ವಿಕಿಪೀಡಿಯ knwiki https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%96%E0%B3%8D%E0%B2%AF_%E0%B2%AA%E0%B3%81%E0%B2%9F MediaWiki 1.43.0-wmf.28 first-letter ಮೀಡಿಯ ವಿಶೇಷ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಸದಸ್ಯ ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಚಿತ್ರ ಚಿತ್ರ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಮೀಡಿಯವಿಕಿ ಮೀಡಿಯವಿಕಿ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಟೆಂಪ್ಲೇಟು ಟೆಂಪ್ಲೇಟು ಚರ್ಚೆಪುಟ ಸಹಾಯ ಸಹಾಯ ಚರ್ಚೆಪುಟ ವರ್ಗ ವರ್ಗ ಚರ್ಚೆಪುಟ ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು ಚರ್ಚೆಪುಟ ಕರಡು ಕರಡು ಚರ್ಚೆಪುಟ TimedText TimedText talk ಮಾಡ್ಯೂಲ್ ಮಾಡ್ಯೂಲ್ ಚರ್ಚೆಪುಟ 0 985 1248677 1230093 2024-10-25T14:29:55Z 2401:4900:631A:AF2:3E09:9AD1:22C1:6348 ಸಮಗ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೊಡುಗೆ 1248677 wikitext text/x-wiki '''ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ '''ಭಾರತದ ಸಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ಸಲ್ಲುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ.ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯು ಭಾರತದ [[ಸಂವಿಧಾನ]]ದ ಎಂಟನೇ ಅನುಸೂಚಿಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖವಾಗಿರುವ 22 ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಯನ್ನು ಅಥವಾ ಸಮಗ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನೀಡಿದ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕನಿಗೆ ಲಭಿಸುವುದು. [[ಜ್ಞಾನಪೀಠ]] ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಹೀಗಿದೆ. {| class="wikitable sortable" |- ! ಹೆಸರು !! ವರ್ಷ !! ಕೃತಿ |- | [[ಕುವೆಂಪು]] ( ಕೆ.ವಿ. ಪುಟ್ಟಪ್ಪ) || ೧೯೬೭ || [[ಶ್ರೀ ರಾಮಾಯಣ ದರ್ಶನಂ]] |- | [[ದ. ರಾ. ಬೇಂದ್ರೆ]] || ೧೯೭೩ || [[ನಾಕುತಂತಿ]] |- | [[ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ]] || ೧೯೭೭ || [[ಮೂಕಜ್ಜಿಯ ಕನಸುಗಳು]] |- | [[ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್]] || ೧೯೮೩ || ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಮಗ್ರ ಕೊಡುಗೆ. ವಿಶೇಷ ಉಲ್ಲೇಖ:- [[ಚಿಕ್ಕವೀರ ರಾಜೇಂದ್ರ (ಗ್ರಂಥ)]] |- | [[ವಿ. ಕೃ. ಗೋಕಾಕ]] || ೧೯೯೦ || ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಮಗ್ರ ಕೊಡುಗೆ. ವಿಶೇಷ ಉಲ್ಲೇಖ [[ಭಾರತ ಸಿಂಧುರಶ್ಮಿ]] |- | [[ಯು. ಆರ್. ಅನಂತಮೂರ್ತಿ]] || ೧೯೯೪ ||ಸಮಗ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಕೊಡುಗೆ |- | [[ಗಿರೀಶ್ ಕಾರ್ನಾಡ್]] || ೧೯೯೮ || ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಮಗ್ರ ಕೊಡುಗೆ. ನಾಟಕಗಳು ಯಶಸ್ವಿ |- | [[ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರ]] || ೨೦೧೦ || ಸಮಗ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೊಡುಗೆ |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತ್ಯ]] jcrty142y1roj9sm2u79g0xn2ov0iw9 0 7682 1248672 1229608 2024-10-25T13:13:54Z 2401:4900:32A0:85EC:0:0:42B:3376 Getting 1248672 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates|date=July 2013}} {{Infobox political post | border = parliamentary | minister = not_prime | post = ಕರ್ನಾbಟಕದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ | body = | native_name = | insignia = File:Seal of Karnataka.svg | insigniasize = 85px | insigniacaption = [[ಕರ್ನಾಟಕದ ಲಾಂಛನ|ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕೃತ ಲಾಂಛನ]] | seat = ವಿಧಾನಸೌಧ, ಬೆಂಗಳೂರು | image = Siddaramaiah at the function to commemorate the serving of 2 billion meals of the Akshaya Patra Foundation in Karnataka (cropped).jpg | imagesize = 150 | alt = Photo of the Chief Minister | incumbent = [[ಸಿದ್ದರಾಮಯ್ಯ]] | incumbentsince = ಮೇ ೨೦, ೨೦೨೩ | status = ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ | abbreviation = ಸಿಎಂ (CM) | member_of = [[ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಧಾನ ಸಭೆ]] | reportsto = [[ ರಾಜ್ಯಪಾಲ]] | appointer = [[ ರಾಜ್ಯಪಾಲ]] | termlength = ವಿಧಾನಸಭೆಯ ವಿಶ್ವಾಸದಲ್ಲಿ | termlength_qualified = ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯ ಅವಧಿಯು ಐದು ವರ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಅವಧಿಯ ಮಿತಿಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿಲ್ಲ.<ref name="term1">[[Durga Das Basu]]. ''Introduction to the Constitution of India''. 1960. 20th Edition, 2011 Reprint. pp. 241, 245. LexisNexis Butterworths Wadhwa Nagpur. {{ISBN|978-81-8038-559-9}}. Note: although the text talks about Indian state governments in general, it applies for the specific case of Karnataka as well.</ref> | inaugural = [[ಚೆಂಗಲರಾಯ ರೆಡ್ಡಿ|ಕೆ. ಸಿ. ರೆಡ್ಡಿ]] | formation = {{Start date and age|1947|10|25|df=y|p=y}} | deputy = ಡಿ.ಕೆ. ಶಿವಕುಮಾರ್ | residence = ಅನುಗ್ರಹ, ಕುಮಾರಕೃಪಾ ರಸ್ತೆ, [[ಬೆಂಗಳೂರು]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಭಾರತ]] | website = {{URL|https://karnataka.gov.in/english|https://karnataka.gov.in}}, {{URL|https://cmkarnataka.gov.in/index|https://cmkarnataka.gov.in}} }} ==ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ== {| class="wikitable sortable " style="text-align:center" |- !scope=col| {{Abbr|ಕ್ರ.ಸಂ.|ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ}} !scope=col| ಭಾವಚಿತ್ರ !scope=col| ಹೆಸರು<br>{{small|(ಜನನ-ಮರಣ)}} !scope=col colspan=1| ವಿಧಾನಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರ !scope=col| ಅವಧಿ<ref>[http://kla.kar.nic.in/assembly/review/previouscms.htm Chief Ministers of Karnataka since 1947]. [https://web.archive.org/web/20161206052419/http://kla.kar.nic.in/assembly/review/previouscms.htm Archived] on 6 December 2016.</ref> !scope=col| ವಿಧಾನಸಭೆ<ref><br />[https://web.archive.org/web/20161206052916/http://kla.kar.nic.in/assembly/review/assemblies.htm Archived] on 6 December 2016.</ref> !scope=col colspan=1| ಪಕ್ಷ{{efn|ಈ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ.}} |- ! colspan=7|ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು<ref>"[http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-opinion/corrections-and-clarifications/article3056060.ece Corrections and Clarifications]". ''[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]''. 4 October 2006.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20140306205644/http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-opinion/corrections-and-clarifications/article3056060.ece Archived] on 6 March 2014.</ref> |- style="height: 60px;" | 1 | [[File:K. C. Reddy.jpg|100px]] ! scope="row"| [[ಚೆಂಗಲರಾಯ ರೆಡ್ಡಿ|ಕೆ. ಸಿ. ರೆಡ್ಡಿ]]<br>{{small|(1902-1976)}} |scope="row"| {{dash}} | 25 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1947 – 30 ಮಾರ್ಚ್ 1952 | ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ |rowspan=3| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | 2 | [[File:Kengal Hanumanthaiah.gif|frameless|100x100px]] !scope="row"| [[ಕೆಂಗಲ್ ಹನುಮಂತಯ್ಯ]]<br>{{small|(1908-1980)}} |scope="row"| [[ರಾಮನಗರ]] | 30 ಮಾರ್ಚ್ 1952 – 19 ಆಗಸ್ಟ್ 1956 |rowspan=2| ಮೊದಲನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1952–57) |- | 3 | [[ಚಿತ್ರ:Kadidal-manjappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಕಡಿದಾಳ್ ಮಂಜಪ್ಪ]]<br>{{small|(1907-1992)}} |scope="row"| [[ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿ]] | 19 ಆಗಸ್ಟ್ 1956 – 31 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1956 |- ! colspan=7| ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು<ref name=renaming>M. S. Prabhakara. "[http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/New-names-for-old/article14802447.ece New names for old]". ''The Hindu''. 24 July 2007.</ref> |- |rowspan=2| 4 |rowspan=2| [[File:Siddavanahalli Nijalingappa 2003 stamp of India.jpg|100px]] !scope="row" rowspan=2| [[ಎಸ್.ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪ|ಎಸ್. ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪ]]<br>{{small|(1902-2000)}} |rowspan=2| [[ಮೊಳಕಾಲ್ಮೂರು]] |rowspan=2| 1 ನವೆಂಬರ್ 1956 – 16 ಮೇ 1958 | ಮೊದಲನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1952–57) |rowspan=6| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- |rowspan=2| ಎರಡನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1957–62) |- | 5 | [[ಚಿತ್ರ:Bdjattii.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಬಿ.ಡಿ.ಜತ್ತಿ|ಬಿ. ಡಿ. ಜತ್ತಿ]]<br>{{small|(1912-2002)}} |scope="row"| [[ಜಮಖಂಡಿ]] | 16 ಮೇ 1958 – 9 ಮಾರ್ಚ್ 1962 |- | 6 | {{dash}} !scope="row"| [[ಎಸ್ ಆರ್ ಕಂಠಿ|ಎಸ್. ಆರ್. ಕಂಠಿ]]<br>{{small|(1908-1969)}} |scope="row"| [[ಹುನಗುಂದ]] | 14 ಮಾರ್ಚ್ 1962 – 20 ಜೂನ್ 1962 |rowspan=2| ಮೂರನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1962–67) |- | rowspan=2| (4) | rowspan=2| [[File:Siddavanahalli Nijalingappa 2003 stamp of India.jpg|100px]] !scope="row" rowspan=2| [[ಎಸ್. ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪ]]<br>{{small|(1902-2000)}} |rowspan=2| [[ಶಿಗ್ಗಾಂವ]] |rowspan=2| 21 ಜೂನ್ 1962 – 28 ಮೇ 1968 |- |rowspan=2| ನಾಲ್ಕನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1967–71) |- | 7 | {{dash}} !scope="row"| [[ವೀರೇಂದ್ರ ಪಾಟೀಲ್]]<br>{{small|(1924-1997)}} |scope="row"| | 29 ಮೇ 1968 – 18 ಮಾರ್ಚ್ 1971 | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಸಂಸ್ಥಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]])<ref>Amberish K. Diwanji. "[http://www.rediff.co.in/news/2005/mar/15spec1.htm A dummy's guide to President's rule]". [[Rediff.com]]. 15 March 2005. Retrieved on 3 March 2013.</ref> |scope="row"| N/A | 19 ಮಾರ್ಚ್ 1971 – 20 ಮಾರ್ಚ್ 1972 | ವಿಧಾನಸಭೆ ವಿಸರ್ಜನೆ | N/A |- ! colspan=7| ಕರ್ನಾಟಕದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು<ref name=renaming/> |- style="height: 60px;" | 8 | {{dash}} !scope="row"| [[ಡಿ. ದೇವರಾಜ ಅರಸ್|ಡಿ. ದೇವರಾಜ ಅರಸು]]<br>{{small|(1915-1982)}} |scope="row"| [[ಹುಣಸೂರು]] | 20 ಮಾರ್ಚ್ 1972 – 31 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1977 | ಐದನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1972–77) | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]]) |scope="row"|N/A | 31 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1977 – 28 ಫೆಬ್ರವರಿ 1978 | ವಿಧಾನಸಭೆ ವಿಸರ್ಜನೆ | N/A |- | (8) | {{dash}} !scope="row"| [[ಡಿ. ದೇವರಾಜ ಅರಸ್|ಡಿ. ದೇವರಾಜ ಅರಸು]]<br>{{small|(1915-1982)}} |scope="row"| [[ಹುಣಸೂರು]] | 28 ಫೆಬ್ರವರಿ 1978 – 7 ಜನವರಿ 1980 |rowspan=2| ಆರನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1978–83) |rowspan=2| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಇಂದಿರಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]]<ref>Arul B. Louis ''et al''. "[https://www.indiatoday.in/magazine/cover-story/story/19790715-janata-party-and-congressi-disintegrate-into-frenzied-bout-of-factionalism-and-power-struggles-822212-2014-03-03 Janata Party and Congress(I) disintegrate into frenzied bout of factionalism and power struggles]". ''[[India Today]]''. 15 July 1979.</ref> |- | 9 | {{dash}} !scope="row"| [[ಆರ್. ಗುಂಡೂರಾವ್]]<br>{{small|(1937-1993)}} |scope="row"| [[ಸೋಮವಾರಪೇಟೆ]] | 12 ಜನವರಿ 1980 – 6 ಜನವರಿ 1983 |- |rowspan=3| 10 |rowspan=3| [[ಚಿತ್ರ:Rkhegde.jpg|100px]] !scope="row" rowspan=3| [[ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಹೆಗಡೆ]]<br>{{small|(1926-2004)}} |scope="row" rowspan=3| [[ಬಸವನಗುಡಿ]] | 10 ಜನವರಿ 1983 – 29 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1984<ref name="FRONTLINE">Parvathi Menon. "[http://www.frontline.in/static/html/fl2103/stories/20040213005712300.htm A politician with elan: Ramakrishna Hegde, 1926–2004]". ''[[Frontline (magazine)|Frontline]]''. Volume 21: Issue 03, 31 January – 13 February 2004.</ref> | ಏಳನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1983–85) |rowspan=4| [[ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- | 8 ಮಾರ್ಚ್ 1985 – 13 ಫೆಬ್ರವರಿ 1986<ref name=FRONTLINE/><ref>A. Jayaram. "[http://www.thehindu.com/2004/01/13/stories/2004011308220400.htm Pillar of anti-Congress movement]". ''The Hindu''. 13 January 2004.</ref> |rowspan=3| ಎಂಟನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1985–89) |- | 16 ಫೆಬ್ರವರಿ 1986 – 10 ಆಗಸ್ಟ್ 1988 |- | 11 | [[File:Somappa Rayappa Bommai 132.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಎಸ್. ಆರ್. ಬೊಮ್ಮಾಯಿ]]<br>{{small|(1924-2007)}} |scope="row"| [[ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ|ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ ಗ್ರಾಮೀಣ]] | 13 ಆಗಸ್ಟ್ 1988 – 21 ಏಪ್ರಿಲ್ 1989 |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]]) |scope="row"|N/A | 21 ಏಪ್ರಿಲ್ 1989 – 30 ನವೆಂಬರ್ 1989 | ವಿಧಾನಸಭೆ ವಿಸರ್ಜನೆ | N/A |- | (7) | {{dash}} !scope="row"| [[ವೀರೇಂದ್ರ ಪಾಟೀಲ್]]<br>{{small|(1924-1997)}} |scope="row"| [[ಚಿಂಚೋಳಿ]] | 30 ನವೆಂಬರ್ 1989 – 10 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1990 |rowspan=4| ಒಂಭತ್ತನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1989–94) | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]]) |N/A | 10 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1990 – 17 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1990 | N/A |- | 12 | [[ಚಿತ್ರ:Bangarappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಎಸ್. ಬಂಗಾರಪ್ಪ]]<br>{{small|(1933-2011)}} |scope="row"| [[ಸೊರಬ]] | 17 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1990 – 19 ನವೆಂಬರ್ 1992 |rowspan=2| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | 13 | [[File:The Union Minister for Petroleum & Natural Gas and Environment and Forests, Dr. M. Veerappa Moily addressing at the presentation of the Indira Gandhi Paryavaran Puraskar-2010, in New Delhi on February 19, 2014.jpg|100px]] !scope="row"| [[ವೀರಪ್ಪ ಮೊಯ್ಲಿ|ಎಂ. ವೀರಪ್ಪ ಮೊಯಿಲಿ]]<br>{{small|(1940-)}} |scope="row"| [[ಕಾರ್ಕಳ]] | 19 ನವೆಂಬರ್ 1992 – 11 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1994 |- | 14 | [[File:Deve Gowda BNC.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಹೆಚ್.ಡಿ.ದೇವೇಗೌಡ|ಎಚ್. ಡಿ. ದೇವೇಗೌಡ]]<br>{{small|(1933-)}} |scope="row"| [[ರಾಮನಗರ]] | 11 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1994 – 31 ಮೇ 1996 |rowspan=2| ಹತ್ತನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1994–99) |rowspan=2| [[ಜನತಾ ದಳ]] |- | 15 | [[ಚಿತ್ರ:Jhpatel.jpg|75px]] !scope="row"| [[ಜೆ ಹೆಚ್ ಪಟೇಲ್|ಜೆ. ಎಚ್. ಪಟೇಲ್]]<br>{{small|(1930-2000)}} |scope="row"| [[ಚನ್ನಗಿರಿ]] | 31 ಮೇ 1996 – 7 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1999 |- | 16 | [[File:India-eam-krishna (cropped).jpg|100px]] !scope="row"| [[ಎಸ್. ಎಂ. ಕೃಷ್ಣ]]<br>{{small|(1932-)}} |scope="row"| [[ಮದ್ದೂರು]] | 11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1999 – 28 ಮೇ 2004 | ಹನ್ನೊಂದನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1999–2004) |rowspan=2| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | 17 | [[File:Dharam Singh.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಧರಂ ಸಿಂಗ್|ಎನ್. ಧರ್ಮಸಿಂಗ್]]<br>{{small|(1936-2017)}} |scope="row"| [[ಜೇವರ್ಗಿ]] | 28 ಮೇ 2004 – 2 ಫೆಬ್ರವರಿ 2006 |rowspan=4| ಹನ್ನೆರಡನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2004–07) |- | 18 | [[File:H. D. Kumaraswamy.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಎಚ್. ಡಿ. ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ]]<br>{{small|(1959-)}} |scope="row"| [[ರಾಮನಗರ]] | 3 ಫೆಬ್ರವರಿ 2006 – 8 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2007 | [[ಜನತಾ ದಳ (ಜಾತ್ಯಾತೀತ)]] |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]]) | N/A | 8 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2007 – 12 ನವೆಂಬರ್ 2007 | N/A |- | 19 | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri B.S. Yediyurappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]]<br>{{small|(1943-)}} |scope="row"| [[ಶಿಕಾರಿಪುರ]] | 12 ನವೆಂಬರ್ 2007 – 19 ನವೆಂಬರ್ 2007 | [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]]) | N/A | 20 ನವೆಂಬರ್ 2007 – 29 ಮೇ 2008 | ವಿಧಾನಸಭೆ ವಿಸರ್ಜನೆ | N/A |- | (19) | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri B.S. Yediyurappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]]<br>{{small|(1943-)}} |scope="row"| [[ಶಿಕಾರಿಪುರ]] | 30 ಮೇ 2008 – 4 ಆಗಸ್ಟ್ 2011 |rowspan=3| ಹದಿಮೂರನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2008–13) |rowspan=3| [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- | 20 | [[File:Sadananda Gowda.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಡಿ. ವಿ. ಸದಾನಂದ ಗೌಡ]]<br>{{small|(1953-)}} |scope="row"| ವಿಧಾನಪರಿಷತ್ ಸದಸ್ಯರು | 5 ಆಗಸ್ಟ್ 2011 – 11 ಜುಲೈ 2012 |- | 21 | [[File:Jagdish Shettar, in Belagavi, Karnataka on November 13, 2016 (1) (cropped).jpg|100px]] !scope="row"| [[ಜಗದೀಶ್ ಶೆಟ್ಟರ್]]<br>{{small|(1955-)}} |scope="row"| [[ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ-ಧಾರವಾಡ|ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ ಧಾರವಾಡ ಕೇಂದ್ರ]] | 12 ಜುಲೈ 2012 – 12 ಮೇ 2013 |- | 22 | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri Siddaramaiah calling on the Union Minister for Chemicals and Fertilizers, Shri Ananthkumar, in New Delhi on June 05, 2014 (cropped).jpg|100px]] !scope="row"| [[ಸಿದ್ದರಾಮಯ್ಯ]]<br>{{small|(1948-)}} |scope="row"| ವರುಣಾ | 13 ಮೇ 2013 – 15 ಮೇ 2018 | ಹದಿನಾಲ್ಕನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2013–18) |rowspan=1| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | (19) | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri B.S. Yediyurappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]]<br>{{small|(1943-)}} |scope="row"| [[ಶಿಕಾರಿಪುರ]] | 17 ಮೇ 2018 – 19 ಮೇ 2018 | rowspan="4" | ಹದಿನೈದನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2018–23) |[[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- | (18) | [[File:H. D. Kumaraswamy.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಎಚ್. ಡಿ. ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ]]<br>{{small|(1959-)}} |scope="row"| [[ಚನ್ನಪಟ್ಟಣ]] |23 ಮೇ 2018 – 23 ಜುಲೈ 2019 |[[ಜನತಾ ದಳ (ಜಾತ್ಯಾತೀತ)]] |- | (19) | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri B.S. Yediyurappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]]<br>{{small|(1943-)}} |scope="row"| [[ಶಿಕಾರಿಪುರ]] | 26 ಜುಲೈ 2019 –26 ಜುಲೈ 2021 | [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- |23 |[[file:Bommai, in New Delhi on August 17, 2012 (cropped) (cropped).jpg|100px]] !'''[[ಬಸವರಾಜ ಬೊಮ್ಮಾಯಿ]] (1960-)''' |'''[[ಶಿಗ್ಗಾಂವಿ]]''' |28 ಜುಲೈ, 2021- 20 ಮೇ 2023 |[[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- |24 |{{Image|The Chief Minister of Karnataka, Shri Siddaramaiah calling on the Union Minister for Chemicals and Fertilizers, Shri Ananthkumar, in New Delhi on June 05, 2014 (cropped).jpg|100px}} ![[ಸಿದ್ದರಾಮಯ್ಯ]](1948-) |[[ವರುಣ]] |20 ಮೇ 2023- ಪ್ರಸ್ತುತ |ಹದಿನಾರನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2023- ಪ್ರಸ್ತುತ) |[[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- |} == ಉಪಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ == {| class="wikitable sortable " style="text-align:center" |- | rowspan="3" | ಹದಿನೈದನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2018–23) |- |- |} {| class="wikitable sortable " |- ! ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ ! ಉಪಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ! ವಿಧಾನಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರ ! ಭಾವಚಿತ್ರ ! ಅಧಿಕಾರಾವಧಿ<ref>[http://kla.kar.nic.in/assembly/review/previouscms.htm Chief Ministers of Karnataka since 1947]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20161206052419/http://kla.kar.nic.in/assembly/review/previouscms.htm Archived] on 6 December 2016.</ref> ! ವಿಧಾನಸಭೆ<ref>[http://kla.kar.nic.in/assembly/review/assemblies.htm Assemblies from 1952]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20161206052916/http://kla.kar.nic.in/assembly/review/assemblies.htm Archived] on 6 December 2016.</ref> ! colspan=1|ಪಕ್ಷ ! colspan=1|ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ |- | 1 | [[ಎಸ್. ಎಂ. ಕೃಷ್ಣ]] | [[ಮದ್ದೂರು]] | [[File:India-eam-krishna (cropped).jpg|100px]] | 19 ನವೆಂಬರ್ 1992 – 9 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1994 | ಒಂಭತ್ತನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1989–94) | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] | [[ವೀರಪ್ಪ ಮೊಯ್ಲಿ|ಎಂ. ವೀರಪ್ಪ ಮೊಯಿಲಿ]] |- | 2 | [[ಜೆ ಹೆಚ್ ಪಟೇಲ್|ಜೆ. ಎಚ್. ಪಟೇಲ್]] | [[ಚನ್ನಗಿರಿ]] | [[File:Jhpatel.jpg|100px]] | 11 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1994 – 31 ಮೇ 1996 | rowspan=2 | ಹತ್ತನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1994–99) | rowspan=2 | [[ಜನತಾ ದಳ]] | [[ಹೆಚ್.ಡಿ.ದೇವೇಗೌಡ|ಎಚ್. ಡಿ. ದೇವೇಗೌಡ]] |- | 3 | rowspan=2|[[ಸಿದ್ದರಾಮಯ್ಯ]]<ref>Special Correspondent: [http://www.hindu.com/2005/08/06/stories/2005080613530100.htm Siddaramaiah, two others dropped.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060302065326/http://www.hindu.com/2005/08/06/stories/2005080613530100.htm |date=2 ಮಾರ್ಚ್ 2006 }}, ''[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]'', 6 August 2005.</ref><br /> | rowspan=2| ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ | rowspan=2|[[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri Siddaramaiah calling on the Union Minister for Chemicals and Fertilizers, Shri Ananthkumar, in New Delhi on June 05, 2014 (cropped).jpg|100px]] | 31 ಮೇ 1996 – 7 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1999 | [[ಜೆ ಹೆಚ್ ಪಟೇಲ್|ಜೆ. ಎಚ್. ಪಟೇಲ್]] |- | (3) | 28 ಮೇ 2004 – 05 ಆಗಸ್ಟ್ 2005 | rowspan=3 | ಹನ್ನೆರಡನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2004–07) | rowspan=2 | [[ಜನತಾ ದಳ (ಜಾತ್ಯಾತೀತ)]] | rowspan=2 | [[ಧರಂ ಸಿಂಗ್|ಎನ್. ಧರ್ಮಸಿಂಗ್]] |- | 4 | [[ಮಠದ ಪಾಟೀಲ್ ಪ್ರಕಾಶ್|ಎಂ. ಪಿ. ಪ್ರಕಾಶ್]]<ref>Staff Reporter: [http://www.hindu.com/2005/08/09/stories/2005080915970100.htm State says Maharashtra's flood problems are of its own making.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050811010605/http://www.hindu.com/2005/08/09/stories/2005080915970100.htm |date=11 ಆಗಸ್ಟ್ 2005 }}, ''[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]'',Aug 09, 2005.</ref><ref>M. Madan Mohan: [http://www.hindu.com/2005/08/09/stories/2005080906970300.htm Another honour for north Karnataka.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060307032900/http://www.hindu.com/2005/08/09/stories/2005080906970300.htm |date=7 ಮಾರ್ಚ್ 2006 }}, ''[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]'',Aug 09, 2005.</ref> | [[ಹೂವಿನ ಹಡಗಲಿ]] | [[ಚಿತ್ರ:Prakash.jpg|100px]] | 08 ಆಗಸ್ಟ್ 2005 – 28 ಜನವರಿ 2006 |- | 5 | [[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]] | [[ಶಿಕಾರಿಪುರ]] | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri B.S. Yediyurappa.jpg|100px]] | 3 ಫೆಬ್ರವರಿ 2006 – 8 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2007 | [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] | [[ಎಚ್. ಡಿ. ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ]] |- | 6 | ಆರ್. ಅಶೋಕ್ | [[ಪದ್ಮನಾಭನಗರ]] | {{dash}} | rowspan=2 |12 ಜುಲೈ 2012 – 12 ಮೇ 2013 | rowspan=2 |ಹದಿಮೂರನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2008–13) | rowspan=2 |[[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] | rowspan=2 |[[ಜಗದೀಶ್ ಶೆಟ್ಟರ್]] |- | 6 | ಕೆ. ಎಸ್. ಈಶ್ವರಪ್ಪ | [[ಶಿವಮೊಗ್ಗ|ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಗ್ರಾಮೀಣ]] | [[File:Mode-of-karnataka-assembly-elections-2013 136144047626.jpg|100px]] |- | 7 | ಜಿ. ಪರಮೇಶ್ವರ | [[ಕೊರಟಗೆರೆ]] | [[File:Dr G Parameshwara.JPG|100px]] | 23 ಮೇ 2018 – 23 ಜುಲೈ 2019 | rowspan=4 |ಹದಿನೈದನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2018–23) | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] | [[ಎಚ್. ಡಿ. ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ]] |- | 8 | ಸಿ. ಎನ್. ಅಶ್ವಥ್ ನಾರಾಯಣ್ | [[ಮಲ್ಲೇಶ್ವರಂ]] |[[File:Dr C N Ashwath Narayan.png|100px]] | rowspan=3 |26 ಆಗಸ್ಟ್ 2019 | rowspan=3 |[[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] | rowspan=3 |[[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]] |- | 9 | ಗೋವಿಂದ ಕಾರಜೋಳ | [[ಮುಧೋಳ]] | {{dash}} |- | 10 | ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಸವದಿ |- | 11 | ಡಿಕೆ ಶಿವಕುಮಾರ್ | [[ಕನಕಪುರ]] | | rowspan=3 |20 May 2023 ರಿಂದ | rowspan=4 |ಹದಿನಾರನೆ ವಿಧಾನಸಭೆ (2023–28) | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] | rowspan=3 |[[ಸಿದ್ದರಾಮಯ್ಯ]] |} {{ಕರ್ನಾಟಕ ಚುನಾವಣೆ}} <references /> [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು|ಕರ್ನಾಟಕದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ]] [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಚುನಾವಣೆ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಚುನಾವಣೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕ]] 8pfvl84ghmwedy1mqph1fiol8jwj713 1248673 1248672 2024-10-25T13:18:51Z ~aanzx 72368 Reverted edit by [[Special:Contributions/2401:4900:32A0:85EC:0:0:42B:3376|2401:4900:32A0:85EC:0:0:42B:3376]] ([[User talk:2401:4900:32A0:85EC:0:0:42B:3376|talk]]) to last revision by [[User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] 1229608 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates|date=July 2013}} {{Infobox political post | border = parliamentary | minister = not_prime | post = ಕರ್ನಾಟಕದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ | body = | native_name = | insignia = File:Seal of Karnataka.svg | insigniasize = 85px | insigniacaption = [[ಕರ್ನಾಟಕದ ಲಾಂಛನ|ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕೃತ ಲಾಂಛನ]] | seat = ವಿಧಾನಸೌಧ, ಬೆಂಗಳೂರು | image = Siddaramaiah at the function to commemorate the serving of 2 billion meals of the Akshaya Patra Foundation in Karnataka (cropped).jpg | imagesize = 150 | alt = Photo of the Chief Minister | incumbent = [[ಸಿದ್ದರಾಮಯ್ಯ]] | incumbentsince = ಮೇ ೨೦, ೨೦೨೩ | status = ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ | abbreviation = ಸಿಎಂ (CM) | member_of = [[ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಧಾನ ಸಭೆ]] | reportsto = [[ ರಾಜ್ಯಪಾಲ]] | appointer = [[ ರಾಜ್ಯಪಾಲ]] | termlength = ವಿಧಾನಸಭೆಯ ವಿಶ್ವಾಸದಲ್ಲಿ | termlength_qualified = ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯ ಅವಧಿಯು ಐದು ವರ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಅವಧಿಯ ಮಿತಿಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿಲ್ಲ.<ref name="term1">[[Durga Das Basu]]. ''Introduction to the Constitution of India''. 1960. 20th Edition, 2011 Reprint. pp. 241, 245. LexisNexis Butterworths Wadhwa Nagpur. {{ISBN|978-81-8038-559-9}}. Note: although the text talks about Indian state governments in general, it applies for the specific case of Karnataka as well.</ref> | inaugural = [[ಚೆಂಗಲರಾಯ ರೆಡ್ಡಿ|ಕೆ. ಸಿ. ರೆಡ್ಡಿ]] | formation = {{Start date and age|1947|10|25|df=y|p=y}} | deputy = ಡಿ.ಕೆ. ಶಿವಕುಮಾರ್ | residence = ಅನುಗ್ರಹ, ಕುಮಾರಕೃಪಾ ರಸ್ತೆ, [[ಬೆಂಗಳೂರು]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಭಾರತ]] | website = {{URL|https://karnataka.gov.in/english|https://karnataka.gov.in}}, {{URL|https://cmkarnataka.gov.in/index|https://cmkarnataka.gov.in}} }} ==ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ== {| class="wikitable sortable " style="text-align:center" |- !scope=col| {{Abbr|ಕ್ರ.ಸಂ.|ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ}} !scope=col| ಭಾವಚಿತ್ರ !scope=col| ಹೆಸರು<br>{{small|(ಜನನ-ಮರಣ)}} !scope=col colspan=1| ವಿಧಾನಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರ !scope=col| ಅವಧಿ<ref>[http://kla.kar.nic.in/assembly/review/previouscms.htm Chief Ministers of Karnataka since 1947]. [https://web.archive.org/web/20161206052419/http://kla.kar.nic.in/assembly/review/previouscms.htm Archived] on 6 December 2016.</ref> !scope=col| ವಿಧಾನಸಭೆ<ref><br />[https://web.archive.org/web/20161206052916/http://kla.kar.nic.in/assembly/review/assemblies.htm Archived] on 6 December 2016.</ref> !scope=col colspan=1| ಪಕ್ಷ{{efn|ಈ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ.}} |- ! colspan=7|ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು<ref>"[http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-opinion/corrections-and-clarifications/article3056060.ece Corrections and Clarifications]". ''[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]''. 4 October 2006.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20140306205644/http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-opinion/corrections-and-clarifications/article3056060.ece Archived] on 6 March 2014.</ref> |- style="height: 60px;" | 1 | [[File:K. C. Reddy.jpg|100px]] ! scope="row"| [[ಚೆಂಗಲರಾಯ ರೆಡ್ಡಿ|ಕೆ. ಸಿ. ರೆಡ್ಡಿ]]<br>{{small|(1902-1976)}} |scope="row"| {{dash}} | 25 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1947 – 30 ಮಾರ್ಚ್ 1952 | ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ |rowspan=3| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | 2 | [[File:Kengal Hanumanthaiah.gif|frameless|100x100px]] !scope="row"| [[ಕೆಂಗಲ್ ಹನುಮಂತಯ್ಯ]]<br>{{small|(1908-1980)}} |scope="row"| [[ರಾಮನಗರ]] | 30 ಮಾರ್ಚ್ 1952 – 19 ಆಗಸ್ಟ್ 1956 |rowspan=2| ಮೊದಲನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1952–57) |- | 3 | [[ಚಿತ್ರ:Kadidal-manjappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಕಡಿದಾಳ್ ಮಂಜಪ್ಪ]]<br>{{small|(1907-1992)}} |scope="row"| [[ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿ]] | 19 ಆಗಸ್ಟ್ 1956 – 31 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1956 |- ! colspan=7| ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು<ref name=renaming>M. S. Prabhakara. "[http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/New-names-for-old/article14802447.ece New names for old]". ''The Hindu''. 24 July 2007.</ref> |- |rowspan=2| 4 |rowspan=2| [[File:Siddavanahalli Nijalingappa 2003 stamp of India.jpg|100px]] !scope="row" rowspan=2| [[ಎಸ್.ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪ|ಎಸ್. ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪ]]<br>{{small|(1902-2000)}} |rowspan=2| [[ಮೊಳಕಾಲ್ಮೂರು]] |rowspan=2| 1 ನವೆಂಬರ್ 1956 – 16 ಮೇ 1958 | ಮೊದಲನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1952–57) |rowspan=6| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- |rowspan=2| ಎರಡನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1957–62) |- | 5 | [[ಚಿತ್ರ:Bdjattii.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಬಿ.ಡಿ.ಜತ್ತಿ|ಬಿ. ಡಿ. ಜತ್ತಿ]]<br>{{small|(1912-2002)}} |scope="row"| [[ಜಮಖಂಡಿ]] | 16 ಮೇ 1958 – 9 ಮಾರ್ಚ್ 1962 |- | 6 | {{dash}} !scope="row"| [[ಎಸ್ ಆರ್ ಕಂಠಿ|ಎಸ್. ಆರ್. ಕಂಠಿ]]<br>{{small|(1908-1969)}} |scope="row"| [[ಹುನಗುಂದ]] | 14 ಮಾರ್ಚ್ 1962 – 20 ಜೂನ್ 1962 |rowspan=2| ಮೂರನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1962–67) |- | rowspan=2| (4) | rowspan=2| [[File:Siddavanahalli Nijalingappa 2003 stamp of India.jpg|100px]] !scope="row" rowspan=2| [[ಎಸ್. ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪ]]<br>{{small|(1902-2000)}} |rowspan=2| [[ಶಿಗ್ಗಾಂವ]] |rowspan=2| 21 ಜೂನ್ 1962 – 28 ಮೇ 1968 |- |rowspan=2| ನಾಲ್ಕನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1967–71) |- | 7 | {{dash}} !scope="row"| [[ವೀರೇಂದ್ರ ಪಾಟೀಲ್]]<br>{{small|(1924-1997)}} |scope="row"| | 29 ಮೇ 1968 – 18 ಮಾರ್ಚ್ 1971 | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಸಂಸ್ಥಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]])<ref>Amberish K. Diwanji. "[http://www.rediff.co.in/news/2005/mar/15spec1.htm A dummy's guide to President's rule]". [[Rediff.com]]. 15 March 2005. Retrieved on 3 March 2013.</ref> |scope="row"| N/A | 19 ಮಾರ್ಚ್ 1971 – 20 ಮಾರ್ಚ್ 1972 | ವಿಧಾನಸಭೆ ವಿಸರ್ಜನೆ | N/A |- ! colspan=7| ಕರ್ನಾಟಕದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು<ref name=renaming/> |- style="height: 60px;" | 8 | {{dash}} !scope="row"| [[ಡಿ. ದೇವರಾಜ ಅರಸ್|ಡಿ. ದೇವರಾಜ ಅರಸು]]<br>{{small|(1915-1982)}} |scope="row"| [[ಹುಣಸೂರು]] | 20 ಮಾರ್ಚ್ 1972 – 31 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1977 | ಐದನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1972–77) | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]]) |scope="row"|N/A | 31 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1977 – 28 ಫೆಬ್ರವರಿ 1978 | ವಿಧಾನಸಭೆ ವಿಸರ್ಜನೆ | N/A |- | (8) | {{dash}} !scope="row"| [[ಡಿ. ದೇವರಾಜ ಅರಸ್|ಡಿ. ದೇವರಾಜ ಅರಸು]]<br>{{small|(1915-1982)}} |scope="row"| [[ಹುಣಸೂರು]] | 28 ಫೆಬ್ರವರಿ 1978 – 7 ಜನವರಿ 1980 |rowspan=2| ಆರನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1978–83) |rowspan=2| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಇಂದಿರಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]]<ref>Arul B. Louis ''et al''. "[https://www.indiatoday.in/magazine/cover-story/story/19790715-janata-party-and-congressi-disintegrate-into-frenzied-bout-of-factionalism-and-power-struggles-822212-2014-03-03 Janata Party and Congress(I) disintegrate into frenzied bout of factionalism and power struggles]". ''[[India Today]]''. 15 July 1979.</ref> |- | 9 | {{dash}} !scope="row"| [[ಆರ್. ಗುಂಡೂರಾವ್]]<br>{{small|(1937-1993)}} |scope="row"| [[ಸೋಮವಾರಪೇಟೆ]] | 12 ಜನವರಿ 1980 – 6 ಜನವರಿ 1983 |- |rowspan=3| 10 |rowspan=3| [[ಚಿತ್ರ:Rkhegde.jpg|100px]] !scope="row" rowspan=3| [[ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಹೆಗಡೆ]]<br>{{small|(1926-2004)}} |scope="row" rowspan=3| [[ಬಸವನಗುಡಿ]] | 10 ಜನವರಿ 1983 – 29 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1984<ref name="FRONTLINE">Parvathi Menon. "[http://www.frontline.in/static/html/fl2103/stories/20040213005712300.htm A politician with elan: Ramakrishna Hegde, 1926–2004]". ''[[Frontline (magazine)|Frontline]]''. Volume 21: Issue 03, 31 January – 13 February 2004.</ref> | ಏಳನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1983–85) |rowspan=4| [[ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- | 8 ಮಾರ್ಚ್ 1985 – 13 ಫೆಬ್ರವರಿ 1986<ref name=FRONTLINE/><ref>A. Jayaram. "[http://www.thehindu.com/2004/01/13/stories/2004011308220400.htm Pillar of anti-Congress movement]". ''The Hindu''. 13 January 2004.</ref> |rowspan=3| ಎಂಟನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1985–89) |- | 16 ಫೆಬ್ರವರಿ 1986 – 10 ಆಗಸ್ಟ್ 1988 |- | 11 | [[File:Somappa Rayappa Bommai 132.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಎಸ್. ಆರ್. ಬೊಮ್ಮಾಯಿ]]<br>{{small|(1924-2007)}} |scope="row"| [[ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ|ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ ಗ್ರಾಮೀಣ]] | 13 ಆಗಸ್ಟ್ 1988 – 21 ಏಪ್ರಿಲ್ 1989 |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]]) |scope="row"|N/A | 21 ಏಪ್ರಿಲ್ 1989 – 30 ನವೆಂಬರ್ 1989 | ವಿಧಾನಸಭೆ ವಿಸರ್ಜನೆ | N/A |- | (7) | {{dash}} !scope="row"| [[ವೀರೇಂದ್ರ ಪಾಟೀಲ್]]<br>{{small|(1924-1997)}} |scope="row"| [[ಚಿಂಚೋಳಿ]] | 30 ನವೆಂಬರ್ 1989 – 10 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1990 |rowspan=4| ಒಂಭತ್ತನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1989–94) | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]]) |N/A | 10 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1990 – 17 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1990 | N/A |- | 12 | [[ಚಿತ್ರ:Bangarappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಎಸ್. ಬಂಗಾರಪ್ಪ]]<br>{{small|(1933-2011)}} |scope="row"| [[ಸೊರಬ]] | 17 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1990 – 19 ನವೆಂಬರ್ 1992 |rowspan=2| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | 13 | [[File:The Union Minister for Petroleum & Natural Gas and Environment and Forests, Dr. M. Veerappa Moily addressing at the presentation of the Indira Gandhi Paryavaran Puraskar-2010, in New Delhi on February 19, 2014.jpg|100px]] !scope="row"| [[ವೀರಪ್ಪ ಮೊಯ್ಲಿ|ಎಂ. ವೀರಪ್ಪ ಮೊಯಿಲಿ]]<br>{{small|(1940-)}} |scope="row"| [[ಕಾರ್ಕಳ]] | 19 ನವೆಂಬರ್ 1992 – 11 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1994 |- | 14 | [[File:Deve Gowda BNC.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಹೆಚ್.ಡಿ.ದೇವೇಗೌಡ|ಎಚ್. ಡಿ. ದೇವೇಗೌಡ]]<br>{{small|(1933-)}} |scope="row"| [[ರಾಮನಗರ]] | 11 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1994 – 31 ಮೇ 1996 |rowspan=2| ಹತ್ತನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1994–99) |rowspan=2| [[ಜನತಾ ದಳ]] |- | 15 | [[ಚಿತ್ರ:Jhpatel.jpg|75px]] !scope="row"| [[ಜೆ ಹೆಚ್ ಪಟೇಲ್|ಜೆ. ಎಚ್. ಪಟೇಲ್]]<br>{{small|(1930-2000)}} |scope="row"| [[ಚನ್ನಗಿರಿ]] | 31 ಮೇ 1996 – 7 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1999 |- | 16 | [[File:India-eam-krishna (cropped).jpg|100px]] !scope="row"| [[ಎಸ್. ಎಂ. ಕೃಷ್ಣ]]<br>{{small|(1932-)}} |scope="row"| [[ಮದ್ದೂರು]] | 11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1999 – 28 ಮೇ 2004 | ಹನ್ನೊಂದನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1999–2004) |rowspan=2| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | 17 | [[File:Dharam Singh.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಧರಂ ಸಿಂಗ್|ಎನ್. ಧರ್ಮಸಿಂಗ್]]<br>{{small|(1936-2017)}} |scope="row"| [[ಜೇವರ್ಗಿ]] | 28 ಮೇ 2004 – 2 ಫೆಬ್ರವರಿ 2006 |rowspan=4| ಹನ್ನೆರಡನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2004–07) |- | 18 | [[File:H. D. Kumaraswamy.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಎಚ್. ಡಿ. ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ]]<br>{{small|(1959-)}} |scope="row"| [[ರಾಮನಗರ]] | 3 ಫೆಬ್ರವರಿ 2006 – 8 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2007 | [[ಜನತಾ ದಳ (ಜಾತ್ಯಾತೀತ)]] |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]]) | N/A | 8 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2007 – 12 ನವೆಂಬರ್ 2007 | N/A |- | 19 | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri B.S. Yediyurappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]]<br>{{small|(1943-)}} |scope="row"| [[ಶಿಕಾರಿಪುರ]] | 12 ನವೆಂಬರ್ 2007 – 19 ನವೆಂಬರ್ 2007 | [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- | – | [[File:Emblem of India.svg|50px]] |scope="row"| ''ಖಾಲಿ'' ([[ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆಡಳಿತ]]) | N/A | 20 ನವೆಂಬರ್ 2007 – 29 ಮೇ 2008 | ವಿಧಾನಸಭೆ ವಿಸರ್ಜನೆ | N/A |- | (19) | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri B.S. Yediyurappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]]<br>{{small|(1943-)}} |scope="row"| [[ಶಿಕಾರಿಪುರ]] | 30 ಮೇ 2008 – 4 ಆಗಸ್ಟ್ 2011 |rowspan=3| ಹದಿಮೂರನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2008–13) |rowspan=3| [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- | 20 | [[File:Sadananda Gowda.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಡಿ. ವಿ. ಸದಾನಂದ ಗೌಡ]]<br>{{small|(1953-)}} |scope="row"| ವಿಧಾನಪರಿಷತ್ ಸದಸ್ಯರು | 5 ಆಗಸ್ಟ್ 2011 – 11 ಜುಲೈ 2012 |- | 21 | [[File:Jagdish Shettar, in Belagavi, Karnataka on November 13, 2016 (1) (cropped).jpg|100px]] !scope="row"| [[ಜಗದೀಶ್ ಶೆಟ್ಟರ್]]<br>{{small|(1955-)}} |scope="row"| [[ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ-ಧಾರವಾಡ|ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ ಧಾರವಾಡ ಕೇಂದ್ರ]] | 12 ಜುಲೈ 2012 – 12 ಮೇ 2013 |- | 22 | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri Siddaramaiah calling on the Union Minister for Chemicals and Fertilizers, Shri Ananthkumar, in New Delhi on June 05, 2014 (cropped).jpg|100px]] !scope="row"| [[ಸಿದ್ದರಾಮಯ್ಯ]]<br>{{small|(1948-)}} |scope="row"| ವರುಣಾ | 13 ಮೇ 2013 – 15 ಮೇ 2018 | ಹದಿನಾಲ್ಕನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2013–18) |rowspan=1| [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- | (19) | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri B.S. Yediyurappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]]<br>{{small|(1943-)}} |scope="row"| [[ಶಿಕಾರಿಪುರ]] | 17 ಮೇ 2018 – 19 ಮೇ 2018 | rowspan="4" | ಹದಿನೈದನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2018–23) |[[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- | (18) | [[File:H. D. Kumaraswamy.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಎಚ್. ಡಿ. ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ]]<br>{{small|(1959-)}} |scope="row"| [[ಚನ್ನಪಟ್ಟಣ]] |23 ಮೇ 2018 – 23 ಜುಲೈ 2019 |[[ಜನತಾ ದಳ (ಜಾತ್ಯಾತೀತ)]] |- | (19) | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri B.S. Yediyurappa.jpg|100px]] !scope="row"| [[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]]<br>{{small|(1943-)}} |scope="row"| [[ಶಿಕಾರಿಪುರ]] | 26 ಜುಲೈ 2019 –26 ಜುಲೈ 2021 | [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- |23 |[[file:Bommai, in New Delhi on August 17, 2012 (cropped) (cropped).jpg|100px]] !'''[[ಬಸವರಾಜ ಬೊಮ್ಮಾಯಿ]] (1960-)''' |'''[[ಶಿಗ್ಗಾಂವಿ]]''' |28 ಜುಲೈ, 2021- 20 ಮೇ 2023 |[[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] |- |24 |{{Image|The Chief Minister of Karnataka, Shri Siddaramaiah calling on the Union Minister for Chemicals and Fertilizers, Shri Ananthkumar, in New Delhi on June 05, 2014 (cropped).jpg|100px}} ![[ಸಿದ್ದರಾಮಯ್ಯ]](1948-) |[[ವರುಣ]] |20 ಮೇ 2023- ಪ್ರಸ್ತುತ |ಹದಿನಾರನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2023- ಪ್ರಸ್ತುತ) |[[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] |- |} == ಉಪಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ == {| class="wikitable sortable " style="text-align:center" |- | rowspan="3" | ಹದಿನೈದನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2018–23) |- |- |} {| class="wikitable sortable " |- ! ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ ! ಉಪಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ! ವಿಧಾನಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರ ! ಭಾವಚಿತ್ರ ! ಅಧಿಕಾರಾವಧಿ<ref>[http://kla.kar.nic.in/assembly/review/previouscms.htm Chief Ministers of Karnataka since 1947]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20161206052419/http://kla.kar.nic.in/assembly/review/previouscms.htm Archived] on 6 December 2016.</ref> ! ವಿಧಾನಸಭೆ<ref>[http://kla.kar.nic.in/assembly/review/assemblies.htm Assemblies from 1952]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20161206052916/http://kla.kar.nic.in/assembly/review/assemblies.htm Archived] on 6 December 2016.</ref> ! colspan=1|ಪಕ್ಷ ! colspan=1|ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ |- | 1 | [[ಎಸ್. ಎಂ. ಕೃಷ್ಣ]] | [[ಮದ್ದೂರು]] | [[File:India-eam-krishna (cropped).jpg|100px]] | 19 ನವೆಂಬರ್ 1992 – 9 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1994 | ಒಂಭತ್ತನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1989–94) | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] | [[ವೀರಪ್ಪ ಮೊಯ್ಲಿ|ಎಂ. ವೀರಪ್ಪ ಮೊಯಿಲಿ]] |- | 2 | [[ಜೆ ಹೆಚ್ ಪಟೇಲ್|ಜೆ. ಎಚ್. ಪಟೇಲ್]] | [[ಚನ್ನಗಿರಿ]] | [[File:Jhpatel.jpg|100px]] | 11 ಡಿಸೆಂಬರ್ 1994 – 31 ಮೇ 1996 | rowspan=2 | ಹತ್ತನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (1994–99) | rowspan=2 | [[ಜನತಾ ದಳ]] | [[ಹೆಚ್.ಡಿ.ದೇವೇಗೌಡ|ಎಚ್. ಡಿ. ದೇವೇಗೌಡ]] |- | 3 | rowspan=2|[[ಸಿದ್ದರಾಮಯ್ಯ]]<ref>Special Correspondent: [http://www.hindu.com/2005/08/06/stories/2005080613530100.htm Siddaramaiah, two others dropped.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060302065326/http://www.hindu.com/2005/08/06/stories/2005080613530100.htm |date=2 ಮಾರ್ಚ್ 2006 }}, ''[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]'', 6 August 2005.</ref><br /> | rowspan=2| ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ | rowspan=2|[[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri Siddaramaiah calling on the Union Minister for Chemicals and Fertilizers, Shri Ananthkumar, in New Delhi on June 05, 2014 (cropped).jpg|100px]] | 31 ಮೇ 1996 – 7 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1999 | [[ಜೆ ಹೆಚ್ ಪಟೇಲ್|ಜೆ. ಎಚ್. ಪಟೇಲ್]] |- | (3) | 28 ಮೇ 2004 – 05 ಆಗಸ್ಟ್ 2005 | rowspan=3 | ಹನ್ನೆರಡನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2004–07) | rowspan=2 | [[ಜನತಾ ದಳ (ಜಾತ್ಯಾತೀತ)]] | rowspan=2 | [[ಧರಂ ಸಿಂಗ್|ಎನ್. ಧರ್ಮಸಿಂಗ್]] |- | 4 | [[ಮಠದ ಪಾಟೀಲ್ ಪ್ರಕಾಶ್|ಎಂ. ಪಿ. ಪ್ರಕಾಶ್]]<ref>Staff Reporter: [http://www.hindu.com/2005/08/09/stories/2005080915970100.htm State says Maharashtra's flood problems are of its own making.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050811010605/http://www.hindu.com/2005/08/09/stories/2005080915970100.htm |date=11 ಆಗಸ್ಟ್ 2005 }}, ''[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]'',Aug 09, 2005.</ref><ref>M. Madan Mohan: [http://www.hindu.com/2005/08/09/stories/2005080906970300.htm Another honour for north Karnataka.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060307032900/http://www.hindu.com/2005/08/09/stories/2005080906970300.htm |date=7 ಮಾರ್ಚ್ 2006 }}, ''[[ದಿ ಹಿಂದೂ]]'',Aug 09, 2005.</ref> | [[ಹೂವಿನ ಹಡಗಲಿ]] | [[ಚಿತ್ರ:Prakash.jpg|100px]] | 08 ಆಗಸ್ಟ್ 2005 – 28 ಜನವರಿ 2006 |- | 5 | [[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]] | [[ಶಿಕಾರಿಪುರ]] | [[File:The Chief Minister of Karnataka, Shri B.S. Yediyurappa.jpg|100px]] | 3 ಫೆಬ್ರವರಿ 2006 – 8 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2007 | [[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] | [[ಎಚ್. ಡಿ. ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ]] |- | 6 | ಆರ್. ಅಶೋಕ್ | [[ಪದ್ಮನಾಭನಗರ]] | {{dash}} | rowspan=2 |12 ಜುಲೈ 2012 – 12 ಮೇ 2013 | rowspan=2 |ಹದಿಮೂರನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2008–13) | rowspan=2 |[[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] | rowspan=2 |[[ಜಗದೀಶ್ ಶೆಟ್ಟರ್]] |- | 6 | ಕೆ. ಎಸ್. ಈಶ್ವರಪ್ಪ | [[ಶಿವಮೊಗ್ಗ|ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಗ್ರಾಮೀಣ]] | [[File:Mode-of-karnataka-assembly-elections-2013 136144047626.jpg|100px]] |- | 7 | ಜಿ. ಪರಮೇಶ್ವರ | [[ಕೊರಟಗೆರೆ]] | [[File:Dr G Parameshwara.JPG|100px]] | 23 ಮೇ 2018 – 23 ಜುಲೈ 2019 | rowspan=4 |ಹದಿನೈದನೇ ವಿಧಾನಸಭೆ (2018–23) | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] | [[ಎಚ್. ಡಿ. ಕುಮಾರಸ್ವಾಮಿ]] |- | 8 | ಸಿ. ಎನ್. ಅಶ್ವಥ್ ನಾರಾಯಣ್ | [[ಮಲ್ಲೇಶ್ವರಂ]] |[[File:Dr C N Ashwath Narayan.png|100px]] | rowspan=3 |26 ಆಗಸ್ಟ್ 2019 | rowspan=3 |[[ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ]] | rowspan=3 |[[ಬಿ. ಎಸ್. ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ]] |- | 9 | ಗೋವಿಂದ ಕಾರಜೋಳ | [[ಮುಧೋಳ]] | {{dash}} |- | 10 | ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಸವದಿ |- | 11 | ಡಿಕೆ ಶಿವಕುಮಾರ್ | [[ಕನಕಪುರ]] | | rowspan=3 |20 May 2023 ರಿಂದ | rowspan=4 |ಹದಿನಾರನೆ ವಿಧಾನಸಭೆ (2023–28) | [[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] | rowspan=3 |[[ಸಿದ್ದರಾಮಯ್ಯ]] |} {{ಕರ್ನಾಟಕ ಚುನಾವಣೆ}} <references /> [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು|ಕರ್ನಾಟಕದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆ]] [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಚುನಾವಣೆ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ಚುನಾವಣೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಕರ್ನಾಟಕ]] c1l2y0jq20f8bi4jgznj1ry2ny1akit 0 11055 1248689 1031846 2024-10-25T19:22:26Z Gnaneswaratn 13058 ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಪರಿಚಯ 1248689 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಕವಯಿತ್ರಿ '''ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್''' [[ಕನ್ನಡ]]ದ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲೇಖಕಿ.ಕವಯತ್ರಿ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಳೂರಿನವರಾದ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ವಿ.ಎಸ್.‌ ರಾಮಚಂದ್ರರಾವ್‌ ಹಾಗೂ ಯಮುನಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ೧೯೫೫ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೫ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ. ಮತ್ತು ಎಂ.ಫಿಲ್.‌ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎನ್.ಜಿ.ಇ.‍ಎಫ್.ನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಅನಂತರ ʼಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ʼ, ʼಡೆಕ್ಕನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ʼ ಮತ್ತು ʼಅಗ್ನಿʼ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಪತಿ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಾದ ಅಭಿರಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಭಾಮಿನಿ ಜೊತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಬದುಕುಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ನಿರಂತರ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಕಾವ್ಯಧರ್ಮವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕವಿ. ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಜೀವಿಸುವುದೇ ಬದುಕಿನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅದೇ ಉತ್ಕಟತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[File:Pratibha Nandakumar.jpg|thumb|ಪ್ರತಿಭಾ, ಬಾದಲ್ ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ, ಧನಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ, ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ]] ==ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು== # ನಾವು ಹುಡುಗಿಯರೇ ಹೀಗೆ. # ರಸ್ತೆಯಂಚಿನ ಗಾಡಿ # ಅವರು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. # ಕವಡೆಯಾಟ # ಈತನಕ # ಆಹಾ ಪುರುಷಾಕಾರಂ # ಮುನ್ನುಡಿ ಬೆನ್ನುಡಿಗಳ ನಡುವೆ # ಕೌಫಿಹೌಸ್ # ಮುದುಕಿಯರಿಗಿದು ಕಾಲವಲ್ಲ # ಕೌಬಾಯ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕಾಮ ಪುರಾಣ # ಅವನ ಮುಖ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ # ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳು # ಪ್ರತಿಭಾ ಕಾವ್ಯ (ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಕವಿತೆಗಳು) == ಕಥಾಸಂಕಲನ == # ಯಾನ ==ಅನುವಾದಗಳು== # ಒಂದು ಹಿಡಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕವನಗಳು # ಆಕ್ರಮಣ (ಅನುವಾದಿತ ಕತೆಗಳು) # ಶಿವಗಾಮಿ ಕಥೆ (ಸಂಪುಟ ೧) ==ಆತ್ಮ ಕಥನ== * ಅನುದಿನದ ಅಂತರಗಂಗೆ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೇಖಕಿಯರು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] qz4lc8ks9b1fsotv6uagetegaarlkb2 1248690 1248689 2024-10-25T19:31:41Z Gnaneswaratn 13058 ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು 1248690 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಕವಯಿತ್ರಿ '''ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್''' [[ಕನ್ನಡ]]ದ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲೇಖಕಿ.ಕವಯತ್ರಿ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಳೂರಿನವರಾದ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ವಿ.ಎಸ್.‌ ರಾಮಚಂದ್ರರಾವ್‌ ಹಾಗೂ ಯಮುನಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ೧೯೫೫ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೫ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ. ಮತ್ತು ಎಂ.ಫಿಲ್.‌ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎನ್.ಜಿ.ಇ.‍ಎಫ್.ನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಅನಂತರ ʼಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ʼ, ʼಡೆಕ್ಕನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ʼ ಮತ್ತು ʼಅಗ್ನಿʼ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಪತಿ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಾದ ಅಭಿರಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಭಾಮಿನಿ ಜೊತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಬದುಕುಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ನಿರಂತರ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಕಾವ್ಯಧರ್ಮವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕವಿ. ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಜೀವಿಸುವುದೇ ಬದುಕಿನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅದೇ ಉತ್ಕಟತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[File:Pratibha Nandakumar.jpg|thumb|ಪ್ರತಿಭಾ, ಬಾದಲ್ ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ, ಧನಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ, ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ]] == ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ == === ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು === # ನಾವು ಹುಡುಗಿಯರೇ ಹೀಗೆ. # ರಸ್ತೆಯಂಚಿನ ಗಾಡಿ # ಅವರು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. # ಕವಡೆಯಾಟ # ಈತನಕ # ಆಹಾ ಪುರುಷಾಕಾರಂ # ಮುನ್ನುಡಿ ಬೆನ್ನುಡಿಗಳ ನಡುವೆ # ಕೌಫಿಹೌಸ್ # ಮುದುಕಿಯರಿಗಿದು ಕಾಲವಲ್ಲ # ಕೌಬಾಯ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕಾಮ ಪುರಾಣ # ಅವನ ಮುಖ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ # ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳು # ಪ್ರತಿಭಾ ಕಾವ್ಯ (ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಕವಿತೆಗಳು) === ಕಥಾಸಂಕಲನ === # ಯಾನ === ಅನುವಾದಗಳು === # ಒಂದು ಹಿಡಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕವನಗಳು # ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ (ಅನವಾದಿತ ಡೋಗ್ರಿ ಕವನಗಳು) # ಆಕ್ರಮಣ (ಅನುವಾದಿತ ಕತೆಗಳು) # ಶಿವಗಾಮಿ ಕಥೆ (ಸಂಪುಟ ೧) === ಆತ್ಮ ಕಥನ === * ಅನುದಿನದ ಅಂತರಗಂಗೆ == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == # ಮಹಾದೇವಿ ವರ್ಮಾ ಕಾವ್ಯ ಸಮ್ಮಾನ್‌ # ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಮುದ್ದಣ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಪುತಿನ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೇಖಕಿಯರು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] d8uqnjgaofhzp8p9o85ezapm2qqtk5o 1248691 1248690 2024-10-25T19:35:15Z Gnaneswaratn 13058 ಲೇಖನ ಸಂಗ್ರಹ 1248691 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಕವಯಿತ್ರಿ '''ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್''' [[ಕನ್ನಡ]]ದ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲೇಖಕಿ.ಕವಯತ್ರಿ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಳೂರಿನವರಾದ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ವಿ.ಎಸ್.‌ ರಾಮಚಂದ್ರರಾವ್‌ ಹಾಗೂ ಯಮುನಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ೧೯೫೫ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೫ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ. ಮತ್ತು ಎಂ.ಫಿಲ್.‌ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎನ್.ಜಿ.ಇ.‍ಎಫ್.ನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಅನಂತರ ʼಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ʼ, ʼಡೆಕ್ಕನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ʼ ಮತ್ತು ʼಅಗ್ನಿʼ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಪತಿ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಾದ ಅಭಿರಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಭಾಮಿನಿ ಜೊತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಬದುಕುಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ನಿರಂತರ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಕಾವ್ಯಧರ್ಮವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕವಿ. ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಜೀವಿಸುವುದೇ ಬದುಕಿನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅದೇ ಉತ್ಕಟತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[File:Pratibha Nandakumar.jpg|thumb|ಪ್ರತಿಭಾ, ಬಾದಲ್ ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ, ಧನಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ, ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ]] == ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ == === ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು === # ನಾವು ಹುಡುಗಿಯರೇ ಹೀಗೆ. # ರಸ್ತೆಯಂಚಿನ ಗಾಡಿ # ಅವರು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. # ಕವಡೆಯಾಟ # ಈತನಕ # ಆಹಾ ಪುರುಷಾಕಾರಂ # ಮುನ್ನುಡಿ ಬೆನ್ನುಡಿಗಳ ನಡುವೆ # ಕೌಫಿಹೌಸ್ # ಮುದುಕಿಯರಿಗಿದು ಕಾಲವಲ್ಲ # ಕೌಬಾಯ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕಾಮ ಪುರಾಣ # ಅವನ ಮುಖ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ # ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳು # ಪ್ರತಿಭಾ ಕಾವ್ಯ (ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಕವಿತೆಗಳು) === ಕಥಾಸಂಕಲನ === # ಯಾನ === ಲೇಖನ ಸಂಗ್ರಹ === # ಮಿರ್ಚಿ ಮಸಾಲ # ನಿಮ್ಮಿ ಕಾಲಂ (ಅಂಕಣ ಬರಹ) === ಅನುವಾದಗಳು === # ಒಂದು ಹಿಡಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕವನಗಳು # ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ (ಅನವಾದಿತ ಡೋಗ್ರಿ ಕವನಗಳು) # ಆಕ್ರಮಣ (ಅನುವಾದಿತ ಕತೆಗಳು) # ಶಿವಗಾಮಿ ಕಥೆ (ಸಂಪುಟ ೧) === ಆತ್ಮ ಕಥನ === * ಅನುದಿನದ ಅಂತರಗಂಗೆ == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == # ಮಹಾದೇವಿ ವರ್ಮಾ ಕಾವ್ಯ ಸಮ್ಮಾನ್‌ # ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಮುದ್ದಣ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಪುತಿನ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೇಖಕಿಯರು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] 5j2mls4eib4zbtuh1ucxcyf1lauknte 1248692 1248691 2024-10-25T19:35:26Z Gnaneswaratn 13058 1248692 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಕವಯಿತ್ರಿ '''ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್''' [[ಕನ್ನಡ]]ದ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲೇಖಕಿ.ಕವಯತ್ರಿ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಳೂರಿನವರಾದ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ವಿ.ಎಸ್.‌ ರಾಮಚಂದ್ರರಾವ್‌ ಹಾಗೂ ಯಮುನಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ೧೯೫೫ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೫ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ. ಮತ್ತು ಎಂ.ಫಿಲ್.‌ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎನ್.ಜಿ.ಇ.‍ಎಫ್.ನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಅನಂತರ ʼಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ʼ, ʼಡೆಕ್ಕನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ʼ ಮತ್ತು ʼಅಗ್ನಿʼ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಪತಿ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಾದ ಅಭಿರಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಭಾಮಿನಿ ಜೊತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಬದುಕುಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ನಿರಂತರ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಕಾವ್ಯಧರ್ಮವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕವಿ. ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಜೀವಿಸುವುದೇ ಬದುಕಿನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅದೇ ಉತ್ಕಟತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[File:Pratibha Nandakumar.jpg|thumb|ಪ್ರತಿಭಾ, ಬಾದಲ್ ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ, ಧನಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ, ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ]] == ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ == === ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು === # ನಾವು ಹುಡುಗಿಯರೇ ಹೀಗೆ. # ರಸ್ತೆಯಂಚಿನ ಗಾಡಿ # ಅವರು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. # ಕವಡೆಯಾಟ # ಈತನಕ # ಆಹಾ ಪುರುಷಾಕಾರಂ # ಮುನ್ನುಡಿ ಬೆನ್ನುಡಿಗಳ ನಡುವೆ # ಕೌಫಿಹೌಸ್ # ಮುದುಕಿಯರಿಗಿದು ಕಾಲವಲ್ಲ # ಕೌಬಾಯ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕಾಮ ಪುರಾಣ # ಅವನ ಮುಖ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ # ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳು # ಪ್ರತಿಭಾ ಕಾವ್ಯ (ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಕವಿತೆಗಳು) === ಕಥಾಸಂಕಲನ === # ಯಾನ === ಅನುವಾದಗಳು === # ಒಂದು ಹಿಡಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕವನಗಳು # ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ (ಅನವಾದಿತ ಡೋಗ್ರಿ ಕವನಗಳು) # ಆಕ್ರಮಣ (ಅನುವಾದಿತ ಕತೆಗಳು) # ಶಿವಗಾಮಿ ಕಥೆ (ಸಂಪುಟ ೧) === ಆತ್ಮ ಕಥನ === * ಅನುದಿನದ ಅಂತರಗಂಗೆ == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == # ಮಹಾದೇವಿ ವರ್ಮಾ ಕಾವ್ಯ ಸಮ್ಮಾನ್‌ # ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಮುದ್ದಣ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಪುತಿನ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೇಖಕಿಯರು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] d8uqnjgaofhzp8p9o85ezapm2qqtk5o 1248693 1248692 2024-10-25T19:37:38Z Gnaneswaratn 13058 1248693 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಕವಯಿತ್ರಿ '''ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್''' [[ಕನ್ನಡ]]ದ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲೇಖಕಿ.ಕವಯತ್ರಿ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಳೂರಿನವರಾದ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ವಿ.ಎಸ್.‌ ರಾಮಚಂದ್ರರಾವ್‌ ಹಾಗೂ ಯಮುನಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ೧೯೫೫ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೫ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ. ಮತ್ತು ಎಂ.ಫಿಲ್.‌ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎನ್.ಜಿ.ಇ.‍ಎಫ್.ನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಅನಂತರ ʼಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ʼ, ʼಡೆಕ್ಕನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ʼ ಮತ್ತು ʼಅಗ್ನಿʼ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಪತಿ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಾದ ಅಭಿರಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಭಾಮಿನಿ ಜೊತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಬದುಕುಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ನಿರಂತರ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಕಾವ್ಯಧರ್ಮವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕವಿ. ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಜೀವಿಸುವುದೇ ಬದುಕಿನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅದೇ ಉತ್ಕಟತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[File:Pratibha Nandakumar.jpg|thumb|ಪ್ರತಿಭಾ, ಬಾದಲ್ ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ, ಧನಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ, ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ]] == ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ == === ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು === # ನಾವು ಹುಡುಗಿಯರೇ ಹೀಗೆ. # ರಸ್ತೆಯಂಚಿನ ಗಾಡಿ # ಅವರು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. # ಕವಡೆಯಾಟ # ಈತನಕ # ಆಹಾ ಪುರುಷಾಕಾರಂ # ಮುನ್ನುಡಿ ಬೆನ್ನುಡಿಗಳ ನಡುವೆ # ಕೌಫಿಹೌಸ್ # ಮುದುಕಿಯರಿಗಿದು ಕಾಲವಲ್ಲ # ಕೌಬಾಯ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕಾಮ ಪುರಾಣ # ಅವನ ಮುಖ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ # ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳು # ಪ್ರತಿಭಾ ಕಾವ್ಯ (ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಕವಿತೆಗಳು) === ಕಥಾಸಂಕಲನ === # ಯಾನ == ಲೇಖನ ಸಂಗ್ರಹ == # ಮಿರ್ಚಿ ಮಸಾಲ # ನಿಮ್ಮಿ ಕಾಲಂ === ಅನುವಾದಗಳು === # ಒಂದು ಹಿಡಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕವನಗಳು # ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ (ಅನವಾದಿತ ಡೋಗ್ರಿ ಕವನಗಳು) # ಆಕ್ರಮಣ (ಅನುವಾದಿತ ಕತೆಗಳು) # ಶಿವಗಾಮಿ ಕಥೆ (ಸಂಪುಟ ೧) === ಆತ್ಮ ಕಥನ === * ಅನುದಿನದ ಅಂತರಗಂಗೆ == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == # ಮಹಾದೇವಿ ವರ್ಮಾ ಕಾವ್ಯ ಸಮ್ಮಾನ್‌ # ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಮುದ್ದಣ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಪುತಿನ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೇಖಕಿಯರು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] kradza3l5ryxpulhdf90pm5mb2tyg38 1248694 1248693 2024-10-25T19:38:44Z Gnaneswaratn 13058 1248694 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಕವಯಿತ್ರಿ '''ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್''' [[ಕನ್ನಡ]]ದ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲೇಖಕಿ.ಕವಯತ್ರಿ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಳೂರಿನವರಾದ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ವಿ.ಎಸ್.‌ ರಾಮಚಂದ್ರರಾವ್‌ ಹಾಗೂ ಯಮುನಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ೧೯೫೫ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೫ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ. ಮತ್ತು ಎಂ.ಫಿಲ್.‌ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎನ್.ಜಿ.ಇ.‍ಎಫ್.ನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಅನಂತರ ʼಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ʼ, ʼಡೆಕ್ಕನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ʼ ಮತ್ತು ʼಅಗ್ನಿʼ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಪತಿ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಾದ ಅಭಿರಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಭಾಮಿನಿ ಜೊತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಬದುಕುಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ನಿರಂತರ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಕಾವ್ಯಧರ್ಮವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕವಿ. ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಜೀವಿಸುವುದೇ ಬದುಕಿನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅದೇ ಉತ್ಕಟತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. [[File:Pratibha Nandakumar.jpg|thumb|ಪ್ರತಿಭಾ, ಬಾದಲ್ ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ, ಧನಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ, ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ]] == ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ == === ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು === # ನಾವು ಹುಡುಗಿಯರೇ ಹೀಗೆ. # ರಸ್ತೆಯಂಚಿನ ಗಾಡಿ # ಅವರು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. # ಕವಡೆಯಾಟ # ಈತನಕ # ಆಹಾ ಪುರುಷಾಕಾರಂ # ಮುನ್ನುಡಿ ಬೆನ್ನುಡಿಗಳ ನಡುವೆ # ಕೌಫಿಹೌಸ್ # ಮುದುಕಿಯರಿಗಿದು ಕಾಲವಲ್ಲ # ಕೌಬಾಯ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕಾಮ ಪುರಾಣ # ಅವನ ಮುಖ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ # ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳು # ಪ್ರತಿಭಾ ಕಾವ್ಯ (ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಕವಿತೆಗಳು) === ಕಥಾಸಂಕಲನ === # ಯಾನ === ಲೇಖನ ಸಂಗ್ರಹ === # ಮಿರ್ಚಿ ಮಸಾಲ # ನಿಮ್ಮಿ ಕಾಲಂ (ಅಂಕಣ ಬರಹ) === ಅನುವಾದಗಳು === # ಒಂದು ಹಿಡಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕವನಗಳು # ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ (ಅನವಾದಿತ ಡೋಗ್ರಿ ಕವನಗಳು) # ಆಕ್ರಮಣ (ಅನುವಾದಿತ ಕತೆಗಳು) # ಶಿವಗಾಮಿ ಕಥೆ (ಸಂಪುಟ ೧) === ಆತ್ಮ ಕಥನ === * ಅನುದಿನದ ಅಂತರಗಂಗೆ == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == # ಮಹಾದೇವಿ ವರ್ಮಾ ಕಾವ್ಯ ಸಮ್ಮಾನ್‌ # ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಮುದ್ದಣ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಪುತಿನ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೇಖಕಿಯರು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] mmfj3zsmp5jwfq883y81rwsz3f1sz8v 1248695 1248694 2024-10-25T19:40:09Z Gnaneswaratn 13058 1248695 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಕವಯಿತ್ರಿ '''ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್''' [[ಕನ್ನಡ]]ದ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲೇಖಕಿ.ಕವಯತ್ರಿ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಳೂರಿನವರಾದ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ವಿ.ಎಸ್.‌ ರಾಮಚಂದ್ರರಾವ್‌ ಹಾಗೂ ಯಮುನಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ೧೯೫೫ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೫ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ. ಮತ್ತು ಎಂ.ಫಿಲ್.‌ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎನ್.ಜಿ.ಇ.‍ಎಫ್.ನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಅನಂತರ ʼಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ʼ, ʼಡೆಕ್ಕನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ʼ ಮತ್ತು ʼಅಗ್ನಿʼ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಪತಿ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಾದ ಅಭಿರಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಭಾಮಿನಿ ಜೊತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. [[File:Pratibha Nandakumar.jpg|thumb|ಪ್ರತಿಭಾ, ಬಾದಲ್ ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ, ಧನಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ, ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ]] == ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ == ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಬದುಕುಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ನಿರಂತರ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಕಾವ್ಯಧರ್ಮವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕವಿ. ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಜೀವಿಸುವುದೇ ಬದುಕಿನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅದೇ ಉತ್ಕಟತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. === ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು === # ನಾವು ಹುಡುಗಿಯರೇ ಹೀಗೆ. # ರಸ್ತೆಯಂಚಿನ ಗಾಡಿ # ಅವರು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. # ಕವಡೆಯಾಟ # ಈತನಕ # ಆಹಾ ಪುರುಷಾಕಾರಂ # ಮುನ್ನುಡಿ ಬೆನ್ನುಡಿಗಳ ನಡುವೆ # ಕೌಫಿಹೌಸ್ # ಮುದುಕಿಯರಿಗಿದು ಕಾಲವಲ್ಲ # ಕೌಬಾಯ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕಾಮ ಪುರಾಣ # ಅವನ ಮುಖ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ # ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳು # ಪ್ರತಿಭಾ ಕಾವ್ಯ (ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಕವಿತೆಗಳು) === ಕಥಾಸಂಕಲನ === # ಯಾನ === ಲೇಖನ ಸಂಗ್ರಹ === # ಮಿರ್ಚಿ ಮಸಾಲ # ನಿಮ್ಮಿ ಕಾಲಂ (ಅಂಕಣ ಬರಹ) === ಅನುವಾದಗಳು === # ಒಂದು ಹಿಡಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕವನಗಳು # ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ (ಅನವಾದಿತ ಡೋಗ್ರಿ ಕವನಗಳು) # ಆಕ್ರಮಣ (ಅನುವಾದಿತ ಕತೆಗಳು) # ಶಿವಗಾಮಿ ಕಥೆ (ಸಂಪುಟ ೧) === ಆತ್ಮ ಕಥನ === * ಅನುದಿನದ ಅಂತರಗಂಗೆ == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == # ಮಹಾದೇವಿ ವರ್ಮಾ ಕಾವ್ಯ ಸಮ್ಮಾನ್‌ # ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಮುದ್ದಣ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಪುತಿನ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೇಖಕಿಯರು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] ferlt1q1gfu1j5tye4wtxk3w6mlseq2 1248696 1248695 2024-10-25T19:40:34Z Gnaneswaratn 13058 1248696 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಕವಯಿತ್ರಿ '''ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್''' [[ಕನ್ನಡ]]ದ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲೇಖಕಿ.ಕವಯತ್ರಿ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಳೂರಿನವರಾದ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ವಿ.ಎಸ್.‌ ರಾಮಚಂದ್ರರಾವ್‌ ಹಾಗೂ ಯಮುನಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ೧೯೫೫ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೫ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ. ಮತ್ತು ಎಂ.ಫಿಲ್.‌ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎನ್.ಜಿ.ಇ.‍ಎಫ್.ನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಅನಂತರ ʼಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ʼ, ʼಡೆಕ್ಕನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ʼ ಮತ್ತು ʼಅಗ್ನಿʼ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಪತಿ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಾದ ಅಭಿರಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಭಾಮಿನಿ ಜೊತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. [[File:Pratibha Nandakumar.jpg|thumb|ಪ್ರತಿಭಾ, ಬಾದಲ್ ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ, ಧನಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ, ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ]] == ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ == ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಬದುಕುಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ನಿರಂತರ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಕಾವ್ಯಧರ್ಮವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕವಿ. ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಜೀವಿಸುವುದೇ ಬದುಕಿನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅದೇ ಉತ್ಕಟತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. === ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು === # ನಾವು ಹುಡುಗಿಯರೇ ಹೀಗೆ. # ರಸ್ತೆಯಂಚಿನ ಗಾಡಿ # ಅವರು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. # ಕವಡೆಯಾಟ # ಈತನಕ # ಆಹಾ ಪುರುಷಾಕಾರಂ # ಮುನ್ನುಡಿ ಬೆನ್ನುಡಿಗಳ ನಡುವೆ # ಕೌಫಿಹೌಸ್ # ಮುದುಕಿಯರಿಗಿದು ಕಾಲವಲ್ಲ # ಕೌಬಾಯ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕಾಮ ಪುರಾಣ # ಅವನ ಮುಖ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ # ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳು # ಪ್ರತಿಭಾ ಕಾವ್ಯ (ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಕವಿತೆಗಳು) === ಕಥಾಸಂಕಲನ === # ಯಾನ === ಲೇಖನ ಸಂಗ್ರಹ === # ಮಿರ್ಚಿ ಮಸಾಲ # ನಿಮ್ಮಿ ಕಾಲಂ (ಅಂಕಣ ಬರಹ) === ಅನುವಾದಗಳು === # ಒಂದು ಹಿಡಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕವನಗಳು # ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ (ಅನವಾದಿತ ಡೋಗ್ರಿ ಕವನಗಳು) # ಆಕ್ರಮಣ (ಅನುವಾದಿತ ಕತೆಗಳು) # ಶಿವಗಾಮಿ ಕಥೆ (ಸಂಪುಟ ೧) === ಆತ್ಮ ಕಥನ === * ಅನುದಿನದ ಅಂತರಗಂಗೆ == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == # ಮಹಾದೇವಿ ವರ್ಮಾ ಕಾವ್ಯ ಸಮ್ಮಾನ್‌ # ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಮುದ್ದಣ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಪುತಿನ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೇಖಕಿಯರು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] 7x2sy6753216o7qzmi3vkfxctkih8sw 1248697 1248696 2024-10-25T19:45:10Z Gnaneswaratn 13058 1248697 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಕವಯಿತ್ರಿ '''ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್''' [[ಕನ್ನಡ]]ದ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲೇಖಕಿ.ಕವಯತ್ರಿ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಳೂರಿನವರಾದ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ವಿ.ಎಸ್.‌ ರಾಮಚಂದ್ರರಾವ್‌ ಹಾಗೂ ಯಮುನಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ೧೯೫೫ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೫ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ. ಮತ್ತು ಎಂ.ಫಿಲ್.‌ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎನ್.ಜಿ.ಇ.‍ಎಫ್.ನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಅನಂತರ ʼಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ʼ, ʼಡೆಕ್ಕನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ʼ, ʼಬೆಂಗಳೂರು ಮಿರರ್‌ʼ ಮತ್ತು ʼಅಗ್ನಿʼ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಪತಿ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಾದ ಅಭಿರಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಭಾಮಿನಿ ಜೊತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. [[File:Pratibha Nandakumar.jpg|thumb|ಪ್ರತಿಭಾ, ಬಾದಲ್ ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ, ಧನಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ, ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ]] == ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ == ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಬದುಕುಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ನಿರಂತರ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಕಾವ್ಯಧರ್ಮವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕವಿ. ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಜೀವಿಸುವುದೇ ಬದುಕಿನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅದೇ ಉತ್ಕಟತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. === ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು === # ನಾವು ಹುಡುಗಿಯರೇ ಹೀಗೆ (೧೯೭೯) # ರಸ್ತೆಯಂಚಿನ ಗಾಡಿ # ಅವರು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. # ಕವಡೆಯಾಟ # ಈತನಕ # ಆಹಾ ಪುರುಷಾಕಾರಂ # ಮುನ್ನುಡಿ ಬೆನ್ನುಡಿಗಳ ನಡುವೆ # ಕೌಫಿಹೌಸ್ # ಮುದುಕಿಯರಿಗಿದು ಕಾಲವಲ್ಲ # ಕೌಬಾಯ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕಾಮ ಪುರಾಣ # ಅವನ ಮುಖ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ # ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳು # ಪ್ರತಿಭಾ ಕಾವ್ಯ (ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಕವಿತೆಗಳು) === ಕಥಾಸಂಕಲನ === # ಯಾನ === ಲೇಖನ ಸಂಗ್ರಹ === # ಮಿರ್ಚಿ ಮಸಾಲ # ನಿಮ್ಮಿ ಕಾಲಂ (ಅಂಕಣ ಬರಹ) === ಅನುವಾದಗಳು === # ಒಂದು ಹಿಡಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕವನಗಳು # ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ (ಅನವಾದಿತ ಡೋಗ್ರಿ ಕವನಗಳು) # ಆಕ್ರಮಣ (ಅನುವಾದಿತ ಕತೆಗಳು) # ಶಿವಗಾಮಿ ಕಥೆ (ಸಂಪುಟ ೧) === ಆತ್ಮ ಕಥನ === * ಅನುದಿನದ ಅಂತರಗಂಗೆ == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == # ಮಹಾದೇವಿ ವರ್ಮಾ ಕಾವ್ಯ ಸಮ್ಮಾನ್‌ # ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಮುದ್ದಣ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಪುತಿನ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೇಖಕಿಯರು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] gvmsi11e9ocn84ziugd6p4s3xgsrh9v 1248699 1248697 2024-10-25T19:56:21Z Gnaneswaratn 13058 1248699 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಕವಯಿತ್ರಿ '''ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್''' [[ಕನ್ನಡ]]ದ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲೇಖಕಿ.ಕವಯತ್ರಿ, ಸ್ತ್ರೀವಾದಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಳೂರಿನವರಾದ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ವಿ.ಎಸ್.‌ ರಾಮಚಂದ್ರರಾವ್‌ ಹಾಗೂ ಯಮುನಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ೧೯೫೫ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೫ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ. ಮತ್ತು ಎಂ.ಫಿಲ್.‌ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎನ್.ಜಿ.ಇ.‍ಎಫ್.ನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಅನಂತರ ʼಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ʼ, ʼಡೆಕ್ಕನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ʼ, ʼಬೆಂಗಳೂರು ಮಿರರ್‌ʼ ಮತ್ತು ʼಅಗ್ನಿʼ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಪತಿ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಾದ ಅಭಿರಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಭಾಮಿನಿ ಜೊತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. [[File:Pratibha Nandakumar.jpg|thumb|ಪ್ರತಿಭಾ, ಬಾದಲ್ ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ, ಧನಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ, ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ]] == ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ == ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಬದುಕುಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ನಿರಂತರ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಕಾವ್ಯಧರ್ಮವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕವಿ. ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಜೀವಿಸುವುದೇ ಬದುಕಿನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅದೇ ಉತ್ಕಟತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. === ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು === # ನಾವು ಹುಡುಗಿಯರೇ ಹೀಗೆ (೧೯೭೯) # ರಸ್ತೆಯಂಚಿನ ಗಾಡಿ # ಅವರು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. # ಕವಡೆಯಾಟ # ಈತನಕ # ಆಹಾ ಪುರುಷಾಕಾರಂ # ಮುನ್ನುಡಿ ಬೆನ್ನುಡಿಗಳ ನಡುವೆ # ಕೌಫಿಹೌಸ್ # ಮುದುಕಿಯರಿಗಿದು ಕಾಲವಲ್ಲ # ಕೌಬಾಯ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕಾಮ ಪುರಾಣ # ಅವನ ಮುಖ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ # ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳು # ಪ್ರತಿಭಾ ಕಾವ್ಯ (ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಕವಿತೆಗಳು) === ಕಥಾಸಂಕಲನ === # ಯಾನ (೧೯೯೭) === ಲೇಖನ ಸಂಗ್ರಹ === # ನಿಮ್ಮಿ ಕಾಲಂ (ಅಂಕಣ ಬರಹ) (೨೦೦೦) # ಮಿರ್ಚಿ ಮಸಾಲ (೨೦೦೧) === ಅನುವಾದಗಳು === # ಒಂದು ಹಿಡಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕವನಗಳು # ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ (ಅನವಾದಿತ ಡೋಗ್ರಿ ಕವನಗಳು) # ಆಕ್ರಮಣ (ಅನುವಾದಿತ ಕತೆಗಳು) (೧೯೯೭) # ಶಿವಗಾಮಿ ಕಥೆ (ಸಂಪುಟ ೧) === ಆತ್ಮ ಕಥನ === * ಅನುದಿನದ ಅಂತರಗಂಗೆ == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == # ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೧೯೯೬) # ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೧೯೯೮) # ಮಹಾದೇವಿ ವರ್ಮಾ ಕಾವ್ಯ ಸಮ್ಮಾನ್‌ (೨೦೦೩) # ಹೂಗಾರ್‌ ಸ್ಮಾರಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೨೦೦೬) # ಮುದ್ದಣ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಪುತಿನ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೇಖಕಿಯರು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] lwwg5foulnxjhuzp1hzx5364kvqe2ob 1248700 1248699 2024-10-25T19:58:59Z Gnaneswaratn 13058 1248700 wikitext text/x-wiki {{ಉಲ್ಲೇಖ}} ಕವಯಿತ್ರಿ '''ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್''' [[ಕನ್ನಡ]]ದ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಲೇಖಕಿ.ಕವಯಿತ್ರಿ, ಪತ್ರಕರ್ತೆ, ಅಂಕಣಕಾರ್ತಿ ಹಾಗೂ ಸ್ತ್ರೀವಾದಿಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಳೂರಿನವರಾದ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ವಿ.ಎಸ್.‌ ರಾಮಚಂದ್ರರಾವ್‌ ಹಾಗೂ ಯಮುನಾಬಾಯಿ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ೧೯೫೫ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೨೫ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಂ.ಎ. ಮತ್ತು ಎಂ.ಫಿಲ್.‌ ಪದವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎನ್.ಜಿ.ಇ.‍ಎಫ್.ನಲ್ಲಿ ಭಾಷಾಂತರಕಾರರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಅನಂತರ ʼಇಂಡಿಯನ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ʼ, ʼಡೆಕ್ಕನ್‌ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ʼ, ʼಬೆಂಗಳೂರು ಮಿರರ್‌ʼ ಮತ್ತು ʼಅಗ್ನಿʼ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಪತಿ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳಾದ ಅಭಿರಾಮ್‌ ಮತ್ತು ಭಾಮಿನಿ ಜೊತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. [[File:Pratibha Nandakumar.jpg|thumb|ಪ್ರತಿಭಾ, ಬಾದಲ್ ನಂಜುಂಡಸ್ವಾಮಿ, ಧನಂಜಯ್ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ, ೨೦೧೮ರಲ್ಲಿ]] == ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ == ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿ ಬದುಕುಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ನಿರಂತರ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರು ಕಾವ್ಯಧರ್ಮವನ್ನೇ ತಮ್ಮ ಮನೋಧರ್ಮವಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕವಿ. ಉತ್ಕಟವಾಗಿ ಜೀವಿಸುವುದೇ ಬದುಕಿನ ಪರಮಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಇರುವ ಏಕೈಕ ದಾರಿ ಎಂದು ನಂಬಿರುವ ಪ್ರತಿಭಾ ಅದೇ ಉತ್ಕಟತೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲೂ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. === ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು === # ನಾವು ಹುಡುಗಿಯರೇ ಹೀಗೆ (೧೯೭೯) # ರಸ್ತೆಯಂಚಿನ ಗಾಡಿ # ಅವರು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. # ಕವಡೆಯಾಟ # ಈತನಕ # ಆಹಾ ಪುರುಷಾಕಾರಂ # ಮುನ್ನುಡಿ ಬೆನ್ನುಡಿಗಳ ನಡುವೆ # ಕೌಫಿಹೌಸ್ # ಮುದುಕಿಯರಿಗಿದು ಕಾಲವಲ್ಲ # ಕೌಬಾಯ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಕಾಮ ಪುರಾಣ # ಅವನ ಮುಖ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ # ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್‌ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳು # ಪ್ರತಿಭಾ ಕಾವ್ಯ (ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಕವಿತೆಗಳು) === ಕಥಾಸಂಕಲನ === # ಯಾನ (೧೯೯೭) === ಲೇಖನ ಸಂಗ್ರಹ === # ನಿಮ್ಮಿ ಕಾಲಂ (ಅಂಕಣ ಬರಹ) (೨೦೦೦) # ಮಿರ್ಚಿ ಮಸಾಲ (೨೦೦೧) === ಅನುವಾದಗಳು === # ಒಂದು ಹಿಡಿ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಕವನಗಳು # ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ (ಅನವಾದಿತ ಡೋಗ್ರಿ ಕವನಗಳು) # ಆಕ್ರಮಣ (ಅನುವಾದಿತ ಕತೆಗಳು) (೧೯೯೭) # ಶಿವಗಾಮಿ ಕಥೆ (ಸಂಪುಟ ೧) === ಆತ್ಮ ಕಥನ === * ಅನುದಿನದ ಅಂತರಗಂಗೆ == ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು == # ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೧೯೯೬) # ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೧೯೯೮) # ಮಹಾದೇವಿ ವರ್ಮಾ ಕಾವ್ಯ ಸಮ್ಮಾನ್‌ (೨೦೦೩) # ಹೂಗಾರ್‌ ಸ್ಮಾರಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೨೦೦೬) # ಮುದ್ದಣ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ # ಪುತಿನ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== <References /> [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ]] [[ವರ್ಗ:ಸಾಹಿತಿಗಳು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] [[ವರ್ಗ:ಲೇಖಕಿಯರು|ಪ್ರತಿಭಾ ನಂದಕುಮಾರ್]] 51ibagj7hrbesdwbtuicm7augg0cqkd 0 21781 1248667 1227973 2024-10-25T12:39:45Z 2405:204:568D:F369:0:0:26E7:C0AD 1248667 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Kathakali of kerala.jpg|thumb|A ''[[Kathakali]]'' performer as [[Krishna]].]]'' ಪುರಾತನ [[ಇತಿಹಾಸ]], ಅನನ್ಯ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಚನೆ, ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜನ ಸಮುದಾಯ, ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳು, ಪ್ರಾಚೀನ ಪರಂಪರೆ ಹಾಗೂ ನೆರೆಹೊರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪ್ರಭಾವಗಳು '''ಭಾರತೀಯ [[ಸಂಸ್ಕೃತಿ]]''' ಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿವೆ. [[ಸಿಂಧೂತಟದ ನಾಗರೀಕತೆ|ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆ]] ಯಿಂದ ಆರಂಭಗೊಂಡ [[ಭಾರತೀಯ]] ಸಂಸ್ಕೃತಿ [[ವೇದಗಳು|ವೇದಗಳ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಸಾಧಾರಣ ವಿಕಸನ ಕಂಡಿತು. ಇದಾದ ನಂತರ [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ]] ಉನ್ನತಿ ಮತ್ತು ಅವನತಿ, [[ಸ್ವರ್ಣಯುಗ|ಸುವರ್ಣ ಯುಗ]], ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಭಾರತ ಅಧೀನವಾದದ್ದು ಹಾಗೂ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ [[ವಸಾಹತು]] ಆಳ್ವಿಕೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಈ ವಿಕಸನ ಮತ್ತಷ್ಟು ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು, [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಗಳು]], ಪದ್ಧತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಕಳೆದ ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಇದರ ಅನನ್ಯತೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳು ಮತ್ತು [[ಸಂಪ್ರದಾಯ|ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ]] ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ವಿಶ್ವದ ಇನ್ನಿತರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೂ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಆಳಿರುವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಚೋಳ,ಹೊಯ್ಸಳ, ಚಾಲುಕ್ಯ, ಕದಂಬರು ,ಗಂಗರು , ವಿಜಯನಗರದ ಸಾಮ್ರಾಟರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿರುವ ಹಂಪಿಯ ಕಲ್ಲಿನ ರಥ ದೇವಾಲಯಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರವಾಗಿದೆ == ಧರ್ಮ == [[ಚಿತ್ರ:Maitreya_Buddha_the_next_Buddha.jpg|thumb|ಮೈತ್ರೇಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಮೀಪ ನೋಟ, ತಿಕ್ಸೆ ಮಾಂಟೆಸ್ಸೋರಿ, ಲಡಾಕ್‌, ಭಾರತಭಾರತ, ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮಗಳಂತಹ ಹಲವು ಧರ್ಮಗಳ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ.<ref>ಔಟ್‌ಸೋರ್ಸಿಂಗ್‌ ಟು ಇಂಡಿಯಾ ಬೈ ಮಾರ್ಕ್ ಕೊಬಾಯಾಶಿ-ಹಿಲರಿ</ref>]] {{main|Religion in India|Indian religions}} [[ಹಿಂದೂ]], [[ಬೌದ್ಧ]], [[ಜೈನ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಖ್]] ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಭಾರತ ಜನ್ಮ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ.<ref>[https://books.google.com/books?id=waVCqzL8b4kC&amp;pg=PA174&amp;dq=%22dharmic+religions%22+origin+india&amp;as_brr=3&amp;ei=-F3BSaztOo_AywTq5aCDBQ&amp;client=firefox-a ಫೈಂಡಿಗ್‌ ಲಾಸ್ಟ್‌ - ನಿಕ್ಕಿ ಸ್ಟ್ಯಾಫೋರ್ಡ್‌]</ref> ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಹಾಮ್‌ ಧರ್ಮಗಳ ನಂತರದ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಾನ ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ೩ನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಧರ್ಮವಾಗಿದ್ದು, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ ನಾಲ್ಕನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಎರಡೂ ಧರ್ಮದ ಒಟ್ಟು ಅನುಯಾಯಿಗಳು ೧.೪ ಶತಕೋಟಿಯನ್ನೂ ಮೀರುತ್ತಾರೆ. ಗಾಢ ಧರ್ಮ ನಿಷ್ಠ ಸಮುದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ [[ಭಾರತ]] ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಧಾರ್ಮಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯುಳ್ಳ ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಬಹುತೇಕ ಜನರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಧರ್ಮ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಸುಮಾರು ೮೦.೪%ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದವರು ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸುಮಾರು ೧೩.೪% ಭಾರತೀಯರು ಪಾಲಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="muslimreligion">{{cite web | url =http://www.censusindia.net/religiondata/Summary%20Muslims.pdf | title =Religions Muslim | format =[[PDF]] | publisher =Registrat General and Census Commissioner, India | accessdate =2006-06-01 | archive-date =2006-05-23 | archive-url =https://web.archive.org/web/20060523201648/http://www.censusindia.net/religiondata/Summary+Muslims.pdf | url-status =dead }}</ref> [[ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ|ಸಿಖ್‌ ಧರ್ಮ]] [[ಜೈನ ಧರ್ಮ]] ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮೀಯರು]] ಕೇವಲ ಭಾರತದಲ್ಲಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದ ನಾನಾ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶ್ವದೆಲ್ಲೆಡೆ ಇರುವ [[ಕ್ರೈಸ್ತ]], ಝೋರಾಷ್ಟ್ರಿಯನ್‌, [[ಯಹೂದಿ ಧರ್ಮ|ಯಹೂದ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಬಹಾಯಿ]] ಮತಗಳ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿರಳವಾದರೂ ಆ ಮತಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವರ್ಚಸ್ಸನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಭಾರತೀಯರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರೂ, ಅನ್ಯ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಗೆ ತಾವು ಸಹಿಷ್ಣುಗಳೆಂಬ ಸ್ವಯಂ ಘೋಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ನಾಸ್ತಿಕರು ಮತ್ತು ಆಜ್ಞೇಯತಾವಾದಿಗಳೂ ಕೂಡ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. == ಸಮಾಜ == === ಸ್ಥೂಲ ಪರಿಚಯ === ಮೇಕರ್‌ರ ಅಭಿಮತ. ಇಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಅವರ ಕರ್ತವ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಾನಮಾನ ತಿಳಿಸಿಕೊಡುವ ಕಾರ್ಯ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.<ref name="makar">{{cite book|title=An American's Guide to Doing Business in India|author=Eugene M. Makar|year=2007}}</ref> ದೇವರು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಅತೀತ ಶಕ್ತಿ ಬದುಕನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ಇವರ ನಂಬಿಕೆ ಇದನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಿದೆ.<ref name="makar" /> ಧರ್ಮದಂತಹ ಹಲವು ವಿಭಿನ್ನತೆಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೋಳು ಮಾಡಿದೆ. === ಕೌಟುಂಬಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ === {{main article|Hindu joint family|Arranged marriage in India|Women in India}} [[ಚಿತ್ರ:HinduBrideIndia.jpg|thumb|ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪಂಚಾಬಿ ಹಿಂದೂ ವಿವಾಹ ಮಹೋತ್ವವದಲ್ಲಿ ಸಿಂಗಾರಗೊಂಡ ವಧೂ]] ಭಾರತ ಹಲವು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂಬ ರೂಢಿಗತ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ತಂದೆ-ತಾಯಿ, ಅವರ ಮಕ್ಕಳು,ಮಕ್ಕಳ ಪತ್ನಿಯರು, ಮೊಮ್ಮಕ್ಕಳು, ಮರಿಮಕ್ಕಳು. ಪೀಳಿಗೆಗಳು ಹೀಗೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಹೋಗುವ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಪೀಳಿಗೆಯ ಜನ ಒಟ್ಟಿಗೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕುಟುಂಬದ ಅತ್ಯಂತ ಹಿರಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪುರುಷ ಈ ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ. ಇವನು ಕುಟುಂಬದ ಒಳಗೆ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದ ಎಲ್ಲ ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವವನೂ, ನೀತಿ-ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವವನೂ ಆಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಕುಟುಂಬದ ಇತರ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲರೂ ಇದಕ್ಕೆ ಬದ್ಧರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹ, ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಶತ ಶತಮಾನಗಳಿಂದಲೂ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಕೂಡ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಭಾರತೀಯರು ನಿಯೋಜಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ವಿವಾಹವಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ. ವಧೂ-ವರರ ಪೋಷಕರೂ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳೂ ಈ ವಿವಾಹವನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸುತ್ತಾರಾದರೂ, ವಧೂ-ವರರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೂ ಕೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>http://www.jamaica-gleaner.com/gleaner/20050215/life/life1.