಚರ್ಚೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. ಈ ಅನುಭವಗಳು ನನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ನೀಡುವ ನನ್ನ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಪಾಲನೆಯು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಪರಿಶ್ರಮ, ಸಮಗ್ರತೆ ಮತ್ತು ಸಹಾನುಭೂತಿಯ ಬಲವಾದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ತುಂಬಿದೆ. ಒಬ್ಬರ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಕಠಿಣ ಪರಿಶ್ರಮ ಮತ್ತು ನಿರಂತರ ಕಲಿಕೆಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನಾನು ನಂಬುತ್ತೇನೆ. ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅನ್ವೇಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಗ್ರತೆಯು ನನಗೆ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಗೌರವದ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಸಹಾನುಭೂತಿಯು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆಗಳು ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯ ಸೇವೆಯ ಮೂಲಕ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ನನ್ನ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ನ್ಯಾವಿಗೇಟ್ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ನನ್ನ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನನಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತವೆ. ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಪ್ರಯಾಣವು ಪರಿವರ್ತಿತವಾಗಿದೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ನನ್ನ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳ ಕಠಿಣ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಪಠ್ಯೇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕರನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವಂತಹ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ನಾನು ಎದುರಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪ್ರತಿ ಸವಾಲು ಕಲಿಕೆಯ ಅವಕಾಶವಾಗಿದೆ, ನನಗೆ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವ ಮತ್ತು ಸಮಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಭಾವೋದ್ರೇಕಗಳು ಮತ್ತು ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಗೆಳೆಯರೊಂದಿಗೆ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಸ್ನೇಹವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಸವಲತ್ತು ಕೂಡ ನನಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ಈ ಸಂಬಂಧಗಳು ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಅನುಭವದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಬೆಂಬಲ ಮತ್ತು ಒಡನಾಟವನ್ನು ಒದಗಿಸಿವೆ. ನಾನು ಸಂಶೋಧನೆ ಅಥವಾ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತೇನೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತದ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಬಹುದು. ನನ್ನ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಗಾಢವಾಗಿಸಲು ಮತ್ತು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆಯಲು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ನಾನು ಯೋಜಿಸುತ್ತೇನೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಬಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಅದ್ಭುತ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಲು ನಾನು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ. ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಭವಿಷ್ಯದ ಪೀಳಿಗೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು STEM(ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಗಣಿತ) ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವುದು ನನ್ನ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಸಾರಾಂಶವಾಗಿ, ನನ್ನ ಪ್ರಯಾಣ ಹುಡುಕುವುದು, ಕಲಿಯುವುದು ಮತ್ತು ದೃಢತೆಯ ಮೂಲಕ ಆಗಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೊರಗಡೆಯ ನನ್ನ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ದಿನಗಳಿಂದ ಹಿಂದೆ ಕ್ರೈಸ್ತ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪಠ್ಯಾಯನದ ಸುದ್ದಿಯವರೆಗೂ, ಪ್ರತಿ ಅನುಭವವೂ ನನ್ನನ್ನು ಇಂದಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ರೂಪಿಸಿದೆ. ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಉತ್ಸಾಹಿತನಾಗಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿನ ಅನಂತ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ನಾನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ಹಿನ್ನೆಲೆ, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರದಿಂದ ನನ್ನ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ನನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ನಂಬಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಕಾರಿ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ನನಗೆ ಭರವಸೆಯಿದೆ. == ಧ್ರುವೀಕರಣ == ಧ್ರುವೀಕರಣ ಎಂದರೆ [[ಬೆಳಕು]] ಅಥವಾ ಇತರ ತರಣಲಹರಿಗಳ ದಿಕ್ಕು ಅಥವಾ ಸಮತಲವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ. ಬೆಳಕು ಪ್ರಾರಂಭಿಕವಾಗಿ ವಿಭಿನ್ನ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ತರಣಲಹರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಧ್ರುವೀಕರಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಈ ಬೆಳಕು ಒಂದೇ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಇಂದಿರಿಸಬಹುದು. ivuklx2axpt8z91h0bjdqv1ztzm2ha8 1247843 1247838 2024-10-16T11:23:19Z Nikhilesh2340335 89121 1247843 wikitext text/x-wiki ನನ್ನ ಹೆಸರು ನಿಖಿಲೇಶ್ ವಿ. ನಾನು ನನ್ನ ಕುಟುಂಬದೊಂದಿಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಿಎಸ್ಸಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತವನ್ನು ಕ್ರೈಸ್ತ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ವೈದ್ಯನಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದ್ದೆ ಆದರೆ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಅಂಕಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಕಾರಣ ನನಗೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸೀಟು ಸಿಗಲಿಲ್ಲ.ನಾನು ನನ್ನ ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನ್ಯೂ ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಶಾಲೆ(ಬೆಂಗಳೂರು)ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದೆ. 1ನೇ ಪಿಯು ವಿಧ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಬಿಜಿಎಸ್ ಕಾಲೇಜ್(ಆದಿಚುಂಚನಗಿರಿ)ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿ 2ನೇ ಪಿಯು ವಿಧ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜ್(ಬೆಂಗಳೂರು)ನಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಿದೆ. ನನಗೆ ಇತರೆ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕಲಿಯಲು ಬಹಳ ಇಷ್ಟ. ಎಲ್ಲ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಕನ್ನಡವೇ ನನಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠ. ನನಗೆ ಕನ್ನಡ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರರ್ಗಳವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತೇನೆ ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಗಳೂ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ.ಪ್ರಸ್ತುತ, ನಾನು ಪ್ರತಿದಿನ ಅರ್ಧ ಗಂಟೆ ಜಪಾನೀಸ್ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿಸಿದ್ದೇನೆ, ಮತ್ತು ನಾನು ಈಗಾಗಲೇ ಹಿರಾಗನ ಮತ್ತು ಕಟಕನ ಅಕ್ಷರಮಾಲೆಯನ್ನು ಕಲಿತಿದ್ದೇನೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಆಸಕ್ತಿ ಪೈಥಾನ್ ಕೋಡಿಂಗ್, ಇದು ಬಹಳ ಉಪಯುಕ್ತ ಮತ್ತು ಬಾಹುಪಯೋಗಿ ಎಂದು ನಾನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಎದುರಿಸಿದ ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದರೆ ವೈದ್ಯನಾಗಬೇಕೆಂಬ ನನ್ನ ಆಸೆಯನ್ನು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸೀಟು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಹೋದದ್ದು. ಆದರೂ, ಈ ವಿಫಲತೆಯು ನನಗೆ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ಈಗ ನನಗೆ ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವ ಹಾದಿಯನ್ನು ಹೊಂದಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು. ನನ್ನ ಮೊದಲ ವರ್ಷದ ವಿರಾಮದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಇತರ ಕಾಲೇಜುಗಳು ನೀಡಿದ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದೆ, ಇದರಿಂದ ನನ್ನ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಈ ಅನುಭವವು ನನಗೆ ದಿಟ್ಟತನ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಅವಕಾಶಗಳಿಗೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿರುವ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕಲಿಸಿತು. ನನಗೆ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ತುಂಬಾ ಇಷ್ಟವಿದೆ, ಅದರಿಂದ ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ನನ್ನ ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದೆ. ಈ ವರ್ಷ, ನಾನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಆಪ್ಟಿಕ್ಸ್ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಉತ್ತೇಜನವಾಗಿ ಸಾಧಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನೇಹಿತರನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಸಂತೋಷವಾಗಿದ್ದೇನೆ, ಅವರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಮತ್ತು ನನ್ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಕಳೆಯುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಅನಿಮೆ ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಸರಣಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ ಅದು ನನಗೆ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ನಾನು ಜೆನ್‌ಶಿನ್ (ಆಟ) ಆಡುವುದನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ ಏಕೆಂದರೆ ನಾನು ಒಂಟಿತನ ಕಾಡಿದಾಗ ಅದು ನನ್ನನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನಾನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮನೆಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲು ಮತ್ತು ಪಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ತೊಳೆಯಲು ನನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯವನ್ನು ಕಳೆಯುತ್ತೇನೆ. ನನಗೆ ಒಬ್ಬ ಅಕ್ಕ ಇದ್ದಾಳೆ ಅವಳು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ ಆದರೆ ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಜಗಳವಾಡುವುದು ಯಾವಾಗಲೂ ತುಂಬಾ ಖುಷಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ 7ಕ್ಕೆ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಹೋಗಿ 4ಕ್ಕೆ ಮನೆಗೆ ಬರುತ್ತೇನೆ. ಶಿಕ್ಷಣದ ಹೊರಗೆ, ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಅನುಭವವನ್ನು ಉತ್ಕೃಷ್ಟಗೊಳಿಸುವ ಪಠ್ಯೇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಕಾಲೇಜಿನ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಕ್ಲಬ್‌ನ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದೇನೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಆಳಗೊಳಿಸುವ ಚರ್ಚೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. ಈ ಅನುಭವಗಳು ನನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ನೀಡುವ ನನ್ನ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಪಾಲನೆಯು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಪರಿಶ್ರಮ, ಸಮಗ್ರತೆ ಮತ್ತು ಸಹಾನುಭೂತಿಯ ಬಲವಾದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ತುಂಬಿದೆ. ಒಬ್ಬರ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಕಠಿಣ ಪರಿಶ್ರಮ ಮತ್ತು ನಿರಂತರ ಕಲಿಕೆಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನಾನು ನಂಬುತ್ತೇನೆ. ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅನ್ವೇಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಗ್ರತೆಯು ನನಗೆ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಗೌರವದ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಸಹಾನುಭೂತಿಯು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆಗಳು ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯ ಸೇವೆಯ ಮೂಲಕ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ನನ್ನ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ನ್ಯಾವಿಗೇಟ್ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ನನ್ನ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನನಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತವೆ. ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಪ್ರಯಾಣವು ಪರಿವರ್ತಿತವಾಗಿದೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ನನ್ನ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳ ಕಠಿಣ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಪಠ್ಯೇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕರನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವಂತಹ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ನಾನು ಎದುರಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪ್ರತಿ ಸವಾಲು ಕಲಿಕೆಯ ಅವಕಾಶವಾಗಿದೆ, ನನಗೆ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವ ಮತ್ತು ಸಮಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಭಾವೋದ್ರೇಕಗಳು ಮತ್ತು ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಗೆಳೆಯರೊಂದಿಗೆ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಸ್ನೇಹವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಸವಲತ್ತು ಕೂಡ ನನಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ಈ ಸಂಬಂಧಗಳು ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಅನುಭವದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಬೆಂಬಲ ಮತ್ತು ಒಡನಾಟವನ್ನು ಒದಗಿಸಿವೆ. ನಾನು ಸಂಶೋಧನೆ ಅಥವಾ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತೇನೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತದ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಬಹುದು. ನನ್ನ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಗಾಢವಾಗಿಸಲು ಮತ್ತು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆಯಲು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ನಾನು ಯೋಜಿಸುತ್ತೇನೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಬಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಅದ್ಭುತ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಲು ನಾನು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ. ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಭವಿಷ್ಯದ ಪೀಳಿಗೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು STEM(ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಗಣಿತ) ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವುದು ನನ್ನ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಸಾರಾಂಶವಾಗಿ, ನನ್ನ ಪ್ರಯಾಣ ಹುಡುಕುವುದು, ಕಲಿಯುವುದು ಮತ್ತು ದೃಢತೆಯ ಮೂಲಕ ಆಗಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೊರಗಡೆಯ ನನ್ನ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ದಿನಗಳಿಂದ ಹಿಂದೆ ಕ್ರೈಸ್ತ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪಠ್ಯಾಯನದ ಸುದ್ದಿಯವರೆಗೂ, ಪ್ರತಿ ಅನುಭವವೂ ನನ್ನನ್ನು ಇಂದಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ರೂಪಿಸಿದೆ. ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಉತ್ಸಾಹಿತನಾಗಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿನ ಅನಂತ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ನಾನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ಹಿನ್ನೆಲೆ, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರದಿಂದ ನನ್ನ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ನನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ನಂಬಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಕಾರಿ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ನನಗೆ ಭರವಸೆಯಿದೆ. == ಧ್ರುವೀಕರಣ == ಧ್ರುವೀಕರಣ ಎಂದರೆ [[ಬೆಳಕು]] ಅಥವಾ ಇತರ ತರಣಲಹರಿಗಳ ದಿಕ್ಕು ಅಥವಾ ಸಮತಲವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ. ಬೆಳಕು ಪ್ರಾರಂಭಿಕವಾಗಿ ವಿಭಿನ್ನ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ತರಣಲಹರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಧ್ರುವೀಕರಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಈ ಬೆಳಕು ಒಂದೇ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಇಂದಿರಿಸಬಹುದು.ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸೂರ್ಯದ ಬೆಳಕು ಅಥವಾ ಬಲ್ಬ್‌ನ ಬೆಳಕು ಎಲ್ಲಾ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲೂ ತಿರುಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಪೊಲಾರೈಜ್ಡ್ ಗ್ಲಾಸ್‌ಗಳ (ಕಣ್ಣುಕಪ್ಪುಗಳು) ಮೂಲಕ ನೋಡಿದಾಗ, ಬೆಳಕು ಕೇವಲ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ನೇರವಾದ ಬೆಳಕನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ. ವಿದ್ಯುತ್‌ಚುಂಭಕೀಯ ಅಲೆ ಎಂದರೆ [[ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರ]] ಮತ್ತು ಚುಂಭಕ ಕ್ಷೇತ್ರ ನಿಂದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಅಲೆ. ಈ ಅಲೆಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಲಂಬವಾಗಿರುವ ಎರಡು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬೆಳಕು ಕೂಡಾ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು.ಧ್ರುವೀಕರಣದ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ, ವಿದ್ಯುತ್‌ಚುಂಭಕೀಯ ಅಲೆ ಎರಡು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ಅದನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು. ಬೆಳಕು ಯಾವೆಲ್ಲ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆಯೋ (ಅದರಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅಲೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದು), ಧ್ರುವೀಕರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬೆಳಕಿನ ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದು ಸಮತಲ ಅಥವಾ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು.ಹೆಚ್ಚಾಗಿ,ಧ್ರುವೀಕರಣದಿಂದ ನಾವು ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಅಲೆಯ ದಿಕ್ಕನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತೇವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಒಂದು ತಿರುವಣ ತಾಣದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅಲೆಯು ಕೇವಲ ಒಂದು ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಹರಿದಾಗ, ಆ ಅಲೆಯನ್ನು ನಾವು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಅದೇ ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಆಂಟೆನಾಗಳನ್ನು ಬಳಸಬೇಕು. m7fu8llbip5poopdn6r43ljm07ij298 1247845 1247843 2024-10-16T11:36:54Z Nikhilesh2340335 89121 1247845 wikitext text/x-wiki ನನ್ನ ಹೆಸರು ನಿಖಿಲೇಶ್ ವಿ. ನಾನು ನನ್ನ ಕುಟುಂಬದೊಂದಿಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಿಎಸ್ಸಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತವನ್ನು ಕ್ರೈಸ್ತ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ವೈದ್ಯನಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದ್ದೆ ಆದರೆ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಅಂಕಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಕಾರಣ ನನಗೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸೀಟು ಸಿಗಲಿಲ್ಲ.ನಾನು ನನ್ನ ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನ್ಯೂ ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಶಾಲೆ(ಬೆಂಗಳೂರು)ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದೆ. 1ನೇ ಪಿಯು ವಿಧ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಬಿಜಿಎಸ್ ಕಾಲೇಜ್(ಆದಿಚುಂಚನಗಿರಿ)ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿ 2ನೇ ಪಿಯು ವಿಧ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜ್(ಬೆಂಗಳೂರು)ನಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಿದೆ. ನನಗೆ ಇತರೆ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕಲಿಯಲು ಬಹಳ ಇಷ್ಟ. ಎಲ್ಲ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಕನ್ನಡವೇ ನನಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠ. ನನಗೆ ಕನ್ನಡ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರರ್ಗಳವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತೇನೆ ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಗಳೂ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ.ಪ್ರಸ್ತುತ, ನಾನು ಪ್ರತಿದಿನ ಅರ್ಧ ಗಂಟೆ ಜಪಾನೀಸ್ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿಸಿದ್ದೇನೆ, ಮತ್ತು ನಾನು ಈಗಾಗಲೇ ಹಿರಾಗನ ಮತ್ತು ಕಟಕನ ಅಕ್ಷರಮಾಲೆಯನ್ನು ಕಲಿತಿದ್ದೇನೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಆಸಕ್ತಿ ಪೈಥಾನ್ ಕೋಡಿಂಗ್, ಇದು ಬಹಳ ಉಪಯುಕ್ತ ಮತ್ತು ಬಾಹುಪಯೋಗಿ ಎಂದು ನಾನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಎದುರಿಸಿದ ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದರೆ ವೈದ್ಯನಾಗಬೇಕೆಂಬ ನನ್ನ ಆಸೆಯನ್ನು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸೀಟು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಹೋದದ್ದು. ಆದರೂ, ಈ ವಿಫಲತೆಯು ನನಗೆ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ಈಗ ನನಗೆ ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವ ಹಾದಿಯನ್ನು ಹೊಂದಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು. ನನ್ನ ಮೊದಲ ವರ್ಷದ ವಿರಾಮದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಇತರ ಕಾಲೇಜುಗಳು ನೀಡಿದ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದೆ, ಇದರಿಂದ ನನ್ನ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಈ ಅನುಭವವು ನನಗೆ ದಿಟ್ಟತನ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಅವಕಾಶಗಳಿಗೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿರುವ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕಲಿಸಿತು. ನನಗೆ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ತುಂಬಾ ಇಷ್ಟವಿದೆ, ಅದರಿಂದ ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ನನ್ನ ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದೆ. ಈ ವರ್ಷ, ನಾನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಆಪ್ಟಿಕ್ಸ್ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಉತ್ತೇಜನವಾಗಿ ಸಾಧಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನೇಹಿತರನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಸಂತೋಷವಾಗಿದ್ದೇನೆ, ಅವರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಮತ್ತು ನನ್ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಕಳೆಯುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಅನಿಮೆ ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಸರಣಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ ಅದು ನನಗೆ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ನಾನು ಜೆನ್‌ಶಿನ್ (ಆಟ) ಆಡುವುದನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ ಏಕೆಂದರೆ ನಾನು ಒಂಟಿತನ ಕಾಡಿದಾಗ ಅದು ನನ್ನನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನಾನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮನೆಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲು ಮತ್ತು ಪಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ತೊಳೆಯಲು ನನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯವನ್ನು ಕಳೆಯುತ್ತೇನೆ. ನನಗೆ ಒಬ್ಬ ಅಕ್ಕ ಇದ್ದಾಳೆ ಅವಳು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ ಆದರೆ ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಜಗಳವಾಡುವುದು ಯಾವಾಗಲೂ ತುಂಬಾ ಖುಷಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ 7ಕ್ಕೆ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಹೋಗಿ 4ಕ್ಕೆ ಮನೆಗೆ ಬರುತ್ತೇನೆ. ಶಿಕ್ಷಣದ ಹೊರಗೆ, ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಅನುಭವವನ್ನು ಉತ್ಕೃಷ್ಟಗೊಳಿಸುವ ಪಠ್ಯೇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಕಾಲೇಜಿನ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಕ್ಲಬ್‌ನ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದೇನೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಆಳಗೊಳಿಸುವ ಚರ್ಚೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. ಈ ಅನುಭವಗಳು ನನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ನೀಡುವ ನನ್ನ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಪಾಲನೆಯು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಪರಿಶ್ರಮ, ಸಮಗ್ರತೆ ಮತ್ತು ಸಹಾನುಭೂತಿಯ ಬಲವಾದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ತುಂಬಿದೆ. ಒಬ್ಬರ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಕಠಿಣ ಪರಿಶ್ರಮ ಮತ್ತು ನಿರಂತರ ಕಲಿಕೆಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನಾನು ನಂಬುತ್ತೇನೆ. ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅನ್ವೇಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಗ್ರತೆಯು ನನಗೆ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಗೌರವದ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಸಹಾನುಭೂತಿಯು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆಗಳು ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯ ಸೇವೆಯ ಮೂಲಕ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ನನ್ನ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ನ್ಯಾವಿಗೇಟ್ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ನನ್ನ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನನಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತವೆ. ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಪ್ರಯಾಣವು ಪರಿವರ್ತಿತವಾಗಿದೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ನನ್ನ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳ ಕಠಿಣ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಪಠ್ಯೇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕರನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವಂತಹ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ನಾನು ಎದುರಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪ್ರತಿ ಸವಾಲು ಕಲಿಕೆಯ ಅವಕಾಶವಾಗಿದೆ, ನನಗೆ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವ ಮತ್ತು ಸಮಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಭಾವೋದ್ರೇಕಗಳು ಮತ್ತು ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಗೆಳೆಯರೊಂದಿಗೆ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಸ್ನೇಹವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಸವಲತ್ತು ಕೂಡ ನನಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ಈ ಸಂಬಂಧಗಳು ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಅನುಭವದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಬೆಂಬಲ ಮತ್ತು ಒಡನಾಟವನ್ನು ಒದಗಿಸಿವೆ. ನಾನು ಸಂಶೋಧನೆ ಅಥವಾ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತೇನೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತದ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಬಹುದು. ನನ್ನ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಗಾಢವಾಗಿಸಲು ಮತ್ತು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆಯಲು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ನಾನು ಯೋಜಿಸುತ್ತೇನೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಬಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಅದ್ಭುತ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಲು ನಾನು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ. ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಭವಿಷ್ಯದ ಪೀಳಿಗೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು STEM(ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಗಣಿತ) ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವುದು ನನ್ನ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಸಾರಾಂಶವಾಗಿ, ನನ್ನ ಪ್ರಯಾಣ ಹುಡುಕುವುದು, ಕಲಿಯುವುದು ಮತ್ತು ದೃಢತೆಯ ಮೂಲಕ ಆಗಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೊರಗಡೆಯ ನನ್ನ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ದಿನಗಳಿಂದ ಹಿಂದೆ ಕ್ರೈಸ್ತ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪಠ್ಯಾಯನದ ಸುದ್ದಿಯವರೆಗೂ, ಪ್ರತಿ ಅನುಭವವೂ ನನ್ನನ್ನು ಇಂದಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ರೂಪಿಸಿದೆ. ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಉತ್ಸಾಹಿತನಾಗಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿನ ಅನಂತ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ನಾನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ಹಿನ್ನೆಲೆ, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರದಿಂದ ನನ್ನ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ನನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ನಂಬಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಕಾರಿ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ನನಗೆ ಭರವಸೆಯಿದೆ. == ಧ್ರುವೀಕರಣ == ಧ್ರುವೀಕರಣ ಎಂದರೆ [[ಬೆಳಕು]] ಅಥವಾ ಇತರ ತರಣಲಹರಿಗಳ ದಿಕ್ಕು ಅಥವಾ ಸಮತಲವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ. ಬೆಳಕು ಪ್ರಾರಂಭಿಕವಾಗಿ ವಿಭಿನ್ನ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ತರಣಲಹರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಧ್ರುವೀಕರಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಈ ಬೆಳಕು ಒಂದೇ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಇಂದಿರಿಸಬಹುದು.ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸೂರ್ಯದ ಬೆಳಕು ಅಥವಾ ಬಲ್ಬ್‌ನ ಬೆಳಕು ಎಲ್ಲಾ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲೂ ತಿರುಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಪೊಲಾರೈಜ್ಡ್ ಗ್ಲಾಸ್‌ಗಳ (ಕಣ್ಣುಕಪ್ಪುಗಳು) ಮೂಲಕ ನೋಡಿದಾಗ, ಬೆಳಕು ಕೇವಲ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ನೇರವಾದ ಬೆಳಕನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ. ವಿದ್ಯುತ್‌ಚುಂಭಕೀಯ ಅಲೆ ಎಂದರೆ [[ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರ]] ಮತ್ತು ಚುಂಭಕ ಕ್ಷೇತ್ರ ನಿಂದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಅಲೆ. ಈ ಅಲೆಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಲಂಬವಾಗಿರುವ ಎರಡು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬೆಳಕು ಕೂಡಾ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು.ಧ್ರುವೀಕರಣದ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ, ವಿದ್ಯುತ್‌ಚುಂಭಕೀಯ ಅಲೆ ಎರಡು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ಅದನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು. ಬೆಳಕು ಯಾವೆಲ್ಲ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆಯೋ (ಅದರಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅಲೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದು), ಧ್ರುವೀಕರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬೆಳಕಿನ ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದು ಸಮತಲ ಅಥವಾ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು.ಹೆಚ್ಚಾಗಿ,ಧ್ರುವೀಕರಣದಿಂದ ನಾವು ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಅಲೆಯ ದಿಕ್ಕನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತೇವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಒಂದು ತಿರುವಣ ತಾಣದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅಲೆಯು ಕೇವಲ ಒಂದು ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಹರಿದಾಗ, ಆ ಅಲೆಯನ್ನು ನಾವು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಅದೇ ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಆಂಟೆನಾಗಳನ್ನು ಬಳಸಬೇಕು. === ಧ್ರುವೀಕರಣದ ವಿಧಾನಗಳು === ಧ್ರುವೀಕೃತ ಬೆಳಕನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ವಿಧಾನವು ವಿಭಿನ್ನ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಮೇಲೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿವೆ ಪ್ರಮುಖ ವಿಧಾನಗಳು: * ಪೋಲರೈಸಿಂಗ್ ಫಿಲ್ಟರ್ಗಳ ಮೂಲಕ: ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ, ಇಲ್ಲಿ ಪೋಲರೈಸರ್ ಎಂಬ ಫಿಲ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಫಿಲ್ಟರ್‌ಗಳು ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ದಿಕ್ಕಿನ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಹೊರಹಾಕಿ, ಕೇವಲ ಒಂದು ದಿಕ್ಕಿನ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹಾದು ಹೋಗಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಧ್ರುವೀಕೃತ ಕಣ್ಣುಕಪ್ಪುಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಬೆಳಕಿನ ಪ್ರತಿಬಿಂಬವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. * ಪ್ರತಿಬಿಂಬನದ ಮೂಲಕ: ಬೆಳಕು ಒಂದು ನಿಲ್ಲುವ ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತವಾಗುವಾಗ, ಅದು ಭಾಗಶಃ ಧ್ರುವೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಬ್ರ್ಯೂಸ್ಟರ್‌ನ ಕೋನ ನಲ್ಲಿ ಬೆಳಕು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತವಾದಾಗ, ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತ ಬೆಳಕು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪೋಲರೈಸ್ ಆಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಒಳಗಿನಿಂದ ಹೊಳೆಯುವ ಮೇಲ್ಮೈಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳಕಿನ ಪ್ರತಿಫಲನದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. 1h7d43qra48o3g2h2i1l9sdwhbwfxte 1247848 1247845 2024-10-16T11:49:05Z Nikhilesh2340335 89121 1247848 wikitext text/x-wiki ನನ್ನ ಹೆಸರು ನಿಖಿಲೇಶ್ ವಿ. ನಾನು ನನ್ನ ಕುಟುಂಬದೊಂದಿಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಿಎಸ್ಸಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತವನ್ನು ಕ್ರೈಸ್ತ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ವೈದ್ಯನಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದ್ದೆ ಆದರೆ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಅಂಕಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಕಾರಣ ನನಗೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸೀಟು ಸಿಗಲಿಲ್ಲ.ನಾನು ನನ್ನ ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನ್ಯೂ ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಶಾಲೆ(ಬೆಂಗಳೂರು)ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದೆ. 1ನೇ ಪಿಯು ವಿಧ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಬಿಜಿಎಸ್ ಕಾಲೇಜ್(ಆದಿಚುಂಚನಗಿರಿ)ಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿ 2ನೇ ಪಿಯು ವಿಧ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜ್(ಬೆಂಗಳೂರು)ನಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಿದೆ. ನನಗೆ ಇತರೆ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಕಲಿಯಲು ಬಹಳ ಇಷ್ಟ. ಎಲ್ಲ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಕನ್ನಡವೇ ನನಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠ. ನನಗೆ ಕನ್ನಡ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರರ್ಗಳವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತೇನೆ ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಗಳೂ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆ.ಪ್ರಸ್ತುತ, ನಾನು ಪ್ರತಿದಿನ ಅರ್ಧ ಗಂಟೆ ಜಪಾನೀಸ್ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿಸಿದ್ದೇನೆ, ಮತ್ತು ನಾನು ಈಗಾಗಲೇ ಹಿರಾಗನ ಮತ್ತು ಕಟಕನ ಅಕ್ಷರಮಾಲೆಯನ್ನು ಕಲಿತಿದ್ದೇನೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಆಸಕ್ತಿ ಪೈಥಾನ್ ಕೋಡಿಂಗ್, ಇದು ಬಹಳ ಉಪಯುಕ್ತ ಮತ್ತು ಬಾಹುಪಯೋಗಿ ಎಂದು ನಾನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಎದುರಿಸಿದ ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದರೆ ವೈದ್ಯನಾಗಬೇಕೆಂಬ ನನ್ನ ಆಸೆಯನ್ನು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸೀಟು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ ಹೋದದ್ದು. ಆದರೂ, ಈ ವಿಫಲತೆಯು ನನಗೆ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಮತ್ತು ಈಗ ನನಗೆ ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವ ಹಾದಿಯನ್ನು ಹೊಂದಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು. ನನ್ನ ಮೊದಲ ವರ್ಷದ ವಿರಾಮದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಇತರ ಕಾಲೇಜುಗಳು ನೀಡಿದ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದೆ, ಇದರಿಂದ ನನ್ನ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಈ ಅನುಭವವು ನನಗೆ ದಿಟ್ಟತನ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಅವಕಾಶಗಳಿಗೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿರುವ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕಲಿಸಿತು. ನನಗೆ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ತುಂಬಾ ಇಷ್ಟವಿದೆ, ಅದರಿಂದ ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ನನ್ನ ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದೆ. ಈ ವರ್ಷ, ನಾನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಆಪ್ಟಿಕ್ಸ್ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಲು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ, ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಉತ್ತೇಜನವಾಗಿ ಸಾಧಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ನೇಹಿತರನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಸಂತೋಷವಾಗಿದ್ದೇನೆ, ಅವರೊಂದಿಗೆ ನಾನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಮತ್ತು ನನ್ನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ಕಳೆಯುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಅನಿಮೆ ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಸರಣಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ ಅದು ನನಗೆ ಮನರಂಜನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ನಾನು ಜೆನ್‌ಶಿನ್ (ಆಟ) ಆಡುವುದನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ ಏಕೆಂದರೆ ನಾನು ಒಂಟಿತನ ಕಾಡಿದಾಗ ಅದು ನನ್ನನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನಾನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮನೆಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲು ಮತ್ತು ಪಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ತೊಳೆಯಲು ನನ್ನ ತಾಯಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯವನ್ನು ಕಳೆಯುತ್ತೇನೆ. ನನಗೆ ಒಬ್ಬ ಅಕ್ಕ ಇದ್ದಾಳೆ ಅವಳು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ ಆದರೆ ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಜಗಳವಾಡುವುದು ಯಾವಾಗಲೂ ತುಂಬಾ ಖುಷಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ 7ಕ್ಕೆ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಹೋಗಿ 4ಕ್ಕೆ ಮನೆಗೆ ಬರುತ್ತೇನೆ. ಶಿಕ್ಷಣದ ಹೊರಗೆ, ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಅನುಭವವನ್ನು ಉತ್ಕೃಷ್ಟಗೊಳಿಸುವ ಪಠ್ಯೇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ಕಾಲೇಜಿನ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಕ್ಲಬ್‌ನ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದೇನೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಆಳಗೊಳಿಸುವ ಚರ್ಚೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. ಈ ಅನುಭವಗಳು ನನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ನೀಡುವ ನನ್ನ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಪಾಲನೆಯು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಪರಿಶ್ರಮ, ಸಮಗ್ರತೆ ಮತ್ತು ಸಹಾನುಭೂತಿಯ ಬಲವಾದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ತುಂಬಿದೆ. ಒಬ್ಬರ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಕಠಿಣ ಪರಿಶ್ರಮ ಮತ್ತು ನಿರಂತರ ಕಲಿಕೆಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನಾನು ನಂಬುತ್ತೇನೆ. ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅನ್ವೇಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಗ್ರತೆಯು ನನಗೆ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದು ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಗೌರವದ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಸಹಾನುಭೂತಿಯು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆಗಳು ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯ ಸೇವೆಯ ಮೂಲಕ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ನನ್ನ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ನ್ಯಾವಿಗೇಟ್ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ನನ್ನ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನನಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತವೆ. ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಪ್ರಯಾಣವು ಪರಿವರ್ತಿತವಾಗಿದೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಾಧನೆಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ನನ್ನ ಕೋರ್ಸ್‌ಗಳ ಕಠಿಣ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಪಠ್ಯೇತರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕರನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವಂತಹ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ನಾನು ಎದುರಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪ್ರತಿ ಸವಾಲು ಕಲಿಕೆಯ ಅವಕಾಶವಾಗಿದೆ, ನನಗೆ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವ ಮತ್ತು ಸಮಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಭಾವೋದ್ರೇಕಗಳು ಮತ್ತು ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಗೆಳೆಯರೊಂದಿಗೆ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಸ್ನೇಹವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಸವಲತ್ತು ಕೂಡ ನನಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ಈ ಸಂಬಂಧಗಳು ನನ್ನ ಕಾಲೇಜು ಅನುಭವದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಬೆಂಬಲ ಮತ್ತು ಒಡನಾಟವನ್ನು ಒದಗಿಸಿವೆ. ನಾನು ಸಂಶೋಧನೆ ಅಥವಾ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತೇನೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾನು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಗಣಿತದ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಬಹುದು. ನನ್ನ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಗಾಢವಾಗಿಸಲು ಮತ್ತು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆಯಲು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ನಾನು ಯೋಜಿಸುತ್ತೇನೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಬಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಅದ್ಭುತ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಲು ನಾನು ಬಯಸುತ್ತೇನೆ. ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಭವಿಷ್ಯದ ಪೀಳಿಗೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು STEM(ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಗಣಿತ) ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವುದು ನನ್ನ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಸಾರಾಂಶವಾಗಿ, ನನ್ನ ಪ್ರಯಾಣ ಹುಡುಕುವುದು, ಕಲಿಯುವುದು ಮತ್ತು ದೃಢತೆಯ ಮೂಲಕ ಆಗಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೊರಗಡೆಯ ನನ್ನ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ದಿನಗಳಿಂದ ಹಿಂದೆ ಕ್ರೈಸ್ತ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪಠ್ಯಾಯನದ ಸುದ್ದಿಯವರೆಗೂ, ಪ್ರತಿ ಅನುಭವವೂ ನನ್ನನ್ನು ಇಂದಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ರೂಪಿಸಿದೆ. ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಉತ್ಸಾಹಿತನಾಗಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿನ ಅನಂತ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ನಾನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ಹಿನ್ನೆಲೆ, ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರದಿಂದ ನನ್ನ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ನನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ನಂಬಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಕಾರಿ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ನನಗೆ ಭರವಸೆಯಿದೆ. == ಧ್ರುವೀಕರಣ == ಧ್ರುವೀಕರಣ ಎಂದರೆ [[ಬೆಳಕು]] ಅಥವಾ ಇತರ ತರಣಲಹರಿಗಳ ದಿಕ್ಕು ಅಥವಾ ಸಮತಲವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ. ಬೆಳಕು ಪ್ರಾರಂಭಿಕವಾಗಿ ವಿಭಿನ್ನ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ತರಣಲಹರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಧ್ರುವೀಕರಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಈ ಬೆಳಕು ಒಂದೇ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಇಂದಿರಿಸಬಹುದು.ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸೂರ್ಯದ ಬೆಳಕು ಅಥವಾ ಬಲ್ಬ್‌ನ ಬೆಳಕು ಎಲ್ಲಾ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲೂ ತಿರುಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಪೊಲಾರೈಜ್ಡ್ ಗ್ಲಾಸ್‌ಗಳ (ಕಣ್ಣುಕಪ್ಪುಗಳು) ಮೂಲಕ ನೋಡಿದಾಗ, ಬೆಳಕು ಕೇವಲ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ನೇರವಾದ ಬೆಳಕನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ. ವಿದ್ಯುತ್‌ಚುಂಭಕೀಯ ಅಲೆ ಎಂದರೆ [[ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರ]] ಮತ್ತು ಚುಂಭಕ ಕ್ಷೇತ್ರ ನಿಂದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಅಲೆ. ಈ ಅಲೆಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಲಂಬವಾಗಿರುವ ಎರಡು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬೆಳಕು ಕೂಡಾ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು.ಧ್ರುವೀಕರಣದ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ, ವಿದ್ಯುತ್‌ಚುಂಭಕೀಯ ಅಲೆ ಎರಡು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ಅದನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು. ಬೆಳಕು ಯಾವೆಲ್ಲ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆಯೋ (ಅದರಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅಲೆಗಳು ಎಲ್ಲಾ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದು), ಧ್ರುವೀಕರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬೆಳಕಿನ ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದು ಸಮತಲ ಅಥವಾ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು.ಹೆಚ್ಚಾಗಿ,ಧ್ರುವೀಕರಣದಿಂದ ನಾವು ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಅಲೆಯ ದಿಕ್ಕನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತೇವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಒಂದು ತಿರುವಣ ತಾಣದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅಲೆಯು ಕೇವಲ ಒಂದು ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಹರಿದಾಗ, ಆ ಅಲೆಯನ್ನು ನಾವು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಅದೇ ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಆಂಟೆನಾಗಳನ್ನು ಬಳಸಬೇಕು. === ಧ್ರುವೀಕರಣದ ವಿಧಾನಗಳು === ಧ್ರುವೀಕೃತ ಬೆಳಕನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ವಿಧಾನವು ವಿಭಿನ್ನ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಮೇಲೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿವೆ ಪ್ರಮುಖ ವಿಧಾನಗಳು: * ಪೋಲರೈಸಿಂಗ್ ಫಿಲ್ಟರ್ಗಳ ಮೂಲಕ: ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ, ಇಲ್ಲಿ ಪೋಲರೈಸರ್ ಎಂಬ ಫಿಲ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಫಿಲ್ಟರ್‌ಗಳು ಬೆಳಕಿನ ಕಿರಣಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ದಿಕ್ಕಿನ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಹೊರಹಾಕಿ, ಕೇವಲ ಒಂದು ದಿಕ್ಕಿನ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹಾದು ಹೋಗಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಧ್ರುವೀಕೃತ ಕಣ್ಣುಕಪ್ಪುಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಬೆಳಕಿನ ಪ್ರತಿಬಿಂಬವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. * [[ಪ್ರತಿಬಿಂಬ]]ನದ ಮೂಲಕ: ಬೆಳಕು ಒಂದು ನಿಲ್ಲುವ ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತವಾಗುವಾಗ, ಅದು ಭಾಗಶಃ ಧ್ರುವೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಬ್ರ್ಯೂಸ್ಟರ್‌ನ ಕೋನ ನಲ್ಲಿ ಬೆಳಕು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತವಾದಾಗ, ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತ ಬೆಳಕು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪೋಲರೈಸ್ ಆಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಒಳಗಿನಿಂದ ಹೊಳೆಯುವ ಮೇಲ್ಮೈಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳಕಿನ ಪ್ರತಿಫಲನದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. * [[ವಿಕಿರಣ]]ದ ಮೂಲಕ: ವಾಯುವಿನ ಅಣುಗಳು ಅಥವಾ ಅಣುಗಳ ಸಮೂಹ ಬೆಳಕನ್ನು ವಿಕಿರಣಗೊಳಿಸಿದಾಗ, ಅದು ಭಾಗಶಃ ಧ್ರುವೀಕರಣ ಆಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆಕಾಶದ ನೀಲಿ ಬೆಳಕು ಸೋಜಿಗವಾಗಿದೆ. ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ವಾತಾವರಣದ ಅಣುಗಳಿಂದ ವಿಕಿರಣಗೊಳ್ಳುವಾಗ, ಕಿರಣಗಳು ವಿಭಜನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯ ಮುಗಿಲಿನ ಕಿರಣಗಳು ಭಾಗಶಃ ಧ್ರುವೀಕರಣ ಆಗುತ್ತವೆ. * ವಿಭಜನೆಯ ಮೂಲಕ: ಇದು ಕೆಲವು ವಿಶೇಷ ಸ್ಫಟಿಕಗಳು (ಹಳೆಯ ಕ್ಯಾಂಚಲು, ಕಾರ್ಕೊಟೈಟ್) ಯಲ್ಲಿ ಬೆಳಕನ್ನು ವಿಭಜಿಸುವ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ. ಬೆಳಕು ಒಂದು ದ್ವಿಮುಖ ಸ್ಫಟಿಕದ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋದಾಗ, ಅದು ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಕಿರಣಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಒಂದು ಕಿರಣವು ಧ್ರುವೀಕರಣವಾಗುತ್ತದೆ. * ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಮೂಲಕ: ದ್ವಿವರ್ಣೀಯ ವಸ್ತುಗಳು ಬೆಳಕಿನ ಕೆಲವು ಅಲೆಗಳನ್ನು ಶೋಷಿಸಿ, ಉಳಿದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಶೋಷಣೆ ಪರಿಣಾಮದಿಂದ ಉಳಿದ ಬೆಳಕು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅಥವಾ ಭಾಗಶಃ ಧ್ರುವೀಕರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ವಿಶೇಷ ಹರಳುಗಳು ಈ ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿಯೂ, ಕಿರಣಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಮೂಲಕ ನಾವು ಏಕದಿಕ್ಕಿನ ಬೆಳಕನ್ನು ಅಥವಾ ಸಮತಲದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಬೆಳಕನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತೇವೆ, ಇದನ್ನು ಧ್ರುವೀಕೃತ ಬೆಳಕು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. rxegloto4ur0gnt24rw2n91jmpsqvcc 2 158983 1247754 1238667 2024-10-15T13:57:45Z Kruthigowda 89484 1247754 wikitext text/x-wiki '''ಕ್ರಿಯಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದುಃ ಒಂದು ವಿವರವಾದ ಪರಿಶೋಧನೆ''' '''ಪರಿಚಯ.''' ಆಕ್ಷನ್ ಪೊಟೆನ್ಷಿಯಲ್ಗಳು ನರಮಂಡಲದ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗೆ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿದ್ದು, ನರಕೋಶಗಳೊಳಗಿನ ಸಂವಹನದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಾಧನವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಕ್ಷಿಪ್ರ ವಿದ್ಯುತ್ ಸಂಕೇತಗಳು ಸ್ನಾಯುವಿನ ಸಂಕೋಚನಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು ಪ್ರತಿವರ್ತನ ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣ ಅರಿವಿನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳವರೆಗೆ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ದೇಹದಾದ್ಯಂತ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ರವಾನಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತವೆ. ಈ ಲೇಖನವು ಕ್ರಿಯೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು, ಹಂತಗಳು ಮತ್ತು ದೈಹಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುತ್ತದೆ, ಈ ಅಗತ್ಯ ಜೈವಿಕ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಸಮಗ್ರ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. '''ನ್ಯೂರಾನ್ಃ ರಚನೆ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯ''' ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು, ನರಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ರವಾನಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನರಕೋಶದ ರಚನೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ನರಕೋಶಗಳು ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆಃ ಜೀವಕೋಶದ ದೇಹವು (ಸೋಮಾ) ನರಕೋಶದ ಚಯಾಪಚಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯಸ್ ಮತ್ತು ಅಂಗಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. '''ಡೆಂಡ್ರೈಟ್ಗಳುಃ''' ಇತರ ನರಕೋಶಗಳಿಂದ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಶಾಖೆಯ ವಿಸ್ತರಣೆಗಳು. '''ಆಕ್ಸಾನ್ಃ''' ಜೀವಕೋಶದ ದೇಹದಿಂದ ದೂರಕ್ಕೆ ವಿದ್ಯುತ್ ಪ್ರಚೋದನೆಗಳನ್ನು ಹರಡುವ ದೀರ್ಘ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣ. ಆಕ್ಸಾನ್ ಟರ್ಮಿನಲ್ಗಳುಃ ಇತರ ನರಕೋಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ನರಪ್ರೇಕ್ಷಕಗಳು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವ ಆಕ್ಸಾನ್ನ ಅಂತಿಮ ಬಿಂದುಗಳು. ಆಕ್ಸಾನ್ ಅನ್ನು ನಿರೋಧಿಸುವ ಕೊಬ್ಬಿನ ಪದರವಾದ ಮೈಲಿನ್ ಕೋಶವು ಕ್ರಿಯೆಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಪ್ರಸರಣದ ವೇಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ. '''ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಮೆಂಬ್ರೇನ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ''' ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ, ನರಕೋಶಗಳು ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪೊರೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸುಮಾರು-70 mV, ಇದು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ನರಕೋಶದ ಪೊರೆಯಾದ್ಯಂತ ಅಯಾನುಗಳ ವಿತರಣೆಯಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಅಯಾನುಗಳು ಸೇರಿವೆಃ ಸೋಡಿಯಂ (Na +) ನರಕೋಶದ ಹೊರಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪೊಟ್ಯಾಸಿಯಮ್ (K +) ನರಕೋಶದೊಳಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕ್ಲೋರೈಡ್ (Cl−) ಮತ್ತು ಅಯಾನುಗಳು (A−) ಒಟ್ಟಾರೆ ಚಾರ್ಜ್ ಸಮತೋಲನಕ್ಕೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತವೆ. ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪೊರೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸೋಡಿಯಂ-ಪೊಟ್ಯಾಸಿಯಮ್ ಪಂಪ್ (Na +/K + ATPase) ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ Na + ಅನ್ನು ಜೀವಕೋಶದಿಂದ ಮತ್ತು K + ಅನ್ನು ಜೀವಕೋಶಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಸುತ್ತದೆ, ಶಕ್ತಿಗಾಗಿ ATP ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಆಕ್ಷನ್ ಪೊಟೆನ್ಷಿಯಲ್ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಅಯಾನಿಕ್ ಗ್ರೇಡಿಯಂಟ್ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಈ ಪಂಪ್ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ. '''ಕ್ರಿಯೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಆರಂಭ''' '''ಮಿತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ''' ನರಕೋಶವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಚೋದನೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದಾಗ ಆಕ್ಷನ್ ಪೊಟೆನ್ಶಿಯಲ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಪೊರೆಯ ವಿಧ್ರುವೀಕರಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಧ್ರುವೀಕರಣವು ಮಿತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಟ್ಟವನ್ನು ತಲುಪಬೇಕು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ-55 mV. ಮೆಂಬರೇನ್ ಈ ಮಿತಿಗೆ ವಿಧ್ರುವೀಕರಣಗೊಂಡರೆ, ಆಕ್ಷನ್ ಪೊಟೆನ್ಷಿಯಲ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. '''ವಿಧ್ರುವೀಕರಣ ಹಂತ''' ಮಿತಿ ತಲುಪಿದ ನಂತರ, ವೋಲ್ಟೇಜ್-ಗೇಟೆಡ್ ಸೋಡಿಯಂ ಚಾನೆಲ್ಗಳು ತೆರೆಯುತ್ತವೆ, ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಗ್ರೇಡಿಯಂಟ್ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಗ್ರೇಡಿಯಂಟ್ ಎರಡರಿಂದಲೂ Na + ಅಯಾನುಗಳು ನರಕೋಶಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಧನಾತ್ಮಕ ಆವೇಶದ ಈ ಒಳಹರಿವು ಪೊರೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ವೇಗವಾಗಿ ಏರಿಕೆಯಾಗಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಸರಿಸುಮಾರು + 30 mV ಕಡೆಗೆ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಹಂತವನ್ನು ವಿಧ್ರುವೀಕರಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಧನಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯ ಲೂಪ್ನಿಂದ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆಃ ಹೆಚ್ಚು ಸೋಡಿಯಂ ಚಾನೆಲ್ಗಳು ತೆರೆದಂತೆ, ಹೆಚ್ಚು Na + ಜೀವಕೋಶವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಮೆಂಬರೇನ್ ಅನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ವಿಧ್ರುವೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಗರಿಷ್ಠ ಮತ್ತು ಮರುಧ್ರುವೀಕರಣ ಹಂತ ವಿಧ್ರುವೀಕರಣದ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ, ಸೋಡಿಯಂ ವಾಹಿನಿಗಳು ಮುಚ್ಚಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ವೋಲ್ಟೇಜ್-ಗೇಟೆಡ್ ಪೊಟ್ಯಾಸಿಯಮ್ ವಾಹಿನಿಗಳು ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ನರಕೋಶದೊಳಗಿನ ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಇಳಿಜಾರು ಮತ್ತು ಋಣಾತ್ಮಕ ಚಾರ್ಜ್ ಎರಡರಿಂದಲೂ ಚಾಲಿತವಾದ K + ಅಯಾನುಗಳು ನಂತರ ಜೀವಕೋಶದಿಂದ ಹೊರಬರುತ್ತವೆ. K +Na ಈ ಚಲನೆಯು ಪೊರೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಕುಸಿಯಲು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮರುಧ್ರುವೀಕರಣ ಹಂತವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಪೊರೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಸ್ಥಿತಿಯತ್ತ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತದೆ. '''ಹೈಪರ್ಪೋಲರೈಸೇಶನ್''' ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಕೆ + ನ ಹೊರಹರಿವು ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪೊರೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಮೀರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಹೈಪರ್ಪೋಲರೈಸೇಶನ್ ಹಂತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಪೊರೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು-70 mV ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. (often reaching around -80 mV). ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ನರಕೋಶವು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಚೋದಕವಾಗುತ್ತದೆ, ಈ ವಿದ್ಯಮಾನವನ್ನು ವಕ್ರೀಕಾರಕ ಅವಧಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಕ್ಷನ್ ಪೊಟೆನ್ಷಿಯಲ್ಗಳು ಅತಿಕ್ರಮಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಸಂಕೇತಗಳು ಆಕ್ಸಾನ್ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಒಂದು ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಡುತ್ತವೆ ಎಂದು ಇದು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. '''ಕ್ರಿಯಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಪ್ರಸರಣ''' ಆಕ್ಷನ್ ಪೊಟೆನ್ಷಿಯಲ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ನಂತರ, ಇದು ಮೈಲಿನೇಟೆಡ್ ಆಕ್ಸಾನ್ಗಳಲ್ಲಿ ಉಪ್ಪಿನ ವಹನ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಆಕ್ಸಾನ್ನ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಹರಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಇಲ್ಲಿದೆಃ '''ಮೈಲಿನೇಟೆಡ್ ವರ್ಸಸ್ ಅನ್ಮೈಲಿನೇಟೆಡ್ ಆಕ್ಸನ್ಸ್''' ಮೈಲಿನೇಟೆಡ್ ಆಕ್ಸಾನ್ಗಳಲ್ಲಿ, ಮೈಲಿನ್ ಕೋಶವು ನಿರೋಧಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಮೈಲಿನ್ನಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪೊರೆಯಾದ್ಯಂತ ಅಯಾನು ಹರಿವನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತದೆ. ಮೈಲಿನ್ ಕೋಶಗಳ ನಡುವಿನ ಅಂತರವಾದ ನೋಡ್ಸ್ ಆಫ್ ರಾನ್ವಿಯರ್ನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಆಕ್ಷನ್ ಪೊಟೆನ್ಷಿಯಲ್ಗಳು ಸಂಭವಿಸುತ್ತವೆ. ಆಕ್ಷನ್ ಪೊಟೆನ್ಷಿಯಲ್ ನೋಡ್ ಅನ್ನು ತಲುಪಿದಾಗ, ಆ ನೋಡ್ನಲ್ಲಿ Na + ನ ಒಳಹರಿವು ಮೆಂಬರೇನ್ ಅನ್ನು ವಿಧ್ರುವೀಕರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಆಕ್ಷನ್ ಪೊಟೆನ್ಷಿಯಲ್ ಮುಂದಿನ ನೋಡ್ಗೆ ಜಿಗಿಯುತ್ತದೆ, ಇದು ಪ್ರಸರಣವನ್ನು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ವೇಗಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ಅನ್ಮೈಲಿನೇಟೆಡ್ ಆಕ್ಸಾನ್ಗಳು ಇಡೀ ಮೆಂಬರೇನ್ನ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಆಕ್ಷನ್ ಪೊಟೆನ್ಷಿಯಲ್ಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತವೆ, ಇದು ಅಯಾನ್ ಚಾನೆಲ್ಗಳ ಅನುಕ್ರಮ ತೆರೆಯುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಮುಚ್ಚುವಿಕೆಯ ಅಗತ್ಯತೆಯಿಂದಾಗಿ ನಿಧಾನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. '''ವಾಹಕದ ವೇಗದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುವ ಅಂಶಗಳು''' ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಕ್ರಿಯೆಯ ಸಂಭಾವ್ಯ ಪ್ರಸರಣದ ವೇಗದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆಃ '''ಆಕ್ಸಾನ್ ವ್ಯಾಸಃ''' ದೊಡ್ಡ ವ್ಯಾಸವು ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹನ ವೇಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. '''ಮೈಲಿನೇಷನ್ಃ''' ಮೈಲಿನೇಟೆಡ್ ಆಕ್ಸಾನ್ಗಳು ಮೈಲಿನೇಟೆಡ್ ಅಲ್ಲದವುಗಳಿಗಿಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಆಕ್ಷನ್ ಪೊಟೆನ್ಷಿಯಲ್ಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತವೆ. '''ಸಿನಾಪ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಸರಣ''' ಆಕ್ಸಾನ್ನ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಕ್ರಿಯೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳು ಸಿನಾಪ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನರಪ್ರೇಕ್ಷಕಗಳ ಬಿಡುಗಡೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತವೆ, ಎರಡು ನಡುವಿನ ಜಂಕ್ಷನ್ 46740p3j5ggo4g1rps4xi8xhdhnemd0 0 159831 1247753 1247525 2024-10-15T13:57:10Z Spoorthi Rao 39512 ಆಪ್‌ಡೇಟ್ ಮಾಡಿದ್ದು 1247753 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''ಸ್ವರ್ಗ'' ಮತ್ತು ''ನರಕ'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 | | |} ==ಬಹುಮಾನ== ===ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ=== ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ ನರಕಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: ಸ್ವರ್ಗ- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು! |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | ಹಂಸ |ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !Notes |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="3" |ಯಾರು ಇಲ್ಲ | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಸ್ವತಃ ಹೊರನಡೆಯುವಿಕೆ | | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! ಹೊರಗೆ ಕಳಿಹಿಸಿದ್ದು | | | | | | | | | | | | | | | |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''No <br>Eviction'' | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] qwuho2affvn81ni4xu0hfdiskszlaud 1247757 1247753 2024-10-15T14:13:44Z Spoorthi Rao 39512 ಆಪ್‌ಡೇಟ್ ಮಾಡಿದ್ದು 1247757 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''ಸ್ವರ್ಗ'' ಮತ್ತು ''ನರಕ'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 | | |} ==ಬಹುಮಾನ== ===ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ=== ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ ನರಕಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: ಸ್ವರ್ಗ- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು! |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ ಸ್ವರ್ಗ ಅಥವಾ ನರಕ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. ನರಕವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶವಾದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ನರಕ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಸ್ವರ್ಗದ ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | ಹಂಸ |ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !Notes |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="3" |ಯಾರು ಇಲ್ಲ | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಸ್ವತಃ ಹೊರನಡೆಯುವಿಕೆ | | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! ಹೊರಗೆ ಕಳಿಹಿಸಿದ್ದು | | | | | | | | | | | | | | | |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''No <br>Eviction'' | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] e3chj56ip0wcpqs9x09foyjgc1i7qek 1247760 1247757 2024-10-15T14:24:14Z Spoorthi Rao 39512 ಆಪ್‌ಡೇಟ್ ಮಾಡಿದ್ದು 1247760 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''ಸ್ವರ್ಗ'' ಮತ್ತು ''ನರಕ'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 | | |} ==ಜಾಹೀರಾತು ಪಾಲುದಾರರು== ಈ ಸೀಸನ್ ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು 22 ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada - Watch Season 11 Episode 1 - Grand Opening Extravaganza on JioCinema|url=https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913|website=Jio Cinema|language=en}}</ref>. *'''ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವರು'''(Presented by) - ಹಾರ್ಲಿಕ್ಸ್ *'''ಸಹ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವವರು'''(Co Powered by) - ಫ್ರೀಡಂ ಆಯಿಲ್ ಮತ್ತು ಡೊಮೆಕ್ಸ್ *'''ವಿಶೇಷ ಪಾಲುದಾರರು''' (Special Partners) - ಸುದರ್ಶನ್ ಸಿಲ್ಕ್ಸ್, ಹೈಯರ್, ನಿರಂತರ, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್, ಎ 23, ಸ್ವಸ್ತಿಕ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹಲ್ದಿರಾಮ್ಸ್. *'''ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಪಾಲುದಾರರು''' (Associate Partners)- ಹ್ಯಾಂಗ್ಯೊ, ಇಕೋ ಪ್ಲಾನೆಟ್ *'''ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾಲುದಾರರು'''(Digital partner) - ಸೋನಿ ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ== ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ ನರಕಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: ಸ್ವರ್ಗ- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು! |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ ಸ್ವರ್ಗ ಅಥವಾ ನರಕ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. ನರಕವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶವಾದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ನರಕ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಸ್ವರ್ಗದ ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | ಹಂಸ |ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !Notes |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="3" |ಯಾರು ಇಲ್ಲ | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಸ್ವತಃ ಹೊರನಡೆಯುವಿಕೆ | | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! ಹೊರಗೆ ಕಳಿಹಿಸಿದ್ದು | | | | | | | | | | | | | | | |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''No <br>Eviction'' | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] mhryw6dkf5xt2na190zszikmeaeeg0l 1247765 1247760 2024-10-15T14:40:25Z Spoorthi Rao 39512 ಆಪ್‌ಡೇಟ್ ಮಾಡಿದ್ದು 1247765 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ನಿರೂಪಣೆ=== [[File:Sudeep interview TeachAIDS.jpg|thumb|right|180px| ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿಯೂ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ [[ ಸುದೀಪ್]] ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ]] ಇದು ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್ ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡಲಿರುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ನ ಅಂತಿಮ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎಕ್ಸ್ (ಹಿಂದೆ ಟ್ವಿಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು) ನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14, 2024 ರಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು<ref>{{Cite web |title=Kichcha Sudeep announces his last season as host of Bigg Boss Kannada|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/kichcha-sudeep-announces-his-last-season-as-host-of-bigg-bosss-kannada-2616497-2024-10-14|website=India Today|language=en}}</ref> . ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''[[ಸ್ವರ್ಗ]]'' ಮತ್ತು ''[[ನರಕ |ನರಕ]]'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋ=== ಈ ಸೀಸನನಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು|ನೀರಿನ]] ವಿಷಯದ ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು]]; ಇವುಗಳು ಮನೆಯ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾದ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕಣ್ಣಿನ ಪಾಪೆಯು ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ನೀರು]] ಎರಡರ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 | | |} ==ಜಾಹೀರಾತು ಪಾಲುದಾರರು== ಈ ಸೀಸನ್ ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು 22 ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada - Watch Season 11 Episode 1 - Grand Opening Extravaganza on JioCinema|url=https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913|website=Jio Cinema|language=en}}</ref>. *'''ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವರು'''(Presented by) - ಹಾರ್ಲಿಕ್ಸ್ *'''ಸಹ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವವರು'''(Co Powered by) - ಫ್ರೀಡಂ ಆಯಿಲ್ ಮತ್ತು ಡೊಮೆಕ್ಸ್ *'''ವಿಶೇಷ ಪಾಲುದಾರರು''' (Special Partners) - ಸುದರ್ಶನ್ ಸಿಲ್ಕ್ಸ್, ಹೈಯರ್, ನಿರಂತರ, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್, ಎ 23, ಸ್ವಸ್ತಿಕ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹಲ್ದಿರಾಮ್ಸ್. *'''ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಪಾಲುದಾರರು''' (Associate Partners)- ಹ್ಯಾಂಗ್ಯೊ, ಇಕೋ ಪ್ಲಾನೆಟ್ *'''ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾಲುದಾರರು'''(Digital partner) - ಸೋನಿ ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ== ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ ನರಕಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: ಸ್ವರ್ಗ- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು! |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ ಸ್ವರ್ಗ ಅಥವಾ ನರಕ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. ನರಕವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶವಾದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ನರಕ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಸ್ವರ್ಗದ ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | ಹಂಸ |ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !Notes |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="3" |ಯಾರು ಇಲ್ಲ | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಸ್ವತಃ ಹೊರನಡೆಯುವಿಕೆ | | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! ಹೊರಗೆ ಕಳಿಹಿಸಿದ್ದು | | | | | | | | | | | | | | | |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''No <br>Eviction'' | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] n0kr941cy01g0phtsv896xq9fhij7dh 1247768 1247765 2024-10-15T14:46:18Z Spoorthi Rao 39512 ಆಪ್‌ಡೇಟ್ ಮಾಡಿದ್ದು 1247768 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ನಿರೂಪಣೆ=== [[File:Sudeep interview TeachAIDS.jpg|thumb|right|180px| ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿಯೂ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ [[ ಸುದೀಪ್]] ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ]] ಇದು ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್ ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡಲಿರುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ನ ಅಂತಿಮ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎಕ್ಸ್ (ಹಿಂದೆ ಟ್ವಿಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು) ನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14, 2024 ರಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು<ref>{{Cite web |title=Kichcha Sudeep announces his last season as host of Bigg Boss Kannada|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/kichcha-sudeep-announces-his-last-season-as-host-of-bigg-bosss-kannada-2616497-2024-10-14|website=India Today|language=en}}</ref> . ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''[[ಸ್ವರ್ಗ]]'' ಮತ್ತು ''[[ನರಕ |ನರಕ]]'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋ=== ಈ ಸೀಸನನಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು|ನೀರಿನ]] ವಿಷಯದ ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು]]; ಇವುಗಳು ಮನೆಯ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾದ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕಣ್ಣಿನ ಪಾಪೆಯು ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ನೀರು]] ಎರಡರ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 | | |} ==ಜಾಹೀರಾತು ಪಾಲುದಾರರು== ಈ ಸೀಸನ್ ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು 22 ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada - Watch Season 11 Episode 1 - Grand Opening Extravaganza on JioCinema|url=https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913|website=Jio Cinema|language=en}}</ref>. *'''ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವರು'''(Presented by) - ಹಾರ್ಲಿಕ್ಸ್ *'''ಸಹ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವವರು'''(Co Powered by) - ಫ್ರೀಡಂ ಆಯಿಲ್ ಮತ್ತು ಡೊಮೆಕ್ಸ್ *'''ವಿಶೇಷ ಪಾಲುದಾರರು''' (Special Partners) - ಸುದರ್ಶನ್ ಸಿಲ್ಕ್ಸ್, ಹೈಯರ್, ನಿರಂತರ, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್, ಎ 23, ಸ್ವಸ್ತಿಕ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹಲ್ದಿರಾಮ್ಸ್. *'''ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಪಾಲುದಾರರು''' (Associate Partners)- ಹ್ಯಾಂಗ್ಯೊ, ಇಕೋ ಪ್ಲಾನೆಟ್ *'''ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾಲುದಾರರು'''(Digital partner) - ಸೋನಿ ==ವಿವಾದ== ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಮಹಿಳೆ|ಮಹಿಳಾ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗೌಪ್ಯತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿನ ನಂತರ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11 ರ ಆಯೋಜಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ನಿರೂಪಕರಿಗೆ ಪೊಲೀಸ್ ನೋಟಿಸ್ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು. [[ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗ|ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗವು]] ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಟಾಸ್ಕ್ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಕುಂಬಳಗೋಡು ಪೊಲೀಸರು ನೋಟಿಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಆರೋಪದ ನಂತರ, ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ತಂಡವು [[ನರಕ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. [[ನರಕ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮನೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ== ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ ನರಕಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: ಸ್ವರ್ಗ- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು! |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ ಸ್ವರ್ಗ ಅಥವಾ ನರಕ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. ನರಕವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶವಾದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ನರಕ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಸ್ವರ್ಗದ ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | ಹಂಸ |ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !Notes |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="3" |ಯಾರು ಇಲ್ಲ | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಸ್ವತಃ ಹೊರನಡೆಯುವಿಕೆ | | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! ಹೊರಗೆ ಕಳಿಹಿಸಿದ್ದು | | | | | | | | | | | | | | | |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''No <br>Eviction'' | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] c9xtowu3fdnrmwwd1q9uopucox7cer2 1247769 1247768 2024-10-15T14:46:53Z Spoorthi Rao 39512 ಆಪ್‌ಡೇಟ್ ಮಾಡಿದ್ದು 1247769 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ನಿರೂಪಣೆ=== [[File:Sudeep interview TeachAIDS.jpg|thumb|right|180px| ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿಯೂ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ [[ ಸುದೀಪ್]] ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ]] ಇದು ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್ ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡಲಿರುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ನ ಅಂತಿಮ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎಕ್ಸ್ (ಹಿಂದೆ ಟ್ವಿಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು) ನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14, 2024 ರಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು<ref>{{Cite web |title=Kichcha Sudeep announces his last season as host of Bigg Boss Kannada|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/kichcha-sudeep-announces-his-last-season-as-host-of-bigg-bosss-kannada-2616497-2024-10-14|website=India Today|language=en}}</ref> . ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''[[ಸ್ವರ್ಗ]]'' ಮತ್ತು ''[[ನರಕ |ನರಕ]]'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋ=== ಈ ಸೀಸನನಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು|ನೀರಿನ]] ವಿಷಯದ ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು]]; ಇವುಗಳು ಮನೆಯ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾದ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕಣ್ಣಿನ ಪಾಪೆಯು ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ನೀರು]] ಎರಡರ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 | | |} ==ಜಾಹೀರಾತು ಪಾಲುದಾರರು== ಈ ಸೀಸನ್ ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು 22 ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada - Watch Season 11 Episode 1 - Grand Opening Extravaganza on JioCinema|url=https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913|website=Jio Cinema|language=en}}</ref>. *'''ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವರು'''(Presented by) - ಹಾರ್ಲಿಕ್ಸ್ *'''ಸಹ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವವರು'''(Co Powered by) - ಫ್ರೀಡಂ ಆಯಿಲ್ ಮತ್ತು ಡೊಮೆಕ್ಸ್ *'''ವಿಶೇಷ ಪಾಲುದಾರರು''' (Special Partners) - ಸುದರ್ಶನ್ ಸಿಲ್ಕ್ಸ್, ಹೈಯರ್, ನಿರಂತರ, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್, ಎ 23, ಸ್ವಸ್ತಿಕ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹಲ್ದಿರಾಮ್ಸ್. *'''ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಪಾಲುದಾರರು''' (Associate Partners)- ಹ್ಯಾಂಗ್ಯೊ, ಇಕೋ ಪ್ಲಾನೆಟ್ *'''ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾಲುದಾರರು'''(Digital partner) - ಸೋನಿ ==ವಿವಾದ== ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಮಹಿಳೆ|ಮಹಿಳಾ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗೌಪ್ಯತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿನ ನಂತರ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11 ರ ಆಯೋಜಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ನಿರೂಪಕರಿಗೆ ಪೊಲೀಸ್ ನೋಟಿಸ್ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು. [[ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗ|ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗವು]] ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಟಾಸ್ಕ್ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಕುಂಬಳಗೋಡು ಪೊಲೀಸರು ನೋಟಿಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಆರೋಪದ ನಂತರ, ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ತಂಡವು [[ನರಕ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. [[ನರಕ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮನೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 served police notice over privacy breach|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-served-police-notice-over-privacy-breach/articleshow/114190832.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ== ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ ನರಕಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: ಸ್ವರ್ಗ- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು! |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ ಸ್ವರ್ಗ ಅಥವಾ ನರಕ ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. ನರಕವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶವಾದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ನರಕ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ಸ್ವರ್ಗದ ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | ಹಂಸ |ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !Notes |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="3" |ಯಾರು ಇಲ್ಲ | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಸ್ವತಃ ಹೊರನಡೆಯುವಿಕೆ | | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! ಹೊರಗೆ ಕಳಿಹಿಸಿದ್ದು | | | | | | | | | | | | | | | |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''No <br>Eviction'' | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] g3lfic8043sn8o9roza71c11v0t77u9 1247770 1247769 2024-10-15T14:54:45Z Spoorthi Rao 39512 ಕೆಲವು ಮಾಹಿತಿ ಸೇರ್ಪಡೆ 1247770 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ನಿರೂಪಣೆ=== [[File:Sudeep interview TeachAIDS.jpg|thumb|right|180px| ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿಯೂ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ [[ ಸುದೀಪ್]] ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ]] ಇದು ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್ ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡಲಿರುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ನ ಅಂತಿಮ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎಕ್ಸ್ (ಹಿಂದೆ ಟ್ವಿಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು) ನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14, 2024 ರಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು<ref>{{Cite web |title=Kichcha Sudeep announces his last season as host of Bigg Boss Kannada|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/kichcha-sudeep-announces-his-last-season-as-host-of-bigg-bosss-kannada-2616497-2024-10-14|website=India Today|language=en}}</ref> . ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''[[ಸ್ವರ್ಗ]]'' ಮತ್ತು ''[[ನರಕ |ನರಕ]]'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋ=== ಈ ಸೀಸನನಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು|ನೀರಿನ]] ವಿಷಯದ ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು]]; ಇವುಗಳು ಮನೆಯ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾದ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕಣ್ಣಿನ ಪಾಪೆಯು ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ನೀರು]] ಎರಡರ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 | | |} ==ಜಾಹೀರಾತು ಪಾಲುದಾರರು== ಈ ಸೀಸನ್ ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು 22 ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada - Watch Season 11 Episode 1 - Grand Opening Extravaganza on JioCinema|url=https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913|website=Jio Cinema|language=en}}</ref>. *'''ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವರು'''(Presented by) - ಹಾರ್ಲಿಕ್ಸ್ *'''ಸಹ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವವರು'''(Co Powered by) - ಫ್ರೀಡಂ ಆಯಿಲ್ ಮತ್ತು ಡೊಮೆಕ್ಸ್ *'''ವಿಶೇಷ ಪಾಲುದಾರರು''' (Special Partners) - ಸುದರ್ಶನ್ ಸಿಲ್ಕ್ಸ್, ಹೈಯರ್, ನಿರಂತರ, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್, ಎ 23, ಸ್ವಸ್ತಿಕ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹಲ್ದಿರಾಮ್ಸ್. *'''ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಪಾಲುದಾರರು''' (Associate Partners)- ಹ್ಯಾಂಗ್ಯೊ, ಇಕೋ ಪ್ಲಾನೆಟ್ *'''ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾಲುದಾರರು'''(Digital partner) - ಸೋನಿ ==ವಿವಾದ== ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಮಹಿಳೆ|ಮಹಿಳಾ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗೌಪ್ಯತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿನ ನಂತರ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11 ರ ಆಯೋಜಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ನಿರೂಪಕರಿಗೆ ಪೊಲೀಸ್ ನೋಟಿಸ್ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು. [[ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗ|ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗವು]] ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಟಾಸ್ಕ್ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಕುಂಬಳಗೋಡು ಪೊಲೀಸರು ನೋಟಿಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಆರೋಪದ ನಂತರ, ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ತಂಡವು [[ನರಕ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. [[ನರಕ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮನೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 served police notice over privacy breach|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-served-police-notice-over-privacy-breach/articleshow/114190832.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ== [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ [[ನರಕ|ನರಕಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: [[ಸ್ವರ್ಗ]]- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು! |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಅಥವಾ [[ನರಕ]] ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. [[ನರಕ|ನರಕವು]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ [[ನರಕ]] ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗದ]] ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | ಹಂಸ |ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !Notes |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="3" |ಯಾರು ಇಲ್ಲ | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಸ್ವತಃ ಹೊರನಡೆಯುವಿಕೆ | | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! ಹೊರಗೆ ಕಳಿಹಿಸಿದ್ದು | | | | | | | | | | | | | | | |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''No <br>Eviction'' | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] cb7hm9v0h4oqmuqkmiugjf7fxr6xcju 1247775 1247770 2024-10-15T15:05:13Z Spoorthi Rao 39512 ಕೆಲವು ಮಾಹಿತಿ ಸೇರ್ಪಡೆ 1247775 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ನಿರೂಪಣೆ=== [[File:Sudeep interview TeachAIDS.jpg|thumb|right|180px| ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿಯೂ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ [[ ಸುದೀಪ್]] ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ]] ಇದು ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್ ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡಲಿರುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ನ ಅಂತಿಮ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎಕ್ಸ್ (ಹಿಂದೆ ಟ್ವಿಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು) ನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14, 2024 ರಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು<ref>{{Cite web |title=Kichcha Sudeep announces his last season as host of Bigg Boss Kannada|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/kichcha-sudeep-announces-his-last-season-as-host-of-bigg-bosss-kannada-2616497-2024-10-14|website=India Today|language=en}}</ref> . ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''[[ಸ್ವರ್ಗ]]'' ಮತ್ತು ''[[ನರಕ |ನರಕ]]'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋ=== ಈ ಸೀಸನನಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು|ನೀರಿನ]] ವಿಷಯದ ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು]]; ಇವುಗಳು ಮನೆಯ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾದ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕಣ್ಣಿನ ಪಾಪೆಯು ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ನೀರು]] ಎರಡರ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 | | |} ==ಜಾಹೀರಾತು ಪಾಲುದಾರರು== ಈ ಸೀಸನ್ ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು 22 ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada - Watch Season 11 Episode 1 - Grand Opening Extravaganza on JioCinema|url=https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913|website=Jio Cinema|language=en}}</ref>. *'''ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವರು'''(Presented by) - ಹಾರ್ಲಿಕ್ಸ್ *'''ಸಹ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವವರು'''(Co Powered by) - ಫ್ರೀಡಂ ಆಯಿಲ್ ಮತ್ತು ಡೊಮೆಕ್ಸ್ *'''ವಿಶೇಷ ಪಾಲುದಾರರು''' (Special Partners) - ಸುದರ್ಶನ್ ಸಿಲ್ಕ್ಸ್, ಹೈಯರ್, ನಿರಂತರ, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್, ಎ 23, ಸ್ವಸ್ತಿಕ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹಲ್ದಿರಾಮ್ಸ್. *'''ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಪಾಲುದಾರರು''' (Associate Partners)- ಹ್ಯಾಂಗ್ಯೊ, ಇಕೋ ಪ್ಲಾನೆಟ್ *'''ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾಲುದಾರರು'''(Digital partner) - ಸೋನಿ ==ವಿವಾದ== ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಮಹಿಳೆ|ಮಹಿಳಾ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗೌಪ್ಯತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿನ ನಂತರ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11 ರ ಆಯೋಜಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ನಿರೂಪಕರಿಗೆ ಪೊಲೀಸ್ ನೋಟಿಸ್ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು<ref>{{cite web |title=ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಕ್ಲೋಸ್ ಆಗಲು ಕಾರಣವೇ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗದ ʻಆʼ ನೋಟಿಸ್‌! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-elimination-a-complaint-has-been-filed-to-the-women-commission-is-the-real-reason-to-end-hell-and-heaven-concept-251320 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=12 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref>. [[ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗ|ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗವು]] ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಟಾಸ್ಕ್ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಕುಂಬಳಗೋಡು ಪೊಲೀಸರು ನೋಟಿಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಆರೋಪದ ನಂತರ, ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ತಂಡವು [[ನರಕ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. [[ನರಕ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮನೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 served police notice over privacy breach|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-served-police-notice-over-privacy-breach/articleshow/114190832.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ== [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ [[ನರಕ|ನರಕಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: [[ಸ್ವರ್ಗ]]- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು! |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಅಥವಾ [[ನರಕ]] ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. [[ನರಕ|ನರಕವು]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ [[ನರಕ]] ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗದ]] ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | ಹಂಸ |ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !Notes |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="3" |ಯಾರು ಇಲ್ಲ | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಸ್ವತಃ ಹೊರನಡೆಯುವಿಕೆ | | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! ಹೊರಗೆ ಕಳಿಹಿಸಿದ್ದು | | | | | | | | | | | | | | | |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''No <br>Eviction'' | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] q3fk5e3lzw3tcgf60afuyvymrbd2602 1247777 1247775 2024-10-15T15:10:16Z Spoorthi Rao 39512 ಕೊಂಡಿ ಸೇರ್ಪಡೆ 1247777 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ನಿರೂಪಣೆ=== [[File:Sudeep interview TeachAIDS.jpg|thumb|right|180px| ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿಯೂ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ [[ ಸುದೀಪ್]] ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ]] ಇದು ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್ ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡಲಿರುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ನ ಅಂತಿಮ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎಕ್ಸ್ (ಹಿಂದೆ ಟ್ವಿಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು) ನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14, 2024 ರಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು<ref>{{Cite web |title=Kichcha Sudeep announces his last season as host of Bigg Boss Kannada|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/kichcha-sudeep-announces-his-last-season-as-host-of-bigg-bosss-kannada-2616497-2024-10-14|website=India Today|language=en}}</ref> . ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''[[ಸ್ವರ್ಗ]]'' ಮತ್ತು ''[[ನರಕ |ನರಕ]]'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋ=== ಈ ಸೀಸನನಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು|ನೀರಿನ]] ವಿಷಯದ ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು]]; ಇವುಗಳು ಮನೆಯ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾದ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕಣ್ಣಿನ ಪಾಪೆಯು ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ನೀರು]] ಎರಡರ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 | | |} ==ಜಾಹೀರಾತು ಪಾಲುದಾರರು== ಈ ಸೀಸನ್ ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು 22 ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada - Watch Season 11 Episode 1 - Grand Opening Extravaganza on JioCinema|url=https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913|website=Jio Cinema|language=en}}</ref>. *'''ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವರು'''(Presented by) - ಹಾರ್ಲಿಕ್ಸ್ *'''ಸಹ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವವರು'''(Co Powered by) - ಫ್ರೀಡಂ ಆಯಿಲ್ ಮತ್ತು ಡೊಮೆಕ್ಸ್ *'''ವಿಶೇಷ ಪಾಲುದಾರರು''' (Special Partners) - ಸುದರ್ಶನ್ ಸಿಲ್ಕ್ಸ್, ಹೈಯರ್, ನಿರಂತರ, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್, ಎ 23, ಸ್ವಸ್ತಿಕ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹಲ್ದಿರಾಮ್ಸ್. *'''ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಪಾಲುದಾರರು''' (Associate Partners)- ಹ್ಯಾಂಗ್ಯೊ, ಇಕೋ ಪ್ಲಾನೆಟ್ *'''ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾಲುದಾರರು'''(Digital partner) - ಸೋನಿ ==ವಿವಾದ== ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಮಹಿಳೆ|ಮಹಿಳಾ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗೌಪ್ಯತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿನ ನಂತರ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11 ರ ಆಯೋಜಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ನಿರೂಪಕರಿಗೆ ಪೊಲೀಸ್ ನೋಟಿಸ್ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು<ref>{{cite web |title=ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಕ್ಲೋಸ್ ಆಗಲು ಕಾರಣವೇ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗದ ʻಆʼ ನೋಟಿಸ್‌! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-elimination-a-complaint-has-been-filed-to-the-women-commission-is-the-real-reason-to-end-hell-and-heaven-concept-251320 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=12 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref>. [[ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗ|ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗವು]] ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಟಾಸ್ಕ್ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಕುಂಬಳಗೋಡು ಪೊಲೀಸರು ನೋಟಿಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಆರೋಪದ ನಂತರ, ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ತಂಡವು [[ನರಕ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. [[ನರಕ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮನೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 served police notice over privacy breach|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-served-police-notice-over-privacy-breach/articleshow/114190832.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ== [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ [[ನರಕ|ನರಕಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: ಸ್ವರ್ಗ- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಅಥವಾ [[ನರಕ]] ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. [[ನರಕ|ನರಕವು]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ [[ನರಕ]] ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗದ]] ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref> <ref>{{cite web |title=ಸ್ವರ್ಗ-ನರಕ ಎಲ್ಲಾ ಇನ್ಮುಂದೆ ಇಲ್ಲ! ಎರಡಾಗಿದ್ದ ಮನೆ ಒಂದಾಯ್ತು, ಹೊಸ ಆಟ ಶುರು! |url=https://kannada.news18.com/photogallery/entertainment/bigg-boss-session-11-the-concept-of-heaven-and-hell-is-over-ovn-1888166-page-6.html |publisher=News18 Kannada |access-date=11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ 11: ಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಳಿದು ನರಕದಲ್ಲಿರುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಮುಸುಕುಧಾರಿಗಳು; ಆತಂಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/kannada-television-news-masked-men-who-came-from-crane-destroy-hell-at-bigg-boss-11-home-colors-kannada-show-rsm-181728636485793.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> . {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | ಹಂಸ |ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !Notes |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="3" |ಯಾರು ಇಲ್ಲ | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಸ್ವತಃ ಹೊರನಡೆಯುವಿಕೆ | | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! ಹೊರಗೆ ಕಳಿಹಿಸಿದ್ದು | | | | | | | | | | | | | | | |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''No <br>Eviction'' | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] p4dzu3fqa398hgze7rszu1gqoyk0ybh 1247778 1247777 2024-10-15T15:11:54Z Spoorthi Rao 39512 /* ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು * 1247778 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ನಿರೂಪಣೆ=== [[File:Sudeep interview TeachAIDS.jpg|thumb|right|180px| ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿಯೂ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ [[ ಸುದೀಪ್]] ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ]] ಇದು ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್ ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡಲಿರುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ನ ಅಂತಿಮ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎಕ್ಸ್ (ಹಿಂದೆ ಟ್ವಿಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು) ನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14, 2024 ರಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು<ref>{{Cite web |title=Kichcha Sudeep announces his last season as host of Bigg Boss Kannada|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/kichcha-sudeep-announces-his-last-season-as-host-of-bigg-bosss-kannada-2616497-2024-10-14|website=India Today|language=en}}</ref> . ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''[[ಸ್ವರ್ಗ]]'' ಮತ್ತು ''[[ನರಕ |ನರಕ]]'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋ=== ಈ ಸೀಸನನಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು|ನೀರಿನ]] ವಿಷಯದ ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು]]; ಇವುಗಳು ಮನೆಯ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾದ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕಣ್ಣಿನ ಪಾಪೆಯು ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ನೀರು]] ಎರಡರ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ]] ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 | | |} ==ಜಾಹೀರಾತು ಪಾಲುದಾರರು== ಈ ಸೀಸನ್ ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು 22 ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada - Watch Season 11 Episode 1 - Grand Opening Extravaganza on JioCinema|url=https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913|website=Jio Cinema|language=en}}</ref>. *'''ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವರು'''(Presented by) - ಹಾರ್ಲಿಕ್ಸ್ *'''ಸಹ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವವರು'''(Co Powered by) - ಫ್ರೀಡಂ ಆಯಿಲ್ ಮತ್ತು ಡೊಮೆಕ್ಸ್ *'''ವಿಶೇಷ ಪಾಲುದಾರರು''' (Special Partners) - ಸುದರ್ಶನ್ ಸಿಲ್ಕ್ಸ್, ಹೈಯರ್, ನಿರಂತರ, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್, ಎ 23, ಸ್ವಸ್ತಿಕ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹಲ್ದಿರಾಮ್ಸ್. *'''ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಪಾಲುದಾರರು''' (Associate Partners)- ಹ್ಯಾಂಗ್ಯೊ, ಇಕೋ ಪ್ಲಾನೆಟ್ *'''ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾಲುದಾರರು'''(Digital partner) - ಸೋನಿ ==ವಿವಾದ== ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಮಹಿಳೆ|ಮಹಿಳಾ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗೌಪ್ಯತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿನ ನಂತರ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11 ರ ಆಯೋಜಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ನಿರೂಪಕರಿಗೆ ಪೊಲೀಸ್ ನೋಟಿಸ್ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು<ref>{{cite web |title=ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಕ್ಲೋಸ್ ಆಗಲು ಕಾರಣವೇ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗದ ʻಆʼ ನೋಟಿಸ್‌! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-elimination-a-complaint-has-been-filed-to-the-women-commission-is-the-real-reason-to-end-hell-and-heaven-concept-251320 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=12 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref>. [[ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗ|ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗವು]] ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಟಾಸ್ಕ್ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಕುಂಬಳಗೋಡು ಪೊಲೀಸರು ನೋಟಿಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಆರೋಪದ ನಂತರ, ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ತಂಡವು [[ನರಕ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. [[ನರಕ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮನೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 served police notice over privacy breach|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-served-police-notice-over-privacy-breach/articleshow/114190832.