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081204082810/http://www.jamaica-gleaner.com/gleaner/20050215/life/life1.html |date=2008-12-04 }} ಪ್ರೇಮ ಮತ್ತು ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹಗಳು, ಕೀಶ ಷೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌</ref> ವಧೂ-ವರರ ವಯಸ್ಸು, ಎತ್ತರ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ (ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನ), [[ಜಾತಿ]] ಮತ್ತು [[ಜಾತಕ]] ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮುಂತಾದ ವಿಚಾರಗಳು ಒಪ್ಪಿಗೆಯಾದ ನಂತರವಷ್ಟೇ ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹಗಳು ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತವೆ. "ಈ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು: ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳಿಗೆ, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ವಿಚ್ಛೇದನದ ಪ್ರಮಾಣ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಧಃಪತನದ ಮುನ್ಸೂಚನೆ ಎನಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಆಧುನಿಕರು ಇದು ಸ್ತ್ರೀ ಸಬಲೀಕರಣದ ಹೊಸ ಹೆಜ್ಜೆ ಎಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ]]ವನ್ನು ೧೮೬೦ರಲ್ಲೇ ಕಾನೂನು ಬಾಹಿರ ಎಂದು ಕಾಯಿದೆ ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ, ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಈಗಲೂ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/1617759.stm BBC News | SOUTH ASIA | ಚೈಲ್ಡ್‌ ಮಾರಿಯೇಜಸ್‌ ಟಾರ್ಗೆಟೆಡ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ]</ref> UNICEFನ "ಸ್ಟೇಟ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್‌-2009" (=ವಿಶ್ವ ಮಕ್ಕಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ-2009) ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ೨೦ರಿಂದ ೨೪ರ ವಯೋಮಾನದ ೪೭%ನಷ್ಟು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯರು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ವಯಸ್ಸಾದ ೧೮ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲೇ ವಿವಾಹವೆಂಬ ವಿಧಿಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ೫೬%ನಷ್ಟಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.unicef.org/sowc09/docs/SOWC09_Table_9.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-06-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090619111412/http://www.unicef.org/sowc09/docs/SOWC09_Table_9.pdf |url-status=dead }}</ref> ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹಗಳಲ್ಲಿ ೪೦%ನಷ್ಟು ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಈ ವರದಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.hindu.com/2009/01/18/stories/2009011855981100.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-01-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090127015155/http://www.hindu.com/2009/01/18/stories/2009011855981100.htm |url-status=dead }}</ref> ಭಾರತೀಯರ ಹೆಸರುಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, [[ನಾಮಕರಣ]] ಮಹೋತ್ಸವಗಳ ವಿಧಾನವೂ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯರ ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಜಾತಿಯ ಪ್ರಭಾವ ಸಾಕಷ್ಟಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಇಲ್ಲಿನ ಹೆಸರುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಧರ್ಮ ಇಲ್ಲವೇ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಿಂದ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯರು ವ್ಯಾಪಕ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸ್ತ್ರೀ ಪುರುಷರಿಬ್ಬರೂ ಕಾನೂನಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸರಿಸಮಾನರಾಗಿದ್ದರೂ ಮತ್ತು ಲಿಂಗ ಸಮಾನತೆಯ ಧೋರಣೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದ್ದರೂ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಸ್ತ್ರೀ ಪುರುಷರಿಬ್ಬರೂ ಭಿನ್ನವಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಗೃಹಕೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಫಲವಿಲ್ಲದ ಸಮುದಾಯ ಸೇವಾಕಾರ್ಯಗಳಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="makar" /> ಇಂಥ ಅಲ್ಪ ಭಾಗೀದಾರಿಕೆಗೆ ಹಲವಾರು ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾರಣಗಳಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಿಂಬಿಸಲು ಸುದ್ದಿ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ನೀಡುವ ಸಮಯ ಕೇವಲ ೭-೧೪%ಮಾತ್ರ.<ref name="makar" /> ಬಹುತೇಕ ಭಾರತೀಯ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಗೆ ತನ್ನದೇ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಆಸ್ತಿ-ಪಾಸ್ತಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ರೂಪಿಸಲಾಗಿರುವ ಕಾನೂನುಗಳು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಜಾರಿಯಾಗದ ಕಾರಣ ಆಸ್ತಿ-ಪಾಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಅವಳಿಗೆ ಸಲ್ಲಬೇಕಾದ ಭಾಗ ಸಲ್ಲುತ್ತಿಲ್ಲ.<ref name="carol_chronic">{{cite web |title=Chronic Hunger and the Status of Women in India |url=http://www.thp.org/reports/indiawom.htm |author=Carol S. Coonrod |month=June |year=1998 |accessdate=2006-12-24 |archive-date=2014-09-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140910220125/http://www.thp.org/reports/indiawom.htm |url-status=dead }}</ref> ಹಲವು ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಗಿಯರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ತಾರತಮ್ಯಕ್ಕೆ ಈಡಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಇವರು ರಕ್ತಹೀನತೆ ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ನರಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref name="un_women_free_equal" /> ಇವರು ಇಂದಿಗೂ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ''[[ಫೆಮಿನಾ]]'' , ''[[ಗೃಹಶೋಭಾ]]'' ಮತ್ತು ''ವುಮನ್ಸ್‌ ಎರಾ'' ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಿ ಮಹಿಳಾ ನಿಯತಕಾಲಿಕಗಳು. === ಪ್ರಾಣಿ ವೈವಿಧ್ಯ === [[ಚಿತ್ರ:Cowmeenakshi.jpg|thumb|ಚೆನ್ನೈನ ಕಪಾಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಚಿತ್ತಾಕರ್ಷಕ ಗೋಪುರದಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿರುವ ಹಸುಗಳ ವಿಗ್ರಹಗಳು.]] {{see also|Wildlife of India|Animal husbandry in India|Cattle in religion}} ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಭೇಧವೂ]] ಕೂಡ ಭಾರತಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಕಾಡಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಬಹಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯ ಹೆಸರೆಂದರೆ ಜಂಗಲ್‌. [[ವಸಾಹತು|ವಸಾಹತುವಾದಿ]] ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ರು ಈ ಪದವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಭಾಷೆಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ರುದ್‌ಯಾರ್ಡ್ ಕಿಪ್ಲಿಂಗ್‌]] ಬರೆದ ''[[ದಿ ಜಂಗಲ್‌ ಬುಕ್‌]]'' ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿನ ಪುಸ್ತಕದಿಂದಾಗಿ ಈ ಪದ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ''[[ಪಂಚತಂತ್ರ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಜಾತಕ ಕಥೆಗಳು]]'' ಸೇರಿದಂತೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ನೀತಿಕಥೆಗಳ ಅಥವಾ ಕಲ್ಪಿತ ಕಥೆಗಳಿಗೆ ಭಾರತದ ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಪಂಚ ಕಥಾ ವಸ್ತುವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹಸು]] ''ಅಹಿಂಸೆಯ ಪ್ರತೀಕ'' , ಇದನ್ನು ಮಾತೃದೇವತೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಹಸುವಿಗೆ ಕಾಮಧೇನು ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿದೆ, ಉತ್ತಮ ಭವಿಷ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನ ಸಂಕೇತವಾದ ಹಸುವಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಪೂಜ್ಯ ಸ್ಥಾನ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಹಸುವನ್ನು ಪವಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. ಹಸುವಿಗೆ ಮೇವು ಹಾಕುವುದೂ ದೇವರ ಪೂಜೆಯ ಒಂದು ವಿಧಾನ ಎಂದು ಬಗೆಯಲಾಗಿದೆ. === ನಮಸ್ತೆ === ''ನಮಸ್ತೆ'' , ''ನಮಸ್ಕಾರ್‌'' ಅಥವಾ ''ನಮಸ್ಕಾರಮ್‌'' ಎನ್ನುವ ಪದಗಳು ವಿನಯಪೂರ್ವಕ ಅಥವಾ ಗೌರವ ಸಂಬೋಧನೆಯ ಪ್ರತೀಕಗಳಾಗಿ [[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ]]ದ ಜನರ ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ನಮಸ್ಕಾರ್‌ ಪದ ನಮಸ್ತೆ ಪದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಔಪಚಾರಿಕವಾದದ್ದು. ಆದರೆ ಈ ಎರಡೂ ಪದಗಳು ವಿನಮ್ರ ಗೌರವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಹಿಂದೂ, [[ಜೈನ]] ಮತ್ತು [[ಬೌದ್ಧ]] ಸಮುದಾದಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಜನ ಈ ಪದಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡದಾಚೆಗೂ ಕೆಲವರು ಇವನ್ನು ಬಳಸುವುದುಂಟು. ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಲಖಿತ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಆಡುಭಾಷೆಯ ಮೊದಲ ನುಡಿಯಾಗಿ ನಮಸ್ಕಾರ್‌ ಅಥವಾ ನಮಸ್ಕಾರ ಪದ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡೂ ಕೈಗಳು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬಂಧಿಸಿರುವ ಚಿಹ್ನೆ ನಿರ್ಗಮನದ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಮೌನವಾಗಿ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. "ನನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಕಾಶ ನಿನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಭೆಯನ್ನು ಬೆಳಗುತ್ತದೆ" ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಯೋಗ ಶಿಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಮಧ್ಯೆ ನಮಸ್ತೆ ಪದ ಪರಸ್ಪರ ವಿನಿಮಯವಾಗುತ್ತದೆ. "ನಾನು ನಿನಗೆ ಬಾಗುತ್ತೇನೆ ಅಥವಾ ಶರಣಾಗುತ್ತೇನೆ" ಎಂಬುದೇ ಇದರ ಪದಶಃ ಅರ್ಥ. [[ತಲೆಬಾಗು]], [[ಪ್ರಣಾಮ]], ಪೂಜ್ಯ [[ವಂದನೆ]], ಮತ್ತು [[ಗೌರವ]] (te): ಎಂಬೆಲ್ಲ ಅರ್ಥ ಕೊಡುವ ನಮಸ್ಕಾರ ನಮಸ್‌ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದದಿಂದ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೊಂದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Oil lamp on rangoli.jpg|thumb|ರಂಗೋಲಿ ಬಿಡಿಸಿ, ದೀಪ ಬೆಳಗಿಸಿ ಬೆಳಕಿನ ಹಬ್ಬ ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.]] === ಹಬ್ಬಗಳು === {{main article|Festivals in India}} ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಬೀಡಾಗಿರುವ ಭಾರತದ್ದು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಹಲವು ಹಬ್ಬ-ಹರಿದಿನಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ದಿನಾಚರಣೆ, [[ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ (ಭಾರತ)|ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ]] ಮತ್ತು [[ಗಾಂಧಿ ಜಯಂತಿ]], ಇವು ಭಾರತದ ಘೋಷಿತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಬ್ಬಗಳು. ಇವುಗಳನ್ನು ಶ್ರದ್ಧೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಹಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಅಲ್ಲಿನ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳೀಯ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನೂ ಆಚರಿಸುತ್ತವೆ. ''[[ದೀಪಾವಳಿ]]'' , ''[[ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ]]'' , ''[[ದುರ್ಗಾ ಪೂಜಾ,]]'' ''[[ಹೋಳಿ]]'' , ''[[ರಕ್ಷಾಬಂಧನ]]'' ಮತ್ತು ''[[ದಸರಾ]]'' -ಇವು ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ಧಾರ್ಮದ ಹಬ್ಬಗಳು. ''[[ಸಂಕ್ರಾಂತಿ]]'' , ''[[ಪೊಂಗಲ್‌]]'' ಮತ್ತು ''[[ಓಣಮ್‌|ಓಣಮ್]]'' ಹಬ್ಬಗಳು ಸಮೃದ್ಧತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ [[ಸುಗ್ಗಿ ಕುಣಿತ|ಸುಗ್ಗಿಯ ಹಬ್ಬಗಳೆಂದು]] ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮೀಯರು ಆಚರಿಸುವ ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹಬ್ಬಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲುಂಟು. ಮಹತ್ವದ ಹಬ್ಬವೆನಿಸಿರುವ ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಹಿಂದೂ, ಸಿಖ್‌, ಜೈನ ಧರ್ಮೀಯರು ಆಚರಿಸಿದರೆ, ''[[ಬುದ್ಧ ಪೂರ್ಣಿಮ|ಬುದ್ಧ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯನ್ನು]]'' ಜೈನ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧರು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮುಸ್ಲಿಂ ಹಬ್ಬಗಳಾದ ''[[ಈದ್-ಉಲ್-ಫಿತರ್|ಈದ್-ಉಲ್‌-ಫಿತರ್]]'' ‌, ''[[ಈದ್ ಅಲ್‌-ಅಧಾ]]'' ಮತ್ತು ''[[ರಂಜಾನ್]]'' ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಮುಸ್ಲಿಂ ಬಾಂಧವರು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದ ಪೂರ್ವ ದಿಕ್ಕಿನ ಗಡಿರಾಜ್ಯವಾದ ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಜೈರೋ ಕಣಿವೆಯ ಅಪಾಟಾನಿಸ್‌ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನ ಆಚರಿಸುವ ದ್ರೀ ಹಬ್ಬ ಭಾರತದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲೊಂದಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಮೆರಗು ನೀಡಿದೆ. == ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ == {{Main|Cuisine of India}} [[ಚಿತ್ರ:Indiandishes.jpg|thumb|ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾರತೀಯ ಪಲ್ಯ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಅಡುಗೆಗಳು]] ವಿಭಿನ್ನ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಚತುರ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ನಿರ್ಧಾರವಾಗಿವೆ. ಬಗೆ ಬಗೆಯ ಆಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ತಯಾರಿಕಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಾಹಾರ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದರೂ, [[ಕೋಳಿ]], [[ಮೇಕೆ]], [[ಕುರಿ]], [[ಮೀನು]], ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರವೂ ಕೂಡ ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ಪಾತ್ರ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿನ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಮಹತ್ವದ ಸಂಗತಿ. ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ ''ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ'' ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗುತ್ತಾ, ಜನಾಂಗೀಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯಿಂದ ತುಂಬಿರುವ ಉಪಖಂಡದ ವಿಭಿನ್ನ ಜನಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉತ್ತರ, ದಕ್ಷಿಣ, ಪೂರ್ವ, ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಆಹಾರಗಳೆಂದು ''ಐದು ಭಾಗ'' ಗಳಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು. ಈ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಕೆಲವು ಅನನ್ಯ ಐಕ್ಯತೆಯ ಎಳೆಗಳೂ ಹೊರಚಿಮ್ಮಿವೆ. ವಿವಿಧ [[ಸಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ|ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ]] ಬಳಕೆ ಅಡುಗೆ ತಯಾರಿಕೆಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದ್ದು, ಊಟದ ಸ್ವಾದ ಮತ್ತು ರುಚಿ ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಮತ್ತು ಅನನ್ಯ ರುಚಿ ಮತ್ತು ಕಂಪನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿದ [[ಪರ್ಷಿಯನ್ನರು]], [[ಮುಘಲರು|ಮೊಘಲರು]], ಮತ್ತು ಯೂರೋಪಿನ ವಸಾಹತುವಾದಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ವಿದೇಶಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪದ್ಧತಿಯು ಒಳಗಾಗಿದೆ. ''[[ತಂದೂರ್‌]]'' (ಕೆಂಡದಲ್ಲಿ ಸುಟ್ಟ ಇಲ್ಲವೇ ಬೇಯಿಸಿದ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳು) ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ಜನ್ಯ ಸ್ಥಾನ [[ಕೇಂದ್ರ ಏಷ್ಯಾ]] ಆದರೂ, ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ''[[ಚಿಕನ್‌ ಟಿಕ್ಕಾ]]'' ರೀತಿಯ ತಂದೂರಿ ಆಹಾರಗಳು ವ್ಯಾಪಕ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿವೆ. ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪದ್ಧತಿಯೂ ಒಂದು. [[ಸಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ|ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ]] ಮತ್ತು ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬೇಡಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದ ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ದೇಶಿತ ಸರಕುಗಳಾಗಿತ್ತು. ಯುರೋಪ್‌ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ನಡುವೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ [[ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ವಹಿವಾಟು]] ಅರಬ್‌ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಏಳಿಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತಲ್ಲದೆ, ಅವರು ಪ್ರಬಲರಾಗಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ [[ವಾಸ್ಕೋ ಡ ಗಾಮ]] ಮತ್ತು [[ಕ್ರಿಸ್ಟೋಪರ್‌ ಕೊಲಂಬಸ್‌]]ರಂತಹ ಯುರೋಪಿನ ಅನ್ವೇಷಣೆಕಾರರು ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿತು. ಇದೇ ಮುಂದೆ ''[[ಅನ್ವೇಷಣಾ ಯುಗ]]'' ಕ್ಕೂ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.english.emory.edu/Bahri/Spice_Trade.html|title=The History of the Spice Trade in India|author=Louise Marie M. Cornillez|date=Spring 1999}}</ref> ಏಷ್ಯದಾದ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ ಭಾರತ ಮೂಲದ ''ಕರಿ(=ಸಾರು)'' ಯಿಂದಾಗಿ ಇಲ್ಲಿನ ಆಹಾರ ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ "ಪ್ಯಾನ್‌-ಏಷಿಯನ್‌" (ಸಮಗ್ರ ಏಷ್ಯ) ಆಹಾರವೆಂದೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.meatlessmonday.com/site/PageServer?pagename=dyk_curry|title=Meatless Monday: There's No Curry in India|access-date=2009-11-27|archive-date=2009-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20090416005252/http://www.meatlessmonday.com/site/PageServer?pagename=dyk_curry|url-status=dead}}</ref> == ಉಡುಗೆ-ತೊಡುಗೆ == [[ಚಿತ್ರ:Cropped Tripuri.jpg|thumb|left|ತ್ರಿಪುರಾದ ಪೋರಿಯೊಬ್ಬಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನೃತ್ಯೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಬಿಂದಿ ಧರಿಸಿ ಸಿದ್ಧಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದು.]] [[ಸೀರೆ]] ಭಾರತೀಯ [[ಮಹಿಳೆ]]ಯರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆ, ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಗಾಘ್ರ ಚೋಲಿ(ಲೆಹೆಂಗ)ಯನ್ನೂ ಕೂಡ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಹಿಳೆಯರು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. [[ಧೋತಿ]], [[ಪಂಚೆ]], [[ವೇಷ್ಟಿ]] ಅಥವಾ [[ಕುರ್ತಾ]] ಇವು [[ಪುರುಷ]]ರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ತೊಡುಗೆಗಳು. ವಾರ್ಷಿಕ ಫ್ಯಾಷನ್‌ ಮೇಳಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವ [[ದೆಹಲಿ]] ಭಾರತದ ಫ್ಯಾಷನ್‌ ರಾಜಧಾನಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆಗಳನ್ನು ಈಗಲೂ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ದೆಹಲಿ]], [[ಮುಂಬಯಿ]], [[ಚೆನ್ನೈ]] [[ಅಹಮದಾಬಾದ್]] ಮತ್ತು [[ಪುಣೆ]]- ಈ ನಗರಗಳು ಜನ ಖರೀದಿ ನಡೆಸುವ ಮೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಳಗಳು. [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು, [[ತಮಿಳು]] ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಧೋತಿ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಬಿಳಿಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಧೋತಿಯ ಮೇಲೆ ಪುರುಷರು ಷರ್ಟ್‌‌ಗಳು, ಟಿ-ಷರ್ಟ್‌‌ಗಳು ಅಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೋ ಮೇಲುಡುಗೆ ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಿವಿಧ ನಮೂನೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನುಳ್ಳ ವರ್ಣಮಯ [[ಸೀರೆ]]ಯನ್ನು ಉಡುವ ಮಹಿಳೆಯರು. ಇದಕ್ಕೆ ಹೊಂದುವಂಥ ಸರಳವಾದ ಆದರೆ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಕುಪ್ಪಸವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕುಪ್ಪಸ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಯುವತಿಯರ ಮೇಲುಡುಪು. ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗಿಯರು ''ಪಾವಡ'' ವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ''ಪಾವಡ'' , ಕುಪ್ಪಸದ ಕೆಳಗೆ ಧರಿಸುವ ಉದ್ದನೆಯ ಸ್ಕರ್ಟ್‌. ಎರಡೂ ವಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಬೆಡಗಿನಿಂದ ಸಿಂಗರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯರ ಅಲಂಕಾರ ಪರಿಕರದಲ್ಲಿ ಬಿಂದಿಯೂ ಸೇರಿದೆ. ಕೆಂಪು ಕುಂಕುಮ (=ಸಿಂಧೂರ)ವನ್ನು ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯರು ಹಣೆಗೆ ಹಚ್ಚುವುದು ಮೊದಲಿದ್ದ ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವಿವಾಹಿತರೂ ಧರಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಇದು ಮಹಿಳೆಯರ ಆಧುನಿಕ ಅಲಂಕಾರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಮಹಿಳೆಯರು ಧರಿಸುವ ಈ ಬಿಂದಿ ಅವರ 3ನೇ ಕಣ್ಣು ಎಂದೇ ಕೆಲವರಿಂದ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ್ದು ಈ 3ನೇ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯನ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಬಾಹ್ಯ ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಧರಿಸಿರುವವರ ಮಿದುಳಿನ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಇದು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇದೆ.<ref>[http://www.kamat.com/kalranga/women/bindi.htm ಕಾಮತ್ಸ್‌ ಪೋಟ್‌ಪುರ್ರಿ: ದಿ ಸಿಗ್ನಿಫಿಕೆನ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಹೋಲಿ ಡಾಟ್‌ (ಬಿಂದಿ)]</ref>[[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ]] ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಉಡುಗೆ ತೊಡುಗೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡು ಇಂಡೋ-ವೆಸ್ಟ್ರನ್‌ ವಸ್ತ್ರಶೈಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಚೂಡಿದಾರ‌, [[ದುಪಟ್ಟ]], ಗಮ್ಚಾ, ಕುರ್ತಾ, ಮುಂಡುಮ್‌ ನೆರಿಯಾತುಮ್, ಶೇರ‍್ವಾನಿ, [[ಉತ್ತರೀಯ|ಉತ್ತರೀಯಗಳು]] ಭಾರತದ ಇತರೆ ವೇಷಭೂಷಣಗಳು. == ಸಾಹಿತ್ಯ == === ಇತಿಹಾಸ === {{main | Indian literature}} [[ಚಿತ್ರ:Rabindranath Tagore in 1909.jpg|thumb|ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌, ಏಷ್ಯಾದ ಮೊದಲ ನೊಬೆಲ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ.<ref>http://almaz.com/nobel/literature/1913a.html</ref>]] (/(ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಸಾರವಾದದ್ದು ಮೌಖಿಕವಾಗಿ. ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ[[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಋಗ್ವೇದ ವರ್ಷ 1500 ರಿಂದ 1200 (BCE) ಮಧ್ಯೆ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದಾದ,[[ಋಗ್ವೇದ ಮಂತ್ರ(=ಪವಿತ್ರ ಶ್ಲೋಕ)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ ಮೊದಲ (BCE) ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎಂಬುದೊಂದು ಅಂದಾಜು. ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೊದಲ (CE)ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ತಮಿಳಿನ ಸಂಗಮ್‌ ಸಾಹಿತ್ಯ|ಋಗ್ವೇದ ಮಂತ್ರ(=ಪವಿತ್ರ ಶ್ಲೋಕ)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ''[[ರಾಮಾಯಣ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಮಹಾಭಾರತ]]'' ಮೊದಲ (BCE) ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎಂಬುದೊಂದು ಅಂದಾಜು.)/) [[ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಮೊದಲ (CE)ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ತಮಿಳಿನ [[ಸಂಗಮ್‌ ಸಾಹಿತ್ಯ]]]] ಇದೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಯಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಕನ್ನಡ]] ಮತ್ತು [[ತೆಲುಗು]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ 9ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೂ, ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ 11ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೂ ಮೊದಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ರಚನೆಯಾದವು. ಅದೇ ರೀತಿ [[12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮಲಯಾಳಂ]] ಭಾಷಾ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>"ಕನ್ನಡ ಲಿಟರೇಚರ್‌," ''ಬ್ರಿಟಾನಿಕ ವಿಶ್ವಕೋಶ'' , 2008. ಉಕ್ತಿ: "ದಿ ಅರ್ಲಿಯೆಸ್ಟ್ ಲಿಟರರಿ ವರ್ಕ್ ಈಸ್‌ ದಿ ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗ(c. AD 850), ಅ ಟ್ರೀಟೈಸ್‌ ಆನ್‌ ಪೊಯೆಟಿಕ್ಸ್‌ ಬೇಸ್ಡ್‌ ಆನ್‌ ಅ ಸ್ಯಾನ್‌ಸ್ಕ್ರಿಟ್‌ ಮಾಡೆಲ್‌."</ref> [[ಬಂಗಾಳಿ]], [[ಮರಾಠಿ]], [[ಹಿಂದಿ]]ಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಹಾಗೂ [[ಪರ್ಷಿಯನ್‌]] ಮತ್ತು [[ಉರ್ದು]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾರ್ಯಗಳು ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು. [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌]], [[ರಾಮ್‌ಧಾರಿ ಸಿಂಗ್‌ ’ದಿನಕರ್‌’]], [[ಸುಬ್ರಮಣಿಯ ಭಾರತಿ]], [[ಕುವೆಂಪು]], [[ಬಂಕಿಮ ಚಂದ್ರ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ]], [[ಮೈಕೇಲ್‌ ಮಧುಸೂದನ ದತ್]], [[ಮುನ್ಷಿ ಪ್ರೇಮಚಂದ್‌]], [[ಮಹಮ್ಮದ್‌ ಇಕ್ಬಾಲ್‌]] ಮತ್ತು [[ದೇವಕಿ ನಂದನ್‌ ಖತ್ರಿ]] ಇವರು ಭಾರತ ಕಂಡ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸಾಹಿತಿಗಳು. [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡ್‌]], [[ಆಗ್ಯೇಯ]], [[ನಿರ್ಮಲ್‌ ವರ್ಮ]], [[ಕಮಲೇಶ್ವರ್‌]], [[ವೈಕೋಮ್ ಮಹಮ್ಮದ್‌ ಬಷೀರ್‌]], [[ಇಂದಿರಾ ಗೋಸ್ವಾಮಿ]], [[ಮಹಾಶ್ವೇತಾ ದೇವಿ]], [[ಅಮೃತಾ ಪ್ರೀತಮ್‌]], [[ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್‌]], [[ಖುರ್ರಾತುಲೇನ್‌ ಹೈದರ‍್]] ಮತ್ತು [[ತಕಾಝಿ ಶಿವಶಂಕರ ಪಿಳ್ಳೈ]] ಹಾಗೂ ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವರು ಸಮಕಾಲೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಶಂಸೆಗೆ ಮತ್ತು ಮಹತ್ವದ ಚರ್ಚೆಗೊಳಗಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತಿಗಳು. ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು [[ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಫೆಲೋಷಿಪ್‌]] ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ ನೀಡಲಾಗುವ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಾಗಿವೆ. ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಗೆ ದೇಶದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ೮ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗಿವೆ. (ಕುವೆಂಪು, ದ.ರಾ.ಬೇಂದ್ರೆ, ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ, ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಅಯ್ಯ್ಯ್ಯ್ಯಂಗಾರ್, ವಿ.ಕೃ.ಗೋಕಾಕ್, ಯು.ಆರ್.ಅನಂತಮೂರ್ತಿ, ಗಿರೀಶ್ ಕಾನಾ೯ಡ್, ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರ) ಅದೇ ರೀತಿ [[ಹಿಂದಿ]]ಗೆ ಆರು, [[ಬಂಗಾಳಿ]]ಗೆ ಐದು, [[ಮಲಯಾಳಂ]] ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕು ಹಾಗೂ [[ಮರಾಠಿ]], [[ಗುಜರಾತಿ]], [[ಉರ್ದು]] ಮತ್ತು [[ಒರಿಯಾ]] ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ತಲಾ ಮೂರು ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ದೊರೆತಿವೆ.<ref name="award2008">[http://64.233.169.132/search?q=cache:Mm_exOSR818J:164.100.52.41/news.asp%3Fcat%3Dnational%26id%3DNN4268+kunwar+narayan+jnanpith&amp;hl=en&amp;ct=clnk&amp;cd=2&amp;gl=us "ನಾರಾಯಣ್‌, ಕೇಳ್ಕರ್‌ ಅಂಡ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಚೂಸನ್ ಫಾರ್‌ ಜೊಸೆಫ್ ಅವಾರ್ಡ್"], ''ಆಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ರೇಡಿಯೋ'' , ನವೆಂಬರ್‌ 22, 2008.</ref> === ಕಾವ್ಯ === {{Main|Indian poetry}} [[ಚಿತ್ರ:Kurukshetra.jpg|thumb|right|ಕರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆ 74,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಲುಗಳು, ಉದ್ದನೆಯ ಗದ್ಯ ಭಾಗಗಳು ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು ಸುಮಾರು 1.8 ದಶಲಕ್ಷ ಪದಗಳಿರುವ ಮಹಾಭಾರತ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್‌ ಮಹಾಕಾವ್ಯ.]] [[ಋಗ್ವೇದ]] ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಭಾರತ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಗದ್ಯದ ಬಲಿಷ್ಠ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕಾವ್ಯ ಎಂಬ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಸಂಗೀತ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಜಾಗೃತಿಗಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿಯೂ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಲೇಖಕರು ಮತ್ತು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಕವಿಗಳೂ ಆಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಆಧುನಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ಅಂದರೆ ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ಚಳವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಅಹಿಂಸಾ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿ ಬಹಳ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತ್ತು. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌]] ಮತ್ತು [[K. S. ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿ]] ಅವರ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಅದೇರೀತಿ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯ [[ಬಸವಣ್ಣ]]ನ (''[[ವಚನ]]ಗಳು'' ), [[ಕಬೀರ್‌]] ಮತ್ತು [[ಪುರಂದರದಾಸ]]ರ (''ಪದಗಳು'' ಅಥವಾ ''ದೇವರ ನಾಮಗಳು'' ) ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಇದಕ್ಕೆ ಕುರುಹುಗಳು ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ. ಟಾಗೋರರ ಗೀತಾಂಜಲಿ [[ಭಾರತ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]ದ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿರುವುದು ಇದಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. === ಮಹಾ ಕಾವ್ಯಗಳು === {{Main|Indian poetry}} [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತಗಳು]] ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು. [[ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್‌]], [[ಮಲೇಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ]]ಗಳು ಇವುಗಳ ವಿವಿಧ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅವುಗಳನ್ನ್ನು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿವೆ. ಇವುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ [[ತಮಿಳು ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ [[ಶಿಲಪ್ಪದಿಗಾರಂ]], [[ಮಣಿಮೇಗಲೈ]], [[ಸಿವಕ ಚಿಂತಾಮಣಿ]], [[ತಿರುಟಕ್ಕತೇವರ್‌]], [[ಕುಂದಲಕೇಸಿ]] ಎಂಬ ಐದು ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಿವೆ. ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತಗಳ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅವತರಿಣಿಕೆಗಳು ನೂರಾರಿವೆ. ಇವು ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ವಸ್ತು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, ತಮಿಳಿನ [[ಕಂಬ ರಾಮಾಯಣ]], ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ [[ಆದಿಕವಿ ಪಂಪ]] ಬರೆದ ಪಂಪ ಭಾರತ, ಕುಮಾರ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಬರೆದ ತೊರವೆ [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ]] ವಿರಚಿತ ಕರ್ನಾಟ ಭಾರತ ಕಥಾ ಮಂಜರಿ, ಹಿಂದಿಯ [[ರಾಮಚರಿತಮಾನಸ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]]ನ [[ಆಧ್ಯಾತ್ಮರಾಮಾಯಣಮ್‌]] ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವು. == ಪ್ರದರ್ಶಕ ಕಲೆಗಳು == === ಸಂಗೀತ === [[ಚಿತ್ರ:Panchavadyam.jpg|thumb|ಕೇರಳದ ದೇವಾಲಯವೊಂದರಲ್ಲಿ ಪಂಚವಾದ್ಯಂ ಸಂಗೀತ ಬಾರಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಲಾಕಾರರು]] {{Main|Music of India}} ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಗೀತ, [[ಜಾನಪದ]] ಸಂಗೀತ, ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಹಾಗೂ [[ಪಾಪ್‌]] ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಭಾರತದ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿವೆ. ಗೇಯಗಣಗಳನ್ನುಳ್ಳ ''[[ಸಾಮವೇದ]]'' ದ ಮಂತ್ರಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತದ ಉದಾಹರಣೆ.ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ [[ಶ್ರೌತ]] ಯಜ್ಞಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಹಾಡಿನಂತೆ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ]] ಪರಂಪರೆ ಮೇಲೆ ಹಿಂದೂ ಗ್ರಂಥಗಳ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವವಿದೆ. ಈ ಪರಂಪರೆ [[ಕರ್ನಾಟಿಕ್‌]] ಮತ್ತು [[ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ]] ಎಂಬ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಒಂಗೊಂಡಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಹಲವು ಮಧುರವಾದ [[ರಾಗ]]ಗಳಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಇತಿಹಾಸವಿದ್ದು, ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ದಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರೇರಣೆ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಮನರಂಜನೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿ ಬಹುಕಾಲದಿಂದಲೂ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ದಾಸಶ್ರೇಷ್ಠ [[ಪುರರಂದರ ದಾಸ]]ರನ್ನು ''ಕರ್ನಾಟಿಕ್‌ ಸಂಗೀತ ಪಿತಾಮಹ'' ರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="father">{{cite web|title=Purandara Dasa|url=http://www.kamat.com/kalranga/kar/literature/dasa.htm|author=Dr. Jytosna Kamat|publisher=Kamats Potpourri|work=|accessdate=2006-12-31}}</ref><ref name="father1">{{cite web|title=Sri Purandara Dasaru|url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html|author=Madhusudana Rao CR|publisher=Dvaita Home Page|work=|accessdate=2006-12-31|archive-date=2006-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141712/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html|url-status=dead}}</ref><ref name="father2">{{cite web|title=History of Music|url=http://carnatica.net/origin.htm|author=S. Sowmya, K. N. Shashikiran|publisher=Srishti's Carnatica Private Limited|work=|accessdate=2006-12-31}}</ref> ಇವರು ಪುರಂದರ ವಿಠ್ಠಲ ಎಂಬ ಅಂಕಿತನಾಮದೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಮುಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪುರಂದರ ದಾಸರು [[ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದು, ಸುಮಾರು 475,000 ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2006-11-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141557/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html |url-status=dead }}</ref> ಆದರೆ ಸುಮಾರು 1000 ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಇಂದು ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿದೆ.<ref name="father" /><ref name="pro">{{cite web|title=Sri Purandara Dasaru|url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html|author=Madhusudana Rao CR|publisher=Dvaita Home Page (www.dviata.org)|work=|accessdate=2006-12-31|archive-date=2006-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141557/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html|url-status=dead}}</ref> === ನೃತ್ಯ === {{Main|Indian dance}} [[ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯ]] ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲೂ ''ಜಾನಪದ'' ಮತ್ತು ''ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ'' ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಭೇದಗಳಿದ್ದು ಅವು ವಿವಿಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮೈದಾಳಿವೆ. [[ಪಂಚಾಬ್‌]]ನ ''[[ಭಾಂಗ್ರಾ]]'' ,[[ಅಸ್ಸಾಂ]]ನ ''[[ಬಿಹು]]'' , [[ಜಾರ್ಖಂಡ್‌]] ಮತ್ತು [[ಒರಿಸ್ಸಾ]]ದ ''[[ಛೌ]]'' , [[ರಾಜಾಸ್ತಾನ್‌]]ನ ''[[ಘೂಮರ್‌]]'' , [[ಗುಜರಾತ್‌]]ನ ''[[ದಾಂಡಿಯಾ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಗರ್ಬ]]'' , ಕರ್ನಾಟಕದ ''[[ಯಕ್ಷಗಾನ]]'' , [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ ''[[ಲಾವಣಿ]]'' ಮತ್ತು ಗೋವಾದ ''[[ದೇಖ್‌ನಿ]]'' -ಇವು ಭಾರತದ ಜನಪ್ರಿಯ [[ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು. ನಿರೂಪಣಾ ತಂತ್ರ ಮತ್ತು [[ಪೌರಾಣಿಕ]] ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಭಾರತದ ಎಂಟು ನೃತ್ಯ ರೂಪಗಳಿಗೆ ಭಾರತದ ''[[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ, ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ]]'' [[ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯದ ಸ್ಥಾನಮಾನ]] ನೀಡಿದೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: [[ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ''[[ಭರತನಾಟ್ಯಂ]]'' , [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]]ದ ''[[ಕಥಕ್]]'' , [[ಕೇರಳ]]ದ ''[[ಕಥಕ್ಕಳಿ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಮೋಹಿನಿಆಟ್ಟಂ]]'' , [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ]]ದ ''[[ಕೂಚುಪುಡಿ]]'' , [[ಮಣಿಪುರ]]ದ ''[[ಮಣಿಪುರಿ]]'' , [[ಒರಿಸ್ಸಾ]]ದ ''[[ಒಡಿಸ್ಸಿ]]'' ಮತ್ತು [[ಅಸ್ಸಾಂ]]ನ ''[[ಸಾತ್ರಿಯಾ]]'' .<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-65370 "ಸೌಥ್‌ ಏಷಿಯನ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್: ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಟೈಪ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌"]</ref><ref>{{Cite web |url=http://mudra.tv/channel_detail.php?chid=2 |title="ಇಂಡಿಯನ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌ ವಿಡಿಯೋಸ್‌: ಭರತನಾಟ್ಯಂ, ಕಥಕ್‌, ಭಾಂಗ್ರ, ಗರ್ಬ, ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಅಂಡ್‌ ವೇರಿಯಸ್‌ ಪೋಕ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌" |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-08-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090820050237/http://mudra.tv/channel_detail.php?chid=2 |url-status=dead }}</ref> ವಿಶ್ವದ ಅಂತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ [[ಸಮರಕಲೆ]] ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿರುವುದು[[ಕಲಾರಿಪ್ಪಯಟ್ಟು]] ಅಥವಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ [[ಕಲಾರಿ.]] ಮಲ್ಲಪುರಾಣ ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಪಠ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸವಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ ಭಾರತದಿಂದ [[ಚೀನಾ]]ಕ್ಕೆ ಹೋಗಿರುವ ಹಾಗೆ, ಕಲಾರಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಬಂದ ಇತರೆ ಸಮರ ಕಲೆಗಳೂ ಕೂಡ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಕೆಲವರ ಅಭಿಮತ. ಇದೇ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಮುಂದೆ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕುಂಗ್‌-ಫು ಎಂಬ ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಮರ ಕಲೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಕೆಲವರ ವಾದ. [[ಗಟ್ಕ]], [[ಪೆಹಲ್‌ವಾನಿ]] ಮತ್ತು [[ಮಲ್ಲ-ಯುದ್ಧ]]ಎಂಬುವು ನಂತರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದ ಇತರ ಸಮರ ಕಲೆಗಳಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರಕಾರಗಳೂ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. === ನಾಟಕ ಮತ್ತು ರಂಗ ಭೂಮಿ === [[ಚಿತ್ರ:Thoranayudham- Madras1.jpg|thumb|ಭಾಸನ ಅಭಿಷೇಕ ನಾಟಕ ಕುಟಿಯಟ್ಟಂನಲ್ಲಿ ರಾವಣನಾಗಿ ನಾಟ್ಯಾಚಾರ್ಯ ಮಣಿ ಮಾಧವಾ ಚಕ್ಯರ್‌-ಇದು ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದುಬಂದಿರುವ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲೊಂದು.]] {{Main|Theatre in India}} ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತದಂತೆಯೇ ಭಾರತೀಯ ನಾಟಕ ಮತ್ತು ರಂಗಕಲೆಗಳು ದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಭಾಸನ ನಾಟಕಗಳ ನಂತರ [[ಕಾಳಿದಾಸ]]ನ [[ಶಾಕುಂತಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೇಘದೂತ]] ನಾಟಕಗಳು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು. ಸುಮಾರು 2000 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ [[ಕೇರಳ]]ದ [[ಕುಟ್ಟಿಯಾಟ್ಟಂ]] ರಂಗಕಲೆ ಈಗ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದಾದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲೊಂದು. [[ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರ]]ವನ್ನು ಇದು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. [[ಭಾಸ]]ನ ನಾಟಕಗಳು ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯ. ''ನಾಟ್ಯಾಚಾರ್ಯ'' (ದಿವಂಗತ) [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]] [[ಮಾಣಿ ಮಾಧವ ಚಾಕ್ಯಾರ್‌]]- ಈ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರ ಮತ್ತು ''[[ಅಭಿಯನ]]'' ದಲ್ಲಿ ಅನನ್ಯ ಮತ್ತು ಅಸಾಧಾರಣ ಪ್ರತಿಭೆ. ವಿನಾಶದಂಚಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪುಜರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿದರು. [[ರಸಾಭಿನಯ]] ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆಗೆ ಇವರು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಕಾಳಿದಾಸನ [[ಅಭಿಜ್ಞಾನ ಶಾಕುಂತಲ]], [[ವಿಕ್ರಮೋರ್ವಶೀಯ]] ಮತ್ತು [[ಮಾಳವಿಕಾಗ್ನಿಮಿತ್ರ]] ; ಭಾಸನ [[ಸ್ವಪ್ನವಾಸವದತ್ತ]] ಮತ್ತು [[ಪಂಚರಾತ್ರ]]; [[ಹರ್ಷ]]ನ [[ನಾಗಾನಂದ]] ಮುಂತಾದ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಕುಟ್ಟಿಯಾಟ್ಟಮ್‌ ರಂಗ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಅಳವಡಿಸಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ್ದರು.<ref>[http://sites.google.com/site/natyacharya/articles K. A. Chandrahasan, ''ಇನ್‌ ಪರ್ಸ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್‌ ಎಕ್ಸೆಲೆನ್ಸ್‌ '' (ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳು), "][[ದಿ ಹಿಂದ]]<span>", ಭಾನುವಾರ ಮಾರ್ಚ್ 26, 1989</span> {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121113105921/https://sites.google.com/site/natyacharya/articles|date=2012-11-13}}</ref><ref>''ಮಣಿ ಮಾಧವ ಚಕ್ಯರ್‌: ದಿ ಮಾಸ್ಟರ್‌ ಅಟ್‌ ವರ್ಕ್'' (ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಚಿತ್ರ), ಕವಳಮ್‌ N. ಪಣಿಕರ್‌, [[ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ]], ನವ ದೆಹಲಿ, 1994</ref> ಭಾರತದ ಬಹುಪಾಲು ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಜಾನಪದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಜನಾದರಣೀಯವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟ ಎಂಬ ಶ್ರೀಮಂತ ರಂಗ ಸಂಪ್ರದಾಯವಿದ್ದು ಇದರ ಪ್ರಾಚೀನತೆ ಕನಿಷ್ಟ ಎರಡನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ (BCE)ಹೋಗುತ್ತದೆ. (ಪಾಣಿನಿಗೆ ಪತಂಜಲಿ ಮಹರ್ಷಿ ಬರೆದ ಭಾಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದರ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.) ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರಂಗ ತಂಡಗಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಾಟಕ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಿವೆ. ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ [[ಗುಬ್ಬಿ ವೀರಣ್ಣ]],<ref>ಕಾಮತ್‌ (2003), ಪುಟ 282</ref> [[ಉತ್ಪಾಲ್‌ ದತ್‌]], [[ಕ್ವಾಝ ಅಹಮದ್ ಅಬ್ಬಾಸ್‌]], [[K. V. ಸುಬ್ಬಣ್ಣ]]ನಂಥವರು ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ [[ನಂದಿಕರ್‌]], ಮಯ್ಸೂರಿನ್ ರಂಗಾಯಣ್ [[ನೀನಾಸಂ]] ಮತ್ತು [[ಪೃಥ್ವಿ ಥಿಯೇಟರ್‌]]ಎಂಬ ಕೆಲವು ರಂಗ ತಂಡಗಳು ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿವೆ. (ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಬೆನಕ, ಸಂಕೇತ್, ಕಲಾಗಂಗೋತ್ರಿ, ನಟರಂಗ, ಪ್ರಯೋಗರಂಗ ಮುಂತಾದವು) == ದೃಶ್ಯಕಲೆ == {{Main|Indian art}} === ಚಿತ್ರಕಲೆ === {{Main|Indian painting}} [[ಚಿತ್ರ:Meister des Mahâjanaka Jâtaka 001.jpg|thumb|ಅಂಜತ ಗುಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತಕ ಕಥೆಗಳು]] ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು [[ಪ್ರಾಗೈತಿಹಾಸಿಕ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಂಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿರುವ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗುರ್ತಿಸಬಹುದು. [[ಪೆಟ್ರೋಗ್ಲಿಪ್‌]] ಅಥವಾ ಕಲ್ಲಿನ ಕೆತ್ತನೆಗಳು [[ಭೀಮ್‌ಬೇಟ್ಕ]] ಎಂಬ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿದ್ದು, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಶಿಲಾಯುಗಷ್ಟು ಪುರಾತನದ್ದಾಗಿವೆ. ಡರಾಗ್‌ನ ಪುರಾತನ ಪಠ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮತ್ತು ಉಪಾಖ್ಯಾನ ರೂಪದ ವಿಚಾರಗಳು, ಮನೆಯ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರ ಮತ್ತು ಅತಿಥಿಗಳು ತಂಗುವ ಕೊಠಡಿಯ ಒಳಾಂಗಣವನ್ನು ಚಿತ್ರಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸುವುದು ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನೆಗೆಲಸವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. [[ಅಜಂತ]], [[ಬಾಗ್‌]], [[ಎಲ್ಲೋರ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಟ್ಟನವಾಸಲ್‌]]ನ ಗುಹಾಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯ ಚಿತ್ರಗಳು ಆಗಿನ ಜನರ ಪ್ರಕೃತಿ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ರುಜುವಾತಾಗಿ ನಿಂತಿವೆ. ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕಲೆ ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಜೈನರಿಂದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಗೊಂಡಿದೆ. ಹೊಸದಾಗಿ ಮಾಡಲಾದ ವರ್ಣಮಯ ಮನೆಯ ಹೊರಾಂಗಣ ಅಲಂಕಾರ ([[ರಂಗೋಲಿ]]) ಇಂದಿಗೂ ಭಾರತೀಯರ ಮನೆಯ ಹೊಸಲಿನಿಂದ ಹೊರಗೆ ಅಡಿಯಿಟ್ಟರೆ ಕಾಣುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ದೃಶ್ಯ. [[ರಾಜ ರವಿ ವರ್ಮ]] ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪ್ರಾಚೀನ ಚಿತ್ರಕಾರರಲ್ಲೊಬ್ಬ. [[ಮಧುಬನಿ ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ಮೈಸೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ರಜಪೂತ ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ತಂಜಾವೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ಮೊಘಲ್‌ ಚಿತ್ರಕಲೆ]]-ಇವು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಕಾರಗಳು. ಅದೇ ರೀತಿ [[ನಂದಲಾಲ್‌ ಬೋಸ್‌]], [[M. F. ಹುಸೇನ್]], [[S. H. ರಾಝಾ]], [[ಗೀತಾ ವಧೇರಿ]], [[ಜೈಮಿನಿ ರಾಯ್‌]] ಮತ್ತು B.ವೆಂಕಟಪ್ಪ<ref name="venka">ಕಾಮತ್‌(2003), ಪುಟ 283</ref> ಕೆಲವು ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದರು. ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರಕಾರರಲ್ಲಿ ಅತುಲ್‌ ದೋಡಿಯಾ, ಬೋಸ್ ಕೃಷ್ಣಮಾಚಾರಿ ದೇವಜ್ಯೋತಿ ರೇ ಮತ್ತು ಶಿಬು ನಟೇಶನ್‌ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವರು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯಲ್ಲಿ ನವಯುಗದ ಹರಿಕಾರರು. ಇದೇ ವೇಳೆ ವಿಶ್ವ ಚಿತ್ರಕಲಾ ಕ್ಷೇತ್ರ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಮಿಲನಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಈ ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದರು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. [[ಮುಂಬಯಿ]]ನಲ್ಲಿರುವ [[ಜಹಾಂಗೀರ್‌ ಆರ್ಟ್‌ ಗ್ಯಾಲರಿ]] ಮತ್ತು [[ಮೈಸೂರು ಅರಮನೆ]] ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರ ಕಲೆಯ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿವೆ. === ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ === {{Main|Sculpture in India}} [[ಚಿತ್ರ:Lakshman Temple 3.jpg|thumb|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಕುಜುರಾಹೋ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ಶಿಲ್ಪಕೃತಿಗಳು.]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಶಿಲ್ಪಕಲೆ]]ಯ ಪ್ರಾಚೀನತೆ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ಕಲ್ಲಿನ ಮತ್ತು ಕಂಚಿನ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಈ ಅಮಶವನ್ನು ಪುಷ್ಟೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. [[ಹಿಂದೂ]], [[ಬೌದ್ಧ]], ಮತ್ತು [[ಜೈನ]] ಧರ್ಮಗಳು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದಂತೆ, ಭಾರತ ಅತ್ಯಂತ ಜಟಿಲವಾದ [[ಕಂಚಿನ]] ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಅಜಂತ, [[ಎಲ್ಲೋರ]] ಗಳಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಬೃಹತ್‌ ಗುಹಾ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟಿಗೆ ಆಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೇ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಾಮಗ್ರಿ ಬಳಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಬೃಹತ್‌ ಗಾತ್ರದ ಅಖಂಡ ಬಂಡೆಗಳನ್ನು ಕೊರೆದು ಈ ಚಿತ್ತಾಕರ್ಷಕ ದೇಗುಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ವಾಯವ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ಗಾರೆ]], [[ಪದರ ಶಿಲೆ]], ಅಥವಾ [[ಜೇಡಿ ಮಣ್ಣು]]ಗಳಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿರುವ ಶಿಲ್ಪಗಳು, ಭಾರತದ ಮತ್ತು [[ಹೆಲೆನೆಸ್ಟಿಕ್‌]] ಶೈಲಿಯ ಬಲವಾದ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ, ಅಥವಾ ಬಹುಶಃ [[ಗ್ರೀಕೋ-ರೋಮನ್]] ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಭಾವವನ್ನೂ ಇವು ತೋರ್ಪಡಿಸುತ್ತಿವೆ. [[ಮಥುರಾ]]ದ ನಸುಗೆಂಪು ಬಣ್ಣದ [[ಮರಳು ಶಿಲೆಯ]] ಶಿಲ್ಪಗಳು ಬಹುತೇಕ ಇದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾದವು. [[ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ]] (4ರಿಂದ 6ನೇ ಶತಮಾನ) ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆಗಾರಿಕೆ ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿತು. ಈ ಕಾಲದ ಶಿಲ್ಪ ಕೃತಿಗಳು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನೂ, ನೈಪುಣ್ಯತೆಯನ್ನೂ ಪಡೆದವು. ಈ ಶೈಲಿಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಇತರೆ ಭಾಗದ ಶೈಲಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲೆಯ ಉದಯಕ್ಕೆ ನೆರವಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೆ ಇದೇ ಶೈಲಿಗಳು ಆಗ್ನೇಯ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡು ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆಗೆ ಅಮೂಲ್ಯ ಕೊಡುಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವು. === ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ === {{Main|Indian architecture}} [[File:UmaidBhawan Exterior 1.jpg|thumb|left|ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್ ಖಾಸಗಿ ನಿವಾಸಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ರಾಜಾಸ್ತಾನದ ಉಮಾಯಿದ್‌ ಭವನ. <ref>ಉಮಾಯಿದ್ ಭವನ್ ಅರಮನೆ, ಜೋಧ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ ಉಮಾಯಿದ್ ಭವನ ಜನಪ್ರಿಯ ಅರಮನೆ ತಂಗುದಾಣ</ref>]] ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ, ದೇಶ ಮತ್ತು ಕಾಲದ ಬಹುಮುಖೀ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹೊಸ ಮಾದರಿಯಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮ ಹಲವು ಅಮೋಘ ವಾಸ್ತುಕೃತಿಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಈ ನಿರ್ಮಾಣ ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ತನ್ನ ನಿರಂತರತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೂಲ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರೀಕತೆಯಲ್ಲಿ (2600-1900 BCE) ಕಂಡುಬಂದಿದೆ.ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಯೋಜಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮನೆ ಹಾಗೂ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಸುವ್ಯಕ್ತ. ಈ ನಗರಗಳ ರಚನೆ ಹಾಗೂ ಬಡಾವಣೆಯ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದಂತೆ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ. [[ಮೌರ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಗುಪ್ತ]] ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಹಾಗೂ ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಅಜಂತಾ]] [[ಎಲ್ಲೋರ]]ಗುಹೆಗಳು ಮತ್ತು [[ಸಾಂಚಿ]][[ಸ್ತೂಪ]]ವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಆನಂತರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನ]] [[ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, ಬೇಲೂರು|ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ]] , [[ಹಳೇಬೀಡು|ಹಳೇಬೀಡಿನ]] [[ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ|ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ]], [[ಸೋಮನಾಥಪುರ|ಸೋಮನಾಥಪುರದ]] ಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, [[ತಂಜಾವೂರು|ತಂಜಾವೂರಿನ]] [[ಬೃಹದೀಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ|ಬೃಹದೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ]], [[ಕೊನಾರ್ಕ್|ಕೊನಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯ]], [[ಶ್ರೀರಂಗಂ|ಶ್ರೀರಂಗಂನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ]], ಹಾಗೂ ಭಟ್ಟಿಪ್ರೊಲುವಿನಲ್ಲಿರುವ [[ಬುದ್ಧ]] [[ಸ್ತೂಪ]] (ಚಿನ್ನ ಲಂಜ ದಿಬ್ಬ ಮತ್ತು ವಿಕ್ರಮಾರ್ಕ ಕೋಟ ದಿಬ್ಬ) [[ಆಂಗ್‌ಕೋರ್‌ ವಾಟ್‌]], ಬೋರೋಬುದೂರ್‌ ಮತ್ತು ಇತರೆ [[ಬೌದ್ಧ]] ಹಾಗೂ [[ಹಿಂದೂ]] ದೇವಾಲಯಗಳು, ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪಾರಂಪರಿಕ ಹಿಂದೂ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಹೋಲುತ್ತಿದ್ದು, ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. [[ಚಿತ್ರ:New Delhi Temple.jpg|right|thumb|200px|ದೆಹಲಿಯ ಅಕ್ಷರಧಾಮ-ಇದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್‌ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯ.]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರ|ವಾಸ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪಾರಂಪರಿಕ ಶೈಲಿ [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶು]] ಶೈಲಿಯ ಭಾರತೀಯ ರೂಪವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಇಲ್ಲಿನ ನಗರ ಯೋಜನೆ, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ದಕ್ಷತೆಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಯಾವ ಶೈಲಿ ಮೊದಲಿನದುದು ಎಂಬುದು ಇನ್ನೂ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಎರಡರ ನಡುವೆ ಸಾಮ್ಯತೆಗಳಿರುವುದಂತೂ ಸುಸ್ಪಷ್ಟ. [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶು]] ಶೈಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ವಾಸ್ತು ಮತ್ತು [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶುಗಳ]] ನಡುವೆ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇದ್ದರೂ, ವಾಸ್ತು, ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿಯ ([[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ದಲ್ಲಿ ಜೀವಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ [[ಪ್ರಾಣ]] ಮತ್ತು [[ಚೈನೀಸ್ ಭಾಷೆ|ಚೈನೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಚಿ [[ಜಪಾನೀಸ್ ಭಾಷೆ|ಜಾಪನೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ]]ಕಿ) ಹರಿವನ್ನು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಮನೆಬಳಕೆಯ ಯಾವ ಯಾವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಯಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಇಡಬೇಕು, ಯಾವ ಕೊಠಡಿ ಯಾವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರಬೇಕು, ಎಂಬ ವಿವರಗಳ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಇದು ಫೆಂಗ್‌ ಶುಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗುತ್ತದೆ. ಪಶ್ಚಿಮದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್‌ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಹೊಸ ಧರ್ಮವೊಂದರ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿದಂತಾಯಿತು. [[ಫತೇಪುರ್ ಸಿಕ್ರಿ|ಫತೇಪುರ್‌ ಸಿಕ್ರಿ]], [[ತಾಜ್ ಮಹಲ್|ತಾಜ್ ಮಹಲ್‌]], [[ಗೋಲ ಗುಮ್ಮಟ]], [[ಕುತುಬ್ ಮಿನಾರ್]], [[ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ|ದೆಹಲಿಯ ಕೆಂಪುಕೋಟೆ]] ಮುಂತಾದವು ಈ ಯುಗದ ರಚನೆಗಳು. ಇವು ಆಗಾಗ್ಗೆ ರೂಢಿಗತ ಮಾದರಿಯ ಸಂಕೇತಗಳಂತೆ ಬಳಕೆಯಾಗಿವೆ. [[ಇಂಡೋ-ಸಾರ್ಸೆನಿಕ್‌]] ಶೈಲಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಗೋಥಿಕ್‌ ಶೈಲಿಗಳಂತಹ ಇತರೆ ಹಲವು ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಸಾಹತು ಆಳ್ವಿಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿತ್ತು. [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮೆಮೊರಿಯಲ್‌]] ಅಥವಾ [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಟಿರ್ಮಿನಸ್‌]] ಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಸರಣವು ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯು ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಮುಂದಿನ ಎತ್ತರದ ಭಾಗ ಅಥವಾ [[ಸ್ತೂಪ]], ದೇವಾಲಯದ ಶೃಂಗ ಅಥವಾ [[ಶಿಖರ]], ದೇವಾಲಯದ ಗೋಪುರ ಅಥವಾ [[ಪಗೋಡ]] ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ದ್ವಾರ ಅಥವಾ [[ತೋರಣ]] ಮುಂತಾದ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಏಷಿಯನ್‌ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣಗಳು [[ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ]] ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ವಾಸ್ತುರಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ದೇವಾಲಯದ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಶೃಂಗ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಮಾನಂ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ದೇವಾಲಯಗಳ ದ್ವಾರ ಅಥವಾ [[ಗೋಪುರ]] ತನ್ನ ಸಂಕೀರ್ಣತೆ ಮತ್ತು ಭವ್ಯತೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಸಮಕಾಲೀನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಹಲವಾರು ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ನಗರಗಳು ಅತ್ಯಂತ ದಟ್ಟವಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ಜನ ನಿಬಿಡತೆಯಿಂದಲೂ ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತಿವೆ. ಮುಂಬಯಿನ [[ನಾರಿಮನ್ ಪಾಯಿಂಟ್, ಮುಂಬಯಿ|ನಾರಿಮನ್‌ ಪಾಯಿಂಟ್‌]] ತನ್ನ [[ಆರ್ಟ್ ಡೆಕೋ]] ಮಾದರಿಯ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. [[ಲೋಟಸ್‌ ಟೆಂಪಲ್‌]](ಕಮಾಲಾಕೃತಿಯ ದೇವಾಲಯ) ಮತ್ತು [[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಘಡದಂತಹ]] ಯೋಜಿತ ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣ ಭಾರತದ ಆಧುನಿಕ ನಗರ ವಾಸ್ತುರಚನೆಯ ಇತ್ತೀಚಿನ ಗಮನಾರ್ಹ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಾಗಿವೆ. == ವಿಹಾರ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡೆ == {{Main|Sports in India}} {{see also|kabaddi|Indian chess}} [[ಚಿತ್ರ:Kerala boatrace.jpg|thumb|right|ಓಣಮ್‌ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪಾತನಮ್‌ತಿಟ್ಟ ಬಳಿಯ ಅರಣ್ಮೂಲದಲ್ಲಿರುವ ಪಂಬಾ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಸ್ನೇಕ್‌ ಬೋಟ್‌ ಸ್ಪರ್ಧೆ.]] ವಿಹಾರ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಹಲವಾರು ಕ್ರೀಡೆಗಳು ವಿಕಾಸ ಹೊಂದಿವೆ. ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಆಧುನಿಕ ಮಾರ್ಷಲ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಎಂಬುದು ಭಾರತದ ಪ್ರಾಚೀನ ಕ್ರೀಡೆ ಎಂದೂ, ಸಮರ ಕಲೆಗಳು ವಿದೇಶಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಾರವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದು ಕೆಲವರ ನಂಬಿಕೆ. ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಆಡುವ [[ಕಬಡ್ಡಿ]] ಮತ್ತು [[ಗಿಲ್ಲಿ-ದಂಡ]]ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದೇಶೀಯ ಕ್ರೀಡೆಗಳು. [[ಬ್ರಿಟಿಷರ]] ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾದ [[ಫೀಲ್ಡ್‌ ಹಾಕಿ]], [[ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ (ಸಾಕರ್‌)]] ಹಾಗೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕ್ರಿಕೆಟ್‌]] ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಕ್ರೀಡೆಗಳು ಈಗ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಫೀಲ್ಡ್‌ ಹಾಕಿ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲಿ ಇಡೀ [[ಉಪಖಂಡ]]ದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆ. ಇದು ಮನರಂಜನೆಯ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿಯೂ ವೃತ್ತಿಪರವಾಗಿಯೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿದೆ. ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಭಾರತ ಮತ್ತು [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]]ಗಳ ನಡುವೆ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಬಂಧ ವೃದ್ದಿಗೂ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ತಂಡಗಳು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಎದುರುಬದರಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು ಎರಡೂ ತಂಡಗಳ ವೀಕ್ಷಕರನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾವೋದ್ರಿಕ್ತರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ. [[ಪೋಲೋ]]ಕೂಡ ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆ. [[‌]],ಚದುರಂಗ(=ಚೆಸ್‌) [[ಹಾವು ಏಣಿ ಆಟ]], [[ಇಸ್ಪೀಟ್‌ ಆಟ]], [[ಕೇರಮ್‌]], [[ಬ್ಯಾಡ್‌ಮಿಂಟನ್‌]] ಗಳು ಜನಪ್ರಿಯ ಒಳಾಂಗಣ ಮತ್ತು ಹೊರಾಂಗಣ ಕ್ರೀಡೆಗಳು. ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚೆಸ್‌ ಕ್ರೀಡೆ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ. ಶಕ್ತಿಯುತವೂ ಮತ್ತು ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷವಾದ ಕ್ರೀಡೆಗಳೂ ಕೂಡ [[ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿವೆ. [[ವ್ಯಾಯಾಮಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ತೂಕ]], [[ಆಟದ ಗೋಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಪಗಡೆಯಾಟ]]ದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ದಾಳ-ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನರು [[ದ್ವಿಚಕ್ರ ರಥದ ಓಟ]], [[ಬಿಲ್ಲು]], [[ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ]], [[ಯುದ್ಧ ತಂತ್ರಗಳು]], [[ಕುಸ್ತಿ]], [[ಭಾರ ಎತ್ತುವ ಸ್ಪರ್ಧೆ]], [[ಬೇಟೆ]], [[ಈಜು]] ಮತ್ತು [[ಓಟದ ಸ್ಪರ್ಧೆ]] ಮುಂತಾದ ಕ್ರೀಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. == ಜನಪ್ರಿಯ ಮಾಧ್ಯಮ == === ದೂರದರ್ಶನ === {{main|Television in India}} {{See also|List of Indian television stations}} ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ 1959ರಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣೋದ್ಧೇಶದ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಸಿಗ್ನಲ್‌ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೂರದರ್ಶನ ಸೇವೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು.<ref name="tvhistory">{{cite web | url =http://www.indiantelevision.com/indianbrodcast/history/historyoftele.htm | title =A Snapshot of Indian Television History | work = | pages = | publisher =Indian Television Dot Com Pvt Ltd | language = | accessdate = 2006-06-01 }}</ref> ಭಾರತೀಯ ಕಿರುತೆರೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ಆರಂಭಗೊಂಡಿದ್ದು 1970ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ [[ದೂರ್‌ದರ್ಶನ್‌]] ಎನ್ನುವ ಸರ್ಕಾರಿ ಒಡೆತನದ ಒಂದೇ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾನೆಲ್‌ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು. 1982ರಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಏಷಿಯನ್‌ ಗೇಮ್ಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರಸಾರದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯಾಯಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಭಾರತ ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ವರ್ಣದಲ್ಲಿ ನೋಡಿತು. [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತ]]ಸರಣಿಗಳು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಟಿವಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು. 1980ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದ ವೇಳೆಗೆ ಜನರು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಂತ ಟಿವಿ ಖರೀದಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಒಂದು ಟಿವಿ ಚಾನೆಲ್‌ ಇದ್ದರೂ, ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿ ಪೂರಣತಾ ಬಿಂದುವನ್ನು ತಲಪಿತು. ಹೀಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತೊಂದು ಚಾನೆಲ್ ಆರಂಭಿಸಿ, ದಿನದ ಅರ್ಧ ಭಾಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಸಾರವನ್ನೂ ಉಳಿದರ್ಧ ಭಾಗ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೂ ಚಾಲನೆ ನೀಡಿತು. DD 2 ಎನ್ನಲಾಗಿದ್ದ ಈ ಚಾನೆಲ್‌ ಅನ್ನು ನಂತರ DD ಮೆಟ್ರೋ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಎರಡೂ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು ಭೌಮಿಕವಾಗಿ (ಆಂಟೆನಾಗಳ ಮೂಲಕ) ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. 1991ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ದೂರದರ್ಶನ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಉದಾರೀಕರಣಗೊಳಿಸಿ [[ಕೇಬಲ್‌ ಟೆಲಿವಿಷನ್‌]] ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿತು. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಲಭ್ಯವಿದ್ದ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳವಾಯಿತು. ಇಂದು ಭಾರತೀಯ ಬೆಳ್ಳಿ ತೆರೆ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಮವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದು, ಎಲ್ಲ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಸಾವಿರಾರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿವೆ. ಕಿರುತೆರೆ ನೂರಾರು ಜನಪ್ರಿಯ ನಟರನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದು, ಇವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಗೃಹ ಅಥವಾ ಕುಟುಂಬ ಕೇಂದ್ರಿತ TV ಧಾರಾವಾಹಿಗಳು, ಗೃಹಿಣಿಯರು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗಸ್ಥ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ವಿಪರೀತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗದ ಪುರುಷರಲ್ಲೂ ಇವು ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿವೆ. ಕೆಲವು ನಟರು ಇವುಗಳನ್ನು ಬಾಲಿವುಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ TV ಉದ್ಯಮದ ಹಾಗೆ ಭಾರತೀಯ TV ಕ್ಷೇತ್ರ ಕೂಡ ಒಂದೇ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವು ಚಾನೆಲ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಾರ್ಟೂನ್‌ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌, ನಿಕೆಲೋಡಿಯನ್ ಮತ್ತು [[MTV ಇಂಡಿಯಾ]] === ಚಲನಚಿತ್ರ === {{Main|Cinema of India}} [[ಚಿತ್ರ:Bollywood dance show in Bristol.jpg|thumb|ಬಾಲಿವುಡ್‌ ನೃತ್ಯದ ಚಿತ್ರೀಕರಣ]] [[ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ [[ಮುಂಬಯಿ]] ಮೂಲದ ಹಿಂದಿ [[ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ]] [[ಬಾಲಿವುಡ್‌]] ಎಂಬ ಅನೌಪಚಾರಿಕ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಸಿನಿಮಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು ([[ಬಂಗಾಳಿ]], [[ಕನ್ನಡ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]], [[ಮರಾಠಿ]], [[ತಮಿಳು]] ಮತ್ತು [[ತೆಲುಗು]]) ವಿಸ್ತಾರವಾದ [[ಭಾರತೀಯ ಸಿನಿಮಾ ಉದ್ಯಮ]]ವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ವೈವಿಧ್ಯಮಯಗೊಳಿಸಿವೆ. ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವ ಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವಾಗುವ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು [[ಚಿತ್ರ]]ಗಳು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುವ ಚಿತ್ಯೋದ್ಯಮ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿದೆ. ವಿಮರ್ಶಕರ ಅಪಾರ ಪ್ರಶಂಸೆಗೊಳಗಾದ ವಿಶ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಿನಿಮಾ ನಿರ್ದೇಶಕ-ನಿರ್ಮಾಪಕರನ್ನು ಭಾರತ ರೂಪಿಸಿದೆ. [[ಸತ್ಯಜಿತ್‌ ರೇ]], [[ರಿತ್ವಿಕ್ ಘಟಕ್‌]], [[ಗುರುದತ್‌]], [[K. ವಿಶ್ವನಾಥ್‌]], [[ಆದೂರ‍್ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣನ್‌]], [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾಸರವಳ್ಳಿ]], [[ಶೇಖರ‍್ ಕಪೂರ್‌]], [[ಹೃಶಿಕೇಶ್‌ ಮುಖರ್ಜೀ]], [[ಶಂಕರ್‌ ನಾಗ್]], [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡ್‌]], [[G. V. ಐಯ್ಯರ್‌]], ಮುಂತಾದವರನ್ನು ವಿಮರ್ಶಕರು ಕೊಂಡಾಡಿದವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು.(ನೋಡಿ [[ಭಾರತದ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು)]]). ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಬೆಳೆದಂತೆಯೂ,ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ನಾವು ಹತ್ತಿರವಾದಂತೆಯೂ, ವೀಕ್ಷಕರ ಅಭಿರುಚಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರದ ಕಥಾವಸ್ತು ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಣ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಗಳಾಗುತ್ತಿವೆ. ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನಾಯಿಕೊಡೆಗಳಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದಿರುವ ಮಲ್ಟಿಫ್ಲೆಕ್ಸ್‌ಗಳು (=ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು) ಸಿನಿಮಾ ಉದ್ಯಮದ ಆದಾಯ ಗಳಿಕೆಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿವೆ. == ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ == {{portal|India|Flag of India.svg}} * [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳು]] * [[ಭಾರತೀಯ ಊಟ ಅಥವಾ ಭೋಜನದ ರೀತಿನೀತಿಗಳು]] * [[ರಾಜ್ಯವಾರು ಭಾರತೀಯರ ಪಟ್ಟಿಗಳು]] * [[ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳು]] == ಆಕರಗಳು == {{reflist|2}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ == * {{cite book |last= Nilakanta Sastri|first= K.A.|title= A history of South India from prehistoric times to the fall of Vijayanagar|origyear=1955|year=2002|publisher= Indian Branch, Oxford University Press|location= New Delhi|isbn= 0-19-560686-8}} * {{cite book |last= Narasimhacharya|first= R|title= History of Kannada Literature|origyear=1988|year=1988|publisher= Asian Educational Services|location= New Delhi, Madras|isbn= 81-206-0303-6}} * {{cite book |last= Rice|first= B.L.|title= Mysore Gazatteer Compiled for Government-vol 1|origyear=1897|year=2001|publisher= Asian Educational Services|location= New Delhi, Madras|isbn= 81-206-0977-8}} * {{cite book |last= Kamath|first= Suryanath U.|title= A concise history of Karnataka: from pre-historic times to the present|origyear=1980|year= 2001|publisher= Jupiter books|location= Bangalore|oclc= 7796041|id= {{LCCN|809|0|5179}}}} * ವರ್ಮ, ಪವನ್‌ K . ''ಬೀಯಿಂಗ್‌ ಇಂಡಿಯನ್‌: ಇನ್‌ಸೈಡ್‌ ದಿ ರಿಯಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ'' . (ISBN 0-434-01391-9) * [[ಟುಲ್ಲಿ, ಮಾರ್ಕ್‌]]. ''ನೋ ಫುಲ್‌ ಸ್ಟಾಪ್ಸ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ '' . (ISBN 0-14-010480-1) * [[ನೈಪಾಲ್‌, V.S]]. ''[[India: A Million Mutinies Now]]'' [89] ಜರ್ಮನಿ (ISBN 0-7493-9920-1) * ಗ್ರಿಹಾಲ್ಟ್‌, ನಿಕಿ. ''ಇಂಡಿಯಾ - ಕಲ್ಚರ್‌ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌'' !: ಅ ಕ್ವಿಕ್ ಗೈಡ್‌ ಟು ಕಸ್ಟಮ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಎಟಿಕೆಟ್‌''. '' ''(ISBN 1-85733-305-5)'' * ಮಂಜಾರಿ ಉಯಿಲ್‌, ''ಫಾರಿನ್‌ ಇನ್‌ಫ್ಲೂಯೆನ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಕಲ್ಚರ್‌ (c.600 BC ಯಿಂದ AD 320ರವರೆಗೆ)'' , (ISBN 81-88629-60-X) == ಹೊರಗಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == * [http://www.namami.org/index.htm ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಇರುವ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌] * [http://www.culturopedia.com ಭಾರತದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಭಂಡಾರ] * [http://www.indiancultureonline.com Indiancultureonline.com - ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಚಿತ್ರಗಳು+ವಿಸ್ತೃತ ವಿವರಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191019105020/http://indiancultureonline.com/ |date=2019-10-19 }} * [http://www.sscnet.ucla.edu/southasia/Culture/culture.html ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಅವಲೋಕನ] * [http://www.kamat.com/indica/culture/ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪರಿಚಯ] {{Asia in topic|Culture of}} {{Life in India}} {{DEFAULTSORT:Culture Of India}} [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜ]] jueufxd3fui6zif8lrzbusdkp389esw 1248668 1248667 2024-10-25T12:46:14Z Pavanaja 5 Reverted edit by [[Special:Contributions/2405:204:568D:F369:0:0:26E7:C0AD|2405:204:568D:F369:0:0:26E7:C0AD]] ([[User talk:2405:204:568D:F369:0:0:26E7:C0AD|talk]]) to last revision by [[User:106.51.172.150|106.51.172.150]] 1227973 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Kathakali of kerala.jpg|thumb|A ''[[Kathakali]]'' performer as [[Krishna]].]]'' ಪುರಾತನ [[ಇತಿಹಾಸ]], ಅನನ್ಯ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಚನೆ, ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜನ ಸಮುದಾಯ, ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳು, ಪ್ರಾಚೀನ ಪರಂಪರೆ ಹಾಗೂ ನೆರೆಹೊರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪ್ರಭಾವಗಳು '''ಭಾರತೀಯ [[ಸಂಸ್ಕೃತಿ]]''' ಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿವೆ. [[ಸಿಂಧೂತಟದ ನಾಗರೀಕತೆ|ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆ]] ಯಿಂದ ಆರಂಭಗೊಂಡ [[ಭಾರತೀಯ]] ಸಂಸ್ಕೃತಿ [[ವೇದಗಳು|ವೇದಗಳ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಸಾಧಾರಣ ವಿಕಸನ ಕಂಡಿತು. ಇದಾದ ನಂತರ [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ]] ಉನ್ನತಿ ಮತ್ತು ಅವನತಿ, [[ಸ್ವರ್ಣಯುಗ|ಸುವರ್ಣ ಯುಗ]], ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಭಾರತ ಅಧೀನವಾದದ್ದು ಹಾಗೂ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ [[ವಸಾಹತು]] ಆಳ್ವಿಕೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಈ ವಿಕಸನ ಮತ್ತಷ್ಟು ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು, [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಗಳು]], ಪದ್ಧತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಕಳೆದ ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಇದರ ಅನನ್ಯತೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳು ಮತ್ತು [[ಸಂಪ್ರದಾಯ|ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ]] ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ವಿಶ್ವದ ಇನ್ನಿತರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೂ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. == ಧರ್ಮ == [[ಚಿತ್ರ:Maitreya_Buddha_the_next_Buddha.jpg|thumb|ಮೈತ್ರೇಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಮೀಪ ನೋಟ, ತಿಕ್ಸೆ ಮಾಂಟೆಸ್ಸೋರಿ, ಲಡಾಕ್‌, ಭಾರತಭಾರತ, ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮಗಳಂತಹ ಹಲವು ಧರ್ಮಗಳ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ.<ref>ಔಟ್‌ಸೋರ್ಸಿಂಗ್‌ ಟು ಇಂಡಿಯಾ ಬೈ ಮಾರ್ಕ್ ಕೊಬಾಯಾಶಿ-ಹಿಲರಿ</ref>]] {{main|Religion in India|Indian religions}} [[ಹಿಂದೂ]], [[ಬೌದ್ಧ]], [[ಜೈನ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಖ್]] ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಭಾರತ ಜನ್ಮ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ.<ref>[https://books.google.com/books?id=waVCqzL8b4kC&amp;pg=PA174&amp;dq=%22dharmic+religions%22+origin+india&amp;as_brr=3&amp;ei=-F3BSaztOo_AywTq5aCDBQ&amp;client=firefox-a ಫೈಂಡಿಗ್‌ ಲಾಸ್ಟ್‌ - ನಿಕ್ಕಿ ಸ್ಟ್ಯಾಫೋರ್ಡ್‌]</ref> ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಹಾಮ್‌ ಧರ್ಮಗಳ ನಂತರದ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಾನ ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ೩ನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಧರ್ಮವಾಗಿದ್ದು, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ ನಾಲ್ಕನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಎರಡೂ ಧರ್ಮದ ಒಟ್ಟು ಅನುಯಾಯಿಗಳು ೧.೪ ಶತಕೋಟಿಯನ್ನೂ ಮೀರುತ್ತಾರೆ. ಗಾಢ ಧರ್ಮ ನಿಷ್ಠ ಸಮುದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ [[ಭಾರತ]] ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಧಾರ್ಮಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯುಳ್ಳ ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಬಹುತೇಕ ಜನರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಧರ್ಮ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಸುಮಾರು ೮೦.೪%ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದವರು ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸುಮಾರು ೧೩.೪% ಭಾರತೀಯರು ಪಾಲಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="muslimreligion">{{cite web | url =http://www.censusindia.net/religiondata/Summary%20Muslims.pdf | title =Religions Muslim | format =[[PDF]] | publisher =Registrat General and Census Commissioner, India | accessdate =2006-06-01 | archive-date =2006-05-23 | archive-url =https://web.archive.org/web/20060523201648/http://www.censusindia.net/religiondata/Summary+Muslims.pdf | url-status =dead }}</ref> [[ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ|ಸಿಖ್‌ ಧರ್ಮ]] [[ಜೈನ ಧರ್ಮ]] ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮೀಯರು]] ಕೇವಲ ಭಾರತದಲ್ಲಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದ ನಾನಾ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶ್ವದೆಲ್ಲೆಡೆ ಇರುವ [[ಕ್ರೈಸ್ತ]], ಝೋರಾಷ್ಟ್ರಿಯನ್‌, [[ಯಹೂದಿ ಧರ್ಮ|ಯಹೂದ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಬಹಾಯಿ]] ಮತಗಳ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿರಳವಾದರೂ ಆ ಮತಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವರ್ಚಸ್ಸನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಭಾರತೀಯರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರೂ, ಅನ್ಯ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಗೆ ತಾವು ಸಹಿಷ್ಣುಗಳೆಂಬ ಸ್ವಯಂ ಘೋಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ನಾಸ್ತಿಕರು ಮತ್ತು ಆಜ್ಞೇಯತಾವಾದಿಗಳೂ ಕೂಡ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. == ಸಮಾಜ == === ಸ್ಥೂಲ ಪರಿಚಯ === ಮೇಕರ್‌ರ ಅಭಿಮತ. ಇಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಅವರ ಕರ್ತವ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಾನಮಾನ ತಿಳಿಸಿಕೊಡುವ ಕಾರ್ಯ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.<ref name="makar">{{cite book|title=An American's Guide to Doing Business in India|author=Eugene M. Makar|year=2007}}</ref> ದೇವರು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಅತೀತ ಶಕ್ತಿ ಬದುಕನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ಇವರ ನಂಬಿಕೆ ಇದನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಿದೆ.<ref name="makar" /> ಧರ್ಮದಂತಹ ಹಲವು ವಿಭಿನ್ನತೆಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೋಳು ಮಾಡಿದೆ. === ಕೌಟುಂಬಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ === {{main article|Hindu joint family|Arranged marriage in India|Women in India}} [[ಚಿತ್ರ:HinduBrideIndia.jpg|thumb|ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪಂಚಾಬಿ ಹಿಂದೂ ವಿವಾಹ ಮಹೋತ್ವವದಲ್ಲಿ ಸಿಂಗಾರಗೊಂಡ ವಧೂ]] ಭಾರತ ಹಲವು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂಬ ರೂಢಿಗತ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ತಂದೆ-ತಾಯಿ, ಅವರ ಮಕ್ಕಳು,ಮಕ್ಕಳ ಪತ್ನಿಯರು, ಮೊಮ್ಮಕ್ಕಳು, ಮರಿಮಕ್ಕಳು. ಪೀಳಿಗೆಗಳು ಹೀಗೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಹೋಗುವ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಪೀಳಿಗೆಯ ಜನ ಒಟ್ಟಿಗೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕುಟುಂಬದ ಅತ್ಯಂತ ಹಿರಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪುರುಷ ಈ ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ. ಇವನು ಕುಟುಂಬದ ಒಳಗೆ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದ ಎಲ್ಲ ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವವನೂ, ನೀತಿ-ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವವನೂ ಆಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಕುಟುಂಬದ ಇತರ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲರೂ ಇದಕ್ಕೆ ಬದ್ಧರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹ, ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಶತ ಶತಮಾನಗಳಿಂದಲೂ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಕೂಡ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಭಾರತೀಯರು ನಿಯೋಜಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ವಿವಾಹವಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ. ವಧೂ-ವರರ ಪೋಷಕರೂ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳೂ ಈ ವಿವಾಹವನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸುತ್ತಾರಾದರೂ, ವಧೂ-ವರರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೂ ಕೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>http://www.jamaica-gleaner.com/gleaner/20050215/life/life1.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081204082810/http://www.jamaica-gleaner.com/gleaner/20050215/life/life1.html |date=2008-12-04 }} ಪ್ರೇಮ ಮತ್ತು ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹಗಳು, ಕೀಶ ಷೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌</ref> ವಧೂ-ವರರ ವಯಸ್ಸು, ಎತ್ತರ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ (ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನ), [[ಜಾತಿ]] ಮತ್ತು [[ಜಾತಕ]] ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮುಂತಾದ ವಿಚಾರಗಳು ಒಪ್ಪಿಗೆಯಾದ ನಂತರವಷ್ಟೇ ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹಗಳು ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತವೆ. "ಈ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು: ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳಿಗೆ, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ವಿಚ್ಛೇದನದ ಪ್ರಮಾಣ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಧಃಪತನದ ಮುನ್ಸೂಚನೆ ಎನಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಆಧುನಿಕರು ಇದು ಸ್ತ್ರೀ ಸಬಲೀಕರಣದ ಹೊಸ ಹೆಜ್ಜೆ ಎಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ]]ವನ್ನು ೧೮೬೦ರಲ್ಲೇ ಕಾನೂನು ಬಾಹಿರ ಎಂದು ಕಾಯಿದೆ ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ, ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಈಗಲೂ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/1617759.stm BBC News | SOUTH ASIA | ಚೈಲ್ಡ್‌ ಮಾರಿಯೇಜಸ್‌ ಟಾರ್ಗೆಟೆಡ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ]</ref> UNICEFನ "ಸ್ಟೇಟ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್‌-2009" (=ವಿಶ್ವ ಮಕ್ಕಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ-2009) ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ೨೦ರಿಂದ ೨೪ರ ವಯೋಮಾನದ ೪೭%ನಷ್ಟು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯರು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ವಯಸ್ಸಾದ ೧೮ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲೇ ವಿವಾಹವೆಂಬ ವಿಧಿಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ೫೬%ನಷ್ಟಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.unicef.org/sowc09/docs/SOWC09_Table_9.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-06-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090619111412/http://www.unicef.org/sowc09/docs/SOWC09_Table_9.pdf |url-status=dead }}</ref> ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹಗಳಲ್ಲಿ ೪೦%ನಷ್ಟು ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಈ ವರದಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.hindu.com/2009/01/18/stories/2009011855981100.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-01-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090127015155/http://www.hindu.com/2009/01/18/stories/2009011855981100.htm |url-status=dead }}</ref> ಭಾರತೀಯರ ಹೆಸರುಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, [[ನಾಮಕರಣ]] ಮಹೋತ್ಸವಗಳ ವಿಧಾನವೂ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯರ ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಜಾತಿಯ ಪ್ರಭಾವ ಸಾಕಷ್ಟಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಇಲ್ಲಿನ ಹೆಸರುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಧರ್ಮ ಇಲ್ಲವೇ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಿಂದ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯರು ವ್ಯಾಪಕ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸ್ತ್ರೀ ಪುರುಷರಿಬ್ಬರೂ ಕಾನೂನಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸರಿಸಮಾನರಾಗಿದ್ದರೂ ಮತ್ತು ಲಿಂಗ ಸಮಾನತೆಯ ಧೋರಣೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದ್ದರೂ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಸ್ತ್ರೀ ಪುರುಷರಿಬ್ಬರೂ ಭಿನ್ನವಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಗೃಹಕೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಫಲವಿಲ್ಲದ ಸಮುದಾಯ ಸೇವಾಕಾರ್ಯಗಳಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="makar" /> ಇಂಥ ಅಲ್ಪ ಭಾಗೀದಾರಿಕೆಗೆ ಹಲವಾರು ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾರಣಗಳಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಿಂಬಿಸಲು ಸುದ್ದಿ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ನೀಡುವ ಸಮಯ ಕೇವಲ ೭-೧೪%ಮಾತ್ರ.<ref name="makar" /> ಬಹುತೇಕ ಭಾರತೀಯ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಗೆ ತನ್ನದೇ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಆಸ್ತಿ-ಪಾಸ್ತಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ರೂಪಿಸಲಾಗಿರುವ ಕಾನೂನುಗಳು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಜಾರಿಯಾಗದ ಕಾರಣ ಆಸ್ತಿ-ಪಾಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಅವಳಿಗೆ ಸಲ್ಲಬೇಕಾದ ಭಾಗ ಸಲ್ಲುತ್ತಿಲ್ಲ.<ref name="carol_chronic">{{cite web |title=Chronic Hunger and the Status of Women in India |url=http://www.thp.org/reports/indiawom.htm |author=Carol S. Coonrod |month=June |year=1998 |accessdate=2006-12-24 |archive-date=2014-09-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140910220125/http://www.thp.org/reports/indiawom.htm |url-status=dead }}</ref> ಹಲವು ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಗಿಯರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ತಾರತಮ್ಯಕ್ಕೆ ಈಡಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಇವರು ರಕ್ತಹೀನತೆ ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ನರಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref name="un_women_free_equal" /> ಇವರು ಇಂದಿಗೂ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ''[[ಫೆಮಿನಾ]]'' , ''[[ಗೃಹಶೋಭಾ]]'' ಮತ್ತು ''ವುಮನ್ಸ್‌ ಎರಾ'' ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಿ ಮಹಿಳಾ ನಿಯತಕಾಲಿಕಗಳು. === ಪ್ರಾಣಿ ವೈವಿಧ್ಯ === [[ಚಿತ್ರ:Cowmeenakshi.jpg|thumb|ಚೆನ್ನೈನ ಕಪಾಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಚಿತ್ತಾಕರ್ಷಕ ಗೋಪುರದಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿರುವ ಹಸುಗಳ ವಿಗ್ರಹಗಳು.]] {{see also|Wildlife of India|Animal husbandry in India|Cattle in religion}} ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಭೇಧವೂ]] ಕೂಡ ಭಾರತಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಕಾಡಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಬಹಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯ ಹೆಸರೆಂದರೆ ಜಂಗಲ್‌. [[ವಸಾಹತು|ವಸಾಹತುವಾದಿ]] ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ರು ಈ ಪದವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಭಾಷೆಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ರುದ್‌ಯಾರ್ಡ್ ಕಿಪ್ಲಿಂಗ್‌]] ಬರೆದ ''[[ದಿ ಜಂಗಲ್‌ ಬುಕ್‌]]'' ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿನ ಪುಸ್ತಕದಿಂದಾಗಿ ಈ ಪದ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ''[[ಪಂಚತಂತ್ರ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಜಾತಕ ಕಥೆಗಳು]]'' ಸೇರಿದಂತೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ನೀತಿಕಥೆಗಳ ಅಥವಾ ಕಲ್ಪಿತ ಕಥೆಗಳಿಗೆ ಭಾರತದ ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಪಂಚ ಕಥಾ ವಸ್ತುವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹಸು]] ''ಅಹಿಂಸೆಯ ಪ್ರತೀಕ'' , ಇದನ್ನು ಮಾತೃದೇವತೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಹಸುವಿಗೆ ಕಾಮಧೇನು ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿದೆ, ಉತ್ತಮ ಭವಿಷ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನ ಸಂಕೇತವಾದ ಹಸುವಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಪೂಜ್ಯ ಸ್ಥಾನ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಹಸುವನ್ನು ಪವಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. ಹಸುವಿಗೆ ಮೇವು ಹಾಕುವುದೂ ದೇವರ ಪೂಜೆಯ ಒಂದು ವಿಧಾನ ಎಂದು ಬಗೆಯಲಾಗಿದೆ. === ನಮಸ್ತೆ === ''ನಮಸ್ತೆ'' , ''ನಮಸ್ಕಾರ್‌'' ಅಥವಾ ''ನಮಸ್ಕಾರಮ್‌'' ಎನ್ನುವ ಪದಗಳು ವಿನಯಪೂರ್ವಕ ಅಥವಾ ಗೌರವ ಸಂಬೋಧನೆಯ ಪ್ರತೀಕಗಳಾಗಿ [[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ]]ದ ಜನರ ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ನಮಸ್ಕಾರ್‌ ಪದ ನಮಸ್ತೆ ಪದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಔಪಚಾರಿಕವಾದದ್ದು. ಆದರೆ ಈ ಎರಡೂ ಪದಗಳು ವಿನಮ್ರ ಗೌರವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಹಿಂದೂ, [[ಜೈನ]] ಮತ್ತು [[ಬೌದ್ಧ]] ಸಮುದಾದಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಜನ ಈ ಪದಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡದಾಚೆಗೂ ಕೆಲವರು ಇವನ್ನು ಬಳಸುವುದುಂಟು. ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಲಖಿತ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಆಡುಭಾಷೆಯ ಮೊದಲ ನುಡಿಯಾಗಿ ನಮಸ್ಕಾರ್‌ ಅಥವಾ ನಮಸ್ಕಾರ ಪದ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡೂ ಕೈಗಳು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬಂಧಿಸಿರುವ ಚಿಹ್ನೆ ನಿರ್ಗಮನದ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಮೌನವಾಗಿ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. "ನನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಕಾಶ ನಿನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಭೆಯನ್ನು ಬೆಳಗುತ್ತದೆ" ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಯೋಗ ಶಿಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಮಧ್ಯೆ ನಮಸ್ತೆ ಪದ ಪರಸ್ಪರ ವಿನಿಮಯವಾಗುತ್ತದೆ. "ನಾನು ನಿನಗೆ ಬಾಗುತ್ತೇನೆ ಅಥವಾ ಶರಣಾಗುತ್ತೇನೆ" ಎಂಬುದೇ ಇದರ ಪದಶಃ ಅರ್ಥ. [[ತಲೆಬಾಗು]], [[ಪ್ರಣಾಮ]], ಪೂಜ್ಯ [[ವಂದನೆ]], ಮತ್ತು [[ಗೌರವ]] (te): ಎಂಬೆಲ್ಲ ಅರ್ಥ ಕೊಡುವ ನಮಸ್ಕಾರ ನಮಸ್‌ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದದಿಂದ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೊಂದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Oil lamp on rangoli.jpg|thumb|ರಂಗೋಲಿ ಬಿಡಿಸಿ, ದೀಪ ಬೆಳಗಿಸಿ ಬೆಳಕಿನ ಹಬ್ಬ ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.]] === ಹಬ್ಬಗಳು === {{main article|Festivals in India}} ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಬೀಡಾಗಿರುವ ಭಾರತದ್ದು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಹಲವು ಹಬ್ಬ-ಹರಿದಿನಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ದಿನಾಚರಣೆ, [[ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ (ಭಾರತ)|ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ]] ಮತ್ತು [[ಗಾಂಧಿ ಜಯಂತಿ]], ಇವು ಭಾರತದ ಘೋಷಿತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಬ್ಬಗಳು. ಇವುಗಳನ್ನು ಶ್ರದ್ಧೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಹಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಅಲ್ಲಿನ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳೀಯ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನೂ ಆಚರಿಸುತ್ತವೆ. ''[[ದೀಪಾವಳಿ]]'' , ''[[ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ]]'' , ''[[ದುರ್ಗಾ ಪೂಜಾ,]]'' ''[[ಹೋಳಿ]]'' , ''[[ರಕ್ಷಾಬಂಧನ]]'' ಮತ್ತು ''[[ದಸರಾ]]'' -ಇವು ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ಧಾರ್ಮದ ಹಬ್ಬಗಳು. ''[[ಸಂಕ್ರಾಂತಿ]]'' , ''[[ಪೊಂಗಲ್‌]]'' ಮತ್ತು ''[[ಓಣಮ್‌|ಓಣಮ್]]'' ಹಬ್ಬಗಳು ಸಮೃದ್ಧತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ [[ಸುಗ್ಗಿ ಕುಣಿತ|ಸುಗ್ಗಿಯ ಹಬ್ಬಗಳೆಂದು]] ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮೀಯರು ಆಚರಿಸುವ ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹಬ್ಬಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲುಂಟು. ಮಹತ್ವದ ಹಬ್ಬವೆನಿಸಿರುವ ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಹಿಂದೂ, ಸಿಖ್‌, ಜೈನ ಧರ್ಮೀಯರು ಆಚರಿಸಿದರೆ, ''[[ಬುದ್ಧ ಪೂರ್ಣಿಮ|ಬುದ್ಧ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯನ್ನು]]'' ಜೈನ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧರು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮುಸ್ಲಿಂ ಹಬ್ಬಗಳಾದ ''[[ಈದ್-ಉಲ್-ಫಿತರ್|ಈದ್-ಉಲ್‌-ಫಿತರ್]]'' ‌, ''[[ಈದ್ ಅಲ್‌-ಅಧಾ]]'' ಮತ್ತು ''[[ರಂಜಾನ್]]'' ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಮುಸ್ಲಿಂ ಬಾಂಧವರು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದ ಪೂರ್ವ ದಿಕ್ಕಿನ ಗಡಿರಾಜ್ಯವಾದ ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಜೈರೋ ಕಣಿವೆಯ ಅಪಾಟಾನಿಸ್‌ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನ ಆಚರಿಸುವ ದ್ರೀ ಹಬ್ಬ ಭಾರತದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲೊಂದಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಮೆರಗು ನೀಡಿದೆ. == ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ == {{Main|Cuisine of India}} [[ಚಿತ್ರ:Indiandishes.jpg|thumb|ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾರತೀಯ ಪಲ್ಯ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಅಡುಗೆಗಳು]] ವಿಭಿನ್ನ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಚತುರ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ನಿರ್ಧಾರವಾಗಿವೆ. ಬಗೆ ಬಗೆಯ ಆಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ತಯಾರಿಕಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಾಹಾರ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದರೂ, [[ಕೋಳಿ]], [[ಮೇಕೆ]], [[ಕುರಿ]], [[ಮೀನು]], ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರವೂ ಕೂಡ ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ಪಾತ್ರ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿನ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಮಹತ್ವದ ಸಂಗತಿ. ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ ''ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ'' ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗುತ್ತಾ, ಜನಾಂಗೀಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯಿಂದ ತುಂಬಿರುವ ಉಪಖಂಡದ ವಿಭಿನ್ನ ಜನಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉತ್ತರ, ದಕ್ಷಿಣ, ಪೂರ್ವ, ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಆಹಾರಗಳೆಂದು ''ಐದು ಭಾಗ'' ಗಳಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು. ಈ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಕೆಲವು ಅನನ್ಯ ಐಕ್ಯತೆಯ ಎಳೆಗಳೂ ಹೊರಚಿಮ್ಮಿವೆ. ವಿವಿಧ [[ಸಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ|ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ]] ಬಳಕೆ ಅಡುಗೆ ತಯಾರಿಕೆಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದ್ದು, ಊಟದ ಸ್ವಾದ ಮತ್ತು ರುಚಿ ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಮತ್ತು ಅನನ್ಯ ರುಚಿ ಮತ್ತು ಕಂಪನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿದ [[ಪರ್ಷಿಯನ್ನರು]], [[ಮುಘಲರು|ಮೊಘಲರು]], ಮತ್ತು ಯೂರೋಪಿನ ವಸಾಹತುವಾದಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ವಿದೇಶಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪದ್ಧತಿಯು ಒಳಗಾಗಿದೆ. ''[[ತಂದೂರ್‌]]'' (ಕೆಂಡದಲ್ಲಿ ಸುಟ್ಟ ಇಲ್ಲವೇ ಬೇಯಿಸಿದ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳು) ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ಜನ್ಯ ಸ್ಥಾನ [[ಕೇಂದ್ರ ಏಷ್ಯಾ]] ಆದರೂ, ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ''[[ಚಿಕನ್‌ ಟಿಕ್ಕಾ]]'' ರೀತಿಯ ತಂದೂರಿ ಆಹಾರಗಳು ವ್ಯಾಪಕ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿವೆ. ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪದ್ಧತಿಯೂ ಒಂದು. [[ಸಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ|ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ]] ಮತ್ತು ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬೇಡಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದ ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ದೇಶಿತ ಸರಕುಗಳಾಗಿತ್ತು. ಯುರೋಪ್‌ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ನಡುವೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ [[ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ವಹಿವಾಟು]] ಅರಬ್‌ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಏಳಿಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತಲ್ಲದೆ, ಅವರು ಪ್ರಬಲರಾಗಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ [[ವಾಸ್ಕೋ ಡ ಗಾಮ]] ಮತ್ತು [[ಕ್ರಿಸ್ಟೋಪರ್‌ ಕೊಲಂಬಸ್‌]]ರಂತಹ ಯುರೋಪಿನ ಅನ್ವೇಷಣೆಕಾರರು ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿತು. ಇದೇ ಮುಂದೆ ''[[ಅನ್ವೇಷಣಾ ಯುಗ]]'' ಕ್ಕೂ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.english.emory.edu/Bahri/Spice_Trade.html|title=The History of the Spice Trade in India|author=Louise Marie M. Cornillez|date=Spring 1999}}</ref> ಏಷ್ಯದಾದ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ ಭಾರತ ಮೂಲದ ''ಕರಿ(=ಸಾರು)'' ಯಿಂದಾಗಿ ಇಲ್ಲಿನ ಆಹಾರ ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ "ಪ್ಯಾನ್‌-ಏಷಿಯನ್‌" (ಸಮಗ್ರ ಏಷ್ಯ) ಆಹಾರವೆಂದೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.meatlessmonday.com/site/PageServer?pagename=dyk_curry|title=Meatless Monday: There's No Curry in India|access-date=2009-11-27|archive-date=2009-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20090416005252/http://www.meatlessmonday.com/site/PageServer?pagename=dyk_curry|url-status=dead}}</ref> == ಉಡುಗೆ-ತೊಡುಗೆ == [[ಚಿತ್ರ:Cropped Tripuri.jpg|thumb|left|ತ್ರಿಪುರಾದ ಪೋರಿಯೊಬ್ಬಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನೃತ್ಯೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಬಿಂದಿ ಧರಿಸಿ ಸಿದ್ಧಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದು.]] [[ಸೀರೆ]] ಭಾರತೀಯ [[ಮಹಿಳೆ]]ಯರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆ, ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಗಾಘ್ರ ಚೋಲಿ(ಲೆಹೆಂಗ)ಯನ್ನೂ ಕೂಡ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಹಿಳೆಯರು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. [[ಧೋತಿ]], [[ಪಂಚೆ]], [[ವೇಷ್ಟಿ]] ಅಥವಾ [[ಕುರ್ತಾ]] ಇವು [[ಪುರುಷ]]ರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ತೊಡುಗೆಗಳು. ವಾರ್ಷಿಕ ಫ್ಯಾಷನ್‌ ಮೇಳಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವ [[ದೆಹಲಿ]] ಭಾರತದ ಫ್ಯಾಷನ್‌ ರಾಜಧಾನಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆಗಳನ್ನು ಈಗಲೂ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ದೆಹಲಿ]], [[ಮುಂಬಯಿ]], [[ಚೆನ್ನೈ]] [[ಅಹಮದಾಬಾದ್]] ಮತ್ತು [[ಪುಣೆ]]- ಈ ನಗರಗಳು ಜನ ಖರೀದಿ ನಡೆಸುವ ಮೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಳಗಳು. [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು, [[ತಮಿಳು]] ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಧೋತಿ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಬಿಳಿಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಧೋತಿಯ ಮೇಲೆ ಪುರುಷರು ಷರ್ಟ್‌‌ಗಳು, ಟಿ-ಷರ್ಟ್‌‌ಗಳು ಅಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೋ ಮೇಲುಡುಗೆ ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಿವಿಧ ನಮೂನೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನುಳ್ಳ ವರ್ಣಮಯ [[ಸೀರೆ]]ಯನ್ನು ಉಡುವ ಮಹಿಳೆಯರು. ಇದಕ್ಕೆ ಹೊಂದುವಂಥ ಸರಳವಾದ ಆದರೆ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಕುಪ್ಪಸವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕುಪ್ಪಸ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಯುವತಿಯರ ಮೇಲುಡುಪು. ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗಿಯರು ''ಪಾವಡ'' ವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ''ಪಾವಡ'' , ಕುಪ್ಪಸದ ಕೆಳಗೆ ಧರಿಸುವ ಉದ್ದನೆಯ ಸ್ಕರ್ಟ್‌. ಎರಡೂ ವಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಬೆಡಗಿನಿಂದ ಸಿಂಗರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯರ ಅಲಂಕಾರ ಪರಿಕರದಲ್ಲಿ ಬಿಂದಿಯೂ ಸೇರಿದೆ. ಕೆಂಪು ಕುಂಕುಮ (=ಸಿಂಧೂರ)ವನ್ನು ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯರು ಹಣೆಗೆ ಹಚ್ಚುವುದು ಮೊದಲಿದ್ದ ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವಿವಾಹಿತರೂ ಧರಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಇದು ಮಹಿಳೆಯರ ಆಧುನಿಕ ಅಲಂಕಾರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಮಹಿಳೆಯರು ಧರಿಸುವ ಈ ಬಿಂದಿ ಅವರ 3ನೇ ಕಣ್ಣು ಎಂದೇ ಕೆಲವರಿಂದ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ್ದು ಈ 3ನೇ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯನ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಬಾಹ್ಯ ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಧರಿಸಿರುವವರ ಮಿದುಳಿನ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಇದು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇದೆ.<ref>[http://www.kamat.com/kalranga/women/bindi.htm ಕಾಮತ್ಸ್‌ ಪೋಟ್‌ಪುರ್ರಿ: ದಿ ಸಿಗ್ನಿಫಿಕೆನ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಹೋಲಿ ಡಾಟ್‌ (ಬಿಂದಿ)]</ref>[[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ]] ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಉಡುಗೆ ತೊಡುಗೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡು ಇಂಡೋ-ವೆಸ್ಟ್ರನ್‌ ವಸ್ತ್ರಶೈಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಚೂಡಿದಾರ‌, [[ದುಪಟ್ಟ]], ಗಮ್ಚಾ, ಕುರ್ತಾ, ಮುಂಡುಮ್‌ ನೆರಿಯಾತುಮ್, ಶೇರ‍್ವಾನಿ, [[ಉತ್ತರೀಯ|ಉತ್ತರೀಯಗಳು]] ಭಾರತದ ಇತರೆ ವೇಷಭೂಷಣಗಳು. == ಸಾಹಿತ್ಯ == === ಇತಿಹಾಸ === {{main | Indian literature}} [[ಚಿತ್ರ:Rabindranath Tagore in 1909.jpg|thumb|ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌, ಏಷ್ಯಾದ ಮೊದಲ ನೊಬೆಲ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ.<ref>http://almaz.com/nobel/literature/1913a.html</ref>]] (/(ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಸಾರವಾದದ್ದು ಮೌಖಿಕವಾಗಿ. ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ[[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಋಗ್ವೇದ ವರ್ಷ 1500 ರಿಂದ 1200 (BCE) ಮಧ್ಯೆ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದಾದ,[[ಋಗ್ವೇದ ಮಂತ್ರ(=ಪವಿತ್ರ ಶ್ಲೋಕ)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ ಮೊದಲ (BCE) ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎಂಬುದೊಂದು ಅಂದಾಜು. ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೊದಲ (CE)ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ತಮಿಳಿನ ಸಂಗಮ್‌ ಸಾಹಿತ್ಯ|ಋಗ್ವೇದ ಮಂತ್ರ(=ಪವಿತ್ರ ಶ್ಲೋಕ)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ''[[ರಾಮಾಯಣ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಮಹಾಭಾರತ]]'' ಮೊದಲ (BCE) ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎಂಬುದೊಂದು ಅಂದಾಜು.)/) [[ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಮೊದಲ (CE)ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ತಮಿಳಿನ [[ಸಂಗಮ್‌ ಸಾಹಿತ್ಯ]]]] ಇದೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಯಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಕನ್ನಡ]] ಮತ್ತು [[ತೆಲುಗು]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ 9ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೂ, ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ 11ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೂ ಮೊದಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ರಚನೆಯಾದವು. ಅದೇ ರೀತಿ [[12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮಲಯಾಳಂ]] ಭಾಷಾ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>"ಕನ್ನಡ ಲಿಟರೇಚರ್‌," ''ಬ್ರಿಟಾನಿಕ ವಿಶ್ವಕೋಶ'' , 2008. ಉಕ್ತಿ: "ದಿ ಅರ್ಲಿಯೆಸ್ಟ್ ಲಿಟರರಿ ವರ್ಕ್ ಈಸ್‌ ದಿ ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗ(c. AD 850), ಅ ಟ್ರೀಟೈಸ್‌ ಆನ್‌ ಪೊಯೆಟಿಕ್ಸ್‌ ಬೇಸ್ಡ್‌ ಆನ್‌ ಅ ಸ್ಯಾನ್‌ಸ್ಕ್ರಿಟ್‌ ಮಾಡೆಲ್‌."</ref> [[ಬಂಗಾಳಿ]], [[ಮರಾಠಿ]], [[ಹಿಂದಿ]]ಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಹಾಗೂ [[ಪರ್ಷಿಯನ್‌]] ಮತ್ತು [[ಉರ್ದು]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾರ್ಯಗಳು ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು. [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌]], [[ರಾಮ್‌ಧಾರಿ ಸಿಂಗ್‌ ’ದಿನಕರ್‌’]], [[ಸುಬ್ರಮಣಿಯ ಭಾರತಿ]], [[ಕುವೆಂಪು]], [[ಬಂಕಿಮ ಚಂದ್ರ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ]], [[ಮೈಕೇಲ್‌ ಮಧುಸೂದನ ದತ್]], [[ಮುನ್ಷಿ ಪ್ರೇಮಚಂದ್‌]], [[ಮಹಮ್ಮದ್‌ ಇಕ್ಬಾಲ್‌]] ಮತ್ತು [[ದೇವಕಿ ನಂದನ್‌ ಖತ್ರಿ]] ಇವರು ಭಾರತ ಕಂಡ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸಾಹಿತಿಗಳು. [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡ್‌]], [[ಆಗ್ಯೇಯ]], [[ನಿರ್ಮಲ್‌ ವರ್ಮ]], [[ಕಮಲೇಶ್ವರ್‌]], [[ವೈಕೋಮ್ ಮಹಮ್ಮದ್‌ ಬಷೀರ್‌]], [[ಇಂದಿರಾ ಗೋಸ್ವಾಮಿ]], [[ಮಹಾಶ್ವೇತಾ ದೇವಿ]], [[ಅಮೃತಾ ಪ್ರೀತಮ್‌]], [[ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್‌]], [[ಖುರ್ರಾತುಲೇನ್‌ ಹೈದರ‍್]] ಮತ್ತು [[ತಕಾಝಿ ಶಿವಶಂಕರ ಪಿಳ್ಳೈ]] ಹಾಗೂ ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವರು ಸಮಕಾಲೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಶಂಸೆಗೆ ಮತ್ತು ಮಹತ್ವದ ಚರ್ಚೆಗೊಳಗಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತಿಗಳು. ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು [[ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಫೆಲೋಷಿಪ್‌]] ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ ನೀಡಲಾಗುವ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಾಗಿವೆ. ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಗೆ ದೇಶದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ೮ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗಿವೆ. (ಕುವೆಂಪು, ದ.ರಾ.ಬೇಂದ್ರೆ, ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ, ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಅಯ್ಯ್ಯ್ಯ್ಯಂಗಾರ್, ವಿ.ಕೃ.ಗೋಕಾಕ್, ಯು.ಆರ್.ಅನಂತಮೂರ್ತಿ, ಗಿರೀಶ್ ಕಾನಾ೯ಡ್, ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರ) ಅದೇ ರೀತಿ [[ಹಿಂದಿ]]ಗೆ ಆರು, [[ಬಂಗಾಳಿ]]ಗೆ ಐದು, [[ಮಲಯಾಳಂ]] ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕು ಹಾಗೂ [[ಮರಾಠಿ]], [[ಗುಜರಾತಿ]], [[ಉರ್ದು]] ಮತ್ತು [[ಒರಿಯಾ]] ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ತಲಾ ಮೂರು ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ದೊರೆತಿವೆ.<ref name="award2008">[http://64.233.169.132/search?q=cache:Mm_exOSR818J:164.100.52.41/news.asp%3Fcat%3Dnational%26id%3DNN4268+kunwar+narayan+jnanpith&amp;hl=en&amp;ct=clnk&amp;cd=2&amp;gl=us "ನಾರಾಯಣ್‌, ಕೇಳ್ಕರ್‌ ಅಂಡ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಚೂಸನ್ ಫಾರ್‌ ಜೊಸೆಫ್ ಅವಾರ್ಡ್"], ''ಆಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ರೇಡಿಯೋ'' , ನವೆಂಬರ್‌ 22, 2008.</ref> === ಕಾವ್ಯ === {{Main|Indian poetry}} [[ಚಿತ್ರ:Kurukshetra.jpg|thumb|right|ಕರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆ 74,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಲುಗಳು, ಉದ್ದನೆಯ ಗದ್ಯ ಭಾಗಗಳು ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು ಸುಮಾರು 1.8 ದಶಲಕ್ಷ ಪದಗಳಿರುವ ಮಹಾಭಾರತ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್‌ ಮಹಾಕಾವ್ಯ.]] [[ಋಗ್ವೇದ]] ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಭಾರತ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಗದ್ಯದ ಬಲಿಷ್ಠ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕಾವ್ಯ ಎಂಬ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಸಂಗೀತ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಜಾಗೃತಿಗಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿಯೂ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಲೇಖಕರು ಮತ್ತು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಕವಿಗಳೂ ಆಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಆಧುನಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ಅಂದರೆ ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ಚಳವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಅಹಿಂಸಾ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿ ಬಹಳ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತ್ತು. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌]] ಮತ್ತು [[K. S. ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿ]] ಅವರ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಅದೇರೀತಿ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯ [[ಬಸವಣ್ಣ]]ನ (''[[ವಚನ]]ಗಳು'' ), [[ಕಬೀರ್‌]] ಮತ್ತು [[ಪುರಂದರದಾಸ]]ರ (''ಪದಗಳು'' ಅಥವಾ ''ದೇವರ ನಾಮಗಳು'' ) ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಇದಕ್ಕೆ ಕುರುಹುಗಳು ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ. ಟಾಗೋರರ ಗೀತಾಂಜಲಿ [[ಭಾರತ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]ದ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿರುವುದು ಇದಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. === ಮಹಾ ಕಾವ್ಯಗಳು === {{Main|Indian poetry}} [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತಗಳು]] ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು. [[ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್‌]], [[ಮಲೇಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ]]ಗಳು ಇವುಗಳ ವಿವಿಧ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅವುಗಳನ್ನ್ನು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿವೆ. ಇವುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ [[ತಮಿಳು ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ [[ಶಿಲಪ್ಪದಿಗಾರಂ]], [[ಮಣಿಮೇಗಲೈ]], [[ಸಿವಕ ಚಿಂತಾಮಣಿ]], [[ತಿರುಟಕ್ಕತೇವರ್‌]], [[ಕುಂದಲಕೇಸಿ]] ಎಂಬ ಐದು ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಿವೆ. ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತಗಳ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅವತರಿಣಿಕೆಗಳು ನೂರಾರಿವೆ. ಇವು ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ವಸ್ತು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, ತಮಿಳಿನ [[ಕಂಬ ರಾಮಾಯಣ]], ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ [[ಆದಿಕವಿ ಪಂಪ]] ಬರೆದ ಪಂಪ ಭಾರತ, ಕುಮಾರ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಬರೆದ ತೊರವೆ [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ]] ವಿರಚಿತ ಕರ್ನಾಟ ಭಾರತ ಕಥಾ ಮಂಜರಿ, ಹಿಂದಿಯ [[ರಾಮಚರಿತಮಾನಸ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]]ನ [[ಆಧ್ಯಾತ್ಮರಾಮಾಯಣಮ್‌]] ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವು. == ಪ್ರದರ್ಶಕ ಕಲೆಗಳು == === ಸಂಗೀತ === [[ಚಿತ್ರ:Panchavadyam.jpg|thumb|ಕೇರಳದ ದೇವಾಲಯವೊಂದರಲ್ಲಿ ಪಂಚವಾದ್ಯಂ ಸಂಗೀತ ಬಾರಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಲಾಕಾರರು]] {{Main|Music of India}} ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಗೀತ, [[ಜಾನಪದ]] ಸಂಗೀತ, ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಹಾಗೂ [[ಪಾಪ್‌]] ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಭಾರತದ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿವೆ. ಗೇಯಗಣಗಳನ್ನುಳ್ಳ ''[[ಸಾಮವೇದ]]'' ದ ಮಂತ್ರಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತದ ಉದಾಹರಣೆ.ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ [[ಶ್ರೌತ]] ಯಜ್ಞಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಹಾಡಿನಂತೆ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ]] ಪರಂಪರೆ ಮೇಲೆ ಹಿಂದೂ ಗ್ರಂಥಗಳ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವವಿದೆ. ಈ ಪರಂಪರೆ [[ಕರ್ನಾಟಿಕ್‌]] ಮತ್ತು [[ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ]] ಎಂಬ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಒಂಗೊಂಡಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಹಲವು ಮಧುರವಾದ [[ರಾಗ]]ಗಳಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಇತಿಹಾಸವಿದ್ದು, ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ದಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರೇರಣೆ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಮನರಂಜನೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿ ಬಹುಕಾಲದಿಂದಲೂ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ದಾಸಶ್ರೇಷ್ಠ [[ಪುರರಂದರ ದಾಸ]]ರನ್ನು ''ಕರ್ನಾಟಿಕ್‌ ಸಂಗೀತ ಪಿತಾಮಹ'' ರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="father">{{cite web|title=Purandara Dasa|url=http://www.kamat.com/kalranga/kar/literature/dasa.htm|author=Dr. Jytosna Kamat|publisher=Kamats Potpourri|work=|accessdate=2006-12-31}}</ref><ref name="father1">{{cite web|title=Sri Purandara Dasaru|url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html|author=Madhusudana Rao CR|publisher=Dvaita Home Page|work=|accessdate=2006-12-31|archive-date=2006-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141712/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html|url-status=dead}}</ref><ref name="father2">{{cite web|title=History of Music|url=http://carnatica.net/origin.htm|author=S. Sowmya, K. N. Shashikiran|publisher=Srishti's Carnatica Private Limited|work=|accessdate=2006-12-31}}</ref> ಇವರು ಪುರಂದರ ವಿಠ್ಠಲ ಎಂಬ ಅಂಕಿತನಾಮದೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಮುಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪುರಂದರ ದಾಸರು [[ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದು, ಸುಮಾರು 475,000 ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2006-11-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141557/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html |url-status=dead }}</ref> ಆದರೆ ಸುಮಾರು 1000 ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಇಂದು ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿದೆ.<ref name="father" /><ref name="pro">{{cite web|title=Sri Purandara Dasaru|url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html|author=Madhusudana Rao CR|publisher=Dvaita Home Page (www.dviata.org)|work=|accessdate=2006-12-31|archive-date=2006-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141557/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html|url-status=dead}}</ref> === ನೃತ್ಯ === {{Main|Indian dance}} [[ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯ]] ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲೂ ''ಜಾನಪದ'' ಮತ್ತು ''ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ'' ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಭೇದಗಳಿದ್ದು ಅವು ವಿವಿಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮೈದಾಳಿವೆ. [[ಪಂಚಾಬ್‌]]ನ ''[[ಭಾಂಗ್ರಾ]]'' ,[[ಅಸ್ಸಾಂ]]ನ ''[[ಬಿಹು]]'' , [[ಜಾರ್ಖಂಡ್‌]] ಮತ್ತು [[ಒರಿಸ್ಸಾ]]ದ ''[[ಛೌ]]'' , [[ರಾಜಾಸ್ತಾನ್‌]]ನ ''[[ಘೂಮರ್‌]]'' , [[ಗುಜರಾತ್‌]]ನ ''[[ದಾಂಡಿಯಾ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಗರ್ಬ]]'' , ಕರ್ನಾಟಕದ ''[[ಯಕ್ಷಗಾನ]]'' , [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ ''[[ಲಾವಣಿ]]'' ಮತ್ತು ಗೋವಾದ ''[[ದೇಖ್‌ನಿ]]'' -ಇವು ಭಾರತದ ಜನಪ್ರಿಯ [[ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು. ನಿರೂಪಣಾ ತಂತ್ರ ಮತ್ತು [[ಪೌರಾಣಿಕ]] ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಭಾರತದ ಎಂಟು ನೃತ್ಯ ರೂಪಗಳಿಗೆ ಭಾರತದ ''[[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ, ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ]]'' [[ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯದ ಸ್ಥಾನಮಾನ]] ನೀಡಿದೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: [[ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ''[[ಭರತನಾಟ್ಯಂ]]'' , [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]]ದ ''[[ಕಥಕ್]]'' , [[ಕೇರಳ]]ದ ''[[ಕಥಕ್ಕಳಿ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಮೋಹಿನಿಆಟ್ಟಂ]]'' , [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ]]ದ ''[[ಕೂಚುಪುಡಿ]]'' , [[ಮಣಿಪುರ]]ದ ''[[ಮಣಿಪುರಿ]]'' , [[ಒರಿಸ್ಸಾ]]ದ ''[[ಒಡಿಸ್ಸಿ]]'' ಮತ್ತು [[ಅಸ್ಸಾಂ]]ನ ''[[ಸಾತ್ರಿಯಾ]]'' .<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-65370 "ಸೌಥ್‌ ಏಷಿಯನ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್: ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಟೈಪ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌"]</ref><ref>{{Cite web |url=http://mudra.tv/channel_detail.php?chid=2 |title="ಇಂಡಿಯನ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌ ವಿಡಿಯೋಸ್‌: ಭರತನಾಟ್ಯಂ, ಕಥಕ್‌, ಭಾಂಗ್ರ, ಗರ್ಬ, ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಅಂಡ್‌ ವೇರಿಯಸ್‌ ಪೋಕ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌" |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-08-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090820050237/http://mudra.tv/channel_detail.php?chid=2 |url-status=dead }}</ref> ವಿಶ್ವದ ಅಂತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ [[ಸಮರಕಲೆ]] ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿರುವುದು[[ಕಲಾರಿಪ್ಪಯಟ್ಟು]] ಅಥವಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ [[ಕಲಾರಿ.]] ಮಲ್ಲಪುರಾಣ ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಪಠ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸವಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ ಭಾರತದಿಂದ [[ಚೀನಾ]]ಕ್ಕೆ ಹೋಗಿರುವ ಹಾಗೆ, ಕಲಾರಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಬಂದ ಇತರೆ ಸಮರ ಕಲೆಗಳೂ ಕೂಡ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಕೆಲವರ ಅಭಿಮತ. ಇದೇ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಮುಂದೆ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕುಂಗ್‌-ಫು ಎಂಬ ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಮರ ಕಲೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಕೆಲವರ ವಾದ. [[ಗಟ್ಕ]], [[ಪೆಹಲ್‌ವಾನಿ]] ಮತ್ತು [[ಮಲ್ಲ-ಯುದ್ಧ]]ಎಂಬುವು ನಂತರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದ ಇತರ ಸಮರ ಕಲೆಗಳಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರಕಾರಗಳೂ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. === ನಾಟಕ ಮತ್ತು ರಂಗ ಭೂಮಿ === [[ಚಿತ್ರ:Thoranayudham- Madras1.jpg|thumb|ಭಾಸನ ಅಭಿಷೇಕ ನಾಟಕ ಕುಟಿಯಟ್ಟಂನಲ್ಲಿ ರಾವಣನಾಗಿ ನಾಟ್ಯಾಚಾರ್ಯ ಮಣಿ ಮಾಧವಾ ಚಕ್ಯರ್‌-ಇದು ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದುಬಂದಿರುವ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲೊಂದು.]] {{Main|Theatre in India}} ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತದಂತೆಯೇ ಭಾರತೀಯ ನಾಟಕ ಮತ್ತು ರಂಗಕಲೆಗಳು ದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಭಾಸನ ನಾಟಕಗಳ ನಂತರ [[ಕಾಳಿದಾಸ]]ನ [[ಶಾಕುಂತಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೇಘದೂತ]] ನಾಟಕಗಳು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು. ಸುಮಾರು 2000 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ [[ಕೇರಳ]]ದ [[ಕುಟ್ಟಿಯಾಟ್ಟಂ]] ರಂಗಕಲೆ ಈಗ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದಾದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲೊಂದು. [[ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರ]]ವನ್ನು ಇದು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. [[ಭಾಸ]]ನ ನಾಟಕಗಳು ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯ. ''ನಾಟ್ಯಾಚಾರ್ಯ'' (ದಿವಂಗತ) [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]] [[ಮಾಣಿ ಮಾಧವ ಚಾಕ್ಯಾರ್‌]]- ಈ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರ ಮತ್ತು ''[[ಅಭಿಯನ]]'' ದಲ್ಲಿ ಅನನ್ಯ ಮತ್ತು ಅಸಾಧಾರಣ ಪ್ರತಿಭೆ. ವಿನಾಶದಂಚಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪುಜರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿದರು. [[ರಸಾಭಿನಯ]] ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆಗೆ ಇವರು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಕಾಳಿದಾಸನ [[ಅಭಿಜ್ಞಾನ ಶಾಕುಂತಲ]], [[ವಿಕ್ರಮೋರ್ವಶೀಯ]] ಮತ್ತು [[ಮಾಳವಿಕಾಗ್ನಿಮಿತ್ರ]] ; ಭಾಸನ [[ಸ್ವಪ್ನವಾಸವದತ್ತ]] ಮತ್ತು [[ಪಂಚರಾತ್ರ]]; [[ಹರ್ಷ]]ನ [[ನಾಗಾನಂದ]] ಮುಂತಾದ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಕುಟ್ಟಿಯಾಟ್ಟಮ್‌ ರಂಗ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಅಳವಡಿಸಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ್ದರು.<ref>[http://sites.google.com/site/natyacharya/articles K. A. Chandrahasan, ''ಇನ್‌ ಪರ್ಸ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್‌ ಎಕ್ಸೆಲೆನ್ಸ್‌ '' (ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳು), "[[ದಿ ಹಿಂದ]]", ಭಾನುವಾರ ಮಾರ್ಚ್ 26, 1989] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121113105921/https://sites.google.com/site/natyacharya/articles |date=2012-11-13 }}</ref><ref>''ಮಣಿ ಮಾಧವ ಚಕ್ಯರ್‌: ದಿ ಮಾಸ್ಟರ್‌ ಅಟ್‌ ವರ್ಕ್'' (ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಚಿತ್ರ), ಕವಳಮ್‌ N. ಪಣಿಕರ್‌, [[ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ]], ನವ ದೆಹಲಿ, 1994</ref> ಭಾರತದ ಬಹುಪಾಲು ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಜಾನಪದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಜನಾದರಣೀಯವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟ ಎಂಬ ಶ್ರೀಮಂತ ರಂಗ ಸಂಪ್ರದಾಯವಿದ್ದು ಇದರ ಪ್ರಾಚೀನತೆ ಕನಿಷ್ಟ ಎರಡನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ (BCE)ಹೋಗುತ್ತದೆ. (ಪಾಣಿನಿಗೆ ಪತಂಜಲಿ ಮಹರ್ಷಿ ಬರೆದ ಭಾಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದರ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.) ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರಂಗ ತಂಡಗಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಾಟಕ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಿವೆ. ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ [[ಗುಬ್ಬಿ ವೀರಣ್ಣ]],<ref>ಕಾಮತ್‌ (2003), ಪುಟ 282</ref> [[ಉತ್ಪಾಲ್‌ ದತ್‌]], [[ಕ್ವಾಝ ಅಹಮದ್ ಅಬ್ಬಾಸ್‌]], [[K. V. ಸುಬ್ಬಣ್ಣ]]ನಂಥವರು ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ [[ನಂದಿಕರ್‌]], ಮಯ್ಸೂರಿನ್ ರಂಗಾಯಣ್ [[ನೀನಾಸಂ]] ಮತ್ತು [[ಪೃಥ್ವಿ ಥಿಯೇಟರ್‌]]ಎಂಬ ಕೆಲವು ರಂಗ ತಂಡಗಳು ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿವೆ. (ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಬೆನಕ, ಸಂಕೇತ್, ಕಲಾಗಂಗೋತ್ರಿ, ನಟರಂಗ, ಪ್ರಯೋಗರಂಗ ಮುಂತಾದವು) == ದೃಶ್ಯಕಲೆ == {{Main|Indian art}} === ಚಿತ್ರಕಲೆ === {{Main|Indian painting}} [[ಚಿತ್ರ:Meister des Mahâjanaka Jâtaka 001.jpg|thumb|ಅಂಜತ ಗುಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತಕ ಕಥೆಗಳು]] ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು [[ಪ್ರಾಗೈತಿಹಾಸಿಕ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಂಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿರುವ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗುರ್ತಿಸಬಹುದು. [[ಪೆಟ್ರೋಗ್ಲಿಪ್‌]] ಅಥವಾ ಕಲ್ಲಿನ ಕೆತ್ತನೆಗಳು [[ಭೀಮ್‌ಬೇಟ್ಕ]] ಎಂಬ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿದ್ದು, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಶಿಲಾಯುಗಷ್ಟು ಪುರಾತನದ್ದಾಗಿವೆ. ಡರಾಗ್‌ನ ಪುರಾತನ ಪಠ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮತ್ತು ಉಪಾಖ್ಯಾನ ರೂಪದ ವಿಚಾರಗಳು, ಮನೆಯ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರ ಮತ್ತು ಅತಿಥಿಗಳು ತಂಗುವ ಕೊಠಡಿಯ ಒಳಾಂಗಣವನ್ನು ಚಿತ್ರಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸುವುದು ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನೆಗೆಲಸವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. [[ಅಜಂತ]], [[ಬಾಗ್‌]], [[ಎಲ್ಲೋರ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಟ್ಟನವಾಸಲ್‌]]ನ ಗುಹಾಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯ ಚಿತ್ರಗಳು ಆಗಿನ ಜನರ ಪ್ರಕೃತಿ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ರುಜುವಾತಾಗಿ ನಿಂತಿವೆ. ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕಲೆ ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಜೈನರಿಂದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಗೊಂಡಿದೆ. ಹೊಸದಾಗಿ ಮಾಡಲಾದ ವರ್ಣಮಯ ಮನೆಯ ಹೊರಾಂಗಣ ಅಲಂಕಾರ ([[ರಂಗೋಲಿ]]) ಇಂದಿಗೂ ಭಾರತೀಯರ ಮನೆಯ ಹೊಸಲಿನಿಂದ ಹೊರಗೆ ಅಡಿಯಿಟ್ಟರೆ ಕಾಣುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ದೃಶ್ಯ. [[ರಾಜ ರವಿ ವರ್ಮ]] ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪ್ರಾಚೀನ ಚಿತ್ರಕಾರರಲ್ಲೊಬ್ಬ. [[ಮಧುಬನಿ ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ಮೈಸೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ರಜಪೂತ ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ತಂಜಾವೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ಮೊಘಲ್‌ ಚಿತ್ರಕಲೆ]]-ಇವು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಕಾರಗಳು. ಅದೇ ರೀತಿ [[ನಂದಲಾಲ್‌ ಬೋಸ್‌]], [[M. F. ಹುಸೇನ್]], [[S. H. ರಾಝಾ]], [[ಗೀತಾ ವಧೇರಿ]], [[ಜೈಮಿನಿ ರಾಯ್‌]] ಮತ್ತು B.ವೆಂಕಟಪ್ಪ<ref name="venka">ಕಾಮತ್‌(2003), ಪುಟ 283</ref> ಕೆಲವು ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದರು. ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರಕಾರರಲ್ಲಿ ಅತುಲ್‌ ದೋಡಿಯಾ, ಬೋಸ್ ಕೃಷ್ಣಮಾಚಾರಿ ದೇವಜ್ಯೋತಿ ರೇ ಮತ್ತು ಶಿಬು ನಟೇಶನ್‌ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವರು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯಲ್ಲಿ ನವಯುಗದ ಹರಿಕಾರರು. ಇದೇ ವೇಳೆ ವಿಶ್ವ ಚಿತ್ರಕಲಾ ಕ್ಷೇತ್ರ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಮಿಲನಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಈ ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದರು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. [[ಮುಂಬಯಿ]]ನಲ್ಲಿರುವ [[ಜಹಾಂಗೀರ್‌ ಆರ್ಟ್‌ ಗ್ಯಾಲರಿ]] ಮತ್ತು [[ಮೈಸೂರು ಅರಮನೆ]] ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರ ಕಲೆಯ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿವೆ. === ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ === {{Main|Sculpture in India}} [[ಚಿತ್ರ:Lakshman Temple 3.jpg|thumb|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಕುಜುರಾಹೋ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ಶಿಲ್ಪಕೃತಿಗಳು.]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಶಿಲ್ಪಕಲೆ]]ಯ ಪ್ರಾಚೀನತೆ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ಕಲ್ಲಿನ ಮತ್ತು ಕಂಚಿನ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಈ ಅಮಶವನ್ನು ಪುಷ್ಟೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. [[ಹಿಂದೂ]], [[ಬೌದ್ಧ]], ಮತ್ತು [[ಜೈನ]] ಧರ್ಮಗಳು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದಂತೆ, ಭಾರತ ಅತ್ಯಂತ ಜಟಿಲವಾದ [[ಕಂಚಿನ]] ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಅಜಂತ, [[ಎಲ್ಲೋರ]] ಗಳಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಬೃಹತ್‌ ಗುಹಾ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟಿಗೆ ಆಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೇ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಾಮಗ್ರಿ ಬಳಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಬೃಹತ್‌ ಗಾತ್ರದ ಅಖಂಡ ಬಂಡೆಗಳನ್ನು ಕೊರೆದು ಈ ಚಿತ್ತಾಕರ್ಷಕ ದೇಗುಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ವಾಯವ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ಗಾರೆ]], [[ಪದರ ಶಿಲೆ]], ಅಥವಾ [[ಜೇಡಿ ಮಣ್ಣು]]ಗಳಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿರುವ ಶಿಲ್ಪಗಳು, ಭಾರತದ ಮತ್ತು [[ಹೆಲೆನೆಸ್ಟಿಕ್‌]] ಶೈಲಿಯ ಬಲವಾದ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ, ಅಥವಾ ಬಹುಶಃ [[ಗ್ರೀಕೋ-ರೋಮನ್]] ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಭಾವವನ್ನೂ ಇವು ತೋರ್ಪಡಿಸುತ್ತಿವೆ. [[ಮಥುರಾ]]ದ ನಸುಗೆಂಪು ಬಣ್ಣದ [[ಮರಳು ಶಿಲೆಯ]] ಶಿಲ್ಪಗಳು ಬಹುತೇಕ ಇದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾದವು. [[ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ]] (4ರಿಂದ 6ನೇ ಶತಮಾನ) ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆಗಾರಿಕೆ ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿತು. ಈ ಕಾಲದ ಶಿಲ್ಪ ಕೃತಿಗಳು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನೂ, ನೈಪುಣ್ಯತೆಯನ್ನೂ ಪಡೆದವು. ಈ ಶೈಲಿಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಇತರೆ ಭಾಗದ ಶೈಲಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲೆಯ ಉದಯಕ್ಕೆ ನೆರವಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೆ ಇದೇ ಶೈಲಿಗಳು ಆಗ್ನೇಯ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡು ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆಗೆ ಅಮೂಲ್ಯ ಕೊಡುಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವು. === ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ === {{Main|Indian architecture}} [[File:UmaidBhawan Exterior 1.jpg|thumb|left|ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್ ಖಾಸಗಿ ನಿವಾಸಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ರಾಜಾಸ್ತಾನದ ಉಮಾಯಿದ್‌ ಭವನ. <ref>ಉಮಾಯಿದ್ ಭವನ್ ಅರಮನೆ, ಜೋಧ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ ಉಮಾಯಿದ್ ಭವನ ಜನಪ್ರಿಯ ಅರಮನೆ ತಂಗುದಾಣ</ref>]] ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ, ದೇಶ ಮತ್ತು ಕಾಲದ ಬಹುಮುಖೀ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹೊಸ ಮಾದರಿಯಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮ ಹಲವು ಅಮೋಘ ವಾಸ್ತುಕೃತಿಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಈ ನಿರ್ಮಾಣ ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ತನ್ನ ನಿರಂತರತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೂಲ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರೀಕತೆಯಲ್ಲಿ (2600-1900 BCE) ಕಂಡುಬಂದಿದೆ.ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಯೋಜಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮನೆ ಹಾಗೂ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಸುವ್ಯಕ್ತ. ಈ ನಗರಗಳ ರಚನೆ ಹಾಗೂ ಬಡಾವಣೆಯ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದಂತೆ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ. [[ಮೌರ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಗುಪ್ತ]] ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಹಾಗೂ ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಅಜಂತಾ]] [[ಎಲ್ಲೋರ]]ಗುಹೆಗಳು ಮತ್ತು [[ಸಾಂಚಿ]][[ಸ್ತೂಪ]]ವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಆನಂತರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನ]] [[ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, ಬೇಲೂರು|ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ]] , [[ಹಳೇಬೀಡು|ಹಳೇಬೀಡಿನ]] [[ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ|ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ]], [[ಸೋಮನಾಥಪುರ|ಸೋಮನಾಥಪುರದ]] ಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, [[ತಂಜಾವೂರು|ತಂಜಾವೂರಿನ]] [[ಬೃಹದೀಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ|ಬೃಹದೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ]], [[ಕೊನಾರ್ಕ್|ಕೊನಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯ]], [[ಶ್ರೀರಂಗಂ|ಶ್ರೀರಂಗಂನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ]], ಹಾಗೂ ಭಟ್ಟಿಪ್ರೊಲುವಿನಲ್ಲಿರುವ [[ಬುದ್ಧ]] [[ಸ್ತೂಪ]] (ಚಿನ್ನ ಲಂಜ ದಿಬ್ಬ ಮತ್ತು ವಿಕ್ರಮಾರ್ಕ ಕೋಟ ದಿಬ್ಬ) [[ಆಂಗ್‌ಕೋರ್‌ ವಾಟ್‌]], ಬೋರೋಬುದೂರ್‌ ಮತ್ತು ಇತರೆ [[ಬೌದ್ಧ]] ಹಾಗೂ [[ಹಿಂದೂ]] ದೇವಾಲಯಗಳು, ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪಾರಂಪರಿಕ ಹಿಂದೂ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಹೋಲುತ್ತಿದ್ದು, ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. [[ಚಿತ್ರ:New Delhi Temple.jpg|right|thumb|200px|ದೆಹಲಿಯ ಅಕ್ಷರಧಾಮ-ಇದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್‌ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯ.]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರ|ವಾಸ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪಾರಂಪರಿಕ ಶೈಲಿ [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶು]] ಶೈಲಿಯ ಭಾರತೀಯ ರೂಪವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಇಲ್ಲಿನ ನಗರ ಯೋಜನೆ, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ದಕ್ಷತೆಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಯಾವ ಶೈಲಿ ಮೊದಲಿನದುದು ಎಂಬುದು ಇನ್ನೂ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಎರಡರ ನಡುವೆ ಸಾಮ್ಯತೆಗಳಿರುವುದಂತೂ ಸುಸ್ಪಷ್ಟ. [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶು]] ಶೈಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ವಾಸ್ತು ಮತ್ತು [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶುಗಳ]] ನಡುವೆ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇದ್ದರೂ, ವಾಸ್ತು, ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿಯ ([[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ದಲ್ಲಿ ಜೀವಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ [[ಪ್ರಾಣ]] ಮತ್ತು [[ಚೈನೀಸ್ ಭಾಷೆ|ಚೈನೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಚಿ [[ಜಪಾನೀಸ್ ಭಾಷೆ|ಜಾಪನೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ]]ಕಿ) ಹರಿವನ್ನು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಮನೆಬಳಕೆಯ ಯಾವ ಯಾವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಯಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಇಡಬೇಕು, ಯಾವ ಕೊಠಡಿ ಯಾವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರಬೇಕು, ಎಂಬ ವಿವರಗಳ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಇದು ಫೆಂಗ್‌ ಶುಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗುತ್ತದೆ. ಪಶ್ಚಿಮದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್‌ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಹೊಸ ಧರ್ಮವೊಂದರ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿದಂತಾಯಿತು. [[ಫತೇಪುರ್ ಸಿಕ್ರಿ|ಫತೇಪುರ್‌ ಸಿಕ್ರಿ]], [[ತಾಜ್ ಮಹಲ್|ತಾಜ್ ಮಹಲ್‌]], [[ಗೋಲ ಗುಮ್ಮಟ]], [[ಕುತುಬ್ ಮಿನಾರ್]], [[ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ|ದೆಹಲಿಯ ಕೆಂಪುಕೋಟೆ]] ಮುಂತಾದವು ಈ ಯುಗದ ರಚನೆಗಳು. ಇವು ಆಗಾಗ್ಗೆ ರೂಢಿಗತ ಮಾದರಿಯ ಸಂಕೇತಗಳಂತೆ ಬಳಕೆಯಾಗಿವೆ. [[ಇಂಡೋ-ಸಾರ್ಸೆನಿಕ್‌]] ಶೈಲಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಗೋಥಿಕ್‌ ಶೈಲಿಗಳಂತಹ ಇತರೆ ಹಲವು ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಸಾಹತು ಆಳ್ವಿಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿತ್ತು. [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮೆಮೊರಿಯಲ್‌]] ಅಥವಾ [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಟಿರ್ಮಿನಸ್‌]] ಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಸರಣವು ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯು ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಮುಂದಿನ ಎತ್ತರದ ಭಾಗ ಅಥವಾ [[ಸ್ತೂಪ]], ದೇವಾಲಯದ ಶೃಂಗ ಅಥವಾ [[ಶಿಖರ]], ದೇವಾಲಯದ ಗೋಪುರ ಅಥವಾ [[ಪಗೋಡ]] ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ದ್ವಾರ ಅಥವಾ [[ತೋರಣ]] ಮುಂತಾದ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಏಷಿಯನ್‌ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣಗಳು [[ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ]] ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ವಾಸ್ತುರಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ದೇವಾಲಯದ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಶೃಂಗ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಮಾನಂ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ದೇವಾಲಯಗಳ ದ್ವಾರ ಅಥವಾ [[ಗೋಪುರ]] ತನ್ನ ಸಂಕೀರ್ಣತೆ ಮತ್ತು ಭವ್ಯತೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಸಮಕಾಲೀನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಹಲವಾರು ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ನಗರಗಳು ಅತ್ಯಂತ ದಟ್ಟವಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ಜನ ನಿಬಿಡತೆಯಿಂದಲೂ ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತಿವೆ. ಮುಂಬಯಿನ [[ನಾರಿಮನ್ ಪಾಯಿಂಟ್, ಮುಂಬಯಿ|ನಾರಿಮನ್‌ ಪಾಯಿಂಟ್‌]] ತನ್ನ [[ಆರ್ಟ್ ಡೆಕೋ]] ಮಾದರಿಯ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. [[ಲೋಟಸ್‌ ಟೆಂಪಲ್‌]](ಕಮಾಲಾಕೃತಿಯ ದೇವಾಲಯ) ಮತ್ತು [[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಘಡದಂತಹ]] ಯೋಜಿತ ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣ ಭಾರತದ ಆಧುನಿಕ ನಗರ ವಾಸ್ತುರಚನೆಯ ಇತ್ತೀಚಿನ ಗಮನಾರ್ಹ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಾಗಿವೆ. == ವಿಹಾರ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡೆ == {{Main|Sports in India}} {{see also|kabaddi|Indian chess}} [[ಚಿತ್ರ:Kerala boatrace.jpg|thumb|right|ಓಣಮ್‌ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪಾತನಮ್‌ತಿಟ್ಟ ಬಳಿಯ ಅರಣ್ಮೂಲದಲ್ಲಿರುವ ಪಂಬಾ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಸ್ನೇಕ್‌ ಬೋಟ್‌ ಸ್ಪರ್ಧೆ.]] ವಿಹಾರ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಹಲವಾರು ಕ್ರೀಡೆಗಳು ವಿಕಾಸ ಹೊಂದಿವೆ. ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಆಧುನಿಕ ಮಾರ್ಷಲ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಎಂಬುದು ಭಾರತದ ಪ್ರಾಚೀನ ಕ್ರೀಡೆ ಎಂದೂ, ಸಮರ ಕಲೆಗಳು ವಿದೇಶಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಾರವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದು ಕೆಲವರ ನಂಬಿಕೆ. ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಆಡುವ [[ಕಬಡ್ಡಿ]] ಮತ್ತು [[ಗಿಲ್ಲಿ-ದಂಡ]]ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದೇಶೀಯ ಕ್ರೀಡೆಗಳು. [[ಬ್ರಿಟಿಷರ]] ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾದ [[ಫೀಲ್ಡ್‌ ಹಾಕಿ]], [[ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ (ಸಾಕರ್‌)]] ಹಾಗೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕ್ರಿಕೆಟ್‌]] ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಕ್ರೀಡೆಗಳು ಈಗ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಫೀಲ್ಡ್‌ ಹಾಕಿ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲಿ ಇಡೀ [[ಉಪಖಂಡ]]ದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆ. ಇದು ಮನರಂಜನೆಯ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿಯೂ ವೃತ್ತಿಪರವಾಗಿಯೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿದೆ. ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಭಾರತ ಮತ್ತು [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]]ಗಳ ನಡುವೆ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಬಂಧ ವೃದ್ದಿಗೂ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ತಂಡಗಳು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಎದುರುಬದರಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು ಎರಡೂ ತಂಡಗಳ ವೀಕ್ಷಕರನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾವೋದ್ರಿಕ್ತರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ. [[ಪೋಲೋ]]ಕೂಡ ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆ. [[‌]],ಚದುರಂಗ(=ಚೆಸ್‌) [[ಹಾವು ಏಣಿ ಆಟ]], [[ಇಸ್ಪೀಟ್‌ ಆಟ]], [[ಕೇರಮ್‌]], [[ಬ್ಯಾಡ್‌ಮಿಂಟನ್‌]] ಗಳು ಜನಪ್ರಿಯ ಒಳಾಂಗಣ ಮತ್ತು ಹೊರಾಂಗಣ ಕ್ರೀಡೆಗಳು. ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚೆಸ್‌ ಕ್ರೀಡೆ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ. ಶಕ್ತಿಯುತವೂ ಮತ್ತು ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷವಾದ ಕ್ರೀಡೆಗಳೂ ಕೂಡ [[ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿವೆ. [[ವ್ಯಾಯಾಮಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ತೂಕ]], [[ಆಟದ ಗೋಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಪಗಡೆಯಾಟ]]ದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ದಾಳ-ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನರು [[ದ್ವಿಚಕ್ರ ರಥದ ಓಟ]], [[ಬಿಲ್ಲು]], [[ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ]], [[ಯುದ್ಧ ತಂತ್ರಗಳು]], [[ಕುಸ್ತಿ]], [[ಭಾರ ಎತ್ತುವ ಸ್ಪರ್ಧೆ]], [[ಬೇಟೆ]], [[ಈಜು]] ಮತ್ತು [[ಓಟದ ಸ್ಪರ್ಧೆ]] ಮುಂತಾದ ಕ್ರೀಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. == ಜನಪ್ರಿಯ ಮಾಧ್ಯಮ == === ದೂರದರ್ಶನ === {{main|Television in India}} {{See also|List of Indian television stations}} ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ 1959ರಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣೋದ್ಧೇಶದ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಸಿಗ್ನಲ್‌ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೂರದರ್ಶನ ಸೇವೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು.<ref name="tvhistory">{{cite web | url =http://www.indiantelevision.com/indianbrodcast/history/historyoftele.htm | title =A Snapshot of Indian Television History | work = | pages = | publisher =Indian Television Dot Com Pvt Ltd | language = | accessdate = 2006-06-01 }}</ref> ಭಾರತೀಯ ಕಿರುತೆರೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ಆರಂಭಗೊಂಡಿದ್ದು 1970ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ [[ದೂರ್‌ದರ್ಶನ್‌]] ಎನ್ನುವ ಸರ್ಕಾರಿ ಒಡೆತನದ ಒಂದೇ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾನೆಲ್‌ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು. 1982ರಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಏಷಿಯನ್‌ ಗೇಮ್ಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರಸಾರದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯಾಯಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಭಾರತ ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ವರ್ಣದಲ್ಲಿ ನೋಡಿತು. [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತ]]ಸರಣಿಗಳು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಟಿವಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು. 1980ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದ ವೇಳೆಗೆ ಜನರು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಂತ ಟಿವಿ ಖರೀದಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಒಂದು ಟಿವಿ ಚಾನೆಲ್‌ ಇದ್ದರೂ, ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿ ಪೂರಣತಾ ಬಿಂದುವನ್ನು ತಲಪಿತು. ಹೀಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತೊಂದು ಚಾನೆಲ್ ಆರಂಭಿಸಿ, ದಿನದ ಅರ್ಧ ಭಾಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಸಾರವನ್ನೂ ಉಳಿದರ್ಧ ಭಾಗ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೂ ಚಾಲನೆ ನೀಡಿತು. DD 2 ಎನ್ನಲಾಗಿದ್ದ ಈ ಚಾನೆಲ್‌ ಅನ್ನು ನಂತರ DD ಮೆಟ್ರೋ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಎರಡೂ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು ಭೌಮಿಕವಾಗಿ (ಆಂಟೆನಾಗಳ ಮೂಲಕ) ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. 1991ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ದೂರದರ್ಶನ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಉದಾರೀಕರಣಗೊಳಿಸಿ [[ಕೇಬಲ್‌ ಟೆಲಿವಿಷನ್‌]] ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿತು. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಲಭ್ಯವಿದ್ದ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳವಾಯಿತು. ಇಂದು ಭಾರತೀಯ ಬೆಳ್ಳಿ ತೆರೆ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಮವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದು, ಎಲ್ಲ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಸಾವಿರಾರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿವೆ. ಕಿರುತೆರೆ ನೂರಾರು ಜನಪ್ರಿಯ ನಟರನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದು, ಇವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಗೃಹ ಅಥವಾ ಕುಟುಂಬ ಕೇಂದ್ರಿತ TV ಧಾರಾವಾಹಿಗಳು, ಗೃಹಿಣಿಯರು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗಸ್ಥ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ವಿಪರೀತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗದ ಪುರುಷರಲ್ಲೂ ಇವು ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿವೆ. ಕೆಲವು ನಟರು ಇವುಗಳನ್ನು ಬಾಲಿವುಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ TV ಉದ್ಯಮದ ಹಾಗೆ ಭಾರತೀಯ TV ಕ್ಷೇತ್ರ ಕೂಡ ಒಂದೇ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವು ಚಾನೆಲ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಾರ್ಟೂನ್‌ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌, ನಿಕೆಲೋಡಿಯನ್ ಮತ್ತು [[MTV ಇಂಡಿಯಾ]] === ಚಲನಚಿತ್ರ === {{Main|Cinema of India}} [[ಚಿತ್ರ:Bollywood dance show in Bristol.jpg|thumb|ಬಾಲಿವುಡ್‌ ನೃತ್ಯದ ಚಿತ್ರೀಕರಣ]] [[ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ [[ಮುಂಬಯಿ]] ಮೂಲದ ಹಿಂದಿ [[ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ]] [[ಬಾಲಿವುಡ್‌]] ಎಂಬ ಅನೌಪಚಾರಿಕ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಸಿನಿಮಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು ([[ಬಂಗಾಳಿ]], [[ಕನ್ನಡ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]], [[ಮರಾಠಿ]], [[ತಮಿಳು]] ಮತ್ತು [[ತೆಲುಗು]]) ವಿಸ್ತಾರವಾದ [[ಭಾರತೀಯ ಸಿನಿಮಾ ಉದ್ಯಮ]]ವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ವೈವಿಧ್ಯಮಯಗೊಳಿಸಿವೆ. ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವ ಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವಾಗುವ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು [[ಚಿತ್ರ]]ಗಳು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುವ ಚಿತ್ಯೋದ್ಯಮ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿದೆ. ವಿಮರ್ಶಕರ ಅಪಾರ ಪ್ರಶಂಸೆಗೊಳಗಾದ ವಿಶ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಿನಿಮಾ ನಿರ್ದೇಶಕ-ನಿರ್ಮಾಪಕರನ್ನು ಭಾರತ ರೂಪಿಸಿದೆ. [[ಸತ್ಯಜಿತ್‌ ರೇ]], [[ರಿತ್ವಿಕ್ ಘಟಕ್‌]], [[ಗುರುದತ್‌]], [[K. ವಿಶ್ವನಾಥ್‌]], [[ಆದೂರ‍್ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣನ್‌]], [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾಸರವಳ್ಳಿ]], [[ಶೇಖರ‍್ ಕಪೂರ್‌]], [[ಹೃಶಿಕೇಶ್‌ ಮುಖರ್ಜೀ]], [[ಶಂಕರ್‌ ನಾಗ್]], [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡ್‌]], [[G. V. ಐಯ್ಯರ್‌]], ಮುಂತಾದವರನ್ನು ವಿಮರ್ಶಕರು ಕೊಂಡಾಡಿದವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು.(ನೋಡಿ [[ಭಾರತದ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು)]]). ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಬೆಳೆದಂತೆಯೂ,ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ನಾವು ಹತ್ತಿರವಾದಂತೆಯೂ, ವೀಕ್ಷಕರ ಅಭಿರುಚಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರದ ಕಥಾವಸ್ತು ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಣ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಗಳಾಗುತ್ತಿವೆ. ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನಾಯಿಕೊಡೆಗಳಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದಿರುವ ಮಲ್ಟಿಫ್ಲೆಕ್ಸ್‌ಗಳು (=ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು) ಸಿನಿಮಾ ಉದ್ಯಮದ ಆದಾಯ ಗಳಿಕೆಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿವೆ. == ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ == {{portal|India|Flag of India.svg}} * [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳು]] * [[ಭಾರತೀಯ ಊಟ ಅಥವಾ ಭೋಜನದ ರೀತಿನೀತಿಗಳು]] * [[ರಾಜ್ಯವಾರು ಭಾರತೀಯರ ಪಟ್ಟಿಗಳು]] * [[ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳು]] == ಆಕರಗಳು == {{reflist|2}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ == * {{cite book |last= Nilakanta Sastri|first= K.A.|title= A history of South India from prehistoric times to the fall of Vijayanagar|origyear=1955|year=2002|publisher= Indian Branch, Oxford University Press|location= New Delhi|isbn= 0-19-560686-8}} * {{cite book |last= Narasimhacharya|first= R|title= History of Kannada Literature|origyear=1988|year=1988|publisher= Asian Educational Services|location= New Delhi, Madras|isbn= 81-206-0303-6}} * {{cite book |last= Rice|first= B.L.|title= Mysore Gazatteer Compiled for Government-vol 1|origyear=1897|year=2001|publisher= Asian Educational Services|location= New Delhi, Madras|isbn= 81-206-0977-8}} * {{cite book |last= Kamath|first= Suryanath U.|title= A concise history of Karnataka: from pre-historic times to the present|origyear=1980|year= 2001|publisher= Jupiter books|location= Bangalore|oclc= 7796041|id= {{LCCN|809|0|5179}}}} * ವರ್ಮ, ಪವನ್‌ K . ''ಬೀಯಿಂಗ್‌ ಇಂಡಿಯನ್‌: ಇನ್‌ಸೈಡ್‌ ದಿ ರಿಯಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ'' . (ISBN 0-434-01391-9) * [[ಟುಲ್ಲಿ, ಮಾರ್ಕ್‌]]. ''ನೋ ಫುಲ್‌ ಸ್ಟಾಪ್ಸ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ '' . (ISBN 0-14-010480-1) * [[ನೈಪಾಲ್‌, V.S]]. ''[[India: A Million Mutinies Now]]'' [89] ಜರ್ಮನಿ (ISBN 0-7493-9920-1) * ಗ್ರಿಹಾಲ್ಟ್‌, ನಿಕಿ. ''ಇಂಡಿಯಾ - ಕಲ್ಚರ್‌ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌'' !: ಅ ಕ್ವಿಕ್ ಗೈಡ್‌ ಟು ಕಸ್ಟಮ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಎಟಿಕೆಟ್‌''. '' ''(ISBN 1-85733-305-5)'' * ಮಂಜಾರಿ ಉಯಿಲ್‌, ''ಫಾರಿನ್‌ ಇನ್‌ಫ್ಲೂಯೆನ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಕಲ್ಚರ್‌ (c.600 BC ಯಿಂದ AD 320ರವರೆಗೆ)'' , (ISBN 81-88629-60-X) == ಹೊರಗಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == * [http://www.namami.org/index.htm ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಇರುವ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌] * [http://www.culturopedia.com ಭಾರತದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಭಂಡಾರ] * [http://www.indiancultureonline.com Indiancultureonline.com - ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಚಿತ್ರಗಳು+ವಿಸ್ತೃತ ವಿವರಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191019105020/http://indiancultureonline.com/ |date=2019-10-19 }} * [http://www.sscnet.ucla.edu/southasia/Culture/culture.html ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಅವಲೋಕನ] * [http://www.kamat.com/indica/culture/ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪರಿಚಯ] {{Asia in topic|Culture of}} {{Life in India}} {{DEFAULTSORT:Culture Of India}} [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜ]] qww6eof9sv2gb9v851nmcrin0mtjonx 1248669 1248668 2024-10-25T13:02:17Z 2405:204:568D:F369:0:0:26E7:C0AD 1248669 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Kathakali of kerala.jpg|thumb|A ''[[Kathakali]]'' performer as [[Krishna]].]]'' ಪುರಾತನ [[ಇತಿಹಾಸ]], ಅನನ್ಯ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಚನೆ, ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜನ ಸಮುದಾಯ, ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳು, ಪ್ರಾಚೀನ ಪರಂಪರೆ ಹಾಗೂ ನೆರೆಹೊರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪ್ರಭಾವಗಳು '''ಭಾರತೀಯ [[ಸಂಸ್ಕೃತಿ]]''' ಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿವೆ. [[ಸಿಂಧೂತಟದ ನಾಗರೀಕತೆ|ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆ]] ಯಿಂದ ಆರಂಭಗೊಂಡ [[ಭಾರತೀಯ]] ಸಂಸ್ಕೃತಿ [[ವೇದಗಳು|ವೇದಗಳ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಸಾಧಾರಣ ವಿಕಸನ ಕಂಡಿತು. ಇದಾದ ನಂತರ [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ]] ಉನ್ನತಿ ಮತ್ತು ಅವನತಿ, [[ಸ್ವರ್ಣಯುಗ|ಸುವರ್ಣ ಯುಗ]], ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಭಾರತ ಅಧೀನವಾದದ್ದು ಹಾಗೂ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ [[ವಸಾಹತು]] ಆಳ್ವಿಕೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಈ ವಿಕಸನ ಮತ್ತಷ್ಟು ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು, [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಗಳು]], ಪದ್ಧತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಕಳೆದ ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಇದರ ಅನನ್ಯತೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳು ಮತ್ತು [[ಸಂಪ್ರದಾಯ|ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ]] ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ವಿಶ್ವದ ಇನ್ನಿತರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೂ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಆಳಿರುವ ಚೋಳ, ಹೊಯ್ಸಳ, ಚಾಲುಕ್ಯ, ಕದಂಬರು, ಗಂಗರು, ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರು ಕಲಾ ಜಗತ್ತಿಗೆ ನೀಡಿದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವು ಕಡಿಮೆಯಲ್ಲ ಅದರಲ್ಲಿ ಹಂಪಿಯ ಕಲ್ಲಿನ ರಥ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮೈಸೂರಿನರಮನೆ ಮುಂತಾದವುಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ದವಾಗಿವೆ (ಮೋಹನ್ ಜೆ 9 ನೆ ಎ ವಿಭಾಗ ಸಿರಿ ಸ್ಕೂಲ್) == ಧರ್ಮ == [[ಚಿತ್ರ:Maitreya_Buddha_the_next_Buddha.jpg|thumb|ಮೈತ್ರೇಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಮೀಪ ನೋಟ, ತಿಕ್ಸೆ ಮಾಂಟೆಸ್ಸೋರಿ, ಲಡಾಕ್‌, ಭಾರತಭಾರತ, ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮಗಳಂತಹ ಹಲವು ಧರ್ಮಗಳ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ.<ref>ಔಟ್‌ಸೋರ್ಸಿಂಗ್‌ ಟು ಇಂಡಿಯಾ ಬೈ ಮಾರ್ಕ್ ಕೊಬಾಯಾಶಿ-ಹಿಲರಿ</ref>]] {{main|Religion in India|Indian religions}} [[ಹಿಂದೂ]], [[ಬೌದ್ಧ]], [[ಜೈನ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಖ್]] ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಭಾರತ ಜನ್ಮ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ.<ref>[https://books.google.com/books?id=waVCqzL8b4kC&amp;pg=PA174&amp;dq=%22dharmic+religions%22+origin+india&amp;as_brr=3&amp;ei=-F3BSaztOo_AywTq5aCDBQ&amp;client=firefox-a ಫೈಂಡಿಗ್‌ ಲಾಸ್ಟ್‌ - ನಿಕ್ಕಿ ಸ್ಟ್ಯಾಫೋರ್ಡ್‌]</ref> ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಹಾಮ್‌ ಧರ್ಮಗಳ ನಂತರದ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಾನ ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ೩ನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಧರ್ಮವಾಗಿದ್ದು, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ ನಾಲ್ಕನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಎರಡೂ ಧರ್ಮದ ಒಟ್ಟು ಅನುಯಾಯಿಗಳು ೧.೪ ಶತಕೋಟಿಯನ್ನೂ ಮೀರುತ್ತಾರೆ. ಗಾಢ ಧರ್ಮ ನಿಷ್ಠ ಸಮುದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ [[ಭಾರತ]] ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಧಾರ್ಮಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯುಳ್ಳ ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಬಹುತೇಕ ಜನರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಧರ್ಮ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಸುಮಾರು ೮೦.೪%ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದವರು ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸುಮಾರು ೧೩.೪% ಭಾರತೀಯರು ಪಾಲಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="muslimreligion">{{cite web | url =http://www.censusindia.net/religiondata/Summary%20Muslims.pdf | title =Religions Muslim | format =[[PDF]] | publisher =Registrat General and Census Commissioner, India | accessdate =2006-06-01 | archive-date =2006-05-23 | archive-url =https://web.archive.org/web/20060523201648/http://www.censusindia.net/religiondata/Summary+Muslims.pdf | url-status =dead }}</ref> [[ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ|ಸಿಖ್‌ ಧರ್ಮ]] [[ಜೈನ ಧರ್ಮ]] ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮೀಯರು]] ಕೇವಲ ಭಾರತದಲ್ಲಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದ ನಾನಾ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶ್ವದೆಲ್ಲೆಡೆ ಇರುವ [[ಕ್ರೈಸ್ತ]], ಝೋರಾಷ್ಟ್ರಿಯನ್‌, [[ಯಹೂದಿ ಧರ್ಮ|ಯಹೂದ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಬಹಾಯಿ]] ಮತಗಳ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿರಳವಾದರೂ ಆ ಮತಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವರ್ಚಸ್ಸನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಭಾರತೀಯರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರೂ, ಅನ್ಯ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಗೆ ತಾವು ಸಹಿಷ್ಣುಗಳೆಂಬ ಸ್ವಯಂ ಘೋಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ನಾಸ್ತಿಕರು ಮತ್ತು ಆಜ್ಞೇಯತಾವಾದಿಗಳೂ ಕೂಡ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. == ಸಮಾಜ == === ಸ್ಥೂಲ ಪರಿಚಯ === ಮೇಕರ್‌ರ ಅಭಿಮತ. ಇಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಅವರ ಕರ್ತವ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಾನಮಾನ ತಿಳಿಸಿಕೊಡುವ ಕಾರ್ಯ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.<ref name="makar">{{cite book|title=An American's Guide to Doing Business in India|author=Eugene M. Makar|year=2007}}</ref> ದೇವರು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಅತೀತ ಶಕ್ತಿ ಬದುಕನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ಇವರ ನಂಬಿಕೆ ಇದನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಿದೆ.<ref name="makar" /> ಧರ್ಮದಂತಹ ಹಲವು ವಿಭಿನ್ನತೆಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೋಳು ಮಾಡಿದೆ. === ಕೌಟುಂಬಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ === {{main article|Hindu joint family|Arranged marriage in India|Women in India}} [[ಚಿತ್ರ:HinduBrideIndia.jpg|thumb|ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪಂಚಾಬಿ ಹಿಂದೂ ವಿವಾಹ ಮಹೋತ್ವವದಲ್ಲಿ ಸಿಂಗಾರಗೊಂಡ ವಧೂ]] ಭಾರತ ಹಲವು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂಬ ರೂಢಿಗತ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ತಂದೆ-ತಾಯಿ, ಅವರ ಮಕ್ಕಳು,ಮಕ್ಕಳ ಪತ್ನಿಯರು, ಮೊಮ್ಮಕ್ಕಳು, ಮರಿಮಕ್ಕಳು. ಪೀಳಿಗೆಗಳು ಹೀಗೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಹೋಗುವ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಪೀಳಿಗೆಯ ಜನ ಒಟ್ಟಿಗೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕುಟುಂಬದ ಅತ್ಯಂತ ಹಿರಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪುರುಷ ಈ ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ. ಇವನು ಕುಟುಂಬದ ಒಳಗೆ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದ ಎಲ್ಲ ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವವನೂ, ನೀತಿ-ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವವನೂ ಆಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಕುಟುಂಬದ ಇತರ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲರೂ ಇದಕ್ಕೆ ಬದ್ಧರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹ, ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಶತ ಶತಮಾನಗಳಿಂದಲೂ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಕೂಡ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಭಾರತೀಯರು ನಿಯೋಜಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ವಿವಾಹವಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ. ವಧೂ-ವರರ ಪೋಷಕರೂ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳೂ ಈ ವಿವಾಹವನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸುತ್ತಾರಾದರೂ, ವಧೂ-ವರರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೂ ಕೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>http://www.jamaica-gleaner.com/gleaner/20050215/life/life1.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081204082810/http://www.jamaica-gleaner.com/gleaner/20050215/life/life1.html |date=2008-12-04 }} ಪ್ರೇಮ ಮತ್ತು ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹಗಳು, ಕೀಶ ಷೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌</ref> ವಧೂ-ವರರ ವಯಸ್ಸು, ಎತ್ತರ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ (ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನ), [[ಜಾತಿ]] ಮತ್ತು [[ಜಾತಕ]] ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮುಂತಾದ ವಿಚಾರಗಳು ಒಪ್ಪಿಗೆಯಾದ ನಂತರವಷ್ಟೇ ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹಗಳು ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತವೆ. "ಈ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು: ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳಿಗೆ, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ವಿಚ್ಛೇದನದ ಪ್ರಮಾಣ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಧಃಪತನದ ಮುನ್ಸೂಚನೆ ಎನಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಆಧುನಿಕರು ಇದು ಸ್ತ್ರೀ ಸಬಲೀಕರಣದ ಹೊಸ ಹೆಜ್ಜೆ ಎಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ]]ವನ್ನು ೧೮೬೦ರಲ್ಲೇ ಕಾನೂನು ಬಾಹಿರ ಎಂದು ಕಾಯಿದೆ ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ, ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಈಗಲೂ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/1617759.stm BBC News | SOUTH ASIA | ಚೈಲ್ಡ್‌ ಮಾರಿಯೇಜಸ್‌ ಟಾರ್ಗೆಟೆಡ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ]</ref> UNICEFನ "ಸ್ಟೇಟ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್‌-2009" (=ವಿಶ್ವ ಮಕ್ಕಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ-2009) ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ೨೦ರಿಂದ ೨೪ರ ವಯೋಮಾನದ ೪೭%ನಷ್ಟು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯರು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ವಯಸ್ಸಾದ ೧೮ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲೇ ವಿವಾಹವೆಂಬ ವಿಧಿಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ೫೬%ನಷ್ಟಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.unicef.org/sowc09/docs/SOWC09_Table_9.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-06-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090619111412/http://www.unicef.org/sowc09/docs/SOWC09_Table_9.pdf |url-status=dead }}</ref> ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹಗಳಲ್ಲಿ ೪೦%ನಷ್ಟು ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಈ ವರದಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.hindu.com/2009/01/18/stories/2009011855981100.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-01-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090127015155/http://www.hindu.com/2009/01/18/stories/2009011855981100.htm |url-status=dead }}</ref> ಭಾರತೀಯರ ಹೆಸರುಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, [[ನಾಮಕರಣ]] ಮಹೋತ್ಸವಗಳ ವಿಧಾನವೂ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯರ ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಜಾತಿಯ ಪ್ರಭಾವ ಸಾಕಷ್ಟಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಇಲ್ಲಿನ ಹೆಸರುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಧರ್ಮ ಇಲ್ಲವೇ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಿಂದ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯರು ವ್ಯಾಪಕ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸ್ತ್ರೀ ಪುರುಷರಿಬ್ಬರೂ ಕಾನೂನಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸರಿಸಮಾನರಾಗಿದ್ದರೂ ಮತ್ತು ಲಿಂಗ ಸಮಾನತೆಯ ಧೋರಣೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದ್ದರೂ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಸ್ತ್ರೀ ಪುರುಷರಿಬ್ಬರೂ ಭಿನ್ನವಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಗೃಹಕೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಫಲವಿಲ್ಲದ ಸಮುದಾಯ ಸೇವಾಕಾರ್ಯಗಳಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="makar" /> ಇಂಥ ಅಲ್ಪ ಭಾಗೀದಾರಿಕೆಗೆ ಹಲವಾರು ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾರಣಗಳಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಿಂಬಿಸಲು ಸುದ್ದಿ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ನೀಡುವ ಸಮಯ ಕೇವಲ ೭-೧೪%ಮಾತ್ರ.<ref name="makar" /> ಬಹುತೇಕ ಭಾರತೀಯ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಗೆ ತನ್ನದೇ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಆಸ್ತಿ-ಪಾಸ್ತಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ರೂಪಿಸಲಾಗಿರುವ ಕಾನೂನುಗಳು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಜಾರಿಯಾಗದ ಕಾರಣ ಆಸ್ತಿ-ಪಾಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಅವಳಿಗೆ ಸಲ್ಲಬೇಕಾದ ಭಾಗ ಸಲ್ಲುತ್ತಿಲ್ಲ.<ref name="carol_chronic">{{cite web |title=Chronic Hunger and the Status of Women in India |url=http://www.thp.org/reports/indiawom.htm |author=Carol S. Coonrod |month=June |year=1998 |accessdate=2006-12-24 |archive-date=2014-09-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140910220125/http://www.thp.org/reports/indiawom.htm |url-status=dead }}</ref> ಹಲವು ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಗಿಯರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ತಾರತಮ್ಯಕ್ಕೆ ಈಡಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಇವರು ರಕ್ತಹೀನತೆ ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ನರಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref name="un_women_free_equal" /> ಇವರು ಇಂದಿಗೂ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ''[[ಫೆಮಿನಾ]]'' , ''[[ಗೃಹಶೋಭಾ]]'' ಮತ್ತು ''ವುಮನ್ಸ್‌ ಎರಾ'' ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಿ ಮಹಿಳಾ ನಿಯತಕಾಲಿಕಗಳು. === ಪ್ರಾಣಿ ವೈವಿಧ್ಯ === [[ಚಿತ್ರ:Cowmeenakshi.jpg|thumb|ಚೆನ್ನೈನ ಕಪಾಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಚಿತ್ತಾಕರ್ಷಕ ಗೋಪುರದಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿರುವ ಹಸುಗಳ ವಿಗ್ರಹಗಳು.]] {{see also|Wildlife of India|Animal husbandry in India|Cattle in religion}} ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಭೇಧವೂ]] ಕೂಡ ಭಾರತಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಕಾಡಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಬಹಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯ ಹೆಸರೆಂದರೆ ಜಂಗಲ್‌. [[ವಸಾಹತು|ವಸಾಹತುವಾದಿ]] ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ರು ಈ ಪದವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಭಾಷೆಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ರುದ್‌ಯಾರ್ಡ್ ಕಿಪ್ಲಿಂಗ್‌]] ಬರೆದ ''[[ದಿ ಜಂಗಲ್‌ ಬುಕ್‌]]'' ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿನ ಪುಸ್ತಕದಿಂದಾಗಿ ಈ ಪದ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ''[[ಪಂಚತಂತ್ರ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಜಾತಕ ಕಥೆಗಳು]]'' ಸೇರಿದಂತೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ನೀತಿಕಥೆಗಳ ಅಥವಾ ಕಲ್ಪಿತ ಕಥೆಗಳಿಗೆ ಭಾರತದ ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಪಂಚ ಕಥಾ ವಸ್ತುವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹಸು]] ''ಅಹಿಂಸೆಯ ಪ್ರತೀಕ'' , ಇದನ್ನು ಮಾತೃದೇವತೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಹಸುವಿಗೆ ಕಾಮಧೇನು ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿದೆ, ಉತ್ತಮ ಭವಿಷ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನ ಸಂಕೇತವಾದ ಹಸುವಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಪೂಜ್ಯ ಸ್ಥಾನ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಹಸುವನ್ನು ಪವಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. ಹಸುವಿಗೆ ಮೇವು ಹಾಕುವುದೂ ದೇವರ ಪೂಜೆಯ ಒಂದು ವಿಧಾನ ಎಂದು ಬಗೆಯಲಾಗಿದೆ. === ನಮಸ್ತೆ === ''ನಮಸ್ತೆ'' , ''ನಮಸ್ಕಾರ್‌'' ಅಥವಾ ''ನಮಸ್ಕಾರಮ್‌'' ಎನ್ನುವ ಪದಗಳು ವಿನಯಪೂರ್ವಕ ಅಥವಾ ಗೌರವ ಸಂಬೋಧನೆಯ ಪ್ರತೀಕಗಳಾಗಿ [[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ]]ದ ಜನರ ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ನಮಸ್ಕಾರ್‌ ಪದ ನಮಸ್ತೆ ಪದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಔಪಚಾರಿಕವಾದದ್ದು. ಆದರೆ ಈ ಎರಡೂ ಪದಗಳು ವಿನಮ್ರ ಗೌರವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಹಿಂದೂ, [[ಜೈನ]] ಮತ್ತು [[ಬೌದ್ಧ]] ಸಮುದಾದಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಜನ ಈ ಪದಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡದಾಚೆಗೂ ಕೆಲವರು ಇವನ್ನು ಬಳಸುವುದುಂಟು. ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಲಖಿತ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಆಡುಭಾಷೆಯ ಮೊದಲ ನುಡಿಯಾಗಿ ನಮಸ್ಕಾರ್‌ ಅಥವಾ ನಮಸ್ಕಾರ ಪದ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡೂ ಕೈಗಳು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬಂಧಿಸಿರುವ ಚಿಹ್ನೆ ನಿರ್ಗಮನದ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಮೌನವಾಗಿ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. "ನನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಕಾಶ ನಿನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಭೆಯನ್ನು ಬೆಳಗುತ್ತದೆ" ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಯೋಗ ಶಿಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಮಧ್ಯೆ ನಮಸ್ತೆ ಪದ ಪರಸ್ಪರ ವಿನಿಮಯವಾಗುತ್ತದೆ. "ನಾನು ನಿನಗೆ ಬಾಗುತ್ತೇನೆ ಅಥವಾ ಶರಣಾಗುತ್ತೇನೆ" ಎಂಬುದೇ ಇದರ ಪದಶಃ ಅರ್ಥ. [[ತಲೆಬಾಗು]], [[ಪ್ರಣಾಮ]], ಪೂಜ್ಯ [[ವಂದನೆ]], ಮತ್ತು [[ಗೌರವ]] (te): ಎಂಬೆಲ್ಲ ಅರ್ಥ ಕೊಡುವ ನಮಸ್ಕಾರ ನಮಸ್‌ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದದಿಂದ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೊಂದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Oil lamp on rangoli.jpg|thumb|ರಂಗೋಲಿ ಬಿಡಿಸಿ, ದೀಪ ಬೆಳಗಿಸಿ ಬೆಳಕಿನ ಹಬ್ಬ ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.]] === ಹಬ್ಬಗಳು === {{main article|Festivals in India}} ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಬೀಡಾಗಿರುವ ಭಾರತದ್ದು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಹಲವು ಹಬ್ಬ-ಹರಿದಿನಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ದಿನಾಚರಣೆ, [[ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ (ಭಾರತ)|ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ]] ಮತ್ತು [[ಗಾಂಧಿ ಜಯಂತಿ]], ಇವು ಭಾರತದ ಘೋಷಿತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಬ್ಬಗಳು. ಇವುಗಳನ್ನು ಶ್ರದ್ಧೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಹಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಅಲ್ಲಿನ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳೀಯ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನೂ ಆಚರಿಸುತ್ತವೆ. ''[[ದೀಪಾವಳಿ]]'' , ''[[ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ]]'' , ''[[ದುರ್ಗಾ ಪೂಜಾ,]]'' ''[[ಹೋಳಿ]]'' , ''[[ರಕ್ಷಾಬಂಧನ]]'' ಮತ್ತು ''[[ದಸರಾ]]'' -ಇವು ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ಧಾರ್ಮದ ಹಬ್ಬಗಳು. ''[[ಸಂಕ್ರಾಂತಿ]]'' , ''[[ಪೊಂಗಲ್‌]]'' ಮತ್ತು ''[[ಓಣಮ್‌|ಓಣಮ್]]'' ಹಬ್ಬಗಳು ಸಮೃದ್ಧತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ [[ಸುಗ್ಗಿ ಕುಣಿತ|ಸುಗ್ಗಿಯ ಹಬ್ಬಗಳೆಂದು]] ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮೀಯರು ಆಚರಿಸುವ ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹಬ್ಬಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲುಂಟು. ಮಹತ್ವದ ಹಬ್ಬವೆನಿಸಿರುವ ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಹಿಂದೂ, ಸಿಖ್‌, ಜೈನ ಧರ್ಮೀಯರು ಆಚರಿಸಿದರೆ, ''[[ಬುದ್ಧ ಪೂರ್ಣಿಮ|ಬುದ್ಧ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯನ್ನು]]'' ಜೈನ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧರು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮುಸ್ಲಿಂ ಹಬ್ಬಗಳಾದ ''[[ಈದ್-ಉಲ್-ಫಿತರ್|ಈದ್-ಉಲ್‌-ಫಿತರ್]]'' ‌, ''[[ಈದ್ ಅಲ್‌-ಅಧಾ]]'' ಮತ್ತು ''[[ರಂಜಾನ್]]'' ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಮುಸ್ಲಿಂ ಬಾಂಧವರು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದ ಪೂರ್ವ ದಿಕ್ಕಿನ ಗಡಿರಾಜ್ಯವಾದ ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಜೈರೋ ಕಣಿವೆಯ ಅಪಾಟಾನಿಸ್‌ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನ ಆಚರಿಸುವ ದ್ರೀ ಹಬ್ಬ ಭಾರತದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲೊಂದಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಮೆರಗು ನೀಡಿದೆ. == ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ == {{Main|Cuisine of India}} [[ಚಿತ್ರ:Indiandishes.jpg|thumb|ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾರತೀಯ ಪಲ್ಯ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಅಡುಗೆಗಳು]] ವಿಭಿನ್ನ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಚತುರ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ನಿರ್ಧಾರವಾಗಿವೆ. ಬಗೆ ಬಗೆಯ ಆಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ತಯಾರಿಕಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಾಹಾರ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದರೂ, [[ಕೋಳಿ]], [[ಮೇಕೆ]], [[ಕುರಿ]], [[ಮೀನು]], ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರವೂ ಕೂಡ ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ಪಾತ್ರ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿನ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಮಹತ್ವದ ಸಂಗತಿ. ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ ''ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ'' ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗುತ್ತಾ, ಜನಾಂಗೀಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯಿಂದ ತುಂಬಿರುವ ಉಪಖಂಡದ ವಿಭಿನ್ನ ಜನಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉತ್ತರ, ದಕ್ಷಿಣ, ಪೂರ್ವ, ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಆಹಾರಗಳೆಂದು ''ಐದು ಭಾಗ'' ಗಳಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು. ಈ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಕೆಲವು ಅನನ್ಯ ಐಕ್ಯತೆಯ ಎಳೆಗಳೂ ಹೊರಚಿಮ್ಮಿವೆ. ವಿವಿಧ [[ಸಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ|ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ]] ಬಳಕೆ ಅಡುಗೆ ತಯಾರಿಕೆಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದ್ದು, ಊಟದ ಸ್ವಾದ ಮತ್ತು ರುಚಿ ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಮತ್ತು ಅನನ್ಯ ರುಚಿ ಮತ್ತು ಕಂಪನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿದ [[ಪರ್ಷಿಯನ್ನರು]], [[ಮುಘಲರು|ಮೊಘಲರು]], ಮತ್ತು ಯೂರೋಪಿನ ವಸಾಹತುವಾದಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ವಿದೇಶಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪದ್ಧತಿಯು ಒಳಗಾಗಿದೆ. ''[[ತಂದೂರ್‌]]'' (ಕೆಂಡದಲ್ಲಿ ಸುಟ್ಟ ಇಲ್ಲವೇ ಬೇಯಿಸಿದ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳು) ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ಜನ್ಯ ಸ್ಥಾನ [[ಕೇಂದ್ರ ಏಷ್ಯಾ]] ಆದರೂ, ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ''[[ಚಿಕನ್‌ ಟಿಕ್ಕಾ]]'' ರೀತಿಯ ತಂದೂರಿ ಆಹಾರಗಳು ವ್ಯಾಪಕ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿವೆ. ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪದ್ಧತಿಯೂ ಒಂದು. [[ಸಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ|ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ]] ಮತ್ತು ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬೇಡಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದ ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ದೇಶಿತ ಸರಕುಗಳಾಗಿತ್ತು. ಯುರೋಪ್‌ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ನಡುವೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ [[ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ವಹಿವಾಟು]] ಅರಬ್‌ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಏಳಿಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತಲ್ಲದೆ, ಅವರು ಪ್ರಬಲರಾಗಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ [[ವಾಸ್ಕೋ ಡ ಗಾಮ]] ಮತ್ತು [[ಕ್ರಿಸ್ಟೋಪರ್‌ ಕೊಲಂಬಸ್‌]]ರಂತಹ ಯುರೋಪಿನ ಅನ್ವೇಷಣೆಕಾರರು ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿತು. ಇದೇ ಮುಂದೆ ''[[ಅನ್ವೇಷಣಾ ಯುಗ]]'' ಕ್ಕೂ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.english.emory.edu/Bahri/Spice_Trade.html|title=The History of the Spice Trade in India|author=Louise Marie M. Cornillez|date=Spring 1999}}</ref> ಏಷ್ಯದಾದ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ ಭಾರತ ಮೂಲದ ''ಕರಿ(=ಸಾರು)'' ಯಿಂದಾಗಿ ಇಲ್ಲಿನ ಆಹಾರ ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ "ಪ್ಯಾನ್‌-ಏಷಿಯನ್‌" (ಸಮಗ್ರ ಏಷ್ಯ) ಆಹಾರವೆಂದೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.meatlessmonday.com/site/PageServer?pagename=dyk_curry|title=Meatless Monday: There's No Curry in India|access-date=2009-11-27|archive-date=2009-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20090416005252/http://www.meatlessmonday.com/site/PageServer?pagename=dyk_curry|url-status=dead}}</ref> == ಉಡುಗೆ-ತೊಡುಗೆ == [[ಚಿತ್ರ:Cropped Tripuri.jpg|thumb|left|ತ್ರಿಪುರಾದ ಪೋರಿಯೊಬ್ಬಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನೃತ್ಯೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಬಿಂದಿ ಧರಿಸಿ ಸಿದ್ಧಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದು.]] [[ಸೀರೆ]] ಭಾರತೀಯ [[ಮಹಿಳೆ]]ಯರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆ, ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಗಾಘ್ರ ಚೋಲಿ(ಲೆಹೆಂಗ)ಯನ್ನೂ ಕೂಡ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಹಿಳೆಯರು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. [[ಧೋತಿ]], [[ಪಂಚೆ]], [[ವೇಷ್ಟಿ]] ಅಥವಾ [[ಕುರ್ತಾ]] ಇವು [[ಪುರುಷ]]ರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ತೊಡುಗೆಗಳು. ವಾರ್ಷಿಕ ಫ್ಯಾಷನ್‌ ಮೇಳಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವ [[ದೆಹಲಿ]] ಭಾರತದ ಫ್ಯಾಷನ್‌ ರಾಜಧಾನಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆಗಳನ್ನು ಈಗಲೂ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ದೆಹಲಿ]], [[ಮುಂಬಯಿ]], [[ಚೆನ್ನೈ]] [[ಅಹಮದಾಬಾದ್]] ಮತ್ತು [[ಪುಣೆ]]- ಈ ನಗರಗಳು ಜನ ಖರೀದಿ ನಡೆಸುವ ಮೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಳಗಳು. [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು, [[ತಮಿಳು]] ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಧೋತಿ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಬಿಳಿಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಧೋತಿಯ ಮೇಲೆ ಪುರುಷರು ಷರ್ಟ್‌‌ಗಳು, ಟಿ-ಷರ್ಟ್‌‌ಗಳು ಅಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೋ ಮೇಲುಡುಗೆ ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಿವಿಧ ನಮೂನೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನುಳ್ಳ ವರ್ಣಮಯ [[ಸೀರೆ]]ಯನ್ನು ಉಡುವ ಮಹಿಳೆಯರು. ಇದಕ್ಕೆ ಹೊಂದುವಂಥ ಸರಳವಾದ ಆದರೆ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಕುಪ್ಪಸವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕುಪ್ಪಸ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಯುವತಿಯರ ಮೇಲುಡುಪು. ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗಿಯರು ''ಪಾವಡ'' ವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ''ಪಾವಡ'' , ಕುಪ್ಪಸದ ಕೆಳಗೆ ಧರಿಸುವ ಉದ್ದನೆಯ ಸ್ಕರ್ಟ್‌. ಎರಡೂ ವಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಬೆಡಗಿನಿಂದ ಸಿಂಗರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯರ ಅಲಂಕಾರ ಪರಿಕರದಲ್ಲಿ ಬಿಂದಿಯೂ ಸೇರಿದೆ. ಕೆಂಪು ಕುಂಕುಮ (=ಸಿಂಧೂರ)ವನ್ನು ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯರು ಹಣೆಗೆ ಹಚ್ಚುವುದು ಮೊದಲಿದ್ದ ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವಿವಾಹಿತರೂ ಧರಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಇದು ಮಹಿಳೆಯರ ಆಧುನಿಕ ಅಲಂಕಾರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಮಹಿಳೆಯರು ಧರಿಸುವ ಈ ಬಿಂದಿ ಅವರ 3ನೇ ಕಣ್ಣು ಎಂದೇ ಕೆಲವರಿಂದ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ್ದು ಈ 3ನೇ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯನ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಬಾಹ್ಯ ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಧರಿಸಿರುವವರ ಮಿದುಳಿನ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಇದು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇದೆ.<ref>[http://www.kamat.com/kalranga/women/bindi.htm ಕಾಮತ್ಸ್‌ ಪೋಟ್‌ಪುರ್ರಿ: ದಿ ಸಿಗ್ನಿಫಿಕೆನ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಹೋಲಿ ಡಾಟ್‌ (ಬಿಂದಿ)]</ref>[[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ]] ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಉಡುಗೆ ತೊಡುಗೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡು ಇಂಡೋ-ವೆಸ್ಟ್ರನ್‌ ವಸ್ತ್ರಶೈಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಚೂಡಿದಾರ‌, [[ದುಪಟ್ಟ]], ಗಮ್ಚಾ, ಕುರ್ತಾ, ಮುಂಡುಮ್‌ ನೆರಿಯಾತುಮ್, ಶೇರ‍್ವಾನಿ, [[ಉತ್ತರೀಯ|ಉತ್ತರೀಯಗಳು]] ಭಾರತದ ಇತರೆ ವೇಷಭೂಷಣಗಳು. == ಸಾಹಿತ್ಯ == === ಇತಿಹಾಸ === {{main | Indian literature}} [[ಚಿತ್ರ:Rabindranath Tagore in 1909.jpg|thumb|ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌, ಏಷ್ಯಾದ ಮೊದಲ ನೊಬೆಲ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ.<ref>http://almaz.com/nobel/literature/1913a.html</ref>]] (/(ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಸಾರವಾದದ್ದು ಮೌಖಿಕವಾಗಿ. ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ[[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಋಗ್ವೇದ ವರ್ಷ 1500 ರಿಂದ 1200 (BCE) ಮಧ್ಯೆ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದಾದ,[[ಋಗ್ವೇದ ಮಂತ್ರ(=ಪವಿತ್ರ ಶ್ಲೋಕ)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ ಮೊದಲ (BCE) ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎಂಬುದೊಂದು ಅಂದಾಜು. ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೊದಲ (CE)ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ತಮಿಳಿನ ಸಂಗಮ್‌ ಸಾಹಿತ್ಯ|ಋಗ್ವೇದ ಮಂತ್ರ(=ಪವಿತ್ರ ಶ್ಲೋಕ)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ''[[ರಾಮಾಯಣ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಮಹಾಭಾರತ]]'' ಮೊದಲ (BCE) ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎಂಬುದೊಂದು ಅಂದಾಜು.)/) [[ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಮೊದಲ (CE)ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ತಮಿಳಿನ [[ಸಂಗಮ್‌ ಸಾಹಿತ್ಯ]]]] ಇದೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಯಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಕನ್ನಡ]] ಮತ್ತು [[ತೆಲುಗು]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ 9ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೂ, ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ 11ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೂ ಮೊದಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ರಚನೆಯಾದವು. ಅದೇ ರೀತಿ [[12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮಲಯಾಳಂ]] ಭಾಷಾ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>"ಕನ್ನಡ ಲಿಟರೇಚರ್‌," ''ಬ್ರಿಟಾನಿಕ ವಿಶ್ವಕೋಶ'' , 2008. ಉಕ್ತಿ: "ದಿ ಅರ್ಲಿಯೆಸ್ಟ್ ಲಿಟರರಿ ವರ್ಕ್ ಈಸ್‌ ದಿ ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗ(c. AD 850), ಅ ಟ್ರೀಟೈಸ್‌ ಆನ್‌ ಪೊಯೆಟಿಕ್ಸ್‌ ಬೇಸ್ಡ್‌ ಆನ್‌ ಅ ಸ್ಯಾನ್‌ಸ್ಕ್ರಿಟ್‌ ಮಾಡೆಲ್‌."</ref> [[ಬಂಗಾಳಿ]], [[ಮರಾಠಿ]], [[ಹಿಂದಿ]]ಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಹಾಗೂ [[ಪರ್ಷಿಯನ್‌]] ಮತ್ತು [[ಉರ್ದು]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾರ್ಯಗಳು ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು. [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌]], [[ರಾಮ್‌ಧಾರಿ ಸಿಂಗ್‌ ’ದಿನಕರ್‌’]], [[ಸುಬ್ರಮಣಿಯ ಭಾರತಿ]], [[ಕುವೆಂಪು]], [[ಬಂಕಿಮ ಚಂದ್ರ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ]], [[ಮೈಕೇಲ್‌ ಮಧುಸೂದನ ದತ್]], [[ಮುನ್ಷಿ ಪ್ರೇಮಚಂದ್‌]], [[ಮಹಮ್ಮದ್‌ ಇಕ್ಬಾಲ್‌]] ಮತ್ತು [[ದೇವಕಿ ನಂದನ್‌ ಖತ್ರಿ]] ಇವರು ಭಾರತ ಕಂಡ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸಾಹಿತಿಗಳು. [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡ್‌]], [[ಆಗ್ಯೇಯ]], [[ನಿರ್ಮಲ್‌ ವರ್ಮ]], [[ಕಮಲೇಶ್ವರ್‌]], [[ವೈಕೋಮ್ ಮಹಮ್ಮದ್‌ ಬಷೀರ್‌]], [[ಇಂದಿರಾ ಗೋಸ್ವಾಮಿ]], [[ಮಹಾಶ್ವೇತಾ ದೇವಿ]], [[ಅಮೃತಾ ಪ್ರೀತಮ್‌]], [[ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್‌]], [[ಖುರ್ರಾತುಲೇನ್‌ ಹೈದರ‍್]] ಮತ್ತು [[ತಕಾಝಿ ಶಿವಶಂಕರ ಪಿಳ್ಳೈ]] ಹಾಗೂ ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವರು ಸಮಕಾಲೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಶಂಸೆಗೆ ಮತ್ತು ಮಹತ್ವದ ಚರ್ಚೆಗೊಳಗಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತಿಗಳು. ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು [[ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಫೆಲೋಷಿಪ್‌]] ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ ನೀಡಲಾಗುವ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಾಗಿವೆ. ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಗೆ ದೇಶದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ೮ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗಿವೆ. (ಕುವೆಂಪು, ದ.ರಾ.ಬೇಂದ್ರೆ, ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ, ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಅಯ್ಯ್ಯ್ಯ್ಯಂಗಾರ್, ವಿ.ಕೃ.ಗೋಕಾಕ್, ಯು.ಆರ್.ಅನಂತಮೂರ್ತಿ, ಗಿರೀಶ್ ಕಾನಾ೯ಡ್, ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರ) ಅದೇ ರೀತಿ [[ಹಿಂದಿ]]ಗೆ ಆರು, [[ಬಂಗಾಳಿ]]ಗೆ ಐದು, [[ಮಲಯಾಳಂ]] ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕು ಹಾಗೂ [[ಮರಾಠಿ]], [[ಗುಜರಾತಿ]], [[ಉರ್ದು]] ಮತ್ತು [[ಒರಿಯಾ]] ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ತಲಾ ಮೂರು ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ದೊರೆತಿವೆ.<ref name="award2008">[http://64.233.169.132/search?q=cache:Mm_exOSR818J:164.100.52.41/news.asp%3Fcat%3Dnational%26id%3DNN4268+kunwar+narayan+jnanpith&amp;hl=en&amp;ct=clnk&amp;cd=2&amp;gl=us "ನಾರಾಯಣ್‌, ಕೇಳ್ಕರ್‌ ಅಂಡ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಚೂಸನ್ ಫಾರ್‌ ಜೊಸೆಫ್ ಅವಾರ್ಡ್"], ''ಆಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ರೇಡಿಯೋ'' , ನವೆಂಬರ್‌ 22, 2008.</ref> === ಕಾವ್ಯ === {{Main|Indian poetry}} [[ಚಿತ್ರ:Kurukshetra.jpg|thumb|right|ಕರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆ 74,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಲುಗಳು, ಉದ್ದನೆಯ ಗದ್ಯ ಭಾಗಗಳು ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು ಸುಮಾರು 1.8 ದಶಲಕ್ಷ ಪದಗಳಿರುವ ಮಹಾಭಾರತ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್‌ ಮಹಾಕಾವ್ಯ.]] [[ಋಗ್ವೇದ]] ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಭಾರತ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಗದ್ಯದ ಬಲಿಷ್ಠ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕಾವ್ಯ ಎಂಬ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಸಂಗೀತ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಜಾಗೃತಿಗಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿಯೂ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಲೇಖಕರು ಮತ್ತು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಕವಿಗಳೂ ಆಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಆಧುನಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ಅಂದರೆ ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ಚಳವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಅಹಿಂಸಾ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿ ಬಹಳ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತ್ತು. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌]] ಮತ್ತು [[K. S. ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿ]] ಅವರ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಅದೇರೀತಿ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯ [[ಬಸವಣ್ಣ]]ನ (''[[ವಚನ]]ಗಳು'' ), [[ಕಬೀರ್‌]] ಮತ್ತು [[ಪುರಂದರದಾಸ]]ರ (''ಪದಗಳು'' ಅಥವಾ ''ದೇವರ ನಾಮಗಳು'' ) ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಇದಕ್ಕೆ ಕುರುಹುಗಳು ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ. ಟಾಗೋರರ ಗೀತಾಂಜಲಿ [[ಭಾರತ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]ದ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿರುವುದು ಇದಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. === ಮಹಾ ಕಾವ್ಯಗಳು === {{Main|Indian poetry}} [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತಗಳು]] ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು. [[ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್‌]], [[ಮಲೇಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ]]ಗಳು ಇವುಗಳ ವಿವಿಧ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅವುಗಳನ್ನ್ನು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿವೆ. ಇವುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ [[ತಮಿಳು ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ [[ಶಿಲಪ್ಪದಿಗಾರಂ]], [[ಮಣಿಮೇಗಲೈ]], [[ಸಿವಕ ಚಿಂತಾಮಣಿ]], [[ತಿರುಟಕ್ಕತೇವರ್‌]], [[ಕುಂದಲಕೇಸಿ]] ಎಂಬ ಐದು ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಿವೆ. ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತಗಳ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅವತರಿಣಿಕೆಗಳು ನೂರಾರಿವೆ. ಇವು ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ವಸ್ತು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, ತಮಿಳಿನ [[ಕಂಬ ರಾಮಾಯಣ]], ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ [[ಆದಿಕವಿ ಪಂಪ]] ಬರೆದ ಪಂಪ ಭಾರತ, ಕುಮಾರ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಬರೆದ ತೊರವೆ [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ]] ವಿರಚಿತ ಕರ್ನಾಟ ಭಾರತ ಕಥಾ ಮಂಜರಿ, ಹಿಂದಿಯ [[ರಾಮಚರಿತಮಾನಸ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]]ನ [[ಆಧ್ಯಾತ್ಮರಾಮಾಯಣಮ್‌]] ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವು. == ಪ್ರದರ್ಶಕ ಕಲೆಗಳು == === ಸಂಗೀತ === [[ಚಿತ್ರ:Panchavadyam.jpg|thumb|ಕೇರಳದ ದೇವಾಲಯವೊಂದರಲ್ಲಿ ಪಂಚವಾದ್ಯಂ ಸಂಗೀತ ಬಾರಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಲಾಕಾರರು]] {{Main|Music of India}} ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಗೀತ, [[ಜಾನಪದ]] ಸಂಗೀತ, ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಹಾಗೂ [[ಪಾಪ್‌]] ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಭಾರತದ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿವೆ. ಗೇಯಗಣಗಳನ್ನುಳ್ಳ ''[[ಸಾಮವೇದ]]'' ದ ಮಂತ್ರಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತದ ಉದಾಹರಣೆ.ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ [[ಶ್ರೌತ]] ಯಜ್ಞಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಹಾಡಿನಂತೆ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ]] ಪರಂಪರೆ ಮೇಲೆ ಹಿಂದೂ ಗ್ರಂಥಗಳ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವವಿದೆ. ಈ ಪರಂಪರೆ [[ಕರ್ನಾಟಿಕ್‌]] ಮತ್ತು [[ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ]] ಎಂಬ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಒಂಗೊಂಡಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಹಲವು ಮಧುರವಾದ [[ರಾಗ]]ಗಳಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಇತಿಹಾಸವಿದ್ದು, ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ದಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರೇರಣೆ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಮನರಂಜನೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿ ಬಹುಕಾಲದಿಂದಲೂ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ದಾಸಶ್ರೇಷ್ಠ [[ಪುರರಂದರ ದಾಸ]]ರನ್ನು ''ಕರ್ನಾಟಿಕ್‌ ಸಂಗೀತ ಪಿತಾಮಹ'' ರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="father">{{cite web|title=Purandara Dasa|url=http://www.kamat.com/kalranga/kar/literature/dasa.htm|author=Dr. Jytosna Kamat|publisher=Kamats Potpourri|work=|accessdate=2006-12-31}}</ref><ref name="father1">{{cite web|title=Sri Purandara Dasaru|url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html|author=Madhusudana Rao CR|publisher=Dvaita Home Page|work=|accessdate=2006-12-31|archive-date=2006-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141712/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html|url-status=dead}}</ref><ref name="father2">{{cite web|title=History of Music|url=http://carnatica.net/origin.htm|author=S. Sowmya, K. N. Shashikiran|publisher=Srishti's Carnatica Private Limited|work=|accessdate=2006-12-31}}</ref> ಇವರು ಪುರಂದರ ವಿಠ್ಠಲ ಎಂಬ ಅಂಕಿತನಾಮದೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಮುಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪುರಂದರ ದಾಸರು [[ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದು, ಸುಮಾರು 475,000 ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2006-11-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141557/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html |url-status=dead }}</ref> ಆದರೆ ಸುಮಾರು 1000 ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಇಂದು ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿದೆ.<ref name="father" /><ref name="pro">{{cite web|title=Sri Purandara Dasaru|url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html|author=Madhusudana Rao CR|publisher=Dvaita Home Page (www.dviata.org)|work=|accessdate=2006-12-31|archive-date=2006-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141557/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html|url-status=dead}}</ref> === ನೃತ್ಯ === {{Main|Indian dance}} [[ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯ]] ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲೂ ''ಜಾನಪದ'' ಮತ್ತು ''ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ'' ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಭೇದಗಳಿದ್ದು ಅವು ವಿವಿಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮೈದಾಳಿವೆ. [[ಪಂಚಾಬ್‌]]ನ ''[[ಭಾಂಗ್ರಾ]]'' ,[[ಅಸ್ಸಾಂ]]ನ ''[[ಬಿಹು]]'' , [[ಜಾರ್ಖಂಡ್‌]] ಮತ್ತು [[ಒರಿಸ್ಸಾ]]ದ ''[[ಛೌ]]'' , [[ರಾಜಾಸ್ತಾನ್‌]]ನ ''[[ಘೂಮರ್‌]]'' , [[ಗುಜರಾತ್‌]]ನ ''[[ದಾಂಡಿಯಾ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಗರ್ಬ]]'' , ಕರ್ನಾಟಕದ ''[[ಯಕ್ಷಗಾನ]]'' , [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ ''[[ಲಾವಣಿ]]'' ಮತ್ತು ಗೋವಾದ ''[[ದೇಖ್‌ನಿ]]'' -ಇವು ಭಾರತದ ಜನಪ್ರಿಯ [[ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು. ನಿರೂಪಣಾ ತಂತ್ರ ಮತ್ತು [[ಪೌರಾಣಿಕ]] ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಭಾರತದ ಎಂಟು ನೃತ್ಯ ರೂಪಗಳಿಗೆ ಭಾರತದ ''[[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ, ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ]]'' [[ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯದ ಸ್ಥಾನಮಾನ]] ನೀಡಿದೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: [[ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ''[[ಭರತನಾಟ್ಯಂ]]'' , [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]]ದ ''[[ಕಥಕ್]]'' , [[ಕೇರಳ]]ದ ''[[ಕಥಕ್ಕಳಿ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಮೋಹಿನಿಆಟ್ಟಂ]]'' , [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ]]ದ ''[[ಕೂಚುಪುಡಿ]]'' , [[ಮಣಿಪುರ]]ದ ''[[ಮಣಿಪುರಿ]]'' , [[ಒರಿಸ್ಸಾ]]ದ ''[[ಒಡಿಸ್ಸಿ]]'' ಮತ್ತು [[ಅಸ್ಸಾಂ]]ನ ''[[ಸಾತ್ರಿಯಾ]]'' .<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-65370 "ಸೌಥ್‌ ಏಷಿಯನ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್: ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಟೈಪ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌"]</ref><ref>{{Cite web |url=http://mudra.tv/channel_detail.php?chid=2 |title="ಇಂಡಿಯನ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌ ವಿಡಿಯೋಸ್‌: ಭರತನಾಟ್ಯಂ, ಕಥಕ್‌, ಭಾಂಗ್ರ, ಗರ್ಬ, ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಅಂಡ್‌ ವೇರಿಯಸ್‌ ಪೋಕ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌" |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-08-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090820050237/http://mudra.tv/channel_detail.php?chid=2 |url-status=dead }}</ref> ವಿಶ್ವದ ಅಂತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ [[ಸಮರಕಲೆ]] ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿರುವುದು[[ಕಲಾರಿಪ್ಪಯಟ್ಟು]] ಅಥವಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ [[ಕಲಾರಿ.]] ಮಲ್ಲಪುರಾಣ ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಪಠ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸವಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ ಭಾರತದಿಂದ [[ಚೀನಾ]]ಕ್ಕೆ ಹೋಗಿರುವ ಹಾಗೆ, ಕಲಾರಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಬಂದ ಇತರೆ ಸಮರ ಕಲೆಗಳೂ ಕೂಡ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಕೆಲವರ ಅಭಿಮತ. ಇದೇ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಮುಂದೆ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕುಂಗ್‌-ಫು ಎಂಬ ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಮರ ಕಲೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಕೆಲವರ ವಾದ. [[ಗಟ್ಕ]], [[ಪೆಹಲ್‌ವಾನಿ]] ಮತ್ತು [[ಮಲ್ಲ-ಯುದ್ಧ]]ಎಂಬುವು ನಂತರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದ ಇತರ ಸಮರ ಕಲೆಗಳಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರಕಾರಗಳೂ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. === ನಾಟಕ ಮತ್ತು ರಂಗ ಭೂಮಿ === [[ಚಿತ್ರ:Thoranayudham- Madras1.jpg|thumb|ಭಾಸನ ಅಭಿಷೇಕ ನಾಟಕ ಕುಟಿಯಟ್ಟಂನಲ್ಲಿ ರಾವಣನಾಗಿ ನಾಟ್ಯಾಚಾರ್ಯ ಮಣಿ ಮಾಧವಾ ಚಕ್ಯರ್‌-ಇದು ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದುಬಂದಿರುವ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲೊಂದು.]] {{Main|Theatre in India}} ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತದಂತೆಯೇ ಭಾರತೀಯ ನಾಟಕ ಮತ್ತು ರಂಗಕಲೆಗಳು ದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಭಾಸನ ನಾಟಕಗಳ ನಂತರ [[ಕಾಳಿದಾಸ]]ನ [[ಶಾಕುಂತಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೇಘದೂತ]] ನಾಟಕಗಳು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು. ಸುಮಾರು 2000 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ [[ಕೇರಳ]]ದ [[ಕುಟ್ಟಿಯಾಟ್ಟಂ]] ರಂಗಕಲೆ ಈಗ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದಾದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲೊಂದು. [[ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರ]]ವನ್ನು ಇದು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. [[ಭಾಸ]]ನ ನಾಟಕಗಳು ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯ. ''ನಾಟ್ಯಾಚಾರ್ಯ'' (ದಿವಂಗತ) [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]] [[ಮಾಣಿ ಮಾಧವ ಚಾಕ್ಯಾರ್‌]]- ಈ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರ ಮತ್ತು ''[[ಅಭಿಯನ]]'' ದಲ್ಲಿ ಅನನ್ಯ ಮತ್ತು ಅಸಾಧಾರಣ ಪ್ರತಿಭೆ. ವಿನಾಶದಂಚಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪುಜರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿದರು. [[ರಸಾಭಿನಯ]] ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆಗೆ ಇವರು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಕಾಳಿದಾಸನ [[ಅಭಿಜ್ಞಾನ ಶಾಕುಂತಲ]], [[ವಿಕ್ರಮೋರ್ವಶೀಯ]] ಮತ್ತು [[ಮಾಳವಿಕಾಗ್ನಿಮಿತ್ರ]] ; ಭಾಸನ [[ಸ್ವಪ್ನವಾಸವದತ್ತ]] ಮತ್ತು [[ಪಂಚರಾತ್ರ]]; [[ಹರ್ಷ]]ನ [[ನಾಗಾನಂದ]] ಮುಂತಾದ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಕುಟ್ಟಿಯಾಟ್ಟಮ್‌ ರಂಗ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಅಳವಡಿಸಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ್ದರು.