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ== [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ [[ನರಕ|ನರಕಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: ಸ್ವರ್ಗ- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಅಥವಾ [[ನರಕ]] ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. [[ನರಕ|ನರಕವು]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ [[ನರಕ]] ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗದ]] ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref> <ref>{{cite web |title=ಸ್ವರ್ಗ-ನರಕ ಎಲ್ಲಾ ಇನ್ಮುಂದೆ ಇಲ್ಲ! ಎರಡಾಗಿದ್ದ ಮನೆ ಒಂದಾಯ್ತು, ಹೊಸ ಆಟ ಶುರು! |url=https://kannada.news18.com/photogallery/entertainment/bigg-boss-session-11-the-concept-of-heaven-and-hell-is-over-ovn-1888166-page-6.html |publisher=News18 Kannada |access-date=11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ 11: ಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಳಿದು ನರಕದಲ್ಲಿರುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಮುಸುಕುಧಾರಿಗಳು; ಆತಂಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/kannada-television-news-masked-men-who-came-from-crane-destroy-hell-at-bigg-boss-11-home-colors-kannada-show-rsm-181728636485793.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> . {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | ಹಂಸ |ಶಿಶಿರ್ | | | | | | | | | | | | |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !Notes |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="3" |ಯಾರು ಇಲ್ಲ | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಸ್ವತಃ ಹೊರನಡೆಯುವಿಕೆ | | | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! ಹೊರಗೆ ಕಳಿಹಿಸಿದ್ದು | | | | | | | | | | | | | | | |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''No <br>Eviction'' | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] jp6c933776dy2v8po5bicn9audloigm 2 159990 1247820 1247608 2024-10-16T05:46:19Z Shringa (2341244) 89340 /* ಹ್ಯೂಮನ್ ಎಪಿಡರ್ಮಲ್ ಗ್ರೋತ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ರಿಸೆಪ್ಟರ್ 2 (HER 2) ಪ್ರೋಟೀನ್‌ಗಳು. */ 1247820 wikitext text/x-wiki == '''ಹ್ಯೂಮನ್ ಎಪಿಡರ್ಮಲ್ ಗ್ರೋತ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ರಿಸೆಪ್ಟರ್ 2 (HER 2) ಪ್ರೋಟೀನ್‌ಗಳು.''' == HER2 ಪ್ರೋಟೀನ್‌ಗಳು (ಹ್ಯೂಮನ್ ಎಪಿಡರ್ಮಲ್ ಗ್ರೋತ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ರಿಸೆಪ್ಟರ್ 2) ನಮ್ಮ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಕೆಲ ಪ್ರಮುಖ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ವಿಭಜನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರೋಟೀನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರೋಟೀನ್‌ಗಳು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸ್ತನಕೋಶಗಳ ಮೇಲೆ ಇರುವ ರಿಸೆಪ್ಟರ್‌ಗಳಾಗಿದ್ದು, ಅವು ಸ್ತನಕೋಶಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ವಿಭಜನೆ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತವೆ. HER2 ಪ್ರೋಟೀನ್‌ಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವಾಗ, ಅವು ಸ್ತನಕೋಶಗಳು ಸಮತೋಲನದೊಂದಿಗೆ ಬೆಳೆಯಲು ಸಹಾಯಮಾಡುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ HER2 ಜನನೂನ್ಮುತಿ (gene) ಅತಿಯಾಗಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚುವರಿ HER2 ರಿಸೆಪ್ಟರ್‌ಗಳು ಸ್ತನಕೋಶಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣವಿಲ್ಲದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತವೆ. ಇದು HER2-ಧನಾತ್ಮಕ ಸ್ತನಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು, ಇದನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ವಿಶೇಷ ಔಷಧಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. HER2 ಒಂದು ಮೆಂಬ್ರೇನ್ ಟೈರೋಸಿನ್ ಕೈನೇಸ್ ಮತ್ತು ಆಂಕೋಜನ್ ಆಗಿದ್ದು, ಸುಮಾರು 20% ಸ್ತನಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿಯಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜನನೂನ್ಮುತಿ (gene amplification) ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಕ್ರಿಯಗೊಂಡಾಗ, ಕೋಶಕ್ಕೆ ಶಕ್ತಿವಂತ proliferative ಮತ್ತು ಆಂಟಿ-ಆಪೋಪ್ಟೋಸಿಸ್ (ಕೋಶಮರಣ) ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಈ ಭಾಗದ ಸ್ತನಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಟ್ಯೂಮರ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಗತಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಚಾಲಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಸೂಕ್ತವಾದ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ HER2 ಅತಿಯಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿರುವುದು ಅಥವಾ ಜನನೂನ್ಮತಿ ಹೊಂದಿರುವುದು ತೋರಿಸಿದಾಗ, HER2 ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತದೆ.<ref name=":0">{{Cite web |title= |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3242418/ |url-status=live |website=National Library Of Medicine}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:Breast cancer -- Smart-Servier.jpg|thumb|345x345px|[[ಸ್ತನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್]]]] ಹ್ಯೂಮನ್ ಎಪಿಡರ್ಮಲ್ ಗ್ರೋತ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ರಿಸೆಪ್ಟರ್-2 (HER2/neu, c-erbB2) ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ಮೆಂಬ್ರೇನ್ ಟೈರೋಸಿನ್ ಕೈನೇಸ್‌ಗಳ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಒಂದು, 25 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮನುಷ್ಯರ ಸ್ತನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಕೋಶರೇಖೆಯಲ್ಲಿ ವೃದ್ಧಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಬಂದಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಈ ವೃದ್ಧಿ ಮಾನವ ಸ್ತನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ನ ಪಥೋಜನಿಸಿಟಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ತೋರಿಸಲಾಯಿತು. ಆ ಸಮಯದಿಂದಲೂ, HER2 ವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಪರಿಣಾಮ HER2 ಪ್ರೋಟೀನ್‌ನ ಅತಿವೃದ್ಧಿ ಪ್ರಮುಖ ನಾಸೂರ ಕೋಶ ವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಜೀವಿತ ಮಾರ್ಗಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ; ಈ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸಲು ಹಲವಾರು ಔಷಧಿಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ; ಮತ್ತು HER2 ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವುದು ಸ್ತನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮುನ್ಸೂಚಕ ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದ ಸೂಚಕ ಅಂಶವಾಗಿದೆ. <ref name=":0" /> HER2 ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಸಿಸ್ಟಮ್ ಜೈವಿಕಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಹಂತಗಳ ಸುಕ್ಷಮ ಜೈವಿಕ ಜಾಲವನ್ನಾಗಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಕೋಶದ ಹೊರಭಾಗದಿಂದ ಬರುವ ಸಿಗ್ನಲ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಮೆಂಬರ್ ರಿಸೆಪ್ಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಲಿಗ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಲೇಯರ್, ಸಿಗ್ನಲ್ ಅನ್ನು ಕುಕ್ಷಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಂದ್ರಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರೋಟೀನ್ ಕೈನೇಸ್‌ಗಳ ಪ್ರಕ್ರಿಯಾವಂತರ ಲೇಯರ್, ಮತ್ತು ಸಿಗ್ನಲ್ ಅನ್ನು ಜೀನ್ಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಔಟ್‌ಪುಟ್ ಲೇಯರ್ ಸೇರಿವೆ. ಈ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಜೀನ್ಗಳು ಮತ್ತು ಜೀನ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಈಗಲೂ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇನ್‌ಪುಟ್ ಲೇಯರ್ 4 ಮೆಂಬರ್ ರಿಸೆಪ್ಟರ್‌ಗಳು/ಟೈರೋಸಿನ್ ಕೈನೇಸ್‌ಗಳು (TKs) (HER1–4) ಮತ್ತು ಕನಿಷ್ಠ 11 ಲಿಗ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸ್ತನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ನಲ್ಲಿ, HER2 20% ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿರುವ ಪ್ರಮುಖ TK ರಿಸೆಪ್ಟರ್ ಆಗಿದೆ. ಲಿಗ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು ಅವುಗಳ ಎಕ್ಸ್‌ಟ್ರಾಸೆಲ್ಲ್ಯುಲರ್ ಡೊಮೈನ್‌ಗಳಿಗೆ ಬದ್ಧವಾಗುವುದರಿಂದ, HER ಪ್ರೋಟೀನ್‌ಗಳು ಡೈಮರೈಸೇಶನ್ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಇಂಟ್ರಾಸೆಲ್ಲ್ಯುಲರ್ ಡೊಮೈನ್‌ಗಳ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫಾಸ್ಫೋರಿ‌ಲೇಷನ್ ಅನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. HER2ಗೆ ಲಿಗ್ಯಾಂಡ್ ಇಲ್ಲ ಮತ್ತು ಇದು ಹೈ ಲೆವೆಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದಾಗ, ಮತ್ತೊಂದು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಅಥವಾ ಸ್ವತಃ ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಹೀಟರೋಡೈಮರೈಸೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಸಕ್ರಿಯಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಫಾಸ್ಫೋರಿ‌ಲೇಟಾದ ಟೈರೋಸಿನ್ ರೆಸಿಡ್ಯೂಗಳು ಹಲವಾರು ಇಂಟ್ರಾಸೆಲ್ಲ್ಯುಲರ್ ಸಿಗ್ನಲ್ ಅಣುಗಳೊಂದಿಗೆ ಡಾಕ್ ಮಾಡುತ್ತವೆ, ಇದು ಡೌನ್‌ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ಎರಡನೇ ಸಂದೇಶದ ಮಾರ್ಗಗಳ ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಮೆಂಬರ್ ಸಿಗ್ನಲ್ ಮಾರ್ಗಗಳೊಂದಿಗೆ ಕ್ರಾಸ್‌ಟಾಕ್ ಆಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ಮಾರ್ಗದಿಂದ ಸಕ್ರಿಯಗೊಳ್ಳುವ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್‌ಗಳು ಕೋಶ ವೃದ್ಧಿ, ಜೀವಿತ, ವಿಭಜನೆ, ಆಂಜಿಯೋಜೆನೆಸಿಸ್, ಆಕ್ರಮಣ ಮತ್ತು ಮೆಟಾಸ್ಟಾಸಿಸ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವಾರು ಜೀನ್‌ಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತವೆ. HER2ಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಬಲವಾದ ಕ್ಯಾಟಲಿಟಿಕ್ ಕೈನೇಸ್ ಚಟುವಟಿಕೆ ಇದೆ ಮತ್ತು HER2 ಹೊಂದಿದ ಹೀಟರೋಡೈಮರ್‌ಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಬಲವಾದ ಸಿಗ್ನಲ್ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. HER2 ತನ್ನ ಡೈಮರೈಸೇಶನ್ ಡೊಮೈನ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊರಗೆ ತೋರಿಸುವ ತೆರೆಯಲಾದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆಯ ಡೈಮರೈಸೇಶನ್ ಭಾಗಿಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. HER3 ಅನ್ನು ಲಿಗ್ಯಾಂಡ್ (ಹೆರೆಗುಲಿನ್) ಬೈಂಡಿಂಗ್ ಮೂಲಕ ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಇದಕ್ಕೆ TK ಚಟುವಟಿಕೆ ಇಲ್ಲ, ಮತ್ತು HER2ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಇದು ಸಕ್ರಿಯಗೊಳ್ಳಲು ಇನ್ನೊಂದು ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಭಾಗಿಯಾಗಬೇಕು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇದು PI3Kಗಾಗಿ ಹಲವಾರು ಡಾಕ್ ಮಾಡುವ ತಾಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು HER2 ಜೊತೆ ಹೀಟರೋಡೈಮರ್ ಆಗಿರುವಾಗ PI3K/AKT ಆಂಟಿ-ಅಪೋಪ್ಟೋಸಿಸ್ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ. HER2 ಇನ್ನಷ್ಟು ಇನ್ಸುಲಿನ್ ನಂತೆ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ರಿಸೆಪ್ಟರ್ I ಮುಂತಾದ ಇತರ ಮೆಂಬರ್ ರಿಸೆಪ್ಟರ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜನೆ ಮೂಲಕ ಸಕ್ರಿಯಗೊಳ್ಳಬಹುದು. ಇದು ಇನ್ಸುಲಿನ್ ಗ್ರೋತ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನುರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ಮಾರ್ಗವು ಕೋಶ ವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ.<ref name=":0" /> HER2 (ಹ್ಯೂಮನ್ ಎಪಿಡರ್ಮಲ್ ಗ್ರೋತ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರ್ ರಿಸೆಪ್ಟರ್ 2) ಮತ್ತು [[ಸ್ತನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್]] ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವು ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. HER2 ಜೀನಿನ ಅತಿವೃದ್ದಿ ಸುಮಾರು 20% ಸ್ತನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ, ಇದು HER2 ಪ್ರೋಟೀನ್‌ಗಳ ಅತಿಯಾಗಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಿಂದ ಅಪರಿಮಿತ ಕೋಶ ವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಹಾಳು ಕೋಶಗಳ ಜೀವಿತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. HER2 ಪ್ರೋಟೀನ್‌ಗಳ ಅತಿವೃದ್ಧಿ, ಟ್ಯೂಮರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಮತ್ತು ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. HER2 ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವುದು, ಸ್ತನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ನ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ತಕ್ಕ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುತ್ತದೆ. [[trastuzumab]] (ಹರ್ಸೆಪ್ಟಿನ್) ತರಹದ ಔಷಧಿಗಳು HER2-ಧನಾತ್ಮಕ (HER2-positive) ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸಿ, ಟ್ಯೂಮರ್ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, HER2 ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವುದು [[ಸ್ತನ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್]] ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದೆ, ಮತ್ತು ಇದರಿಂದ [[ರೋಗಿ]]ಗಳ ಜೀವಿತಾವಧಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುತ್ತಿದೆ. <references /> 6wqqw4je5lpp7ls9k7fp4ajgq7z18mj 0 160008 1247762 2024-10-15T14:36:39Z Leelavathi.s(2340131) 89208 ಹೊಸ ಪುಟ: '''''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ: ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಭೀತಿ''''' ಇಂದಿನ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿತ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ, ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸು... 1247762 wikitext text/x-wiki '''''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ: ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಭೀತಿ''''' ಇಂದಿನ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿತ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ, ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಜೀವನದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಂಶದಲ್ಲೂ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ, ಸೈಬರ್ ಭೀತಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತೊಂದರೆಗಳು ದ್ರುತಗತಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿವೆ. ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು, ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಹಾಗು ಸರ್ಕಾರಗಳೂ ಸಹ ಎಲ್ಲರೂ ಭದ್ರತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿವೆ. ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿಡಲು ಮತ್ತು ಆನ್ಲೈನ್ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಎಷ್ಟು ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂಬುದು ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕಾದ ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಧೋರಣೆಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮದ ಪಾತ್ರ, ಸೈಬರ್ ದಾಳಿ ಭೀತಿ ಮತ್ತು ಈ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿರುವ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಮಹತ್ವ''' ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ವೇಗದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ಡಿಜಿಟಲ್ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಸಂವಹನಗಳು ಎಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿವೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. 61% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೈಗಾರಿಕಾ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ಈಗ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ, ಬಲವಾದ ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತಾ ಕ್ರಮಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಈಗ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಇದು صرف ಡೇಟಾ ಕಳ್ಳತನವನ್ನು ತಡೆಯುವ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಯಾವುದೇ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪವಿಲ್ಲದೆ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರಸೇರಿಸಲು ಕೂಡ ಆಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಸೈಬರ್‌ ಅಪರಾಧಗಳು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ಒಂದು ಶಾಶ್ವತ ಸವಾಲಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಐಟಿ) ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಅನುಮತಿಸದ ಪ್ರವೇಶ, ಹಾನಿ ಅಥವಾ ವ್ಯತ್ಯಯದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು صرف ತಾಂತ್ರಿಕ ಕ್ರಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸೈಬರ್‌ ಅಪರಾಧಿಗಳನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಕಾನೂನು ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಮಹತ್ವವು  ಐಟಿ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ, ಇದನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಉದ್ಯಮಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಡಿಜಿಟಲ್ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬನೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವಂತೆ, ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ದೇಶದ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿರತೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುರಕ್ಷತೆಗೆ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು''' ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಗುರಿಯೆಂದರೆ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಡಿಜಿಟಲ್ ಜಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಡುವ ತೊಂದರೆಗಳೆದುರಿನಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡುವುದು. ಇಂದು ಸೈಬರ್ ಅಪರಾಧಿಗಳು ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು, ಡೇಟಾ ಕಳ್ಳತನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ ಅಸಮರ್ಥತೆ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ಲಾಭದಿಂದ ರಾಜಕೀಯ ಉದ್ದೇಶಗಳವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿವೆ. ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಈ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಅರಿತು, ತಮ್ಮ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧದ ಒಂದು ಅಪಾಯಕಾರಿ ರೂಪವೆಂದರೆ ಸೈಬರ್‌ದಾಳಿ. ಇದು ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ ಹಾನಿ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ, ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ದೈಹಿಕ ಹಾನಿಗೂ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಈ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಅರಿತು, ಸರಿಯಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ صرف ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಹತ್ತಿರದಿಂದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು ಹೇಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಲೇ ಇದನ್ನು ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿರಿಸಲು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಧೋರಣೆಗಳು''' ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಬದಲಾದು ಬರುವ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಹೊಸ ಅಪಾಯಗಳು ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿರುವಾಗಲೆ, ಹಳೆಯವುಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಧೋರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಗಳು, ಮೊಬೈಲ್‌ ಜಾಲ ಮತ್ತು ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಎಂಬ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಡೇಟಾ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಇತರ ರಹಸ್ಯ ಮಾಹಿತಿ ರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವುದು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. '''೧.ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮೊಬೈಲ್‌ ಜಾಲಗಳು'''   ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳು ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಗುರಿಯಾಗಿವೆ, ಅದು ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಳ್ಳತನ ಮಾಡಲು ಅಥವಾ ವಿಷಾದಕ ತಂತ್ರಾಂಶವನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವ ಕಾರಣದಿಂದ. ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳನ್ನು ಭದ್ರಗೊಳಿಸುವುದು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ, ಮೊಬೈಲ್‌ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಬೆಳೆದು ಬಂದಂತೆ, ಸೈಬರ್ ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿ ಮೊಬೈಲ್ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ವ್ಯವಹಾರಗಳಿಗೆ ಬಳಸುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ, ಮೊಬೈಲ್‌ ಜಾಲಗಳನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತಗೊಳಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. '''೨.ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್''' ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್, ಅನುಮೋದಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಡೇಟಾವನ್ನು ಓದಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಎನ್ಕೋಡ್ ಮಾಡುವುದು. ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಡೇಟಾವನ್ನು ರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಇದು ಸೈಬರ್‌ ಸುರಕ್ಷತಾ ತಜ್ಞರಿಗೆ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಅಡಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್, ಮೊಬೈಲ್ ಸಂವಹನ ಮುಂತಾದ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಸರಿಯಾದ ಪ್ರಯೋಗವು ಡೇಟಾ ಗೌಪ್ಯತೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. '''೩.ಎಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಪರ್ಸಿಸ್ಟಂಟ್ ತ್ರೆಟ್ಸ್ (ಎಪಿಟಿ)'''   ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಬೆದರಿಕೆ ಎಂದರೆ ಎಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಪರ್ಸಿಸ್ಟಂಟ್ ತ್ರೆಟ್ಸ್ (ಎಪಿಟಿ) ದಾಳಿಗಳು. ಈ ದಾಳಿಗಳು ಉದ್ದವಾದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಯಾನ್‌ವೆರ್‌ಜಾಲದೊಳಗೆ ಕಳೆದು ಹೋಗುವಂತೆ ಹೇರುತ್ತವೆ, ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಸುಧಾರಣೆಗಾಗಿ ನಿರಂತರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮತ್ತು ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕು. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮದ ಪಾತ್ರ''' ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಎರಡೂವೇಳೆದಾರಿ ಕತ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ಹೊರಬರುತ್ತಿವೆ. ಒಂದೆಡೆ, ಕಂಪನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಈ ವೇದಿಕೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮವು ಸೈಬರ್‌ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಫೇಸ್ಬುಕ್, ಟ್ವಿಟ್ಟರ್, ಮತ್ತು ಲಿಂಕ್ಡಿನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ವೇದಿಕೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವುಗಳು ಸೈಬರ್ ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಿಗಳು ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಳ್ಳತನ ಮಾಡಲು, ಹಾನಿಕಾರಕ ತಂತ್ರಾಂಶವನ್ನು ಹರಡಲು, ಅಥವಾ ತಪ್ಪಾದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹರಡಲು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ತಪ್ಪಾದ ಮಾಹಿತಿಯ ವೇಗದ ಪ್ರಚಾರವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಪಾಯವಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿ ಇದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಬೇಕು. '''ಸೈಬರ್ ದಾಳಿ: ಡಿಜಿಟಲ್ ಕಣಿವೆ''' ಸೈಬರ್ ದಾಳಿ ಇಂದಿನ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಆತಂಕಕಾರಿ ಭೀತಿ. ಇದರಲ್ಲಿ ಸೈಬರ್ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸರ್ಕಾರಗಳು, ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅಥವಾ ಪ್ರಮುಖ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಯನ್ನು ತಾಳುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ ನಷ್ಟ, ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಕ್ಕೆ ಹಾನಿ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಹಾನಿಗೂ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಸೈಬರ್ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲು ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಿಗಳು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಸರ್ಕಾರದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಹ್ಯ ಾಕ್ ಮಾಡುವುದು, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ಮಾರ್ಗದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಉಪಯೋಗ ಮಾಡುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ, ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ರಹಸ್ಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಈ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಕಠಿಣ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು. '''ಪ್ರಾತ್ಯಕ್ಷಿಕೆಗಳ ಕುರಿತು ಅಧ್ಯಯನಗಳು''' ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ವೈಫಲ್ಯಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು, ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಘಟನೆಗಳನ್ನಾದ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ: '''೧.ಇ-ಸರ್ಕಾರ ಸುರಕ್ಷತೆ''' ಇ-ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಾಗತಗಳಲ್ಲಿ, ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಸರ್ಕಾರಗಳು ಡಿಜಿಟಲ್ ವೇದಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮುಂದಾದಾಗ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣದ ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಗುರಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಭದ್ರತಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು. '''೨.ಕಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಅಪಹರಣ''' ಕಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿಯ ಪುತ್ರನ ಅಪಹರಣವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸಂಘಟಿತ ಕೃತ್ಯವಾಯಿತು, ಇದು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯ ಸರಿ ಬಳಕೆಯ ಅಪಾಯವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. '''೩.ಉಬರ್ ಡೇಟಾ ಬ್ರಿಚ್''' 2016ರಲ್ಲಿ ಉಬರ್ 57 ಮಿಲಿಯನ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಮತ್ತು 600,000 ಚಾಲಕರ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹ್ಯಾಕ್ ಮಾಡಿದರು. ಕಂಪನಿಯು ಈ ಅಪಾಯವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸದ ಕಾರಣ, ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾನೂನಿನ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಭವಿಷ್ಯ''' ಕಾಲಾನುಗತವಾಗಿ, ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ವೃತ್ತಿಪರರಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ. 2025ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಸೈಬರ್‌ ಅಪರಾಧಗಳು ಜಾಗತಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ $10.5 ಟ್ರಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲಿವೆ. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೆಲಸದ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯಲ್ಲಿ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳು''' ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಅಪಾಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಜಾಗತಿಕ ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಜನರ ನಡುವೆ ಪರಸ್ಪರ ಸಹಕಾರವು ಬೇಡಿಕೆಯಾಗಿದೆ. '''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು''' ೧. ಬೆಂಡೋವ್ಸ್ಕಿ, ಎ. (2015). ಸೈಬರ್ ದಾಳಿಗಳು – ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮಾದರಿಗಳು ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಪ್ರತಿರೋಧ ಕ್ರಮಗಳು. ೨.ಕಾಬಾಜ್, ಕೆ., ಕೋಟುಲ್ಸ್ಕಿ, ಜ್., ಕ್ಷಿಯೆಝೋಪೊಲ್ಸ್ಕಿ, ಬಿ., & ಮಜುರ್ಚಿಕ್, ಡಬ್ಲ್ಯೂ. (2018). ಸೈಬರ್ ಸುರಕ್ಷತೆ: ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಸವಾಲುಗಳು. ೩ಗ್ರೋಸ್, ಎಲ್. ಎಮ್., ಕ್ಯಾನೆಟ್ಟಿ, ಡಿ., & ವಶ್ದೀ, ಡಿ.ಆರ್. (2017). ಸೈಬರ್‌ತೇರರಿಸಂ: ಮಾನಸಿಕ ನಲುಗೆಗಳ ಮೇಲೆ ಇದರ ಪರಿಣಾಮಗಳು. ಸಟನ್, ಡಿ. (2017). ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ: ಒಬ್ಬ ಅಭ್ಯಾಸಜ್ಞರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ 00wujgjgcebej8x1eqcxbm786tx6a5t 1247803 1247762 2024-10-16T01:16:15Z Pavanaja 5 1247803 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಇಂದಿನ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿತ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ, ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಜೀವನದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಂಶದಲ್ಲೂ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ, ಸೈಬರ್ ಭೀತಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತೊಂದರೆಗಳು ದ್ರುತಗತಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿವೆ. ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು, ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಹಾಗು ಸರ್ಕಾರಗಳೂ ಸಹ ಎಲ್ಲರೂ ಭದ್ರತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿವೆ. ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿಡಲು ಮತ್ತು ಆನ್ಲೈನ್ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಎಷ್ಟು ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂಬುದು ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕಾದ ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಧೋರಣೆಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮದ ಪಾತ್ರ, ಸೈಬರ್ ದಾಳಿ ಭೀತಿ ಮತ್ತು ಈ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿರುವ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಮಹತ್ವ''' ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ವೇಗದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ಡಿಜಿಟಲ್ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಸಂವಹನಗಳು ಎಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿವೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. 61% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೈಗಾರಿಕಾ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ಈಗ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ, ಬಲವಾದ ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತಾ ಕ್ರಮಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಈಗ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಇದು صرف ಡೇಟಾ ಕಳ್ಳತನವನ್ನು ತಡೆಯುವ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಯಾವುದೇ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪವಿಲ್ಲದೆ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರಸೇರಿಸಲು ಕೂಡ ಆಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಸೈಬರ್‌ ಅಪರಾಧಗಳು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ಒಂದು ಶಾಶ್ವತ ಸವಾಲಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಐಟಿ) ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಅನುಮತಿಸದ ಪ್ರವೇಶ, ಹಾನಿ ಅಥವಾ ವ್ಯತ್ಯಯದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು صرف ತಾಂತ್ರಿಕ ಕ್ರಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸೈಬರ್‌ ಅಪರಾಧಿಗಳನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಕಾನೂನು ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಮಹತ್ವವು  ಐಟಿ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ, ಇದನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಉದ್ಯಮಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಡಿಜಿಟಲ್ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬನೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವಂತೆ, ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ದೇಶದ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿರತೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುರಕ್ಷತೆಗೆ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು''' ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಗುರಿಯೆಂದರೆ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಡಿಜಿಟಲ್ ಜಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಡುವ ತೊಂದರೆಗಳೆದುರಿನಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡುವುದು. ಇಂದು ಸೈಬರ್ ಅಪರಾಧಿಗಳು ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು, ಡೇಟಾ ಕಳ್ಳತನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ ಅಸಮರ್ಥತೆ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ಲಾಭದಿಂದ ರಾಜಕೀಯ ಉದ್ದೇಶಗಳವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿವೆ. ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಈ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಅರಿತು, ತಮ್ಮ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧದ ಒಂದು ಅಪಾಯಕಾರಿ ರೂಪವೆಂದರೆ ಸೈಬರ್‌ದಾಳಿ. ಇದು ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ ಹಾನಿ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ, ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ದೈಹಿಕ ಹಾನಿಗೂ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಈ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಅರಿತು, ಸರಿಯಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ صرف ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಹತ್ತಿರದಿಂದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು ಹೇಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಲೇ ಇದನ್ನು ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿರಿಸಲು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಧೋರಣೆಗಳು''' ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಬದಲಾದು ಬರುವ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಹೊಸ ಅಪಾಯಗಳು ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿರುವಾಗಲೆ, ಹಳೆಯವುಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಧೋರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಗಳು, ಮೊಬೈಲ್‌ ಜಾಲ ಮತ್ತು ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಎಂಬ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಡೇಟಾ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಇತರ ರಹಸ್ಯ ಮಾಹಿತಿ ರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವುದು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. '''೧.ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮೊಬೈಲ್‌ ಜಾಲಗಳು'''   ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳು ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಗುರಿಯಾಗಿವೆ, ಅದು ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಳ್ಳತನ ಮಾಡಲು ಅಥವಾ ವಿಷಾದಕ ತಂತ್ರಾಂಶವನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವ ಕಾರಣದಿಂದ. ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳನ್ನು ಭದ್ರಗೊಳಿಸುವುದು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ, ಮೊಬೈಲ್‌ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಬೆಳೆದು ಬಂದಂತೆ, ಸೈಬರ್ ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿ ಮೊಬೈಲ್ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ವ್ಯವಹಾರಗಳಿಗೆ ಬಳಸುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ, ಮೊಬೈಲ್‌ ಜಾಲಗಳನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತಗೊಳಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. '''೨.ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್''' ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್, ಅನುಮೋದಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಡೇಟಾವನ್ನು ಓದಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಎನ್ಕೋಡ್ ಮಾಡುವುದು. ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಡೇಟಾವನ್ನು ರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಇದು ಸೈಬರ್‌ ಸುರಕ್ಷತಾ ತಜ್ಞರಿಗೆ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಅಡಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್, ಮೊಬೈಲ್ ಸಂವಹನ ಮುಂತಾದ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಸರಿಯಾದ ಪ್ರಯೋಗವು ಡೇಟಾ ಗೌಪ್ಯತೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. '''೩.ಎಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಪರ್ಸಿಸ್ಟಂಟ್ ತ್ರೆಟ್ಸ್ (ಎಪಿಟಿ)'''   ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಬೆದರಿಕೆ ಎಂದರೆ ಎಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಪರ್ಸಿಸ್ಟಂಟ್ ತ್ರೆಟ್ಸ್ (ಎಪಿಟಿ) ದಾಳಿಗಳು. ಈ ದಾಳಿಗಳು ಉದ್ದವಾದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಯಾನ್‌ವೆರ್‌ಜಾಲದೊಳಗೆ ಕಳೆದು ಹೋಗುವಂತೆ ಹೇರುತ್ತವೆ, ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಸುಧಾರಣೆಗಾಗಿ ನಿರಂತರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮತ್ತು ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕು. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮದ ಪಾತ್ರ''' ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಎರಡೂವೇಳೆದಾರಿ ಕತ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ಹೊರಬರುತ್ತಿವೆ. ಒಂದೆಡೆ, ಕಂಪನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಈ ವೇದಿಕೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮವು ಸೈಬರ್‌ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಫೇಸ್ಬುಕ್, ಟ್ವಿಟ್ಟರ್, ಮತ್ತು ಲಿಂಕ್ಡಿನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ವೇದಿಕೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವುಗಳು ಸೈಬರ್ ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಿಗಳು ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಳ್ಳತನ ಮಾಡಲು, ಹಾನಿಕಾರಕ ತಂತ್ರಾಂಶವನ್ನು ಹರಡಲು, ಅಥವಾ ತಪ್ಪಾದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹರಡಲು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ತಪ್ಪಾದ ಮಾಹಿತಿಯ ವೇಗದ ಪ್ರಚಾರವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಪಾಯವಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿ ಇದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಬೇಕು. '''ಸೈಬರ್ ದಾಳಿ: ಡಿಜಿಟಲ್ ಕಣಿವೆ''' ಸೈಬರ್ ದಾಳಿ ಇಂದಿನ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಆತಂಕಕಾರಿ ಭೀತಿ. ಇದರಲ್ಲಿ ಸೈಬರ್ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸರ್ಕಾರಗಳು, ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅಥವಾ ಪ್ರಮುಖ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಯನ್ನು ತಾಳುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ ನಷ್ಟ, ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಕ್ಕೆ ಹಾನಿ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಹಾನಿಗೂ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಸೈಬರ್ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲು ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಿಗಳು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಸರ್ಕಾರದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಹ್ಯ ಾಕ್ ಮಾಡುವುದು, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ಮಾರ್ಗದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಉಪಯೋಗ ಮಾಡುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ, ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ರಹಸ್ಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಈ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಕಠಿಣ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು. '''ಪ್ರಾತ್ಯಕ್ಷಿಕೆಗಳ ಕುರಿತು ಅಧ್ಯಯನಗಳು''' ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ವೈಫಲ್ಯಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು, ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಘಟನೆಗಳನ್ನಾದ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ: '''೧.ಇ-ಸರ್ಕಾರ ಸುರಕ್ಷತೆ''' ಇ-ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಾಗತಗಳಲ್ಲಿ, ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಸರ್ಕಾರಗಳು ಡಿಜಿಟಲ್ ವೇದಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮುಂದಾದಾಗ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣದ ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಗುರಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಭದ್ರತಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು. '''೨.ಕಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಅಪಹರಣ''' ಕಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿಯ ಪುತ್ರನ ಅಪಹರಣವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸಂಘಟಿತ ಕೃತ್ಯವಾಯಿತು, ಇದು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯ ಸರಿ ಬಳಕೆಯ ಅಪಾಯವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. '''೩.ಉಬರ್ ಡೇಟಾ ಬ್ರಿಚ್''' 2016ರಲ್ಲಿ ಉಬರ್ 57 ಮಿಲಿಯನ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಮತ್ತು 600,000 ಚಾಲಕರ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹ್ಯಾಕ್ ಮಾಡಿದರು. ಕಂಪನಿಯು ಈ ಅಪಾಯವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸದ ಕಾರಣ, ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾನೂನಿನ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಭವಿಷ್ಯ''' ಕಾಲಾನುಗತವಾಗಿ, ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ವೃತ್ತಿಪರರಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ. 2025ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಸೈಬರ್‌ ಅಪರಾಧಗಳು ಜಾಗತಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ $10.5 ಟ್ರಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲಿವೆ. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೆಲಸದ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯಲ್ಲಿ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳು''' ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಅಪಾಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಜಾಗತಿಕ ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಜನರ ನಡುವೆ ಪರಸ್ಪರ ಸಹಕಾರವು ಬೇಡಿಕೆಯಾಗಿದೆ. '''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು''' ೧. ಬೆಂಡೋವ್ಸ್ಕಿ, ಎ. (2015). ಸೈಬರ್ ದಾಳಿಗಳು – ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮಾದರಿಗಳು ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಪ್ರತಿರೋಧ ಕ್ರಮಗಳು. ೨.ಕಾಬಾಜ್, ಕೆ., ಕೋಟುಲ್ಸ್ಕಿ, ಜ್., ಕ್ಷಿಯೆಝೋಪೊಲ್ಸ್ಕಿ, ಬಿ., & ಮಜುರ್ಚಿಕ್, ಡಬ್ಲ್ಯೂ. (2018). ಸೈಬರ್ ಸುರಕ್ಷತೆ: ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಸವಾಲುಗಳು. ೩ಗ್ರೋಸ್, ಎಲ್. ಎಮ್., ಕ್ಯಾನೆಟ್ಟಿ, ಡಿ., & ವಶ್ದೀ, ಡಿ.ಆರ್. (2017). ಸೈಬರ್‌ತೇರರಿಸಂ: ಮಾನಸಿಕ ನಲುಗೆಗಳ ಮೇಲೆ ಇದರ ಪರಿಣಾಮಗಳು. ಸಟನ್, ಡಿ. (2017). ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ: ಒಬ್ಬ ಅಭ್ಯಾಸಜ್ಞರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ 945v8x4p2e5svkao9kw2t01oqxa5oub 2 160009 1247764 2024-10-15T14:38:53Z Leelavathi.s(2340131) 89208 ಹೊಸ ಪುಟ: '''''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ: ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಭೀತಿ''''' ಇಂದಿನ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿತ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ, ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸು... 1247764 wikitext text/x-wiki '''''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ: ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಭೀತಿ''''' ಇಂದಿನ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿತ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ, ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಜೀವನದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಂಶದಲ್ಲೂ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ, ಸೈಬರ್ ಭೀತಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತೊಂದರೆಗಳು ದ್ರುತಗತಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿವೆ. ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು, ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಹಾಗು ಸರ್ಕಾರಗಳೂ ಸಹ ಎಲ್ಲರೂ ಭದ್ರತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿವೆ. ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿಡಲು ಮತ್ತು ಆನ್ಲೈನ್ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಎಷ್ಟು ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂಬುದು ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕಾದ ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಧೋರಣೆಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮದ ಪಾತ್ರ, ಸೈಬರ್ ದಾಳಿ ಭೀತಿ ಮತ್ತು ಈ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿರುವ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಮಹತ್ವ''' ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ವೇಗದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ಡಿಜಿಟಲ್ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಸಂವಹನಗಳು ಎಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿವೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. 61% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೈಗಾರಿಕಾ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ಈಗ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ, ಬಲವಾದ ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತಾ ಕ್ರಮಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಈಗ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಇದು صرف ಡೇಟಾ ಕಳ್ಳತನವನ್ನು ತಡೆಯುವ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಯಾವುದೇ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪವಿಲ್ಲದೆ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರಸೇರಿಸಲು ಕೂಡ ಆಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಸೈಬರ್‌ ಅಪರಾಧಗಳು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಲು ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೂ ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ಒಂದು ಶಾಶ್ವತ ಸವಾಲಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (ಐಟಿ) ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಅನುಮತಿಸದ ಪ್ರವೇಶ, ಹಾನಿ ಅಥವಾ ವ್ಯತ್ಯಯದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು صرف ತಾಂತ್ರಿಕ ಕ್ರಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸೈಬರ್‌ ಅಪರಾಧಿಗಳನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಕಾನೂನು ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಮಹತ್ವವು  ಐಟಿ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ, ಇದನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಉದ್ಯಮಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ. ಡಿಜಿಟಲ್ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬನೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವಂತೆ, ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ದೇಶದ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿರತೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುರಕ್ಷತೆಗೆ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು''' ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಗುರಿಯೆಂದರೆ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಡಿಜಿಟಲ್ ಜಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಡುವ ತೊಂದರೆಗಳೆದುರಿನಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡುವುದು. ಇಂದು ಸೈಬರ್ ಅಪರಾಧಿಗಳು ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು, ಡೇಟಾ ಕಳ್ಳತನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಳ ಅಸಮರ್ಥತೆ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ಲಾಭದಿಂದ ರಾಜಕೀಯ ಉದ್ದೇಶಗಳವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿವೆ. ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಈ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಅರಿತು, ತಮ್ಮ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧದ ಒಂದು ಅಪಾಯಕಾರಿ ರೂಪವೆಂದರೆ ಸೈಬರ್‌ದಾಳಿ. ಇದು ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ ಹಾನಿ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ, ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ದೈಹಿಕ ಹಾನಿಗೂ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಈ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಅರಿತು, ಸರಿಯಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ صرف ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಹತ್ತಿರದಿಂದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮತ್ತು ಅಪಾಯಗಳು ಹೇಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಲೇ ಇದನ್ನು ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿರಿಸಲು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಧೋರಣೆಗಳು''' ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಬದಲಾದು ಬರುವ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆ. ಹೊಸ ಅಪಾಯಗಳು ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿರುವಾಗಲೆ, ಹಳೆಯವುಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಧೋರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಗಳು, ಮೊಬೈಲ್‌ ಜಾಲ ಮತ್ತು ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಎಂಬ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಡೇಟಾ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಇತರ ರಹಸ್ಯ ಮಾಹಿತಿ ರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವುದು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. '''೧.ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮೊಬೈಲ್‌ ಜಾಲಗಳು'''   ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳು ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಗುರಿಯಾಗಿವೆ, ಅದು ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಳ್ಳತನ ಮಾಡಲು ಅಥವಾ ವಿಷಾದಕ ತಂತ್ರಾಂಶವನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವ ಕಾರಣದಿಂದ. ವೆಬ್‌ಸರ್ವರ್‌ಗಳನ್ನು ಭದ್ರಗೊಳಿಸುವುದು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ, ಮೊಬೈಲ್‌ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಬೆಳೆದು ಬಂದಂತೆ, ಸೈಬರ್ ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿ ಮೊಬೈಲ್ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ವ್ಯವಹಾರಗಳಿಗೆ ಬಳಸುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ, ಮೊಬೈಲ್‌ ಜಾಲಗಳನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತಗೊಳಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. '''೨.ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್''' ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್, ಅನುಮೋದಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಡೇಟಾವನ್ನು ಓದಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಎನ್ಕೋಡ್ ಮಾಡುವುದು. ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಡೇಟಾವನ್ನು ರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಇದು ಸೈಬರ್‌ ಸುರಕ್ಷತಾ ತಜ್ಞರಿಗೆ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಅಡಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಸಮತೋಲನಗೊಳಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಎನ್ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್, ಮೊಬೈಲ್ ಸಂವಹನ ಮುಂತಾದ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಸರಿಯಾದ ಪ್ರಯೋಗವು ಡೇಟಾ ಗೌಪ್ಯತೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. '''೩.ಎಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಪರ್ಸಿಸ್ಟಂಟ್ ತ್ರೆಟ್ಸ್ (ಎಪಿಟಿ)'''   ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಬೆದರಿಕೆ ಎಂದರೆ ಎಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಪರ್ಸಿಸ್ಟಂಟ್ ತ್ರೆಟ್ಸ್ (ಎಪಿಟಿ) ದಾಳಿಗಳು. ಈ ದಾಳಿಗಳು ಉದ್ದವಾದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಯಾನ್‌ವೆರ್‌ಜಾಲದೊಳಗೆ ಕಳೆದು ಹೋಗುವಂತೆ ಹೇರುತ್ತವೆ, ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದು ಕಷ್ಟ. ಇದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಸುಧಾರಣೆಗಾಗಿ ನಿರಂತರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮತ್ತು ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕು. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮದ ಪಾತ್ರ''' ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಎರಡೂವೇಳೆದಾರಿ ಕತ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ಹೊರಬರುತ್ತಿವೆ. ಒಂದೆಡೆ, ಕಂಪನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಹಕರೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಈ ವೇದಿಕೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮವು ಸೈಬರ್‌ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಫೇಸ್ಬುಕ್, ಟ್ವಿಟ್ಟರ್, ಮತ್ತು ಲಿಂಕ್ಡಿನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮ ವೇದಿಕೆಗಳು ಬಳಕೆದಾರರಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವುಗಳು ಸೈಬರ್ ಅಪರಾಧಿಗಳಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಿಗಳು ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮಗಳನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಳ್ಳತನ ಮಾಡಲು, ಹಾನಿಕಾರಕ ತಂತ್ರಾಂಶವನ್ನು ಹರಡಲು, ಅಥವಾ ತಪ್ಪಾದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹರಡಲು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ತಪ್ಪಾದ ಮಾಹಿತಿಯ ವೇಗದ ಪ್ರಚಾರವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಪಾಯವಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿ ಇದನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಬೇಕು. '''ಸೈಬರ್ ದಾಳಿ: ಡಿಜಿಟಲ್ ಕಣಿವೆ''' ಸೈಬರ್ ದಾಳಿ ಇಂದಿನ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಆತಂಕಕಾರಿ ಭೀತಿ. ಇದರಲ್ಲಿ ಸೈಬರ್ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸರ್ಕಾರಗಳು, ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅಥವಾ ಪ್ರಮುಖ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಯನ್ನು ತಾಳುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ ನಷ್ಟ, ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಕ್ಕೆ ಹಾನಿ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಹಾನಿಗೂ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಸೈಬರ್ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲು ಹಲವಾರು ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಸೈಬರ್‌ಅಪರಾಧಿಗಳು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಸರ್ಕಾರದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಹ್ಯ ಾಕ್ ಮಾಡುವುದು, ಬ್ಲಾಕ್‌ಚೈನ್ ಮಾರ್ಗದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಉಪಯೋಗ ಮಾಡುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ, ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ರಹಸ್ಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಈ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಕಠಿಣ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು. '''ಪ್ರಾತ್ಯಕ್ಷಿಕೆಗಳ ಕುರಿತು ಅಧ್ಯಯನಗಳು''' ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ವೈಫಲ್ಯಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು, ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಘಟನೆಗಳನ್ನಾದ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ: '''೧.ಇ-ಸರ್ಕಾರ ಸುರಕ್ಷತೆ''' ಇ-ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಾಗತಗಳಲ್ಲಿ, ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಸರ್ಕಾರಗಳು ಡಿಜಿಟಲ್ ವೇದಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮುಂದಾದಾಗ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣದ ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಗುರಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಭದ್ರತಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು. '''೨.ಕಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿ ಅಪಹರಣ''' ಕಾಸ್ಪರ್ಸ್ಕಿಯ ಪುತ್ರನ ಅಪಹರಣವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸಂಘಟಿತ ಕೃತ್ಯವಾಯಿತು, ಇದು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯ ಸರಿ ಬಳಕೆಯ ಅಪಾಯವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. '''೩.ಉಬರ್ ಡೇಟಾ ಬ್ರಿಚ್''' 2016ರಲ್ಲಿ ಉಬರ್ 57 ಮಿಲಿಯನ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಮತ್ತು 600,000 ಚಾಲಕರ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹ್ಯಾಕ್ ಮಾಡಿದರು. ಕಂಪನಿಯು ಈ ಅಪಾಯವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸದ ಕಾರಣ, ಇದು ಹೆಚ್ಚಿನ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾನೂನಿನ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ಭವಿಷ್ಯ''' ಕಾಲಾನುಗತವಾಗಿ, ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯ ವೃತ್ತಿಪರರಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ. 2025ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಸೈಬರ್‌ ಅಪರಾಧಗಳು ಜಾಗತಿಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ $10.5 ಟ್ರಿಲಿಯನ್ ನಷ್ಟವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲಿವೆ. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೆಲಸದ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. '''ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷಿತೆಯಲ್ಲಿ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳು''' ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಈ ಪ್ರಬಂಧವು ಸೈಬರ್‌ ಅಪಾಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಜಾಗತಿಕ ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಜನರ ನಡುವೆ ಪರಸ್ಪರ ಸಹಕಾರವು ಬೇಡಿಕೆಯಾಗಿದೆ. '''ಉಲ್ಲೇಖಗಳು''' ೧. ಬೆಂಡೋವ್ಸ್ಕಿ, ಎ. (2015). ಸೈಬರ್ ದಾಳಿಗಳು – ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಮಾದರಿಗಳು ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಪ್ರತಿರೋಧ ಕ್ರಮಗಳು. ೨.ಕಾಬಾಜ್, ಕೆ., ಕೋಟುಲ್ಸ್ಕಿ, ಜ್., ಕ್ಷಿಯೆಝೋಪೊಲ್ಸ್ಕಿ, ಬಿ., & ಮಜುರ್ಚಿಕ್, ಡಬ್ಲ್ಯೂ. (2018). ಸೈಬರ್ ಸುರಕ್ಷತೆ: ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು, ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಸವಾಲುಗಳು. ೩ಗ್ರೋಸ್, ಎಲ್. ಎಮ್., ಕ್ಯಾನೆಟ್ಟಿ, ಡಿ., & ವಶ್ದೀ, ಡಿ.ಆರ್. (2017). ಸೈಬರ್‌ತೇರರಿಸಂ: ಮಾನಸಿಕ ನಲುಗೆಗಳ ಮೇಲೆ ಇದರ ಪರಿಣಾಮಗಳು. ಸಟನ್, ಡಿ. (2017). ಸೈಬರ್‌ಸುರಕ್ಷತೆ: ಒಬ್ಬ ಅಭ್ಯಾಸಜ್ಞರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿ fxa671u4z8eri0j483crc6alqc9y5zg 3 160010 1247784 2024-10-15T15:26:57Z ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ 44987 ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ 1247784 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=MRH Reddy}} -- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೦:೫೬, ೧೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) iymcpfpv51xikizd7ctssje5p0yxknr 3 160011 1247787 2024-10-15T15:47:38Z ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ 44987 ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ 1247787 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Lingaraju raju S}} -- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೧:೧೭, ೧೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) kag0vlhbcquk2qwop1610gckb7pdrhk 3 160014 1247801 2024-10-16T00:26:47Z ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ 44987 ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ 1247801 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Prashantha V H}} -- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೫:೫೬, ೧೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) hbjizt56xaua98jqmd9lsf9dudpubyc 0 160017 1247816 2024-10-16T03:53:15Z Mahaveer Indra 34672 Mahaveer Indra [[ಸರ್ ದೊರಾಬ್ ಟಾಟ]] ಪುಟವನ್ನು [[ದೊರಾಬ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ]] ಕ್ಕೆ ಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಸರಿಯಾದ ಹೆಸರು 1247816 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ದೊರಾಬ್‌ಜಿ ಟಾಟಾ]] hxvqhq4ydiy7sjvaner2efp350c2qa8 3 160018 1247817 2024-10-16T04:46:32Z ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ 44987 ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ 1247817 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Ramyads 12}} -- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೦:೧೬, ೧೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) fq18ean3dyl3l3wp3ife2hg4dtu0e3d 3 160019 1247822 2024-10-16T06:41:51Z ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ 44987 ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ 1247822 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Agastya Chakravarthi}} -- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೨:೧೧, ೧೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) czbfrqii1uh9livf47c4qbtcn9ixjhq 3 160020 1247829 2024-10-16T09:52:23Z ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ 44987 ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ 1247829 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=2340718RAKS}} -- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೫:೨೨, ೧೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) 26gvq3zupszsp8yryci7uhmoy32ln87 3 160021 1247847 2024-10-16T11:43:32Z ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ 44987 ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ 1247847 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Keshav moger}} -- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೧೭:೧೩, ೧೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) 0jgx7j8xodhahe1bipw3ykm6j8e2cy5