<ref>[http://sites.google.com/site/natyacharya/articles K. A. Chandrahasan, ''ಇನ್‌ ಪರ್ಸ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್‌ ಎಕ್ಸೆಲೆನ್ಸ್‌ '' (ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳು), "][[ದಿ ಹಿಂದ]]<span>", ಭಾನುವಾರ ಮಾರ್ಚ್ 26, 1989</span> {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121113105921/https://sites.google.com/site/natyacharya/articles|date=2012-11-13}}</ref><ref>''ಮಣಿ ಮಾಧವ ಚಕ್ಯರ್‌: ದಿ ಮಾಸ್ಟರ್‌ ಅಟ್‌ ವರ್ಕ್'' (ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಚಿತ್ರ), ಕವಳಮ್‌ N. ಪಣಿಕರ್‌, [[ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ]], ನವ ದೆಹಲಿ, 1994</ref> ಭಾರತದ ಬಹುಪಾಲು ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಜಾನಪದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಜನಾದರಣೀಯವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟ ಎಂಬ ಶ್ರೀಮಂತ ರಂಗ ಸಂಪ್ರದಾಯವಿದ್ದು ಇದರ ಪ್ರಾಚೀನತೆ ಕನಿಷ್ಟ ಎರಡನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ (BCE)ಹೋಗುತ್ತದೆ. (ಪಾಣಿನಿಗೆ ಪತಂಜಲಿ ಮಹರ್ಷಿ ಬರೆದ ಭಾಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದರ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.) ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರಂಗ ತಂಡಗಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಾಟಕ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಿವೆ. ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ [[ಗುಬ್ಬಿ ವೀರಣ್ಣ]],<ref>ಕಾಮತ್‌ (2003), ಪುಟ 282</ref> [[ಉತ್ಪಾಲ್‌ ದತ್‌]], [[ಕ್ವಾಝ ಅಹಮದ್ ಅಬ್ಬಾಸ್‌]], [[K. V. ಸುಬ್ಬಣ್ಣ]]ನಂಥವರು ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ [[ನಂದಿಕರ್‌]], ಮಯ್ಸೂರಿನ್ ರಂಗಾಯಣ್ [[ನೀನಾಸಂ]] ಮತ್ತು [[ಪೃಥ್ವಿ ಥಿಯೇಟರ್‌]]ಎಂಬ ಕೆಲವು ರಂಗ ತಂಡಗಳು ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿವೆ. (ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಬೆನಕ, ಸಂಕೇತ್, ಕಲಾಗಂಗೋತ್ರಿ, ನಟರಂಗ, ಪ್ರಯೋಗರಂಗ ಮುಂತಾದವು) == ದೃಶ್ಯಕಲೆ == {{Main|Indian art}} === ಚಿತ್ರಕಲೆ === {{Main|Indian painting}} [[ಚಿತ್ರ:Meister des Mahâjanaka Jâtaka 001.jpg|thumb|ಅಂಜತ ಗುಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತಕ ಕಥೆಗಳು]] ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು [[ಪ್ರಾಗೈತಿಹಾಸಿಕ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಂಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿರುವ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗುರ್ತಿಸಬಹುದು. [[ಪೆಟ್ರೋಗ್ಲಿಪ್‌]] ಅಥವಾ ಕಲ್ಲಿನ ಕೆತ್ತನೆಗಳು [[ಭೀಮ್‌ಬೇಟ್ಕ]] ಎಂಬ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿದ್ದು, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಶಿಲಾಯುಗಷ್ಟು ಪುರಾತನದ್ದಾಗಿವೆ. ಡರಾಗ್‌ನ ಪುರಾತನ ಪಠ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮತ್ತು ಉಪಾಖ್ಯಾನ ರೂಪದ ವಿಚಾರಗಳು, ಮನೆಯ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರ ಮತ್ತು ಅತಿಥಿಗಳು ತಂಗುವ ಕೊಠಡಿಯ ಒಳಾಂಗಣವನ್ನು ಚಿತ್ರಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸುವುದು ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನೆಗೆಲಸವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. [[ಅಜಂತ]], [[ಬಾಗ್‌]], [[ಎಲ್ಲೋರ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಟ್ಟನವಾಸಲ್‌]]ನ ಗುಹಾಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯ ಚಿತ್ರಗಳು ಆಗಿನ ಜನರ ಪ್ರಕೃತಿ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ರುಜುವಾತಾಗಿ ನಿಂತಿವೆ. ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕಲೆ ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಜೈನರಿಂದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಗೊಂಡಿದೆ. ಹೊಸದಾಗಿ ಮಾಡಲಾದ ವರ್ಣಮಯ ಮನೆಯ ಹೊರಾಂಗಣ ಅಲಂಕಾರ ([[ರಂಗೋಲಿ]]) ಇಂದಿಗೂ ಭಾರತೀಯರ ಮನೆಯ ಹೊಸಲಿನಿಂದ ಹೊರಗೆ ಅಡಿಯಿಟ್ಟರೆ ಕಾಣುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ದೃಶ್ಯ. [[ರಾಜ ರವಿ ವರ್ಮ]] ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪ್ರಾಚೀನ ಚಿತ್ರಕಾರರಲ್ಲೊಬ್ಬ. [[ಮಧುಬನಿ ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ಮೈಸೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ರಜಪೂತ ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ತಂಜಾವೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ಮೊಘಲ್‌ ಚಿತ್ರಕಲೆ]]-ಇವು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಕಾರಗಳು. ಅದೇ ರೀತಿ [[ನಂದಲಾಲ್‌ ಬೋಸ್‌]], [[M. F. ಹುಸೇನ್]], [[S. H. ರಾಝಾ]], [[ಗೀತಾ ವಧೇರಿ]], [[ಜೈಮಿನಿ ರಾಯ್‌]] ಮತ್ತು B.ವೆಂಕಟಪ್ಪ<ref name="venka">ಕಾಮತ್‌(2003), ಪುಟ 283</ref> ಕೆಲವು ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದರು. ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರಕಾರರಲ್ಲಿ ಅತುಲ್‌ ದೋಡಿಯಾ, ಬೋಸ್ ಕೃಷ್ಣಮಾಚಾರಿ ದೇವಜ್ಯೋತಿ ರೇ ಮತ್ತು ಶಿಬು ನಟೇಶನ್‌ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವರು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯಲ್ಲಿ ನವಯುಗದ ಹರಿಕಾರರು. ಇದೇ ವೇಳೆ ವಿಶ್ವ ಚಿತ್ರಕಲಾ ಕ್ಷೇತ್ರ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಮಿಲನಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಈ ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದರು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. [[ಮುಂಬಯಿ]]ನಲ್ಲಿರುವ [[ಜಹಾಂಗೀರ್‌ ಆರ್ಟ್‌ ಗ್ಯಾಲರಿ]] ಮತ್ತು [[ಮೈಸೂರು ಅರಮನೆ]] ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರ ಕಲೆಯ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿವೆ. === ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ === {{Main|Sculpture in India}} [[ಚಿತ್ರ:Lakshman Temple 3.jpg|thumb|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಕುಜುರಾಹೋ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ಶಿಲ್ಪಕೃತಿಗಳು.]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಶಿಲ್ಪಕಲೆ]]ಯ ಪ್ರಾಚೀನತೆ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ಕಲ್ಲಿನ ಮತ್ತು ಕಂಚಿನ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಈ ಅಮಶವನ್ನು ಪುಷ್ಟೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. [[ಹಿಂದೂ]], [[ಬೌದ್ಧ]], ಮತ್ತು [[ಜೈನ]] ಧರ್ಮಗಳು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದಂತೆ, ಭಾರತ ಅತ್ಯಂತ ಜಟಿಲವಾದ [[ಕಂಚಿನ]] ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಅಜಂತ, [[ಎಲ್ಲೋರ]] ಗಳಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಬೃಹತ್‌ ಗುಹಾ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟಿಗೆ ಆಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೇ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಾಮಗ್ರಿ ಬಳಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಬೃಹತ್‌ ಗಾತ್ರದ ಅಖಂಡ ಬಂಡೆಗಳನ್ನು ಕೊರೆದು ಈ ಚಿತ್ತಾಕರ್ಷಕ ದೇಗುಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ವಾಯವ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ಗಾರೆ]], [[ಪದರ ಶಿಲೆ]], ಅಥವಾ [[ಜೇಡಿ ಮಣ್ಣು]]ಗಳಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿರುವ ಶಿಲ್ಪಗಳು, ಭಾರತದ ಮತ್ತು [[ಹೆಲೆನೆಸ್ಟಿಕ್‌]] ಶೈಲಿಯ ಬಲವಾದ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ, ಅಥವಾ ಬಹುಶಃ [[ಗ್ರೀಕೋ-ರೋಮನ್]] ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಭಾವವನ್ನೂ ಇವು ತೋರ್ಪಡಿಸುತ್ತಿವೆ. [[ಮಥುರಾ]]ದ ನಸುಗೆಂಪು ಬಣ್ಣದ [[ಮರಳು ಶಿಲೆಯ]] ಶಿಲ್ಪಗಳು ಬಹುತೇಕ ಇದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾದವು. [[ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ]] (4ರಿಂದ 6ನೇ ಶತಮಾನ) ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆಗಾರಿಕೆ ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿತು. ಈ ಕಾಲದ ಶಿಲ್ಪ ಕೃತಿಗಳು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನೂ, ನೈಪುಣ್ಯತೆಯನ್ನೂ ಪಡೆದವು. ಈ ಶೈಲಿಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಇತರೆ ಭಾಗದ ಶೈಲಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲೆಯ ಉದಯಕ್ಕೆ ನೆರವಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೆ ಇದೇ ಶೈಲಿಗಳು ಆಗ್ನೇಯ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡು ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆಗೆ ಅಮೂಲ್ಯ ಕೊಡುಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವು. === ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ === {{Main|Indian architecture}} [[File:UmaidBhawan Exterior 1.jpg|thumb|left|ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್ ಖಾಸಗಿ ನಿವಾಸಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ರಾಜಾಸ್ತಾನದ ಉಮಾಯಿದ್‌ ಭವನ. <ref>ಉಮಾಯಿದ್ ಭವನ್ ಅರಮನೆ, ಜೋಧ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ ಉಮಾಯಿದ್ ಭವನ ಜನಪ್ರಿಯ ಅರಮನೆ ತಂಗುದಾಣ</ref>]] ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ, ದೇಶ ಮತ್ತು ಕಾಲದ ಬಹುಮುಖೀ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹೊಸ ಮಾದರಿಯಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮ ಹಲವು ಅಮೋಘ ವಾಸ್ತುಕೃತಿಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಈ ನಿರ್ಮಾಣ ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ತನ್ನ ನಿರಂತರತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೂಲ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರೀಕತೆಯಲ್ಲಿ (2600-1900 BCE) ಕಂಡುಬಂದಿದೆ.ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಯೋಜಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮನೆ ಹಾಗೂ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಸುವ್ಯಕ್ತ. ಈ ನಗರಗಳ ರಚನೆ ಹಾಗೂ ಬಡಾವಣೆಯ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದಂತೆ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ. [[ಮೌರ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಗುಪ್ತ]] ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಹಾಗೂ ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಅಜಂತಾ]] [[ಎಲ್ಲೋರ]]ಗುಹೆಗಳು ಮತ್ತು [[ಸಾಂಚಿ]][[ಸ್ತೂಪ]]ವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಆನಂತರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನ]] [[ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, ಬೇಲೂರು|ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ]] , [[ಹಳೇಬೀಡು|ಹಳೇಬೀಡಿನ]] [[ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ|ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ]], [[ಸೋಮನಾಥಪುರ|ಸೋಮನಾಥಪುರದ]] ಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, [[ತಂಜಾವೂರು|ತಂಜಾವೂರಿನ]] [[ಬೃಹದೀಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ|ಬೃಹದೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ]], [[ಕೊನಾರ್ಕ್|ಕೊನಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯ]], [[ಶ್ರೀರಂಗಂ|ಶ್ರೀರಂಗಂನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ]], ಹಾಗೂ ಭಟ್ಟಿಪ್ರೊಲುವಿನಲ್ಲಿರುವ [[ಬುದ್ಧ]] [[ಸ್ತೂಪ]] (ಚಿನ್ನ ಲಂಜ ದಿಬ್ಬ ಮತ್ತು ವಿಕ್ರಮಾರ್ಕ ಕೋಟ ದಿಬ್ಬ) [[ಆಂಗ್‌ಕೋರ್‌ ವಾಟ್‌]], ಬೋರೋಬುದೂರ್‌ ಮತ್ತು ಇತರೆ [[ಬೌದ್ಧ]] ಹಾಗೂ [[ಹಿಂದೂ]] ದೇವಾಲಯಗಳು, ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪಾರಂಪರಿಕ ಹಿಂದೂ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಹೋಲುತ್ತಿದ್ದು, ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. [[ಚಿತ್ರ:New Delhi Temple.jpg|right|thumb|200px|ದೆಹಲಿಯ ಅಕ್ಷರಧಾಮ-ಇದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್‌ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯ.]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರ|ವಾಸ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪಾರಂಪರಿಕ ಶೈಲಿ [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶು]] ಶೈಲಿಯ ಭಾರತೀಯ ರೂಪವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಇಲ್ಲಿನ ನಗರ ಯೋಜನೆ, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ದಕ್ಷತೆಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಯಾವ ಶೈಲಿ ಮೊದಲಿನದುದು ಎಂಬುದು ಇನ್ನೂ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಎರಡರ ನಡುವೆ ಸಾಮ್ಯತೆಗಳಿರುವುದಂತೂ ಸುಸ್ಪಷ್ಟ. [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶು]] ಶೈಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ವಾಸ್ತು ಮತ್ತು [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶುಗಳ]] ನಡುವೆ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇದ್ದರೂ, ವಾಸ್ತು, ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿಯ ([[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ದಲ್ಲಿ ಜೀವಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ [[ಪ್ರಾಣ]] ಮತ್ತು [[ಚೈನೀಸ್ ಭಾಷೆ|ಚೈನೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಚಿ [[ಜಪಾನೀಸ್ ಭಾಷೆ|ಜಾಪನೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ]]ಕಿ) ಹರಿವನ್ನು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಮನೆಬಳಕೆಯ ಯಾವ ಯಾವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಯಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಇಡಬೇಕು, ಯಾವ ಕೊಠಡಿ ಯಾವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರಬೇಕು, ಎಂಬ ವಿವರಗಳ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಇದು ಫೆಂಗ್‌ ಶುಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗುತ್ತದೆ. ಪಶ್ಚಿಮದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್‌ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಹೊಸ ಧರ್ಮವೊಂದರ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿದಂತಾಯಿತು. [[ಫತೇಪುರ್ ಸಿಕ್ರಿ|ಫತೇಪುರ್‌ ಸಿಕ್ರಿ]], [[ತಾಜ್ ಮಹಲ್|ತಾಜ್ ಮಹಲ್‌]], [[ಗೋಲ ಗುಮ್ಮಟ]], [[ಕುತುಬ್ ಮಿನಾರ್]], [[ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ|ದೆಹಲಿಯ ಕೆಂಪುಕೋಟೆ]] ಮುಂತಾದವು ಈ ಯುಗದ ರಚನೆಗಳು. ಇವು ಆಗಾಗ್ಗೆ ರೂಢಿಗತ ಮಾದರಿಯ ಸಂಕೇತಗಳಂತೆ ಬಳಕೆಯಾಗಿವೆ. [[ಇಂಡೋ-ಸಾರ್ಸೆನಿಕ್‌]] ಶೈಲಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಗೋಥಿಕ್‌ ಶೈಲಿಗಳಂತಹ ಇತರೆ ಹಲವು ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಸಾಹತು ಆಳ್ವಿಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿತ್ತು. [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮೆಮೊರಿಯಲ್‌]] ಅಥವಾ [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಟಿರ್ಮಿನಸ್‌]] ಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಸರಣವು ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯು ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಮುಂದಿನ ಎತ್ತರದ ಭಾಗ ಅಥವಾ [[ಸ್ತೂಪ]], ದೇವಾಲಯದ ಶೃಂಗ ಅಥವಾ [[ಶಿಖರ]], ದೇವಾಲಯದ ಗೋಪುರ ಅಥವಾ [[ಪಗೋಡ]] ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ದ್ವಾರ ಅಥವಾ [[ತೋರಣ]] ಮುಂತಾದ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಏಷಿಯನ್‌ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣಗಳು [[ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ]] ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ವಾಸ್ತುರಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ದೇವಾಲಯದ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಶೃಂಗ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಮಾನಂ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ದೇವಾಲಯಗಳ ದ್ವಾರ ಅಥವಾ [[ಗೋಪುರ]] ತನ್ನ ಸಂಕೀರ್ಣತೆ ಮತ್ತು ಭವ್ಯತೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಸಮಕಾಲೀನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಹಲವಾರು ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ನಗರಗಳು ಅತ್ಯಂತ ದಟ್ಟವಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ಜನ ನಿಬಿಡತೆಯಿಂದಲೂ ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತಿವೆ. ಮುಂಬಯಿನ [[ನಾರಿಮನ್ ಪಾಯಿಂಟ್, ಮುಂಬಯಿ|ನಾರಿಮನ್‌ ಪಾಯಿಂಟ್‌]] ತನ್ನ [[ಆರ್ಟ್ ಡೆಕೋ]] ಮಾದರಿಯ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. [[ಲೋಟಸ್‌ ಟೆಂಪಲ್‌]](ಕಮಾಲಾಕೃತಿಯ ದೇವಾಲಯ) ಮತ್ತು [[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಘಡದಂತಹ]] ಯೋಜಿತ ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣ ಭಾರತದ ಆಧುನಿಕ ನಗರ ವಾಸ್ತುರಚನೆಯ ಇತ್ತೀಚಿನ ಗಮನಾರ್ಹ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಾಗಿವೆ. == ವಿಹಾರ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡೆ == {{Main|Sports in India}} {{see also|kabaddi|Indian chess}} [[ಚಿತ್ರ:Kerala boatrace.jpg|thumb|right|ಓಣಮ್‌ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪಾತನಮ್‌ತಿಟ್ಟ ಬಳಿಯ ಅರಣ್ಮೂಲದಲ್ಲಿರುವ ಪಂಬಾ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಸ್ನೇಕ್‌ ಬೋಟ್‌ ಸ್ಪರ್ಧೆ.]] ವಿಹಾರ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಹಲವಾರು ಕ್ರೀಡೆಗಳು ವಿಕಾಸ ಹೊಂದಿವೆ. ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಆಧುನಿಕ ಮಾರ್ಷಲ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಎಂಬುದು ಭಾರತದ ಪ್ರಾಚೀನ ಕ್ರೀಡೆ ಎಂದೂ, ಸಮರ ಕಲೆಗಳು ವಿದೇಶಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಾರವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದು ಕೆಲವರ ನಂಬಿಕೆ. ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಆಡುವ [[ಕಬಡ್ಡಿ]] ಮತ್ತು [[ಗಿಲ್ಲಿ-ದಂಡ]]ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದೇಶೀಯ ಕ್ರೀಡೆಗಳು. [[ಬ್ರಿಟಿಷರ]] ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾದ [[ಫೀಲ್ಡ್‌ ಹಾಕಿ]], [[ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ (ಸಾಕರ್‌)]] ಹಾಗೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕ್ರಿಕೆಟ್‌]] ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಕ್ರೀಡೆಗಳು ಈಗ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಫೀಲ್ಡ್‌ ಹಾಕಿ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲಿ ಇಡೀ [[ಉಪಖಂಡ]]ದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆ. ಇದು ಮನರಂಜನೆಯ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿಯೂ ವೃತ್ತಿಪರವಾಗಿಯೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿದೆ. ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಭಾರತ ಮತ್ತು [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]]ಗಳ ನಡುವೆ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಬಂಧ ವೃದ್ದಿಗೂ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ತಂಡಗಳು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಎದುರುಬದರಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು ಎರಡೂ ತಂಡಗಳ ವೀಕ್ಷಕರನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾವೋದ್ರಿಕ್ತರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ. [[ಪೋಲೋ]]ಕೂಡ ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆ. [[‌]],ಚದುರಂಗ(=ಚೆಸ್‌) [[ಹಾವು ಏಣಿ ಆಟ]], [[ಇಸ್ಪೀಟ್‌ ಆಟ]], [[ಕೇರಮ್‌]], [[ಬ್ಯಾಡ್‌ಮಿಂಟನ್‌]] ಗಳು ಜನಪ್ರಿಯ ಒಳಾಂಗಣ ಮತ್ತು ಹೊರಾಂಗಣ ಕ್ರೀಡೆಗಳು. ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚೆಸ್‌ ಕ್ರೀಡೆ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ. ಶಕ್ತಿಯುತವೂ ಮತ್ತು ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷವಾದ ಕ್ರೀಡೆಗಳೂ ಕೂಡ [[ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿವೆ. [[ವ್ಯಾಯಾಮಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ತೂಕ]], [[ಆಟದ ಗೋಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಪಗಡೆಯಾಟ]]ದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ದಾಳ-ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನರು [[ದ್ವಿಚಕ್ರ ರಥದ ಓಟ]], [[ಬಿಲ್ಲು]], [[ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ]], [[ಯುದ್ಧ ತಂತ್ರಗಳು]], [[ಕುಸ್ತಿ]], [[ಭಾರ ಎತ್ತುವ ಸ್ಪರ್ಧೆ]], [[ಬೇಟೆ]], [[ಈಜು]] ಮತ್ತು [[ಓಟದ ಸ್ಪರ್ಧೆ]] ಮುಂತಾದ ಕ್ರೀಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. == ಜನಪ್ರಿಯ ಮಾಧ್ಯಮ == === ದೂರದರ್ಶನ === {{main|Television in India}} {{See also|List of Indian television stations}} ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ 1959ರಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣೋದ್ಧೇಶದ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಸಿಗ್ನಲ್‌ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೂರದರ್ಶನ ಸೇವೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು.<ref name="tvhistory">{{cite web | url =http://www.indiantelevision.com/indianbrodcast/history/historyoftele.htm | title =A Snapshot of Indian Television History | work = | pages = | publisher =Indian Television Dot Com Pvt Ltd | language = | accessdate = 2006-06-01 }}</ref> ಭಾರತೀಯ ಕಿರುತೆರೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ಆರಂಭಗೊಂಡಿದ್ದು 1970ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ [[ದೂರ್‌ದರ್ಶನ್‌]] ಎನ್ನುವ ಸರ್ಕಾರಿ ಒಡೆತನದ ಒಂದೇ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾನೆಲ್‌ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು. 1982ರಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಏಷಿಯನ್‌ ಗೇಮ್ಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರಸಾರದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯಾಯಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಭಾರತ ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ವರ್ಣದಲ್ಲಿ ನೋಡಿತು. [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತ]]ಸರಣಿಗಳು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಟಿವಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು. 1980ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದ ವೇಳೆಗೆ ಜನರು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಂತ ಟಿವಿ ಖರೀದಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಒಂದು ಟಿವಿ ಚಾನೆಲ್‌ ಇದ್ದರೂ, ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿ ಪೂರಣತಾ ಬಿಂದುವನ್ನು ತಲಪಿತು. ಹೀಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತೊಂದು ಚಾನೆಲ್ ಆರಂಭಿಸಿ, ದಿನದ ಅರ್ಧ ಭಾಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಸಾರವನ್ನೂ ಉಳಿದರ್ಧ ಭಾಗ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೂ ಚಾಲನೆ ನೀಡಿತು. DD 2 ಎನ್ನಲಾಗಿದ್ದ ಈ ಚಾನೆಲ್‌ ಅನ್ನು ನಂತರ DD ಮೆಟ್ರೋ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಎರಡೂ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು ಭೌಮಿಕವಾಗಿ (ಆಂಟೆನಾಗಳ ಮೂಲಕ) ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. 1991ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ದೂರದರ್ಶನ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಉದಾರೀಕರಣಗೊಳಿಸಿ [[ಕೇಬಲ್‌ ಟೆಲಿವಿಷನ್‌]] ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿತು. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಲಭ್ಯವಿದ್ದ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳವಾಯಿತು. ಇಂದು ಭಾರತೀಯ ಬೆಳ್ಳಿ ತೆರೆ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಮವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದು, ಎಲ್ಲ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಸಾವಿರಾರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿವೆ. ಕಿರುತೆರೆ ನೂರಾರು ಜನಪ್ರಿಯ ನಟರನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದು, ಇವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಗೃಹ ಅಥವಾ ಕುಟುಂಬ ಕೇಂದ್ರಿತ TV ಧಾರಾವಾಹಿಗಳು, ಗೃಹಿಣಿಯರು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗಸ್ಥ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ವಿಪರೀತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗದ ಪುರುಷರಲ್ಲೂ ಇವು ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿವೆ. ಕೆಲವು ನಟರು ಇವುಗಳನ್ನು ಬಾಲಿವುಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ TV ಉದ್ಯಮದ ಹಾಗೆ ಭಾರತೀಯ TV ಕ್ಷೇತ್ರ ಕೂಡ ಒಂದೇ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವು ಚಾನೆಲ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಾರ್ಟೂನ್‌ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌, ನಿಕೆಲೋಡಿಯನ್ ಮತ್ತು [[MTV ಇಂಡಿಯಾ]] === ಚಲನಚಿತ್ರ === {{Main|Cinema of India}} [[ಚಿತ್ರ:Bollywood dance show in Bristol.jpg|thumb|ಬಾಲಿವುಡ್‌ ನೃತ್ಯದ ಚಿತ್ರೀಕರಣ]] [[ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ [[ಮುಂಬಯಿ]] ಮೂಲದ ಹಿಂದಿ [[ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ]] [[ಬಾಲಿವುಡ್‌]] ಎಂಬ ಅನೌಪಚಾರಿಕ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಸಿನಿಮಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು ([[ಬಂಗಾಳಿ]], [[ಕನ್ನಡ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]], [[ಮರಾಠಿ]], [[ತಮಿಳು]] ಮತ್ತು [[ತೆಲುಗು]]) ವಿಸ್ತಾರವಾದ [[ಭಾರತೀಯ ಸಿನಿಮಾ ಉದ್ಯಮ]]ವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ವೈವಿಧ್ಯಮಯಗೊಳಿಸಿವೆ. ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವ ಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವಾಗುವ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು [[ಚಿತ್ರ]]ಗಳು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುವ ಚಿತ್ಯೋದ್ಯಮ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿದೆ. ವಿಮರ್ಶಕರ ಅಪಾರ ಪ್ರಶಂಸೆಗೊಳಗಾದ ವಿಶ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಿನಿಮಾ ನಿರ್ದೇಶಕ-ನಿರ್ಮಾಪಕರನ್ನು ಭಾರತ ರೂಪಿಸಿದೆ. [[ಸತ್ಯಜಿತ್‌ ರೇ]], [[ರಿತ್ವಿಕ್ ಘಟಕ್‌]], [[ಗುರುದತ್‌]], [[K. ವಿಶ್ವನಾಥ್‌]], [[ಆದೂರ‍್ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣನ್‌]], [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾಸರವಳ್ಳಿ]], [[ಶೇಖರ‍್ ಕಪೂರ್‌]], [[ಹೃಶಿಕೇಶ್‌ ಮುಖರ್ಜೀ]], [[ಶಂಕರ್‌ ನಾಗ್]], [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡ್‌]], [[G. V. ಐಯ್ಯರ್‌]], ಮುಂತಾದವರನ್ನು ವಿಮರ್ಶಕರು ಕೊಂಡಾಡಿದವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು.(ನೋಡಿ [[ಭಾರತದ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು)]]). ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಬೆಳೆದಂತೆಯೂ,ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ನಾವು ಹತ್ತಿರವಾದಂತೆಯೂ, ವೀಕ್ಷಕರ ಅಭಿರುಚಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರದ ಕಥಾವಸ್ತು ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಣ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಗಳಾಗುತ್ತಿವೆ. ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನಾಯಿಕೊಡೆಗಳಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದಿರುವ ಮಲ್ಟಿಫ್ಲೆಕ್ಸ್‌ಗಳು (=ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು) ಸಿನಿಮಾ ಉದ್ಯಮದ ಆದಾಯ ಗಳಿಕೆಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿವೆ. == ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ == {{portal|India|Flag of India.svg}} * [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳು]] * [[ಭಾರತೀಯ ಊಟ ಅಥವಾ ಭೋಜನದ ರೀತಿನೀತಿಗಳು]] * [[ರಾಜ್ಯವಾರು ಭಾರತೀಯರ ಪಟ್ಟಿಗಳು]] * [[ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳು]] == ಆಕರಗಳು == {{reflist|2}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ == * {{cite book |last= Nilakanta Sastri|first= K.A.|title= A history of South India from prehistoric times to the fall of Vijayanagar|origyear=1955|year=2002|publisher= Indian Branch, Oxford University Press|location= New Delhi|isbn= 0-19-560686-8}} * {{cite book |last= Narasimhacharya|first= R|title= History of Kannada Literature|origyear=1988|year=1988|publisher= Asian Educational Services|location= New Delhi, Madras|isbn= 81-206-0303-6}} * {{cite book |last= Rice|first= B.L.|title= Mysore Gazatteer Compiled for Government-vol 1|origyear=1897|year=2001|publisher= Asian Educational Services|location= New Delhi, Madras|isbn= 81-206-0977-8}} * {{cite book |last= Kamath|first= Suryanath U.|title= A concise history of Karnataka: from pre-historic times to the present|origyear=1980|year= 2001|publisher= Jupiter books|location= Bangalore|oclc= 7796041|id= {{LCCN|809|0|5179}}}} * ವರ್ಮ, ಪವನ್‌ K . ''ಬೀಯಿಂಗ್‌ ಇಂಡಿಯನ್‌: ಇನ್‌ಸೈಡ್‌ ದಿ ರಿಯಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ'' . (ISBN 0-434-01391-9) * [[ಟುಲ್ಲಿ, ಮಾರ್ಕ್‌]]. ''ನೋ ಫುಲ್‌ ಸ್ಟಾಪ್ಸ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ '' . (ISBN 0-14-010480-1) * [[ನೈಪಾಲ್‌, V.S]]. ''[[India: A Million Mutinies Now]]'' [89] ಜರ್ಮನಿ (ISBN 0-7493-9920-1) * ಗ್ರಿಹಾಲ್ಟ್‌, ನಿಕಿ. ''ಇಂಡಿಯಾ - ಕಲ್ಚರ್‌ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌'' !: ಅ ಕ್ವಿಕ್ ಗೈಡ್‌ ಟು ಕಸ್ಟಮ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಎಟಿಕೆಟ್‌''. '' ''(ISBN 1-85733-305-5)'' * ಮಂಜಾರಿ ಉಯಿಲ್‌, ''ಫಾರಿನ್‌ ಇನ್‌ಫ್ಲೂಯೆನ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಕಲ್ಚರ್‌ (c.600 BC ಯಿಂದ AD 320ರವರೆಗೆ)'' , (ISBN 81-88629-60-X) == ಹೊರಗಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == * [http://www.namami.org/index.htm ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಇರುವ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌] * [http://www.culturopedia.com ಭಾರತದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಭಂಡಾರ] * [http://www.indiancultureonline.com Indiancultureonline.com - ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಚಿತ್ರಗಳು+ವಿಸ್ತೃತ ವಿವರಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191019105020/http://indiancultureonline.com/ |date=2019-10-19 }} * [http://www.sscnet.ucla.edu/southasia/Culture/culture.html ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಅವಲೋಕನ] * [http://www.kamat.com/indica/culture/ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪರಿಚಯ] {{Asia in topic|Culture of}} {{Life in India}} {{DEFAULTSORT:Culture Of India}} [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜ]] m21cffnmw94yln55gu11m1lo7qx44kw 1248670 1248669 2024-10-25T13:10:52Z Pavanaja 5 Reverted edit by [[Special:Contributions/2405:204:568D:F369:0:0:26E7:C0AD|2405:204:568D:F369:0:0:26E7:C0AD]] ([[User talk:2405:204:568D:F369:0:0:26E7:C0AD|talk]]) to last revision by [[User:Pavanaja|Pavanaja]] 1227973 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Kathakali of kerala.jpg|thumb|A ''[[Kathakali]]'' performer as [[Krishna]].]]'' ಪುರಾತನ [[ಇತಿಹಾಸ]], ಅನನ್ಯ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಚನೆ, ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜನ ಸಮುದಾಯ, ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳು, ಪ್ರಾಚೀನ ಪರಂಪರೆ ಹಾಗೂ ನೆರೆಹೊರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪ್ರಭಾವಗಳು '''ಭಾರತೀಯ [[ಸಂಸ್ಕೃತಿ]]''' ಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿವೆ. [[ಸಿಂಧೂತಟದ ನಾಗರೀಕತೆ|ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆ]] ಯಿಂದ ಆರಂಭಗೊಂಡ [[ಭಾರತೀಯ]] ಸಂಸ್ಕೃತಿ [[ವೇದಗಳು|ವೇದಗಳ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಸಾಧಾರಣ ವಿಕಸನ ಕಂಡಿತು. ಇದಾದ ನಂತರ [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ]] ಉನ್ನತಿ ಮತ್ತು ಅವನತಿ, [[ಸ್ವರ್ಣಯುಗ|ಸುವರ್ಣ ಯುಗ]], ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಭಾರತ ಅಧೀನವಾದದ್ದು ಹಾಗೂ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ [[ವಸಾಹತು]] ಆಳ್ವಿಕೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಈ ವಿಕಸನ ಮತ್ತಷ್ಟು ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು, [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಗಳು]], ಪದ್ಧತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಕಳೆದ ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಇದರ ಅನನ್ಯತೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳು ಮತ್ತು [[ಸಂಪ್ರದಾಯ|ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ]] ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ವಿಶ್ವದ ಇನ್ನಿತರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೂ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. == ಧರ್ಮ == [[ಚಿತ್ರ:Maitreya_Buddha_the_next_Buddha.jpg|thumb|ಮೈತ್ರೇಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಮೀಪ ನೋಟ, ತಿಕ್ಸೆ ಮಾಂಟೆಸ್ಸೋರಿ, ಲಡಾಕ್‌, ಭಾರತಭಾರತ, ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮಗಳಂತಹ ಹಲವು ಧರ್ಮಗಳ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ.<ref>ಔಟ್‌ಸೋರ್ಸಿಂಗ್‌ ಟು ಇಂಡಿಯಾ ಬೈ ಮಾರ್ಕ್ ಕೊಬಾಯಾಶಿ-ಹಿಲರಿ</ref>]] {{main|Religion in India|Indian religions}} [[ಹಿಂದೂ]], [[ಬೌದ್ಧ]], [[ಜೈನ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಖ್]] ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಭಾರತ ಜನ್ಮ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ.<ref>[https://books.google.com/books?id=waVCqzL8b4kC&amp;pg=PA174&amp;dq=%22dharmic+religions%22+origin+india&amp;as_brr=3&amp;ei=-F3BSaztOo_AywTq5aCDBQ&amp;client=firefox-a ಫೈಂಡಿಗ್‌ ಲಾಸ್ಟ್‌ - ನಿಕ್ಕಿ ಸ್ಟ್ಯಾಫೋರ್ಡ್‌]</ref> ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಹಾಮ್‌ ಧರ್ಮಗಳ ನಂತರದ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಾನ ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ೩ನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಧರ್ಮವಾಗಿದ್ದು, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ ನಾಲ್ಕನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಎರಡೂ ಧರ್ಮದ ಒಟ್ಟು ಅನುಯಾಯಿಗಳು ೧.೪ ಶತಕೋಟಿಯನ್ನೂ ಮೀರುತ್ತಾರೆ. ಗಾಢ ಧರ್ಮ ನಿಷ್ಠ ಸಮುದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ [[ಭಾರತ]] ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಧಾರ್ಮಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯುಳ್ಳ ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಬಹುತೇಕ ಜನರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಧರ್ಮ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಸುಮಾರು ೮೦.೪%ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದವರು ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸುಮಾರು ೧೩.೪% ಭಾರತೀಯರು ಪಾಲಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="muslimreligion">{{cite web | url =http://www.censusindia.net/religiondata/Summary%20Muslims.pdf | title =Religions Muslim | format =[[PDF]] | publisher =Registrat General and Census Commissioner, India | accessdate =2006-06-01 | archive-date =2006-05-23 | archive-url =https://web.archive.org/web/20060523201648/http://www.censusindia.net/religiondata/Summary+Muslims.pdf | url-status =dead }}</ref> [[ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ|ಸಿಖ್‌ ಧರ್ಮ]] [[ಜೈನ ಧರ್ಮ]] ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮೀಯರು]] ಕೇವಲ ಭಾರತದಲ್ಲಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದ ನಾನಾ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶ್ವದೆಲ್ಲೆಡೆ ಇರುವ [[ಕ್ರೈಸ್ತ]], ಝೋರಾಷ್ಟ್ರಿಯನ್‌, [[ಯಹೂದಿ ಧರ್ಮ|ಯಹೂದ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಬಹಾಯಿ]] ಮತಗಳ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿರಳವಾದರೂ ಆ ಮತಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವರ್ಚಸ್ಸನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಭಾರತೀಯರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರೂ, ಅನ್ಯ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಗೆ ತಾವು ಸಹಿಷ್ಣುಗಳೆಂಬ ಸ್ವಯಂ ಘೋಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ನಾಸ್ತಿಕರು ಮತ್ತು ಆಜ್ಞೇಯತಾವಾದಿಗಳೂ ಕೂಡ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. == ಸಮಾಜ == === ಸ್ಥೂಲ ಪರಿಚಯ === ಮೇಕರ್‌ರ ಅಭಿಮತ. ಇಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಅವರ ಕರ್ತವ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಾನಮಾನ ತಿಳಿಸಿಕೊಡುವ ಕಾರ್ಯ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.<ref name="makar">{{cite book|title=An American's Guide to Doing Business in India|author=Eugene M. Makar|year=2007}}</ref> ದೇವರು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಅತೀತ ಶಕ್ತಿ ಬದುಕನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ಇವರ ನಂಬಿಕೆ ಇದನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಿದೆ.<ref name="makar" /> ಧರ್ಮದಂತಹ ಹಲವು ವಿಭಿನ್ನತೆಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೋಳು ಮಾಡಿದೆ. === ಕೌಟುಂಬಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ === {{main article|Hindu joint family|Arranged marriage in India|Women in India}} [[ಚಿತ್ರ:HinduBrideIndia.jpg|thumb|ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪಂಚಾಬಿ ಹಿಂದೂ ವಿವಾಹ ಮಹೋತ್ವವದಲ್ಲಿ ಸಿಂಗಾರಗೊಂಡ ವಧೂ]] ಭಾರತ ಹಲವು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂಬ ರೂಢಿಗತ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ತಂದೆ-ತಾಯಿ, ಅವರ ಮಕ್ಕಳು,ಮಕ್ಕಳ ಪತ್ನಿಯರು, ಮೊಮ್ಮಕ್ಕಳು, ಮರಿಮಕ್ಕಳು. ಪೀಳಿಗೆಗಳು ಹೀಗೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಹೋಗುವ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಪೀಳಿಗೆಯ ಜನ ಒಟ್ಟಿಗೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕುಟುಂಬದ ಅತ್ಯಂತ ಹಿರಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪುರುಷ ಈ ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ. ಇವನು ಕುಟುಂಬದ ಒಳಗೆ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದ ಎಲ್ಲ ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವವನೂ, ನೀತಿ-ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವವನೂ ಆಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಕುಟುಂಬದ ಇತರ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲರೂ ಇದಕ್ಕೆ ಬದ್ಧರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹ, ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಶತ ಶತಮಾನಗಳಿಂದಲೂ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಕೂಡ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಭಾರತೀಯರು ನಿಯೋಜಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ವಿವಾಹವಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ. ವಧೂ-ವರರ ಪೋಷಕರೂ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳೂ ಈ ವಿವಾಹವನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸುತ್ತಾರಾದರೂ, ವಧೂ-ವರರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೂ ಕೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>http://www.jamaica-gleaner.com/gleaner/20050215/life/life1.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081204082810/http://www.jamaica-gleaner.com/gleaner/20050215/life/life1.html |date=2008-12-04 }} ಪ್ರೇಮ ಮತ್ತು ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹಗಳು, ಕೀಶ ಷೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌</ref> ವಧೂ-ವರರ ವಯಸ್ಸು, ಎತ್ತರ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ (ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನ), [[ಜಾತಿ]] ಮತ್ತು [[ಜಾತಕ]] ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮುಂತಾದ ವಿಚಾರಗಳು ಒಪ್ಪಿಗೆಯಾದ ನಂತರವಷ್ಟೇ ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹಗಳು ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತವೆ. "ಈ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು: ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳಿಗೆ, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ವಿಚ್ಛೇದನದ ಪ್ರಮಾಣ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಧಃಪತನದ ಮುನ್ಸೂಚನೆ ಎನಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಆಧುನಿಕರು ಇದು ಸ್ತ್ರೀ ಸಬಲೀಕರಣದ ಹೊಸ ಹೆಜ್ಜೆ ಎಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ]]ವನ್ನು ೧೮೬೦ರಲ್ಲೇ ಕಾನೂನು ಬಾಹಿರ ಎಂದು ಕಾಯಿದೆ ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ, ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಈಗಲೂ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/1617759.stm BBC News | SOUTH ASIA | ಚೈಲ್ಡ್‌ ಮಾರಿಯೇಜಸ್‌ ಟಾರ್ಗೆಟೆಡ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ]</ref> UNICEFನ "ಸ್ಟೇಟ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್‌-2009" (=ವಿಶ್ವ ಮಕ್ಕಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ-2009) ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ೨೦ರಿಂದ ೨೪ರ ವಯೋಮಾನದ ೪೭%ನಷ್ಟು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯರು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ವಯಸ್ಸಾದ ೧೮ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲೇ ವಿವಾಹವೆಂಬ ವಿಧಿಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ೫೬%ನಷ್ಟಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.unicef.org/sowc09/docs/SOWC09_Table_9.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-06-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090619111412/http://www.unicef.org/sowc09/docs/SOWC09_Table_9.pdf |url-status=dead }}</ref> ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹಗಳಲ್ಲಿ ೪೦%ನಷ್ಟು ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಈ ವರದಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.hindu.com/2009/01/18/stories/2009011855981100.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-01-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090127015155/http://www.hindu.com/2009/01/18/stories/2009011855981100.htm |url-status=dead }}</ref> ಭಾರತೀಯರ ಹೆಸರುಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, [[ನಾಮಕರಣ]] ಮಹೋತ್ಸವಗಳ ವಿಧಾನವೂ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯರ ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಜಾತಿಯ ಪ್ರಭಾವ ಸಾಕಷ್ಟಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಇಲ್ಲಿನ ಹೆಸರುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಧರ್ಮ ಇಲ್ಲವೇ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಿಂದ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯರು ವ್ಯಾಪಕ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸ್ತ್ರೀ ಪುರುಷರಿಬ್ಬರೂ ಕಾನೂನಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸರಿಸಮಾನರಾಗಿದ್ದರೂ ಮತ್ತು ಲಿಂಗ ಸಮಾನತೆಯ ಧೋರಣೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದ್ದರೂ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಸ್ತ್ರೀ ಪುರುಷರಿಬ್ಬರೂ ಭಿನ್ನವಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಗೃಹಕೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಫಲವಿಲ್ಲದ ಸಮುದಾಯ ಸೇವಾಕಾರ್ಯಗಳಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="makar" /> ಇಂಥ ಅಲ್ಪ ಭಾಗೀದಾರಿಕೆಗೆ ಹಲವಾರು ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾರಣಗಳಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಿಂಬಿಸಲು ಸುದ್ದಿ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ನೀಡುವ ಸಮಯ ಕೇವಲ ೭-೧೪%ಮಾತ್ರ.<ref name="makar" /> ಬಹುತೇಕ ಭಾರತೀಯ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಗೆ ತನ್ನದೇ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಆಸ್ತಿ-ಪಾಸ್ತಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ರೂಪಿಸಲಾಗಿರುವ ಕಾನೂನುಗಳು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಜಾರಿಯಾಗದ ಕಾರಣ ಆಸ್ತಿ-ಪಾಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಅವಳಿಗೆ ಸಲ್ಲಬೇಕಾದ ಭಾಗ ಸಲ್ಲುತ್ತಿಲ್ಲ.<ref name="carol_chronic">{{cite web |title=Chronic Hunger and the Status of Women in India |url=http://www.thp.org/reports/indiawom.htm |author=Carol S. Coonrod |month=June |year=1998 |accessdate=2006-12-24 |archive-date=2014-09-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140910220125/http://www.thp.org/reports/indiawom.htm |url-status=dead }}</ref> ಹಲವು ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಗಿಯರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ತಾರತಮ್ಯಕ್ಕೆ ಈಡಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಇವರು ರಕ್ತಹೀನತೆ ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ನರಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref name="un_women_free_equal" /> ಇವರು ಇಂದಿಗೂ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ''[[ಫೆಮಿನಾ]]'' , ''[[ಗೃಹಶೋಭಾ]]'' ಮತ್ತು ''ವುಮನ್ಸ್‌ ಎರಾ'' ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಿ ಮಹಿಳಾ ನಿಯತಕಾಲಿಕಗಳು. === ಪ್ರಾಣಿ ವೈವಿಧ್ಯ === [[ಚಿತ್ರ:Cowmeenakshi.jpg|thumb|ಚೆನ್ನೈನ ಕಪಾಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಚಿತ್ತಾಕರ್ಷಕ ಗೋಪುರದಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿರುವ ಹಸುಗಳ ವಿಗ್ರಹಗಳು.]] {{see also|Wildlife of India|Animal husbandry in India|Cattle in religion}} ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಭೇಧವೂ]] ಕೂಡ ಭಾರತಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಕಾಡಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಬಹಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯ ಹೆಸರೆಂದರೆ ಜಂಗಲ್‌. [[ವಸಾಹತು|ವಸಾಹತುವಾದಿ]] ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ರು ಈ ಪದವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಭಾಷೆಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ರುದ್‌ಯಾರ್ಡ್ ಕಿಪ್ಲಿಂಗ್‌]] ಬರೆದ ''[[ದಿ ಜಂಗಲ್‌ ಬುಕ್‌]]'' ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿನ ಪುಸ್ತಕದಿಂದಾಗಿ ಈ ಪದ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ''[[ಪಂಚತಂತ್ರ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಜಾತಕ ಕಥೆಗಳು]]'' ಸೇರಿದಂತೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ನೀತಿಕಥೆಗಳ ಅಥವಾ ಕಲ್ಪಿತ ಕಥೆಗಳಿಗೆ ಭಾರತದ ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಪಂಚ ಕಥಾ ವಸ್ತುವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹಸು]] ''ಅಹಿಂಸೆಯ ಪ್ರತೀಕ'' , ಇದನ್ನು ಮಾತೃದೇವತೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಹಸುವಿಗೆ ಕಾಮಧೇನು ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿದೆ, ಉತ್ತಮ ಭವಿಷ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನ ಸಂಕೇತವಾದ ಹಸುವಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಪೂಜ್ಯ ಸ್ಥಾನ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಹಸುವನ್ನು ಪವಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. ಹಸುವಿಗೆ ಮೇವು ಹಾಕುವುದೂ ದೇವರ ಪೂಜೆಯ ಒಂದು ವಿಧಾನ ಎಂದು ಬಗೆಯಲಾಗಿದೆ. === ನಮಸ್ತೆ === ''ನಮಸ್ತೆ'' , ''ನಮಸ್ಕಾರ್‌'' ಅಥವಾ ''ನಮಸ್ಕಾರಮ್‌'' ಎನ್ನುವ ಪದಗಳು ವಿನಯಪೂರ್ವಕ ಅಥವಾ ಗೌರವ ಸಂಬೋಧನೆಯ ಪ್ರತೀಕಗಳಾಗಿ [[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ]]ದ ಜನರ ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ನಮಸ್ಕಾರ್‌ ಪದ ನಮಸ್ತೆ ಪದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಔಪಚಾರಿಕವಾದದ್ದು. ಆದರೆ ಈ ಎರಡೂ ಪದಗಳು ವಿನಮ್ರ ಗೌರವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಹಿಂದೂ, [[ಜೈನ]] ಮತ್ತು [[ಬೌದ್ಧ]] ಸಮುದಾದಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಜನ ಈ ಪದಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡದಾಚೆಗೂ ಕೆಲವರು ಇವನ್ನು ಬಳಸುವುದುಂಟು. ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಲಖಿತ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಆಡುಭಾಷೆಯ ಮೊದಲ ನುಡಿಯಾಗಿ ನಮಸ್ಕಾರ್‌ ಅಥವಾ ನಮಸ್ಕಾರ ಪದ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡೂ ಕೈಗಳು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬಂಧಿಸಿರುವ ಚಿಹ್ನೆ ನಿರ್ಗಮನದ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಮೌನವಾಗಿ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. "ನನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಕಾಶ ನಿನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಭೆಯನ್ನು ಬೆಳಗುತ್ತದೆ" ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಯೋಗ ಶಿಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಮಧ್ಯೆ ನಮಸ್ತೆ ಪದ ಪರಸ್ಪರ ವಿನಿಮಯವಾಗುತ್ತದೆ. "ನಾನು ನಿನಗೆ ಬಾಗುತ್ತೇನೆ ಅಥವಾ ಶರಣಾಗುತ್ತೇನೆ" ಎಂಬುದೇ ಇದರ ಪದಶಃ ಅರ್ಥ. [[ತಲೆಬಾಗು]], [[ಪ್ರಣಾಮ]], ಪೂಜ್ಯ [[ವಂದನೆ]], ಮತ್ತು [[ಗೌರವ]] (te): ಎಂಬೆಲ್ಲ ಅರ್ಥ ಕೊಡುವ ನಮಸ್ಕಾರ ನಮಸ್‌ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದದಿಂದ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೊಂದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Oil lamp on rangoli.jpg|thumb|ರಂಗೋಲಿ ಬಿಡಿಸಿ, ದೀಪ ಬೆಳಗಿಸಿ ಬೆಳಕಿನ ಹಬ್ಬ ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.]] === ಹಬ್ಬಗಳು === {{main article|Festivals in India}} ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಬೀಡಾಗಿರುವ ಭಾರತದ್ದು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಹಲವು ಹಬ್ಬ-ಹರಿದಿನಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ದಿನಾಚರಣೆ, [[ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ (ಭಾರತ)|ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ]] ಮತ್ತು [[ಗಾಂಧಿ ಜಯಂತಿ]], ಇವು ಭಾರತದ ಘೋಷಿತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಬ್ಬಗಳು. ಇವುಗಳನ್ನು ಶ್ರದ್ಧೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಹಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಅಲ್ಲಿನ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳೀಯ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನೂ ಆಚರಿಸುತ್ತವೆ. ''[[ದೀಪಾವಳಿ]]'' , ''[[ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ]]'' , ''[[ದುರ್ಗಾ ಪೂಜಾ,]]'' ''[[ಹೋಳಿ]]'' , ''[[ರಕ್ಷಾಬಂಧನ]]'' ಮತ್ತು ''[[ದಸರಾ]]'' -ಇವು ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ಧಾರ್ಮದ ಹಬ್ಬಗಳು. ''[[ಸಂಕ್ರಾಂತಿ]]'' , ''[[ಪೊಂಗಲ್‌]]'' ಮತ್ತು ''[[ಓಣಮ್‌|ಓಣಮ್]]'' ಹಬ್ಬಗಳು ಸಮೃದ್ಧತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ [[ಸುಗ್ಗಿ ಕುಣಿತ|ಸುಗ್ಗಿಯ ಹಬ್ಬಗಳೆಂದು]] ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮೀಯರು ಆಚರಿಸುವ ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹಬ್ಬಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲುಂಟು. ಮಹತ್ವದ ಹಬ್ಬವೆನಿಸಿರುವ ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಹಿಂದೂ, ಸಿಖ್‌, ಜೈನ ಧರ್ಮೀಯರು ಆಚರಿಸಿದರೆ, ''[[ಬುದ್ಧ ಪೂರ್ಣಿಮ|ಬುದ್ಧ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯನ್ನು]]'' ಜೈನ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧರು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮುಸ್ಲಿಂ ಹಬ್ಬಗಳಾದ ''[[ಈದ್-ಉಲ್-ಫಿತರ್|ಈದ್-ಉಲ್‌-ಫಿತರ್]]'' ‌, ''[[ಈದ್ ಅಲ್‌-ಅಧಾ]]'' ಮತ್ತು ''[[ರಂಜಾನ್]]'' ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಮುಸ್ಲಿಂ ಬಾಂಧವರು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದ ಪೂರ್ವ ದಿಕ್ಕಿನ ಗಡಿರಾಜ್ಯವಾದ ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಜೈರೋ ಕಣಿವೆಯ ಅಪಾಟಾನಿಸ್‌ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನ ಆಚರಿಸುವ ದ್ರೀ ಹಬ್ಬ ಭಾರತದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲೊಂದಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಮೆರಗು ನೀಡಿದೆ. == ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ == {{Main|Cuisine of India}} [[ಚಿತ್ರ:Indiandishes.jpg|thumb|ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾರತೀಯ ಪಲ್ಯ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಅಡುಗೆಗಳು]] ವಿಭಿನ್ನ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಚತುರ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ನಿರ್ಧಾರವಾಗಿವೆ. ಬಗೆ ಬಗೆಯ ಆಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ತಯಾರಿಕಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಾಹಾರ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದರೂ, [[ಕೋಳಿ]], [[ಮೇಕೆ]], [[ಕುರಿ]], [[ಮೀನು]], ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರವೂ ಕೂಡ ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ಪಾತ್ರ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿನ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಮಹತ್ವದ ಸಂಗತಿ. ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ ''ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ'' ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗುತ್ತಾ, ಜನಾಂಗೀಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯಿಂದ ತುಂಬಿರುವ ಉಪಖಂಡದ ವಿಭಿನ್ನ ಜನಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉತ್ತರ, ದಕ್ಷಿಣ, ಪೂರ್ವ, ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಆಹಾರಗಳೆಂದು ''ಐದು ಭಾಗ'' ಗಳಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು. ಈ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಕೆಲವು ಅನನ್ಯ ಐಕ್ಯತೆಯ ಎಳೆಗಳೂ ಹೊರಚಿಮ್ಮಿವೆ. ವಿವಿಧ [[ಸಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ|ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ]] ಬಳಕೆ ಅಡುಗೆ ತಯಾರಿಕೆಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದ್ದು, ಊಟದ ಸ್ವಾದ ಮತ್ತು ರುಚಿ ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಮತ್ತು ಅನನ್ಯ ರುಚಿ ಮತ್ತು ಕಂಪನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿದ [[ಪರ್ಷಿಯನ್ನರು]], [[ಮುಘಲರು|ಮೊಘಲರು]], ಮತ್ತು ಯೂರೋಪಿನ ವಸಾಹತುವಾದಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ವಿದೇಶಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪದ್ಧತಿಯು ಒಳಗಾಗಿದೆ. ''[[ತಂದೂರ್‌]]'' (ಕೆಂಡದಲ್ಲಿ ಸುಟ್ಟ ಇಲ್ಲವೇ ಬೇಯಿಸಿದ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳು) ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ಜನ್ಯ ಸ್ಥಾನ [[ಕೇಂದ್ರ ಏಷ್ಯಾ]] ಆದರೂ, ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ''[[ಚಿಕನ್‌ ಟಿಕ್ಕಾ]]'' ರೀತಿಯ ತಂದೂರಿ ಆಹಾರಗಳು ವ್ಯಾಪಕ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿವೆ. ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪದ್ಧತಿಯೂ ಒಂದು. [[ಸಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ|ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ]] ಮತ್ತು ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬೇಡಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದ ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ದೇಶಿತ ಸರಕುಗಳಾಗಿತ್ತು. ಯುರೋಪ್‌ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ನಡುವೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ [[ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ವಹಿವಾಟು]] ಅರಬ್‌ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಏಳಿಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತಲ್ಲದೆ, ಅವರು ಪ್ರಬಲರಾಗಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ [[ವಾಸ್ಕೋ ಡ ಗಾಮ]] ಮತ್ತು [[ಕ್ರಿಸ್ಟೋಪರ್‌ ಕೊಲಂಬಸ್‌]]ರಂತಹ ಯುರೋಪಿನ ಅನ್ವೇಷಣೆಕಾರರು ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿತು. ಇದೇ ಮುಂದೆ ''[[ಅನ್ವೇಷಣಾ ಯುಗ]]'' ಕ್ಕೂ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.english.emory.edu/Bahri/Spice_Trade.html|title=The History of the Spice Trade in India|author=Louise Marie M. Cornillez|date=Spring 1999}}</ref> ಏಷ್ಯದಾದ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ ಭಾರತ ಮೂಲದ ''ಕರಿ(=ಸಾರು)'' ಯಿಂದಾಗಿ ಇಲ್ಲಿನ ಆಹಾರ ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ "ಪ್ಯಾನ್‌-ಏಷಿಯನ್‌" (ಸಮಗ್ರ ಏಷ್ಯ) ಆಹಾರವೆಂದೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.meatlessmonday.com/site/PageServer?pagename=dyk_curry|title=Meatless Monday: There's No Curry in India|access-date=2009-11-27|archive-date=2009-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20090416005252/http://www.meatlessmonday.com/site/PageServer?pagename=dyk_curry|url-status=dead}}</ref> == ಉಡುಗೆ-ತೊಡುಗೆ == [[ಚಿತ್ರ:Cropped Tripuri.jpg|thumb|left|ತ್ರಿಪುರಾದ ಪೋರಿಯೊಬ್ಬಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನೃತ್ಯೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಬಿಂದಿ ಧರಿಸಿ ಸಿದ್ಧಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದು.]] [[ಸೀರೆ]] ಭಾರತೀಯ [[ಮಹಿಳೆ]]ಯರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆ, ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಗಾಘ್ರ ಚೋಲಿ(ಲೆಹೆಂಗ)ಯನ್ನೂ ಕೂಡ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಹಿಳೆಯರು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. [[ಧೋತಿ]], [[ಪಂಚೆ]], [[ವೇಷ್ಟಿ]] ಅಥವಾ [[ಕುರ್ತಾ]] ಇವು [[ಪುರುಷ]]ರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ತೊಡುಗೆಗಳು. ವಾರ್ಷಿಕ ಫ್ಯಾಷನ್‌ ಮೇಳಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವ [[ದೆಹಲಿ]] ಭಾರತದ ಫ್ಯಾಷನ್‌ ರಾಜಧಾನಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆಗಳನ್ನು ಈಗಲೂ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ದೆಹಲಿ]], [[ಮುಂಬಯಿ]], [[ಚೆನ್ನೈ]] [[ಅಹಮದಾಬಾದ್]] ಮತ್ತು [[ಪುಣೆ]]- ಈ ನಗರಗಳು ಜನ ಖರೀದಿ ನಡೆಸುವ ಮೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಳಗಳು. [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು, [[ತಮಿಳು]] ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಧೋತಿ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಬಿಳಿಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಧೋತಿಯ ಮೇಲೆ ಪುರುಷರು ಷರ್ಟ್‌‌ಗಳು, ಟಿ-ಷರ್ಟ್‌‌ಗಳು ಅಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೋ ಮೇಲುಡುಗೆ ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಿವಿಧ ನಮೂನೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನುಳ್ಳ ವರ್ಣಮಯ [[ಸೀರೆ]]ಯನ್ನು ಉಡುವ ಮಹಿಳೆಯರು. ಇದಕ್ಕೆ ಹೊಂದುವಂಥ ಸರಳವಾದ ಆದರೆ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಕುಪ್ಪಸವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕುಪ್ಪಸ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಯುವತಿಯರ ಮೇಲುಡುಪು. ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗಿಯರು ''ಪಾವಡ'' ವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ''ಪಾವಡ'' , ಕುಪ್ಪಸದ ಕೆಳಗೆ ಧರಿಸುವ ಉದ್ದನೆಯ ಸ್ಕರ್ಟ್‌. ಎರಡೂ ವಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಬೆಡಗಿನಿಂದ ಸಿಂಗರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯರ ಅಲಂಕಾರ ಪರಿಕರದಲ್ಲಿ ಬಿಂದಿಯೂ ಸೇರಿದೆ. ಕೆಂಪು ಕುಂಕುಮ (=ಸಿಂಧೂರ)ವನ್ನು ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯರು ಹಣೆಗೆ ಹಚ್ಚುವುದು ಮೊದಲಿದ್ದ ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವಿವಾಹಿತರೂ ಧರಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಇದು ಮಹಿಳೆಯರ ಆಧುನಿಕ ಅಲಂಕಾರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಮಹಿಳೆಯರು ಧರಿಸುವ ಈ ಬಿಂದಿ ಅವರ 3ನೇ ಕಣ್ಣು ಎಂದೇ ಕೆಲವರಿಂದ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ್ದು ಈ 3ನೇ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯನ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಬಾಹ್ಯ ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಧರಿಸಿರುವವರ ಮಿದುಳಿನ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಇದು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇದೆ.<ref>[http://www.kamat.com/kalranga/women/bindi.htm ಕಾಮತ್ಸ್‌ ಪೋಟ್‌ಪುರ್ರಿ: ದಿ ಸಿಗ್ನಿಫಿಕೆನ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಹೋಲಿ ಡಾಟ್‌ (ಬಿಂದಿ)]</ref>[[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ]] ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಉಡುಗೆ ತೊಡುಗೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡು ಇಂಡೋ-ವೆಸ್ಟ್ರನ್‌ ವಸ್ತ್ರಶೈಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಚೂಡಿದಾರ‌, [[ದುಪಟ್ಟ]], ಗಮ್ಚಾ, ಕುರ್ತಾ, ಮುಂಡುಮ್‌ ನೆರಿಯಾತುಮ್, ಶೇರ‍್ವಾನಿ, [[ಉತ್ತರೀಯ|ಉತ್ತರೀಯಗಳು]] ಭಾರತದ ಇತರೆ ವೇಷಭೂಷಣಗಳು. == ಸಾಹಿತ್ಯ == === ಇತಿಹಾಸ === {{main | Indian literature}} [[ಚಿತ್ರ:Rabindranath Tagore in 1909.jpg|thumb|ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌, ಏಷ್ಯಾದ ಮೊದಲ ನೊಬೆಲ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ.<ref>http://almaz.com/nobel/literature/1913a.html</ref>]] (/(ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಸಾರವಾದದ್ದು ಮೌಖಿಕವಾಗಿ. ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ[[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಋಗ್ವೇದ ವರ್ಷ 1500 ರಿಂದ 1200 (BCE) ಮಧ್ಯೆ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದಾದ,[[ಋಗ್ವೇದ ಮಂತ್ರ(=ಪವಿತ್ರ ಶ್ಲೋಕ)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ ಮೊದಲ (BCE) ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎಂಬುದೊಂದು ಅಂದಾಜು. ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೊದಲ (CE)ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ತಮಿಳಿನ ಸಂಗಮ್‌ ಸಾಹಿತ್ಯ|ಋಗ್ವೇದ ಮಂತ್ರ(=ಪವಿತ್ರ ಶ್ಲೋಕ)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ''[[ರಾಮಾಯಣ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಮಹಾಭಾರತ]]'' ಮೊದಲ (BCE) ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎಂಬುದೊಂದು ಅಂದಾಜು.)/) [[ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಮೊದಲ (CE)ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ತಮಿಳಿನ [[ಸಂಗಮ್‌ ಸಾಹಿತ್ಯ]]]] ಇದೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಯಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಕನ್ನಡ]] ಮತ್ತು [[ತೆಲುಗು]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ 9ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೂ, ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ 11ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೂ ಮೊದಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ರಚನೆಯಾದವು. ಅದೇ ರೀತಿ [[12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮಲಯಾಳಂ]] ಭಾಷಾ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>"ಕನ್ನಡ ಲಿಟರೇಚರ್‌," ''ಬ್ರಿಟಾನಿಕ ವಿಶ್ವಕೋಶ'' , 2008. ಉಕ್ತಿ: "ದಿ ಅರ್ಲಿಯೆಸ್ಟ್ ಲಿಟರರಿ ವರ್ಕ್ ಈಸ್‌ ದಿ ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗ(c. AD 850), ಅ ಟ್ರೀಟೈಸ್‌ ಆನ್‌ ಪೊಯೆಟಿಕ್ಸ್‌ ಬೇಸ್ಡ್‌ ಆನ್‌ ಅ ಸ್ಯಾನ್‌ಸ್ಕ್ರಿಟ್‌ ಮಾಡೆಲ್‌."</ref> [[ಬಂಗಾಳಿ]], [[ಮರಾಠಿ]], [[ಹಿಂದಿ]]ಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಹಾಗೂ [[ಪರ್ಷಿಯನ್‌]] ಮತ್ತು [[ಉರ್ದು]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾರ್ಯಗಳು ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು. [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌]], [[ರಾಮ್‌ಧಾರಿ ಸಿಂಗ್‌ ’ದಿನಕರ್‌’]], [[ಸುಬ್ರಮಣಿಯ ಭಾರತಿ]], [[ಕುವೆಂಪು]], [[ಬಂಕಿಮ ಚಂದ್ರ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ]], [[ಮೈಕೇಲ್‌ ಮಧುಸೂದನ ದತ್]], [[ಮುನ್ಷಿ ಪ್ರೇಮಚಂದ್‌]], [[ಮಹಮ್ಮದ್‌ ಇಕ್ಬಾಲ್‌]] ಮತ್ತು [[ದೇವಕಿ ನಂದನ್‌ ಖತ್ರಿ]] ಇವರು ಭಾರತ ಕಂಡ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸಾಹಿತಿಗಳು. [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡ್‌]], [[ಆಗ್ಯೇಯ]], [[ನಿರ್ಮಲ್‌ ವರ್ಮ]], [[ಕಮಲೇಶ್ವರ್‌]], [[ವೈಕೋಮ್ ಮಹಮ್ಮದ್‌ ಬಷೀರ್‌]], [[ಇಂದಿರಾ ಗೋಸ್ವಾಮಿ]], [[ಮಹಾಶ್ವೇತಾ ದೇವಿ]], [[ಅಮೃತಾ ಪ್ರೀತಮ್‌]], [[ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್‌]], [[ಖುರ್ರಾತುಲೇನ್‌ ಹೈದರ‍್]] ಮತ್ತು [[ತಕಾಝಿ ಶಿವಶಂಕರ ಪಿಳ್ಳೈ]] ಹಾಗೂ ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವರು ಸಮಕಾಲೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಶಂಸೆಗೆ ಮತ್ತು ಮಹತ್ವದ ಚರ್ಚೆಗೊಳಗಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತಿಗಳು. ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು [[ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಫೆಲೋಷಿಪ್‌]] ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ ನೀಡಲಾಗುವ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಾಗಿವೆ. ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಗೆ ದೇಶದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ೮ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗಿವೆ. (ಕುವೆಂಪು, ದ.ರಾ.ಬೇಂದ್ರೆ, ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ, ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಅಯ್ಯ್ಯ್ಯ್ಯಂಗಾರ್, ವಿ.ಕೃ.ಗೋಕಾಕ್, ಯು.ಆರ್.ಅನಂತಮೂರ್ತಿ, ಗಿರೀಶ್ ಕಾನಾ೯ಡ್, ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರ) ಅದೇ ರೀತಿ [[ಹಿಂದಿ]]ಗೆ ಆರು, [[ಬಂಗಾಳಿ]]ಗೆ ಐದು, [[ಮಲಯಾಳಂ]] ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕು ಹಾಗೂ [[ಮರಾಠಿ]], [[ಗುಜರಾತಿ]], [[ಉರ್ದು]] ಮತ್ತು [[ಒರಿಯಾ]] ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ತಲಾ ಮೂರು ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ದೊರೆತಿವೆ.<ref name="award2008">[http://64.233.169.132/search?q=cache:Mm_exOSR818J:164.100.52.41/news.asp%3Fcat%3Dnational%26id%3DNN4268+kunwar+narayan+jnanpith&amp;hl=en&amp;ct=clnk&amp;cd=2&amp;gl=us "ನಾರಾಯಣ್‌, ಕೇಳ್ಕರ್‌ ಅಂಡ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಚೂಸನ್ ಫಾರ್‌ ಜೊಸೆಫ್ ಅವಾರ್ಡ್"], ''ಆಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ರೇಡಿಯೋ'' , ನವೆಂಬರ್‌ 22, 2008.</ref> === ಕಾವ್ಯ === {{Main|Indian poetry}} [[ಚಿತ್ರ:Kurukshetra.jpg|thumb|right|ಕರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆ 74,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಲುಗಳು, ಉದ್ದನೆಯ ಗದ್ಯ ಭಾಗಗಳು ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು ಸುಮಾರು 1.8 ದಶಲಕ್ಷ ಪದಗಳಿರುವ ಮಹಾಭಾರತ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್‌ ಮಹಾಕಾವ್ಯ.]] [[ಋಗ್ವೇದ]] ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಭಾರತ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಗದ್ಯದ ಬಲಿಷ್ಠ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕಾವ್ಯ ಎಂಬ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಸಂಗೀತ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಜಾಗೃತಿಗಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿಯೂ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಲೇಖಕರು ಮತ್ತು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಕವಿಗಳೂ ಆಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಆಧುನಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ಅಂದರೆ ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ಚಳವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಅಹಿಂಸಾ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿ ಬಹಳ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತ್ತು. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌]] ಮತ್ತು [[K. S. ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿ]] ಅವರ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಅದೇರೀತಿ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯ [[ಬಸವಣ್ಣ]]ನ (''[[ವಚನ]]ಗಳು'' ), [[ಕಬೀರ್‌]] ಮತ್ತು [[ಪುರಂದರದಾಸ]]ರ (''ಪದಗಳು'' ಅಥವಾ ''ದೇವರ ನಾಮಗಳು'' ) ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಇದಕ್ಕೆ ಕುರುಹುಗಳು ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ. ಟಾಗೋರರ ಗೀತಾಂಜಲಿ [[ಭಾರತ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]ದ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿರುವುದು ಇದಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. === ಮಹಾ ಕಾವ್ಯಗಳು === {{Main|Indian poetry}} [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತಗಳು]] ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು. [[ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್‌]], [[ಮಲೇಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ]]ಗಳು ಇವುಗಳ ವಿವಿಧ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅವುಗಳನ್ನ್ನು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿವೆ. ಇವುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ [[ತಮಿಳು ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ [[ಶಿಲಪ್ಪದಿಗಾರಂ]], [[ಮಣಿಮೇಗಲೈ]], [[ಸಿವಕ ಚಿಂತಾಮಣಿ]], [[ತಿರುಟಕ್ಕತೇವರ್‌]], [[ಕುಂದಲಕೇಸಿ]] ಎಂಬ ಐದು ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಿವೆ. ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತಗಳ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅವತರಿಣಿಕೆಗಳು ನೂರಾರಿವೆ. ಇವು ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ವಸ್ತು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, ತಮಿಳಿನ [[ಕಂಬ ರಾಮಾಯಣ]], ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ [[ಆದಿಕವಿ ಪಂಪ]] ಬರೆದ ಪಂಪ ಭಾರತ, ಕುಮಾರ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಬರೆದ ತೊರವೆ [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ]] ವಿರಚಿತ ಕರ್ನಾಟ ಭಾರತ ಕಥಾ ಮಂಜರಿ, ಹಿಂದಿಯ [[ರಾಮಚರಿತಮಾನಸ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]]ನ [[ಆಧ್ಯಾತ್ಮರಾಮಾಯಣಮ್‌]] ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವು. == ಪ್ರದರ್ಶಕ ಕಲೆಗಳು == === ಸಂಗೀತ === [[ಚಿತ್ರ:Panchavadyam.jpg|thumb|ಕೇರಳದ ದೇವಾಲಯವೊಂದರಲ್ಲಿ ಪಂಚವಾದ್ಯಂ ಸಂಗೀತ ಬಾರಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಲಾಕಾರರು]] {{Main|Music of India}} ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಗೀತ, [[ಜಾನಪದ]] ಸಂಗೀತ, ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಹಾಗೂ [[ಪಾಪ್‌]] ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಭಾರತದ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿವೆ. ಗೇಯಗಣಗಳನ್ನುಳ್ಳ ''[[ಸಾಮವೇದ]]'' ದ ಮಂತ್ರಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತದ ಉದಾಹರಣೆ.ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ [[ಶ್ರೌತ]] ಯಜ್ಞಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಹಾಡಿನಂತೆ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ]] ಪರಂಪರೆ ಮೇಲೆ ಹಿಂದೂ ಗ್ರಂಥಗಳ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವವಿದೆ. ಈ ಪರಂಪರೆ [[ಕರ್ನಾಟಿಕ್‌]] ಮತ್ತು [[ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ]] ಎಂಬ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಒಂಗೊಂಡಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಹಲವು ಮಧುರವಾದ [[ರಾಗ]]ಗಳಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಇತಿಹಾಸವಿದ್ದು, ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ದಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರೇರಣೆ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಮನರಂಜನೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿ ಬಹುಕಾಲದಿಂದಲೂ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ದಾಸಶ್ರೇಷ್ಠ [[ಪುರರಂದರ ದಾಸ]]ರನ್ನು ''ಕರ್ನಾಟಿಕ್‌ ಸಂಗೀತ ಪಿತಾಮಹ'' ರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="father">{{cite web|title=Purandara Dasa|url=http://www.kamat.com/kalranga/kar/literature/dasa.htm|author=Dr. Jytosna Kamat|publisher=Kamats Potpourri|work=|accessdate=2006-12-31}}</ref><ref name="father1">{{cite web|title=Sri Purandara Dasaru|url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html|author=Madhusudana Rao CR|publisher=Dvaita Home Page|work=|accessdate=2006-12-31|archive-date=2006-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141712/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html|url-status=dead}}</ref><ref name="father2">{{cite web|title=History of Music|url=http://carnatica.net/origin.htm|author=S. Sowmya, K. N. Shashikiran|publisher=Srishti's Carnatica Private Limited|work=|accessdate=2006-12-31}}</ref> ಇವರು ಪುರಂದರ ವಿಠ್ಠಲ ಎಂಬ ಅಂಕಿತನಾಮದೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಮುಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪುರಂದರ ದಾಸರು [[ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದು, ಸುಮಾರು 475,000 ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2006-11-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141557/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html |url-status=dead }}</ref> ಆದರೆ ಸುಮಾರು 1000 ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಇಂದು ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿದೆ.<ref name="father" /><ref name="pro">{{cite web|title=Sri Purandara Dasaru|url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html|author=Madhusudana Rao CR|publisher=Dvaita Home Page (www.dviata.org)|work=|accessdate=2006-12-31|archive-date=2006-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141557/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html|url-status=dead}}</ref> === ನೃತ್ಯ === {{Main|Indian dance}} [[ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯ]] ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲೂ ''ಜಾನಪದ'' ಮತ್ತು ''ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ'' ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಭೇದಗಳಿದ್ದು ಅವು ವಿವಿಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮೈದಾಳಿವೆ. [[ಪಂಚಾಬ್‌]]ನ ''[[ಭಾಂಗ್ರಾ]]'' ,[[ಅಸ್ಸಾಂ]]ನ ''[[ಬಿಹು]]'' , [[ಜಾರ್ಖಂಡ್‌]] ಮತ್ತು [[ಒರಿಸ್ಸಾ]]ದ ''[[ಛೌ]]'' , [[ರಾಜಾಸ್ತಾನ್‌]]ನ ''[[ಘೂಮರ್‌]]'' , [[ಗುಜರಾತ್‌]]ನ ''[[ದಾಂಡಿಯಾ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಗರ್ಬ]]'' , ಕರ್ನಾಟಕದ ''[[ಯಕ್ಷಗಾನ]]'' , [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ ''[[ಲಾವಣಿ]]'' ಮತ್ತು ಗೋವಾದ ''[[ದೇಖ್‌ನಿ]]'' -ಇವು ಭಾರತದ ಜನಪ್ರಿಯ [[ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು. ನಿರೂಪಣಾ ತಂತ್ರ ಮತ್ತು [[ಪೌರಾಣಿಕ]] ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಭಾರತದ ಎಂಟು ನೃತ್ಯ ರೂಪಗಳಿಗೆ ಭಾರತದ ''[[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ, ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ]]'' [[ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯದ ಸ್ಥಾನಮಾನ]] ನೀಡಿದೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: [[ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ''[[ಭರತನಾಟ್ಯಂ]]'' , [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]]ದ ''[[ಕಥಕ್]]'' , [[ಕೇರಳ]]ದ ''[[ಕಥಕ್ಕಳಿ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಮೋಹಿನಿಆಟ್ಟಂ]]'' , [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ]]ದ ''[[ಕೂಚುಪುಡಿ]]'' , [[ಮಣಿಪುರ]]ದ ''[[ಮಣಿಪುರಿ]]'' , [[ಒರಿಸ್ಸಾ]]ದ ''[[ಒಡಿಸ್ಸಿ]]'' ಮತ್ತು [[ಅಸ್ಸಾಂ]]ನ ''[[ಸಾತ್ರಿಯಾ]]'' .<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-65370 "ಸೌಥ್‌ ಏಷಿಯನ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್: ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಟೈಪ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌"]</ref><ref>{{Cite web |url=http://mudra.tv/channel_detail.php?chid=2 |title="ಇಂಡಿಯನ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌ ವಿಡಿಯೋಸ್‌: ಭರತನಾಟ್ಯಂ, ಕಥಕ್‌, ಭಾಂಗ್ರ, ಗರ್ಬ, ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಅಂಡ್‌ ವೇರಿಯಸ್‌ ಪೋಕ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌" |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-08-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090820050237/http://mudra.tv/channel_detail.php?chid=2 |url-status=dead }}</ref> ವಿಶ್ವದ ಅಂತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ [[ಸಮರಕಲೆ]] ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿರುವುದು[[ಕಲಾರಿಪ್ಪಯಟ್ಟು]] ಅಥವಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ [[ಕಲಾರಿ.]] ಮಲ್ಲಪುರಾಣ ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಪಠ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸವಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ ಭಾರತದಿಂದ [[ಚೀನಾ]]ಕ್ಕೆ ಹೋಗಿರುವ ಹಾಗೆ, ಕಲಾರಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಬಂದ ಇತರೆ ಸಮರ ಕಲೆಗಳೂ ಕೂಡ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಕೆಲವರ ಅಭಿಮತ. ಇದೇ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಮುಂದೆ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕುಂಗ್‌-ಫು ಎಂಬ ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಮರ ಕಲೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಕೆಲವರ ವಾದ. [[ಗಟ್ಕ]], [[ಪೆಹಲ್‌ವಾನಿ]] ಮತ್ತು [[ಮಲ್ಲ-ಯುದ್ಧ]]ಎಂಬುವು ನಂತರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದ ಇತರ ಸಮರ ಕಲೆಗಳಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರಕಾರಗಳೂ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. === ನಾಟಕ ಮತ್ತು ರಂಗ ಭೂಮಿ === [[ಚಿತ್ರ:Thoranayudham- Madras1.jpg|thumb|ಭಾಸನ ಅಭಿಷೇಕ ನಾಟಕ ಕುಟಿಯಟ್ಟಂನಲ್ಲಿ ರಾವಣನಾಗಿ ನಾಟ್ಯಾಚಾರ್ಯ ಮಣಿ ಮಾಧವಾ ಚಕ್ಯರ್‌-ಇದು ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದುಬಂದಿರುವ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲೊಂದು.]] {{Main|Theatre in India}} ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತದಂತೆಯೇ ಭಾರತೀಯ ನಾಟಕ ಮತ್ತು ರಂಗಕಲೆಗಳು ದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಭಾಸನ ನಾಟಕಗಳ ನಂತರ [[ಕಾಳಿದಾಸ]]ನ [[ಶಾಕುಂತಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೇಘದೂತ]] ನಾಟಕಗಳು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು. ಸುಮಾರು 2000 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ [[ಕೇರಳ]]ದ [[ಕುಟ್ಟಿಯಾಟ್ಟಂ]] ರಂಗಕಲೆ ಈಗ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದಾದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲೊಂದು. [[ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರ]]ವನ್ನು ಇದು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. [[ಭಾಸ]]ನ ನಾಟಕಗಳು ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯ. ''ನಾಟ್ಯಾಚಾರ್ಯ'' (ದಿವಂಗತ) [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]] [[ಮಾಣಿ ಮಾಧವ ಚಾಕ್ಯಾರ್‌]]- ಈ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರ ಮತ್ತು ''[[ಅಭಿಯನ]]'' ದಲ್ಲಿ ಅನನ್ಯ ಮತ್ತು ಅಸಾಧಾರಣ ಪ್ರತಿಭೆ. ವಿನಾಶದಂಚಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪುಜರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿದರು. [[ರಸಾಭಿನಯ]] ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆಗೆ ಇವರು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಕಾಳಿದಾಸನ [[ಅಭಿಜ್ಞಾನ ಶಾಕುಂತಲ]], [[ವಿಕ್ರಮೋರ್ವಶೀಯ]] ಮತ್ತು [[ಮಾಳವಿಕಾಗ್ನಿಮಿತ್ರ]] ; ಭಾಸನ [[ಸ್ವಪ್ನವಾಸವದತ್ತ]] ಮತ್ತು [[ಪಂಚರಾತ್ರ]]; [[ಹರ್ಷ]]ನ [[ನಾಗಾನಂದ]] ಮುಂತಾದ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಕುಟ್ಟಿಯಾಟ್ಟಮ್‌ ರಂಗ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಅಳವಡಿಸಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ್ದರು.<ref>[http://sites.google.com/site/natyacharya/articles K. A. Chandrahasan, ''ಇನ್‌ ಪರ್ಸ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್‌ ಎಕ್ಸೆಲೆನ್ಸ್‌ '' (ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳು), "[[ದಿ ಹಿಂದ]]", ಭಾನುವಾರ ಮಾರ್ಚ್ 26, 1989] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121113105921/https://sites.google.com/site/natyacharya/articles |date=2012-11-13 }}</ref><ref>''ಮಣಿ ಮಾಧವ ಚಕ್ಯರ್‌: ದಿ ಮಾಸ್ಟರ್‌ ಅಟ್‌ ವರ್ಕ್'' (ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಚಿತ್ರ), ಕವಳಮ್‌ N. ಪಣಿಕರ್‌, [[ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ]], ನವ ದೆಹಲಿ, 1994</ref> ಭಾರತದ ಬಹುಪಾಲು ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಜಾನಪದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಜನಾದರಣೀಯವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟ ಎಂಬ ಶ್ರೀಮಂತ ರಂಗ ಸಂಪ್ರದಾಯವಿದ್ದು ಇದರ ಪ್ರಾಚೀನತೆ ಕನಿಷ್ಟ ಎರಡನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ (BCE)ಹೋಗುತ್ತದೆ. (ಪಾಣಿನಿಗೆ ಪತಂಜಲಿ ಮಹರ್ಷಿ ಬರೆದ ಭಾಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದರ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.) ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರಂಗ ತಂಡಗಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಾಟಕ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಿವೆ. ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ [[ಗುಬ್ಬಿ ವೀರಣ್ಣ]],<ref>ಕಾಮತ್‌ (2003), ಪುಟ 282</ref> [[ಉತ್ಪಾಲ್‌ ದತ್‌]], [[ಕ್ವಾಝ ಅಹಮದ್ ಅಬ್ಬಾಸ್‌]], [[K. V. ಸುಬ್ಬಣ್ಣ]]ನಂಥವರು ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ [[ನಂದಿಕರ್‌]], ಮಯ್ಸೂರಿನ್ ರಂಗಾಯಣ್ [[ನೀನಾಸಂ]] ಮತ್ತು [[ಪೃಥ್ವಿ ಥಿಯೇಟರ್‌]]ಎಂಬ ಕೆಲವು ರಂಗ ತಂಡಗಳು ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿವೆ. (ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಬೆನಕ, ಸಂಕೇತ್, ಕಲಾಗಂಗೋತ್ರಿ, ನಟರಂಗ, ಪ್ರಯೋಗರಂಗ ಮುಂತಾದವು) == ದೃಶ್ಯಕಲೆ == {{Main|Indian art}} === ಚಿತ್ರಕಲೆ === {{Main|Indian painting}} [[ಚಿತ್ರ:Meister des Mahâjanaka Jâtaka 001.jpg|thumb|ಅಂಜತ ಗುಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತಕ ಕಥೆಗಳು]] ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು [[ಪ್ರಾಗೈತಿಹಾಸಿಕ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಂಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿರುವ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗುರ್ತಿಸಬಹುದು. [[ಪೆಟ್ರೋಗ್ಲಿಪ್‌]] ಅಥವಾ ಕಲ್ಲಿನ ಕೆತ್ತನೆಗಳು [[ಭೀಮ್‌ಬೇಟ್ಕ]] ಎಂಬ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿದ್ದು, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಶಿಲಾಯುಗಷ್ಟು ಪುರಾತನದ್ದಾಗಿವೆ. ಡರಾಗ್‌ನ ಪುರಾತನ ಪಠ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮತ್ತು ಉಪಾಖ್ಯಾನ ರೂಪದ ವಿಚಾರಗಳು, ಮನೆಯ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರ ಮತ್ತು ಅತಿಥಿಗಳು ತಂಗುವ ಕೊಠಡಿಯ ಒಳಾಂಗಣವನ್ನು ಚಿತ್ರಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸುವುದು ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನೆಗೆಲಸವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. [[ಅಜಂತ]], [[ಬಾಗ್‌]], [[ಎಲ್ಲೋರ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಟ್ಟನವಾಸಲ್‌]]ನ ಗುಹಾಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯ ಚಿತ್ರಗಳು ಆಗಿನ ಜನರ ಪ್ರಕೃತಿ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ರುಜುವಾತಾಗಿ ನಿಂತಿವೆ. ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕಲೆ ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಜೈನರಿಂದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಗೊಂಡಿದೆ. ಹೊಸದಾಗಿ ಮಾಡಲಾದ ವರ್ಣಮಯ ಮನೆಯ ಹೊರಾಂಗಣ ಅಲಂಕಾರ ([[ರಂಗೋಲಿ]]) ಇಂದಿಗೂ ಭಾರತೀಯರ ಮನೆಯ ಹೊಸಲಿನಿಂದ ಹೊರಗೆ ಅಡಿಯಿಟ್ಟರೆ ಕಾಣುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ದೃಶ್ಯ. [[ರಾಜ ರವಿ ವರ್ಮ]] ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪ್ರಾಚೀನ ಚಿತ್ರಕಾರರಲ್ಲೊಬ್ಬ. [[ಮಧುಬನಿ ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ಮೈಸೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ರಜಪೂತ ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ತಂಜಾವೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ಮೊಘಲ್‌ ಚಿತ್ರಕಲೆ]]-ಇವು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಕಾರಗಳು. ಅದೇ ರೀತಿ [[ನಂದಲಾಲ್‌ ಬೋಸ್‌]], [[M. F. ಹುಸೇನ್]], [[S. H. ರಾಝಾ]], [[ಗೀತಾ ವಧೇರಿ]], [[ಜೈಮಿನಿ ರಾಯ್‌]] ಮತ್ತು B.ವೆಂಕಟಪ್ಪ<ref name="venka">ಕಾಮತ್‌(2003), ಪುಟ 283</ref> ಕೆಲವು ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದರು. ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರಕಾರರಲ್ಲಿ ಅತುಲ್‌ ದೋಡಿಯಾ, ಬೋಸ್ ಕೃಷ್ಣಮಾಚಾರಿ ದೇವಜ್ಯೋತಿ ರೇ ಮತ್ತು ಶಿಬು ನಟೇಶನ್‌ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವರು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯಲ್ಲಿ ನವಯುಗದ ಹರಿಕಾರರು. ಇದೇ ವೇಳೆ ವಿಶ್ವ ಚಿತ್ರಕಲಾ ಕ್ಷೇತ್ರ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಮಿಲನಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಈ ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದರು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. [[ಮುಂಬಯಿ]]ನಲ್ಲಿರುವ [[ಜಹಾಂಗೀರ್‌ ಆರ್ಟ್‌ ಗ್ಯಾಲರಿ]] ಮತ್ತು [[ಮೈಸೂರು ಅರಮನೆ]] ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರ ಕಲೆಯ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿವೆ. === ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ === {{Main|Sculpture in India}} [[ಚಿತ್ರ:Lakshman Temple 3.jpg|thumb|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಕುಜುರಾಹೋ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ಶಿಲ್ಪಕೃತಿಗಳು.]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಶಿಲ್ಪಕಲೆ]]ಯ ಪ್ರಾಚೀನತೆ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ಕಲ್ಲಿನ ಮತ್ತು ಕಂಚಿನ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಈ ಅಮಶವನ್ನು ಪುಷ್ಟೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. [[ಹಿಂದೂ]], [[ಬೌದ್ಧ]], ಮತ್ತು [[ಜೈನ]] ಧರ್ಮಗಳು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದಂತೆ, ಭಾರತ ಅತ್ಯಂತ ಜಟಿಲವಾದ [[ಕಂಚಿನ]] ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಅಜಂತ, [[ಎಲ್ಲೋರ]] ಗಳಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಬೃಹತ್‌ ಗುಹಾ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟಿಗೆ ಆಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೇ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಾಮಗ್ರಿ ಬಳಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಬೃಹತ್‌ ಗಾತ್ರದ ಅಖಂಡ ಬಂಡೆಗಳನ್ನು ಕೊರೆದು ಈ ಚಿತ್ತಾಕರ್ಷಕ ದೇಗುಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ವಾಯವ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ಗಾರೆ]], [[ಪದರ ಶಿಲೆ]], ಅಥವಾ [[ಜೇಡಿ ಮಣ್ಣು]]ಗಳಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿರುವ ಶಿಲ್ಪಗಳು, ಭಾರತದ ಮತ್ತು [[ಹೆಲೆನೆಸ್ಟಿಕ್‌]] ಶೈಲಿಯ ಬಲವಾದ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ, ಅಥವಾ ಬಹುಶಃ [[ಗ್ರೀಕೋ-ರೋಮನ್]] ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಭಾವವನ್ನೂ ಇವು ತೋರ್ಪಡಿಸುತ್ತಿವೆ. [[ಮಥುರಾ]]ದ ನಸುಗೆಂಪು ಬಣ್ಣದ [[ಮರಳು ಶಿಲೆಯ]] ಶಿಲ್ಪಗಳು ಬಹುತೇಕ ಇದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾದವು. [[ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ]] (4ರಿಂದ 6ನೇ ಶತಮಾನ) ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆಗಾರಿಕೆ ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿತು. ಈ ಕಾಲದ ಶಿಲ್ಪ ಕೃತಿಗಳು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನೂ, ನೈಪುಣ್ಯತೆಯನ್ನೂ ಪಡೆದವು. ಈ ಶೈಲಿಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಇತರೆ ಭಾಗದ ಶೈಲಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲೆಯ ಉದಯಕ್ಕೆ ನೆರವಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೆ ಇದೇ ಶೈಲಿಗಳು ಆಗ್ನೇಯ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡು ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆಗೆ ಅಮೂಲ್ಯ ಕೊಡುಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವು. === ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ === {{Main|Indian architecture}} [[File:UmaidBhawan Exterior 1.jpg|thumb|left|ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್ ಖಾಸಗಿ ನಿವಾಸಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ರಾಜಾಸ್ತಾನದ ಉಮಾಯಿದ್‌ ಭವನ. <ref>ಉಮಾಯಿದ್ ಭವನ್ ಅರಮನೆ, ಜೋಧ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ ಉಮಾಯಿದ್ ಭವನ ಜನಪ್ರಿಯ ಅರಮನೆ ತಂಗುದಾಣ</ref>]] ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ, ದೇಶ ಮತ್ತು ಕಾಲದ ಬಹುಮುಖೀ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹೊಸ ಮಾದರಿಯಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮ ಹಲವು ಅಮೋಘ ವಾಸ್ತುಕೃತಿಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಈ ನಿರ್ಮಾಣ ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ತನ್ನ ನಿರಂತರತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೂಲ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರೀಕತೆಯಲ್ಲಿ (2600-1900 BCE) ಕಂಡುಬಂದಿದೆ.ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಯೋಜಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮನೆ ಹಾಗೂ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಸುವ್ಯಕ್ತ. ಈ ನಗರಗಳ ರಚನೆ ಹಾಗೂ ಬಡಾವಣೆಯ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದಂತೆ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ. [[ಮೌರ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಗುಪ್ತ]] ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಹಾಗೂ ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಅಜಂತಾ]] [[ಎಲ್ಲೋರ]]ಗುಹೆಗಳು ಮತ್ತು [[ಸಾಂಚಿ]][[ಸ್ತೂಪ]]ವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಆನಂತರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನ]] [[ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, ಬೇಲೂರು|ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ]] , [[ಹಳೇಬೀಡು|ಹಳೇಬೀಡಿನ]] [[ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ|ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ]], [[ಸೋಮನಾಥಪುರ|ಸೋಮನಾಥಪುರದ]] ಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, [[ತಂಜಾವೂರು|ತಂಜಾವೂರಿನ]] [[ಬೃಹದೀಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ|ಬೃಹದೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ]], [[ಕೊನಾರ್ಕ್|ಕೊನಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯ]], [[ಶ್ರೀರಂಗಂ|ಶ್ರೀರಂಗಂನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ]], ಹಾಗೂ ಭಟ್ಟಿಪ್ರೊಲುವಿನಲ್ಲಿರುವ [[ಬುದ್ಧ]] [[ಸ್ತೂಪ]] (ಚಿನ್ನ ಲಂಜ ದಿಬ್ಬ ಮತ್ತು ವಿಕ್ರಮಾರ್ಕ ಕೋಟ ದಿಬ್ಬ) [[ಆಂಗ್‌ಕೋರ್‌ ವಾಟ್‌]], ಬೋರೋಬುದೂರ್‌ ಮತ್ತು ಇತರೆ [[ಬೌದ್ಧ]] ಹಾಗೂ [[ಹಿಂದೂ]] ದೇವಾಲಯಗಳು, ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪಾರಂಪರಿಕ ಹಿಂದೂ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಹೋಲುತ್ತಿದ್ದು, ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. [[ಚಿತ್ರ:New Delhi Temple.jpg|right|thumb|200px|ದೆಹಲಿಯ ಅಕ್ಷರಧಾಮ-ಇದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್‌ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯ.]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರ|ವಾಸ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪಾರಂಪರಿಕ ಶೈಲಿ [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶು]] ಶೈಲಿಯ ಭಾರತೀಯ ರೂಪವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಇಲ್ಲಿನ ನಗರ ಯೋಜನೆ, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ದಕ್ಷತೆಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಯಾವ ಶೈಲಿ ಮೊದಲಿನದುದು ಎಂಬುದು ಇನ್ನೂ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಎರಡರ ನಡುವೆ ಸಾಮ್ಯತೆಗಳಿರುವುದಂತೂ ಸುಸ್ಪಷ್ಟ. [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶು]] ಶೈಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ವಾಸ್ತು ಮತ್ತು [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶುಗಳ]] ನಡುವೆ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇದ್ದರೂ, ವಾಸ್ತು, ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿಯ ([[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ದಲ್ಲಿ ಜೀವಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ [[ಪ್ರಾಣ]] ಮತ್ತು [[ಚೈನೀಸ್ ಭಾಷೆ|ಚೈನೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಚಿ [[ಜಪಾನೀಸ್ ಭಾಷೆ|ಜಾಪನೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ]]ಕಿ) ಹರಿವನ್ನು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಮನೆಬಳಕೆಯ ಯಾವ ಯಾವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಯಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಇಡಬೇಕು, ಯಾವ ಕೊಠಡಿ ಯಾವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರಬೇಕು, ಎಂಬ ವಿವರಗಳ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಇದು ಫೆಂಗ್‌ ಶುಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗುತ್ತದೆ. ಪಶ್ಚಿಮದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್‌ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಹೊಸ ಧರ್ಮವೊಂದರ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿದಂತಾಯಿತು. [[ಫತೇಪುರ್ ಸಿಕ್ರಿ|ಫತೇಪುರ್‌ ಸಿಕ್ರಿ]], [[ತಾಜ್ ಮಹಲ್|ತಾಜ್ ಮಹಲ್‌]], [[ಗೋಲ ಗುಮ್ಮಟ]], [[ಕುತುಬ್ ಮಿನಾರ್]], [[ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ|ದೆಹಲಿಯ ಕೆಂಪುಕೋಟೆ]] ಮುಂತಾದವು ಈ ಯುಗದ ರಚನೆಗಳು. ಇವು ಆಗಾಗ್ಗೆ ರೂಢಿಗತ ಮಾದರಿಯ ಸಂಕೇತಗಳಂತೆ ಬಳಕೆಯಾಗಿವೆ. [[ಇಂಡೋ-ಸಾರ್ಸೆನಿಕ್‌]] ಶೈಲಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಗೋಥಿಕ್‌ ಶೈಲಿಗಳಂತಹ ಇತರೆ ಹಲವು ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಸಾಹತು ಆಳ್ವಿಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿತ್ತು. [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮೆಮೊರಿಯಲ್‌]] ಅಥವಾ [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಟಿರ್ಮಿನಸ್‌]] ಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಸರಣವು ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯು ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಮುಂದಿನ ಎತ್ತರದ ಭಾಗ ಅಥವಾ [[ಸ್ತೂಪ]], ದೇವಾಲಯದ ಶೃಂಗ ಅಥವಾ [[ಶಿಖರ]], ದೇವಾಲಯದ ಗೋಪುರ ಅಥವಾ [[ಪಗೋಡ]] ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ದ್ವಾರ ಅಥವಾ [[ತೋರಣ]] ಮುಂತಾದ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಏಷಿಯನ್‌ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣಗಳು [[ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ]] ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ವಾಸ್ತುರಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ದೇವಾಲಯದ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಶೃಂಗ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಮಾನಂ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ದೇವಾಲಯಗಳ ದ್ವಾರ ಅಥವಾ [[ಗೋಪುರ]] ತನ್ನ ಸಂಕೀರ್ಣತೆ ಮತ್ತು ಭವ್ಯತೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಸಮಕಾಲೀನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಹಲವಾರು ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ನಗರಗಳು ಅತ್ಯಂತ ದಟ್ಟವಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ಜನ ನಿಬಿಡತೆಯಿಂದಲೂ ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತಿವೆ. ಮುಂಬಯಿನ [[ನಾರಿಮನ್ ಪಾಯಿಂಟ್, ಮುಂಬಯಿ|ನಾರಿಮನ್‌ ಪಾಯಿಂಟ್‌]] ತನ್ನ [[ಆರ್ಟ್ ಡೆಕೋ]] ಮಾದರಿಯ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. [[ಲೋಟಸ್‌ ಟೆಂಪಲ್‌]](ಕಮಾಲಾಕೃತಿಯ ದೇವಾಲಯ) ಮತ್ತು [[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಘಡದಂತಹ]] ಯೋಜಿತ ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣ ಭಾರತದ ಆಧುನಿಕ ನಗರ ವಾಸ್ತುರಚನೆಯ ಇತ್ತೀಚಿನ ಗಮನಾರ್ಹ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಾಗಿವೆ. == ವಿಹಾರ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡೆ == {{Main|Sports in India}} {{see also|kabaddi|Indian chess}} [[ಚಿತ್ರ:Kerala boatrace.jpg|thumb|right|ಓಣಮ್‌ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪಾತನಮ್‌ತಿಟ್ಟ ಬಳಿಯ ಅರಣ್ಮೂಲದಲ್ಲಿರುವ ಪಂಬಾ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಸ್ನೇಕ್‌ ಬೋಟ್‌ ಸ್ಪರ್ಧೆ.]] ವಿಹಾರ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಹಲವಾರು ಕ್ರೀಡೆಗಳು ವಿಕಾಸ ಹೊಂದಿವೆ. ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಆಧುನಿಕ ಮಾರ್ಷಲ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಎಂಬುದು ಭಾರತದ ಪ್ರಾಚೀನ ಕ್ರೀಡೆ ಎಂದೂ, ಸಮರ ಕಲೆಗಳು ವಿದೇಶಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಾರವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದು ಕೆಲವರ ನಂಬಿಕೆ. ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಆಡುವ [[ಕಬಡ್ಡಿ]] ಮತ್ತು [[ಗಿಲ್ಲಿ-ದಂಡ]]ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದೇಶೀಯ ಕ್ರೀಡೆಗಳು. [[ಬ್ರಿಟಿಷರ]] ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾದ [[ಫೀಲ್ಡ್‌ ಹಾಕಿ]], [[ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ (ಸಾಕರ್‌)]] ಹಾಗೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕ್ರಿಕೆಟ್‌]] ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಕ್ರೀಡೆಗಳು ಈಗ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಫೀಲ್ಡ್‌ ಹಾಕಿ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲಿ ಇಡೀ [[ಉಪಖಂಡ]]ದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆ. ಇದು ಮನರಂಜನೆಯ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿಯೂ ವೃತ್ತಿಪರವಾಗಿಯೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿದೆ. ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಭಾರತ ಮತ್ತು [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]]ಗಳ ನಡುವೆ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಬಂಧ ವೃದ್ದಿಗೂ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ತಂಡಗಳು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಎದುರುಬದರಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು ಎರಡೂ ತಂಡಗಳ ವೀಕ್ಷಕರನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾವೋದ್ರಿಕ್ತರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ. [[ಪೋಲೋ]]ಕೂಡ ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆ. [[‌]],ಚದುರಂಗ(=ಚೆಸ್‌) [[ಹಾವು ಏಣಿ ಆಟ]], [[ಇಸ್ಪೀಟ್‌ ಆಟ]], [[ಕೇರಮ್‌]], [[ಬ್ಯಾಡ್‌ಮಿಂಟನ್‌]] ಗಳು ಜನಪ್ರಿಯ ಒಳಾಂಗಣ ಮತ್ತು ಹೊರಾಂಗಣ ಕ್ರೀಡೆಗಳು. ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚೆಸ್‌ ಕ್ರೀಡೆ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ. ಶಕ್ತಿಯುತವೂ ಮತ್ತು ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷವಾದ ಕ್ರೀಡೆಗಳೂ ಕೂಡ [[ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿವೆ. [[ವ್ಯಾಯಾಮಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ತೂಕ]], [[ಆಟದ ಗೋಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಪಗಡೆಯಾಟ]]ದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ದಾಳ-ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನರು [[ದ್ವಿಚಕ್ರ ರಥದ ಓಟ]], [[ಬಿಲ್ಲು]], [[ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ]], [[ಯುದ್ಧ ತಂತ್ರಗಳು]], [[ಕುಸ್ತಿ]], [[ಭಾರ ಎತ್ತುವ ಸ್ಪರ್ಧೆ]], [[ಬೇಟೆ]], [[ಈಜು]] ಮತ್ತು [[ಓಟದ ಸ್ಪರ್ಧೆ]] ಮುಂತಾದ ಕ್ರೀಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. == ಜನಪ್ರಿಯ ಮಾಧ್ಯಮ == === ದೂರದರ್ಶನ === {{main|Television in India}} {{See also|List of Indian television stations}} ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ 1959ರಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣೋದ್ಧೇಶದ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಸಿಗ್ನಲ್‌ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೂರದರ್ಶನ ಸೇವೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು.<ref name="tvhistory">{{cite web | url =http://www.indiantelevision.com/indianbrodcast/history/historyoftele.htm | title =A Snapshot of Indian Television History | work = | pages = | publisher =Indian Television Dot Com Pvt Ltd | language = | accessdate = 2006-06-01 }}</ref> ಭಾರತೀಯ ಕಿರುತೆರೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ಆರಂಭಗೊಂಡಿದ್ದು 1970ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ [[ದೂರ್‌ದರ್ಶನ್‌]] ಎನ್ನುವ ಸರ್ಕಾರಿ ಒಡೆತನದ ಒಂದೇ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾನೆಲ್‌ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು. 1982ರಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಏಷಿಯನ್‌ ಗೇಮ್ಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರಸಾರದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯಾಯಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಭಾರತ ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ವರ್ಣದಲ್ಲಿ ನೋಡಿತು. [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತ]]ಸರಣಿಗಳು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಟಿವಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು. 1980ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದ ವೇಳೆಗೆ ಜನರು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಂತ ಟಿವಿ ಖರೀದಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಒಂದು ಟಿವಿ ಚಾನೆಲ್‌ ಇದ್ದರೂ, ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿ ಪೂರಣತಾ ಬಿಂದುವನ್ನು ತಲಪಿತು. ಹೀಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತೊಂದು ಚಾನೆಲ್ ಆರಂಭಿಸಿ, ದಿನದ ಅರ್ಧ ಭಾಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಸಾರವನ್ನೂ ಉಳಿದರ್ಧ ಭಾಗ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೂ ಚಾಲನೆ ನೀಡಿತು. DD 2 ಎನ್ನಲಾಗಿದ್ದ ಈ ಚಾನೆಲ್‌ ಅನ್ನು ನಂತರ DD ಮೆಟ್ರೋ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಎರಡೂ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು ಭೌಮಿಕವಾಗಿ (ಆಂಟೆನಾಗಳ ಮೂಲಕ) ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. 1991ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ದೂರದರ್ಶನ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಉದಾರೀಕರಣಗೊಳಿಸಿ [[ಕೇಬಲ್‌ ಟೆಲಿವಿಷನ್‌]] ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿತು. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಲಭ್ಯವಿದ್ದ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳವಾಯಿತು. ಇಂದು ಭಾರತೀಯ ಬೆಳ್ಳಿ ತೆರೆ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಮವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದು, ಎಲ್ಲ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಸಾವಿರಾರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿವೆ. ಕಿರುತೆರೆ ನೂರಾರು ಜನಪ್ರಿಯ ನಟರನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದು, ಇವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಗೃಹ ಅಥವಾ ಕುಟುಂಬ ಕೇಂದ್ರಿತ TV ಧಾರಾವಾಹಿಗಳು, ಗೃಹಿಣಿಯರು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗಸ್ಥ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ವಿಪರೀತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗದ ಪುರುಷರಲ್ಲೂ ಇವು ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿವೆ. ಕೆಲವು ನಟರು ಇವುಗಳನ್ನು ಬಾಲಿವುಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ TV ಉದ್ಯಮದ ಹಾಗೆ ಭಾರತೀಯ TV ಕ್ಷೇತ್ರ ಕೂಡ ಒಂದೇ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವು ಚಾನೆಲ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಾರ್ಟೂನ್‌ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌, ನಿಕೆಲೋಡಿಯನ್ ಮತ್ತು [[MTV ಇಂಡಿಯಾ]] === ಚಲನಚಿತ್ರ === {{Main|Cinema of India}} [[ಚಿತ್ರ:Bollywood dance show in Bristol.jpg|thumb|ಬಾಲಿವುಡ್‌ ನೃತ್ಯದ ಚಿತ್ರೀಕರಣ]] [[ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ [[ಮುಂಬಯಿ]] ಮೂಲದ ಹಿಂದಿ [[ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ]] [[ಬಾಲಿವುಡ್‌]] ಎಂಬ ಅನೌಪಚಾರಿಕ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಸಿನಿಮಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು ([[ಬಂಗಾಳಿ]], [[ಕನ್ನಡ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]], [[ಮರಾಠಿ]], [[ತಮಿಳು]] ಮತ್ತು [[ತೆಲುಗು]]) ವಿಸ್ತಾರವಾದ [[ಭಾರತೀಯ ಸಿನಿಮಾ ಉದ್ಯಮ]]ವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ವೈವಿಧ್ಯಮಯಗೊಳಿಸಿವೆ. ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವ ಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವಾಗುವ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು [[ಚಿತ್ರ]]ಗಳು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುವ ಚಿತ್ಯೋದ್ಯಮ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿದೆ. ವಿಮರ್ಶಕರ ಅಪಾರ ಪ್ರಶಂಸೆಗೊಳಗಾದ ವಿಶ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಿನಿಮಾ ನಿರ್ದೇಶಕ-ನಿರ್ಮಾಪಕರನ್ನು ಭಾರತ ರೂಪಿಸಿದೆ. [[ಸತ್ಯಜಿತ್‌ ರೇ]], [[ರಿತ್ವಿಕ್ ಘಟಕ್‌]], [[ಗುರುದತ್‌]], [[K. ವಿಶ್ವನಾಥ್‌]], [[ಆದೂರ‍್ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣನ್‌]], [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾಸರವಳ್ಳಿ]], [[ಶೇಖರ‍್ ಕಪೂರ್‌]], [[ಹೃಶಿಕೇಶ್‌ ಮುಖರ್ಜೀ]], [[ಶಂಕರ್‌ ನಾಗ್]], [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡ್‌]], [[G. V. ಐಯ್ಯರ್‌]], ಮುಂತಾದವರನ್ನು ವಿಮರ್ಶಕರು ಕೊಂಡಾಡಿದವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು.(ನೋಡಿ [[ಭಾರತದ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು)]]). ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಬೆಳೆದಂತೆಯೂ,ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ನಾವು ಹತ್ತಿರವಾದಂತೆಯೂ, ವೀಕ್ಷಕರ ಅಭಿರುಚಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರದ ಕಥಾವಸ್ತು ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಣ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಗಳಾಗುತ್ತಿವೆ. ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನಾಯಿಕೊಡೆಗಳಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದಿರುವ ಮಲ್ಟಿಫ್ಲೆಕ್ಸ್‌ಗಳು (=ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು) ಸಿನಿಮಾ ಉದ್ಯಮದ ಆದಾಯ ಗಳಿಕೆಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿವೆ. == ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ == {{portal|India|Flag of India.svg}} * [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳು]] * [[ಭಾರತೀಯ ಊಟ ಅಥವಾ ಭೋಜನದ ರೀತಿನೀತಿಗಳು]] * [[ರಾಜ್ಯವಾರು ಭಾರತೀಯರ ಪಟ್ಟಿಗಳು]] * [[ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳು]] == ಆಕರಗಳು == {{reflist|2}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ == * {{cite book |last= Nilakanta Sastri|first= K.A.|title= A history of South India from prehistoric times to the fall of Vijayanagar|origyear=1955|year=2002|publisher= Indian Branch, Oxford University Press|location= New Delhi|isbn= 0-19-560686-8}} * {{cite book |last= Narasimhacharya|first= R|title= History of Kannada Literature|origyear=1988|year=1988|publisher= Asian Educational Services|location= New Delhi, Madras|isbn= 81-206-0303-6}} * {{cite book |last= Rice|first= B.L.|title= Mysore Gazatteer Compiled for Government-vol 1|origyear=1897|year=2001|publisher= Asian Educational Services|location= New Delhi, Madras|isbn= 81-206-0977-8}} * {{cite book |last= Kamath|first= Suryanath U.|title= A concise history of Karnataka: from pre-historic times to the present|origyear=1980|year= 2001|publisher= Jupiter books|location= Bangalore|oclc= 7796041|id= {{LCCN|809|0|5179}}}} * ವರ್ಮ, ಪವನ್‌ K . ''ಬೀಯಿಂಗ್‌ ಇಂಡಿಯನ್‌: ಇನ್‌ಸೈಡ್‌ ದಿ ರಿಯಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ'' . (ISBN 0-434-01391-9) * [[ಟುಲ್ಲಿ, ಮಾರ್ಕ್‌]]. ''ನೋ ಫುಲ್‌ ಸ್ಟಾಪ್ಸ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ '' . (ISBN 0-14-010480-1) * [[ನೈಪಾಲ್‌, V.S]]. ''[[India: A Million Mutinies Now]]'' [89] ಜರ್ಮನಿ (ISBN 0-7493-9920-1) * ಗ್ರಿಹಾಲ್ಟ್‌, ನಿಕಿ. ''ಇಂಡಿಯಾ - ಕಲ್ಚರ್‌ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌'' !: ಅ ಕ್ವಿಕ್ ಗೈಡ್‌ ಟು ಕಸ್ಟಮ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಎಟಿಕೆಟ್‌''. '' ''(ISBN 1-85733-305-5)'' * ಮಂಜಾರಿ ಉಯಿಲ್‌, ''ಫಾರಿನ್‌ ಇನ್‌ಫ್ಲೂಯೆನ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಕಲ್ಚರ್‌ (c.600 BC ಯಿಂದ AD 320ರವರೆಗೆ)'' , (ISBN 81-88629-60-X) == ಹೊರಗಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == * [http://www.namami.org/index.htm ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಇರುವ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌] * [http://www.culturopedia.com ಭಾರತದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಭಂಡಾರ] * [http://www.indiancultureonline.com Indiancultureonline.com - ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಚಿತ್ರಗಳು+ವಿಸ್ತೃತ ವಿವರಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191019105020/http://indiancultureonline.com/ |date=2019-10-19 }} * [http://www.sscnet.ucla.edu/southasia/Culture/culture.html ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಅವಲೋಕನ] * [http://www.kamat.com/indica/culture/ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪರಿಚಯ] {{Asia in topic|Culture of}} {{Life in India}} {{DEFAULTSORT:Culture Of India}} [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜ]] qww6eof9sv2gb9v851nmcrin0mtjonx 1248671 1248670 2024-10-25T13:11:18Z Pavanaja 5 Protected "[[ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]]": ಅನುತ್ಪಾದಕ ಸಂಪಾದನೆಗಳು ([ಸಂಪಾದನೆ=ಹೊಸ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಮತ್ತು ನೋಂದಾವಣೆ ಆಗಿಲ್ಲದವರನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿ] (ಅನಿರ್ದಿಷ್ಟ) [ಸ್ಥಳಾಂತರ=ಹೊಸ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಮತ್ತು ನೋಂದಾವಣೆ ಆಗಿಲ್ಲದವರನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿ] (ಅನಿರ್ದಿಷ್ಟ)) 1227973 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Kathakali of kerala.jpg|thumb|A ''[[Kathakali]]'' performer as [[Krishna]].]]'' ಪುರಾತನ [[ಇತಿಹಾಸ]], ಅನನ್ಯ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಚನೆ, ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜನ ಸಮುದಾಯ, ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳು, ಪ್ರಾಚೀನ ಪರಂಪರೆ ಹಾಗೂ ನೆರೆಹೊರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪ್ರಭಾವಗಳು '''ಭಾರತೀಯ [[ಸಂಸ್ಕೃತಿ]]''' ಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿವೆ. [[ಸಿಂಧೂತಟದ ನಾಗರೀಕತೆ|ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆ]] ಯಿಂದ ಆರಂಭಗೊಂಡ [[ಭಾರತೀಯ]] ಸಂಸ್ಕೃತಿ [[ವೇದಗಳು|ವೇದಗಳ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಸಾಧಾರಣ ವಿಕಸನ ಕಂಡಿತು. ಇದಾದ ನಂತರ [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ]] ಉನ್ನತಿ ಮತ್ತು ಅವನತಿ, [[ಸ್ವರ್ಣಯುಗ|ಸುವರ್ಣ ಯುಗ]], ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಭಾರತ ಅಧೀನವಾದದ್ದು ಹಾಗೂ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ [[ವಸಾಹತು]] ಆಳ್ವಿಕೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಈ ವಿಕಸನ ಮತ್ತಷ್ಟು ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು, [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಗಳು]], ಪದ್ಧತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಕಳೆದ ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಇದರ ಅನನ್ಯತೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳು ಮತ್ತು [[ಸಂಪ್ರದಾಯ|ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ]] ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ವಿಶ್ವದ ಇನ್ನಿತರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಮೇಲೂ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. == ಧರ್ಮ == [[ಚಿತ್ರ:Maitreya_Buddha_the_next_Buddha.jpg|thumb|ಮೈತ್ರೇಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಮೀಪ ನೋಟ, ತಿಕ್ಸೆ ಮಾಂಟೆಸ್ಸೋರಿ, ಲಡಾಕ್‌, ಭಾರತಭಾರತ, ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮಗಳಂತಹ ಹಲವು ಧರ್ಮಗಳ ಜನ್ಮಸ್ಥಳ.<ref>ಔಟ್‌ಸೋರ್ಸಿಂಗ್‌ ಟು ಇಂಡಿಯಾ ಬೈ ಮಾರ್ಕ್ ಕೊಬಾಯಾಶಿ-ಹಿಲರಿ</ref>]] {{main|Religion in India|Indian religions}} [[ಹಿಂದೂ]], [[ಬೌದ್ಧ]], [[ಜೈನ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಖ್]] ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಭಾರತ ಜನ್ಮ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ.<ref>[https://books.google.com/books?id=waVCqzL8b4kC&amp;pg=PA174&amp;dq=%22dharmic+religions%22+origin+india&amp;as_brr=3&amp;ei=-F3BSaztOo_AywTq5aCDBQ&amp;client=firefox-a ಫೈಂಡಿಗ್‌ ಲಾಸ್ಟ್‌ - ನಿಕ್ಕಿ ಸ್ಟ್ಯಾಫೋರ್ಡ್‌]</ref> ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಹಾಮ್‌ ಧರ್ಮಗಳ ನಂತರದ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಾನ ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ೩ನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಧರ್ಮವಾಗಿದ್ದು, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ ನಾಲ್ಕನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಎರಡೂ ಧರ್ಮದ ಒಟ್ಟು ಅನುಯಾಯಿಗಳು ೧.೪ ಶತಕೋಟಿಯನ್ನೂ ಮೀರುತ್ತಾರೆ. ಗಾಢ ಧರ್ಮ ನಿಷ್ಠ ಸಮುದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ [[ಭಾರತ]] ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಧಾರ್ಮಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯುಳ್ಳ ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಬಹುತೇಕ ಜನರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಧರ್ಮ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಸುಮಾರು ೮೦.೪%ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದವರು ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸುಮಾರು ೧೩.೪% ಭಾರತೀಯರು ಪಾಲಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="muslimreligion">{{cite web | url =http://www.censusindia.net/religiondata/Summary%20Muslims.pdf | title =Religions Muslim | format =[[PDF]] | publisher =Registrat General and Census Commissioner, India | accessdate =2006-06-01 | archive-date =2006-05-23 | archive-url =https://web.archive.org/web/20060523201648/http://www.censusindia.net/religiondata/Summary+Muslims.pdf | url-status =dead }}</ref> [[ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ|ಸಿಖ್‌ ಧರ್ಮ]] [[ಜೈನ ಧರ್ಮ]] ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ|ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮೀಯರು]] ಕೇವಲ ಭಾರತದಲ್ಲಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದ ನಾನಾ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶ್ವದೆಲ್ಲೆಡೆ ಇರುವ [[ಕ್ರೈಸ್ತ]], ಝೋರಾಷ್ಟ್ರಿಯನ್‌, [[ಯಹೂದಿ ಧರ್ಮ|ಯಹೂದ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಬಹಾಯಿ]] ಮತಗಳ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿರಳವಾದರೂ ಆ ಮತಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವರ್ಚಸ್ಸನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಭಾರತೀಯರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರೂ, ಅನ್ಯ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಗೆ ತಾವು ಸಹಿಷ್ಣುಗಳೆಂಬ ಸ್ವಯಂ ಘೋಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ನಾಸ್ತಿಕರು ಮತ್ತು ಆಜ್ಞೇಯತಾವಾದಿಗಳೂ ಕೂಡ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. == ಸಮಾಜ == === ಸ್ಥೂಲ ಪರಿಚಯ === ಮೇಕರ್‌ರ ಅಭಿಮತ. ಇಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಅವರ ಕರ್ತವ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಾನಮಾನ ತಿಳಿಸಿಕೊಡುವ ಕಾರ್ಯ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.<ref name="makar">{{cite book|title=An American's Guide to Doing Business in India|author=Eugene M. Makar|year=2007}}</ref> ದೇವರು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಅತೀತ ಶಕ್ತಿ ಬದುಕನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ಇವರ ನಂಬಿಕೆ ಇದನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಿದೆ.<ref name="makar" /> ಧರ್ಮದಂತಹ ಹಲವು ವಿಭಿನ್ನತೆಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಹೋಳು ಮಾಡಿದೆ. === ಕೌಟುಂಬಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ === {{main article|Hindu joint family|Arranged marriage in India|Women in India}} [[ಚಿತ್ರ:HinduBrideIndia.jpg|thumb|ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪಂಚಾಬಿ ಹಿಂದೂ ವಿವಾಹ ಮಹೋತ್ವವದಲ್ಲಿ ಸಿಂಗಾರಗೊಂಡ ವಧೂ]] ಭಾರತ ಹಲವು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂಬ ರೂಢಿಗತ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ತಂದೆ-ತಾಯಿ, ಅವರ ಮಕ್ಕಳು,ಮಕ್ಕಳ ಪತ್ನಿಯರು, ಮೊಮ್ಮಕ್ಕಳು, ಮರಿಮಕ್ಕಳು. ಪೀಳಿಗೆಗಳು ಹೀಗೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಹೋಗುವ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಪೀಳಿಗೆಯ ಜನ ಒಟ್ಟಿಗೇ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕುಟುಂಬದ ಅತ್ಯಂತ ಹಿರಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪುರುಷ ಈ ಅವಿಭಕ್ತ ಕುಟುಂಬದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ. ಇವನು ಕುಟುಂಬದ ಒಳಗೆ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದ ಎಲ್ಲ ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವವನೂ, ನೀತಿ-ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವವನೂ ಆಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಕುಟುಂಬದ ಇತರ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲರೂ ಇದಕ್ಕೆ ಬದ್ಧರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹ, ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಶತ ಶತಮಾನಗಳಿಂದಲೂ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಕೂಡ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಭಾರತೀಯರು ನಿಯೋಜಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲೇ ವಿವಾಹವಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ. ವಧೂ-ವರರ ಪೋಷಕರೂ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬದ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳೂ ಈ ವಿವಾಹವನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸುತ್ತಾರಾದರೂ, ವಧೂ-ವರರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನೂ ಕೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref>http://www.jamaica-gleaner.com/gleaner/20050215/life/life1.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081204082810/http://www.jamaica-gleaner.com/gleaner/20050215/life/life1.html |date=2008-12-04 }} ಪ್ರೇಮ ಮತ್ತು ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹಗಳು, ಕೀಶ ಷೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌</ref> ವಧೂ-ವರರ ವಯಸ್ಸು, ಎತ್ತರ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಅಭಿರುಚಿಗಳು, ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ (ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನ), [[ಜಾತಿ]] ಮತ್ತು [[ಜಾತಕ]] ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮುಂತಾದ ವಿಚಾರಗಳು ಒಪ್ಪಿಗೆಯಾದ ನಂತರವಷ್ಟೇ ನಿಯೋಜಿತ ವಿವಾಹಗಳು ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತವೆ. "ಈ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು: ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳಿಗೆ, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ವಿಚ್ಛೇದನದ ಪ್ರಮಾಣ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಧಃಪತನದ ಮುನ್ಸೂಚನೆ ಎನಿಸಿದರೆ, ಕೆಲವು ಆಧುನಿಕರು ಇದು ಸ್ತ್ರೀ ಸಬಲೀಕರಣದ ಹೊಸ ಹೆಜ್ಜೆ ಎಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ]]ವನ್ನು ೧೮೬೦ರಲ್ಲೇ ಕಾನೂನು ಬಾಹಿರ ಎಂದು ಕಾಯಿದೆ ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ, ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಈಗಲೂ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/1617759.stm BBC News | SOUTH ASIA | ಚೈಲ್ಡ್‌ ಮಾರಿಯೇಜಸ್‌ ಟಾರ್ಗೆಟೆಡ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ]</ref> UNICEFನ "ಸ್ಟೇಟ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್‌-2009" (=ವಿಶ್ವ ಮಕ್ಕಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ-2009) ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ೨೦ರಿಂದ ೨೪ರ ವಯೋಮಾನದ ೪೭%ನಷ್ಟು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯರು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ವಯಸ್ಸಾದ ೧೮ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲೇ ವಿವಾಹವೆಂಬ ವಿಧಿಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ೫೬%ನಷ್ಟಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.unicef.org/sowc09/docs/SOWC09_Table_9.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-06-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090619111412/http://www.unicef.org/sowc09/docs/SOWC09_Table_9.pdf |url-status=dead }}</ref> ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹಗಳಲ್ಲಿ ೪೦%ನಷ್ಟು ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಈ ವರದಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.hindu.com/2009/01/18/stories/2009011855981100.htm |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-01-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090127015155/http://www.hindu.com/2009/01/18/stories/2009011855981100.htm |url-status=dead }}</ref> ಭಾರತೀಯರ ಹೆಸರುಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಹೊಂದಿದ್ದು, [[ನಾಮಕರಣ]] ಮಹೋತ್ಸವಗಳ ವಿಧಾನವೂ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯರ ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಜಾತಿಯ ಪ್ರಭಾವ ಸಾಕಷ್ಟಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಇಲ್ಲಿನ ಹೆಸರುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಧರ್ಮ ಇಲ್ಲವೇ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಿಂದ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯರು ವ್ಯಾಪಕ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸ್ತ್ರೀ ಪುರುಷರಿಬ್ಬರೂ ಕಾನೂನಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸರಿಸಮಾನರಾಗಿದ್ದರೂ ಮತ್ತು ಲಿಂಗ ಸಮಾನತೆಯ ಧೋರಣೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದ್ದರೂ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಸ್ತ್ರೀ ಪುರುಷರಿಬ್ಬರೂ ಭಿನ್ನವಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಗೃಹಕೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಫಲವಿಲ್ಲದ ಸಮುದಾಯ ಸೇವಾಕಾರ್ಯಗಳಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="makar" /> ಇಂಥ ಅಲ್ಪ ಭಾಗೀದಾರಿಕೆಗೆ ಹಲವಾರು ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾರಣಗಳಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಿಂಬಿಸಲು ಸುದ್ದಿ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ನೀಡುವ ಸಮಯ ಕೇವಲ ೭-೧೪%ಮಾತ್ರ.<ref name="makar" /> ಬಹುತೇಕ ಭಾರತೀಯ ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಗೆ ತನ್ನದೇ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಆಸ್ತಿ-ಪಾಸ್ತಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ರೂಪಿಸಲಾಗಿರುವ ಕಾನೂನುಗಳು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಜಾರಿಯಾಗದ ಕಾರಣ ಆಸ್ತಿ-ಪಾಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಅವಳಿಗೆ ಸಲ್ಲಬೇಕಾದ ಭಾಗ ಸಲ್ಲುತ್ತಿಲ್ಲ.<ref name="carol_chronic">{{cite web |title=Chronic Hunger and the Status of Women in India |url=http://www.thp.org/reports/indiawom.htm |author=Carol S. Coonrod |month=June |year=1998 |accessdate=2006-12-24 |archive-date=2014-09-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140910220125/http://www.thp.org/reports/indiawom.htm |url-status=dead }}</ref> ಹಲವು ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಗಿಯರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ತಾರತಮ್ಯಕ್ಕೆ ಈಡಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಇವರು ರಕ್ತಹೀನತೆ ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯಿಂದ ನರಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref name="un_women_free_equal" /> ಇವರು ಇಂದಿಗೂ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ''[[ಫೆಮಿನಾ]]'' , ''[[ಗೃಹಶೋಭಾ]]'' ಮತ್ತು ''ವುಮನ್ಸ್‌ ಎರಾ'' ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಿ ಮಹಿಳಾ ನಿಯತಕಾಲಿಕಗಳು. === ಪ್ರಾಣಿ ವೈವಿಧ್ಯ === [[ಚಿತ್ರ:Cowmeenakshi.jpg|thumb|ಚೆನ್ನೈನ ಕಪಾಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಚಿತ್ತಾಕರ್ಷಕ ಗೋಪುರದಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿರುವ ಹಸುಗಳ ವಿಗ್ರಹಗಳು.]] {{see also|Wildlife of India|Animal husbandry in India|Cattle in religion}} ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಭೇಧವೂ]] ಕೂಡ ಭಾರತಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಕಾಡಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಬಹಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯ ಹೆಸರೆಂದರೆ ಜಂಗಲ್‌. [[ವಸಾಹತು|ವಸಾಹತುವಾದಿ]] ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ರು ಈ ಪದವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಭಾಷೆಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ರುದ್‌ಯಾರ್ಡ್ ಕಿಪ್ಲಿಂಗ್‌]] ಬರೆದ ''[[ದಿ ಜಂಗಲ್‌ ಬುಕ್‌]]'' ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿನ ಪುಸ್ತಕದಿಂದಾಗಿ ಈ ಪದ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ''[[ಪಂಚತಂತ್ರ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಜಾತಕ ಕಥೆಗಳು]]'' ಸೇರಿದಂತೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ನೀತಿಕಥೆಗಳ ಅಥವಾ ಕಲ್ಪಿತ ಕಥೆಗಳಿಗೆ ಭಾರತದ ಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಪಂಚ ಕಥಾ ವಸ್ತುವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ [[ಹಸು]] ''ಅಹಿಂಸೆಯ ಪ್ರತೀಕ'' , ಇದನ್ನು ಮಾತೃದೇವತೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಹಸುವಿಗೆ ಕಾಮಧೇನು ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿದೆ, ಉತ್ತಮ ಭವಿಷ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನ ಸಂಕೇತವಾದ ಹಸುವಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಪೂಜ್ಯ ಸ್ಥಾನ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಹಸುವನ್ನು ಪವಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. ಹಸುವಿಗೆ ಮೇವು ಹಾಕುವುದೂ ದೇವರ ಪೂಜೆಯ ಒಂದು ವಿಧಾನ ಎಂದು ಬಗೆಯಲಾಗಿದೆ. === ನಮಸ್ತೆ === ''ನಮಸ್ತೆ'' , ''ನಮಸ್ಕಾರ್‌'' ಅಥವಾ ''ನಮಸ್ಕಾರಮ್‌'' ಎನ್ನುವ ಪದಗಳು ವಿನಯಪೂರ್ವಕ ಅಥವಾ ಗೌರವ ಸಂಬೋಧನೆಯ ಪ್ರತೀಕಗಳಾಗಿ [[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ]]ದ ಜನರ ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ನಮಸ್ಕಾರ್‌ ಪದ ನಮಸ್ತೆ ಪದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಔಪಚಾರಿಕವಾದದ್ದು. ಆದರೆ ಈ ಎರಡೂ ಪದಗಳು ವಿನಮ್ರ ಗೌರವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಹಿಂದೂ, [[ಜೈನ]] ಮತ್ತು [[ಬೌದ್ಧ]] ಸಮುದಾದಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಜನ ಈ ಪದಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡದಾಚೆಗೂ ಕೆಲವರು ಇವನ್ನು ಬಳಸುವುದುಂಟು. ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಲಖಿತ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಆಡುಭಾಷೆಯ ಮೊದಲ ನುಡಿಯಾಗಿ ನಮಸ್ಕಾರ್‌ ಅಥವಾ ನಮಸ್ಕಾರ ಪದ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡೂ ಕೈಗಳು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬಂಧಿಸಿರುವ ಚಿಹ್ನೆ ನಿರ್ಗಮನದ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಮೌನವಾಗಿ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. "ನನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಕಾಶ ನಿನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಭೆಯನ್ನು ಬೆಳಗುತ್ತದೆ" ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಯೋಗ ಶಿಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಮಧ್ಯೆ ನಮಸ್ತೆ ಪದ ಪರಸ್ಪರ ವಿನಿಮಯವಾಗುತ್ತದೆ. "ನಾನು ನಿನಗೆ ಬಾಗುತ್ತೇನೆ ಅಥವಾ ಶರಣಾಗುತ್ತೇನೆ" ಎಂಬುದೇ ಇದರ ಪದಶಃ ಅರ್ಥ. [[ತಲೆಬಾಗು]], [[ಪ್ರಣಾಮ]], ಪೂಜ್ಯ [[ವಂದನೆ]], ಮತ್ತು [[ಗೌರವ]] (te): ಎಂಬೆಲ್ಲ ಅರ್ಥ ಕೊಡುವ ನಮಸ್ಕಾರ ನಮಸ್‌ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದದಿಂದ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೊಂದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Oil lamp on rangoli.jpg|thumb|ರಂಗೋಲಿ ಬಿಡಿಸಿ, ದೀಪ ಬೆಳಗಿಸಿ ಬೆಳಕಿನ ಹಬ್ಬ ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.]] === ಹಬ್ಬಗಳು === {{main article|Festivals in India}} ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಬೀಡಾಗಿರುವ ಭಾರತದ್ದು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮಗಳ ಹಲವು ಹಬ್ಬ-ಹರಿದಿನಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ದಿನಾಚರಣೆ, [[ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ (ಭಾರತ)|ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ]] ಮತ್ತು [[ಗಾಂಧಿ ಜಯಂತಿ]], ಇವು ಭಾರತದ ಘೋಷಿತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಬ್ಬಗಳು. ಇವುಗಳನ್ನು ಶ್ರದ್ಧೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಹಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಅಲ್ಲಿನ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳೀಯ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನೂ ಆಚರಿಸುತ್ತವೆ. ''[[ದೀಪಾವಳಿ]]'' , ''[[ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿ]]'' , ''[[ದುರ್ಗಾ ಪೂಜಾ,]]'' ''[[ಹೋಳಿ]]'' , ''[[ರಕ್ಷಾಬಂಧನ]]'' ಮತ್ತು ''[[ದಸರಾ]]'' -ಇವು ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ಧಾರ್ಮದ ಹಬ್ಬಗಳು. ''[[ಸಂಕ್ರಾಂತಿ]]'' , ''[[ಪೊಂಗಲ್‌]]'' ಮತ್ತು ''[[ಓಣಮ್‌|ಓಣಮ್]]'' ಹಬ್ಬಗಳು ಸಮೃದ್ಧತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ [[ಸುಗ್ಗಿ ಕುಣಿತ|ಸುಗ್ಗಿಯ ಹಬ್ಬಗಳೆಂದು]] ಆಚರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ವಿವಿಧ ಧರ್ಮೀಯರು ಆಚರಿಸುವ ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹಬ್ಬಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲುಂಟು. ಮಹತ್ವದ ಹಬ್ಬವೆನಿಸಿರುವ ದೀಪಾವಳಿಯನ್ನು ಹಿಂದೂ, ಸಿಖ್‌, ಜೈನ ಧರ್ಮೀಯರು ಆಚರಿಸಿದರೆ, ''[[ಬುದ್ಧ ಪೂರ್ಣಿಮ|ಬುದ್ಧ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯನ್ನು]]'' ಜೈನ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧರು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮುಸ್ಲಿಂ ಹಬ್ಬಗಳಾದ ''[[ಈದ್-ಉಲ್-ಫಿತರ್|ಈದ್-ಉಲ್‌-ಫಿತರ್]]'' ‌, ''[[ಈದ್ ಅಲ್‌-ಅಧಾ]]'' ಮತ್ತು ''[[ರಂಜಾನ್]]'' ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಮುಸ್ಲಿಂ ಬಾಂಧವರು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದ ಪೂರ್ವ ದಿಕ್ಕಿನ ಗಡಿರಾಜ್ಯವಾದ ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಜೈರೋ ಕಣಿವೆಯ ಅಪಾಟಾನಿಸ್‌ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನ ಆಚರಿಸುವ ದ್ರೀ ಹಬ್ಬ ಭಾರತದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲೊಂದಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಮೆರಗು ನೀಡಿದೆ. == ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ == {{Main|Cuisine of India}} [[ಚಿತ್ರ:Indiandishes.jpg|thumb|ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾರತೀಯ ಪಲ್ಯ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಅಡುಗೆಗಳು]] ವಿಭಿನ್ನ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಚತುರ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ನಿರ್ಧಾರವಾಗಿವೆ. ಬಗೆ ಬಗೆಯ ಆಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ತಯಾರಿಕಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಈ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಾಹಾರ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದರೂ, [[ಕೋಳಿ]], [[ಮೇಕೆ]], [[ಕುರಿ]], [[ಮೀನು]], ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರವೂ ಕೂಡ ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ಪಾತ್ರ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿನ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ಮಹತ್ವದ ಸಂಗತಿ. ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿ ''ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ'' ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗುತ್ತಾ, ಜನಾಂಗೀಯ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯಿಂದ ತುಂಬಿರುವ ಉಪಖಂಡದ ವಿಭಿನ್ನ ಜನಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉತ್ತರ, ದಕ್ಷಿಣ, ಪೂರ್ವ, ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಆಹಾರಗಳೆಂದು ''ಐದು ಭಾಗ'' ಗಳಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು. ಈ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಕೆಲವು ಅನನ್ಯ ಐಕ್ಯತೆಯ ಎಳೆಗಳೂ ಹೊರಚಿಮ್ಮಿವೆ. ವಿವಿಧ [[ಸಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ|ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ]] ಬಳಕೆ ಅಡುಗೆ ತಯಾರಿಕೆಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದ್ದು, ಊಟದ ಸ್ವಾದ ಮತ್ತು ರುಚಿ ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಮತ್ತು ಅನನ್ಯ ರುಚಿ ಮತ್ತು ಕಂಪನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿದ [[ಪರ್ಷಿಯನ್ನರು]], [[ಮುಘಲರು|ಮೊಘಲರು]], ಮತ್ತು ಯೂರೋಪಿನ ವಸಾಹತುವಾದಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ವಿದೇಶಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪದ್ಧತಿಯು ಒಳಗಾಗಿದೆ. ''[[ತಂದೂರ್‌]]'' (ಕೆಂಡದಲ್ಲಿ ಸುಟ್ಟ ಇಲ್ಲವೇ ಬೇಯಿಸಿದ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳು) ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯ ಜನ್ಯ ಸ್ಥಾನ [[ಕೇಂದ್ರ ಏಷ್ಯಾ]] ಆದರೂ, ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ''[[ಚಿಕನ್‌ ಟಿಕ್ಕಾ]]'' ರೀತಿಯ ತಂದೂರಿ ಆಹಾರಗಳು ವ್ಯಾಪಕ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿವೆ. ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ ಪದ್ಧತಿಯೂ ಒಂದು. [[ಸಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ|ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥ]] ಮತ್ತು ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬೇಡಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದ ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ದೇಶಿತ ಸರಕುಗಳಾಗಿತ್ತು. ಯುರೋಪ್‌ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ನಡುವೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ [[ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ವಹಿವಾಟು]] ಅರಬ್‌ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಏಳಿಗೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತಲ್ಲದೆ, ಅವರು ಪ್ರಬಲರಾಗಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿತು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ [[ವಾಸ್ಕೋ ಡ ಗಾಮ]] ಮತ್ತು [[ಕ್ರಿಸ್ಟೋಪರ್‌ ಕೊಲಂಬಸ್‌]]ರಂತಹ ಯುರೋಪಿನ ಅನ್ವೇಷಣೆಕಾರರು ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿತು. ಇದೇ ಮುಂದೆ ''[[ಅನ್ವೇಷಣಾ ಯುಗ]]'' ಕ್ಕೂ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು.<ref>{{cite web|url=http://www.english.emory.edu/Bahri/Spice_Trade.html|title=The History of the Spice Trade in India|author=Louise Marie M. Cornillez|date=Spring 1999}}</ref> ಏಷ್ಯದಾದ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ ಭಾರತ ಮೂಲದ ''ಕರಿ(=ಸಾರು)'' ಯಿಂದಾಗಿ ಇಲ್ಲಿನ ಆಹಾರ ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ "ಪ್ಯಾನ್‌-ಏಷಿಯನ್‌" (ಸಮಗ್ರ ಏಷ್ಯ) ಆಹಾರವೆಂದೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.<ref>{{cite web|url=http://www.meatlessmonday.com/site/PageServer?pagename=dyk_curry|title=Meatless Monday: There's No Curry in India|access-date=2009-11-27|archive-date=2009-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20090416005252/http://www.meatlessmonday.com/site/PageServer?pagename=dyk_curry|url-status=dead}}</ref> == ಉಡುಗೆ-ತೊಡುಗೆ == [[ಚಿತ್ರ:Cropped Tripuri.jpg|thumb|left|ತ್ರಿಪುರಾದ ಪೋರಿಯೊಬ್ಬಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನೃತ್ಯೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಬಿಂದಿ ಧರಿಸಿ ಸಿದ್ಧಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದು.]] [[ಸೀರೆ]] ಭಾರತೀಯ [[ಮಹಿಳೆ]]ಯರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆ, ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಗಾಘ್ರ ಚೋಲಿ(ಲೆಹೆಂಗ)ಯನ್ನೂ ಕೂಡ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಹಿಳೆಯರು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. [[ಧೋತಿ]], [[ಪಂಚೆ]], [[ವೇಷ್ಟಿ]] ಅಥವಾ [[ಕುರ್ತಾ]] ಇವು [[ಪುರುಷ]]ರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ತೊಡುಗೆಗಳು. ವಾರ್ಷಿಕ ಫ್ಯಾಷನ್‌ ಮೇಳಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವ [[ದೆಹಲಿ]] ಭಾರತದ ಫ್ಯಾಷನ್‌ ರಾಜಧಾನಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆಗಳನ್ನು ಈಗಲೂ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. [[ದೆಹಲಿ]], [[ಮುಂಬಯಿ]], [[ಚೆನ್ನೈ]] [[ಅಹಮದಾಬಾದ್]] ಮತ್ತು [[ಪುಣೆ]]- ಈ ನಗರಗಳು ಜನ ಖರೀದಿ ನಡೆಸುವ ಮೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಳಗಳು. [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು, [[ತಮಿಳು]] ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ [[ಧೋತಿ]] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಬಿಳಿಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಧೋತಿಯ ಮೇಲೆ ಪುರುಷರು ಷರ್ಟ್‌‌ಗಳು, ಟಿ-ಷರ್ಟ್‌‌ಗಳು ಅಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೋ ಮೇಲುಡುಗೆ ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಿವಿಧ ನಮೂನೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನುಳ್ಳ ವರ್ಣಮಯ [[ಸೀರೆ]]ಯನ್ನು ಉಡುವ ಮಹಿಳೆಯರು. ಇದಕ್ಕೆ ಹೊಂದುವಂಥ ಸರಳವಾದ ಆದರೆ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಕುಪ್ಪಸವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕುಪ್ಪಸ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಯುವತಿಯರ ಮೇಲುಡುಪು. ಚಿಕ್ಕ ಹುಡುಗಿಯರು ''ಪಾವಡ'' ವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ''ಪಾವಡ'' , ಕುಪ್ಪಸದ ಕೆಳಗೆ ಧರಿಸುವ ಉದ್ದನೆಯ ಸ್ಕರ್ಟ್‌. ಎರಡೂ ವಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಬೆಡಗಿನಿಂದ ಸಿಂಗರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಮಹಿಳೆಯರ ಅಲಂಕಾರ ಪರಿಕರದಲ್ಲಿ ಬಿಂದಿಯೂ ಸೇರಿದೆ. ಕೆಂಪು ಕುಂಕುಮ (=ಸಿಂಧೂರ)ವನ್ನು ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯರು ಹಣೆಗೆ ಹಚ್ಚುವುದು ಮೊದಲಿದ್ದ ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವಿವಾಹಿತರೂ ಧರಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಇದು ಮಹಿಳೆಯರ ಆಧುನಿಕ ಅಲಂಕಾರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಮಹಿಳೆಯರು ಧರಿಸುವ ಈ ಬಿಂದಿ ಅವರ 3ನೇ ಕಣ್ಣು ಎಂದೇ ಕೆಲವರಿಂದ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ್ದು ಈ 3ನೇ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯನ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಬಾಹ್ಯ ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಧರಿಸಿರುವವರ ಮಿದುಳಿನ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಇದು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇದೆ.<ref>[http://www.kamat.com/kalranga/women/bindi.htm ಕಾಮತ್ಸ್‌ ಪೋಟ್‌ಪುರ್ರಿ: ದಿ ಸಿಗ್ನಿಫಿಕೆನ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಹೋಲಿ ಡಾಟ್‌ (ಬಿಂದಿ)]</ref>[[ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ]] ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಉಡುಗೆ ತೊಡುಗೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡು ಇಂಡೋ-ವೆಸ್ಟ್ರನ್‌ ವಸ್ತ್ರಶೈಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಚೂಡಿದಾರ‌, [[ದುಪಟ್ಟ]], ಗಮ್ಚಾ, ಕುರ್ತಾ, ಮುಂಡುಮ್‌ ನೆರಿಯಾತುಮ್, ಶೇರ‍್ವಾನಿ, [[ಉತ್ತರೀಯ|ಉತ್ತರೀಯಗಳು]] ಭಾರತದ ಇತರೆ ವೇಷಭೂಷಣಗಳು. == ಸಾಹಿತ್ಯ == === ಇತಿಹಾಸ === {{main | Indian literature}} [[ಚಿತ್ರ:Rabindranath Tagore in 1909.jpg|thumb|ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌, ಏಷ್ಯಾದ ಮೊದಲ ನೊಬೆಲ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ.<ref>http://almaz.com/nobel/literature/1913a.html</ref>]] (/(ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಸಾರವಾದದ್ದು ಮೌಖಿಕವಾಗಿ. ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ[[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಋಗ್ವೇದ ವರ್ಷ 1500 ರಿಂದ 1200 (BCE) ಮಧ್ಯೆ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದಾದ,[[ಋಗ್ವೇದ ಮಂತ್ರ(=ಪವಿತ್ರ ಶ್ಲೋಕ)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ ಮೊದಲ (BCE) ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎಂಬುದೊಂದು ಅಂದಾಜು. ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೊದಲ (CE)ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ತಮಿಳಿನ ಸಂಗಮ್‌ ಸಾಹಿತ್ಯ|ಋಗ್ವೇದ ಮಂತ್ರ(=ಪವಿತ್ರ ಶ್ಲೋಕ)ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ''[[ರಾಮಾಯಣ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಮಹಾಭಾರತ]]'' ಮೊದಲ (BCE) ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಎಂಬುದೊಂದು ಅಂದಾಜು.)/) [[ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ]] ಮೊದಲ (CE)ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಆರಂಭಿಕ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ತಮಿಳಿನ [[ಸಂಗಮ್‌ ಸಾಹಿತ್ಯ]]]] ಇದೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಯಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ [[ಕನ್ನಡ]] ಮತ್ತು [[ತೆಲುಗು]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃಷಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ 9ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೂ, ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ 11ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೂ ಮೊದಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ರಚನೆಯಾದವು. ಅದೇ ರೀತಿ [[12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮಲಯಾಳಂ]] ಭಾಷಾ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು.<ref>"ಕನ್ನಡ ಲಿಟರೇಚರ್‌," ''ಬ್ರಿಟಾನಿಕ ವಿಶ್ವಕೋಶ'' , 2008. ಉಕ್ತಿ: "ದಿ ಅರ್ಲಿಯೆಸ್ಟ್ ಲಿಟರರಿ ವರ್ಕ್ ಈಸ್‌ ದಿ ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗ(c. AD 850), ಅ ಟ್ರೀಟೈಸ್‌ ಆನ್‌ ಪೊಯೆಟಿಕ್ಸ್‌ ಬೇಸ್ಡ್‌ ಆನ್‌ ಅ ಸ್ಯಾನ್‌ಸ್ಕ್ರಿಟ್‌ ಮಾಡೆಲ್‌."</ref> [[ಬಂಗಾಳಿ]], [[ಮರಾಠಿ]], [[ಹಿಂದಿ]]ಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಹಾಗೂ [[ಪರ್ಷಿಯನ್‌]] ಮತ್ತು [[ಉರ್ದು]] ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕಾರ್ಯಗಳು ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು. [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌]], [[ರಾಮ್‌ಧಾರಿ ಸಿಂಗ್‌ ’ದಿನಕರ್‌’]], [[ಸುಬ್ರಮಣಿಯ ಭಾರತಿ]], [[ಕುವೆಂಪು]], [[ಬಂಕಿಮ ಚಂದ್ರ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ]], [[ಮೈಕೇಲ್‌ ಮಧುಸೂದನ ದತ್]], [[ಮುನ್ಷಿ ಪ್ರೇಮಚಂದ್‌]], [[ಮಹಮ್ಮದ್‌ ಇಕ್ಬಾಲ್‌]] ಮತ್ತು [[ದೇವಕಿ ನಂದನ್‌ ಖತ್ರಿ]] ಇವರು ಭಾರತ ಕಂಡ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸಾಹಿತಿಗಳು. [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡ್‌]], [[ಆಗ್ಯೇಯ]], [[ನಿರ್ಮಲ್‌ ವರ್ಮ]], [[ಕಮಲೇಶ್ವರ್‌]], [[ವೈಕೋಮ್ ಮಹಮ್ಮದ್‌ ಬಷೀರ್‌]], [[ಇಂದಿರಾ ಗೋಸ್ವಾಮಿ]], [[ಮಹಾಶ್ವೇತಾ ದೇವಿ]], [[ಅಮೃತಾ ಪ್ರೀತಮ್‌]], [[ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್‌]], [[ಖುರ್ರಾತುಲೇನ್‌ ಹೈದರ‍್]] ಮತ್ತು [[ತಕಾಝಿ ಶಿವಶಂಕರ ಪಿಳ್ಳೈ]] ಹಾಗೂ ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವರು ಸಮಕಾಲೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಶಂಸೆಗೆ ಮತ್ತು ಮಹತ್ವದ ಚರ್ಚೆಗೊಳಗಾಗಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತಿಗಳು. ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು [[ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಫೆಲೋಷಿಪ್‌]] ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ ನೀಡಲಾಗುವ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಾಗಿವೆ. ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಗೆ ದೇಶದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ೮ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗಿವೆ. (ಕುವೆಂಪು, ದ.ರಾ.ಬೇಂದ್ರೆ, ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ, ಮಾಸ್ತಿ ವೆಂಕಟೇಶ ಅಯ್ಯ್ಯ್ಯ್ಯಂಗಾರ್, ವಿ.ಕೃ.ಗೋಕಾಕ್, ಯು.ಆರ್.ಅನಂತಮೂರ್ತಿ, ಗಿರೀಶ್ ಕಾನಾ೯ಡ್, ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಕಂಬಾರ) ಅದೇ ರೀತಿ [[ಹಿಂದಿ]]ಗೆ ಆರು, [[ಬಂಗಾಳಿ]]ಗೆ ಐದು, [[ಮಲಯಾಳಂ]] ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕು ಹಾಗೂ [[ಮರಾಠಿ]], [[ಗುಜರಾತಿ]], [[ಉರ್ದು]] ಮತ್ತು [[ಒರಿಯಾ]] ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ತಲಾ ಮೂರು ಜ್ಞಾನಪೀಠ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ದೊರೆತಿವೆ.<ref name="award2008">[http://64.233.169.132/search?q=cache:Mm_exOSR818J:164.100.52.41/news.asp%3Fcat%3Dnational%26id%3DNN4268+kunwar+narayan+jnanpith&amp;hl=en&amp;ct=clnk&amp;cd=2&amp;gl=us "ನಾರಾಯಣ್‌, ಕೇಳ್ಕರ್‌ ಅಂಡ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಚೂಸನ್ ಫಾರ್‌ ಜೊಸೆಫ್ ಅವಾರ್ಡ್"], ''ಆಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ರೇಡಿಯೋ'' , ನವೆಂಬರ್‌ 22, 2008.</ref> === ಕಾವ್ಯ === {{Main|Indian poetry}} [[ಚಿತ್ರ:Kurukshetra.jpg|thumb|right|ಕರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದ ಸಚಿತ್ರ ವಿವರಣೆ 74,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಲುಗಳು, ಉದ್ದನೆಯ ಗದ್ಯ ಭಾಗಗಳು ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು ಸುಮಾರು 1.8 ದಶಲಕ್ಷ ಪದಗಳಿರುವ ಮಹಾಭಾರತ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್‌ ಮಹಾಕಾವ್ಯ.]] [[ಋಗ್ವೇದ]] ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಭಾರತ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಗದ್ಯದ ಬಲಿಷ್ಠ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕಾವ್ಯ ಎಂಬ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಸಂಗೀತ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಜಾಗೃತಿಗಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿಯೂ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಲೇಖಕರು ಮತ್ತು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಕವಿಗಳೂ ಆಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಆಧುನಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ಅಂದರೆ ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ಚಳವಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಅಹಿಂಸಾ ಅಸ್ತ್ರವಾಗಿ ಬಹಳ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿತ್ತು. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟಾಗೋರ್‌]] ಮತ್ತು [[K. S. ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿ]] ಅವರ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಅದೇರೀತಿ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯ [[ಬಸವಣ್ಣ]]ನ (''[[ವಚನ]]ಗಳು'' ), [[ಕಬೀರ್‌]] ಮತ್ತು [[ಪುರಂದರದಾಸ]]ರ (''ಪದಗಳು'' ಅಥವಾ ''ದೇವರ ನಾಮಗಳು'' ) ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಇದಕ್ಕೆ ಕುರುಹುಗಳು ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ. ಟಾಗೋರರ ಗೀತಾಂಜಲಿ [[ಭಾರತ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]]ದ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿರುವುದು ಇದಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. === ಮಹಾ ಕಾವ್ಯಗಳು === {{Main|Indian poetry}} [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತಗಳು]] ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು. [[ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್‌]], [[ಮಲೇಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ]]ಗಳು ಇವುಗಳ ವಿವಿಧ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಅವುಗಳನ್ನ್ನು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿವೆ. ಇವುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ [[ತಮಿಳು ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ [[ಶಿಲಪ್ಪದಿಗಾರಂ]], [[ಮಣಿಮೇಗಲೈ]], [[ಸಿವಕ ಚಿಂತಾಮಣಿ]], [[ತಿರುಟಕ್ಕತೇವರ್‌]], [[ಕುಂದಲಕೇಸಿ]] ಎಂಬ ಐದು ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಿವೆ. ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತಗಳ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅವತರಿಣಿಕೆಗಳು ನೂರಾರಿವೆ. ಇವು ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ವಸ್ತು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, ತಮಿಳಿನ [[ಕಂಬ ರಾಮಾಯಣ]], ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ [[ಆದಿಕವಿ ಪಂಪ]] ಬರೆದ ಪಂಪ ಭಾರತ, ಕುಮಾರ ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಬರೆದ ತೊರವೆ [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ]] ವಿರಚಿತ ಕರ್ನಾಟ ಭಾರತ ಕಥಾ ಮಂಜರಿ, ಹಿಂದಿಯ [[ರಾಮಚರಿತಮಾನಸ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]]ನ [[ಆಧ್ಯಾತ್ಮರಾಮಾಯಣಮ್‌]] ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವು. == ಪ್ರದರ್ಶಕ ಕಲೆಗಳು == === ಸಂಗೀತ === [[ಚಿತ್ರ:Panchavadyam.jpg|thumb|ಕೇರಳದ ದೇವಾಲಯವೊಂದರಲ್ಲಿ ಪಂಚವಾದ್ಯಂ ಸಂಗೀತ ಬಾರಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಲಾಕಾರರು]] {{Main|Music of India}} ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಗೀತ, [[ಜಾನಪದ]] ಸಂಗೀತ, ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ ಹಾಗೂ [[ಪಾಪ್‌]] ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಭಾರತದ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿವೆ. ಗೇಯಗಣಗಳನ್ನುಳ್ಳ ''[[ಸಾಮವೇದ]]'' ದ ಮಂತ್ರಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತದ ಉದಾಹರಣೆ.ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ [[ಶ್ರೌತ]] ಯಜ್ಞಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಲೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಹಾಡಿನಂತೆ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. [[ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ]] ಪರಂಪರೆ ಮೇಲೆ ಹಿಂದೂ ಗ್ರಂಥಗಳ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವವಿದೆ. ಈ ಪರಂಪರೆ [[ಕರ್ನಾಟಿಕ್‌]] ಮತ್ತು [[ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ]] ಎಂಬ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಒಂಗೊಂಡಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಹಲವು ಮಧುರವಾದ [[ರಾಗ]]ಗಳಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಇತಿಹಾಸವಿದ್ದು, ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ದಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರೇರಣೆ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಮನರಂಜನೆಯ ಸಾಧನವಾಗಿ ಬಹುಕಾಲದಿಂದಲೂ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ದಾಸಶ್ರೇಷ್ಠ [[ಪುರರಂದರ ದಾಸ]]ರನ್ನು ''ಕರ್ನಾಟಿಕ್‌ ಸಂಗೀತ ಪಿತಾಮಹ'' ರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="father">{{cite web|title=Purandara Dasa|url=http://www.kamat.com/kalranga/kar/literature/dasa.htm|author=Dr. Jytosna Kamat|publisher=Kamats Potpourri|work=|accessdate=2006-12-31}}</ref><ref name="father1">{{cite web|title=Sri Purandara Dasaru|url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html|author=Madhusudana Rao CR|publisher=Dvaita Home Page|work=|accessdate=2006-12-31|archive-date=2006-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141712/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/purandara.html|url-status=dead}}</ref><ref name="father2">{{cite web|title=History of Music|url=http://carnatica.net/origin.htm|author=S. Sowmya, K. N. Shashikiran|publisher=Srishti's Carnatica Private Limited|work=|accessdate=2006-12-31}}</ref> ಇವರು ಪುರಂದರ ವಿಠ್ಠಲ ಎಂಬ ಅಂಕಿತನಾಮದೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಮುಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪುರಂದರ ದಾಸರು [[ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ]]ಯಲ್ಲಿ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದು, ಸುಮಾರು 475,000 ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref>{{Cite web |url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2009-11-27 |archive-date=2006-11-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141557/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html |url-status=dead }}</ref> ಆದರೆ ಸುಮಾರು 1000 ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಇಂದು ನಮಗೆ ಗೊತ್ತಿದೆ.<ref name="father" /><ref name="pro">{{cite web|title=Sri Purandara Dasaru|url=http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html|author=Madhusudana Rao CR|publisher=Dvaita Home Page (www.dviata.org)|work=|accessdate=2006-12-31|archive-date=2006-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20061130141557/http://www.dvaita.org/haridasa/dasas/purandara/p_dasa1.html|url-status=dead}}</ref> === ನೃತ್ಯ === {{Main|Indian dance}} [[ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯ]] ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲೂ ''ಜಾನಪದ'' ಮತ್ತು ''ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ'' ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಭೇದಗಳಿದ್ದು ಅವು ವಿವಿಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮೈದಾಳಿವೆ. [[ಪಂಚಾಬ್‌]]ನ ''[[ಭಾಂಗ್ರಾ]]'' ,[[ಅಸ್ಸಾಂ]]ನ ''[[ಬಿಹು]]'' , [[ಜಾರ್ಖಂಡ್‌]] ಮತ್ತು [[ಒರಿಸ್ಸಾ]]ದ ''[[ಛೌ]]'' , [[ರಾಜಾಸ್ತಾನ್‌]]ನ ''[[ಘೂಮರ್‌]]'' , [[ಗುಜರಾತ್‌]]ನ ''[[ದಾಂಡಿಯಾ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಗರ್ಬ]]'' , ಕರ್ನಾಟಕದ ''[[ಯಕ್ಷಗಾನ]]'' , [[ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ]]ದ ''[[ಲಾವಣಿ]]'' ಮತ್ತು ಗೋವಾದ ''[[ದೇಖ್‌ನಿ]]'' -ಇವು ಭಾರತದ ಜನಪ್ರಿಯ [[ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ]]ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು. ನಿರೂಪಣಾ ತಂತ್ರ ಮತ್ತು [[ಪೌರಾಣಿಕ]] ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಭಾರತದ ಎಂಟು ನೃತ್ಯ ರೂಪಗಳಿಗೆ ಭಾರತದ ''[[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ, ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ]]'' [[ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯದ ಸ್ಥಾನಮಾನ]] ನೀಡಿದೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: [[ತಮಿಳುನಾಡಿನ]] ''[[ಭರತನಾಟ್ಯಂ]]'' , [[ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ]]ದ ''[[ಕಥಕ್]]'' , [[ಕೇರಳ]]ದ ''[[ಕಥಕ್ಕಳಿ]]'' ಮತ್ತು ''[[ಮೋಹಿನಿಆಟ್ಟಂ]]'' , [[ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ]]ದ ''[[ಕೂಚುಪುಡಿ]]'' , [[ಮಣಿಪುರ]]ದ ''[[ಮಣಿಪುರಿ]]'' , [[ಒರಿಸ್ಸಾ]]ದ ''[[ಒಡಿಸ್ಸಿ]]'' ಮತ್ತು [[ಅಸ್ಸಾಂ]]ನ ''[[ಸಾತ್ರಿಯಾ]]'' .<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-65370 "ಸೌಥ್‌ ಏಷಿಯನ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್: ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಟೈಪ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌"]</ref><ref>{{Cite web |url=http://mudra.tv/channel_detail.php?chid=2 |title="ಇಂಡಿಯನ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌ ವಿಡಿಯೋಸ್‌: ಭರತನಾಟ್ಯಂ, ಕಥಕ್‌, ಭಾಂಗ್ರ, ಗರ್ಬ, ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಅಂಡ್‌ ವೇರಿಯಸ್‌ ಪೋಕ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌" |access-date=2009-11-27 |archive-date=2009-08-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090820050237/http://mudra.tv/channel_detail.php?chid=2 |url-status=dead }}</ref> ವಿಶ್ವದ ಅಂತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ [[ಸಮರಕಲೆ]] ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿರುವುದು[[ಕಲಾರಿಪ್ಪಯಟ್ಟು]] ಅಥವಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ [[ಕಲಾರಿ.]] ಮಲ್ಲಪುರಾಣ ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಪಠ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸವಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ ಭಾರತದಿಂದ [[ಚೀನಾ]]ಕ್ಕೆ ಹೋಗಿರುವ ಹಾಗೆ, ಕಲಾರಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಬಂದ ಇತರೆ ಸಮರ ಕಲೆಗಳೂ ಕೂಡ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಚೀನಾಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಕೆಲವರ ಅಭಿಮತ. ಇದೇ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರ ಮುಂದೆ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕುಂಗ್‌-ಫು ಎಂಬ ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಮರ ಕಲೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರಬಹುದೆಂಬುದು ಕೆಲವರ ವಾದ. [[ಗಟ್ಕ]], [[ಪೆಹಲ್‌ವಾನಿ]] ಮತ್ತು [[ಮಲ್ಲ-ಯುದ್ಧ]]ಎಂಬುವು ನಂತರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದ ಇತರ ಸಮರ ಕಲೆಗಳಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರಕಾರಗಳೂ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. === ನಾಟಕ ಮತ್ತು ರಂಗ ಭೂಮಿ === [[ಚಿತ್ರ:Thoranayudham- Madras1.jpg|thumb|ಭಾಸನ ಅಭಿಷೇಕ ನಾಟಕ ಕುಟಿಯಟ್ಟಂನಲ್ಲಿ ರಾವಣನಾಗಿ ನಾಟ್ಯಾಚಾರ್ಯ ಮಣಿ ಮಾಧವಾ ಚಕ್ಯರ್‌-ಇದು ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದುಬಂದಿರುವ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲೊಂದು.]] {{Main|Theatre in India}} ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತದಂತೆಯೇ ಭಾರತೀಯ ನಾಟಕ ಮತ್ತು ರಂಗಕಲೆಗಳು ದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಭಾಸನ ನಾಟಕಗಳ ನಂತರ [[ಕಾಳಿದಾಸ]]ನ [[ಶಾಕುಂತಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೇಘದೂತ]] ನಾಟಕಗಳು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು. ಸುಮಾರು 2000 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ [[ಕೇರಳ]]ದ [[ಕುಟ್ಟಿಯಾಟ್ಟಂ]] ರಂಗಕಲೆ ಈಗ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದಾದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲೊಂದು. [[ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರ]]ವನ್ನು ಇದು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. [[ಭಾಸ]]ನ ನಾಟಕಗಳು ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯ. ''ನಾಟ್ಯಾಚಾರ್ಯ'' (ದಿವಂಗತ) [[ಪದ್ಮಶ್ರೀ]] [[ಮಾಣಿ ಮಾಧವ ಚಾಕ್ಯಾರ್‌]]- ಈ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರ ಮತ್ತು ''[[ಅಭಿಯನ]]'' ದಲ್ಲಿ ಅನನ್ಯ ಮತ್ತು ಅಸಾಧಾರಣ ಪ್ರತಿಭೆ. ವಿನಾಶದಂಚಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪುಜರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿದರು. [[ರಸಾಭಿನಯ]] ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆಗೆ ಇವರು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಕಾಳಿದಾಸನ [[ಅಭಿಜ್ಞಾನ ಶಾಕುಂತಲ]], [[ವಿಕ್ರಮೋರ್ವಶೀಯ]] ಮತ್ತು [[ಮಾಳವಿಕಾಗ್ನಿಮಿತ್ರ]] ; ಭಾಸನ [[ಸ್ವಪ್ನವಾಸವದತ್ತ]] ಮತ್ತು [[ಪಂಚರಾತ್ರ]]; [[ಹರ್ಷ]]ನ [[ನಾಗಾನಂದ]] ಮುಂತಾದ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಕುಟ್ಟಿಯಾಟ್ಟಮ್‌ ರಂಗ ಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಅಳವಡಿಸಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ್ದರು.<ref>[http://sites.google.com/site/natyacharya/articles K. A. Chandrahasan, ''ಇನ್‌ ಪರ್ಸ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್‌ ಎಕ್ಸೆಲೆನ್ಸ್‌ '' (ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಗಳು), "[[ದಿ ಹಿಂದ]]", ಭಾನುವಾರ ಮಾರ್ಚ್ 26, 1989] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121113105921/https://sites.google.com/site/natyacharya/articles |date=2012-11-13 }}</ref><ref>''ಮಣಿ ಮಾಧವ ಚಕ್ಯರ್‌: ದಿ ಮಾಸ್ಟರ್‌ ಅಟ್‌ ವರ್ಕ್'' (ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಚಿತ್ರ), ಕವಳಮ್‌ N. ಪಣಿಕರ್‌, [[ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ]], ನವ ದೆಹಲಿ, 1994</ref> ಭಾರತದ ಬಹುಪಾಲು ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಜಾನಪದ ನಾಟಕ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಜನಾದರಣೀಯವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತೊಗಲು ಗೊಂಬೆಯಾಟ ಎಂಬ ಶ್ರೀಮಂತ ರಂಗ ಸಂಪ್ರದಾಯವಿದ್ದು ಇದರ ಪ್ರಾಚೀನತೆ ಕನಿಷ್ಟ ಎರಡನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ (BCE)ಹೋಗುತ್ತದೆ. (ಪಾಣಿನಿಗೆ ಪತಂಜಲಿ ಮಹರ್ಷಿ ಬರೆದ ಭಾಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದರ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.) ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರಂಗ ತಂಡಗಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಾಟಕ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಿವೆ. ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ [[ಗುಬ್ಬಿ ವೀರಣ್ಣ]],<ref>ಕಾಮತ್‌ (2003), ಪುಟ 282</ref> [[ಉತ್ಪಾಲ್‌ ದತ್‌]], [[ಕ್ವಾಝ ಅಹಮದ್ ಅಬ್ಬಾಸ್‌]], [[K. V. ಸುಬ್ಬಣ್ಣ]]ನಂಥವರು ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ [[ನಂದಿಕರ್‌]], ಮಯ್ಸೂರಿನ್ ರಂಗಾಯಣ್ [[ನೀನಾಸಂ]] ಮತ್ತು [[ಪೃಥ್ವಿ ಥಿಯೇಟರ್‌]]ಎಂಬ ಕೆಲವು ರಂಗ ತಂಡಗಳು ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿವೆ. (ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಬೆನಕ, ಸಂಕೇತ್, ಕಲಾಗಂಗೋತ್ರಿ, ನಟರಂಗ, ಪ್ರಯೋಗರಂಗ ಮುಂತಾದವು) == ದೃಶ್ಯಕಲೆ == {{Main|Indian art}} === ಚಿತ್ರಕಲೆ === {{Main|Indian painting}} [[ಚಿತ್ರ:Meister des Mahâjanaka Jâtaka 001.jpg|thumb|ಅಂಜತ ಗುಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತಕ ಕಥೆಗಳು]] ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು [[ಪ್ರಾಗೈತಿಹಾಸಿಕ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಂಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿರುವ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗುರ್ತಿಸಬಹುದು. [[ಪೆಟ್ರೋಗ್ಲಿಪ್‌]] ಅಥವಾ ಕಲ್ಲಿನ ಕೆತ್ತನೆಗಳು [[ಭೀಮ್‌ಬೇಟ್ಕ]] ಎಂಬ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿದ್ದು, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಶಿಲಾಯುಗಷ್ಟು ಪುರಾತನದ್ದಾಗಿವೆ. ಡರಾಗ್‌ನ ಪುರಾತನ ಪಠ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮತ್ತು ಉಪಾಖ್ಯಾನ ರೂಪದ ವಿಚಾರಗಳು, ಮನೆಯ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರ ಮತ್ತು ಅತಿಥಿಗಳು ತಂಗುವ ಕೊಠಡಿಯ ಒಳಾಂಗಣವನ್ನು ಚಿತ್ರಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸುವುದು ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನೆಗೆಲಸವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. [[ಅಜಂತ]], [[ಬಾಗ್‌]], [[ಎಲ್ಲೋರ]] ಮತ್ತು [[ಸಿಟ್ಟನವಾಸಲ್‌]]ನ ಗುಹಾಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯ ಚಿತ್ರಗಳು ಆಗಿನ ಜನರ ಪ್ರಕೃತಿ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ರುಜುವಾತಾಗಿ ನಿಂತಿವೆ. ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕಲೆ ಹಿಂದೂ, ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಜೈನರಿಂದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಗೊಂಡಿದೆ. ಹೊಸದಾಗಿ ಮಾಡಲಾದ ವರ್ಣಮಯ ಮನೆಯ ಹೊರಾಂಗಣ ಅಲಂಕಾರ ([[ರಂಗೋಲಿ]]) ಇಂದಿಗೂ ಭಾರತೀಯರ ಮನೆಯ ಹೊಸಲಿನಿಂದ ಹೊರಗೆ ಅಡಿಯಿಟ್ಟರೆ ಕಾಣುವ ಸಾಮಾನ್ಯ ದೃಶ್ಯ. [[ರಾಜ ರವಿ ವರ್ಮ]] ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪ್ರಾಚೀನ ಚಿತ್ರಕಾರರಲ್ಲೊಬ್ಬ. [[ಮಧುಬನಿ ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ಮೈಸೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ರಜಪೂತ ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ತಂಜಾವೂರು ಚಿತ್ರಕಲೆ]], [[ಮೊಘಲ್‌ ಚಿತ್ರಕಲೆ]]-ಇವು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಕಾರಗಳು. ಅದೇ ರೀತಿ [[ನಂದಲಾಲ್‌ ಬೋಸ್‌]], [[M. F. ಹುಸೇನ್]], [[S. H. ರಾಝಾ]], [[ಗೀತಾ ವಧೇರಿ]], [[ಜೈಮಿನಿ ರಾಯ್‌]] ಮತ್ತು B.ವೆಂಕಟಪ್ಪ<ref name="venka">ಕಾಮತ್‌(2003), ಪುಟ 283</ref> ಕೆಲವು ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದರು. ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರಕಾರರಲ್ಲಿ ಅತುಲ್‌ ದೋಡಿಯಾ, ಬೋಸ್ ಕೃಷ್ಣಮಾಚಾರಿ ದೇವಜ್ಯೋತಿ ರೇ ಮತ್ತು ಶಿಬು ನಟೇಶನ್‌ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವರು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಲೆಯಲ್ಲಿ ನವಯುಗದ ಹರಿಕಾರರು. ಇದೇ ವೇಳೆ ವಿಶ್ವ ಚಿತ್ರಕಲಾ ಕ್ಷೇತ್ರ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಮಿಲನಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಈ ಆಧುನಿಕ ಚಿತ್ರ ಕಲಾವಿದರು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. [[ಮುಂಬಯಿ]]ನಲ್ಲಿರುವ [[ಜಹಾಂಗೀರ್‌ ಆರ್ಟ್‌ ಗ್ಯಾಲರಿ]] ಮತ್ತು [[ಮೈಸೂರು ಅರಮನೆ]] ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರ ಕಲೆಯ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿವೆ. === ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ === {{Main|Sculpture in India}} [[ಚಿತ್ರ:Lakshman Temple 3.jpg|thumb|ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಕುಜುರಾಹೋ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದೂ ಶಿಲ್ಪಕೃತಿಗಳು.]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ [[ಶಿಲ್ಪಕಲೆ]]ಯ ಪ್ರಾಚೀನತೆ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ಕಲ್ಲಿನ ಮತ್ತು ಕಂಚಿನ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಈ ಅಮಶವನ್ನು ಪುಷ್ಟೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. [[ಹಿಂದೂ]], [[ಬೌದ್ಧ]], ಮತ್ತು [[ಜೈನ]] ಧರ್ಮಗಳು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾದಂತೆ, ಭಾರತ ಅತ್ಯಂತ ಜಟಿಲವಾದ [[ಕಂಚಿನ]] ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಅಜಂತ, [[ಎಲ್ಲೋರ]] ಗಳಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಬೃಹತ್‌ ಗುಹಾ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟಿಗೆ ಆಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೇ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಾಮಗ್ರಿ ಬಳಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಬೃಹತ್‌ ಗಾತ್ರದ ಅಖಂಡ ಬಂಡೆಗಳನ್ನು ಕೊರೆದು ಈ ಚಿತ್ತಾಕರ್ಷಕ ದೇಗುಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ವಾಯವ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[ಗಾರೆ]], [[ಪದರ ಶಿಲೆ]], ಅಥವಾ [[ಜೇಡಿ ಮಣ್ಣು]]ಗಳಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿರುವ ಶಿಲ್ಪಗಳು, ಭಾರತದ ಮತ್ತು [[ಹೆಲೆನೆಸ್ಟಿಕ್‌]] ಶೈಲಿಯ ಬಲವಾದ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ, ಅಥವಾ ಬಹುಶಃ [[ಗ್ರೀಕೋ-ರೋಮನ್]] ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಭಾವವನ್ನೂ ಇವು ತೋರ್ಪಡಿಸುತ್ತಿವೆ. [[ಮಥುರಾ]]ದ ನಸುಗೆಂಪು ಬಣ್ಣದ [[ಮರಳು ಶಿಲೆಯ]] ಶಿಲ್ಪಗಳು ಬಹುತೇಕ ಇದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾದವು. [[ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ]] (4ರಿಂದ 6ನೇ ಶತಮಾನ) ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆಗಾರಿಕೆ ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿತು. ಈ ಕಾಲದ ಶಿಲ್ಪ ಕೃತಿಗಳು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನೂ, ನೈಪುಣ್ಯತೆಯನ್ನೂ ಪಡೆದವು. ಈ ಶೈಲಿಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಇತರೆ ಭಾಗದ ಶೈಲಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲೆಯ ಉದಯಕ್ಕೆ ನೆರವಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೆ ಇದೇ ಶೈಲಿಗಳು ಆಗ್ನೇಯ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡು ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆಗೆ ಅಮೂಲ್ಯ ಕೊಡುಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವು. === ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ === {{Main|Indian architecture}} [[File:UmaidBhawan Exterior 1.jpg|thumb|left|ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್ ಖಾಸಗಿ ನಿವಾಸಗಳಲ್ಲೊಂದಾದ ರಾಜಾಸ್ತಾನದ ಉಮಾಯಿದ್‌ ಭವನ. <ref>ಉಮಾಯಿದ್ ಭವನ್ ಅರಮನೆ, ಜೋಧ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ ಉಮಾಯಿದ್ ಭವನ ಜನಪ್ರಿಯ ಅರಮನೆ ತಂಗುದಾಣ</ref>]] ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ ಕಲೆ, ದೇಶ ಮತ್ತು ಕಾಲದ ಬಹುಮುಖೀ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹೊಸ ಮಾದರಿಯಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮ ಹಲವು ಅಮೋಘ ವಾಸ್ತುಕೃತಿಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಈ ನಿರ್ಮಾಣ ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ತನ್ನ ನಿರಂತರತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೂಲ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರೀಕತೆಯಲ್ಲಿ (2600-1900 BCE) ಕಂಡುಬಂದಿದೆ.ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಯೋಜಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮನೆ ಹಾಗೂ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಸುವ್ಯಕ್ತ. ಈ ನಗರಗಳ ರಚನೆ ಹಾಗೂ ಬಡಾವಣೆಯ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದಂತೆ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ. [[ಮೌರ್ಯ]] ಮತ್ತು [[ಗುಪ್ತ]] ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಹಾಗೂ ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಅಜಂತಾ]] [[ಎಲ್ಲೋರ]]ಗುಹೆಗಳು ಮತ್ತು [[ಸಾಂಚಿ]][[ಸ್ತೂಪ]]ವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಆನಂತರ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನ]] [[ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, ಬೇಲೂರು|ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ]] , [[ಹಳೇಬೀಡು|ಹಳೇಬೀಡಿನ]] [[ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ|ಹೊಯ್ಸಳೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ]], [[ಸೋಮನಾಥಪುರ|ಸೋಮನಾಥಪುರದ]] ಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, [[ತಂಜಾವೂರು|ತಂಜಾವೂರಿನ]] [[ಬೃಹದೀಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ|ಬೃಹದೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ]], [[ಕೊನಾರ್ಕ್|ಕೊನಾರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯ]], [[ಶ್ರೀರಂಗಂ|ಶ್ರೀರಂಗಂನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ]], ಹಾಗೂ ಭಟ್ಟಿಪ್ರೊಲುವಿನಲ್ಲಿರುವ [[ಬುದ್ಧ]] [[ಸ್ತೂಪ]] (ಚಿನ್ನ ಲಂಜ ದಿಬ್ಬ ಮತ್ತು ವಿಕ್ರಮಾರ್ಕ ಕೋಟ ದಿಬ್ಬ) [[ಆಂಗ್‌ಕೋರ್‌ ವಾಟ್‌]], ಬೋರೋಬುದೂರ್‌ ಮತ್ತು ಇತರೆ [[ಬೌದ್ಧ]] ಹಾಗೂ [[ಹಿಂದೂ]] ದೇವಾಲಯಗಳು, ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪಾರಂಪರಿಕ ಹಿಂದೂ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಹೋಲುತ್ತಿದ್ದು, ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. [[ಚಿತ್ರ:New Delhi Temple.jpg|right|thumb|200px|ದೆಹಲಿಯ ಅಕ್ಷರಧಾಮ-ಇದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್‌ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯ.]] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ [[ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರ|ವಾಸ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪಾರಂಪರಿಕ ಶೈಲಿ [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶು]] ಶೈಲಿಯ ಭಾರತೀಯ ರೂಪವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಇಲ್ಲಿನ ನಗರ ಯೋಜನೆ, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ದಕ್ಷತೆಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಯಾವ ಶೈಲಿ ಮೊದಲಿನದುದು ಎಂಬುದು ಇನ್ನೂ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಎರಡರ ನಡುವೆ ಸಾಮ್ಯತೆಗಳಿರುವುದಂತೂ ಸುಸ್ಪಷ್ಟ. [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶು]] ಶೈಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ವಾಸ್ತು ಮತ್ತು [[ಫೆಂಗ್‌ ಶೂಯಿ|ಫೆಂಗ್‌ ಶುಗಳ]] ನಡುವೆ ಸಾಮ್ಯತೆ ಇದ್ದರೂ, ವಾಸ್ತು, ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿಯ ([[ಸಂಸ್ಕೃತ]] ದಲ್ಲಿ ಜೀವಶಕ್ತಿ ಅಥವಾ [[ಪ್ರಾಣ]] ಮತ್ತು [[ಚೈನೀಸ್ ಭಾಷೆ|ಚೈನೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಚಿ [[ಜಪಾನೀಸ್ ಭಾಷೆ|ಜಾಪನೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ]]ಕಿ) ಹರಿವನ್ನು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಮನೆಬಳಕೆಯ ಯಾವ ಯಾವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಯಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಇಡಬೇಕು, ಯಾವ ಕೊಠಡಿ ಯಾವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರಬೇಕು, ಎಂಬ ವಿವರಗಳ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಇದು ಫೆಂಗ್‌ ಶುಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗುತ್ತದೆ. ಪಶ್ಚಿಮದ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್‌ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಹೊಸ ಧರ್ಮವೊಂದರ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿದಂತಾಯಿತು. [[ಫತೇಪುರ್ ಸಿಕ್ರಿ|ಫತೇಪುರ್‌ ಸಿಕ್ರಿ]], [[ತಾಜ್ ಮಹಲ್|ತಾಜ್ ಮಹಲ್‌]], [[ಗೋಲ ಗುಮ್ಮಟ]], [[ಕುತುಬ್ ಮಿನಾರ್]], [[ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ|ದೆಹಲಿಯ ಕೆಂಪುಕೋಟೆ]] ಮುಂತಾದವು ಈ ಯುಗದ ರಚನೆಗಳು. ಇವು ಆಗಾಗ್ಗೆ ರೂಢಿಗತ ಮಾದರಿಯ ಸಂಕೇತಗಳಂತೆ ಬಳಕೆಯಾಗಿವೆ. [[ಇಂಡೋ-ಸಾರ್ಸೆನಿಕ್‌]] ಶೈಲಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಗೋಥಿಕ್‌ ಶೈಲಿಗಳಂತಹ ಇತರೆ ಹಲವು ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಸಾಹತು ಆಳ್ವಿಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿತ್ತು. [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮೆಮೊರಿಯಲ್‌]] ಅಥವಾ [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಟಿರ್ಮಿನಸ್‌]] ಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಸರಣವು ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯು ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಮುಂದಿನ ಎತ್ತರದ ಭಾಗ ಅಥವಾ [[ಸ್ತೂಪ]], ದೇವಾಲಯದ ಶೃಂಗ ಅಥವಾ [[ಶಿಖರ]], ದೇವಾಲಯದ ಗೋಪುರ ಅಥವಾ [[ಪಗೋಡ]] ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯದ ದ್ವಾರ ಅಥವಾ [[ತೋರಣ]] ಮುಂತಾದ ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಏಷಿಯನ್‌ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣಗಳು [[ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ]] ಮತ್ತು [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ]] ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ವಾಸ್ತುರಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ದೇವಾಲಯದ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಶೃಂಗ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಮಾನಂ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ದೇವಾಲಯಗಳ ದ್ವಾರ ಅಥವಾ [[ಗೋಪುರ]] ತನ್ನ ಸಂಕೀರ್ಣತೆ ಮತ್ತು ಭವ್ಯತೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಸಮಕಾಲೀನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಹಲವಾರು ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ನಗರಗಳು ಅತ್ಯಂತ ದಟ್ಟವಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಂದಲೂ ಮತ್ತು ಜನ ನಿಬಿಡತೆಯಿಂದಲೂ ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತಿವೆ. ಮುಂಬಯಿನ [[ನಾರಿಮನ್ ಪಾಯಿಂಟ್, ಮುಂಬಯಿ|ನಾರಿಮನ್‌ ಪಾಯಿಂಟ್‌]] ತನ್ನ [[ಆರ್ಟ್ ಡೆಕೋ]] ಮಾದರಿಯ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. [[ಲೋಟಸ್‌ ಟೆಂಪಲ್‌]](ಕಮಾಲಾಕೃತಿಯ ದೇವಾಲಯ) ಮತ್ತು [[ಚಂಡೀಗಡ|ಚಂಡೀಘಡದಂತಹ]] ಯೋಜಿತ ನಗರ ನಿರ್ಮಾಣ ಭಾರತದ ಆಧುನಿಕ ನಗರ ವಾಸ್ತುರಚನೆಯ ಇತ್ತೀಚಿನ ಗಮನಾರ್ಹ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಾಗಿವೆ. == ವಿಹಾರ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡೆ == {{Main|Sports in India}} {{see also|kabaddi|Indian chess}} [[ಚಿತ್ರ:Kerala boatrace.jpg|thumb|right|ಓಣಮ್‌ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪಾತನಮ್‌ತಿಟ್ಟ ಬಳಿಯ ಅರಣ್ಮೂಲದಲ್ಲಿರುವ ಪಂಬಾ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಸ್ನೇಕ್‌ ಬೋಟ್‌ ಸ್ಪರ್ಧೆ.]] ವಿಹಾರ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಹಲವಾರು ಕ್ರೀಡೆಗಳು ವಿಕಾಸ ಹೊಂದಿವೆ. ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಪೌರಸ್ತ್ಯ ಆಧುನಿಕ ಮಾರ್ಷಲ್‌ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಎಂಬುದು ಭಾರತದ ಪ್ರಾಚೀನ ಕ್ರೀಡೆ ಎಂದೂ, ಸಮರ ಕಲೆಗಳು ವಿದೇಶಗಳಿಗೆ ಪ್ರಸಾರವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದು ಕೆಲವರ ನಂಬಿಕೆ. ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಆಡುವ [[ಕಬಡ್ಡಿ]] ಮತ್ತು [[ಗಿಲ್ಲಿ-ದಂಡ]]ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದೇಶೀಯ ಕ್ರೀಡೆಗಳು. [[ಬ್ರಿಟಿಷರ]] ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾದ [[ಫೀಲ್ಡ್‌ ಹಾಕಿ]], [[ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ (ಸಾಕರ್‌)]] ಹಾಗೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಕ್ರಿಕೆಟ್‌]] ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಕ್ರೀಡೆಗಳು ಈಗ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಫೀಲ್ಡ್‌ ಹಾಕಿ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲಿ ಇಡೀ [[ಉಪಖಂಡ]]ದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆ. ಇದು ಮನರಂಜನೆಯ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿಯೂ ವೃತ್ತಿಪರವಾಗಿಯೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿದೆ. ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಭಾರತ ಮತ್ತು [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]]ಗಳ ನಡುವೆ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಬಂಧ ವೃದ್ದಿಗೂ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ತಂಡಗಳು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಎದುರುಬದರಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳು ಎರಡೂ ತಂಡಗಳ ವೀಕ್ಷಕರನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾವೋದ್ರಿಕ್ತರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ. [[ಪೋಲೋ]]ಕೂಡ ಇಲ್ಲಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆ. [[‌]],ಚದುರಂಗ(=ಚೆಸ್‌) [[ಹಾವು ಏಣಿ ಆಟ]], [[ಇಸ್ಪೀಟ್‌ ಆಟ]], [[ಕೇರಮ್‌]], [[ಬ್ಯಾಡ್‌ಮಿಂಟನ್‌]] ಗಳು ಜನಪ್ರಿಯ ಒಳಾಂಗಣ ಮತ್ತು ಹೊರಾಂಗಣ ಕ್ರೀಡೆಗಳು. ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚೆಸ್‌ ಕ್ರೀಡೆ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ. ಶಕ್ತಿಯುತವೂ ಮತ್ತು ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷವಾದ ಕ್ರೀಡೆಗಳೂ ಕೂಡ [[ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿವೆ. [[ವ್ಯಾಯಾಮಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ತೂಕ]], [[ಆಟದ ಗೋಲಿ]] ಮತ್ತು [[ಪಗಡೆಯಾಟ]]ದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ದಾಳ-ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನರು [[ದ್ವಿಚಕ್ರ ರಥದ ಓಟ]], [[ಬಿಲ್ಲು]], [[ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ]], [[ಯುದ್ಧ ತಂತ್ರಗಳು]], [[ಕುಸ್ತಿ]], [[ಭಾರ ಎತ್ತುವ ಸ್ಪರ್ಧೆ]], [[ಬೇಟೆ]], [[ಈಜು]] ಮತ್ತು [[ಓಟದ ಸ್ಪರ್ಧೆ]] ಮುಂತಾದ ಕ್ರೀಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. == ಜನಪ್ರಿಯ ಮಾಧ್ಯಮ == === ದೂರದರ್ಶನ === {{main|Television in India}} {{See also|List of Indian television stations}} ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ 1959ರಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣೋದ್ಧೇಶದ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಸಿಗ್ನಲ್‌ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದೂರದರ್ಶನ ಸೇವೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು.<ref name="tvhistory">{{cite web | url =http://www.indiantelevision.com/indianbrodcast/history/historyoftele.htm | title =A Snapshot of Indian Television History | work = | pages = | publisher =Indian Television Dot Com Pvt Ltd | language = | accessdate = 2006-06-01 }}</ref> ಭಾರತೀಯ ಕಿರುತೆರೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ಆರಂಭಗೊಂಡಿದ್ದು 1970ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ [[ದೂರ್‌ದರ್ಶನ್‌]] ಎನ್ನುವ ಸರ್ಕಾರಿ ಒಡೆತನದ ಒಂದೇ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾನೆಲ್‌ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು. 1982ರಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಏಷಿಯನ್‌ ಗೇಮ್ಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರಸಾರದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯಾಯಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಭಾರತ ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ವರ್ಣದಲ್ಲಿ ನೋಡಿತು. [[ರಾಮಾಯಣ]] ಮತ್ತು [[ಮಹಾಭಾರತ]]ಸರಣಿಗಳು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಟಿವಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು. 1980ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದ ವೇಳೆಗೆ ಜನರು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಂತ ಟಿವಿ ಖರೀದಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಒಂದು ಟಿವಿ ಚಾನೆಲ್‌ ಇದ್ದರೂ, ದೂರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿ ಪೂರಣತಾ ಬಿಂದುವನ್ನು ತಲಪಿತು. ಹೀಗಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತೊಂದು ಚಾನೆಲ್ ಆರಂಭಿಸಿ, ದಿನದ ಅರ್ಧ ಭಾಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಸಾರವನ್ನೂ ಉಳಿದರ್ಧ ಭಾಗ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೂ ಚಾಲನೆ ನೀಡಿತು. DD 2 ಎನ್ನಲಾಗಿದ್ದ ಈ ಚಾನೆಲ್‌ ಅನ್ನು ನಂತರ DD ಮೆಟ್ರೋ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಎರಡೂ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು ಭೌಮಿಕವಾಗಿ (ಆಂಟೆನಾಗಳ ಮೂಲಕ) ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. 1991ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ದೂರದರ್ಶನ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಉದಾರೀಕರಣಗೊಳಿಸಿ [[ಕೇಬಲ್‌ ಟೆಲಿವಿಷನ್‌]] ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿತು. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಲಭ್ಯವಿದ್ದ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳವಾಯಿತು. ಇಂದು ಭಾರತೀಯ ಬೆಳ್ಳಿ ತೆರೆ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯಮವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದು, ಎಲ್ಲ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಸಾವಿರಾರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿವೆ. ಕಿರುತೆರೆ ನೂರಾರು ಜನಪ್ರಿಯ ನಟರನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದು, ಇವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಗೃಹ ಅಥವಾ ಕುಟುಂಬ ಕೇಂದ್ರಿತ TV ಧಾರಾವಾಹಿಗಳು, ಗೃಹಿಣಿಯರು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗಸ್ಥ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ವಿಪರೀತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗದ ಪುರುಷರಲ್ಲೂ ಇವು ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿವೆ. ಕೆಲವು ನಟರು ಇವುಗಳನ್ನು ಬಾಲಿವುಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ TV ಉದ್ಯಮದ ಹಾಗೆ ಭಾರತೀಯ TV ಕ್ಷೇತ್ರ ಕೂಡ ಒಂದೇ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವು ಚಾನೆಲ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಾರ್ಟೂನ್‌ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌, ನಿಕೆಲೋಡಿಯನ್ ಮತ್ತು [[MTV ಇಂಡಿಯಾ]] === ಚಲನಚಿತ್ರ === {{Main|Cinema of India}} [[ಚಿತ್ರ:Bollywood dance show in Bristol.jpg|thumb|ಬಾಲಿವುಡ್‌ ನೃತ್ಯದ ಚಿತ್ರೀಕರಣ]] [[ಭಾರತ]]ದಲ್ಲಿ [[ಮುಂಬಯಿ]] ಮೂಲದ ಹಿಂದಿ [[ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ]] [[ಬಾಲಿವುಡ್‌]] ಎಂಬ ಅನೌಪಚಾರಿಕ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಸಿನಿಮಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು ([[ಬಂಗಾಳಿ]], [[ಕನ್ನಡ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]], [[ಮರಾಠಿ]], [[ತಮಿಳು]] ಮತ್ತು [[ತೆಲುಗು]]) ವಿಸ್ತಾರವಾದ [[ಭಾರತೀಯ ಸಿನಿಮಾ ಉದ್ಯಮ]]ವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ವೈವಿಧ್ಯಮಯಗೊಳಿಸಿವೆ. ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವ ಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವಾಗುವ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು [[ಚಿತ್ರ]]ಗಳು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುವ ಚಿತ್ಯೋದ್ಯಮ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿದೆ. ವಿಮರ್ಶಕರ ಅಪಾರ ಪ್ರಶಂಸೆಗೊಳಗಾದ ವಿಶ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಿನಿಮಾ ನಿರ್ದೇಶಕ-ನಿರ್ಮಾಪಕರನ್ನು ಭಾರತ ರೂಪಿಸಿದೆ. [[ಸತ್ಯಜಿತ್‌ ರೇ]], [[ರಿತ್ವಿಕ್ ಘಟಕ್‌]], [[ಗುರುದತ್‌]], [[K. ವಿಶ್ವನಾಥ್‌]], [[ಆದೂರ‍್ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣನ್‌]], [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾಸರವಳ್ಳಿ]], [[ಶೇಖರ‍್ ಕಪೂರ್‌]], [[ಹೃಶಿಕೇಶ್‌ ಮುಖರ್ಜೀ]], [[ಶಂಕರ್‌ ನಾಗ್]], [[ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡ್‌]], [[G. V. ಐಯ್ಯರ್‌]], ಮುಂತಾದವರನ್ನು ವಿಮರ್ಶಕರು ಕೊಂಡಾಡಿದವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು.(ನೋಡಿ [[ಭಾರತದ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು)]]). ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಬೆಳೆದಂತೆಯೂ,ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ನಾವು ಹತ್ತಿರವಾದಂತೆಯೂ, ವೀಕ್ಷಕರ ಅಭಿರುಚಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರದ ಕಥಾವಸ್ತು ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಣ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಗಳಾಗುತ್ತಿವೆ. ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ನಾಯಿಕೊಡೆಗಳಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದಿರುವ ಮಲ್ಟಿಫ್ಲೆಕ್ಸ್‌ಗಳು (=ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳು) ಸಿನಿಮಾ ಉದ್ಯಮದ ಆದಾಯ ಗಳಿಕೆಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿವೆ. == ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ == {{portal|India|Flag of India.svg}} * [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳು]] * [[ಭಾರತೀಯ ಊಟ ಅಥವಾ ಭೋಜನದ ರೀತಿನೀತಿಗಳು]] * [[ರಾಜ್ಯವಾರು ಭಾರತೀಯರ ಪಟ್ಟಿಗಳು]] * [[ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳು]] == ಆಕರಗಳು == {{reflist|2}} == ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ == * {{cite book |last= Nilakanta Sastri|first= K.A.|title= A history of South India from prehistoric times to the fall of Vijayanagar|origyear=1955|year=2002|publisher= Indian Branch, Oxford University Press|location= New Delhi|isbn= 0-19-560686-8}} * {{cite book |last= Narasimhacharya|first= R|title= History of Kannada Literature|origyear=1988|year=1988|publisher= Asian Educational Services|location= New Delhi, Madras|isbn= 81-206-0303-6}} * {{cite book |last= Rice|first= B.L.|title= Mysore Gazatteer Compiled for Government-vol 1|origyear=1897|year=2001|publisher= Asian Educational Services|location= New Delhi, Madras|isbn= 81-206-0977-8}} * {{cite book |last= Kamath|first= Suryanath U.|title= A concise history of Karnataka: from pre-historic times to the present|origyear=1980|year= 2001|publisher= Jupiter books|location= Bangalore|oclc= 7796041|id= {{LCCN|809|0|5179}}}} * ವರ್ಮ, ಪವನ್‌ K . ''ಬೀಯಿಂಗ್‌ ಇಂಡಿಯನ್‌: ಇನ್‌ಸೈಡ್‌ ದಿ ರಿಯಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ'' . (ISBN 0-434-01391-9) * [[ಟುಲ್ಲಿ, ಮಾರ್ಕ್‌]]. ''ನೋ ಫುಲ್‌ ಸ್ಟಾಪ್ಸ್‌ ಇನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ '' . (ISBN 0-14-010480-1) * [[ನೈಪಾಲ್‌, V.S]]. ''[[India: A Million Mutinies Now]]'' [89] ಜರ್ಮನಿ (ISBN 0-7493-9920-1) * ಗ್ರಿಹಾಲ್ಟ್‌, ನಿಕಿ. ''ಇಂಡಿಯಾ - ಕಲ್ಚರ್‌ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌'' !: ಅ ಕ್ವಿಕ್ ಗೈಡ್‌ ಟು ಕಸ್ಟಮ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಎಟಿಕೆಟ್‌''. '' ''(ISBN 1-85733-305-5)'' * ಮಂಜಾರಿ ಉಯಿಲ್‌, ''ಫಾರಿನ್‌ ಇನ್‌ಫ್ಲೂಯೆನ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಕಲ್ಚರ್‌ (c.600 BC ಯಿಂದ AD 320ರವರೆಗೆ)'' , (ISBN 81-88629-60-X) == ಹೊರಗಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳು == * [http://www.namami.org/index.htm ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಲಭ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಇರುವ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌] * [http://www.culturopedia.com ಭಾರತದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಭಂಡಾರ] * [http://www.indiancultureonline.com Indiancultureonline.com - ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಚಿತ್ರಗಳು+ವಿಸ್ತೃತ ವಿವರಗಳು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191019105020/http://indiancultureonline.com/ |date=2019-10-19 }} * [http://www.sscnet.ucla.edu/southasia/Culture/culture.html ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಅವಲೋಕನ] * [http://www.kamat.com/indica/culture/ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪರಿಚಯ] {{Asia in topic|Culture of}} {{Life in India}} {{DEFAULTSORT:Culture Of India}} [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜ]] qww6eof9sv2gb9v851nmcrin0mtjonx 0 72796 1248710 1212664 2024-10-26T06:56:50Z 2405:201:D00D:799B:253D:6405:60CB:60 1248710 wikitext text/x-wiki {{Infobox Writer | name='''ಬಳ್ಳಾರಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮ''' | image= | imagesize=270 | caption=ಬಳ್ಳಾರಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮ | birth_date=೧೯೦೩ | birth_place=ದುಂಡಸಿ,ಹಾವೇರಿ ತಾಲೂಕು,ಹಾವೇರಿ | occpation= ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಹೋರಾಟಗಾರ್ತಿ | death_date=೧೯೮೨ | nationality=ಭಾರತೀಯರು | genere=ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಹೋರಾಟಗಾರ್ತಿ, ರಾಜಕೀಯ ಚಟುವಟಿಕೆ | influences=ಗಾಂಧೀಜಿ | influenced=ಸುಬ್ಬಮ್ಮ,ಟಿ.ಸುನಂದಮ್ಮ }} ==ಬಳ್ಳಾರಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮ== ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕೂ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಹೋರಾಟದ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ಭಾರತವು ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥ ಸಮಾಜದ ಬುನಾದಿಯ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ. ಪುರುಷ ಪ್ರಧಾನ ಸಮಾಜವಾದುದರಿಂದ ಮಹಿಳೆಯನ್ನು ಅಬಲೆ, ಅಶಕ್ತಳು, ಬುದ್ದಿಗೇಡಿ ಎಂದೆಲ್ಲ ಹೀಗಳೆಯುವುದನ್ನು ನೋಡಿದ್ದೇವೆ. ಅದರೆ ಉಲ್ಲಾಳದ ರಾಣಿ [[ಅಬ್ಬಕ್ಕದೇವಿ]],ಕಿತ್ತೂರುರಾಣಿ ಚನ್ನಮ್ಮ,[[ಒನಕೆ ಓಬವ್ವ]], ಬೆಳವಾಡಿ ಮಲ್ಲಮ್ಮ, ಕೆಳದಿ ಮತ್ತು ಇಕ್ಕೇರಿ ಸಂಸ್ಥಾನದ ರಾಣಿ ಚನ್ನಮ್ಮಾಜಿ ಹೀಗೆ ಹಲವಾರು ವೀರ ವನಿತೆಯರು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದರ ಹತ್ತರಷ್ಟು ಮಹಿಳೆಯರು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಪರೋಕ್ಷ ಹೋರಾಟ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಅವರು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಾರದಿರಬಹುದು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಮಂದಿ ಹೋರಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಲವರು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದರೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬರಲಿಲ್ಲ. ಕೆಲವರು ಕರ್ನಾಟಕ ಏಕೀಕರಣದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರ ಫಲಾಪೇಕ್ಷೆಯಿಲ್ಲದೆ ತೆರೆಯ ಮರೆಗೆ ಸರಿದದ್ದೂ ಊಂಟು. ಅಂತಹವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಮಹಿಳೆ ಎಂದರೆ 'ಬಳ್ಳಾರಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮ'ನವರು. ==ಬಾಲ್ಯ== [[ಬಳ್ಳಾರಿ]] ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರು ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆ [[ಹಾವೇರಿ]] ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ದುಂಡಸಿ ಗ್ರಾಮದ ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥ [[ಲಿಂಗಾಯತ]] ಸಮುದಾಯದ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ೧೯೦೦ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರ ತಂದೆ ತಾಯಂದಿರು ಬಸೆಟಪ್ಪ ಮತ್ತು ಶಿವಮ್ಮ. ಬಸೆಟಪ್ಪ(ಬಸಪ್ಪ)ನವರು ಮಧ್ಯಮ ಪ್ರಮಾಣದ ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರು. ಈಗಾಗಲೇ ತಿಳಿಸಿರುವಂತೆ ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥ ಸಮಾಜ ಇಂತಹ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ನುಮಕ್ಕಳನ್ನು ಶಾಲೆಗೆ ಕಳುಹಿಸುವ ಪದ್ದತಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಕಲಿಕೆ ಏನಿದ್ದರೂ ಮನೆಯ ನಾಲ್ಕು ಗೋಡೇಗಳ ಮಧ್ಯೆ. ಸಿದ್ದಮ್ಮಳಿಗೆ ಕಲಿಯಬೇಕೆಂಬ ಇಚ್ಛೀಯಿದ್ದರೂ ತಂದೆತಾಯಂದಿರು ಅದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧ ಮಾಡಿದರು.ಅದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧ ಮಾಡಿದರು. ಕದ್ದುಮುಚ್ಚಿ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಇಯತ್ತಿನ ತನಕ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದ್ದಾಯ್ತು. ಪ್ರಾಪ್ತ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬರುತ್ತಲೇ ಬಳ್ಳಾರಿಯ ಮುರುಗಪ್ಪನವರೊಂದಿಗೆ ವಿವಾಹವಾಯ್ತು. ಸುಖ ದಾಂಪತ್ಯ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದಕ್ಕೊ ಕೊರತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ==ಗಾಂಧಿಯವರು ಪ್ರಭಾವ== ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಂದೋಲನವು ಇಡೀ ದೇಶವನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿತು. ಅದರಲ್ಲೂ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರು ಪ್ರಭಾವದಿಂದಾಗಿ ೧೯೨೦ರಲ್ಲಿ ಆಸಹಕಾರ ಚಳುವಳಿ,೧೯೩೦ರಲ್ಲಿ ಉಪ್ಪಿನ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹಗಳು ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಕಿಚ್ಛನ್ನು ವಿದ್ಯಾವಂತರಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡಲು ಅವರ ಮನಸ್ಸು ತುಡಿಯುತ್ತಿತ್ತು. ತಿಲಕರ ಕೇಸರಿ, ಮರಾಠಿ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಹಾಗು ನೌಕಳು ಪತ್ರಿಕೆಯು ಅವರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಬಾವ ಬೀರಿತು. ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರನ್ನು ನೋಡಿರದಿದ್ದರೂ ಅವರ ಪ್ರಭಾವ ಮುರುಗಪ್ಪ ದಂಪತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದಿತು. ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರಿಗೆ [[ಗಾಂಧೀಜಿ]]ಯವರನ್ನು ನೋಡಬೇಕು, ಆ ಮಹಾತ್ಮನೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಡಬೇಕು, ಅವರ ಎಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತಾರೆ, ಎಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಕುತೂಹಲ. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರನ್ನು ನೋಡಬೇಕೆಂದರೆ ವಾರ್ದಾದ ಅವರ ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಹೋದರೆ ಸಿಗುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಿತು.ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಿ ಬರಲು ಹಣ ಬೇಕು. ಕೆಲವು ಕಾಲ ಅಲ್ಲಿಯೇ ತಂಗಬೇಕು. ಇವೇ ಮುಂತಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಬಂದಾಗ ಉತ್ತರ ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರಲ್ಲಿತ್ತು. ಮನಸ್ಸಿದ್ದರೆ ಮಹಾದೇವ. ==ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರು== ಗಾಂಧೀಜಿಯವರನ್ನು ನೋಡಲೇಬೇಕು ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಲೇಬೇಕು ಎಂಬ ಹಂಬಲದಿಂದ ಗುಜರಾತಿನ ವಾರ್ದಾಕ್ಕೆ ತೆರಳಿದರು ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರು. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರನ್ನು ನೋಡಿ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಿದರು. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಪ್ರಭಾವ ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರ ಮೇಲೆ ಬಿತ್ತು. ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ವಚ್ಛತಾ ಕೆಲಸ ಅಂದರೆ ಕಸಗುಡಿಸುವುದು, ಪಾತ್ರೆ ತೊಳೆಯುವುದು, ದವಸ ದಾನ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಕಲ್ಲು, ಕಡ್ಡಿ ತೆಗೆಯುವುದು. ಹಿತಮಿತವಾದ ಭೋಜನ. ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ನಿತ್ಯಕರ್ಮಗಳಾದ ಮೇಲೆ ದೇವರ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ, ಭಜನೆ ಇವೇ ಮುಂತಾದವು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿತ್ತು. ರಾಶ್ಟ್ರೇದ ನಾಯಕರಗಳಾದ ಸರ್ದಾರ್ ವಲ್ಲಭಬಾಯಿ ಪಟೇಲ್, ರಾಜಗೋಪಾಚಾರಿ, ಕಾಮರಾಜ್ ಇವರೇ ಮುಂತಾದವರನ್ನು ಕಾಣಾವ ಭಾಗ್ಯ ದೊರೆಯಿತು. ತಾನೂ ಅಂತಹ ನಾಯಕಿಯಾಗಬೇಕೆಂಬ ಹಂಬಲ ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರಲ್ಲಿ ಮೂಡಿತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬ ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದರು. ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯವು ಅಂದು ಹರಿದು ಹಂಚಿಹೋಗಿತ್ತು. ಒಂದೆಡೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ಏಕೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಟ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರೆ ಮತೋಂದೆಡೆ ಸ್ವಾತಂತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಟ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಉತ್ತರ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹಳೇ [[ಮೈಸೂರು]] ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಓತಪ್ರೇತನವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಹಾಗೂ ಆಳರಸರ ವಿರುದ್ದ ಚಳುವಳಿ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಂದೋಲನದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರೂ ಕೂಡ ಭಾಗವಹಿಸಿ ಚಳುವಳಿ ಮಾಡಿರುವ ಕೆಲವರನ್ನು ಮಾತ್ರ ಇಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಸಬಹುದು<ref>su.digitaluniversity.ac/WebFiles/III-17.pdf</ref>.ಅವರುಗಳೆಂದರೆ- ೧. ಕಮಲಾದೇವಿ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ(ಮಂಗಳೂರು) ೨.ಉಮಾಬಾಯಿ ಕುಂದಪುರ(ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ) ೩.ಬಳ್ಲಾರಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮ(ಹಾವೇರಿ) ೪.ನಾಗಮ್ಮ ಪಾಟೀಲ(ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ) ೫.ಯಶೋಧರಮ್ಮ ದಾಸಪ್ಪ(ಬೆಂಗಳೂರು) ಇವರುಗಳಲ್ಲಿ ಯಶೋಧರಮ್ಮನವರು ಮತ್ತು ಬಳ್ಳಾರಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರು ಮುಂಚೂಯಲ್ಲಿದ್ದು ಚಳುವಳಿಗಾರರನ್ನು ಹರಿದುಂಬಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪೋಲಿಸರಿಗೆ ಹೆದರದೆ ಭಾಷಣ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಪ್ರತಿಯೊಬ ವ್ಯಕ್ಥಿಗೂ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಸದುಪಯೋಗಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅದು ಕೈತಪ್ಪಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಒಂದು ಅವಕಾಶ ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರಿಗೆ ಲಭಿಸಿತು. ಅವೇ ಮಂಢ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ, ಮದ್ದೂರು ತಾಲ್ಲೂಕು ಶಿವಪುರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಧ್ವಜಸತ್ಯಾಗ್ರಹ. ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರು ಬಳ್ಳಾರಿ [[ದಾವಣಗೆರೆ]],[[ ಚಿತ್ರದುರ್ಗ]] ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಚಳುವಳಿಗಳು ಹರತಾಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಶ್ರೀಯುತರುಗಳಾದ ಎಸ್.ನಿಜಲಿಂಗಪ್ಪ, ಟಿ.ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯ, ಕೆ.ಎಸ್.ಪಾಲರು ಹಾಗೂ ಇನ್ನಿತರ ಮುಖಂಡರು ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಹಬ್ಬಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರು ಈ ನಾಯಕರುಗಳಿಗೆ ಸಾತ್ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು<ref>{{Cite web |url=http://www.kannadaprabha.com/districts/davanagere/%E0%B2%B8%E0%B3%8A%E0%B2%B8%E0%B3%86-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%A4%E0%B2%BF%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%A7%E0%B2%BF%E0%B2%B8%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%A6-%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B7%E0%B3%87%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%A6%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%BF-%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%B5-%E0%B2%85%E0%B2%B3%E0%B2%BF%E0%B2%AF-%E0%B2%AA%E0%B3%88%E0%B2%AA%E0%B3%8B%E0%B2%9F%E0%B2%BF/35083.html |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2015-11-06 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304221617/http://www.kannadaprabha.com/districts/davanagere/%E0%B2%B8%E0%B3%8A%E0%B2%B8%E0%B3%86-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%A4%E0%B2%BF%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%A7%E0%B2%BF%E0%B2%B8%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%A6-%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B7%E0%B3%87%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%A6%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%BF-%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%B5-%E0%B2%85%E0%B2%B3%E0%B2%BF%E0%B2%AF-%E0%B2%AA%E0%B3%88%E0%B2%AA%E0%B3%8B%E0%B2%9F%E0%B2%BF/35083.html |url-status=dead }}</ref>. ==ಶಿವಪುರ ದ್ವಜಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರ== ಇಡೀ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ದ್ವಜವನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಧ್ವಜಾರೋಹಣ ಮಾಡಲು ಒಂದು ಸ್ವಾಗತ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದೊಂದು ಭಾರೀ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಭೆಯಾದುದರಿಂದ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹಣಕಾಸಿನ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದಿತು. ಆ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿಯೇ ಸಾಹುಕಾರ್ ಚನ್ನಯ್ಯನವರನ್ನು ಸ್ವಾಗತ ಸಮಿತಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ಹೆಚ್.ಕೆ.ವೀರಣ್ನಗೌಡರು ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಲಳು ಕೊಪ್ಪದ ಜೋಗಿಗೌಡರನ್ನು ಖಜಾಂಚಿಯನ್ನಾಗಿಯೂ ಎಂ.ಎನ್.ಜೋಯಿಸ್ರವರನ್ನು ಜೆ.ಓ.ಸಿ.ಯನ್ನಾಗಿ ನೇಮಕ ಮಾಡಿರುವುದಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಶಿವಪುರದಲ್ಲಿ ತಿರುಮಲೇಗೌಡರ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಧ್ವಜಾರೋಹಣ ಮಾಡಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದರು. ಸಭೆ ನಡೆಯುವ ಒಂದು ವಾರ ಮೊದಲೇ ಹೆಚ್.ಸಿ.ದಾಸಪ್ಪ, ಯಶೋಧರ ದಾಸಪ್ಪ, ಬಳ್ಳಾರಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮ, ತಾಯಮ್ಮ ವೀರಣ್ಣಗೌಡ, ವೆಂಕಮ್ಮ ಸೀತಾರಾಮಯ್ಯ ಇಂದಿರಾಬಾಯಿ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದ ನಾಯಕರು ಶಿವಪುರಕ್ಕೆ ಬಂದಿಳಿದರು. ಮಹಿಳೆಯರು ಒಂದೊಂದು ತಂಡಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಹಳ್ಳಿಗಳಿಗೆ ತೆರಳಿ ಗ್ರಾಮಗಳ ಮಹಿಳೆಯರು ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರು [[ಬಳ್ಳಾರಿ]]ಯಿಂದ ಶಿವಪುರದಂತಹ ಹಳ್ಳಿಗೆ ಬಂದು ಜನರನ್ನು ಹುರಿದುಂಬಿಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿದ ಜನ ಸ್ವಇಚ್ಛೆಯಿಂದ ಚಳುವಳಿಗೆ ಧುಮುಕಿದರು. ಹೆಚ್.ಕೆ.ವೀರಣ್ಣಗೌಡ, ಹೆಚ್.ಸಿ.ದಾಸಪ್ಪ, ಸಾಹುಕಾರ್ ಚನ್ನಯ್ಯ ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವರು ಟಿ. ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯನವರನ್ನು ಸಮ್ಮೇಳನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ಇಂದಿನ ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ ಮದ್ದೂರು ತಾಲ್ಲೂಕು ಶಿವಪುರದಲ್ಲಿ ೧೯೩೮ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೧, ೧೨ ಹಾಗೂ ೧೩ರಂದು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ದ್ವಜವನ್ನು ಹಾರಿಸಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದರು.ಇದನ್ನು ಶಿವಪುರ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟವೆಂದು ಕರೆದರು. ೧೯೩೮ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೧ನೇ ತಾರೀಖು ಶಿವಪುರದಲ್ಲಿ ಮೂವತ್ತು ಸಾವಿರ ಜನ ಸೇರಿದರು. ಜಿಲ್ಲಾ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟರಾದ ಜಿ.ಎಂ.ಮೇಕ್ರಿಯವರು ಶಿವಪುರ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಧ್ವಜಾರೋಹಣ ಮಾಡದಂತೆ ನಿಷೇಧಾಜ್ನೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದತು. ೧೧ನೇ ತಾರೀಖು ಟಿ. ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯನವರನ್ನು ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಕರೆತರಲಾಯಿತು. ಟಿ ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯನವರು ಧ್ವಜಾರೋಹಣ ಮಾಡಲಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಸ್ತ್ರೀ ಮುಖಂಡರು ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತಿದ್ದರು. ಸಿದ್ದಲಿಂಗಯ್ಯನವರು ತರುವಾಯ ಹೆಚ್.ಸಿ.ದಾಸಪ್ಪನವರು, ಎಂ.ಎಸ್.ಜೋಯಿಸ್, ಯಶೋಧರ ದಾಸಪ್ಪನವರು, ನಂತರ ಬಳ್ಳಾರಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರು ಧ್ವಜಾರೋಹಣ ಮಾಡಿದರು. ಇವರುಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಮಂಡ್ಯದ ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಕರೆದೂಯ್ದರು. ಬಳ್ಳಾರಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಯಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೩ನೇ ತಾರೀಖು ಸಾಯಂಕಾಲ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಸಮಾಪ್ತ. ==ವಿದುರಾಶ್ವತ್ಥ ಧ್ವಜಸತ್ಯಾಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರು== ಶಿವಪುರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಧ್ವಜಸತ್ಯಾಗ್ರಹವು ಚಳುವಳಿಗಾರರಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಧ್ವಜಾರೋಹಣ ಮಾಡಲು ಜನ ಮುಂದಾದರು. ಅದೇರೀತಿ ಕೋಲಾರ ಜಿಲ್ಲೆ ಗೌರಿಬಿದನೂರಿನ ವಿದುರಾಶ್ವತ್ಥ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಧ್ವಜಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಏರ್ಪಾಡಯಿತು. ಈಗಾಗಲೇ ತಿಳಿಸಿರುವಂತೆ ಶಿವಪುರ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟದ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಾಗಿ ಬಳ್ಳಾರಿ ಸಿದ್ದಮ್ಮನವರು ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವು ಮಹಿಳಾ ಮುಖಂಡರು ವಿದುರಾಶ್ವತ್ಥಕ್ಕೆ ಬಂದಿಳಿದು ಧ್ವಜಾರೋಹಣ ಮಾಡಿದರು. ಜಿಲ್ಲಾ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟರ ಆಜ್ನೆಯಂತೆ ಪೋಲಿಸರು ಚಳುವಳಿಕಾರರ ಮೇಲೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಿದರು. ಕೆಲವರು ಅಸುನೀಗಿದರು. ಗರ್ಭಿಣಿ ಸ್ತ್ರೀಯೊಬ್ಬಳು ಈ ಗೋಲಿಬಾರ್ನಲ್ಲಿ ಅಸುನೀಗಿದಳು ಎಂದು ಸುಳ್ಳು ಸುದ್ದಿ ಹರಡಿತು. ಜನ ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದು ದಾಂದಲೆ ನಡೆಸಿದರು. ಇದು ರಾಷ್ಟೀಯ ಸುದ್ದಿಯಾಯಿತು. ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಈ ವಿಷ್ಯಯದ ಸತ್ಯಾಂಶವನ್ನು ತಿಳಿದು ಬರುವಂತೆ ಆಚಾರ್ಯ ಕೃಪಲಾನಿ ಮತ್ತು ಸರ್ದಾರ್ ವಲ್ಲಭಬಾತಯಿ ಪಟೇಲರನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ==ಉಲ್ಲೇಖನೆಗಳು== <references/> [[ವರ್ಗ:ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು]] [[ವರ್ಗ:ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಯೋಜನೆ-೨೦೧೫-೧೬]] [[ವರ್ಗ:ವಿಕಿಕ್ಲಬ್ ಕ್ರೈಸ್ಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ರಚಿಸಿದ ಲೇಖನಗಳು]] ikzr17tqm6xu0k0qyhff3i4apw6jl8y 0 78021 1248709 1248566 2024-10-26T06:54:15Z Prakrathi shettigar 75939 1248709 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, NLB ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ 2017 ರಲ್ಲಿ 5,1% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. 2019 ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು 1 ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು 26 ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ, ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ 100 ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು 3 ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. 2017 ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € 240 ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ 900,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ[23] ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ 1996 ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ mbanx ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ mbanx ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು [24] ಅಲ್ಲದೆ 1996 ರಲ್ಲಿ, RBC ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು[24] 1997 ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.[25] ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. 2000 ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು. ====ಉಕ್ರೇನ್==== ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. 1990 ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. 2000 ರಲ್ಲಿ "Privat24" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ PrivatBank, ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.[26] 2000 ರಿಂದ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. 2007 - ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 20. 2018 ಅನ್ನು ಮೀರಿದೆ - ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ, ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ, ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (IB) ಸಹಾಯದಿಂದ, ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.[27] ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. 40 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ 37 ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ, 35 - ಆಲ್ಫಾ-ಬ್ಯಾಂಕ್ನಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ, ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ, ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ತೃಪ್ತಿಗಾಗಿ, ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.[29] ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ 2015 ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ, ಅದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ.[7] ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ, ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ PIN/TAN ಸಿಸ್ಟಮ್, ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ TAN ಗಳು. TAN ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದು, ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. TAN ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ TAN ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ (ಎರಡು ಅಂಶದ ದೃಢೀಕರಣ ಅಥವಾ 2FA) ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ TAN ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (chipTAN) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ TAN ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. PC ಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ.[31] :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ TAN ಅನ್ನು SMS ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ (GSM) ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. SMS ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, TAN ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜರ್ಮನಿ, ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ ಮತ್ತು ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "SMS TAN" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.[32] "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ QR ಕೋಡ್ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ.[33] :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ PIN/TAN ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ SSL ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.[34] *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು, ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಐಡಿ ಕಾರ್ಡ್ DNI ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋನಿಕೋ[35]). ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== kmt4g1jh3zgvmxgljzkdgu9p9814ns4 1248711 1248709 2024-10-26T07:07:07Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ */ 1248711 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ 1996 ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ mbanx ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ mbanx ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು [24] ಅಲ್ಲದೆ 1996 ರಲ್ಲಿ, RBC ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು[24] 1997 ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.[25] ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. 2000 ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು. ====ಉಕ್ರೇನ್==== ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. 1990 ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. 2000 ರಲ್ಲಿ "Privat24" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ PrivatBank, ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.[26] 2000 ರಿಂದ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. 2007 - ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 20. 2018 ಅನ್ನು ಮೀರಿದೆ - ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ, ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ, ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (IB) ಸಹಾಯದಿಂದ, ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.[27] ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. 40 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ 37 ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ, 35 - ಆಲ್ಫಾ-ಬ್ಯಾಂಕ್ನಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ, ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ, ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ತೃಪ್ತಿಗಾಗಿ, ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.[29] ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ 2015 ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ, ಅದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ.[7] ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ, ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ PIN/TAN ಸಿಸ್ಟಮ್, ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ TAN ಗಳು. TAN ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದು, ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. TAN ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ TAN ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ (ಎರಡು ಅಂಶದ ದೃಢೀಕರಣ ಅಥವಾ 2FA) ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ TAN ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (chipTAN) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ TAN ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. PC ಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ.[31] :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ TAN ಅನ್ನು SMS ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ (GSM) ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. SMS ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, TAN ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜರ್ಮನಿ, ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ ಮತ್ತು ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "SMS TAN" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.[32] "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ QR ಕೋಡ್ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ.[33] :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ PIN/TAN ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ SSL ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.[34] *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು, ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಐಡಿ ಕಾರ್ಡ್ DNI ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋನಿಕೋ[35]). ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== q7c7j44ep6cqe1wh2wp3utyagn8p04t 1248712 1248711 2024-10-26T07:14:26Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಕೆನಡಾ */ 1248712 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. 1990 ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. 2000 ರಲ್ಲಿ "Privat24" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ PrivatBank, ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.[26] 2000 ರಿಂದ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. 2007 - ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 20. 2018 ಅನ್ನು ಮೀರಿದೆ - ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ, ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ, ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (IB) ಸಹಾಯದಿಂದ, ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.[27] ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. 40 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ 37 ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ, 35 - ಆಲ್ಫಾ-ಬ್ಯಾಂಕ್ನಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ, ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ, ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ತೃಪ್ತಿಗಾಗಿ, ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.[29] ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ 2015 ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ, ಅದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ.[7] ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ, ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ PIN/TAN ಸಿಸ್ಟಮ್, ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ TAN ಗಳು. TAN ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದು, ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. TAN ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ TAN ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ (ಎರಡು ಅಂಶದ ದೃಢೀಕರಣ ಅಥವಾ 2FA) ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ TAN ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (chipTAN) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ TAN ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. PC ಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ.[31] :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ TAN ಅನ್ನು SMS ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ (GSM) ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. SMS ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, TAN ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜರ್ಮನಿ, ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ ಮತ್ತು ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "SMS TAN" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.[32] "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ QR ಕೋಡ್ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ.[33] :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ PIN/TAN ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ SSL ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.[34] *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು, ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಐಡಿ ಕಾರ್ಡ್ DNI ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋನಿಕೋ[35]). ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== 83lpbm9i6z8oycai9tj1u3n7ojjjc07 1248713 1248712 2024-10-26T07:35:14Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಉಕ್ರೇನ್ */ 1248713 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ, ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ, ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ತೃಪ್ತಿಗಾಗಿ, ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.[29] ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ 2015 ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ, ಅದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ.[7] ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ, ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ PIN/TAN ಸಿಸ್ಟಮ್, ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ TAN ಗಳು. TAN ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದು, ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. TAN ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ TAN ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ (ಎರಡು ಅಂಶದ ದೃಢೀಕರಣ ಅಥವಾ 2FA) ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ TAN ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (chipTAN) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ TAN ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. PC ಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ.[31] :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ TAN ಅನ್ನು SMS ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ (GSM) ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. SMS ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, TAN ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜರ್ಮನಿ, ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ ಮತ್ತು ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "SMS TAN" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.[32] "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ QR ಕೋಡ್ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ.[33] :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ PIN/TAN ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ SSL ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.[34] *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು, ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಐಡಿ ಕಾರ್ಡ್ DNI ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋನಿಕೋ[35]). ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== s1co394b47lx34ccncefpxjsxo4b2qy 1248714 1248713 2024-10-26T07:47:07Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ */ 1248714 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>https://www.researchgate.net/publication/325908154</ref> ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ 2015 ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ, ಅದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ.[7] ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ, ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ PIN/TAN ಸಿಸ್ಟಮ್, ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ TAN ಗಳು. TAN ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದು, ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. TAN ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ TAN ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ (ಎರಡು ಅಂಶದ ದೃಢೀಕರಣ ಅಥವಾ 2FA) ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ TAN ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (chipTAN) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ TAN ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. PC ಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ.[31] :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ TAN ಅನ್ನು SMS ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ (GSM) ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. SMS ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, TAN ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜರ್ಮನಿ, ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ ಮತ್ತು ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "SMS TAN" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.[32] "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ QR ಕೋಡ್ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ.[33] :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ PIN/TAN ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ SSL ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.[34] *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು, ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಐಡಿ ಕಾರ್ಡ್ DNI ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋನಿಕೋ[35]). ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== 6sqpyyqx11avnf39qt26a0oey13vn64 1248715 1248714 2024-10-26T07:47:57Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ */ 1248715 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>https://www.researchgate.net/publication/325908154</ref> ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://web.archive.org/web/20211002095916/https://www.cookislandsnews.com/economy/bci-launches-internet-banking/</ref> ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ, ಅದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ.[7] ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ, ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ, ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ PIN/TAN ಸಿಸ್ಟಮ್, ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ TAN ಗಳು. TAN ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದು, ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. TAN ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ TAN ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ (ಎರಡು ಅಂಶದ ದೃಢೀಕರಣ ಅಥವಾ 2FA) ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ TAN ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (chipTAN) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ TAN ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. PC ಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ.[31] :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ TAN ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ TAN ಅನ್ನು SMS ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ (GSM) ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. SMS ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, TAN ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜರ್ಮನಿ, ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ ಮತ್ತು ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "SMS TAN" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.[32] "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ QR ಕೋಡ್ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ.[33] :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ PIN/TAN ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ SSL ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.[34] *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು, ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಐಡಿ ಕಾರ್ಡ್ DNI ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋನಿಕೋ[35]). ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== 98nbfzzabi9d3sv87dy5xhevg2p23b2 1248717 1248715 2024-10-26T07:59:05Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಭದ್ರತೆ */ 1248717 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>https://www.researchgate.net/publication/325908154</ref> ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://web.archive.org/web/20211002095916/https://www.cookislandsnews.com/economy/bci-launches-internet-banking/</ref> ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ. ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ. ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದ. ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ ಟಿಎಎನ್ ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (ಚಿಪ್‌ಟಿಎಎನ್) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ ಟಿಎಎನ್ ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>https://www.sparkasse-koelnbonn.de/privatkunden/banking/chiptan/vorteile/index.php</ref> :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ ಟಿಎಎನ್ ಅನ್ನು ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್ ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಜರ್ಮನಿ]], [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಟಿಎಎನ್" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.<ref>https://www.ijccr.com/July2014/20.pdf</ref> "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದ್ದು ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ [[ಕ್ಯುಆರ್ ಕೋಡ್|ಕ್ಯೂಆರ್ ಕೋಡ್]] ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ. :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಎಲ್ ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.<ref>http://www.solidpass.com/solutions/online-banking-security.html</ref> *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು.<ref>https://www.dnielectronico.es/PortalDNIe/</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== cplkb25hmvbqst4e812662j917f598d 1248718 1248717 2024-10-26T08:00:24Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಉಕ್ರೇನ್ */ 1248718 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== [[ಯುಕ್ರೇನ್|ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ [[ಠೇವಣಿ ಖಾತೆ|ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು]] ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>https://www.researchgate.net/publication/325908154</ref> ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://web.archive.org/web/20211002095916/https://www.cookislandsnews.com/economy/bci-launches-internet-banking/</ref> ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ. ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ. ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದ. ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ ಟಿಎಎನ್ ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (ಚಿಪ್‌ಟಿಎಎನ್) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ ಟಿಎಎನ್ ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>https://www.sparkasse-koelnbonn.de/privatkunden/banking/chiptan/vorteile/index.php</ref> :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ ಟಿಎಎನ್ ಅನ್ನು ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್ ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಜರ್ಮನಿ]], [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಟಿಎಎನ್" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.<ref>https://www.ijccr.com/July2014/20.pdf</ref> "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದ್ದು ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ [[ಕ್ಯುಆರ್ ಕೋಡ್|ಕ್ಯೂಆರ್ ಕೋಡ್]] ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ. :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಎಲ್ ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.<ref>http://www.solidpass.com/solutions/online-banking-security.html</ref> *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು.<ref>https://www.dnielectronico.es/PortalDNIe/</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== 00oybxtn9z6eh2713g53ilzheud79xy 1248719 1248718 2024-10-26T08:01:36Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಕೆನಡಾ */ 1248719 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== [[ಯುಕ್ರೇನ್|ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ [[ಠೇವಣಿ ಖಾತೆ|ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು]] ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>https://www.researchgate.net/publication/325908154</ref> ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://web.archive.org/web/20211002095916/https://www.cookislandsnews.com/economy/bci-launches-internet-banking/</ref> ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ. ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ. ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದ. ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ ಟಿಎಎನ್ ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (ಚಿಪ್‌ಟಿಎಎನ್) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ ಟಿಎಎನ್ ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>https://www.sparkasse-koelnbonn.de/privatkunden/banking/chiptan/vorteile/index.php</ref> :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ ಟಿಎಎನ್ ಅನ್ನು ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್ ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಜರ್ಮನಿ]], [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಟಿಎಎನ್" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.<ref>https://www.ijccr.com/July2014/20.pdf</ref> "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದ್ದು ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ [[ಕ್ಯುಆರ್ ಕೋಡ್|ಕ್ಯೂಆರ್ ಕೋಡ್]] ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ. :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಎಲ್ ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.<ref>http://www.solidpass.com/solutions/online-banking-security.html</ref> *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು.<ref>https://www.dnielectronico.es/PortalDNIe/</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== 7j69js1gbwamrsxe7jgyakj37uclgeo 1248720 1248719 2024-10-26T08:02:10Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ */ 1248720 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್|ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== [[ಯುಕ್ರೇನ್|ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ [[ಠೇವಣಿ ಖಾತೆ|ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು]] ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>https://www.researchgate.net/publication/325908154</ref> ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://web.archive.org/web/20211002095916/https://www.cookislandsnews.com/economy/bci-launches-internet-banking/</ref> ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ. ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ. ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದ. ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ ಟಿಎಎನ್ ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (ಚಿಪ್‌ಟಿಎಎನ್) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ ಟಿಎಎನ್ ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>https://www.sparkasse-koelnbonn.de/privatkunden/banking/chiptan/vorteile/index.php</ref> :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ ಟಿಎಎನ್ ಅನ್ನು ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್ ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಜರ್ಮನಿ]], [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಟಿಎಎನ್" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.<ref>https://www.ijccr.com/July2014/20.pdf</ref> "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದ್ದು ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ [[ಕ್ಯುಆರ್ ಕೋಡ್|ಕ್ಯೂಆರ್ ಕೋಡ್]] ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ. :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಎಲ್ ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.<ref>http://www.solidpass.com/solutions/online-banking-security.html</ref> *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು.<ref>https://www.dnielectronico.es/PortalDNIe/</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== m8qnya546vg30mqflgenoxqs49spj1w 1248721 1248720 2024-10-26T08:02:52Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ */ 1248721 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್|ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== [[ಯುಕ್ರೇನ್|ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ [[ಠೇವಣಿ ಖಾತೆ|ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು]] ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>https://www.researchgate.net/publication/325908154</ref> ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://web.archive.org/web/20211002095916/https://www.cookislandsnews.com/economy/bci-launches-internet-banking/</ref> ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ. ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ. ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದ. ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ ಟಿಎಎನ್ ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (ಚಿಪ್‌ಟಿಎಎನ್) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ ಟಿಎಎನ್ ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>https://www.sparkasse-koelnbonn.de/privatkunden/banking/chiptan/vorteile/index.php</ref> :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ ಟಿಎಎನ್ ಅನ್ನು ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್ ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಜರ್ಮನಿ]], [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಟಿಎಎನ್" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.<ref>https://www.ijccr.com/July2014/20.pdf</ref> "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದ್ದು ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ [[ಕ್ಯುಆರ್ ಕೋಡ್|ಕ್ಯೂಆರ್ ಕೋಡ್]] ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ. :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಎಲ್ ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.<ref>http://www.solidpass.com/solutions/online-banking-security.html</ref> *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು.<ref>https://www.dnielectronico.es/PortalDNIe/</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== gpbwrqbmshbsq75z8da60qtvgbu1l0a 1248722 1248721 2024-10-26T08:03:35Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ */ 1248722 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ]] ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ [[ಸ್ಕಾಟ್‌ಲೆಂಡ್|ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್|ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== [[ಯುಕ್ರೇನ್|ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ [[ಠೇವಣಿ ಖಾತೆ|ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು]] ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>https://www.researchgate.net/publication/325908154</ref> ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://web.archive.org/web/20211002095916/https://www.cookislandsnews.com/economy/bci-launches-internet-banking/</ref> ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ. ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ. ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದ. ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ ಟಿಎಎನ್ ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (ಚಿಪ್‌ಟಿಎಎನ್) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ ಟಿಎಎನ್ ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>https://www.sparkasse-koelnbonn.de/privatkunden/banking/chiptan/vorteile/index.php</ref> :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ ಟಿಎಎನ್ ಅನ್ನು ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್ ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಜರ್ಮನಿ]], [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಟಿಎಎನ್" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.<ref>https://www.ijccr.com/July2014/20.pdf</ref> "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದ್ದು ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ [[ಕ್ಯುಆರ್ ಕೋಡ್|ಕ್ಯೂಆರ್ ಕೋಡ್]] ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ. :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಎಲ್ ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.<ref>http://www.solidpass.com/solutions/online-banking-security.html</ref> *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು.<ref>https://www.dnielectronico.es/PortalDNIe/</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== npbl89axcqmxe97g4i2aws44yltvx9i 1248723 1248722 2024-10-26T08:04:16Z Prakrathi shettigar 75939 1248723 wikitext text/x-wiki ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ]] ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ [[ಸ್ಕಾಟ್‌ಲೆಂಡ್|ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್|ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== [[ಯುಕ್ರೇನ್|ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ [[ಠೇವಣಿ ಖಾತೆ|ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು]] ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>https://www.researchgate.net/publication/325908154</ref> ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://web.archive.org/web/20211002095916/https://www.cookislandsnews.com/economy/bci-launches-internet-banking/</ref> ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ. ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ. ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದ. ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ ಟಿಎಎನ್ ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (ಚಿಪ್‌ಟಿಎಎನ್) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ ಟಿಎಎನ್ ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>https://www.sparkasse-koelnbonn.de/privatkunden/banking/chiptan/vorteile/index.php</ref> :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ ಟಿಎಎನ್ ಅನ್ನು ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್ ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಜರ್ಮನಿ]], [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಟಿಎಎನ್" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.<ref>https://www.ijccr.com/July2014/20.pdf</ref> "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದ್ದು ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ [[ಕ್ಯುಆರ್ ಕೋಡ್|ಕ್ಯೂಆರ್ ಕೋಡ್]] ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ. :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಎಲ್ ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.<ref>http://www.solidpass.com/solutions/online-banking-security.html</ref> *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು.<ref>https://www.dnielectronico.es/PortalDNIe/</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== boeso7tzu2kdubaf2e18zvj6bfi7vez 1248724 1248723 2024-10-26T08:05:36Z Prakrathi shettigar 75939 added [[Category:ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 1248724 wikitext text/x-wiki ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ]] ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ [[ಸ್ಕಾಟ್‌ಲೆಂಡ್|ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್|ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== [[ಯುಕ್ರೇನ್|ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ [[ಠೇವಣಿ ಖಾತೆ|ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು]] ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>https://www.researchgate.net/publication/325908154</ref> ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://web.archive.org/web/20211002095916/https://www.cookislandsnews.com/economy/bci-launches-internet-banking/</ref> ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ. ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ. ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದ. ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ ಟಿಎಎನ್ ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (ಚಿಪ್‌ಟಿಎಎನ್) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ ಟಿಎಎನ್ ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>https://www.sparkasse-koelnbonn.de/privatkunden/banking/chiptan/vorteile/index.php</ref> :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ ಟಿಎಎನ್ ಅನ್ನು ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್ ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಜರ್ಮನಿ]], [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಟಿಎಎನ್" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.<ref>https://www.ijccr.com/July2014/20.pdf</ref> "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದ್ದು ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ [[ಕ್ಯುಆರ್ ಕೋಡ್|ಕ್ಯೂಆರ್ ಕೋಡ್]] ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ. :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಎಲ್ ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.<ref>http://www.solidpass.com/solutions/online-banking-security.html</ref> *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು.<ref>https://www.dnielectronico.es/PortalDNIe/</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== [[ವರ್ಗ:ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್]] 0h09nri8oeluehqxr2ucjvr4mkaligv 1248725 1248724 2024-10-26T08:05:53Z Prakrathi shettigar 75939 added [[Category:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 1248725 wikitext text/x-wiki ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅಥವಾ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೦೦ದ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬದಲಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕೋರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಭಾಗವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಯ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದಾಗಲೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹೊರಗೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಮಯ ಅಥವಾ ವಾರಾಂತ್ಯ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಖಾತೆಯ ಬಾಕಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದು, ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು. ಕೆಲವು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು "ನೇರ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅಥವಾ "ನಿಯೋಬ್ಯಾಂಕ್" ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ==ಇತಿಹಾಸ== ===ಪೂರ್ವಗಾಮಿಗಳು=== ಆಧುನಿಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪೂರ್ವಗಾಮಿ ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ದೂರವಾಣಿ ಮೂಲಕ ದೂರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಗಿತ್ತು. 'ಆನ್‌ಲೈನ್' ಪದವು ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಫೋನ್ ಲೈನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಟರ್ಮಿನಲ್, ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಮಾನಿಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. 'ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್' ಎನ್ನುವುದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಫೋನ್ ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು ಸಂಖ್ಯಾ ಕೀಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು. ===ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆ=== ಮೊದಲ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೦ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀಯ ನಾಕ್ಸ್‌ವಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಮುದಾಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ತನ್ನ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್-೮೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಾಗಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಕಸ್ಟಮ್ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ರೇಡಿಯೊ ಶಾಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಯ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಮೊದಲ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ ಪಾವತಿ, ಖಾತೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಚೆಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಅರ್ಜಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಆಟದ ಪ್ರವೇಶ, ಬಜೆಟ್ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕ್ಯಾಲ್ಕುಲೇಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಸೇವೆಗಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಾಹಕರು ತಿಂಗಳಿಗೆ $೨೫-೩೦ ಪಾವತಿಸಿದರು.<ref>https://bankingjournal.aba.com/2017/06/nine-young-bankers-who-changed-america-thomas-sudman/</ref> ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು (ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್, ಕೆಮಿಕಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರರ್ಸ್ ಹ್ಯಾನೋವರ್) ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್‌ಗೆ ಸಮಾನಾಂತರ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ವೀಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್‌ನ ವಾಣಿಜ್ಯ ವೈಫಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಈ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ವಿಡಿಯೋಟೆಕ್ಸ್ ಟರ್ಮಿನಲ್‌ಗಳು (ಮಿನಿಟೆಲ್)) ಮತ್ತು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಯುಕೆ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವಿಡಿಯೋ ಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦ ರಂದು ಸಿಸಿಎಫ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿಸಿ ಯ ಭಾಗ) ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವೀಡಿಯೊಟೆಕ್ಸ್ಟ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ೧೯೯೧ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೧೯% ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ತಲುಪಿದವು.<ref>https://philip.greenspun.com/blog/2018/03/30/shopping-and-banking-on-a-computer-network-in-the-1980s-minitel/</ref> ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮೊದಲ-ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಡೆವಲಪರ್‌ಗಳು ಅದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ೧೯೭೮ರ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಲೀಕ ಜೇಕ್ ಬುಚರ್ ಅವರ ಸಾಲದ ವಂಚನೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅವರನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿದರು. ವಿಫಲವಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ಫಸ್ಟ್ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ===ಪ್ರದೇಶದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು=== ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್==== ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ [[ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ]] ನಾಟಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಎನ್‌ಬಿಎಸ್) ಯ ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೨ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು.<ref>https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/3524/02_whole.pdf</ref> ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ [[ಸ್ಕಾಟ್‌ಲೆಂಡ್|ಸ್ಕಾಟ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಮ್‌ನ ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಸೇವೆಯ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ವ್ಯೂಲಿಂಕ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿ ಮೈಕ್ರೋ ಅಥವಾ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸೆಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡಿರುವ ಕೀಬೋರ್ಡ್ (ಟಾಂಡಾಟಾ ಟಿಡಿ೧೪೦೦) ನಂತಹ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು, ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಂದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಆರ್ಡರ್ ಮಾಡಲು, ಸ್ಥಳೀಯ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಮೆನುಗಳು ಅಥವಾ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಪಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ರಜೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು, ಹೋಮ್‌ಲಿಂಕ್‌ನ ನಿಯಮಿತ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಮೂದಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರೆಸ್ಟೆಲ್ ಮೂಲಕ ಖಾತೆದಾರರಿಂದ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾವತಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎನ್ ಬಿ ಎಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಎನ್‌ಬಿಎಸ್‌ನಿಂದ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಖಾತೆದಾರರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ====ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್==== [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಯುಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದ ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ "ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವ ಮೂಲಕ" ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು "ಇನ್ನೂ ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ". ಪ್ರೊಂಟೊ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕೆಮಿಕಲ್‌ನಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚೆಕ್‌ಬುಕ್ ರೆಜಿಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು, ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಹಾಗೂ ತಪಾಸಣೆ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇತರ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು - ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್, ಚೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ತಯಾರಕರು ಹ್ಯಾನೋವರ್ - ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಹೋಮ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಕೆಮಿಕಲ್‌ನ ಪ್ರೊಂಟೊ ಸಾಕಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.<ref>https://www.nytimes.com/1984/01/02/business/british-move-fast-in-home-banking.html</ref> ಇದು ಮೊದಲು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗಿನಿಂದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಫೆಡರಲ್ ಆಗಿ ೧೯೭೮ ರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ ಆಕ್ಟ್‌ನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ====ಫ್ರಾನ್ಸ್==== ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ೨,೫೦೦ ಬಳಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷಾ ಅವಧಿಯ ನಂತರ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ೬.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಮಿನಿಟಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು ನಂತರ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವು. ====ಜಪಾನ್==== ಜನವರಿ ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಸುಮಿಟೊಮೊ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ಮೊದಲ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದವು. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನೀಸ್ ಬ್ಯಾಂಕರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ​​(ಜೆಬಿಎ) ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ೬೫.೨% ವೈಯಕ್ತಿಕ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.<ref>http://www.kokusen.go.jp/pdf/n-20001005_3.pdf</ref> ====ಚೀನಾ==== ಜನವರಿ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಟೆನ್ಸೆಂಟ್ ರಚಿಸಿದ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೪-ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಟ್ರಯಲ್ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.pymnts.com/news/2015/chinas-first-online-bank-finally-launches/</ref> ====ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್==== [[ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್|ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ]] "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಎಂಬ ಪದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಇಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್", "ಐಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್" ಇತ್ಯಾದಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ಮಾನಿಟರಿ ಅಥಾರಿಟಿಯು "ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್" ಅನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಚಾನಲ್‌ಗಳ ಇತರ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನು ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಯೋಜನೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೨೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನಗರದಲ್ಲಿ ೮ ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.<ref>https://statrys.com/blog/virtual-banks-hk</ref> ====ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ==== ೧೯೯೫ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಸಿ++ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೋಲ್‌ಔಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.arnnet.com.au/article/591137/westpac-group-celebrates-20-years-internet-banking/</ref> ====ಭಾರತ==== ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://www.icicibank.com/aboutus/article.page?identifier=news-icici-bank-completes-20-years-of-digital-banking-journey-the-bank-launches-revamped-imobile-with-many-industryfirst-features-20180612123039494</ref> ====ಬ್ರೆಜಿಲ್==== ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕೊ ಒರಿಜಿನಲ್ ಎಸ್‌ಎ ತನ್ನ ಆನ್‌ಲೈನ್-ಮಾತ್ರ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref>https://www.zdnet.com/article/brazils-first-online-bank-ramps-up-innovation/</ref> ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕಾಂಟಾ ಸಿಂಪಲ್ಸ್ ಆಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಇದು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ. ====ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾ==== ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಸ್‌ಕೆಬಿ ನೆಟ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ವರ್ಚುವಲ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಯಿತು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸ್ಲೋವೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎನ್‌ಎಲ್‌ಬಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅವರನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಡೇಟಾವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ೫.೧% ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯು ದ್ವಿಗುಣಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೧೯ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪಾವತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರತಿ ತ್ರೈಮಾಸಿಕಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೬ ಮಿಲಿಯನ್ ಆಗಿದೆ ಅಂದರೆ ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೧೦೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಾವತಿಗಳನ್ನು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಕಡಲಾಚೆಯ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು € ೨೪೦ ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ತಲುಪಿದೆ ಎಂದು ಸ್ಲೊವೇನಿಯನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಲೊವೇನಿಯಾದಲ್ಲಿ ೯೦೦೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.<ref>http://www.sloveniatimes.com/more-than-900-000-use-online-banking-in-slovenia</ref> ====ಕೆನಡಾ==== ವರ್ಚುವಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್‌ನ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. [[ಕೆನಡಾ|ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಬಿಎಎನ್‌ಎಕ್ಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಪೂರ್ಣ-ಸೇವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಸಿ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊದಲ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.<ref>https://history.bmo.com/category/innovation-in-banking/</ref> ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಐಎನ್‌ಜಿ ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಕೆನಡಾ (ಈಗ ಟ್ಯಾಂಗರಿನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಸಭೆಗಳಿಗೆ ಸಣ್ಣ ಕೆಫೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವೇ ಭೌತಿಕ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಹಿಂದೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆನಡಾದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಹೊರತಂದವು.<ref>https://web.archive.org/web/20131202232434/http://www.ingdirect.ca/en/aboutus/whoweare/history/index.html</ref> ====ಉಕ್ರೇನ್==== [[ಯುಕ್ರೇನ್|ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ (ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್) ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಘಟಕಗಳು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೦ ರಲ್ಲಿ "ಪ್ರೈವೇಟ್೨೪" ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಚಿಲ್ಲರೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಯಿತು.<ref>https://maanimo.com/ua/internet-banking</ref> ೨೦೦೦ ದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ವೆಬ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦. ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಉಕ್ರೇನ್‌ನ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಅಪರೂಪದ ವಿನಾಯಿತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೀವು ಅವರ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿನ ನಿಧಿಗಳ ಚಲನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು: ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪಾವತಿ ಕಾರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿ ಅಥವಾ [[ಠೇವಣಿ ಖಾತೆ|ಠೇವಣಿ ಖಾತೆಯನ್ನು]] ತೆರೆಯಿರಿ, ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಿ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮಾರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref>https://marketer.ua/ua/the-best-innovative-banks-of-ukraine/</ref> ಉಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ತ್ವರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುತ್ತಿದೆ. ೪೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಯ್ಕೆಗಳು - ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಠೇವಣಿಗಳಿಂದ ಹೋಮ್ ಅಕೌಂಟಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಖರೀದಿ ಟಿಕೆಟ್‌ಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ೩೭ ಆಯ್ಕೆಗಳಿವೆ. ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಯುಕ್ತತೆಗಳಿಗಾಗಿ ರಿಮೋಟ್ ಆಗಿ ಪಾವತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ====ಇಥಿಯೋಪಿಯಾ==== ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಜನರು ಹಣಕಾಸಿನ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ನೇರವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಮೆಸಿಡೋನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಇಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಡೆಬಿಟ್/ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಹೂಡಿಕೆಯಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಬಂದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವುದು ಮುಖ್ಯ. ಇದಲ್ಲದೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸುವುದು ಸಹ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ "ಸ್ಟೋಪಾನ್ಸ್ಕಾ ಬಂಕಾ" ಎಡಿ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ವಯಸ್ಸು, ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಂತಹ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದ ಗ್ರಾಹಕರು ಕಿರಿಯ ಜನರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟವು ಬಳಕೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಂದರೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಟ್ಟ, ನಾಗರಿಕರು ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ನಾಗರಿಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡುವ ಇ-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರು ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸರಳವಾಗಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>https://www.researchgate.net/publication/325908154</ref> ====ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್==== ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕುಕ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ವೈನ್ ನೂನಾ-ಅರಿಯೋಕಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು.<ref>https://web.archive.org/web/20211002095916/https://www.cookislandsnews.com/economy/bci-launches-internet-banking/</ref> ==ಭದ್ರತೆ== ಗ್ರಾಹಕರ ಹಣಕಾಸಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಇಲ್ಲದೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಅಪಾಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ. ಗ್ರಾಹಕರ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಅನಧಿಕೃತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ರವೇಶದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಿವಿಧ ಭದ್ರತಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ. ಆದರೆ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರತೆ ಇಲ್ಲ. ಸುರಕ್ಷಿತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೇ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ದೃಢೀಕರಣವು ಇನ್ನೂ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದೆಯಾದರೂ ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಭದ್ರತಾ ವಿಧಾನಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆ: *ಪಿನ್ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಲಾಗಿನ್‌ಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲು ಒಂದು-ಬಾರಿ ಪಾಸ್‌ವರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಬಹುದ. ಅಂಚೆ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಅಗತ್ಯದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು. ಈ ಟೋಕನ್ ರಚಿತವಾದ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಟೋಕನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. :ಹೆಚ್ಚು ಸುಧಾರಿತ ಟಿಎಎನ್ ಜನರೇಟರ್‌ಗಳು (ಚಿಪ್‌ಟಿಎಎನ್) ವಹಿವಾಟು ಡೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಪರದೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಂತರ ಟಿಎಎನ್ ಪೀಳಿಗೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>https://www.sparkasse-koelnbonn.de/privatkunden/banking/chiptan/vorteile/index.php</ref> :ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಟಿಎಎನ್‌ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟಿನ ಟಿಎಎನ್ ಅನ್ನು ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಮೂಲಕ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವುದು. ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಪಠ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಮೊತ್ತ ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಟಿಎಎನ್ ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ [[ಜರ್ಮನಿ]], [[ಆಸ್ಟ್ರಿಯ|ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ]] ಮತ್ತು [[ನೆದರ್‍ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್|ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಅನೇಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಈ "ಎಸ್‌ಎಮ್‌ಎಸ್ ಟಿಎಎನ್" ಸೇವೆಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.<ref>https://www.ijccr.com/July2014/20.pdf</ref> "ಫೋಟೋಟಾನ್" ಸೇವೆಯೂ ಇದ್ದು ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಸಾಧನಕ್ಕೆ [[ಕ್ಯುಆರ್ ಕೋಡ್|ಕ್ಯೂಆರ್ ಕೋಡ್]] ಚಿತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಳುಹಿಸುತ್ತದೆ. :ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಿಐಎನ್/ಟಿಎಎನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ವೆಬ್ ಬ್ರೌಸರ್ ಮೂಲಕ ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಎಲ್ ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಶನ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ.<ref>http://www.solidpass.com/solutions/online-banking-security.html</ref> *ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಆಧಾರಿತ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಿಜಿಟಲ್ ಆಗಿ ಎನ್‌ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಿಗ್ನೇಚರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಗೂಢಲಿಪೀಕರಣದ ಕೀಗಳನ್ನು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಮೆಮೊರಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು.<ref>https://www.dnielectronico.es/PortalDNIe/</ref> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== [[ವರ್ಗ:ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆ]] sn9px1py81aycd936qub847s51gm22n 0 82623 1248727 787895 2024-10-26T08:30:47Z Prakrathi shettigar 75939 1248727 wikitext text/x-wiki {{Infobox fictional_location | name = ಕುಮರಿ ಖಂಡಂ | image = Kumari Kandam, the lost continent.jpg | caption = Kumari Kandam, the lost continent. | type = ಕಳೆದು ಹೋದ ಖಂಡ | ಗಮನಾರ್ಹ ಪಾತ್ರಗಳು = ತಮಿಳರು | ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿ = ಕಂದ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ }} '''ಕುಮರಿ ಖಂಡಂ''' ಒಂದು ಪೌರಾಣಿಕ ಖಂಡವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಳೆದುಹೋಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಇಂದಿನ ಭಾರತದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿದೆ. ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಕೆಲವು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆಫ್ರಿಕಾ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡ ಮತ್ತು ಮಡಗಾಸ್ಕರ್ ನಡುವಿನ ಭೂವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಇತರ ಹೋಲಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಲೆಮುರಿಯಾ ಎಂಬ ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಊಹಿಸಿದರು. ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರ ಒಂದು ವಿಭಾಗವು ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ, ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳ ಪಾಂಡ್ಯದ ದಂತಕಥೆಗಳಿಗೆ ಅದನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಬರಹಗಾರರ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯು ಲೆಮುರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು, ಅದು ದುರಂತದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋಗುವ ಮೊದಲು. ೨೦ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಈ ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಬಳಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಲೆಮುರಿಯಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ನಂತರ ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ (ಪ್ಲೇಟ್ ಟೆಕ್ಟೋನಿಕ್ಸ್) ಸಿದ್ಧಾಂತದಿಂದ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಪಾಂಡ್ಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಎರಡು ತಮಿಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳನ್ನು (ಸಂಗಮಗಳು) ಆಯೋಜಿಸಿದ ಸ್ಥಳ ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ. ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಾಚೀನತೆಯನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಅವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ==ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಮತ್ತು ಹೆಸರುಗಳು== 1890 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದಾಗ, ಅವರು ಖಂಡದ ಹೆಸರಿನ ತಮಿಳು ಆವೃತ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು (ಉದಾ. "ಇಲೆಮುರಿಯಾ"). 1900 ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ, ಅವರು ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಖಂಡಕ್ಕೆ ತಮಿಳು ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. 1903 ರಲ್ಲಿ, ವಿ.ಜಿ. ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರು ಮೊದಲು "ಕುಮಾರಿನಾಟು" (ಅಥವಾ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು", ಅಂದರೆ "ಕುಮಾರಿ ಪ್ರದೇಶ") ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕೃತಿ ತಮಿಳು ಮೊಝಿಯಿನ್ ವರಲರು (ತಮಿಳು ಭಾಷೆಯ ಇತಿಹಾಸ) ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. 1930 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಮ್ ("ಕುಮಾರಿ ಖಂಡ") ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ಬಳಸಲಾಯಿತು.[2] "ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್" ಪದಗಳು ಮೊದಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು 15ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಆವೃತ್ತಿಯಾದ ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದ ಕಚಿಯಪ್ಪ ಶಿವಾಚಾರ್ಯರ (1350–1420) ಬರೆದ ಕಂದ ಪುರಾಣಂನಲ್ಲಿ.[3] ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಇದು ಶುದ್ಧ ತಮಿಳು ಹೆಸರು ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರೂ, ಇದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ "ಕುಮಾರಿಕಾ ಖಾಂಡ" ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದದ ವ್ಯುತ್ಪನ್ನವಾಗಿದೆ.[4] ಕಂದ ಪುರಾಣಂನ ಆಂಡಕೋಸಪ್ಪದಳಂ ವಿಭಾಗವು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಕೆಳಗಿನ ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನದ ಮಾದರಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ: ಹಲವಾರು ಪ್ರಪಂಚಗಳಿವೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಹಲವಾರು ಖಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳು ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಅಂತಹ ಒಂದು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಪತಿ ಭರತನಿಗೆ ಎಂಟು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಹೆಣ್ಣು ಮಗಳು. ಅವನು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಒಂಬತ್ತು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವನ ಮಗಳು ಕುಮಾರಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದ ಭಾಗವು ಅವಳ ನಂತರ ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿರೋಧಿ, ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿರೋಧಿ ತಮಿಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕಂದ ಪುರಾಣವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ವಾಸಿಸುವ, ಶಿವನನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಮತ್ತು ವೇದಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುವ ಭೂಮಿ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಮೆಲೆಚಾಗಳ ಪ್ರದೇಶವೆಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.[5] 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು "ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ" ಅಥವಾ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು" ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ವಿವಿಧ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು. ಪೂರ್ವಭಾವಿ ತಮಿಳು ತಾಯ್ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾದ ಲಿಂಗ ಸಮಾನತಾವಾದದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಸೆಟ್ ಹಕ್ಕುಗಳು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಎಂ. ಅರುಣಾಚಲಂ (1944) ಅವರು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಮಹಿಳಾ ಆಡಳಿತಗಾರರು (ಕುಮಾರಿಯರು) ಆಳಿದರು ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. D. ಸವಾರಿರೋಯನ್ ಪಿಳ್ಳೈ ಅವರು ತಮ್ಮ ಗಂಡನನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಭೂಮಿ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು" ("ಕನ್ಯೆಯ ನಾಡು") ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇನ್ನೂ ಒಂದು ಸೆಟ್ ಹಕ್ಕುಗಳು ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಕನ್ಯಾ ಕುಮಾರಿಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಕಂಡಯ್ಯ ಪಿಳ್ಳೈ, ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಪುಸ್ತಕವೊಂದರಲ್ಲಿ, ದೇವಿಯ ಹೊಸ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು, ಭೂಮಿಗೆ ಅವಳ ಹೆಸರಿಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಮುಳುಗಿದ ಪ್ರವಾಹದಿಂದ ಬದುಕುಳಿದವರಿಂದ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರಾದ ಸುಮತಿ ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು "ಕುಮಾರಿ" (ಕನ್ಯೆ ಅಥವಾ ಕನ್ಯೆ ಎಂದರ್ಥ) ಪದದ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡುವುದು ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಶುದ್ಧತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರಂತಹ ಇತರ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳೊಂದಿಗೆ ಅವರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಮೊದಲು.[ 6] ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕಳೆದುಹೋದ ಖಂಡಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಸಹ ತಂದರು. 1912 ರಲ್ಲಿ, ಸೋಮಸುಂದರ ಭಾರತಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಮಿಳು ಕ್ಲಾಸಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ತಮಿಳಕಂನಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವ ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳಲು "ತಮಿಳಕಂ" (ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ದೇಶದ ಹೆಸರು) ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿದರು. ತಮಿಳು ರಾಜವಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪಾಂಡ್ಯರ ನಂತರ "ಪಾಂಡಿಯ ನಾಡು" ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ಬರಹಗಾರರು ಮುಳುಗಿದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು "ನವಲನ್ ಟಿವು" (ಅಥವಾ ನವಲಂ ದ್ವೀಪ), ಜಂಬೂದ್ವೀಪದ ತಮಿಳು ಹೆಸರು.[7] ==ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು== ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ, ಆದರೆ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ನಾಗರಿಕತೆ ಎಂದು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಇದನ್ನು ಕೇವಲ ತಮಿಳು ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುವವರು ವಾಸಿಸುವ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದರು. ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗಗಳು ಈ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ. ===ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲಾಗಿದೆ=== ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ (ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ) ಭೂಪ್ರದೇಶವೆಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ, ಇದು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿದೆ. ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ, ಇದು ಬಹಳ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಮುಳುಗುವಿಕೆಗೆ ಯಾವುದೇ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸುವುದಿಲ್ಲ, "ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ" ಅಥವಾ "ಹಲವಾರು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ" ನಂತಹ ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತಾರೆ. 30,000 BCE ಯಿಂದ 3 ನೇ ಶತಮಾನದ BCE ವರೆಗೆ ಮಾಡುವವರು ಬಹಳವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಾರೆ.[33] ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭೂಮಿ ಕ್ರಮೇಣ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋಯಿತು ಎಂದು ಹಲವಾರು ಇತರ ಬರಹಗಾರರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. 1991 ರಲ್ಲಿ, ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರದ ತಮಿಳು ಎಟಿಮಲಾಜಿಕಲ್ ಡಿಕ್ಷನರಿ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್‌ನ ಆಗಿನ ಮುಖ್ಯ ಸಂಪಾದಕ ಆರ್. ಮತಿವನನ್, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಾಗರಿಕತೆಯು ಸುಮಾರು 50,000 BCE ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಖಂಡವು ಸುಮಾರು 16,000 BCE ಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿತು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಅವರ ಶಿಕ್ಷಕ ದೇವನೇಯ ಪಾವನಾರ್ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ವಿಧಾನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಅನ್ನು ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯುಟೋಪಿಯನ್ ಸಮಾಜವೆಂದು ವಿವರಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಕಂದ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಅದರ ವಿವರಣೆಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಮೇಲ್ಜಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಂದ ಮುಕ್ತವಾದ ಸ್ಥಳವೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಅವರು ದ್ರಾವಿಡ ಚಳುವಳಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಜಾತಿ-ಆಧಾರಿತ ತಾರತಮ್ಯದಂತಹ 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದ ಯುಟೋಪಿಯನ್ ಅಲ್ಲದ ಆಚರಣೆಗಳು ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.[3] ಸಾಗರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಭೂಮಿ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಿಗೆ ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದಾದ ಅಥವಾ ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹ ವಸ್ತು ಪುರಾವೆಗಳ ಕೊರತೆಗೆ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಮೂರನೆಯ ಸಂಗಮ್‌ಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಹೇಳಲಾದ ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಬರಹಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಬ್ದಕೋಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಮೂಲಕ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಿಗೆ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮುಕ್ತವಾದ ಸಮಾಜವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.[3] ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ವಿವಿಧ ಚಿಹ್ನೆಗಳು ಆಳವಾದ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋಗಿವೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಕೃತಿಗಳ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ನಾಶಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ವಿವರಣೆಯಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ನಂತರದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು.[34] 1950 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ನಂತರ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂತ್ರಿಯಾದ ಆರ್. ನೆಡುನ್ಸೆಲಿಯನ್ ಅವರು ಮರೈಂಟಾ ತಿರವಿತಂ ("ಲಾಸ್ಟ್ ದ್ರಾವಿಡ ಭೂಮಿ") ಎಂಬ ಕರಪತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಬಗ್ಗೆ ಒಲವು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ತಮಿಳಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಮರೆಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅವರು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು.[35] ===ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ನಗರವು ಮೂಲ ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತು ನೀಡಿದರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಸಂಪೂರ್ಣ ತಮಿಳುನಾಡು, ಸಂಪೂರ್ಣ ಭಾರತೀಯ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪ (ವಿಂಧ್ಯದ ದಕ್ಷಿಣ) ಅಥವಾ ಇಡೀ ಭಾರತವು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು.[36] ಇದು ಆಧುನಿಕ ತಮಿಳರನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಮತ್ತು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂನ ಜನರ ನೇರ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಇದು ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲು ಅವರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.[37] ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು, ಅದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು 1956 ರ ಮರುಸಂಘಟನೆಯ ನಂತರ ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ವಿಲೀನಗೊಂಡಿತು. ತಮಿಳು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯನ್ನು ತಮಿಳು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಮದ್ರಾಸ್ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ (ಈಗ ತಮಿಳುನಾಡು) ಸೇರಿಸುವುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಂಘಟಿತ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರು. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಸಂಪರ್ಕವು ಈ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ಒಂದು ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು.[38] ===ಆದಿಸ್ವರೂಪದ ಆದರೆ ಆದಿಮಾನವಲ್ಲ=== ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮಾಜ ಅಥವಾ ಗ್ರಾಮೀಣ ನಾಗರಿಕತೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ, ಅವರು ಮಾನವ ಸಾಧನೆಯ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ತಲುಪಿದ ರಾಮರಾಜ್ಯ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಜನರು ಕಲಿಕೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾದ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಈ "ಸ್ಥಳ ತಯಾರಿಕೆ"ಯು ಬೋಧನಾ ಸಾಧನವಾಗಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಇದು ಆಧುನಿಕ ತಮಿಳರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸುಮಂತಿ ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ "ನಾಗರಿಕತೆ"ಯೊಂದಿಗಿನ ಈ ಪೂರ್ವ-ಆಕ್ರಮಣವು ಯುರೋಪಿಯನ್ನರು ತಮಿಳರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ನಾಗರಿಕರೆಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ.[37] ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿ, 1903 ರಲ್ಲಿ, ಪೂರ್ವ ತಮಿಳರನ್ನು ಪರಿಣಿತ ಕೃಷಿಕರು, ಉತ್ತಮ ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರಯಾಣದ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು, ಅವರು ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸವಾರಿರೋಯನ್ ಪಿಳ್ಳೈ, ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಬರೆಯುತ್ತಾ, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಕಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸ್ಥಾನ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು. ಶಿವಜ್ಞಾನ ಯೋಗಿ (1840-1924) ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮಾಜವು ಯಾವುದೇ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಕಂಡಿಯಾ ಪಿಳ್ಳೈ, ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ 1945 ರ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಕುಮಾರಿಕಂಡಂ ಅನ್ನು ಸೆಂಗೊನ್ ಎಂಬ ಬಲಿಷ್ಠ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಯುತ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನೆಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ, ಅವರು ಸಂಘಗಳನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದರು. 1981 ರಲ್ಲಿ, ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರವು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಕುರಿತಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಹಣವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಎಂ.ಜಿ. ರಾಮಚಂದ್ರನ್ ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಪಿ. ನೀಲಕಂಠನ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಧುರೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ತಮಿಳು ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಐದನೇ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಮಾನ್ಯವಾದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲು ಭೂಖಂಡದ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡದ ಸಿದ್ಧಾಂತದೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿತು.[45] ಇದು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಗರಗಳನ್ನು ಮಹಲುಗಳು, ಉದ್ಯಾನಗಳು, ಕಲೆಗಳು, ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳು, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿದೆ.[37] ===ಕಾಮಗಾರಿಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದರು=== ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಮೊದಲ ಎರಡು ತಮಿಳು ಸಂಗಮ್‌ಗಳು (ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳು) ಪೌರಾಣಿಕವಲ್ಲ ಮತ್ತು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದವು ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಹೆಚ್ಚಿನ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕಳೆದುಹೋದ ಸಂಗಮ್ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಎಣಿಸಲಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ, ಕೆಲವರು ತಮ್ಮ ಹೆಸರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. 1903 ರಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಈ ಕೆಲವು ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಮುತುನರೈ, ಮುಟುಕುರುಕು, ಮಾಪುರಾಣಂ ಮತ್ತು ಪುತುಪುರಾಣಂ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ. 1917 ರಲ್ಲಿ, ಅಬ್ರಹಾಂ ಪಂಡಿತರ್ ಈ ಮೂರು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಸಂಗೀತ ಗ್ರಂಥಗಳೆಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು: ನಾರತಿಯಂ, ಪೆರುನಾರೈ ಮತ್ತು ಪೆರುಂಕುರುಕು. ಅವರು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಸಾವಿರ ತಂತಿಗಳ ವೀಣೆಯಂತಹ ಹಲವಾರು ಅಪರೂಪದ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. ದೇವನೇಯ ಪಾವನಾರ್ ಮುಳುಗಿದ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದರು. ಇತರರು ಔಷಧ, ಸಮರ ಕಲೆಗಳು, ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ, ಚಿತ್ರಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪಕಲೆ, ಯೋಗ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ಸಂಗೀತ, ಗಣಿತ, ರಸವಿದ್ಯೆ, ಮ್ಯಾಜಿಕ್, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತು ಸೇರಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಕ ಶ್ರೇಣಿಯ ವಿಷಯಗಳ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಕೃತಿಗಳು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋದ ಕಾರಣ, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು.[46] 1902 ರಲ್ಲಿ, ಚಿದಂಬರನಾರ್ ಅವರು ಸೆಂಕೊನ್ರಾರೈಚ್ಚೆಲವು ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಅವರು ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯನ್ನು "ಕೆಲವು ಹಳೆಯ ಕುಡ್ಗನ್ [sic] ಎಲೆಗಳಿಂದ" ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ತೇನ್ಮದುರೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮೊದಲ ಸಂಗಮದ ಕಳೆದುಹೋದ ಮತ್ತು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕೃತಿಯಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಕವಿತೆಯ ಲೇಖಕರನ್ನು ಮುತಲುಲಿ ಸೆಂಟಾನ್ ತನಿಯೂರ್ ("ಮೊದಲ ಪ್ರಳಯಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ತನಿಯೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಚೆಂತನ್") ಎಂದು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ಕುಮಾರಿ ಮತ್ತು ಪಹ್ರುಲಿ ನದಿಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಪೆರುವಲನಾಟು ಎಂಬ ಈಗ ಮುಳುಗಿರುವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳಿದ ಆಂಟಿಡಿಲುವಿಯನ್ ತಮಿಳು ರಾಜ ಸೆಂಗೊನ್‌ನ ಶೋಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದೆ. ಚಿದಂಬರನಾರ್ ಪ್ರಕಾರ, ಸೆಂಗೋನ್ ಭೂಮಧ್ಯರೇಖೆಯ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ಒಲಿನಾಡು ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದರು; ರಾಜನು ಹಲವಾರು ಯುದ್ಧನೌಕೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಟಿಬೆಟ್‌ನವರೆಗೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. 1950 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಎಸ್. ವೈಯಾಪುರಿ ಪಿಳ್ಳೈ ಅವರು ಸೆಂಕೋನ್ರಾರೈಚ್ಚೆಲವು ನಕಲಿ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇದು ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಪಠ್ಯವನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರದಿಂದ 1981 ರ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವು "ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಪ್ರವಾಸ ಕಥನ" ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.[47] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== 5m6hkte0g67kssx6joy256lpwug5lj1 1248728 1248727 2024-10-26T08:33:50Z Prakrathi shettigar 75939 1248728 wikitext text/x-wiki {{Infobox fictional_location | name = ಕುಮರಿ ಖಂಡಂ | image = Kumari Kandam, the lost continent.jpg | caption = Kumari Kandam, the lost continent. | type = ಕಳೆದು ಹೋದ ಖಂಡ | ಗಮನಾರ್ಹ ಪಾತ್ರಗಳು = ತಮಿಳರು | ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿ = ಕಂದ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ }} '''ಕುಮರಿ ಖಂಡಂ''' ಒಂದು ಪೌರಾಣಿಕ ಖಂಡವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಳೆದುಹೋಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಇಂದಿನ ಭಾರತದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿದೆ. ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಕೆಲವು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆಫ್ರಿಕಾ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡ ಮತ್ತು ಮಡಗಾಸ್ಕರ್ ನಡುವಿನ ಭೂವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಇತರ ಹೋಲಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಲೆಮುರಿಯಾ ಎಂಬ ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಊಹಿಸಿದರು. ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರ ಒಂದು ವಿಭಾಗವು ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ, ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳ ಪಾಂಡ್ಯದ ದಂತಕಥೆಗಳಿಗೆ ಅದನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಬರಹಗಾರರ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯು ಲೆಮುರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು, ಅದು ದುರಂತದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋಗುವ ಮೊದಲು. ೨೦ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಈ ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಬಳಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಲೆಮುರಿಯಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ನಂತರ ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ (ಪ್ಲೇಟ್ ಟೆಕ್ಟೋನಿಕ್ಸ್) ಸಿದ್ಧಾಂತದಿಂದ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಪಾಂಡ್ಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಎರಡು ತಮಿಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳನ್ನು (ಸಂಗಮಗಳು) ಆಯೋಜಿಸಿದ ಸ್ಥಳ ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ. ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಾಚೀನತೆಯನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಅವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ==ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಮತ್ತು ಹೆಸರುಗಳು== 1890 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದಾಗ, ಅವರು ಖಂಡದ ಹೆಸರಿನ ತಮಿಳು ಆವೃತ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು (ಉದಾ. "ಇಲೆಮುರಿಯಾ"). 1900 ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ, ಅವರು ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಖಂಡಕ್ಕೆ ತಮಿಳು ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. 1903 ರಲ್ಲಿ, ವಿ.ಜಿ. ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರು ಮೊದಲು "ಕುಮಾರಿನಾಟು" (ಅಥವಾ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು", ಅಂದರೆ "ಕುಮಾರಿ ಪ್ರದೇಶ") ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕೃತಿ ತಮಿಳು ಮೊಝಿಯಿನ್ ವರಲರು (ತಮಿಳು ಭಾಷೆಯ ಇತಿಹಾಸ) ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. 1930 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಮ್ ("ಕುಮಾರಿ ಖಂಡ") ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ಬಳಸಲಾಯಿತು.[2] "ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್" ಪದಗಳು ಮೊದಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು 15ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಆವೃತ್ತಿಯಾದ ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದ ಕಚಿಯಪ್ಪ ಶಿವಾಚಾರ್ಯರ (1350–1420) ಬರೆದ ಕಂದ ಪುರಾಣಂನಲ್ಲಿ.[3] ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಇದು ಶುದ್ಧ ತಮಿಳು ಹೆಸರು ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರೂ, ಇದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ "ಕುಮಾರಿಕಾ ಖಾಂಡ" ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದದ ವ್ಯುತ್ಪನ್ನವಾಗಿದೆ.[4] ಕಂದ ಪುರಾಣಂನ ಆಂಡಕೋಸಪ್ಪದಳಂ ವಿಭಾಗವು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಕೆಳಗಿನ ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನದ ಮಾದರಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ: ಹಲವಾರು ಪ್ರಪಂಚಗಳಿವೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಹಲವಾರು ಖಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳು ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಅಂತಹ ಒಂದು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಪತಿ ಭರತನಿಗೆ ಎಂಟು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಹೆಣ್ಣು ಮಗಳು. ಅವನು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಒಂಬತ್ತು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವನ ಮಗಳು ಕುಮಾರಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದ ಭಾಗವು ಅವಳ ನಂತರ ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿರೋಧಿ, ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿರೋಧಿ ತಮಿಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕಂದ ಪುರಾಣವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ವಾಸಿಸುವ, ಶಿವನನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಮತ್ತು ವೇದಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುವ ಭೂಮಿ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಮೆಲೆಚಾಗಳ ಪ್ರದೇಶವೆಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.[5] 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು "ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ" ಅಥವಾ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು" ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ವಿವಿಧ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು. ಪೂರ್ವಭಾವಿ ತಮಿಳು ತಾಯ್ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾದ ಲಿಂಗ ಸಮಾನತಾವಾದದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಸೆಟ್ ಹಕ್ಕುಗಳು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಎಂ. ಅರುಣಾಚಲಂ (1944) ಅವರು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಮಹಿಳಾ ಆಡಳಿತಗಾರರು (ಕುಮಾರಿಯರು) ಆಳಿದರು ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. D. ಸವಾರಿರೋಯನ್ ಪಿಳ್ಳೈ ಅವರು ತಮ್ಮ ಗಂಡನನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಭೂಮಿ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು" ("ಕನ್ಯೆಯ ನಾಡು") ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇನ್ನೂ ಒಂದು ಸೆಟ್ ಹಕ್ಕುಗಳು ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಕನ್ಯಾ ಕುಮಾರಿಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಕಂಡಯ್ಯ ಪಿಳ್ಳೈ, ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಪುಸ್ತಕವೊಂದರಲ್ಲಿ, ದೇವಿಯ ಹೊಸ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು, ಭೂಮಿಗೆ ಅವಳ ಹೆಸರಿಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಮುಳುಗಿದ ಪ್ರವಾಹದಿಂದ ಬದುಕುಳಿದವರಿಂದ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರಾದ ಸುಮತಿ ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು "ಕುಮಾರಿ" (ಕನ್ಯೆ ಅಥವಾ ಕನ್ಯೆ ಎಂದರ್ಥ) ಪದದ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡುವುದು ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಶುದ್ಧತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರಂತಹ ಇತರ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳೊಂದಿಗೆ ಅವರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಮೊದಲು.[ 6] ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕಳೆದುಹೋದ ಖಂಡಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಸಹ ತಂದರು. 1912 ರಲ್ಲಿ, ಸೋಮಸುಂದರ ಭಾರತಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಮಿಳು ಕ್ಲಾಸಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ತಮಿಳಕಂನಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವ ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳಲು "ತಮಿಳಕಂ" (ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ದೇಶದ ಹೆಸರು) ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿದರು. ತಮಿಳು ರಾಜವಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪಾಂಡ್ಯರ ನಂತರ "ಪಾಂಡಿಯ ನಾಡು" ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ಬರಹಗಾರರು ಮುಳುಗಿದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು "ನವಲನ್ ಟಿವು" (ಅಥವಾ ನವಲಂ ದ್ವೀಪ), ಜಂಬೂದ್ವೀಪದ ತಮಿಳು ಹೆಸರು.[7] ==ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಲೆಮುರಿಯಾ ಕಲ್ಪನೆ== 1864 ರಲ್ಲಿ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಫಿಲಿಪ್ ಸ್ಕ್ಲೇಟರ್ ಭಾರತ, ಮಡಗಾಸ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಆಫ್ರಿಕಾ ನಡುವೆ ಮುಳುಗಿರುವ ಭೂ ಸಂಪರ್ಕದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಊಹಿಸಿದರು. ಈ ಮೂರು ಸಂಪರ್ಕ ಕಡಿತಗೊಂಡ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಲೆಮೂರ್ ತರಹದ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳ (ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ) ಉಪಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಅದರ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಈ ಮುಳುಗಿದ ಭೂಮಿಗೆ ಲೆಮುರಿಯಾ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದರು. ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ ಸಿದ್ಧಾಂತದಿಂದ ಲೆಮುರಿಯಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಮೊದಲು, ಹಲವಾರು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ಹೆನ್ರಿ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಬ್ಲಾನ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಅವರ 1873 ರ ಭೌತಿಕ ಭೂಗೋಳದ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಓದುಗರಿಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ಬ್ಲಾನ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಪ್ರಕಾರ, ಕ್ರಿಟೇಶಿಯಸ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಭೂಭಾಗವು ಮುಳುಗಿತ್ತು.[17][18] 1870 ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ, ಲೆಮುರಿಯಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಅದರ ಮೊದಲ ಪ್ರತಿಪಾದಕರನ್ನು ಇಂದಿನ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅಡ್ಯಾರ್-ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯ ಥಿಯಾಸಾಫಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ನಾಯಕರು ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಾಗ (ಮೂಲ ಜನಾಂಗದ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ನೋಡಿ).[3][19] ಹೆಚ್ಚಿನ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕನ್ ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆಧುನಿಕ ಮಾನವರ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಗೆ ಮುಂಚೆಯೇ ಲೆಮುರಿಯಾದ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ, ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಲೆಮುರಿಯಾ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ, 1885 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ಸಿವಿಲ್ ಸರ್ವಿಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಡಿ. ಮ್ಯಾಕ್ಲೀನ್ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿಯ ಆಡಳಿತದ ಕೈಪಿಡಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ಮೂಲ-ದ್ರಾವಿಡ ಉರ್ಹೆಮತ್ ಎಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅರ್ನ್ಸ್ಟ್ ಹೆಕೆಲ್ ಅವರ ಏಷ್ಯಾ ಊಹೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಇದು ಮಾನವರು ಈಗ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿರುವ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತಪಡಿಸಿದರು. ಈ ಮುಳುಗಿದ ಭೂಮಿ ಆದಿ ದ್ರಾವಿಡರ ತಾಯ್ನಾಡು ಎಂದು ಮ್ಯಾಕ್ಲೀನ್ ಸೇರಿಸಿದರು. ಇತರ ಜನಾಂಗಗಳ ಮೂಲಪುರುಷರು ಲೆಮುರಿಯಾದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಮೂಲಕ ಇತರ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗಿರಬೇಕು ಎಂದು ಅವರು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. 1891 ಮತ್ತು 1901 ರ ಜನಗಣತಿ ವರದಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಎಡ್ಗರ್ ಥರ್ಸ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಹರ್ಬರ್ಟ್ ಹೋಪ್ ರಿಸ್ಲೆಯಂತಹ ಇತರ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಕರ್ಸರ್ ಆಗಿ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.[20] ನಂತರ, ಮ್ಯಾಕ್ಲೀನ್‌ರ ಕೈಪಿಡಿಯನ್ನು ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಅಧಿಕೃತ ಕೃತಿ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು, ಅವರು ಅವರನ್ನು "ವಿಜ್ಞಾನಿ" ಮತ್ತು "ವೈದ್ಯ" ಎಂದು ತಪ್ಪಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು.[21] ಸ್ಥಳೀಯ ತಮಿಳು ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳು ಮೊದಲು 1890 ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ ತಮಿಳು ತಾಯ್ನಾಡಿನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. 1898 ರಲ್ಲಿ, ಜೆ. ನಲ್ಲಸಾಮಿ ಪಿಳ್ಳೈ ಅವರು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ-ಸಾಹಿತ್ಯ ಜರ್ನಲ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ ದೀಪಿಕಾದಲ್ಲಿ (ಅಕಾ ದಿ ಟ್ರೂತ್ ಆಫ್ ಲೈಟ್) ಲೇಖನವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಅವರು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋದ ಖಂಡದ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದರು (ಅಂದರೆ ಲೆಮುರಿಯಾ), ತಮಿಳು ದಂತಕಥೆಗಳು ಪ್ರವಾಹದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತವೆ, ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಗಮಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವು "ಗಂಭೀರವಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅಥವಾ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತಳಹದಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಅವರು ಸೇರಿಸಿದರು.[22][23] ===ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆ=== 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು.[24] ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರ ಲೇಖಕರು ಲೆಮುರಿಯಾ, ಅದರ ಪ್ರಳಯಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ, ಮೂಲ ತಮಿಳು ತಾಯ್ನಾಡು ಮತ್ತು ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಜನ್ಮಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಮರ್ಥನೆಗಳಿಗೆ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮಾತುಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ ಅಥವಾ ತಪ್ಪಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.[25] ಬ್ರಿಟಿಷರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಚಂಡಮಾರುತಗಳಿಂದಾಗಿ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಭೂಮಿಗಳ ನಷ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಜಿಲ್ಲಾ ವರದಿಗಳು, ಗೆಜೆಟಿಯರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಆ ಕಾಲದ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಇವುಗಳನ್ನು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಪುರಾತನ ಭೂಮಿಯ ಕುರಿತಾದ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಪುರಾವೆಯಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.[10] ==ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು== ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ, ಆದರೆ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ನಾಗರಿಕತೆ ಎಂದು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಇದನ್ನು ಕೇವಲ ತಮಿಳು ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುವವರು ವಾಸಿಸುವ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದರು. ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗಗಳು ಈ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ. ===ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲಾಗಿದೆ=== ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ (ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ) ಭೂಪ್ರದೇಶವೆಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ, ಇದು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿದೆ. ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ, ಇದು ಬಹಳ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಮುಳುಗುವಿಕೆಗೆ ಯಾವುದೇ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸುವುದಿಲ್ಲ, "ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ" ಅಥವಾ "ಹಲವಾರು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ" ನಂತಹ ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತಾರೆ. 30,000 BCE ಯಿಂದ 3 ನೇ ಶತಮಾನದ BCE ವರೆಗೆ ಮಾಡುವವರು ಬಹಳವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಾರೆ.[33] ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭೂಮಿ ಕ್ರಮೇಣ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋಯಿತು ಎಂದು ಹಲವಾರು ಇತರ ಬರಹಗಾರರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. 1991 ರಲ್ಲಿ, ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರದ ತಮಿಳು ಎಟಿಮಲಾಜಿಕಲ್ ಡಿಕ್ಷನರಿ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್‌ನ ಆಗಿನ ಮುಖ್ಯ ಸಂಪಾದಕ ಆರ್. ಮತಿವನನ್, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಾಗರಿಕತೆಯು ಸುಮಾರು 50,000 BCE ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಖಂಡವು ಸುಮಾರು 16,000 BCE ಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿತು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಅವರ ಶಿಕ್ಷಕ ದೇವನೇಯ ಪಾವನಾರ್ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ವಿಧಾನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಅನ್ನು ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯುಟೋಪಿಯನ್ ಸಮಾಜವೆಂದು ವಿವರಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಕಂದ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಅದರ ವಿವರಣೆಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಮೇಲ್ಜಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಂದ ಮುಕ್ತವಾದ ಸ್ಥಳವೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಅವರು ದ್ರಾವಿಡ ಚಳುವಳಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಜಾತಿ-ಆಧಾರಿತ ತಾರತಮ್ಯದಂತಹ 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದ ಯುಟೋಪಿಯನ್ ಅಲ್ಲದ ಆಚರಣೆಗಳು ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.[3] ಸಾಗರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಭೂಮಿ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಿಗೆ ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದಾದ ಅಥವಾ ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹ ವಸ್ತು ಪುರಾವೆಗಳ ಕೊರತೆಗೆ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಮೂರನೆಯ ಸಂಗಮ್‌ಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಹೇಳಲಾದ ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಬರಹಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಬ್ದಕೋಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಮೂಲಕ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಿಗೆ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮುಕ್ತವಾದ ಸಮಾಜವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.[3] ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ವಿವಿಧ ಚಿಹ್ನೆಗಳು ಆಳವಾದ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋಗಿವೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಕೃತಿಗಳ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ನಾಶಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ವಿವರಣೆಯಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ನಂತರದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು.[34] 1950 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ನಂತರ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂತ್ರಿಯಾದ ಆರ್. ನೆಡುನ್ಸೆಲಿಯನ್ ಅವರು ಮರೈಂಟಾ ತಿರವಿತಂ ("ಲಾಸ್ಟ್ ದ್ರಾವಿಡ ಭೂಮಿ") ಎಂಬ ಕರಪತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಬಗ್ಗೆ ಒಲವು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ತಮಿಳಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಮರೆಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅವರು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು.[35] ===ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ನಗರವು ಮೂಲ ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತು ನೀಡಿದರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಸಂಪೂರ್ಣ ತಮಿಳುನಾಡು, ಸಂಪೂರ್ಣ ಭಾರತೀಯ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪ (ವಿಂಧ್ಯದ ದಕ್ಷಿಣ) ಅಥವಾ ಇಡೀ ಭಾರತವು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು.[36] ಇದು ಆಧುನಿಕ ತಮಿಳರನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಮತ್ತು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂನ ಜನರ ನೇರ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಇದು ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲು ಅವರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.[37] ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು, ಅದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು 1956 ರ ಮರುಸಂಘಟನೆಯ ನಂತರ ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ವಿಲೀನಗೊಂಡಿತು. ತಮಿಳು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯನ್ನು ತಮಿಳು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಮದ್ರಾಸ್ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ (ಈಗ ತಮಿಳುನಾಡು) ಸೇರಿಸುವುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಂಘಟಿತ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರು. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಸಂಪರ್ಕವು ಈ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ಒಂದು ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು.[38] ===ಆದಿಸ್ವರೂಪದ ಆದರೆ ಆದಿಮಾನವಲ್ಲ=== ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮಾಜ ಅಥವಾ ಗ್ರಾಮೀಣ ನಾಗರಿಕತೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ, ಅವರು ಮಾನವ ಸಾಧನೆಯ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ತಲುಪಿದ ರಾಮರಾಜ್ಯ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಜನರು ಕಲಿಕೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾದ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಈ "ಸ್ಥಳ ತಯಾರಿಕೆ"ಯು ಬೋಧನಾ ಸಾಧನವಾಗಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಇದು ಆಧುನಿಕ ತಮಿಳರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸುಮಂತಿ ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ "ನಾಗರಿಕತೆ"ಯೊಂದಿಗಿನ ಈ ಪೂರ್ವ-ಆಕ್ರಮಣವು ಯುರೋಪಿಯನ್ನರು ತಮಿಳರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ನಾಗರಿಕರೆಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ.[37] ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿ, 1903 ರಲ್ಲಿ, ಪೂರ್ವ ತಮಿಳರನ್ನು ಪರಿಣಿತ ಕೃಷಿಕರು, ಉತ್ತಮ ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರಯಾಣದ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು, ಅವರು ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸವಾರಿರೋಯನ್ ಪಿಳ್ಳೈ, ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಬರೆಯುತ್ತಾ, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಕಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸ್ಥಾನ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು. ಶಿವಜ್ಞಾನ ಯೋಗಿ (1840-1924) ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮಾಜವು ಯಾವುದೇ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಕಂಡಿಯಾ ಪಿಳ್ಳೈ, ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ 1945 ರ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಕುಮಾರಿಕಂಡಂ ಅನ್ನು ಸೆಂಗೊನ್ ಎಂಬ ಬಲಿಷ್ಠ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಯುತ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನೆಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ, ಅವರು ಸಂಘಗಳನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದರು. 1981 ರಲ್ಲಿ, ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರವು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಕುರಿತಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಹಣವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಎಂ.ಜಿ. ರಾಮಚಂದ್ರನ್ ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಪಿ. ನೀಲಕಂಠನ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಧುರೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ತಮಿಳು ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಐದನೇ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಮಾನ್ಯವಾದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲು ಭೂಖಂಡದ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡದ ಸಿದ್ಧಾಂತದೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿತು.[45] ಇದು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಗರಗಳನ್ನು ಮಹಲುಗಳು, ಉದ್ಯಾನಗಳು, ಕಲೆಗಳು, ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳು, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿದೆ.[37] ===ಕಾಮಗಾರಿಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದರು=== ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಮೊದಲ ಎರಡು ತಮಿಳು ಸಂಗಮ್‌ಗಳು (ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳು) ಪೌರಾಣಿಕವಲ್ಲ ಮತ್ತು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದವು ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಹೆಚ್ಚಿನ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕಳೆದುಹೋದ ಸಂಗಮ್ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಎಣಿಸಲಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ, ಕೆಲವರು ತಮ್ಮ ಹೆಸರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. 1903 ರಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಈ ಕೆಲವು ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಮುತುನರೈ, ಮುಟುಕುರುಕು, ಮಾಪುರಾಣಂ ಮತ್ತು ಪುತುಪುರಾಣಂ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ. 1917 ರಲ್ಲಿ, ಅಬ್ರಹಾಂ ಪಂಡಿತರ್ ಈ ಮೂರು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಸಂಗೀತ ಗ್ರಂಥಗಳೆಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು: ನಾರತಿಯಂ, ಪೆರುನಾರೈ ಮತ್ತು ಪೆರುಂಕುರುಕು. ಅವರು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಸಾವಿರ ತಂತಿಗಳ ವೀಣೆಯಂತಹ ಹಲವಾರು ಅಪರೂಪದ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. ದೇವನೇಯ ಪಾವನಾರ್ ಮುಳುಗಿದ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದರು. ಇತರರು ಔಷಧ, ಸಮರ ಕಲೆಗಳು, ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ, ಚಿತ್ರಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪಕಲೆ, ಯೋಗ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ಸಂಗೀತ, ಗಣಿತ, ರಸವಿದ್ಯೆ, ಮ್ಯಾಜಿಕ್, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತು ಸೇರಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಕ ಶ್ರೇಣಿಯ ವಿಷಯಗಳ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಕೃತಿಗಳು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋದ ಕಾರಣ, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು.[46] 1902 ರಲ್ಲಿ, ಚಿದಂಬರನಾರ್ ಅವರು ಸೆಂಕೊನ್ರಾರೈಚ್ಚೆಲವು ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಅವರು ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯನ್ನು "ಕೆಲವು ಹಳೆಯ ಕುಡ್ಗನ್ [sic] ಎಲೆಗಳಿಂದ" ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ತೇನ್ಮದುರೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮೊದಲ ಸಂಗಮದ ಕಳೆದುಹೋದ ಮತ್ತು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕೃತಿಯಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಕವಿತೆಯ ಲೇಖಕರನ್ನು ಮುತಲುಲಿ ಸೆಂಟಾನ್ ತನಿಯೂರ್ ("ಮೊದಲ ಪ್ರಳಯಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ತನಿಯೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಚೆಂತನ್") ಎಂದು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ಕುಮಾರಿ ಮತ್ತು ಪಹ್ರುಲಿ ನದಿಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಪೆರುವಲನಾಟು ಎಂಬ ಈಗ ಮುಳುಗಿರುವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳಿದ ಆಂಟಿಡಿಲುವಿಯನ್ ತಮಿಳು ರಾಜ ಸೆಂಗೊನ್‌ನ ಶೋಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದೆ. ಚಿದಂಬರನಾರ್ ಪ್ರಕಾರ, ಸೆಂಗೋನ್ ಭೂಮಧ್ಯರೇಖೆಯ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ಒಲಿನಾಡು ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದರು; ರಾಜನು ಹಲವಾರು ಯುದ್ಧನೌಕೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಟಿಬೆಟ್‌ನವರೆಗೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. 1950 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಎಸ್. ವೈಯಾಪುರಿ ಪಿಳ್ಳೈ ಅವರು ಸೆಂಕೋನ್ರಾರೈಚ್ಚೆಲವು ನಕಲಿ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇದು ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಪಠ್ಯವನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರದಿಂದ 1981 ರ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವು "ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಪ್ರವಾಸ ಕಥನ" ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.[47] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== aksww3svxukyho51m395qgfzbooogid 1248729 1248728 2024-10-26T08:34:27Z Prakrathi shettigar 75939 /* ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು */ 1248729 wikitext text/x-wiki {{Infobox fictional_location | name = ಕುಮರಿ ಖಂಡಂ | image = Kumari Kandam, the lost continent.jpg | caption = Kumari Kandam, the lost continent. | type = ಕಳೆದು ಹೋದ ಖಂಡ | ಗಮನಾರ್ಹ ಪಾತ್ರಗಳು = ತಮಿಳರು | ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿ = ಕಂದ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ }} '''ಕುಮರಿ ಖಂಡಂ''' ಒಂದು ಪೌರಾಣಿಕ ಖಂಡವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಳೆದುಹೋಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಇಂದಿನ ಭಾರತದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿದೆ. ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಕೆಲವು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆಫ್ರಿಕಾ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡ ಮತ್ತು ಮಡಗಾಸ್ಕರ್ ನಡುವಿನ ಭೂವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಇತರ ಹೋಲಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಲೆಮುರಿಯಾ ಎಂಬ ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಊಹಿಸಿದರು. ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರ ಒಂದು ವಿಭಾಗವು ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ, ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳ ಪಾಂಡ್ಯದ ದಂತಕಥೆಗಳಿಗೆ ಅದನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಬರಹಗಾರರ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯು ಲೆಮುರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು, ಅದು ದುರಂತದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋಗುವ ಮೊದಲು. ೨೦ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಈ ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಬಳಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಲೆಮುರಿಯಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ನಂತರ ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ (ಪ್ಲೇಟ್ ಟೆಕ್ಟೋನಿಕ್ಸ್) ಸಿದ್ಧಾಂತದಿಂದ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಪಾಂಡ್ಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಎರಡು ತಮಿಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳನ್ನು (ಸಂಗಮಗಳು) ಆಯೋಜಿಸಿದ ಸ್ಥಳ ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ. ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಾಚೀನತೆಯನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಅವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ==ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಮತ್ತು ಹೆಸರುಗಳು== 1890 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದಾಗ, ಅವರು ಖಂಡದ ಹೆಸರಿನ ತಮಿಳು ಆವೃತ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು (ಉದಾ. "ಇಲೆಮುರಿಯಾ"). 1900 ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ, ಅವರು ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಖಂಡಕ್ಕೆ ತಮಿಳು ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. 1903 ರಲ್ಲಿ, ವಿ.ಜಿ. ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರು ಮೊದಲು "ಕುಮಾರಿನಾಟು" (ಅಥವಾ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು", ಅಂದರೆ "ಕುಮಾರಿ ಪ್ರದೇಶ") ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕೃತಿ ತಮಿಳು ಮೊಝಿಯಿನ್ ವರಲರು (ತಮಿಳು ಭಾಷೆಯ ಇತಿಹಾಸ) ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. 1930 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಮ್ ("ಕುಮಾರಿ ಖಂಡ") ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ಬಳಸಲಾಯಿತು.[2] "ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್" ಪದಗಳು ಮೊದಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು 15ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಆವೃತ್ತಿಯಾದ ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದ ಕಚಿಯಪ್ಪ ಶಿವಾಚಾರ್ಯರ (1350–1420) ಬರೆದ ಕಂದ ಪುರಾಣಂನಲ್ಲಿ.[3] ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಇದು ಶುದ್ಧ ತಮಿಳು ಹೆಸರು ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರೂ, ಇದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ "ಕುಮಾರಿಕಾ ಖಾಂಡ" ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದದ ವ್ಯುತ್ಪನ್ನವಾಗಿದೆ.[4] ಕಂದ ಪುರಾಣಂನ ಆಂಡಕೋಸಪ್ಪದಳಂ ವಿಭಾಗವು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಕೆಳಗಿನ ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನದ ಮಾದರಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ: ಹಲವಾರು ಪ್ರಪಂಚಗಳಿವೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಹಲವಾರು ಖಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳು ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಅಂತಹ ಒಂದು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಪತಿ ಭರತನಿಗೆ ಎಂಟು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಹೆಣ್ಣು ಮಗಳು. ಅವನು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಒಂಬತ್ತು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವನ ಮಗಳು ಕುಮಾರಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದ ಭಾಗವು ಅವಳ ನಂತರ ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿರೋಧಿ, ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿರೋಧಿ ತಮಿಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕಂದ ಪುರಾಣವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ವಾಸಿಸುವ, ಶಿವನನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಮತ್ತು ವೇದಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುವ ಭೂಮಿ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಮೆಲೆಚಾಗಳ ಪ್ರದೇಶವೆಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.[5] 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು "ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ" ಅಥವಾ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು" ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ವಿವಿಧ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು. ಪೂರ್ವಭಾವಿ ತಮಿಳು ತಾಯ್ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾದ ಲಿಂಗ ಸಮಾನತಾವಾದದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಸೆಟ್ ಹಕ್ಕುಗಳು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಎಂ. ಅರುಣಾಚಲಂ (1944) ಅವರು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಮಹಿಳಾ ಆಡಳಿತಗಾರರು (ಕುಮಾರಿಯರು) ಆಳಿದರು ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. D. ಸವಾರಿರೋಯನ್ ಪಿಳ್ಳೈ ಅವರು ತಮ್ಮ ಗಂಡನನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಭೂಮಿ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು" ("ಕನ್ಯೆಯ ನಾಡು") ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇನ್ನೂ ಒಂದು ಸೆಟ್ ಹಕ್ಕುಗಳು ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಕನ್ಯಾ ಕುಮಾರಿಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಕಂಡಯ್ಯ ಪಿಳ್ಳೈ, ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಪುಸ್ತಕವೊಂದರಲ್ಲಿ, ದೇವಿಯ ಹೊಸ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು, ಭೂಮಿಗೆ ಅವಳ ಹೆಸರಿಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಮುಳುಗಿದ ಪ್ರವಾಹದಿಂದ ಬದುಕುಳಿದವರಿಂದ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರಾದ ಸುಮತಿ ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು "ಕುಮಾರಿ" (ಕನ್ಯೆ ಅಥವಾ ಕನ್ಯೆ ಎಂದರ್ಥ) ಪದದ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡುವುದು ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಶುದ್ಧತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರಂತಹ ಇತರ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳೊಂದಿಗೆ ಅವರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಮೊದಲು.[ 6] ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕಳೆದುಹೋದ ಖಂಡಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಸಹ ತಂದರು. 1912 ರಲ್ಲಿ, ಸೋಮಸುಂದರ ಭಾರತಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಮಿಳು ಕ್ಲಾಸಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ತಮಿಳಕಂನಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವ ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳಲು "ತಮಿಳಕಂ" (ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ದೇಶದ ಹೆಸರು) ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿದರು. ತಮಿಳು ರಾಜವಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪಾಂಡ್ಯರ ನಂತರ "ಪಾಂಡಿಯ ನಾಡು" ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ಬರಹಗಾರರು ಮುಳುಗಿದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು "ನವಲನ್ ಟಿವು" (ಅಥವಾ ನವಲಂ ದ್ವೀಪ), ಜಂಬೂದ್ವೀಪದ ತಮಿಳು ಹೆಸರು.[7] ==ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಲೆಮುರಿಯಾ ಕಲ್ಪನೆ== 1864 ರಲ್ಲಿ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಫಿಲಿಪ್ ಸ್ಕ್ಲೇಟರ್ ಭಾರತ, ಮಡಗಾಸ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಆಫ್ರಿಕಾ ನಡುವೆ ಮುಳುಗಿರುವ ಭೂ ಸಂಪರ್ಕದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಊಹಿಸಿದರು. ಈ ಮೂರು ಸಂಪರ್ಕ ಕಡಿತಗೊಂಡ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಲೆಮೂರ್ ತರಹದ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳ (ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ) ಉಪಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಅದರ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಈ ಮುಳುಗಿದ ಭೂಮಿಗೆ ಲೆಮುರಿಯಾ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದರು. ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ ಸಿದ್ಧಾಂತದಿಂದ ಲೆಮುರಿಯಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಮೊದಲು, ಹಲವಾರು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ಹೆನ್ರಿ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಬ್ಲಾನ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಅವರ 1873 ರ ಭೌತಿಕ ಭೂಗೋಳದ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಓದುಗರಿಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ಬ್ಲಾನ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಪ್ರಕಾರ, ಕ್ರಿಟೇಶಿಯಸ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಭೂಭಾಗವು ಮುಳುಗಿತ್ತು.[17][18] 1870 ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ, ಲೆಮುರಿಯಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಅದರ ಮೊದಲ ಪ್ರತಿಪಾದಕರನ್ನು ಇಂದಿನ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅಡ್ಯಾರ್-ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯ ಥಿಯಾಸಾಫಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ನಾಯಕರು ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಾಗ (ಮೂಲ ಜನಾಂಗದ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ನೋಡಿ).[3][19] ಹೆಚ್ಚಿನ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕನ್ ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆಧುನಿಕ ಮಾನವರ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಗೆ ಮುಂಚೆಯೇ ಲೆಮುರಿಯಾದ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ, ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಲೆಮುರಿಯಾ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ, 1885 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ಸಿವಿಲ್ ಸರ್ವಿಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಡಿ. ಮ್ಯಾಕ್ಲೀನ್ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿಯ ಆಡಳಿತದ ಕೈಪಿಡಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ಮೂಲ-ದ್ರಾವಿಡ ಉರ್ಹೆಮತ್ ಎಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅರ್ನ್ಸ್ಟ್ ಹೆಕೆಲ್ ಅವರ ಏಷ್ಯಾ ಊಹೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಇದು ಮಾನವರು ಈಗ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿರುವ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತಪಡಿಸಿದರು. ಈ ಮುಳುಗಿದ ಭೂಮಿ ಆದಿ ದ್ರಾವಿಡರ ತಾಯ್ನಾಡು ಎಂದು ಮ್ಯಾಕ್ಲೀನ್ ಸೇರಿಸಿದರು. ಇತರ ಜನಾಂಗಗಳ ಮೂಲಪುರುಷರು ಲೆಮುರಿಯಾದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಮೂಲಕ ಇತರ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗಿರಬೇಕು ಎಂದು ಅವರು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. 1891 ಮತ್ತು 1901 ರ ಜನಗಣತಿ ವರದಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಎಡ್ಗರ್ ಥರ್ಸ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಹರ್ಬರ್ಟ್ ಹೋಪ್ ರಿಸ್ಲೆಯಂತಹ ಇತರ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಕರ್ಸರ್ ಆಗಿ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.[20] ನಂತರ, ಮ್ಯಾಕ್ಲೀನ್‌ರ ಕೈಪಿಡಿಯನ್ನು ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಅಧಿಕೃತ ಕೃತಿ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು, ಅವರು ಅವರನ್ನು "ವಿಜ್ಞಾನಿ" ಮತ್ತು "ವೈದ್ಯ" ಎಂದು ತಪ್ಪಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು.[21] ಸ್ಥಳೀಯ ತಮಿಳು ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳು ಮೊದಲು 1890 ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ ತಮಿಳು ತಾಯ್ನಾಡಿನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. 1898 ರಲ್ಲಿ, ಜೆ. ನಲ್ಲಸಾಮಿ ಪಿಳ್ಳೈ ಅವರು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ-ಸಾಹಿತ್ಯ ಜರ್ನಲ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ ದೀಪಿಕಾದಲ್ಲಿ (ಅಕಾ ದಿ ಟ್ರೂತ್ ಆಫ್ ಲೈಟ್) ಲೇಖನವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಅವರು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋದ ಖಂಡದ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದರು (ಅಂದರೆ ಲೆಮುರಿಯಾ), ತಮಿಳು ದಂತಕಥೆಗಳು ಪ್ರವಾಹದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತವೆ, ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಗಮಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವು "ಗಂಭೀರವಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅಥವಾ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತಳಹದಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಅವರು ಸೇರಿಸಿದರು.[22][23] ===ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆ=== 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು.[24] ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರ ಲೇಖಕರು ಲೆಮುರಿಯಾ, ಅದರ ಪ್ರಳಯಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ, ಮೂಲ ತಮಿಳು ತಾಯ್ನಾಡು ಮತ್ತು ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಜನ್ಮಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಮರ್ಥನೆಗಳಿಗೆ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮಾತುಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ ಅಥವಾ ತಪ್ಪಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.[25] ಬ್ರಿಟಿಷರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಚಂಡಮಾರುತಗಳಿಂದಾಗಿ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಭೂಮಿಗಳ ನಷ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಜಿಲ್ಲಾ ವರದಿಗಳು, ಗೆಜೆಟಿಯರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಆ ಕಾಲದ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಇವುಗಳನ್ನು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಪುರಾತನ ಭೂಮಿಯ ಕುರಿತಾದ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಪುರಾವೆಯಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.[10] ==ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು== ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ, ಆದರೆ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ನಾಗರಿಕತೆ ಎಂದು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಇದನ್ನು ಕೇವಲ ತಮಿಳು ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುವವರು ವಾಸಿಸುವ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದರು. ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗಗಳು ಈ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ. ===ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲಾಗಿದೆ=== ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ (ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ) ಭೂಪ್ರದೇಶವೆಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ, ಇದು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿದೆ. ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ, ಇದು ಬಹಳ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಮುಳುಗುವಿಕೆಗೆ ಯಾವುದೇ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸುವುದಿಲ್ಲ, "ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ" ಅಥವಾ "ಹಲವಾರು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ" ನಂತಹ ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತಾರೆ. 30,000 BCE ಯಿಂದ 3 ನೇ ಶತಮಾನದ BCE ವರೆಗೆ ಮಾಡುವವರು ಬಹಳವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಾರೆ.[33] ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭೂಮಿ ಕ್ರಮೇಣ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋಯಿತು ಎಂದು ಹಲವಾರು ಇತರ ಬರಹಗಾರರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. 1991 ರಲ್ಲಿ, ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರದ ತಮಿಳು ಎಟಿಮಲಾಜಿಕಲ್ ಡಿಕ್ಷನರಿ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್‌ನ ಆಗಿನ ಮುಖ್ಯ ಸಂಪಾದಕ ಆರ್. ಮತಿವನನ್, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಾಗರಿಕತೆಯು ಸುಮಾರು 50,000 BCE ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಖಂಡವು ಸುಮಾರು 16,000 BCE ಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿತು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಅವರ ಶಿಕ್ಷಕ ದೇವನೇಯ ಪಾವನಾರ್ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ವಿಧಾನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಅನ್ನು ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯುಟೋಪಿಯನ್ ಸಮಾಜವೆಂದು ವಿವರಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಕಂದ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಅದರ ವಿವರಣೆಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಮೇಲ್ಜಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಂದ ಮುಕ್ತವಾದ ಸ್ಥಳವೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಅವರು ದ್ರಾವಿಡ ಚಳುವಳಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಜಾತಿ-ಆಧಾರಿತ ತಾರತಮ್ಯದಂತಹ 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದ ಯುಟೋಪಿಯನ್ ಅಲ್ಲದ ಆಚರಣೆಗಳು ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.[3] ಸಾಗರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಭೂಮಿ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಿಗೆ ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದಾದ ಅಥವಾ ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹ ವಸ್ತು ಪುರಾವೆಗಳ ಕೊರತೆಗೆ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಮೂರನೆಯ ಸಂಗಮ್‌ಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಹೇಳಲಾದ ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಬರಹಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಬ್ದಕೋಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಮೂಲಕ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಿಗೆ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮುಕ್ತವಾದ ಸಮಾಜವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.[3] ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ವಿವಿಧ ಚಿಹ್ನೆಗಳು ಆಳವಾದ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋಗಿವೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಕೃತಿಗಳ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ನಾಶಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ವಿವರಣೆಯಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ನಂತರದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು.[34] 1950 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ನಂತರ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂತ್ರಿಯಾದ ಆರ್. ನೆಡುನ್ಸೆಲಿಯನ್ ಅವರು ಮರೈಂಟಾ ತಿರವಿತಂ ("ಲಾಸ್ಟ್ ದ್ರಾವಿಡ ಭೂಮಿ") ಎಂಬ ಕರಪತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಬಗ್ಗೆ ಒಲವು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ತಮಿಳಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಮರೆಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅವರು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು.[35] ===ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ=== ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ನಗರವು ಮೂಲ ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತು ನೀಡಿದರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಸಂಪೂರ್ಣ ತಮಿಳುನಾಡು, ಸಂಪೂರ್ಣ ಭಾರತೀಯ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪ (ವಿಂಧ್ಯದ ದಕ್ಷಿಣ) ಅಥವಾ ಇಡೀ ಭಾರತವು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು.[36] ಇದು ಆಧುನಿಕ ತಮಿಳರನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಮತ್ತು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂನ ಜನರ ನೇರ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಇದು ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲು ಅವರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.[37] ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು, ಅದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು 1956 ರ ಮರುಸಂಘಟನೆಯ ನಂತರ ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ವಿಲೀನಗೊಂಡಿತು. ತಮಿಳು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯನ್ನು ತಮಿಳು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಮದ್ರಾಸ್ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ (ಈಗ ತಮಿಳುನಾಡು) ಸೇರಿಸುವುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಂಘಟಿತ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರು. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಸಂಪರ್ಕವು ಈ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ಒಂದು ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು.[38] ===ಆದಿಸ್ವರೂಪದ ಆದರೆ ಆದಿಮಾನವಲ್ಲ=== ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮಾಜ ಅಥವಾ ಗ್ರಾಮೀಣ ನಾಗರಿಕತೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ, ಅವರು ಮಾನವ ಸಾಧನೆಯ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ತಲುಪಿದ ರಾಮರಾಜ್ಯ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಜನರು ಕಲಿಕೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾದ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಈ "ಸ್ಥಳ ತಯಾರಿಕೆ"ಯು ಬೋಧನಾ ಸಾಧನವಾಗಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಇದು ಆಧುನಿಕ ತಮಿಳರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸುಮಂತಿ ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ "ನಾಗರಿಕತೆ"ಯೊಂದಿಗಿನ ಈ ಪೂರ್ವ-ಆಕ್ರಮಣವು ಯುರೋಪಿಯನ್ನರು ತಮಿಳರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ನಾಗರಿಕರೆಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ.[37] ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿ, 1903 ರಲ್ಲಿ, ಪೂರ್ವ ತಮಿಳರನ್ನು ಪರಿಣಿತ ಕೃಷಿಕರು, ಉತ್ತಮ ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರಯಾಣದ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು, ಅವರು ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸವಾರಿರೋಯನ್ ಪಿಳ್ಳೈ, ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಬರೆಯುತ್ತಾ, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಕಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸ್ಥಾನ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು. ಶಿವಜ್ಞಾನ ಯೋಗಿ (1840-1924) ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮಾಜವು ಯಾವುದೇ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಕಂಡಿಯಾ ಪಿಳ್ಳೈ, ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ 1945 ರ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಕುಮಾರಿಕಂಡಂ ಅನ್ನು ಸೆಂಗೊನ್ ಎಂಬ ಬಲಿಷ್ಠ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಯುತ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನೆಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ, ಅವರು ಸಂಘಗಳನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದರು. 1981 ರಲ್ಲಿ, ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರವು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಕುರಿತಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಹಣವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಎಂ.ಜಿ. ರಾಮಚಂದ್ರನ್ ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಪಿ. ನೀಲಕಂಠನ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಧುರೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ತಮಿಳು ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಐದನೇ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಮಾನ್ಯವಾದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲು ಭೂಖಂಡದ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡದ ಸಿದ್ಧಾಂತದೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿತು.[45] ಇದು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಗರಗಳನ್ನು ಮಹಲುಗಳು, ಉದ್ಯಾನಗಳು, ಕಲೆಗಳು, ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳು, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿದೆ.[37] ===ಕಾಮಗಾರಿಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದರು=== ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಮೊದಲ ಎರಡು ತಮಿಳು ಸಂಗಮ್‌ಗಳು (ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳು) ಪೌರಾಣಿಕವಲ್ಲ ಮತ್ತು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದವು ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಹೆಚ್ಚಿನ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕಳೆದುಹೋದ ಸಂಗಮ್ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಎಣಿಸಲಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ, ಕೆಲವರು ತಮ್ಮ ಹೆಸರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. 1903 ರಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಈ ಕೆಲವು ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಮುತುನರೈ, ಮುಟುಕುರುಕು, ಮಾಪುರಾಣಂ ಮತ್ತು ಪುತುಪುರಾಣಂ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ. 1917 ರಲ್ಲಿ, ಅಬ್ರಹಾಂ ಪಂಡಿತರ್ ಈ ಮೂರು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಸಂಗೀತ ಗ್ರಂಥಗಳೆಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು: ನಾರತಿಯಂ, ಪೆರುನಾರೈ ಮತ್ತು ಪೆರುಂಕುರುಕು. ಅವರು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಸಾವಿರ ತಂತಿಗಳ ವೀಣೆಯಂತಹ ಹಲವಾರು ಅಪರೂಪದ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. ದೇವನೇಯ ಪಾವನಾರ್ ಮುಳುಗಿದ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದರು. ಇತರರು ಔಷಧ, ಸಮರ ಕಲೆಗಳು, ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ, ಚಿತ್ರಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪಕಲೆ, ಯೋಗ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ಸಂಗೀತ, ಗಣಿತ, ರಸವಿದ್ಯೆ, ಮ್ಯಾಜಿಕ್, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತು ಸೇರಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಕ ಶ್ರೇಣಿಯ ವಿಷಯಗಳ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಕೃತಿಗಳು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋದ ಕಾರಣ, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು.[46] 1902 ರಲ್ಲಿ, ಚಿದಂಬರನಾರ್ ಅವರು ಸೆಂಕೊನ್ರಾರೈಚ್ಚೆಲವು ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಅವರು ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯನ್ನು "ಕೆಲವು ಹಳೆಯ ಕುಡ್ಗನ್ [sic] ಎಲೆಗಳಿಂದ" ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ತೇನ್ಮದುರೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮೊದಲ ಸಂಗಮದ ಕಳೆದುಹೋದ ಮತ್ತು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕೃತಿಯಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಕವಿತೆಯ ಲೇಖಕರನ್ನು ಮುತಲುಲಿ ಸೆಂಟಾನ್ ತನಿಯೂರ್ ("ಮೊದಲ ಪ್ರಳಯಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ತನಿಯೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಚೆಂತನ್") ಎಂದು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ಕುಮಾರಿ ಮತ್ತು ಪಹ್ರುಲಿ ನದಿಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಪೆರುವಲನಾಟು ಎಂಬ ಈಗ ಮುಳುಗಿರುವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳಿದ ಆಂಟಿಡಿಲುವಿಯನ್ ತಮಿಳು ರಾಜ ಸೆಂಗೊನ್‌ನ ಶೋಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದೆ. ಚಿದಂಬರನಾರ್ ಪ್ರಕಾರ, ಸೆಂಗೋನ್ ಭೂಮಧ್ಯರೇಖೆಯ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ಒಲಿನಾಡು ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದರು; ರಾಜನು ಹಲವಾರು ಯುದ್ಧನೌಕೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಟಿಬೆಟ್‌ನವರೆಗೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. 1950 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಎಸ್. ವೈಯಾಪುರಿ ಪಿಳ್ಳೈ ಅವರು ಸೆಂಕೋನ್ರಾರೈಚ್ಚೆಲವು ನಕಲಿ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇದು ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಪಠ್ಯವನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರದಿಂದ 1981 ರ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವು "ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಪ್ರವಾಸ ಕಥನ" ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.[47] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== dlto9ph1pzvwyz59h4is37l1s1gitsi 1248730 1248729 2024-10-26T08:35:03Z Prakrathi shettigar 75939 1248730 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} {{Infobox fictional_location | name = ಕುಮರಿ ಖಂಡಂ | image = Kumari Kandam, the lost continent.jpg | caption = Kumari Kandam, the lost continent. | type = ಕಳೆದು ಹೋದ ಖಂಡ | ಗಮನಾರ್ಹ ಪಾತ್ರಗಳು = ತಮಿಳರು | ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿ = ಕಂದ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ }} '''ಕುಮರಿ ಖಂಡಂ''' ಒಂದು ಪೌರಾಣಿಕ ಖಂಡವಾಗಿದ್ದು ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಳೆದುಹೋಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಇಂದಿನ ಭಾರತದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿದೆ. ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಕೆಲವು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆಫ್ರಿಕಾ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡ ಮತ್ತು ಮಡಗಾಸ್ಕರ್ ನಡುವಿನ ಭೂವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಇತರ ಹೋಲಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಲೆಮುರಿಯಾ ಎಂಬ ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಊಹಿಸಿದರು. ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರ ಒಂದು ವಿಭಾಗವು ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ, ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳ ಪಾಂಡ್ಯದ ದಂತಕಥೆಗಳಿಗೆ ಅದನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಬರಹಗಾರರ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯು ಲೆಮುರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು, ಅದು ದುರಂತದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋಗುವ ಮೊದಲು. ೨೦ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಈ ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಬಳಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಲೆಮುರಿಯಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ನಂತರ ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ (ಪ್ಲೇಟ್ ಟೆಕ್ಟೋನಿಕ್ಸ್) ಸಿದ್ಧಾಂತದಿಂದ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಪಾಂಡ್ಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಎರಡು ತಮಿಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳನ್ನು (ಸಂಗಮಗಳು) ಆಯೋಜಿಸಿದ ಸ್ಥಳ ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ. ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಾಚೀನತೆಯನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಅವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ==ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಮತ್ತು ಹೆಸರುಗಳು== 1890 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದಾಗ, ಅವರು ಖಂಡದ ಹೆಸರಿನ ತಮಿಳು ಆವೃತ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು (ಉದಾ. "ಇಲೆಮುರಿಯಾ"). 1900 ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ, ಅವರು ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಖಂಡಕ್ಕೆ ತಮಿಳು ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. 1903 ರಲ್ಲಿ, ವಿ.ಜಿ. ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರು ಮೊದಲು "ಕುಮಾರಿನಾಟು" (ಅಥವಾ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು", ಅಂದರೆ "ಕುಮಾರಿ ಪ್ರದೇಶ") ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕೃತಿ ತಮಿಳು ಮೊಝಿಯಿನ್ ವರಲರು (ತಮಿಳು ಭಾಷೆಯ ಇತಿಹಾಸ) ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. 1930 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಮ್ ("ಕುಮಾರಿ ಖಂಡ") ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ಬಳಸಲಾಯಿತು.[2] "ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್" ಪದಗಳು ಮೊದಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು 15ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಆವೃತ್ತಿಯಾದ ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದ ಕಚಿಯಪ್ಪ ಶಿವಾಚಾರ್ಯರ (1350–1420) ಬರೆದ ಕಂದ ಪುರಾಣಂನಲ್ಲಿ.[3] ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಇದು ಶುದ್ಧ ತಮಿಳು ಹೆಸರು ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರೂ, ಇದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ "ಕುಮಾರಿಕಾ ಖಾಂಡ" ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದದ ವ್ಯುತ್ಪನ್ನವಾಗಿದೆ.[4] ಕಂದ ಪುರಾಣಂನ ಆಂಡಕೋಸಪ್ಪದಳಂ ವಿಭಾಗವು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಕೆಳಗಿನ ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನದ ಮಾದರಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ: ಹಲವಾರು ಪ್ರಪಂಚಗಳಿವೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಹಲವಾರು ಖಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳು ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಅಂತಹ ಒಂದು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಪತಿ ಭರತನಿಗೆ ಎಂಟು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಹೆಣ್ಣು ಮಗಳು. ಅವನು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಒಂಬತ್ತು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವನ ಮಗಳು ಕುಮಾರಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದ ಭಾಗವು ಅವಳ ನಂತರ ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿರೋಧಿ, ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿರೋಧಿ ತಮಿಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದರೂ, ಕಂದ ಪುರಾಣವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ವಾಸಿಸುವ, ಶಿವನನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಮತ್ತು ವೇದಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುವ ಭೂಮಿ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಮೆಲೆಚಾಗಳ ಪ್ರದೇಶವೆಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.[5] 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು "ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ" ಅಥವಾ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು" ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ವಿವಿಧ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು. ಪೂರ್ವಭಾವಿ ತಮಿಳು ತಾಯ್ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾದ ಲಿಂಗ ಸಮಾನತಾವಾದದ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಸೆಟ್ ಹಕ್ಕುಗಳು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಎಂ. ಅರುಣಾಚಲಂ (1944) ಅವರು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಮಹಿಳಾ ಆಡಳಿತಗಾರರು (ಕುಮಾರಿಯರು) ಆಳಿದರು ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. D. ಸವಾರಿರೋಯನ್ ಪಿಳ್ಳೈ ಅವರು ತಮ್ಮ ಗಂಡನನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಭೂಮಿ "ಕುಮಾರಿ ನಾಡು" ("ಕನ್ಯೆಯ ನಾಡು") ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇನ್ನೂ ಒಂದು ಸೆಟ್ ಹಕ್ಕುಗಳು ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಕನ್ಯಾ ಕುಮಾರಿಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಕಂಡಯ್ಯ ಪಿಳ್ಳೈ, ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಪುಸ್ತಕವೊಂದರಲ್ಲಿ, ದೇವಿಯ ಹೊಸ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು, ಭೂಮಿಗೆ ಅವಳ ಹೆಸರಿಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಮುಳುಗಿದ ಪ್ರವಾಹದಿಂದ ಬದುಕುಳಿದವರಿಂದ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರಾದ ಸುಮತಿ ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು "ಕುಮಾರಿ" (ಕನ್ಯೆ ಅಥವಾ ಕನ್ಯೆ ಎಂದರ್ಥ) ಪದದ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡುವುದು ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಶುದ್ಧತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರಂತಹ ಇತರ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳೊಂದಿಗೆ ಅವರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಮೊದಲು.[ 6] ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕಳೆದುಹೋದ ಖಂಡಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಸಹ ತಂದರು. 1912 ರಲ್ಲಿ, ಸೋಮಸುಂದರ ಭಾರತಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಮಿಳು ಕ್ಲಾಸಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ತಮಿಳಕಂನಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವ ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳಲು "ತಮಿಳಕಂ" (ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ದೇಶದ ಹೆಸರು) ಪದವನ್ನು ಬಳಸಿದರು. ತಮಿಳು ರಾಜವಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪಾಂಡ್ಯರ ನಂತರ "ಪಾಂಡಿಯ ನಾಡು" ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ಬರಹಗಾರರು ಮುಳುಗಿದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು "ನವಲನ್ ಟಿವು" (ಅಥವಾ ನವಲಂ ದ್ವೀಪ), ಜಂಬೂದ್ವೀಪದ ತಮಿಳು ಹೆಸರು.[7] ==ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಲೆಮುರಿಯಾ ಕಲ್ಪನೆ== 1864 ರಲ್ಲಿ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಫಿಲಿಪ್ ಸ್ಕ್ಲೇಟರ್ ಭಾರತ, ಮಡಗಾಸ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಆಫ್ರಿಕಾ ನಡುವೆ ಮುಳುಗಿರುವ ಭೂ ಸಂಪರ್ಕದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಊಹಿಸಿದರು. ಈ ಮೂರು ಸಂಪರ್ಕ ಕಡಿತಗೊಂಡ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಲೆಮೂರ್ ತರಹದ ಪ್ರೈಮೇಟ್‌ಗಳ (ಸ್ಟ್ರೆಪ್ಸಿರ್ಹಿನಿ) ಉಪಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಅದರ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಈ ಮುಳುಗಿದ ಭೂಮಿಗೆ ಲೆಮುರಿಯಾ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದರು. ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ ಸಿದ್ಧಾಂತದಿಂದ ಲೆಮುರಿಯಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಮೊದಲು, ಹಲವಾರು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ಹೆನ್ರಿ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಬ್ಲಾನ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಅವರ 1873 ರ ಭೌತಿಕ ಭೂಗೋಳದ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಓದುಗರಿಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ಬ್ಲಾನ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಪ್ರಕಾರ, ಕ್ರಿಟೇಶಿಯಸ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಭೂಭಾಗವು ಮುಳುಗಿತ್ತು.[17][18] 1870 ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ, ಲೆಮುರಿಯಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಅದರ ಮೊದಲ ಪ್ರತಿಪಾದಕರನ್ನು ಇಂದಿನ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ, ಅಡ್ಯಾರ್-ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯ ಥಿಯಾಸಾಫಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ನಾಯಕರು ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಾಗ (ಮೂಲ ಜನಾಂಗದ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ನೋಡಿ).[3][19] ಹೆಚ್ಚಿನ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕನ್ ಭೂವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆಧುನಿಕ ಮಾನವರ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಗೆ ಮುಂಚೆಯೇ ಲೆಮುರಿಯಾದ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ, ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಲೆಮುರಿಯಾ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ, 1885 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ಸಿವಿಲ್ ಸರ್ವಿಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಡಿ. ಮ್ಯಾಕ್ಲೀನ್ ಅವರು ಮದ್ರಾಸ್ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿಯ ಆಡಳಿತದ ಕೈಪಿಡಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ಮೂಲ-ದ್ರಾವಿಡ ಉರ್ಹೆಮತ್ ಎಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ಅರ್ನ್ಸ್ಟ್ ಹೆಕೆಲ್ ಅವರ ಏಷ್ಯಾ ಊಹೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಇದು ಮಾನವರು ಈಗ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿರುವ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತಪಡಿಸಿದರು. ಈ ಮುಳುಗಿದ ಭೂಮಿ ಆದಿ ದ್ರಾವಿಡರ ತಾಯ್ನಾಡು ಎಂದು ಮ್ಯಾಕ್ಲೀನ್ ಸೇರಿಸಿದರು. ಇತರ ಜನಾಂಗಗಳ ಮೂಲಪುರುಷರು ಲೆಮುರಿಯಾದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಮೂಲಕ ಇತರ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗಿರಬೇಕು ಎಂದು ಅವರು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. 1891 ಮತ್ತು 1901 ರ ಜನಗಣತಿ ವರದಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಎಡ್ಗರ್ ಥರ್ಸ್ಟನ್ ಮತ್ತು ಹರ್ಬರ್ಟ್ ಹೋಪ್ ರಿಸ್ಲೆಯಂತಹ ಇತರ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಕರ್ಸರ್ ಆಗಿ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.[20] ನಂತರ, ಮ್ಯಾಕ್ಲೀನ್‌ರ ಕೈಪಿಡಿಯನ್ನು ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಅಧಿಕೃತ ಕೃತಿ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು, ಅವರು ಅವರನ್ನು "ವಿಜ್ಞಾನಿ" ಮತ್ತು "ವೈದ್ಯ" ಎಂದು ತಪ್ಪಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು.[21] ಸ್ಥಳೀಯ ತಮಿಳು ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳು ಮೊದಲು 1890 ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ ತಮಿಳು ತಾಯ್ನಾಡಿನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. 1898 ರಲ್ಲಿ, ಜೆ. ನಲ್ಲಸಾಮಿ ಪಿಳ್ಳೈ ಅವರು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ-ಸಾಹಿತ್ಯ ಜರ್ನಲ್ ಸಿದ್ಧಾಂತ ದೀಪಿಕಾದಲ್ಲಿ (ಅಕಾ ದಿ ಟ್ರೂತ್ ಆಫ್ ಲೈಟ್) ಲೇಖನವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಅವರು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋದ ಖಂಡದ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದರು (ಅಂದರೆ ಲೆಮುರಿಯಾ), ತಮಿಳು ದಂತಕಥೆಗಳು ಪ್ರವಾಹದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತವೆ, ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಗಮಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವು "ಗಂಭೀರವಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅಥವಾ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ತಳಹದಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಅವರು ಸೇರಿಸಿದರು.[22][23] ===ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆ=== 1920 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು.[24] ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರ ಲೇಖಕರು ಲೆಮುರಿಯಾ, ಅದರ ಪ್ರಳಯಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ, ಮೂಲ ತಮಿಳು ತಾಯ್ನಾಡು ಮತ್ತು ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಜನ್ಮಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಮರ್ಥನೆಗಳಿಗೆ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮಾತುಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ ಅಥವಾ ತಪ್ಪಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.[25] ಬ್ರಿಟಿಷರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಚಂಡಮಾರುತಗಳಿಂದಾಗಿ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಭೂಮಿಗಳ ನಷ್ಟವನ್ನು ಹಲವಾರು ಜಿಲ್ಲಾ ವರದಿಗಳು, ಗೆಜೆಟಿಯರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ದಾಖಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಆ ಕಾಲದ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಇವುಗಳನ್ನು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಪುರಾತನ ಭೂಮಿಯ ಕುರಿತಾದ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಪುರಾವೆಯಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.[10] ==ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು== ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ, ಆದರೆ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಹೆಚ್ಚು ಮುಂದುವರಿದ ನಾಗರಿಕತೆ ಎಂದು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಇದನ್ನು ಕೇವಲ ತಮಿಳು ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುವವರು ವಾಸಿಸುವ ನಾಗರಿಕತೆಯ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದರು. ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗಗಳು ಈ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ. ===ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲಾಗಿದೆ=== ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ (ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ) ಭೂಪ್ರದೇಶವೆಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ, ಇದು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿದೆ. ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ, ಇದು ಬಹಳ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ತಮಿಳು ಬರಹಗಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಮುಳುಗುವಿಕೆಗೆ ಯಾವುದೇ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸುವುದಿಲ್ಲ, "ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ" ಅಥವಾ "ಹಲವಾರು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ" ನಂತಹ ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತಾರೆ. 30,000 BCE ಯಿಂದ 3 ನೇ ಶತಮಾನದ BCE ವರೆಗೆ ಮಾಡುವವರು ಬಹಳವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಾರೆ.[33] ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭೂಮಿ ಕ್ರಮೇಣ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋಯಿತು ಎಂದು ಹಲವಾರು ಇತರ ಬರಹಗಾರರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. 1991 ರಲ್ಲಿ, ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರದ ತಮಿಳು ಎಟಿಮಲಾಜಿಕಲ್ ಡಿಕ್ಷನರಿ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್‌ನ ಆಗಿನ ಮುಖ್ಯ ಸಂಪಾದಕ ಆರ್. ಮತಿವನನ್, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಾಗರಿಕತೆಯು ಸುಮಾರು 50,000 BCE ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಖಂಡವು ಸುಮಾರು 16,000 BCE ಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿತು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಅವರ ಶಿಕ್ಷಕ ದೇವನೇಯ ಪಾವನಾರ್ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ವಿಧಾನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಅನ್ನು ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಭಾವಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯುಟೋಪಿಯನ್ ಸಮಾಜವೆಂದು ವಿವರಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಕಂದ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಅದರ ವಿವರಣೆಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಮೇಲ್ಜಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಂದ ಮುಕ್ತವಾದ ಸ್ಥಳವೆಂದು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಅವರು ದ್ರಾವಿಡ ಚಳುವಳಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಜಾತಿ-ಆಧಾರಿತ ತಾರತಮ್ಯದಂತಹ 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದ ಯುಟೋಪಿಯನ್ ಅಲ್ಲದ ಆಚರಣೆಗಳು ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.[3] ಸಾಗರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಭೂಮಿ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಿಗೆ ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಬಹುದಾದ ಅಥವಾ ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹ ವಸ್ತು ಪುರಾವೆಗಳ ಕೊರತೆಗೆ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಮೂರನೆಯ ಸಂಗಮ್‌ಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಹೇಳಲಾದ ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಬರಹಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಬ್ದಕೋಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಲೆಮುರಿಯಾ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಮೂಲಕ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರಿಗೆ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮುಕ್ತವಾದ ಸಮಾಜವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.[3] ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ನಾಗರಿಕತೆಯ ವಿವಿಧ ಚಿಹ್ನೆಗಳು ಆಳವಾದ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋಗಿವೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಕೃತಿಗಳ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ನಾಶಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಂದು ವಿವರಣೆಯಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ನಂತರದ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು.[34] 1950 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ನಂತರ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂತ್ರಿಯಾದ ಆರ್. ನೆಡುನ್ಸೆಲಿಯನ್ ಅವರು ಮರೈಂಟಾ ತಿರವಿತಂ ("ಲಾಸ್ಟ್ ದ್ರಾವಿಡ ಭೂಮಿ") ಎಂಬ ಕರಪತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಬಗ್ಗೆ ಒಲವು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ತಮಿಳಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಮರೆಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅವರು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು.[35] ===ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ=== ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ನಗರವು ಮೂಲ ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತು ನೀಡಿದರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಸಂಪೂರ್ಣ ತಮಿಳುನಾಡು, ಸಂಪೂರ್ಣ ಭಾರತೀಯ ಪರ್ಯಾಯ ದ್ವೀಪ (ವಿಂಧ್ಯದ ದಕ್ಷಿಣ) ಅಥವಾ ಇಡೀ ಭಾರತವು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು.[36] ಇದು ಆಧುನಿಕ ತಮಿಳರನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಮತ್ತು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂನ ಜನರ ನೇರ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಇದು ಪ್ರತಿಯಾಗಿ, ತಮಿಳು ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲು ಅವರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.[37] ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು, ಅದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು 1956 ರ ಮರುಸಂಘಟನೆಯ ನಂತರ ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ವಿಲೀನಗೊಂಡಿತು. ತಮಿಳು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯನ್ನು ತಮಿಳು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಮದ್ರಾಸ್ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ (ಈಗ ತಮಿಳುನಾಡು) ಸೇರಿಸುವುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಂಘಟಿತ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರು. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಸಂಪರ್ಕವು ಈ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ಒಂದು ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು.[38] ===ಆದಿಸ್ವರೂಪದ ಆದರೆ ಆದಿಮಾನವಲ್ಲ=== ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮಾಜ ಅಥವಾ ಗ್ರಾಮೀಣ ನಾಗರಿಕತೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ, ಅವರು ಮಾನವ ಸಾಧನೆಯ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ತಲುಪಿದ ರಾಮರಾಜ್ಯ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಜನರು ಕಲಿಕೆ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾದ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್‌ನ ಈ "ಸ್ಥಳ ತಯಾರಿಕೆ"ಯು ಬೋಧನಾ ಸಾಧನವಾಗಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಇದು ಆಧುನಿಕ ತಮಿಳರನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸುಮಂತಿ ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ "ನಾಗರಿಕತೆ"ಯೊಂದಿಗಿನ ಈ ಪೂರ್ವ-ಆಕ್ರಮಣವು ಯುರೋಪಿಯನ್ನರು ತಮಿಳರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ನಾಗರಿಕರೆಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ.[37] ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿ, 1903 ರಲ್ಲಿ, ಪೂರ್ವ ತಮಿಳರನ್ನು ಪರಿಣಿತ ಕೃಷಿಕರು, ಉತ್ತಮ ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ದೂರದ ಪ್ರಯಾಣದ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು, ಅವರು ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸವಾರಿರೋಯನ್ ಪಿಳ್ಳೈ, ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಬರೆಯುತ್ತಾ, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಅನ್ನು ಕಲಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸ್ಥಾನ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು. ಶಿವಜ್ಞಾನ ಯೋಗಿ (1840-1924) ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಮಾಜವು ಯಾವುದೇ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಕಂಡಿಯಾ ಪಿಳ್ಳೈ, ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ 1945 ರ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ, ಕುಮಾರಿಕಂಡಂ ಅನ್ನು ಸೆಂಗೊನ್ ಎಂಬ ಬಲಿಷ್ಠ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಯುತ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನೆಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ, ಅವರು ಸಂಘಗಳನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದರು. 1981 ರಲ್ಲಿ, ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರವು ಕುಮಾರಿ ಕಂದಮ್ ಕುರಿತಾದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಹಣವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಎಂ.ಜಿ. ರಾಮಚಂದ್ರನ್ ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಪಿ. ನೀಲಕಂಠನ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಧುರೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ತಮಿಳು ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಐದನೇ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಲೆಮುರಿಯಾವನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಮಾನ್ಯವಾದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲು ಭೂಖಂಡದ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಮುಳುಗಿದ ಖಂಡದ ಸಿದ್ಧಾಂತದೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿತು.[45] ಇದು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ನಗರಗಳನ್ನು ಮಹಲುಗಳು, ಉದ್ಯಾನಗಳು, ಕಲೆಗಳು, ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳು, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿದೆ.[37] ===ಕಾಮಗಾರಿಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದರು=== ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಮೊದಲ ಎರಡು ತಮಿಳು ಸಂಗಮ್‌ಗಳು (ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳು) ಪೌರಾಣಿಕವಲ್ಲ ಮತ್ತು ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದವು ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಹೆಚ್ಚಿನ ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಕಳೆದುಹೋದ ಸಂಗಮ್ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಎಣಿಸಲಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ, ಕೆಲವರು ತಮ್ಮ ಹೆಸರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. 1903 ರಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಈ ಕೆಲವು ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಮುತುನರೈ, ಮುಟುಕುರುಕು, ಮಾಪುರಾಣಂ ಮತ್ತು ಪುತುಪುರಾಣಂ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ. 1917 ರಲ್ಲಿ, ಅಬ್ರಹಾಂ ಪಂಡಿತರ್ ಈ ಮೂರು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಸಂಗೀತ ಗ್ರಂಥಗಳೆಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು: ನಾರತಿಯಂ, ಪೆರುನಾರೈ ಮತ್ತು ಪೆರುಂಕುರುಕು. ಅವರು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಳೆದುಹೋದ ಸಾವಿರ ತಂತಿಗಳ ವೀಣೆಯಂತಹ ಹಲವಾರು ಅಪರೂಪದ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. ದೇವನೇಯ ಪಾವನಾರ್ ಮುಳುಗಿದ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದರು. ಇತರರು ಔಷಧ, ಸಮರ ಕಲೆಗಳು, ತರ್ಕಶಾಸ್ತ್ರ, ಚಿತ್ರಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪಕಲೆ, ಯೋಗ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ಸಂಗೀತ, ಗಣಿತ, ರಸವಿದ್ಯೆ, ಮ್ಯಾಜಿಕ್, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತು ಸೇರಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಕ ಶ್ರೇಣಿಯ ವಿಷಯಗಳ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಕೃತಿಗಳು ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಹೋದ ಕಾರಣ, ಕುಮಾರಿ ಕಾಂಡಂ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು.[46] 1902 ರಲ್ಲಿ, ಚಿದಂಬರನಾರ್ ಅವರು ಸೆಂಕೊನ್ರಾರೈಚ್ಚೆಲವು ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಅವರು ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯನ್ನು "ಕೆಲವು ಹಳೆಯ ಕುಡ್ಗನ್ [sic] ಎಲೆಗಳಿಂದ" ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ತೇನ್ಮದುರೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮೊದಲ ಸಂಗಮದ ಕಳೆದುಹೋದ ಮತ್ತು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕೃತಿಯಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಕವಿತೆಯ ಲೇಖಕರನ್ನು ಮುತಲುಲಿ ಸೆಂಟಾನ್ ತನಿಯೂರ್ ("ಮೊದಲ ಪ್ರಳಯಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ತನಿಯೂರಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಚೆಂತನ್") ಎಂದು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ಕುಮಾರಿ ಮತ್ತು ಪಹ್ರುಲಿ ನದಿಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಪೆರುವಲನಾಟು ಎಂಬ ಈಗ ಮುಳುಗಿರುವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳಿದ ಆಂಟಿಡಿಲುವಿಯನ್ ತಮಿಳು ರಾಜ ಸೆಂಗೊನ್‌ನ ಶೋಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದೆ. ಚಿದಂಬರನಾರ್ ಪ್ರಕಾರ, ಸೆಂಗೋನ್ ಭೂಮಧ್ಯರೇಖೆಯ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದ ಒಲಿನಾಡು ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದರು; ರಾಜನು ಹಲವಾರು ಯುದ್ಧನೌಕೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಟಿಬೆಟ್‌ನವರೆಗೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. 1950 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಎಸ್. ವೈಯಾಪುರಿ ಪಿಳ್ಳೈ ಅವರು ಸೆಂಕೋನ್ರಾರೈಚ್ಚೆಲವು ನಕಲಿ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇದು ತಮಿಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕಾರರು ಪಠ್ಯವನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ತಮಿಳುನಾಡು ಸರ್ಕಾರದಿಂದ 1981 ರ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವು "ಪ್ರಪಂಚದ ಮೊದಲ ಪ್ರವಾಸ ಕಥನ" ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು.[47] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== 0660smbt2l0bq4islg1jxprjf60h5xi 2 88076 1248678 1248574 2024-10-25T14:30:43Z Pallaviv123 75945 1248678 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ಜೂಲ್ಜ್ ಡೆನ್ಬಿ | image = Joolz-Denby.jpg | alt = | caption = ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೬ ರಂದು, [[ಪ್ಯಾರಿಸ್|ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಡೆನ್ಬಿಯವರ ದೃಶ್ಯ. | birth_name = ಜೂಲಿಯಾನ್ನೆ ಮಮ್ಫೋರ್ಡ್ | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1955|04|09}} | birth_place = ಕಾಲ್ಚೆಸ್ಟರ್ | death_date = <!-- {{Death date and age|df=yes|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (death date then birth date) --> | death_place = | nationality = | other_names = ಜೂಲಿಯಾನ್ನೆ ಮಮ್ಫೋರ್ಡ್ | known_for = | website = https://www.joolzdenby.co.uk | occupation = ಕವಿ, ಲೇಖಕಿ }} '''ಜೂಲ್ಜ್ ಡೆನ್ಬಿ''' (ಜನನ: '''ಜೂಲಿಯಾನ್ನೆ ಮಮ್ಫೋರ್ಡ್''', ೯ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೫೫) ಇವರು [[:en: West Yorkshire|ವೆಸ್ಟ್ ಯಾರ್ಕ್‌ಷೈರ್‌ನ]] [[:en:Bradford|ಬ್ರಾಡ್‌ಫೋರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್]] [[ಕವಿಯಿತ್ರಿ]], [[ಕಾದಂಬರಿ|ಕಾದಂಬರಿಕಾರ್ತಿ]], ಕಲಾವಿದೆ ಮತ್ತು ಹಚ್ಚೆಗಾರ್ತಿ.<ref>{{cite news|last=Bond|first=Chris|title=The Big Interview: Joolz Denby|url=http://www.yorkshirepost.co.uk/yorkshire-living/health-family/the-big-interview-joolz-denby-1-4413214|access-date=27 November 2013|newspaper=Yorkshire Post|date=9 April 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131203013004/https://www.yorkshirepost.co.uk/yorkshire-living/health-family/the-big-interview-joolz-denby-1-4413214|archive-date=3 December 2013}}</ref> ==ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ== [[ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್|ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ]] ಎಸೆಕ್ಸ್‌ನ [[:en: Colchester Barracks|ಕೋಲ್ಚೆಸ್ಟರ್ ಬ್ಯಾರಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಸೇನಾ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಹೆತ್ತವರೊಂದಿಗೆ ೧೧ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ [[:en:North Yorkshire|ಉತ್ತರ ಯಾರ್ಕ್ಷೈರ್‌ನ]] [[:en: Harrogate|ಹ್ಯಾರೋಗೇಟ್‌ಗೆ]] ತೆರಳಿದರು. [[:en: Harrogate Ladies' College|ಹರೋಗೇಟ್ ಲೇಡೀಸ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ]] ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ,<ref>https://www.thetimes.co.uk/article/happy-in-her-skin-sbgt22m9snq {{registration required}}{{dubious|date=February 2021}}</ref> ಅವರು ೧೫ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ [[:en: bikers|ಬೈಕ್ ಸವಾರರೊಂದಿಗೆ]] ಸುತ್ತಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಆದರೂ, ಅವರು 'ಬೈಕರ್-ಚಿಕ್' ಆಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೋಟಾರ್ಸೈಕಲ್‌ಗಳ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು.<ref>[http://www.genesreunited.co.uk/search/results?firstname=julianne&lastname=mumford&sourcecategory=births%252c%2bmarriages%2b%2526%2bdeaths UK and Wales Births and Marriages]. Retrieved 5 November 2014 </ref> 1975ರಲ್ಲಿ, ತನ್ನ 19ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಸೈತಾನ್ಸ್ ಸ್ಲೇವ್ಸ್ ಮೋಟಾರ್ಸೈಕಲ್ ಕ್ಲಬ್ನ ಬ್ರಾಡ್ಫೋರ್ಡ್ ಅಧ್ಯಾಯದ "ಪ್ರಾಸ್ಪೆಕ್ಟ್" ಅಥವಾ ಪ್ರೊಬೇಷನರಿ ಸದಸ್ಯನಾಗಲು ಬಯಸಿದ ಕೆನ್ನೆತ್ ಡೆನ್ಬಿಯನ್ನು ಮದುವೆಯಾದಳು. [3][೫] 2005ರಲ್ಲಿ ಬಿಬಿಸಿಗೆ ನೀಡಿದ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಸೈತಾನನ ಗುಲಾಮ ಸಹವರ್ತಿಯಾಗಿದ್ದ ತನ್ನ ಸಮಯವನ್ನು ಅವಳು ಹೀಗೆ ವರ್ಣಿಸಿದಳು: "ಇದು ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿತ್ತು. ನಾವು ಪೊಲೀಸರೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಏನಾದರೂ ಸಂಭವಿಸಿದರೆ ನೀವು ತಕ್ಷಣವೇ ದೂಷಣೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತೀರಿ ಎಂದು ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ನೀವು ಹೋಗಬಹುದಾದ ಕೆಲವು ಸ್ಥಳಗಳು ಮಾತ್ರ ಇದ್ದವು. ನಾವು ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದೆವು ಆದ್ದರಿಂದ ನಾನು ಲಿಟಲ್ ಕ್ವೀನ್ ಆಗಿದ್ದೆ - ನಾನು ಇಷ್ಟಪಡುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹೋದೆ ಮತ್ತು ನನಗೆ ಇಷ್ಟವಾದದ್ದನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ ಏಕೆಂದರೆ ನನಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ರಕ್ಷಣೆ ಇತ್ತು. ನಮಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಅಧಿಕಾರವಿತ್ತು ಆದರೆ ನೀವು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದೀರಿ. ಬೈಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ತುಂಬಾ ಶ್ರೇಣೀಕೃತ ಮತ್ತು ಪಿತೃಪ್ರಧಾನವಾಗಿದೆ ಆದ್ದರಿಂದ ನಿಸ್ಸಂಶಯವಾಗಿ ನಾನು ಸೈತಾನ ಗುಲಾಮರಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ನನ್ನ ಪತಿ ಸೈತಾನನ ಗುಲಾಮರಾಗಿದ್ದರು. ನಾನು ಅವನನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದೆ ಮತ್ತು ಅದು ಸಾಕಷ್ಟು ವ್ಯತ್ಯಾಸವಾಗಿದೆ. ಒಬ್ಬ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿ ನೀವು ಆ ಗ್ಯಾಂಗ್ ಗಳಲ್ಲಿರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಬೈಕರ್ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯತ್ವಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ರೆಜಿಮೆಂಟೇಶನ್ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣಗಳಿಂದ ಭ್ರಮನಿರಸನಗೊಂಡ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪುರುಷ ಬೈಕ್ ಸವಾರರ ಪಾಲುದಾರರ ವಿರುದ್ಧ ಮತ್ತು ಗುಲಾಮರೊಂದಿಗಿನ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಒಡನಾಟದಲ್ಲಿ ಅವಳು ಎದುರಿಸಿದ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಅನುಸರಣೆಯಿಂದ ಭ್ರಮನಿರಸನಗೊಂಡ ಅವಳು ತನ್ನ ಕೂದಲಿಗೆ ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣ ಹಚ್ಚಿದಳು, ಗುಲಾಮರೊಂದಿಗಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಮುರಿದುಕೊಂಡಳು ಮತ್ತು ನಂತರ 1970 ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಹಾಲ್ನಲ್ಲಿ ಭ್ರೂಣದ ಪಂಕ್ ದೃಶ್ಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬೌನ್ಸರ್ ಆಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಳು. ಬ್ರಾಡ್ಫೋರ್ಡ್. [3] ನಂತರ ಅವರು ಸ್ಥಳೀಯ ಕವನ ಓದುವ ಗುಂಪಿಗೆ ಹಾಜರಾಗಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಪೊಯೆಟ್ರಿ ಇನ್ ಮೋಷನ್ ಗುಂಪಿಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದರು. ಗೈರುಹಾಜರಾದ ಸದಸ್ಯನ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹೆಜ್ಜೆ ಹಾಕಿದ ಅವರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಭಾಷಣದ ಮೊದಲ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆದರು. [3] ==ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಡೆನ್ಬಿ ಮೊದಲು ಪ್ರವಾಸಿ ಪಂಕ್ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕವಿಯಾಗಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗೆ ಬಂದರು. ಡೆನ್ಬಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಸಂಗೀತ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ-ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ರೋಸ್ಕಿಲ್ಡೆ, ರೀಡಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಗ್ಲಾಸ್ಟನ್ಬರಿ ಉತ್ಸವದಂತಹ ಸಂಗೀತ ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ (ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಥಿಯೇಟರ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಬರೆ ಮಾರ್ಕ್ಯೂಸ್ನಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದರು) ಮತ್ತು ಇತರ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ನಿಯಮಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಂಗೀತದ ಏಕಗೀತೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ ಪದ ರೆಕಾರ್ಡಿಂಗ್ ಗಳನ್ನು ರೆಕಾರ್ಡ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು - 1983 ರಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಏಕವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ, ಆದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಗೀತಗಾರರಾದ ಜಾ ವಾಬಲ್, ಭೂಗತ ಕಲ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ ನ್ಯೂ ಮಾಡೆಲ್ ಆರ್ಮಿ, ನ್ಯೂ ಮಾಡೆಲ್ ಆರ್ಮಿಯ ಗಾಯಕ/ಗೀತರಚನೆಕಾರ ಜಸ್ಟಿನ್ ಸುಲ್ಲಿವಾನ್ ಮತ್ತು ಗಾಯಕ/ಗೀತರಚನೆಕಾರ ಮಿಕ್ ಡೇವಿಸ್ ಅವರ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ. ಡೆನ್ಬಿ ಕೂಡ ದೃಶ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ, ಬ್ರಾಡ್ಫೋರ್ಡ್ನಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಸ್ಟುಡಿಯೋ ಹೊಂದಿರುವ ವೃತ್ತಿಪರ ಹಚ್ಚೆ ಕಲಾವಿದೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವರು ನ್ಯೂ ಮಾಡೆಲ್ ಆರ್ಮಿ, ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಆಲ್ಕೋಹಾಲ್ ಆತಂಕ ದಾಳಿ, ಮಾನ್ಸ್ಟರ್ ಜಾವ್ ಮತ್ತು ಯುಟೋಪಿಯನ್ ಲವ್ ರಿವೈವಲ್ಗಾಗಿ ಸರಕುಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತೋಳಿನ ಕಲೆಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಆಯ್ದ ದೇಹ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳ ವಿಷಯದ ಮೇಲಿನ ಅವರ ಪ್ರದರ್ಶನ, 'ದಿ ಬಾಡಿ ಕಾರ್ನಿವಲ್' ಬ್ರಾಡ್ಫೋರ್ಡ್ನ ಕಾರ್ಟ್ರೈಟ್ ಹಾಲ್ನಲ್ಲಿ 30 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2008 ರಿಂದ 30 ನವೆಂಬರ್ 2008 ರವರೆಗೆ ನಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಗ್ಯಾಲರಿಯ ಅಂಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸ ಪ್ರದರ್ಶನವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಡೆನ್ಬಿ ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳು ಮತ್ತು ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಲೈವ್ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ಮತ್ತು ರೇಡಿಯೋದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಕಾದಂಬರಿಗಳ ಎರಡು ರೆಕಾರ್ಡಿಂಗ್ ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಹಲವಾರು ಸಂಕುಚಿತವಲ್ಲದ ಆಡಿಯೊಬುಕ್ ಗಳನ್ನು ಸಹ ರೆಕಾರ್ಡ್ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ (ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು, ಸ್ಟೋನ್ ಬೇಬಿ, ಯುಎಸ್ ಆಡಿಯೊ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ 'ಇಯರ್ ಫೋನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ'ಯನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು). ಡೆನ್ಬಿ 'ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಆಲ್ಕೊಹಾಲಿಕ್ ಆತಂಕ ದಾಳಿ' ಬ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಸಹ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು ಮತ್ತು ನಂತರ 'ಯುಟೋಪಿಯನ್ ಲವ್ ರಿವೈವಲ್' ನೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಅವರೊಂದಿಗೆ ಅವರು 'ಡೆತ್ ಬೈ ರಾಕ್ 'ಎನ್' ರೋಲ್' ಎಂಬ ಅಡ್ಡ-ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸಹ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಡ್ ಬರೆದ ರಾಕ್ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಸಲಾದ ಅವರ ಕವಿತೆಯ ನೇರ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಡೆನ್ಬಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ ನೆಮೊ ಸ್ಯಾಂಡ್ಮನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಯೋಜನೆ "ಎಕ್ಸಿಲೀ" ಮತ್ತು "ಸೀಕ್ರೆಟ್ ಏಂಗಲ್ಸ್" ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು 2008 ರ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಆಫ್ ಕಲ್ಚರ್ಗಾಗಿ ನಗರದ ಬಿಡ್ನ ಭಾಗವಾಗಿ ಬ್ರಾಡ್ಫೋರ್ಡ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಗಾಗಿ ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಯಾರ್ಕ್ಷೈರ್ ಫಾರ್ವರ್ಡ್ ತನ್ನ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ದಾಖಲೆಗಾಗಿ ಮತ್ತು ರಾಯಲ್ ಆರ್ಮರಿಸ್, ವಿಟ್ಬಿಯಲ್ಲಿನ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಕುಕ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಮತ್ತು ಆಲ್ಕೆಮಿ ಏಷ್ಯನ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ಗಾಗಿ ನಿಯೋಜಿಸಿದ 'ನಾರ್ತ್ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್' ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಅವರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. 2006ರಲ್ಲಿ ಡೆನ್ಬಿಯನ್ನು ಉತ್ತರದ ಕಲಾ ಉತ್ಸವ 'ಇಲ್ಯುಮಿನೇಟ್' ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ಅವರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಬ್ರಾಡ್ಫೋರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪಡೆದರು. ಡೆನ್ಬಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಕಾದಂಬರಿ ಸ್ಟೋನ್ ಬೇಬಿಗಾಗಿ ಕ್ರೈಮ್ ರೈಟರ್ಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ಚೊಚ್ಚಲ ಡಾಗರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು. [೭] ಸಿಡಬ್ಲ್ಯೂಎ ಈ ಕಾದಂಬರಿಯನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮೊದಲ ಅಪರಾಧ ಕಾದಂಬರಿಗಾಗಿ ಜಾನ್ ಕ್ರೀಸಿ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಡಾಗರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿತು. 1970 ರ ದಶಕದ ಬೈಕರ್ ಉಪಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೆಲವು ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಅವರ ಮೂರನೇ ಕಾದಂಬರಿ, ಬಿಲ್ಲಿ ಮೋರ್ಗನ್, 2005 ರ ಆರೆಂಜ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಅಂತಿಮ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆಯಿತು. ಡೆನ್ಬಿಯ ಐದನೇ ಕವನ ಸಂಕಲನವಾದ ಪ್ರೇ ಫಾರ್ ಅಸ್ ಪಾಪರ್ಸ್ (ಕಾಮಾ ಪ್ರೆಸ್) 2006ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಕೆಯ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಕಾದಂಬರಿಯಾದ ಎರವಲು ಬೆಳಕು (ಐಎಸ್ಬಿಎನ್ 1-85242-905-4) ಫೆಬ್ರವರಿ 2006ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಪೆಂಟ್ಸ್ ಟೈಲ್ ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. 2010 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಕವಿ ಸ್ಟೀವ್ ಪೊಟ್ಟಿಂಗರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ 'ಇಗ್ನೈಟ್ ಬುಕ್ಸ್' ಎಂಬ ಸ್ವತಂತ್ರ ಪ್ರಕಾಶನ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು, ಇದು ಅವರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಾದ ಎ ಟ್ರೂ ಅಕೌಂಟ್ ಆಫ್ ದಿ ಕ್ಯೂರಿಯಸ್ ಮಿಸ್ಟರಿ ಆಫ್ ಮಿಸ್ ಲಿಡಿಯಾ, ಲಾರ್ಕಿನ್ & ದಿ ವಿಡೋ ಮಾರ್ವೆಲ್ (2011) ಮತ್ತು ವೈಲ್ಡ್ ಥಿಂಗ್ (2012) ಅನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. ==ಕೆಲಸಗಳು== ===ಕವನ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳು=== ಮ್ಯಾಡ್, ಬ್ಯಾಡ್, & ಡೇಂಜರಸ್ ಟು ನೋ (ವರ್ಜಿನ್ ಬುಕ್ಸ್, 1986) ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ (ಬ್ಲಡ್ಯಾಕ್ಸ್ ಬುಕ್ಸ್, 1990) ದಿ ಪ್ರೈಡ್ ಆಫ್ ಲಯನ್ಸ್ (ಬ್ಲಡ್ಯಾಕ್ಸ್ ಬುಕ್ಸ್, (1994) ಎರರ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಸ್ಪಿರಿಟ್ (ಫ್ಲಾಂಬಾರ್ಡ್ ಪ್ರೆಸ್ 2000) ನಮ್ಮ ಪಾಪಿಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿ (ಕಾಮಾ ಪ್ರೆಸ್, 2005) ===ಕಾದಂಬರಿಗಳು=== ಸ್ಟೋನ್ ಬೇಬಿ, (ಹಾರ್ಪರ್ ಕಾಲಿನ್ಸ್, 2000) ಕೊರಾಜೋನ್, (ಹಾರ್ಪರ್ ಕಾಲಿನ್ಸ್, 2001) ಬಿಲ್ಲಿ ಮೋರ್ಗನ್, (ಸರ್ಪೆಂಟ್ಸ್ ಟೈಲ್, 2004) ಎರವಲು ಪಡೆದ ಬೆಳಕು, (ಸರ್ಪೆಂಟ್ಸ್ ಟೈಲ್, 2006) ಮಿಸ್ ಲಿಡಿಯಾ ಲಾರ್ಕಿನ್ ಮತ್ತು ದಿ ವಿಡೋ ಮಾರ್ವೆಲ್ ಅವರ ಕುತೂಹಲಕಾರಿ ರಹಸ್ಯದ ನಿಜವಾದ ಖಾತೆ (ಇಗ್ನೈಟ್ ಬುಕ್ಸ್, 2011); ವೈಲ್ಡ್ ಥಿಂಗ್ (ಇಗ್ನೈಟ್ ಬುಕ್ಸ್ 2012) ===ಡಿಸ್ಕೊಗ್ರಫಿ=== ಡೆನಿಸ್ (ಸಿಂಗಲ್), 1983 (#37 ಯುಕೆ ಇಂಡಿ)[೮] ದಿ ಕಿಸ್ (ಸಿಂಗಲ್) 1984 (#27 ಯುಕೆ ಇಂಡಿ)[೮] ಲವ್ ಈಸ್ (ಸ್ವೀಟ್ ರೊಮ್ಯಾನ್ಸ್) (ಹೊಸ ಮಾಡೆಲ್ ಆರ್ಮಿಯಿಂದ ಸಂಗೀತದೊಂದಿಗೆ ಇಪಿ) ಇಎಂಐ, 1985 ಮ್ಯಾಡ್, ಬ್ಯಾಡ್ ಅಂಡ್ ಡೇಂಜರಸ್ ಟು ನೋ (ನ್ಯೂ ಮಾಡೆಲ್ ಆರ್ಮಿಯಿಂದ ಸಂಗೀತದೊಂದಿಗೆ ಇಪಿ) ಇಎಂಐ, 1986 ಹೆಕ್ಸ್ (ನ್ಯೂ ಮಾಡೆಲ್ ಆರ್ಮಿಯಿಂದ ಸಂಗೀತ) ಇಎಂಐ, 1990 ವಿಲಕ್ಷಣ ಸಹೋದರಿ (ಜಸ್ಟಿನ್ ಸುಲ್ಲಿವಾನ್ ಅವರ ಸಂಗೀತ) ಇಂಟರ್ಕಾರ್ಡ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್, 1991 ಜೂಲ್ಜ್ 1983–1985 (ಜಾ ವೊಬಲ್, ಜಸ್ಟಿನ್ ಸುಲ್ಲಿವಾನ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಂಗೀತಗಾರರ ಸಂಗೀತದೊಂದಿಗೆ ಅಮೂರ್ತ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್ ವಸ್ತುಗಳ ಸಂಕಲನ, ಅವಳ ಮೊದಲ ಆಡಿಯೊ ರೆಕಾರ್ಡಿಂಗ್ ಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿತು) ಅಮೂರ್ತ ದಾಖಲೆಗಳು, 1993 ರೆಡ್ ಸ್ಕೈ ಕೋವೆನ್, ಸಂಪುಟಗಳು 1&2 (ರೆಡ್ ಸ್ಕೈ ಕೋವೆನ್ ನ ಲೈವ್ ಸಾಮೂಹಿಕ ರೆಕಾರ್ಡಿಂಗ್, ಕೆಲವು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಜೂಲ್ಜ್ ನೊಂದಿಗೆ) ಅಟ್ಯಾಕ್ ಅಟ್ಯಾಕ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್: 1995 ಟ್ರೂ ನಾರ್ತ್ (ಜಸ್ಟಿನ್ ಸುಲ್ಲಿವಾನ್ ಅವರ ಸಂಗೀತ) ವೂಲ್ಟೌನ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್, 1995 ಅಥವಾ 1997 ರೆಡ್ ಸ್ಕೈ ಕೋವೆನ್, ಸಂಪುಟ 3 ದಾಳಿ ದಾಳಿ ದಾಖಲೆಗಳು: 1999 ಸ್ಪಿರಿಟ್ ಸ್ಟೋರೀಸ್ (ಜಸ್ಟಿನ್ ಸುಲ್ಲಿವಾನ್ ಅವರ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಸಲಾದ ಕವಿತೆ) ದಾಳಿ ದಾಳಿ ದಾಖಲೆಗಳು: 2008 ರೆಡ್ ಸ್ಕೈ ಕೋವೆನ್ 5 ದಾಳಿ ದಾಖಲೆಗಳು: 2009 ದಿ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ಡಾಲಿಯಾ (ಮಿಕ್ ಡೇವಿಸ್ ಅವರ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಸಲಾದ ಕವಿತೆ) ದಾಳಿ ದಾಳಿ ದಾಖಲೆಗಳು: 2012 ಕ್ರೋ (ಹೆನ್ನಿಂಗ್ ನುಗೆಲ್ ಅವರ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಸಲಾದ ಕವಿತೆ) ಅಟ್ಯಾಕ್ ಅಟ್ಯಾಕ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್: 2016[೯] ==ಆಡಿಯೋ ಪುಸ್ತಕಗಳು== ಸ್ಟೋನ್ ಬೇಬಿ (2000) ಬಿಲ್ಲಿ ಮೋರ್ಗನ್ (2005) ದಿ ಆಕ್ಸಿಡೆಂಟಲ್ (ಅಲಿ ಸ್ಮಿತ್ ಬರೆದರು; ಆಡಿಯೋ ರೆಕಾರ್ಡಿಂಗ್ ಜೂಲ್ಜ್ ಡೆನ್ಬಿ) ==ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ== ಪಂಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಹೊಸ ಮಾದರಿ ಸೇನೆ ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು== * {{Official website|https://www.joolzdenby.co.uk/}} * [http://idiot-dog.com/music/new.model.army/indexj.html Part of a New Model Army discography site, an illustrated list of spoken word recordings and the first two Red Sky Coven volumes; it excludes Denby's audio book work] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061018122255/http://idiot-dog.com/music/new.model.army/indexj.html |date=18 October 2006 }} b3qbdxzmdpyiwu6vtgwazh8vr3ei5e8 2 88677 1248708 1246691 2024-10-26T06:38:39Z Spoorthi Rao 39512 /* ಧಾರಾವಾಹಿಗಳು * 1248708 wikitext text/x-wiki '''ನನ್ನ ಫ್ರೀ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಲ್ಲಿ ಸಂಪಾದನೆ, ಪುಟ ನಿರ್ಮಾಣ, ಕೊಂಡಿ ಸೇರ್ಪಡೆ, ಲೇಖನ ವಿಸ್ತರಣೆ ಮತ್ತು ಅನುವಾದ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ.''' {{Infobox writer |name=ಸ್ಫೂರ್ತಿ ರಾವ್ ಎಸ್.ಕೋಡಿ |image= |caption= |birthname= |birthplace= [[ಮೂಲ್ಕಿ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಭಾರತ]] |birth_date= 1999 |occupation= ಬರಹರ್ಗಾತಿ |language= [[ಕನ್ನಡ]], [[ಇಂಗ್ಲೀಷ್|ಇಂಗ್ಲೀ‍ಷ್]], [[ಹಿಂದಿ]], [[ತುಳು]] |nationality=[[ಭಾರತೀಯ]] |alma_mater= |website= }} <div style= "border :4px ridge red;text-align:center;font-size:18px;background:#fae50;">'''ಕನ್ನಡ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ'''</br> <center>[[Image:Wikipedia-logo.png|30px]] [[Image:Wikipedia logo bronze.png|30px]] [[Image:Wikipedia logo gold.png|30px]] [[Image:Wikipedia-logo BW-hires.svg|30px]] [[Image:Bouncywikilogo.gif|30px]][[Image:230X230-Animation-WIKISAT.gif|30px]]</center> =='''ನನ್ನ ಕಾಣಿಕೆಗಳು'''== ===ಮನೋರಂಜನೆಯ ವಿಭಾಗ=== ====ಧಾರಾವಾಹಿಗಳು==== #[[ಗುಪ್ತಗಾಮಿನಿ (ಧಾರಾವಾಹಿ)|ಗುಪ್ತ ಗಾಮಿನಿ]] #[[ಮನೆಯೊಂದು ಮೂರು ಬಾಗಿಲು]] #[[ಭಾಗ್ಯಲಕ್ಷ್ಮೀ (ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ)|ಭಾಗ್ಯಲಕ್ಷ್ಮೀ]] #[[ಕೆಂಡಸಂಪಿಗೆ (ಧಾರಾವಾಹಿ)|ಕೆಂಡಸಂಪಿಗೆ]] # [[ಅಂತರಪಟ (ಧಾರಾವಾಹಿ)]] # [[ಸೀತಾ ರಾಮ]] # [[ಪಾರು]] # [[ಹಿಟ್ಲರ್ ಕಲ್ಯಾಣ]] # [[ಸತ್ಯ_(ಕನ್ನಡ_ಧಾರಾವಾಹಿ)|ಸತ್ಯ]] # [[ಅಗ್ನಿ ಸಾಕ್ಷಿ (ಧಾರಾವಾಹಿ)|ಅಗ್ನಿಸಾಕ್ಷಿ]] # [[ನಮ್ಮನೆ ಯುವರಾಣಿ]] # [[ರಾಮಾಚಾರಿ_(ಕನ್ನಡ_ಧಾರಾವಾಹಿ)|ರಾಮಾಚಾರಿ]] # [[ಲಕ್ಶ್ಮೀ ಬಾರಮ್ಮ 2|ಲಕ್ಷ್ಮೀಬಾರಮ್ಮ-2]] # [[ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ (ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ)|ತ್ರಿಪುರ ಸುಂದರಿ]] # [[ಮಿಥುನರಾಶಿ_(ಕನ್ನಡ_ಧಾರಾವಾಹಿ)|ಮಿಥುನರಾಶಿ]] # [[ಶ್ರೀರಸ್ತು ಶುಭಮಸ್ತು 2|ಶ್ರೀರಸ್ತು ಶುಭಮಸ್ತು2]] # [[ಭೂಮಿಗೆ ಬಂದ ಭಗವಂತ (ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ)]] # [[ಅಮೃತಧಾರೆ (ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ)|ಅಮೃತಧಾರೆ]] # [[ನಮ್ಮ_ಲಚ್ಚಿ_(ಕನ್ನಡ_ಧಾರಾವಾಹಿ)|ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ]] # [[ನೀನಾದೆ ನಾ (ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ)]] # [[ಬೃಂದಾವನ (ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ)|ಬೃಂದಾವನ]] # [[ಕಾವೇರಿ ಕನ್ನಡ ಮೀಡಿಯಂ]] # [[ಆಸೆ (ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ)]] # [[ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನಿವಾಸ (ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ)]] # [[ನೀನಾದೆ ನಾ - ಪ್ರೀತಿಯ ಹೊಸ ಅಧ್ಯಾಯ (ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ)|ನೀನಾದೆ ನಾ - ಪ್ರೀತಿಯ ಹೊಸ ಅಧ್ಯಾಯ ]] # [[ದೃಷ್ಟಿಬೊಟ್ಟು (ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ)|ದೃಷ್ಟಿಬೊಟ್ಟು]] # [[ಕರಿಮಣಿ (ಕನ್ನಡ ಧಾರಾವಾಹಿ)| ಕರಿಮಣಿ]] ====ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು==== # [[ಆಚಾರ್ & ಕೋ.]] # [[ಸಪ್ತ ಸಾಗರದಾಚೆ ಎಲ್ಲೋ – ಸೈಡ್ ಬಿ]] #[[ಅಮೃತಧಾರೆ|ಅಮೃತಧಾರೆ ಚಲನಚಿತ್ರ]] (ಲೇಖನ ವಿಸ್ತರಣೆ) ==== ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು==== # [[ಅನುಬಂಧ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್]] ====ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋಗಳು ==== #[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] # [[ಬಿಗ್_ಬಾಸ್_ಕನ್ನಡ_(ಸೀಸನ್_1)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 1]] # [[ಬಿಗ್_ಬಾಸ್_ಕನ್ನಡ_(ಸೀಸನ್_2)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 2]] # [[ಬಿಗ್_ಬಾಸ್_ಕನ್ನಡ_(ಸೀಸನ್_3)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 3]] # [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 4)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 4]] # [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 5)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 5]] # [[ಬಿಗ್_ಬಾಸ್_ಕನ್ನಡ_(ಸೀಸನ್_6)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 6]] # [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 7)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 7]] # [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 8)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 8]] # [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಒಟಿಟಿ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ OTT]] # [[ಬಿಗ್_ಬಾಸ್_ಒಟಿಟಿ_ಕನ್ನಡ_(ಸೀಸನ್_1)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ OTT ಸೀಸನ್ 1]] #[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 9)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 9]] # [[ಜೋಡಿ_ನಂ.1_(ಕನ್ನಡ_ರಿಯಾಲಿಟೀ_ಶೋ)|ಜೋಡಿ ನಂ.1 ( ಕನ್ನಡ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ)]] # [[ಬಿಗ್_ಬಾಸ್_ಕನ್ನಡ_(ಸೀಸನ್_10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] # [[ನನ್ನಮ್ಮ ಸೂಪರ್ ಸ್ಟಾರ್]] # [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 11)| ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11]] ===ಊರು/ಹಳ್ಳಿ/ನಗರ=== #[[ಎಸ್.ಕೋಡಿ]] #[[ಮೂಲ್ಕಿ]] #[[ಪಣಂಬೂರು]] ===ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು=== ====ಸಿನಿಮಾ/ಧಾರಾವಾಹಿ==== # [[ಸುಷ್ಮಾ ಕೆ. ರಾವ್|ಸುಷ್ಮಾ ಕೆ.ರಾವ್]] # [[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ]] # [[ರಾಮಕುಮಾರ್|ರಾಮ್‍ಕುಮಾರ್]] # [[ರುಕ್ಮಿಣಿ ವಸಂತ್]] # [[ದಿಲೀಪ್ ರಾಜ್ (ನಟ)|ದೀಲಿಪ್ ರಾಜ್]] # [[ಸಂಗೀತಾ ಶೃಂಗೇರಿ]] # [[ನವೀನ್ ಕೃಷ್ಣ]] #[[ರಾಜೇಶ್‌ ನಟರಂಗ|ರಾಜೇಶ್ ನಟರಂಗ]] #[[ಸಪ್ತಮಿ ಗೌಡ]] ====ಯೂಟ್ಯೂಬ್ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ==== # [[ಡಾ ಬ್ರೋ]] ==== ಜಾಲತಾಣಗಳು==== # [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]] ====ವಾಹಿನಿಗಳು==== #[[ಸನ್ ಟಿವಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಮಾಲೀಕತ್ವದ ವಾಹಿನಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ]] ===ಖಾಸಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು=== #[[ಶ್ರೀ ಜೈಮಾತಾ ಕಂಬೈನ್ಸ್]] # [[ಸನ್ ಟಿವಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್]] === ಸಂಪದಾನೆಗಳು === ಈ ಕೊಂಡಿಯನ್ನು ಒತ್ತಿದರೆ, ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಲ್ಲಿನ [[ವಿಶೇಷ:Contributions/Spoorthi_Rao| ಸ್ಫೂರ್ತಿ ರಾವ್ ಸಂಪಾದನೆಗಳು]] ಸಿಗುತ್ತದೆ. {{User Tuluva}} {{User kn}} [[ವರ್ಗ:ತುಳು ಜನಗಳು]] qbz2ov6l2gynyonwr5f94gsm2831lwy 0 91046 1248716 1228638 2024-10-26T07:51:06Z 2401:4900:62A0:484D:50C4:2310:776B:C2DD /* ಸಂಧಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಧ */ 1248716 wikitext text/x-wiki == ''' ಸಂಧಿ ಎಂದರೇನು ?''' == ಎರಡು ಅಕ್ಷರಗಳ ನಡುವೆ (ಸ್ವರ ಇಲ್ಲವೆ ವ್ಯಂಜನ) ಕಾಲ ವಿಳಂಬವಿಲ್ಲದಂತೆ ಮತ್ತು ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ವ್ಯತ್ಯಯ ಬಾರದಂತೆ ಸೇರಿಸಿ ಉಚ್ಛರಿಸುವುದು ಸಂಧಿ ಎನಿಸುವುದು. ಉದಾ : [ಹೊಸಗನ್ನಡ] =ಹೊಸ+ಕನ್ನಡ, ಹೊಸ-ಪೂರ್ವಪದ, ಕನ್ನಡ-ಉತ್ತರಪದ ಪೂರ್ವಪದ+ಉತ್ತರಪದ=ಸಂಧಿಪದ. ಇಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವಪದ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಪದಗಳು ಮೂಲಪದಗಳು. ಪೂರ್ವಪದದ ಕೊನೆಯ ಅಕ್ಷರ ‘ಅ’ಮತ್ತು ಉತ್ತರಪದದ ಮೊದಲನೆಯ ಅಕ್ಷರ ‘ಕ್’ಸಂಧಿಸಿದಾಗ ಸಂಧಿಕಾರ್ಯ ಆಗುವುದು. ಉದಾ : ಹೊಸ(ಅ)+(ಕ್)ಕನ್ನಡ = ಹ್+ಓ+ಸ್+ಅ+ಕ್+ಅ+ನ್+ನ್+ಅ+ಡ್+ಅ. ಸಂಧಿ = ಕೂಡುವುದು. ಎಂದರೆ, ಎರಡು ವರ್ಣಗಳು '''ಸದ್ಗುಣ'''ಕೂಡಿ [[ಸಂಧಿ]]ಯಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾ: ಮರ=ಮ್+ಅ+ರ್+ಅ. ಎರಡು ವರ್ಣಗಳು = ಮ್+ಅ ಮತ್ತು ರ್+ಅ.<ref>{{Cite web |url=https://www.kannadanudi.com/lekhana/vyaakarana/Sandhigalu |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2017-10-05 |archive-date=2019-12-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220171449/https://www.kannadanudi.com/lekhana/vyaakarana/Sandhigalu |url-status=dead }}</ref> :'''ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ''' ಸಂಧಿ ಎಂದರೆ, “ಎರಡು ಅಥವಾ ಹಲವಾರು ಅಕ್ಷರಗಳು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಸೇರುವುದಕ್ಕೆ ವರ್ಣಾಕ್ಷರ ಸಂಧಿ ಎಂದು ಹೆಸರು”- ಕೇಶಿರಾಜ.<ref>[[ಕೇಶಿರಾಜ]]ನ [[ಶಬ್ದಮಣಿದರ್ಪಣ|ಶಬ್ದಮಣಿದರ್ಪಣಂ]]</ref> *ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿದ್ದ ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸಿ ಉಚ್ಛರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಧಿ ಎಂದು ಹೆಸರು - ಕ್ಯೆಪಿಡಿಕಾರ. === ಸಂಧಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಧ === === ಸಂಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಧ. === #ಕನ್ನಡ ಸಂಧಿ. #[[ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಂಧಿ]]. == ಕನ್ನಡ ಸಂಧಿ == === '''ಕನ್ನಡ ಸಂಧಿ ಎಂದರೇನು ? ''' === *ಕನ್ನಡ ಕನ್ನಡ ಪದಗಳು ಕೂಡಿ ಆಗುವುದು ಕನ್ನಡ ಸಂಧಿ. ಉದಾ : ಎಳೆ+ಕರು=ಎಳೆಕರು. ಇಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಕನ್ನಡ+ಕನ್ನಡ ಪದಗಳು ಸೇರಿ ಸಂಧಿಯಾಗಿದೆ. *ಒಂದು ಕನ್ನಡ ಪದ, ಇನ್ನೊಂದು ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದ ಕೂಡಿ ಸಂಧಿಯಾದರೂ ಕನ್ನಡ ಸಂಧಿಯಾಗಬಹುದು.<ref>https://kannadadeevige.blogspot.in/2013/11/blog-post_3554.html</ref> === '''ಕನ್ನಡ ಸಂಧಿಗಳು ಯಾವುವು?''' === *ಲೋಪಾಗಮಾದೇಶ ಎಂದು ಕನ್ನಡದ ಮೂರು ಸಂಧಿಗಳು. : ಲೋಪ-ಆಗಮ-ಆದೇಶ *ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಲೋಪ ಮತ್ತು ಆಗಮ ಸಂಧಿಗಳು ಕನ್ನಡದ ಸ್ವರಸಂದಿಗಳು, ಆದೇಶ ಸಂಧಿಯನ್ನು ಕನ್ನಡದ ವ್ಯಂಜನ ಸಂಧಿಯೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ====== [[ಲೋಪಸಂಧಿ]] ====== ====== [[ಆಗಮ ಸಂಧಿ]] ====== ====== [[ಆದೇಶ ಸಂಧಿ]] ====== == ಸ್ವರ ಸಂಧಿ == ಸ್ವರಸಂಧಿ ಎಂದರೇನು? ಸ್ವರಸಂಧಿ ಎಂದರೆ ಸ್ವರದ ಮುಂದೆ ಸ್ವರವು ಬಂದು ಸಂಧಿಯಾದರೆ ಸ್ವರಸಂಧಿ. ಎಂದರೆ ಪೂರ್ವಪದದ ಕೊನೆಯ ಅಕ್ಷರ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಪದದ ಮೊದಲನೆಯ ಅಕ್ಷರ ಸಂಧಿಸಿದಾಗ ಸಂಧಿ ಆಗುವುದು. ಇದನ್ನು ಸಂಧಿಕಾರ್ಯವೆನ್ನುವರು. ಉದಾ: ಮಾತು+ಇಲ್ಲ=ಮಾತುವಿಲ್ಲ- ಮಾತಿಲ್ಲ (ಸಂಧಿ ವಿಕಲ್ಪ) ಉ+e (ಸಂಧಿಪದ ಸಂದರ್ಭ) ಮರ+ಅನ್ನು = ಮರವನ್ನು. ಅ+ಅ(ಸಂಧಿಪದ ಸಂದರ್ಭ) : == ಕನ್ನಡ ಸಂಧಿಕಾರ್ಯ == ಲೋಪ-ಆಗಮ-ಆದೇಶ, ಈ ಮೂರೂ ಸಂಧಿಗಳು ಪೂರ್ವಪದದ ಕೊನೆಯ ಅಕ್ಷರ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಪದದ ಮೊದಲ ಅಕ್ಷರಗಳ ಸಂಧಿಸುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. #ಸಂಧಿ ಮಾಡುವಾಗ - ಪೂರ್ವಪದದಲ್ಲಿಯ ಒಂದು ಅಕ್ಷರವು ಸಂಧಿಪದದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ - ಲೋಪಸಂಧಿ. ಉದಾ: ಮಾತಿಲ್ಲ= ಮಾತು+ಇಲ್ಲ=ಇಲ್ಲಿ ‘ಉ’ ಸ್ವರ ಲೋಪ. #ಸಂಧಿ ಮಾಡುವಾಗ - ಪೂರ್ವಪದ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಪದಗಳಲ್ಲಿಯ ಎಲ್ಲ ಅಕ್ಷರಗಳು ಸಂಧಿಪದದಲ್ಲಿ ಇದ್ದು ಹೊಸದಾಗಿ ಒಂದು ಅಕ್ಷರ ಸಂಧಿಪದದಲ್ಲಿ ಬಂದಿದ್ದರೆ-ಆಗಮಸಂಧಿ. ಉದಾ: ಮನೆ+ಅನ್ನು = ಮನೆಯನ್ನು = ‘ಯ್’ ವ್ಯಂಜನ ಆಗಮ. #ಸಂಧಿ ಮಾಡುವಾಗ - ಉತ್ತರ ಪದದ ಆದಿಯಲ್ಲಿಯ ಒಂದು ವ್ಯಂಜನವು ಸಂಧಿಪದದಲ್ಲಿ ಲೋಪವಾಗಿ ಆ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ಮತ್ತೊಂದು ವ್ಯಂಜನವು ಆಗಮವಾಗಿ ಬಂದರೆ - ಆದೇಶ ಸಂಧಿ. ಉದಾ: ಮಳೆ+ಕಾಲ=ಮಳೆಗಾಲ=‘ಕ್’ವ್ಯಂಜನ ಲೋಪ. ‘ಗ್’ ವ್ಯಂಜನ ಆದೇಶ. #ಎಲ್ಲಾ ಅಕ್ಷರಗಳು ಇದ್ದಷ್ಟೇ ಸಂಧಿಪದದಲ್ಲಿ ಇರುವುದು ‘ಪ್ರಕೃತಿಭಾವ’ / ವಿಸಂಧಿ. == ಸಂಧಿಯಾಗುವ ಸ್ಥಳಗಳು == ಸಂಧಿಯಾಗುವ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಧ #ಪದಮಧ್ಯ ಸಂಧಿ : [[ಪ್ರಕೃತಿ]]+[[ಪ್ರತ್ಯಯ]]ಗಳ ಸೇರುವಿಕೆಯಿಂದ ಪದವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ಸೇರುವಿಕೆಯೇ ಪದಮಧ್ಯ ಸಂಧಿ. ಉದಾ: ಮನೆಯಿಂದ=ಮನೆ+ಇಂದ, ನೋಡು+ಅ+ಅನ್ನು=ನೋಟವನ್ನು. ಮಾತು+ಒಳ್=ಮಾತೊಳ್. #ಪದಾಂತ್ಯ ಸಂಧಿ : ಒಂದು ಪದದ ಮುಂದೆ ಇನ್ನೊಂದು ಪದವೋ, ಪ್ರತ್ಯಯವೋ ಸೇರಿದರೆ ಆ ಸಂಧಿಯನ್ನು ಪದಾಂತ್ಯ ಸಂಧಿಯೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಪದಗಳ ಡುವೆ ಆಗುವ ಸಂಧಿ. ಉದಾ: ಮರ+ಎಂಬಲ್ಲಿ=ಮರವೆಂಬಲ್ಲಿ, ಶಿಖರ+ಅನ್ನು+ಏರಿ=ಶಿಖರವನ್ನೇರಿ. [ಪದಮಧ್ಯೆ ಸಂಧಿ ನಿತ್ಯವೂ ಬರುವುದು. ಪದಾಂತ್ಯ [[ಸಂಧಿ ವಿಕಲ್ಪ]]ವಾಗಿ ಬರುವುದು. ವಿಕಲ್ಪ=ಸಂಧಿಮಾಡಬಹುದು/ಬಿಡಬಹುದು] == ಉಲ್ಲೇಖ == <references />4. '''[https://kannadawords.com/kannada-sandhigalu/ ಕನ್ನಡ ಸಂಧಿಗಳು]''' [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಕರಣ]] [[ವರ್ಗ:ಭಾಷೆ]] [[ವರ್ಗ:ಕನ್ನಡ]] 2q5iemk2hep511p8ulz8wcphcwv5qza 2 102079 1248676 1248569 2024-10-25T14:17:59Z Pallaviv123 75945 1248676 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ಮೀರ್ ರಂಜನ್ ನೇಗಿ | image = File:Mir Ranjan Negi.jpg | birth_place = [[:en:Almora|ಅಲ್ಮೋರಾ]] }} {{MedalTop}} {{MedalSport|ಪುರುಷರ [[:en:Field hockey|ಫೀಲ್ಡ್ ಹಾಕಿ]]}} {{MedalCompetition | [[:en:Asian Games|ಏಷ್ಯನ್ ಗೇಮ್ಸ್]] }} {{MedalSilver | [[:en:1982 Asian Games|೧೯೮೨ ದೆಹಲಿ]] | [[:en:Field hockey at the 1982 Asian Games|ತಂಡ]] }} {{MedalBottom}} '''ಮೀರ್ ರಂಜನ್ ನೇಗಿ''' ಇವರು [[:en: field hockey |ಫೀಲ್ಡ್ ಹಾಕಿ]] ಆಟಗಾರ ಮತ್ತು [[:en:India men's national field hockey team|ಭಾರತದ ಪುರುಷರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಫೀಲ್ಡ್ ಹಾಕಿ ತಂಡದ]] ಮಾಜಿ ಗೋಲ್ ಕೀಪರ್. ಅವರು ೨೦೦೭ ರ ಚಲನಚಿತ್ರ [[:en:Chak De India|''ಚಕ್ ದೇ ಇಂಡಿಯಾದ'']] ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಉತ್ತರಾಖಂಡದ [[ಅಲ್ಮೋರ]] ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ==೧೯೮೨ ಏಷ್ಯನ್ ಗೇಮ್ಸ್== [[:en: 1982 Asian Games|೧೯೮೨ ರ ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ]], ನೇಗಿಯವರು [[ಪಾಕಿಸ್ತಾನ]] ವಿರುದ್ಧದ ಅಂತಿಮ ಫೀಲ್ಡ್ ಹಾಕಿ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ [[:en:India men's national field hockey team|ಭಾರತದ ಪುರುಷರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಫೀಲ್ಡ್ ಹಾಕಿ ತಂಡದ]] ಗೋಲ್ ಕೀಪರ್ ಆಗಿದ್ದರು.<ref>{{cite news | url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-fridayreview/back-to-the-goal-post/article2273304.ece | title=Back to the goal post | date=10 August 2007 | first=Vijay | last=Lokapally | newspaper=The Hindu | accessdate=11 August 2018 }}</ref> ಭಾರತವು ೧-೭ ಗೋಲುಗಳಿಂದ ಸೋತಿತು. ಇದು ಕ್ರೀಡಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಅವಮಾನವನ್ನು ತಂದಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರವು ಶೋಕದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿತು ಮತ್ತು ನೇಗಿಯವರು ಸುಮ್ಮನಾದರು. ನೇಗಿಯವರು ಆ ಗೋಲುಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಆರೋಪಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref>[https://web.archive.org/web/20080914020906/http://sify.com/sports/columns/fullstory.php?id=14511720&vsv=SHGTslot4 Chak De's Real Life Hero]</ref> ಈ ಘಟನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಪತ್ರಕರ್ತರಾದ ಆನಂದ್ ಫಿಲಾರ್‌ರವರು, "೧೯೮೨ ರ ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಅಂತಿಮ ಆಟದಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಭಾರತಕ್ಕೆ ೭-೧ ಗೋಲುಗಳಿಂದ ಸೋತಿದ್ದನ್ನು ನಾನು ವರದಿ ಮಾಡಿದ್ದೆ, ಇದು ಗೋಲ್ ಕೀಪರ್ ನೇಗಿ ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ತಲೆಕೆಳಗಾಗಿಸಿತು" ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಅನೇಕ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಅಕ್ಷರಶಃ [[ವಿಮರ್ಶೆ|ವಿಮರ್ಶಕರು]], [[ಮಾಧ್ಯಮ|ಮಾಧ್ಯಮಗಳು]] ಮತ್ತು ಅಜ್ಞಾನಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರು ನಿಂದಿಸಿದರು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ನೇಗಿಯವರಿಗೆ ಲಂಚ ನೀಡಿದೆ ಮತ್ತು ಅವರು 'ದೇಶದ್ರೋಹಿ' ಎಂದು ಕೆಲವು ಟ್ಯಾಬ್ಲಾಯ್ಡ್‌ಗಳು ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದವು. ಈ ಘಟನೆಯ ನಂತರ ಫಿಲಾರ್‌ರವರು ನೀಡಿದ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ನೇಗಿಯವರು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದರು, "ನಾನು ಹೋದಲ್ಲೆಲ್ಲಾ, ನನ್ನನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರು ನಿಂದಿಸಿದರು. ನನ್ನ ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಆಡುವುದಕ್ಕಿಂತ ನನಗೆ ಬೇರೆ ಯಾವುದೂ ಮುಖ್ಯವಲ್ಲ. ನಾನು ಹೆಮ್ಮೆಯ [[ಭಾರತೀಯ]] ಮತ್ತು ಯಾವಾಗಲೂ ಹಾಗೆಯೇ ಇರುತ್ತೇನೆ. ಅಂತಿಮ ಆಟದ ಮುನ್ನ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಗತಿಗಳು ನಡೆದವು. ನಮ್ಮ ಸೋಲಿಗೆ ಕಾರಣವಾದ ರಾಜಕೀಯದ ಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಮಾತನಾಡುವುದಿಲ್ಲ".<ref>[http://www.hindustantimes.com/storypage/storypage.aspx?id=3690cccb-6c3b-46e6-9e1a-54a52ef5824c&&Headline=The+story+of+truth%2C+lies+%26amp%3B+a+man+called+Mir More than reel life; the story of truth, lies & a man called Mir] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081029000316/http://www.hindustantimes.com/storypage/storypage.aspx?id=3690cccb-6c3b-46e6-9e1a-54a52ef5824c&&Headline=The%2Bstory%2Bof%2Btruth%2C%2Blies%2B&amp%3B%2Ba%2Bman%2Bcalled%2BMir |date=29 October 2008 }}</ref> ಮಾಜಿ ನಾಯಕರಾದ ಜಾಫರ್ ಇಕ್ಬಾಲ್‌ರವರು ನಂತರ, "ಇಡೀ ತಂಡವನ್ನು ದೂಷಿಸಲಾಯಿತು. ನಾವು ಫಾರ್ವರ್ಡ್ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡೆವು. ಡಿಫೆನ್ಸ್ ದೊಡ್ಡ ಅಂತರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿಗಳು ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಅಂತರಗಳನ್ನು ಸರಿದೂಗಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರೂ, ನೇಗಿಯವರು ಸುಮ್ಮನಾದರು ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿಗಳು ಮನಬಂದಂತೆ ಗೋಲು ಗಳಿಸಿದರು. ಅವನನ್ನು ಮಾತ್ರ ದೂಷಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಆಟಗಾರನನ್ನು ದೂಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ವಾತಾವರಣವು ಕೆಟ್ಟದಾಗಿತ್ತು. ಪಂದ್ಯದ ಮುನ್ನಾದಿನದಂದು ನೇಗಿಯವರು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಹೈಕಮಿಷನ್‌ನಿಂದ ಹೊರಬರುವುದನ್ನು ನೋಡಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಯಾರೋ ಹೇಳಿದ್ದು ನನಗೆ ನೆನಪಿದೆ ನಂತರ, ಅವರನ್ನು [[:en: Indian Hockey Federation|ಭಾರತೀಯ ಹಾಕಿ ಫೆಡರೇಶನ್]] ಕೈಬಿಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಆಟವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿತು" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ==ನಂತರದ ವೃತ್ತಿಜೀವನ== ಅವರು ೧೯೯೮ ರ ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಕ್ಕೆ ಗೋಲ್ ಕೀಪಿಂಗ್ ತರಬೇತುದಾರರಾಗಿ ಮರಳಿದರು, ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಪುರುಷರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಫೀಲ್ಡ್ ಹಾಕಿ ತಂಡವು ಚಿನ್ನ ಗೆದ್ದಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಸ್ಥಾನವು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವೆಂದು ಸಾಬೀತಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅವರು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಆಟವನ್ನು ತೊರೆದರು. ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ನೇಗಿ ಅವರನ್ನು ಭಾರತದ ಮಹಿಳಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಫೀಲ್ಡ್ ಹಾಕಿ ತಂಡದ ಗೋಲ್ ಕೀಪಿಂಗ್ ತರಬೇತುದಾರರಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ತಂಡವು ೨೦೦೨ ರ ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನ ಗೆದ್ದಿತು. [೧] ೨೦೦೪ ರ ಹಾಕಿ ಏಷ್ಯಾ ಕಪ್ನಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನ ಗೆದ್ದಾಗ ಅವರು ಮಹಿಳಾ ತಂಡಕ್ಕೆ ಸಹಾಯಕ ತರಬೇತುದಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಅವರು ಇಂದೋರ್ನ ಆಕ್ರೋಪೊಲಿಸ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಅಂಡ್ ರಿಸರ್ಚ್ನಲ್ಲಿ ಕ್ರೀಡಾ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ==ಚಕ್ ದೇ ಇಂಡಿಯಾ== ನೇಗಿ ನಂತರ ೨೦೦೭ ರ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಚಕ್ ದೇ ಇಂಡಿಯಾದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದರ ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನು ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ ಜೈದೀಪ್ ಸಾಹ್ನಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. 2002 ರ ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮಹಿಳಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಫೀಲ್ಡ್ ಹಾಕಿ ತಂಡವು ಚಿನ್ನ ಗೆದ್ದ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಹ್ನಿ ಲೇಖನವನ್ನು ಓದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಈ ಆವರಣವು ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು. ನೇಗಿಯನ್ನು ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಕಬೀರ್ ಖಾನ್ ಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗಿದೆ. [1][6][7][8][9] ಈ ಸಂಬಂಧದ ಬಗ್ಗೆ ನೇಗಿ ನಂತರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿ, "ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಮೀರ್ ರಂಜನ್ ನೇಗಿ ಅವರ ಜೀವನದ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವಲ್ಲ. ಇದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಹತಾಶ ಹುಡುಗಿಯರ ಗುಂಪಿನಿಂದ ಗೆಲ್ಲುವ ತಂಡವಾಗುವ ಕಥೆಯಾಗಿದೆ [...] ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಾಕಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಶಿಪ್ ಎಂದು ಏನೂ ಇಲ್ಲ. ಯಶ್ ರಾಜ್ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ನನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ ಮಾಡಲು ೪೫ ಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳನ್ನು ಖರ್ಚು ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬುವುದು ಮೂರ್ಖತನ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇದು ನನ್ನ ಜೀವನದ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ತರ್ಕಬದ್ಧವಲ್ಲ. [10] ದಿ ಹಿಂದೂಗೆ ನೀಡಿದ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಸಾಹ್ನಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: :ಬಾಲಕಿಯರ ತಂಡಕ್ಕೆ ಏಕೆ ಇಷ್ಟು ಕಡಿಮೆ ಕವರೇಜ್ ನೀಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಾನು ಭಾವಿಸಿದೆ. ನಾನು ಈ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಆದಿತ್ಯ (ಚೋಪ್ರಾ) ಅವರೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ. ಅವರು ಅದನ್ನು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಅದರ ಮೇಲೆ ಗಮನ ಹರಿಸಿ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಹಾಕಿ ಆಟಗಾರರೊಂದಿಗೆ ಸಮಯ ಕಳೆಯುವ ಮೂಲಕ ನಾನು ನನ್ನ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ [...] ನೇಗಿಯ ಕಥೆ ಕಬೀರ್ ಖಾನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವುದು ಕೇವಲ ಆಕಸ್ಮಿಕ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಕೊಲಂಬಿಯಾದಂತೆ, ಕ್ಲಬ್ಗಾಗಿ ಉತ್ತಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡದ ಕಾರಣ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಆಟಗಾರರನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ಅನೇಕ ಪ್ರಕರಣಗಳಿವೆ. ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಬರೆಯುವಾಗ ನೇಗಿ ಅವರ ಕಥೆಯ ಬಗ್ಗೆ ನನಗೆ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಸಿದ್ಧವಾದ ನಂತರ ಅವರು ನಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನ ಗೆದ್ದ ತಂಡದ ತರಬೇತುದಾರರಾಗಿದ್ದ ಎಂ.ಕೆ.ಕೌಶಿಕ್ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದರು. ಮೊದಲ ದಿನ, ನೇಗಿ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಓದಿದಾಗ, ಅವರು ಅಳುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಆಗ ನಮಗೆ ಅವರ ಕಥೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಿತು. [11] ನೇಗಿಯನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುವ ಮೊದಲು ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸಾಹ್ನಿ NDTV.com ನೀಡಿದ ಮತ್ತೊಂದು ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: :"ನಮ್ಮ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಅನ್ನು ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷದ ಹಿಂದೆ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಮಹಿಳಾ ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇರುವ ವಿಷಯವು ನೇಗಿ ಬಗ್ಗೆ ಆಗಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿರುವುದು ತುಂಬಾ ದುರದೃಷ್ಟಕರ. ಮತ್ತು ನೀವು ಹೋಗಿ ನೇಗಿಯನ್ನು ಕೇಳಿದರೆ, ಅವರು ಬಂದು ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷದ ಹಿಂದೆ ಬರೆದ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್ ಅನ್ನು ಓದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅವರು ನಿಮಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು, ಮತ್ತು ಅವರು ಅಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಮರುದಿನ, ಅವರು ಬಂದು ನೋಡಿ, ನನಗೂ ಸಂಭವಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು." [12] ಸಾಹ್ನಿ ಅವರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ ನಂತರ ಕೌಶಿಕ್ ಮತ್ತು ನೇಗಿ ಇಬ್ಬರೂ ಚಿತ್ರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರು. ಸಾಹ್ನಿ ಮೊದಲು ಕೌಶಿಕ್ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು ಮತ್ತು ನಂತರ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರು, "ಎಂ ಕೆ ಕೌಶಿಕ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಹುಡುಗಿಯರು ಹಾಕಿ ಬಗ್ಗೆ ನಮಗೆ ತಿಳಿದಿದ್ದ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ನಮಗೆ ಕಲಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ನೇಗಿಯನ್ನು ನಮಗೆ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದರು, ಏಕೆಂದರೆ ನಾವು ವಿಭಿನ್ನ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಿಂದ ಮುಗಿಸಿದಾಗ, ಮಾನಸಿಕ ಅಂಶಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ತಂಡಗಳಿಂದ ಹುಡುಗಿಯರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲು ತರಬೇತುದಾರ ಹೇಗೆ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಾನೆ. [೧೨] ಸಾಹ್ನಿ ನೇಗಿಯನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ ಹಾಕಿ ತಂಡವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ನಟರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡರು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗುವ ಬಗ್ಗೆ ಉತ್ಸಾಹವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನು ಓದಿದ ನಂತರ ನೇಗಿ ತಮ್ಮ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದರು. ಅವರು ಪಾತ್ರವರ್ಗಕ್ಕೆ ತರಬೇತುದಾರ ಮತ್ತು ತರಬೇತುದಾರರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು, "ನಾನು ಹುಡುಗಿಯರಿಗೆ ಆರು ತಿಂಗಳು ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದ್ದೇನೆ. 4 ಗಂಟೆಗೆ ಎದ್ದು, ಕಂಡಿವಿಲಿಯಿಂದ ಚರ್ಚ್ ಗೇಟ್ ಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾವು ರಾತ್ರಿ ೧೧ ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಅದು ದಣಿದಿತ್ತು. ಆದರೆ ನಾವು ಒಂದು ಮಿಷನ್ ನಲ್ಲಿದ್ದೆವು [...] ಅವರಿಗೆ ಓಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ; ಹಾಕಿ ಸ್ಟಿಕ್ ಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅವರಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ತಮ್ಮ ಉಗುರುಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ಹುಬ್ಬುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ನಾನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿದೆ (ಆಟಗಾರರಂತೆ). ಹುಡುಗಿಯರು ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ನಾನು ಅವರಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇನೆ." [೧] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಚಿತ್ರಾಶಿ, ಸ್ಯಾಂಡಿಯಾ ಮತ್ತು ರೇನಿಯಾ ಅವರಂತಹ ಕೆಲವು ನಟರು ನಿಜವಾದ ಹಾಕಿ ಆಟಗಾರರಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಅವರನ್ನು ನಟಿಸಲಾಯಿತು. [೧೩] ನೇಗಿ ಈ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಶಾರುಖ್ ಖಾನ್ ಅವರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಬೇಕಾಯಿತು, "ಎಸ್ ಆರ್ ಕೆ ತಪ್ಪಿಹೋದ ಪೆನಾಲ್ಟಿ ಸ್ಟ್ರೋಕ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಲಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹಾಕಿ ನಡೆಯನ್ನು ನಾನು ಯೋಜಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಆ ಶಾಟ್ ಮಾತ್ರ ನಮಗೆ ಸುಮಾರು 20 ಗಂಟೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ತುಂಬಾ ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಾನು ಉತ್ಸುಕನಾಗಿದ್ದೆ. ನಾನು ನನ್ನ ಬಹಳಷ್ಟು ಮಾಜಿ ಸಹ ಆಟಗಾರರ ಸಹಾಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡೆ. ಆದರೆ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಎಸ್ ಆರ್ ಕೆ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದು ತುಂಬಾ ಸುಲಭ. ಅವರು ನಂಬಲಾಗದಷ್ಟು ವಿನಮ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ನಾವು ಬಯಸಿದಷ್ಟು ರೀ-ಟೇಕ್ ಮಾಡಲು ಸಿದ್ಧರಿದ್ದರು. [3] ==ಝಲಕ್ ದಿಖ್ಲಾ ಜಾ== ಮೀರ್ ರಂಜನ್ ನೇಗಿ ಅವರು ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜಕ ಮಾರಿಶ್ಚಾ ಫರ್ನಾಂಡಿಸ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಎರಡನೇ ಸೀಸನ್ ಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು (ಇದು ಡ್ಯಾನ್ಸಿಂಗ್ ವಿತ್ ದಿ ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಬಿಬಿಸಿಯ ಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ಲಿ ಕಮ್ ಡ್ಯಾನ್ಸ್ ನ ಭಾರತೀಯ ಆವೃತ್ತಿಯಾಗಿದೆ). ಅವರು ಟಿವಿ ನಟರಾದ ಸಂಧ್ಯಾ ಮೃದುಲ್, ಪ್ರಾಚಿ ದೇಸಾಯಿ ಮತ್ತು ಜೈ ಭಾನುಶಾಲಿ ವಿರುದ್ಧ ಸೆಮಿಫೈನಲ್ ತಲುಪಿದರು. ತೀರ್ಪುಗಾರರಿಂದ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಶ್ರೀ ನೇಗಿ ಅವರು ಅತ್ಯಂತ ಹಿರಿಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯಾಗಿದ್ದರೂ ಅವರ ಸಮರ್ಪಣೆಯಿಂದ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಆಶ್ಚರ್ಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಅವರು ಗರ್ರಾತನ ಶ್ರೀ ನರೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ನೇಗಿ ಅವರ ಆಲ್ಬಂ (ಮಾಯಾ ಕು ಮುಂಡಾರು) ನಲ್ಲಿಯೂ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಹಾಡು "ಹರ್ಷು ಮಾಮಾ". ಅವರು "ಚಕಚಕ್ ಮುಂಬೈ" ಚಿತ್ರದಲ್ಲೂ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ==ಚಲನಚಿತ್ರ== ಅವರು ಗರ್ವಾಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸುಬೇರಾವ್ ಜಾಮ್ ನಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಸಣ್ಣ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== bc9vvgrmsose73jd7jl8bgv3tx2fdg0 0 109505 1248683 1248549 2024-10-25T17:11:41Z Akshitha achar 75927 1248683 wikitext text/x-wiki '''ರೇಡಿಯೋ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ'''ವು ರೇಡಿಯೋ ತರಂಗಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಅಗತ್ಯವಾದ ಸಾಧನಗಳ ಒಂದು ಗುಂಪಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಇದು ರಿಸೀವರ್ ಅಥವಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್ ಅಥವಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಸಿವರ್, ಆಂಟೆನಾ, ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಕೆಲವು ಸಣ್ಣ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಕರಣಗಳು. ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಅವರು ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಸಂವಹನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೆಚ್ಚು ವಿಶಾಲವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ರೇಡಿಯೊ ಸ್ಟೇಷನ್‌ನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವು ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಲಾದ ಉಪಕರಣಗಳು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅಂತಹ ನಿಲ್ದಾಣವು ಮೇಲೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾದ ಹಲವಾರು "ರೇಡಿಯೋ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು" ಒಳಗೊಂಡಿರಬಹುದು (ಅಂದರೆ ಒಂದು ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸೆಟ್ ರಿಸೀವರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಟ್ಟಡದ ಮುಂದಿನ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಆಂಟೆನಾಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ). ರೇಡಿಯೋ ಸ್ಟೇಷನ್‌ನ ಈ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್ ಸೈಟ್, ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್ ಸ್ಟೇಷನ್, ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಷನ್ ಸೌಲಭ್ಯ ಅಥವಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟಿಂಗ್ ಸ್ಟೇಷನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ವಾಯ್ಸ್ ಆಫ್ ಅಮೇರಿಕಾದ ಬೆಥನಿ ರಿಲೇ ಸ್ಟೇಷನ್ ಇದು ಏಳು ಪ್ರಸಾರ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಮತ್ತು ಏಳು ಸ್ವತಂತ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು (ವಿವಿಧ ಪ್ರಸಾರಕರು ಸಹ ತಯಾರಿಸುತ್ತಾರೆ) ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಬಹುದು, ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು ಸಂವಹನ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ರಿಸೀವರ್‌ಗಳು. ==ಐಟಿಯು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ== ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ ಯೂನಿಯನ್, ರೇಡಿಯೋ (ಸಂವಹನ) ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಹೀಗೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ - «ಒಂದು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಟ್ರಾನ್ಸ್ಮಿಟರ್ಗಳು ಅಥವಾ ರಿಸೀವರ್ಗಳು ಅಥವಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್ಮಿಟರ್ಗಳು ಮತ್ತು ರಿಸೀವರ್ಗಳ ಸಂಯೋಜನೆ, ಪರಿಕರ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ, ರೇಡಿಯೋ ಸಂವಹನ ಸೇವೆ ಅಥವಾ ರೇಡಿಯೋ ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಾಗಿಸಲು ಒಂದು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಸೇವೆ. ಪ್ರತಿ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಅದು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಥವಾ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಸೇವೆಯಿಂದ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ==ಸಲಕರಣೆ== *'''ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್''' - ಮೈಕ್ರೊಫೋನ್‌ನ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆವರ್ತನ ವಾಹಕ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ರೇಡಿಯೋ ತರಂಗಗಳಾಗಿ ರವಾನಿಸುತ್ತದೆ. *'''ರಿಸೀವರ್''' - ಪ್ರಸಾರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ರಿಸೀವರ್ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರೇಡಿಯೋ ಸೈನ್ ತರಂಗಗಳನ್ನು ಡಿಕೋಡ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. *'''ಆಂಟೆನಾ''' - ಪ್ರಸರಣಕ್ಕೆ ಆಂಟೆನಾ ಅಗತ್ಯವಿದೆ; ರೇಡಿಯೋ ತರಂಗಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಸಹ ಇದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ರೇಡಿಯೋ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಆಂಟೆನಾದ ಮುಖ್ಯ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. *'''ಏರಿಯಲ್ ಫೀಡರ್''' - ಆಂಟೆನಾದಲ್ಲಿ ಎಚ್ಎಫ್-ಎನರ್ಜಿ (ಪವರ್) ಫೀಡಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ *'''ಪ್ರಸರಣ ಮಾರ್ಗಗಳು''' - ರೇಡಿಯೊ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಇತರ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಪ್ರಸರಣ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. *'''ಕನೆಕ್ಟರ್ಸ್ ಇಂಟರ್ಫೇಸ್ ಪ್ಯಾನಲ್ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್''' - ರೇಡಿಯೋ ಸ್ಟೇಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್‌ಗೆ ಪ್ರಸಾರ ಡೇಟಾವನ್ನು ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲು ಇಂಟರ್‌ಫೇಸ್ ಪ್ಯಾನೆಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. *'''ಕೇಬಲ್''' - ವಿವಿಧ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಕೇಬಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. *'''ಸಲಕರಣೆ ರ್ಯಾಕ್''' - ಎಲ್ಲಾ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತ ಮತ್ತು ತಾರ್ಕಿಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಡಲು, ಸಲಕರಣೆ ರ್ಯಾಕ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. *'''ಪವರ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಉಪಕರಣಗಳು''' - ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಸ್ಥಿರ, ಸುರಕ್ಷಿತ ಮತ್ತು ತಾರ್ಕಿಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು. *'''ಯುಪಿಎಸ್''' – ತಡೆರಹಿತ ವಿದ್ಯುತ್ ಪೂರೈಕೆಗಾಗಿ. ಇವುಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ರೇಡಿಯೊ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಸಿದ/ಪ್ರಮುಖ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ವಸ್ತುಗಳು. ===ಆಂಟೆನಾಗಳು=== ಸಾಧನದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ಜನರು ರಚಿಸುವ ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಅನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲು ಮೈಕ್ರೊಫೋನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ನಂತರ ವಿದ್ಯುತ್ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ; ಈ ಶಕ್ತಿಯು ನಂತರ ಲೋಹದ ಆಂಟೆನಾದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ವಿದ್ಯುತ್ ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್‌ಗಳು ಆಂಟೆನಾವನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಚಲಿಸುವಾಗ, ಪ್ರಸ್ತುತವು ರೇಡಿಯೊ ತರಂಗಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅದೃಶ್ಯ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ವಿಕಿರಣವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲೆಗಳು ಬೆಳಕಿನ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತವೆ, ರೇಡಿಯೊ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು (ಧ್ವನಿಗಳನ್ನು ರೆಕಾರ್ಡ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ) ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ===ಟ್ರಾನ್ಸ್ಸಿವರ್=== ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್ ಮತ್ತು ರಿಸೀವರ್ ಎರಡರ ಸಂಯುಕ್ತವನ್ನು ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಸಿವರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸರ್ಕ್ಯೂಟ್ರಿ ಅಥವಾ ಒಂದೇ ವಸತಿಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ತಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಸಿವರ್‌ಗಳು ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್ ಮತ್ತು ಸರ್ಕ್ಯೂಟ್ರಿಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ರಿಸೀವರ್ ಅನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಬೇಕು. ==ರೇಡಿಯೋ ಆವರ್ತನ ಪಟ್ಟಿ== ಸಂಭವನೀಯ ಆವರ್ತನ ಹಂಚಿಕೆಗಳು, ಹಂಚಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಯೋಜನೆಗಳು *ಬ್ರಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಸೇವೆ (AM ಧ್ವನಿ ಪ್ರಸಾರ) - 535 ರಿಂದ 1606.5 kHz *ಬ್ರಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಸೇವೆ (HF ಧ್ವನಿ ಪ್ರಸಾರ) - 5.9 ರಿಂದ 26.1 MHz ವರೆಗಿನ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು *ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆ (ನಾಗರಿಕರ ಬ್ಯಾಂಡ್ ರೇಡಿಯೋ) - 26.96 ರಿಂದ 27.41 MHz *ಹವ್ಯಾಸಿ ರೇಡಿಯೋ ಸೇವೆ [ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ತುರ್ತು ರೇಡಿಯೋ ಸೇವೆಗಳು] (ಹ್ಯಾಮ್ *ರೇಡಿಯೋ) - 135.7 kHz ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು *ಪ್ರಸಾರ ಸೇವೆ (ದೂರದರ್ಶನ, ಚಾನಲ್‌ಗಳು 2 ರಿಂದ 6) - 54 ರಿಂದ 88 MHz *ಪ್ರಸಾರ ಸೇವೆ (FM ಧ್ವನಿ ಪ್ರಸಾರ) - 88 ರಿಂದ 108 MHz *ಪ್ರಸಾರ ಸೇವೆ (ದೂರದರ್ಶನ, ಚಾನಲ್‌ಗಳು 7 ರಿಂದ 13) - 174 ರಿಂದ 220 MHz *ಸ್ಥಿರ ಸೇವೆ, ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆ, (ಜೆನೆರಿಕ್ ಫ್ರೀಕ್ವೆನ್ಸಿ ಹಂಚಿಕೆ) ಗ್ಯಾರೇಜ್ ಡೋರ್ ಓಪನರ್ - ಸುಮಾರು 40 MHz *ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆ (ಜೆನೆರಿಕ್ ಫ್ರೀಕ್ವೆನ್ಸಿ ಹಂಚಿಕೆ) ಪ್ರಮಾಣಿತ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಲೆಸ್ ಫೋನ್‌ಗಳು (DECT) - 40 ರಿಂದ 50 MHz *MOBILE SERVICE ಬೇಬಿ ಮಾನಿಟರ್‌ಗಳು - 49 MHz *MOBILE SERVICE ರೇಡಿಯೋ ನಿಯಂತ್ರಿತ ವಿಮಾನಗಳು - ಸುಮಾರು 72 MHz *ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆಯ ಸೆಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳು - 824 ರಿಂದ 849 MHz *ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸೇವೆ (ಡೀಪ್ ಸ್ಪೇಸ್) - 2290 MHz ನಿಂದ 2300 MHz ==ಸಹ ನೋಡಿ== *[[:en:Space radio station|ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ರೇಡಿಯೋ ಕೇಂದ್ರ]] pyltziqsf2al8q4un6j4tx7ee0z3qmh 1248684 1248683 2024-10-25T17:27:28Z Akshitha achar 75927 1248684 wikitext text/x-wiki '''ರೇಡಿಯೋ ಸಂವಹನ ಕೇಂದ್ರ'''ವು [[ರೇಡಿಯೋ]] ತರಂಗಗಳ ಮೂಲಕ [[ಸಂವಹನ]] ನಡೆಸಲು ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುವ ಸಾಧನಗಳ ಒಂದು ಗುಂಪಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಇದು ರಿಸೀವರ್ ಅಥವಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್ ಅಥವಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಸಿವರ್, ಆಂಟೆನಾ ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಕೆಲವು ಸಣ್ಣ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಉಪಕರಣಗಳಾಗಿವೆ. ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಡೇಟಾ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿತರಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಸಂವಹನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಇದು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>{{Cite web|title = What is ICT (information and communications technology - or technologies)? - Definition from WhatIs.com|url = http://searchcio.techtarget.com/definition/ICT-information-and-communications-technology-or-technologies|website = SearchCIO|accessdate = 2015-11-04}}</ref> [[ರೇಡಿಯೊ]] ಸ್ಟೇಷನ್‌ನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವು ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಲಾದ ಉಪಕರಣಗಳು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅಂತಹ ನಿಲ್ದಾಣವು ಮೇಲೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾದ ಹಲವಾರು "ರೇಡಿಯೋ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು" ಒಳಗೊಂಡಿರಬಹುದು (ಅಂದರೆ ಒಂದು ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸೆಟ್ ರಿಸೀವರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು [[ಕಟ್ಟಡ]]ದ ಮುಂದಿನ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಆಂಟೆನಾಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ). ರೇಡಿಯೋ ಸ್ಟೇಷನ್‌ನ ಈ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್ ಸೈಟ್, ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್ ಸ್ಟೇಷನ್, ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಷನ್ ಸೌಲಭ್ಯ ಅಥವಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟಿಂಗ್ ಸ್ಟೇಷನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ವಾಯ್ಸ್ ಆಫ್ ಅಮೇರಿಕಾದ ಬೆಥನಿ ರಿಲೇ ಸ್ಟೇಷನ್ ಇದು ಏಳು ಪ್ರಸಾರ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಮತ್ತು ಏಳು ಸ್ವತಂತ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು (ವಿವಿಧ ಪ್ರಸಾರಕರು ಸಹ ತಯಾರಿಸುತ್ತಾರೆ) ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಬಹುದು, ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು [[ಸಂವಹನ]] ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ರಿಸೀವರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ==ಐಟಿಯು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ== ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ ಯೂನಿಯನ್, [[ರೇಡಿಯೋ]] (ಸಂವಹನ) ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಹೀಗೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ - «''ಒಂದು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಟ್ರಾನ್ಸ್ಮಿಟರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ರಿಸೀವರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಟ್ರಾನ್ಸ್ಮಿಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ರಿಸೀವರ್‌ಗಳ ಸಂಯೋಜನೆ, ಪರಿಕರ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ, ರೇಡಿಯೋ ಸಂವಹನ ಸೇವೆ ಅಥವಾ ರೇಡಿಯೋ ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಾಗಿಸಲು ಒಂದು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅವಶ್ಯಕ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಅದು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಥವಾ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಸೇವೆಯಿಂದ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ''».<ref>{{Cite web|title = Radio Regulations, Articles, Edition of 2012|url = http://www.itu.int/dms_pub/itu-s/oth/02/02/S02020000244501PDFE.PDF|website = ITU|access-date = 2015-12-27|archive-date = 2017-07-28|archive-url = https://web.archive.org/web/20170728192524/https://www.itu.int/dms_pub/itu-s/oth/02/02/S02020000244501PDFE.PDF|url-status = dead}}</ref> ==ಸಲಕರಣೆ== *'''ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್''' - ಮೈಕ್ರೊಫೋನ್‌ನ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆವರ್ತನ ವಾಹಕ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ರೇಡಿಯೋ [[ತರಂಗ]]ಗಳಾಗಿ ರವಾನಿಸುತ್ತದೆ. *'''ರಿಸೀವರ್''' - ಪ್ರಸಾರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ರಿಸೀವರ್ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರೇಡಿಯೋ ಸೈನ್ [[ತರಂಗ]]ಗಳನ್ನು ಡಿಕೋಡ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ. *'''ಆಂಟೆನಾ''' - ಪ್ರಸರಣಕ್ಕೆ ಆಂಟೆನಾ ಅಗತ್ಯವಿದೆ; ರೇಡಿಯೋ ತರಂಗಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಸಹ ಇದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ರೇಡಿಯೋ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಆಂಟೆನಾದ ಮುಖ್ಯ ಬಳಕೆಯಾಗಿದೆ. *'''ಏರಿಯಲ್ ಫೀಡರ್''' - ಆಂಟೆನಾದಲ್ಲಿ ಎಚ್ಎಫ್-ಎನರ್ಜಿ (ಪವರ್) ಫೀಡಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ *'''ಪ್ರಸರಣ ಮಾರ್ಗಗಳು''' - ರೇಡಿಯೊ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಇತರ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಪ್ರಸರಣ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. *'''ಕನೆಕ್ಟರ್ಸ್ ಇಂಟರ್ಫೇಸ್ ಪ್ಯಾನಲ್ ರಿಮೋಟ್ ಕಂಟ್ರೋಲ್''' - ರೇಡಿಯೋ ಸ್ಟೇಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್‌ಗೆ ಪ್ರಸಾರ ಡೇಟಾವನ್ನು ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮಾಡಲು ಇಂಟರ್‌ಫೇಸ್ ಪ್ಯಾನೆಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. *'''ಕೇಬಲ್''' - ವಿವಿಧ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಕೇಬಲ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. *'''ಸಲಕರಣೆ ರ್ಯಾಕ್''' - ಎಲ್ಲಾ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತ ಮತ್ತು ತಾರ್ಕಿಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಡಲು, ಸಲಕರಣೆ ರ್ಯಾಕ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. *'''ಪವರ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಉಪಕರಣಗಳು''' - ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಸ್ಥಿರ, ಸುರಕ್ಷಿತ ಮತ್ತು ತಾರ್ಕಿಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು. *'''ಯುಪಿಎಸ್''' – ತಡೆರಹಿತ [[ವಿದ್ಯುತ್]] ಪೂರೈಕೆಗಾಗಿ.<ref>{{Cite web|title = Equipment for a Radio Station {{!}} Complete List {{!}} Radio Broadcasting|url = http://familypsalms.com/equipment/|website = familypsalms.com|accessdate = 2015-11-04|archive-date = 2015-12-25|archive-url = https://web.archive.org/web/20151225211727/http://familypsalms.com/equipment/|url-status = dead}}</ref> ಇವುಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ರೇಡಿಯೊ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಸಿದ/ಪ್ರಮುಖ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ವಸ್ತುಗಳು. ===ಆಂಟೆನಾಗಳು=== ಸಾಧನದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ಜನರು ರಚಿಸುವ ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಅನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲು ಮೈಕ್ರೊಫೋನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ನಂತರ ವಿದ್ಯುತ್ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ; ಈ ಶಕ್ತಿಯು ನಂತರ ಲೋಹದ ಆಂಟೆನಾದಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ವಿದ್ಯುತ್ ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿನ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್‌ಗಳು ಆಂಟೆನಾವನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಚಲಿಸುವಾಗ, ಪ್ರಸ್ತುತವು ರೇಡಿಯೊ ತರಂಗಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅದೃಶ್ಯ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ವಿಕಿರಣವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲೆಗಳು ಬೆಳಕಿನ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತವೆ, ರೇಡಿಯೊ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು (ಧ್ವನಿಗಳನ್ನು ರೆಕಾರ್ಡ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ) ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite web|author-first=Chris|author-last=Woodford|author-link=Chris Woodford (author)|title = How do antennas and transmitters work? - Explain that Stuff|url = http://www.explainthatstuff.com/antennas.html|website = www.explainthatstuff.com| date=10 September 2008 |accessdate = 2015-11-03}}</ref> ===ಟ್ರಾನ್ಸ್ಸಿವರ್=== ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್ ಮತ್ತು ರಿಸೀವರ್ ಎರಡರ ಸಂಯುಕ್ತವನ್ನು ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಸಿವರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅವುಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸರ್ಕ್ಯೂಟ್ರಿ ಅಥವಾ ಒಂದೇ ವಸತಿಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ತಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಸಿವರ್‌ಗಳು ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಟರ್ ಮತ್ತು ಸರ್ಕ್ಯೂಟ್ರಿಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ರಿಸೀವರ್ ಅನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಬೇಕು. ==ರೇಡಿಯೋ ಆವರ್ತನ ಪಟ್ಟಿ== ಸಂಭವನೀಯ ಆವರ್ತನ ಹಂಚಿಕೆಗಳು, ಹಂಚಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಯೋಜನೆಗಳು *ಬ್ರಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಸೇವೆ (AM ಧ್ವನಿ ಪ್ರಸಾರ) - 535 ರಿಂದ 1606.5 kHz *ಬ್ರಾಡ್‌ಕಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಸೇವೆ (HF ಧ್ವನಿ ಪ್ರಸಾರ) - 5.9 ರಿಂದ 26.1 MHz ವರೆಗಿನ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು *ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆ (ನಾಗರಿಕರ ಬ್ಯಾಂಡ್ ರೇಡಿಯೋ) - 26.96 ರಿಂದ 27.41 MHz *ಹವ್ಯಾಸಿ ರೇಡಿಯೋ ಸೇವೆ [ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ತುರ್ತು ರೇಡಿಯೋ ಸೇವೆಗಳು] (ಹ್ಯಾಮ್ *ರೇಡಿಯೋ) - 135.7 kHz ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು<ref>{{Cite web|url=http://www.arrl.org/frequency-allocations|title=Frequency Allocations|website=www.arrl.org|language=en|access-date=2017-07-09}}</ref> *ಪ್ರಸಾರ ಸೇವೆ (ದೂರದರ್ಶನ, ಚಾನಲ್‌ಗಳು 2 ರಿಂದ 6) - 54 ರಿಂದ 88 MHz *ಪ್ರಸಾರ ಸೇವೆ (FM ಧ್ವನಿ ಪ್ರಸಾರ) - 88 ರಿಂದ 108 MHz *ಪ್ರಸಾರ ಸೇವೆ (ದೂರದರ್ಶನ, ಚಾನಲ್‌ಗಳು 7 ರಿಂದ 13) - 174 ರಿಂದ 220 MHz *ಸ್ಥಿರ ಸೇವೆ, ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆ, (ಜೆನೆರಿಕ್ ಫ್ರೀಕ್ವೆನ್ಸಿ ಹಂಚಿಕೆ) ಗ್ಯಾರೇಜ್ ಡೋರ್ ಓಪನರ್ - ಸುಮಾರು 40 MHz *ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆ (ಜೆನೆರಿಕ್ ಫ್ರೀಕ್ವೆನ್ಸಿ ಹಂಚಿಕೆ) ಪ್ರಮಾಣಿತ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಲೆಸ್ ಫೋನ್‌ಗಳು (DECT) - 40 ರಿಂದ 50 MHz *MOBILE SERVICE ಬೇಬಿ ಮಾನಿಟರ್‌ಗಳು - 49 MHz *MOBILE SERVICE ರೇಡಿಯೋ ನಿಯಂತ್ರಿತ ವಿಮಾನಗಳು - ಸುಮಾರು 72 MHz *ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆಯ ಸೆಲ್ ಫೋನ್‌ಗಳು - 824 ರಿಂದ 849 MHz *ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸೇವೆ (ಡೀಪ್ ಸ್ಪೇಸ್) - 2290 MHz ನಿಂದ 2300 MHz<ref>{{Cite web|title = How the Radio Spectrum Works|url = http://electronics.howstuffworks.com/radio-spectrum1.htm|website = HowStuffWorks| date=April 2000 |accessdate = 2015-11-04}}</ref> ==ಸಹ ನೋಡಿ== *[[:en:Space radio station|ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ರೇಡಿಯೋ ಕೇಂದ್ರ]] ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== ca21of72wm7rhuym80kbz2e2o6asdrb 0 114960 1248732 1064757 2024-10-26T09:00:22Z Prakrathi shettigar 75939 1248732 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಮಂಡಲ ಸಂಕೇತಗಳ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಸಂರಚನೆಯಾಗಿದೆ. ವಿವಿಧ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸಕಾರರು ಮತ್ತು ಪ್ರವೀಣರ ಗಮನವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಸಾಧನವಾಗಿ, ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನಕ್ಕೆ ಸಹಾಯವಾಗಿ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ, ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ, ಜೈನ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಶಿಂಟೋ ಧರ್ಮದ ಪೂರ್ವ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ನಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ==ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ== [[File:Vishnu Mandala.jpg|thumb|Mandala of [[Vishnu]]|left]] ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ, ಯಂತ್ರ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ಮೂಲ ಮಂಡಲವು ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವೃತ್ತವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನಾಲ್ಕು ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಚೌಕದ ರೂಪವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ದ್ವಾರವು T ಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಕಾರದಲ್ಲಿದೆ.[3] ಮಂಡಲಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರೇಡಿಯಲ್ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.[4] ಯಂತ್ರವು ಮಂಡಲವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸೀಮಿತ ಬಣ್ಣದ ಪ್ಯಾಲೆಟ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಧನಗಳು, ಪೂಜೆ ಅಥವಾ ಧ್ಯಾನ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಆಯಾಮದ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದರ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಬಹುದು. ಇದು ದೇವತೆಯ ವಾಸಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಯಂತ್ರವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಮೂಲಕ ದೇವತೆಯನ್ನು ಸಾಧಕನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಗೆ ಕರೆಯುತ್ತದೆ. ಒಬ್ಬ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, "ಯಂತ್ರಗಳು ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಸತ್ಯಗಳ ಬಹಿರಂಗ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಅನುಭವದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಂಶದ ಸೂಚನಾ ಚಾರ್ಟ್‌ಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ"[5] ಅನೇಕ ಯಂತ್ರಗಳು ಹಿಂದೂ ತಾಂತ್ರಿಕ ಅಭ್ಯಾಸದ ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುಗಳಾಗಿವೆ. ಯಂತ್ರಗಳು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳಲ್ಲ, ಆದರೆ ಜೀವಂತ, ಅನುಭವದ, ಅಸಂಬದ್ಧ ವಾಸ್ತವಗಳು. ಖನ್ನಾ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ: ಅದರ ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಅರ್ಥಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಯಂತ್ರವು ಒಂದು ನೈಜತೆಯಾಗಿದೆ. ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಪಂಚ (ಸ್ಥೂಲಕಾಸ್ಮ್) ಮತ್ತು ಮನುಷ್ಯನ ಆಂತರಿಕ ಪ್ರಪಂಚ (ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪ) ನಡುವಿನ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸಂಬಂಧದಿಂದಾಗಿ, ಯಂತ್ರದಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಚಿಹ್ನೆಯು ಒಳ-ಹೊರಗಿನ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ದ್ವಂದ್ವಾರ್ಥವಾಗಿ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ದೇಹ ಮತ್ತು ಅಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಮಾನವ ಪ್ರಜ್ಞೆ.[6] 'ಮಂಡಲ' ಎಂಬ ಪದವು ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಕೃತಿಯ ವಿಭಾಗಗಳ ಹೆಸರಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವೈದಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ನವಗ್ರಹ ಮಂಡಲದಂತಹ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ.[7] ==ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ== [[File:Buddha mandala.jpg|thumb|Sandpainting showing Buddha mandala, which is made as part of the death rituals among Buddhist [[Newar]]s of Nepal|left]] ===ವಜ್ರಯಾನ=== ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ವಜ್ರಯಾನ ವಜ್ರಯಾನ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ, ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಮರಳು ಚಿತ್ರಕಲೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವು ಅನುತ್ತರಯೋಗ ತಂತ್ರ ಧ್ಯಾನ ಅಭ್ಯಾಸಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.[8] ====ವಜ್ರಯಾನ ಬೋಧನೆಗಳ ದೃಶ್ಯೀಕರಣ==== ವಜ್ರಯಾನ ಬೋಧನೆಗಳ ಮೂಲ ಸಾರವನ್ನು ದೃಶ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಂತೆ ಮನುಷ್ಯ ಮಂಡಲವನ್ನು ತೋರಿಸಬಹುದು. ಮಂಡಲವು ಶುದ್ಧ ಭೂಮಿ, ಪ್ರಬುದ್ಧ ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲದ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ವಜ್ರಭೈರವ ಮಂಡಲವು ಒಂದು ರೇಷ್ಮೆ ವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಗಿಲ್ಡೆಡ್ ಪೇಪರ್‌ನಿಂದ ನೇಯ್ದ ಕಿರೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಆಭರಣಗಳಂತಹ ಅದ್ದೂರಿ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ತುಣುಕಿಗೆ ಮೂರು ಆಯಾಮದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.[9][10] ====ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಶಾಶ್ವತತೆ==== ಮಂಡಲದಲ್ಲಿ, ಬೆಂಕಿಯ ಹೊರ ವಲಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಎಂಟು ಚಾನೆಲ್ ಮೈದಾನಗಳ [14] ಉಂಗುರವು ಯಾವಾಗಲೂ ಸಾವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಗಮನದಲ್ಲಿರಲು ಬೌದ್ಧರ ಉಪದೇಶವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಂಸಾರವು ಅಶಾಶ್ವತತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: "ಇಂತಹ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಜೀವನದ ಕ್ಷಣಿಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಮತ್ತು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ".[15] ] ಬೇರೆಡೆ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ: "ಜ್ವಲಂತ ಕಾಮನಬಿಲ್ಲಿನ ನಿಂಬಸ್‌ನೊಳಗೆ ಮತ್ತು ಡಾರ್ಜೆಸ್‌ನ ಕಪ್ಪು ಉಂಗುರದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಪ್ರಮುಖ ಹೊರ ಉಂಗುರವು ಮಾನವ ಜೀವನದ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳಲು ಎಂಟು ದೊಡ್ಡ ಚಾರ್ನಲ್ ಮೈದಾನಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ".[16] ಈ ಉಂಗುರಗಳ ಒಳಗೆ ಮಂಡಲ ಅರಮನೆಯ ಗೋಡೆಗಳಿವೆ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಬುದ್ಧರು ವಾಸಿಸುವ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ==== ಅರ್ಪಣೆ ==== [[File:Chenrezig Sand Mandala.jpg|thumb|[[Chenrezig]] [[sand mandala]] created at the [[House of Commons of the United Kingdom]] on the occasion of the [[Dalai Lama|Dalai Lama's]] visit in May 2008|left]] ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ "ಮಂಡಲ ಅರ್ಪಣೆ"[1] ಇಡೀ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಮಂಡಲಗಳ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ವಿವರವು ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ. ಮೇಲಿನ ಮಂಡಲವು ಬುದ್ಧನ ಶುದ್ಧ ಪರಿಸರವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರೆ, ಈ ಮಂಡಲವು ವಿಶ್ವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲವನ್ನು ಮಂಡಲ-ಅರ್ಪಣೆಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಬುದ್ಧರಿಗೆ ಅಥವಾ ಒಬ್ಬರ ಶಿಕ್ಷಕರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಜ್ರಯಾನ ಅಭ್ಯಾಸದೊಳಗೆ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯು ನಿಜವಾದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಮೊದಲು 100,000 ಈ ಮಂಡಲ ಅರ್ಪಣೆಗಳು (ಅರ್ಹತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು) ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳ ಭಾಗವಾಗಿರಬಹುದು.[2] ಖಂಡಗಳು, ಸಾಗರಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಮೇರು ಪರ್ವತವನ್ನು ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅಭಿಧರ್ಮ-ಕೋಶ ಎಂಬ ಬೌದ್ಧ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಿದಂತೆ ಈ ಮಂಡಲವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಮಾದರಿಯ ಪ್ರಕಾರ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ==ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳು== [[File:MandalaSable2008-05.JPG|left|thumb|Sand Mandala in the making]] ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳು ಮರಳಿನಿಂದ ಮಾಡಿದ ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮಂಡಲಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆ. ಅವರು 8ನೇ-12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡರು ಆದರೆ ಈಗ ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.[25] ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಂಡಲವನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳು ಜ್ಞಾನೋದಯದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಪಡೆಯುವ ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ, ಮಂಡಲವು ದೇವತೆಯ ಅರಮನೆಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿದೆ, ಇದು ದೇವತೆಯ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.[25] ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಂಡಲವು ತಂತ್ರದ ಚಿತ್ರಾತ್ಮಕ ನಿರೂಪಣೆಯಾಗಿದೆ. ಮರಳಿನ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಮಠದಲ್ಲಿ ಮೂರು-ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ.[26] ಈ ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಅಶಾಶ್ವತತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸಲು ನಾಶಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ, ಸಾವು ಅಂತ್ಯವಲ್ಲ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬರ ಸಾರವು ಯಾವಾಗಲೂ ಅಂಶಗಳಿಗೆ ಮರಳುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಬೌದ್ಧ ನಂಬಿಕೆ. ಇದು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.[27] ಈ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು, ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಮೊದಲು ಒಂದು ರೇಖಾಚಿತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಾರೆ,[28] ನಂತರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಪುಡಿಮಾಡಿದ ಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ರತ್ನಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮರಳನ್ನು ಕಾರ್ನೆಟ್ಸ್[26] ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತಾಮ್ರದ ಕೊಳವೆಗಳಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಮರಳು ಮಂಡಲವನ್ನು ರಚಿಸಲು ಅವುಗಳಿಂದ ಮರಳನ್ನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಟ್ಯಾಪ್ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬಣ್ಣವು ದೇವತೆಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾರೆ, ಪ್ರತಿ ಮರಳಿನ ಕಣವು ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.[27] ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಈ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಜನರಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆಗಾಗ್ಗೆ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ. ==ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ== [[ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ]] ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಂಡಲವನ್ನು ಬ್ಲೂಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ [[ಬೌದ್ಧ ದೇವಾಲಯ|ದೇವಾಲಯ ಸಂಕೀರ್ಣ]] ಮತ್ತು ಸ್ತೂಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಬೌದ್ಧ ರಚನೆಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸುವ ಯೋಜನೆಯಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.{{ಉಲ್ಲೇಖದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ|date=ಜುಲೈ 2020}} ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಮಂಡಲದ ಗಮನಾರ್ಹ ಉದಾಹರಣೆ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಮಧ್ಯ ಜಾವಾದಲ್ಲಿ 9ನೇ ಶತಮಾನ [[ಬೊರೊಬುದೂರ್]]. ಇದನ್ನು ದೊಡ್ಡದಾದ [[ಸ್ತೂಪ]] ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅದರ ಸುತ್ತಲೂ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಟೆರೇಸ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಮೇಲಿನಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ, ದೈತ್ಯ [[ವಜ್ರಯಾನ|ತಾಂತ್ರಿಕ ಬೌದ್ಧ]] ಮಂಡಲದ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ, ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧ ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Wayman">{{cite conference|author=A. ವೇಮನ್| ಶೀರ್ಷಿಕೆ=ಮಂಡಳವಾಗಿ ಬರಬೂದೂರಿನ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಗಳು| book-title=ಬರಾಬುದೂರ್ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕದ ಮಹತ್ವ| ಪ್ರಕಾಶಕ=ಏಷ್ಯನ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟೀಸ್ ಪ್ರೆಸ್| ಸ್ಥಳ=ಬರ್ಕ್ಲಿ| year=1981}}</ref> ಮಂಡಲ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅದೇ ಅವಧಿಯ ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ [[ಸೇವು]], [[ಪ್ಲೋಸನ್]] ಮತ್ತು [[ಪ್ರಂಬನನ್]] ಸೇರಿವೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ, ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್‌ನಲ್ಲಿಯೂ ಗಮನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. <gallery mode=packed heights=200> File:AERIAL BOUDHA VIEW.tif|alt=Aerial view of the Boudhanath stupa resembles a mandala|Aerial view of the [[Boudhanath|Boudhanath stupa]] resembles a mandala File:Borobudur Mandala.svg|Borobudur ground plan taking the form of a Mandala File:2.পাহাড়পুর বৌদ্ধ বিহার.jpg|7th century buddhist monastery in Bangladesh. [[Somapura Mahavihara]] </gallery> ==ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ== ವೃತ್ತಾಕಾರದ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ಸ್ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಸಂಬಂಧಗಳ ಚಿತ್ರಾತ್ಮಕ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಕ್ಕಾಗಿ. ವಿಕಾಸಾತ್ಮಕ ಮರಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಮರದ ಮೇಲೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿ ತೋರಿಸಲಾದ ಹಲವಾರು ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ, ಮರದ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿರುವ ಜಾತಿಗಳ ಚಿತ್ರಗಳು. ಅಂತಹ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮಂಡಲಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.[32] ==ಕಲೆಯಲ್ಲಿ== ಮಂಡಲವು ಮೊದಲನೆಯ ಶತಮಾನ B.C.E ಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು.[33] ಭಾರತೀಯ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ರಂಗೋಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ==ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ== ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ತೀವ್ರವಾದ ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಇದು ಪೂರ್ವದ ಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು ಮಂಡಲದ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಮರು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಲ್ಲದು, ಇದು ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರದ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರವಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್ ಚಿತ್ರಣದೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಮಣಿಪುರದ ರಾಜಧಾನಿ ಇಂಫಾಲ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿರುವ ಭತ್ತದ ಗದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಮಕ್ಲಾಂಗ್ ಜಿಯೋಗ್ಲಿಫ್ ಬಹುಶಃ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಮಂಡಲವಾಗಿದೆ. 2013 ರವರೆಗೂ ಸೈಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗಲಿಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ ಸಂಪೂರ್ಣ ರಚನೆಯು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್ ಉಪಗ್ರಹ ಚಿತ್ರಣದ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಬಿಹು ಲೌಕನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಸಂಪೂರ್ಣ ಭತ್ತದ ಗದ್ದೆಯನ್ನು ಈಗ ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮಣಿಪುರ ಸರ್ಕಾರವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಮಾರಕ ಮತ್ತು ಸೈಟ್ ಎಂದು ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಘೋಷಿಸಿದೆ. ಸೈಟ್ 24° 48' N ಮತ್ತು 93° 49' E ನ GPS ನಿರ್ದೇಶಾಂಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಕಾಂಗ್ಲಾದಿಂದ 12 ಕಿಮೀ ವೈಮಾನಿಕ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸುಮಾರು 224,161.45 ಚದರ ಮೀಟರ್‌ಗಳ ಒಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಚೌಕದ ಮಂಡಲವು ಕಾರ್ಡಿನಲ್ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಆಯತಾಕಾರದ 'ಗೇಟ್‌ಗಳನ್ನು' ಹೊಂದಿದೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಆದರೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಆಯತಾಕಾರದ 'ಗೇಟ್‌ಗಳಿಂದ' ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಚೌಕದೊಳಗೆ ಎಂಟು ದಳಗಳ ಹೂವು ಅಥವಾ ಕಿರಣ-ನಕ್ಷತ್ರವಿದೆ, ಇದನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯರು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಮಕ್ಲಾಂಗ್ 'ಸ್ಟಾರ್ ಫೋರ್ಟ್' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 50,836.66 ಚದರ ಮೀಟರ್‌ಗಳಷ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣವಿದೆ. ಮಣಿಪುರದ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಇತರ ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರವನ್ನು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳು, ಸೆಕ್ಮೈ ಮಂಡಲ, ಹೈಕಕ್ಮಾಪಾಲ್ ಮಂಡಲ, ಫರ್ಜು ಅವಳಿ ಮಂಡಲಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೋಲ್ಮಾಂಗ್ ಮಂಡಲಗಳು ಇರಿಲ್ ನದಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿವೆ.[34] 2019 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರ ಕಣಿವೆಯಿಂದ ನೊಂಗ್ರೆನ್ ಮತ್ತು ಕೀನೊದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಮಂಡಲ ಆಕಾರದ ಜಿಯೋಗ್ಲಿಫ್ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ನೊಂಗ್ರೆನ್ ಮಂಡಲ ಮತ್ತು ಕೀನೋ ಮಂಡಲ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ.[35] ==ಗ್ಯಾಲರಿ== <gallery widths="200" heights="200"> File:元 緙絲 須彌山曼陀羅-Cosmological Mandala with Mount Meru MET DP276037.jpg|[https://www.metmuseum.org/art/collection/search/39738 Cosmological mandala with Mount Meru], silk tapestry, China via The Metropolitan Museum of Art File:元 緙絲大威德金剛曼陀羅-Vajrabhairava Mandala MET DT841.jpg|[https://www.metmuseum.org/art/collection/search/37614 Vajrabhairava mandala], silk tapestry, China via The Metropolitan Museum of Art File:Sri Yantra 256bw.gif|A diagramic drawing of the [[Sri Yantra]], showing the outside square, with four T-shaped gates, and the central circle File:Vishnu Mandala.jpg|[[Vishnu]] Mandala(Traditionally found in [[Nepal]]) File:Painted 19th century Tibetan mandala of the Naropa tradition, Vajrayogini stands in the center of two crossed red triangles, Rubin Museum of Art.jpg|Painted 19th century [[Tibet]]an mandala of the [[Naropa]] tradition, [[Vajrayogini]] stands in the center of two crossed red triangles, [[Rubin Museum of Art]] File:Medicine Buddha painted mandala with goddess Prajnaparamita in center, 19th century, Rubin.jpg|Painted [[Bhutan]]ese [[Bhaisajyaguru|Medicine Buddha]] mandala with [[Perfection of Wisdom|the goddess Prajnaparamita]] in center, 19th century, [[Rubin Museum of Art]] File:Mandala of the Six Chakravartins.JPG|Mandala of the Six [[Chakravartin]]s File:Vajravarahi Mandala.jpg|[[Vajravarahi]] mandala File:Sankhitta Sangheyani Cosmography.jpg|[[Jain]] cosmological diagrams and text. File:Mandala Golden Flower Jung.JPG|Mandala painted by a patient of Carl Jung File:Mahavra 1900 art.jpg|[[Jain]] picture of [[Mahavira]] File:Kalachakra mandala in a special glass pavilion.jpg|Kalachakra mandala in a special glass pavilion. Buddhist pilgrims bypass the pavilion in a clockwise direction three times. Buryatiya, July 16, 2019 File:Maitighar Mandala.jpg|Mandala in Maitighar, Kathmandu, Nepal </gallery> 73pn5ylft28wkykb7ohvinzvs63i520 1248733 1248732 2024-10-26T09:01:01Z Prakrathi shettigar 75939 /* ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ */ 1248733 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಮಂಡಲ ಸಂಕೇತಗಳ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಸಂರಚನೆಯಾಗಿದೆ. ವಿವಿಧ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸಕಾರರು ಮತ್ತು ಪ್ರವೀಣರ ಗಮನವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಸಾಧನವಾಗಿ, ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನಕ್ಕೆ ಸಹಾಯವಾಗಿ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ, ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ, ಜೈನ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಶಿಂಟೋ ಧರ್ಮದ ಪೂರ್ವ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ನಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ==ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ== [[File:Vishnu Mandala.jpg|thumb|Mandala of [[Vishnu]]|left]] ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ, ಯಂತ್ರ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ಮೂಲ ಮಂಡಲವು ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವೃತ್ತವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನಾಲ್ಕು ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಚೌಕದ ರೂಪವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ದ್ವಾರವು T ಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಕಾರದಲ್ಲಿದೆ.[3] ಮಂಡಲಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರೇಡಿಯಲ್ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.[4] ಯಂತ್ರವು ಮಂಡಲವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸೀಮಿತ ಬಣ್ಣದ ಪ್ಯಾಲೆಟ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಧನಗಳು, ಪೂಜೆ ಅಥವಾ ಧ್ಯಾನ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಆಯಾಮದ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದರ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಬಹುದು. ಇದು ದೇವತೆಯ ವಾಸಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಯಂತ್ರವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಮೂಲಕ ದೇವತೆಯನ್ನು ಸಾಧಕನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಗೆ ಕರೆಯುತ್ತದೆ. ಒಬ್ಬ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, "ಯಂತ್ರಗಳು ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಸತ್ಯಗಳ ಬಹಿರಂಗ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಅನುಭವದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಂಶದ ಸೂಚನಾ ಚಾರ್ಟ್‌ಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ"[5] ಅನೇಕ ಯಂತ್ರಗಳು ಹಿಂದೂ ತಾಂತ್ರಿಕ ಅಭ್ಯಾಸದ ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುಗಳಾಗಿವೆ. ಯಂತ್ರಗಳು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳಲ್ಲ, ಆದರೆ ಜೀವಂತ, ಅನುಭವದ, ಅಸಂಬದ್ಧ ವಾಸ್ತವಗಳು. ಖನ್ನಾ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ: ಅದರ ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಅರ್ಥಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಯಂತ್ರವು ಒಂದು ನೈಜತೆಯಾಗಿದೆ. ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಪಂಚ (ಸ್ಥೂಲಕಾಸ್ಮ್) ಮತ್ತು ಮನುಷ್ಯನ ಆಂತರಿಕ ಪ್ರಪಂಚ (ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪ) ನಡುವಿನ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸಂಬಂಧದಿಂದಾಗಿ, ಯಂತ್ರದಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಚಿಹ್ನೆಯು ಒಳ-ಹೊರಗಿನ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ದ್ವಂದ್ವಾರ್ಥವಾಗಿ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ದೇಹ ಮತ್ತು ಅಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಮಾನವ ಪ್ರಜ್ಞೆ.[6] 'ಮಂಡಲ' ಎಂಬ ಪದವು ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಕೃತಿಯ ವಿಭಾಗಗಳ ಹೆಸರಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವೈದಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ನವಗ್ರಹ ಮಂಡಲದಂತಹ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ.[7] ==ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ== [[File:Buddha mandala.jpg|thumb|Sandpainting showing Buddha mandala, which is made as part of the death rituals among Buddhist [[Newar]]s of Nepal|left]] ===ವಜ್ರಯಾನ=== ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ವಜ್ರಯಾನ ವಜ್ರಯಾನ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ, ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಮರಳು ಚಿತ್ರಕಲೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವು ಅನುತ್ತರಯೋಗ ತಂತ್ರ ಧ್ಯಾನ ಅಭ್ಯಾಸಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.[8] ====ವಜ್ರಯಾನ ಬೋಧನೆಗಳ ದೃಶ್ಯೀಕರಣ==== ವಜ್ರಯಾನ ಬೋಧನೆಗಳ ಮೂಲ ಸಾರವನ್ನು ದೃಶ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಂತೆ ಮನುಷ್ಯ ಮಂಡಲವನ್ನು ತೋರಿಸಬಹುದು. ಮಂಡಲವು ಶುದ್ಧ ಭೂಮಿ, ಪ್ರಬುದ್ಧ ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲದ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ವಜ್ರಭೈರವ ಮಂಡಲವು ಒಂದು ರೇಷ್ಮೆ ವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಗಿಲ್ಡೆಡ್ ಪೇಪರ್‌ನಿಂದ ನೇಯ್ದ ಕಿರೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಆಭರಣಗಳಂತಹ ಅದ್ದೂರಿ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ತುಣುಕಿಗೆ ಮೂರು ಆಯಾಮದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.[9][10] ====ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಶಾಶ್ವತತೆ==== ಮಂಡಲದಲ್ಲಿ, ಬೆಂಕಿಯ ಹೊರ ವಲಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಎಂಟು ಚಾನೆಲ್ ಮೈದಾನಗಳ [14] ಉಂಗುರವು ಯಾವಾಗಲೂ ಸಾವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಗಮನದಲ್ಲಿರಲು ಬೌದ್ಧರ ಉಪದೇಶವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಂಸಾರವು ಅಶಾಶ್ವತತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: "ಇಂತಹ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಜೀವನದ ಕ್ಷಣಿಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಮತ್ತು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ".[15] ] ಬೇರೆಡೆ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ: "ಜ್ವಲಂತ ಕಾಮನಬಿಲ್ಲಿನ ನಿಂಬಸ್‌ನೊಳಗೆ ಮತ್ತು ಡಾರ್ಜೆಸ್‌ನ ಕಪ್ಪು ಉಂಗುರದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಪ್ರಮುಖ ಹೊರ ಉಂಗುರವು ಮಾನವ ಜೀವನದ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳಲು ಎಂಟು ದೊಡ್ಡ ಚಾರ್ನಲ್ ಮೈದಾನಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ".[16] ಈ ಉಂಗುರಗಳ ಒಳಗೆ ಮಂಡಲ ಅರಮನೆಯ ಗೋಡೆಗಳಿವೆ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಬುದ್ಧರು ವಾಸಿಸುವ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ==== ಅರ್ಪಣೆ ==== [[File:Chenrezig Sand Mandala.jpg|thumb|[[Chenrezig]] [[sand mandala]] created at the [[House of Commons of the United Kingdom]] on the occasion of the [[Dalai Lama|Dalai Lama's]] visit in May 2008|left]] ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ "ಮಂಡಲ ಅರ್ಪಣೆ"[1] ಇಡೀ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಮಂಡಲಗಳ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ವಿವರವು ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ. ಮೇಲಿನ ಮಂಡಲವು ಬುದ್ಧನ ಶುದ್ಧ ಪರಿಸರವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರೆ, ಈ ಮಂಡಲವು ವಿಶ್ವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲವನ್ನು ಮಂಡಲ-ಅರ್ಪಣೆಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಬುದ್ಧರಿಗೆ ಅಥವಾ ಒಬ್ಬರ ಶಿಕ್ಷಕರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಜ್ರಯಾನ ಅಭ್ಯಾಸದೊಳಗೆ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯು ನಿಜವಾದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಮೊದಲು 100,000 ಈ ಮಂಡಲ ಅರ್ಪಣೆಗಳು (ಅರ್ಹತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು) ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳ ಭಾಗವಾಗಿರಬಹುದು.[2] ಖಂಡಗಳು, ಸಾಗರಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಮೇರು ಪರ್ವತವನ್ನು ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅಭಿಧರ್ಮ-ಕೋಶ ಎಂಬ ಬೌದ್ಧ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಿದಂತೆ ಈ ಮಂಡಲವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಮಾದರಿಯ ಪ್ರಕಾರ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ==ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳು== [[File:MandalaSable2008-05.JPG|left|thumb|Sand Mandala in the making]] ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳು ಮರಳಿನಿಂದ ಮಾಡಿದ ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮಂಡಲಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆ. ಅವರು 8ನೇ-12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡರು ಆದರೆ ಈಗ ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.[25] ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಂಡಲವನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳು ಜ್ಞಾನೋದಯದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಪಡೆಯುವ ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ, ಮಂಡಲವು ದೇವತೆಯ ಅರಮನೆಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿದೆ, ಇದು ದೇವತೆಯ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.[25] ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಂಡಲವು ತಂತ್ರದ ಚಿತ್ರಾತ್ಮಕ ನಿರೂಪಣೆಯಾಗಿದೆ. ಮರಳಿನ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಮಠದಲ್ಲಿ ಮೂರು-ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ.[26] ಈ ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಅಶಾಶ್ವತತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸಲು ನಾಶಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ, ಸಾವು ಅಂತ್ಯವಲ್ಲ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬರ ಸಾರವು ಯಾವಾಗಲೂ ಅಂಶಗಳಿಗೆ ಮರಳುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಬೌದ್ಧ ನಂಬಿಕೆ. ಇದು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.[27] ಈ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು, ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಮೊದಲು ಒಂದು ರೇಖಾಚಿತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಾರೆ,[28] ನಂತರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಪುಡಿಮಾಡಿದ ಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ರತ್ನಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮರಳನ್ನು ಕಾರ್ನೆಟ್ಸ್[26] ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತಾಮ್ರದ ಕೊಳವೆಗಳಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಮರಳು ಮಂಡಲವನ್ನು ರಚಿಸಲು ಅವುಗಳಿಂದ ಮರಳನ್ನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಟ್ಯಾಪ್ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬಣ್ಣವು ದೇವತೆಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾರೆ, ಪ್ರತಿ ಮರಳಿನ ಕಣವು ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.[27] ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಈ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಜನರಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆಗಾಗ್ಗೆ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ. ==ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ== [[ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ]] ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಂಡಲವನ್ನು ಬ್ಲೂಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ [[ಬೌದ್ಧ ದೇವಾಲಯ|ದೇವಾಲಯ ಸಂಕೀರ್ಣ]] ಮತ್ತು ಸ್ತೂಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಬೌದ್ಧ ರಚನೆಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸುವ ಯೋಜನೆಯಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಮಂಡಲದ ಗಮನಾರ್ಹ ಉದಾಹರಣೆ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಮಧ್ಯ ಜಾವಾದಲ್ಲಿ 9ನೇ ಶತಮಾನ [[ಬೊರೊಬುದೂರ್]]. ಇದನ್ನು ದೊಡ್ಡದಾದ [[ಸ್ತೂಪ]] ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅದರ ಸುತ್ತಲೂ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಟೆರೇಸ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಮೇಲಿನಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ, ದೈತ್ಯ [[ವಜ್ರಯಾನ|ತಾಂತ್ರಿಕ ಬೌದ್ಧ]] ಮಂಡಲದ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ, ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧ ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Wayman">{{cite conference|author=A. ವೇಮನ್| ಶೀರ್ಷಿಕೆ=ಮಂಡಳವಾಗಿ ಬರಬೂದೂರಿನ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಗಳು| book-title=ಬರಾಬುದೂರ್ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕದ ಮಹತ್ವ| ಪ್ರಕಾಶಕ=ಏಷ್ಯನ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟೀಸ್ ಪ್ರೆಸ್| ಸ್ಥಳ=ಬರ್ಕ್ಲಿ| year=1981}}</ref> ಮಂಡಲ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅದೇ ಅವಧಿಯ ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ [[ಸೇವು]], [[ಪ್ಲೋಸನ್]] ಮತ್ತು [[ಪ್ರಂಬನನ್]] ಸೇರಿವೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ, ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್‌ನಲ್ಲಿಯೂ ಗಮನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. <gallery mode=packed heights=200> File:AERIAL BOUDHA VIEW.tif|alt=Aerial view of the Boudhanath stupa resembles a mandala|Aerial view of the [[Boudhanath|Boudhanath stupa]] resembles a mandala File:Borobudur Mandala.svg|Borobudur ground plan taking the form of a Mandala File:2.পাহাড়পুর বৌদ্ধ বিহার.jpg|7th century buddhist monastery in Bangladesh. [[Somapura Mahavihara]] </gallery> ==ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ== ವೃತ್ತಾಕಾರದ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ಸ್ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಸಂಬಂಧಗಳ ಚಿತ್ರಾತ್ಮಕ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಕ್ಕಾಗಿ. ವಿಕಾಸಾತ್ಮಕ ಮರಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಮರದ ಮೇಲೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿ ತೋರಿಸಲಾದ ಹಲವಾರು ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ, ಮರದ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿರುವ ಜಾತಿಗಳ ಚಿತ್ರಗಳು. ಅಂತಹ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮಂಡಲಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.[32] ==ಕಲೆಯಲ್ಲಿ== ಮಂಡಲವು ಮೊದಲನೆಯ ಶತಮಾನ B.C.E ಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು.[33] ಭಾರತೀಯ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ರಂಗೋಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ==ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ== ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ತೀವ್ರವಾದ ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಇದು ಪೂರ್ವದ ಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು ಮಂಡಲದ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಮರು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಲ್ಲದು, ಇದು ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರದ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರವಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್ ಚಿತ್ರಣದೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಮಣಿಪುರದ ರಾಜಧಾನಿ ಇಂಫಾಲ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿರುವ ಭತ್ತದ ಗದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಮಕ್ಲಾಂಗ್ ಜಿಯೋಗ್ಲಿಫ್ ಬಹುಶಃ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಮಂಡಲವಾಗಿದೆ. 2013 ರವರೆಗೂ ಸೈಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗಲಿಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ ಸಂಪೂರ್ಣ ರಚನೆಯು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್ ಉಪಗ್ರಹ ಚಿತ್ರಣದ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಬಿಹು ಲೌಕನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಸಂಪೂರ್ಣ ಭತ್ತದ ಗದ್ದೆಯನ್ನು ಈಗ ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮಣಿಪುರ ಸರ್ಕಾರವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಮಾರಕ ಮತ್ತು ಸೈಟ್ ಎಂದು ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಘೋಷಿಸಿದೆ. ಸೈಟ್ 24° 48' N ಮತ್ತು 93° 49' E ನ GPS ನಿರ್ದೇಶಾಂಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಕಾಂಗ್ಲಾದಿಂದ 12 ಕಿಮೀ ವೈಮಾನಿಕ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸುಮಾರು 224,161.45 ಚದರ ಮೀಟರ್‌ಗಳ ಒಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಚೌಕದ ಮಂಡಲವು ಕಾರ್ಡಿನಲ್ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಆಯತಾಕಾರದ 'ಗೇಟ್‌ಗಳನ್ನು' ಹೊಂದಿದೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಆದರೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಆಯತಾಕಾರದ 'ಗೇಟ್‌ಗಳಿಂದ' ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಚೌಕದೊಳಗೆ ಎಂಟು ದಳಗಳ ಹೂವು ಅಥವಾ ಕಿರಣ-ನಕ್ಷತ್ರವಿದೆ, ಇದನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯರು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಮಕ್ಲಾಂಗ್ 'ಸ್ಟಾರ್ ಫೋರ್ಟ್' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 50,836.66 ಚದರ ಮೀಟರ್‌ಗಳಷ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣವಿದೆ. ಮಣಿಪುರದ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಇತರ ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರವನ್ನು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳು, ಸೆಕ್ಮೈ ಮಂಡಲ, ಹೈಕಕ್ಮಾಪಾಲ್ ಮಂಡಲ, ಫರ್ಜು ಅವಳಿ ಮಂಡಲಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೋಲ್ಮಾಂಗ್ ಮಂಡಲಗಳು ಇರಿಲ್ ನದಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿವೆ.[34] 2019 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರ ಕಣಿವೆಯಿಂದ ನೊಂಗ್ರೆನ್ ಮತ್ತು ಕೀನೊದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಮಂಡಲ ಆಕಾರದ ಜಿಯೋಗ್ಲಿಫ್ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ನೊಂಗ್ರೆನ್ ಮಂಡಲ ಮತ್ತು ಕೀನೋ ಮಂಡಲ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ.[35] ==ಗ್ಯಾಲರಿ== <gallery widths="200" heights="200"> File:元 緙絲 須彌山曼陀羅-Cosmological Mandala with Mount Meru MET DP276037.jpg|[https://www.metmuseum.org/art/collection/search/39738 Cosmological mandala with Mount Meru], silk tapestry, China via The Metropolitan Museum of Art File:元 緙絲大威德金剛曼陀羅-Vajrabhairava Mandala MET DT841.jpg|[https://www.metmuseum.org/art/collection/search/37614 Vajrabhairava mandala], silk tapestry, China via The Metropolitan Museum of Art File:Sri Yantra 256bw.gif|A diagramic drawing of the [[Sri Yantra]], showing the outside square, with four T-shaped gates, and the central circle File:Vishnu Mandala.jpg|[[Vishnu]] Mandala(Traditionally found in [[Nepal]]) File:Painted 19th century Tibetan mandala of the Naropa tradition, Vajrayogini stands in the center of two crossed red triangles, Rubin Museum of Art.jpg|Painted 19th century [[Tibet]]an mandala of the [[Naropa]] tradition, [[Vajrayogini]] stands in the center of two crossed red triangles, [[Rubin Museum of Art]] File:Medicine Buddha painted mandala with goddess Prajnaparamita in center, 19th century, Rubin.jpg|Painted [[Bhutan]]ese [[Bhaisajyaguru|Medicine Buddha]] mandala with [[Perfection of Wisdom|the goddess Prajnaparamita]] in center, 19th century, [[Rubin Museum of Art]] File:Mandala of the Six Chakravartins.JPG|Mandala of the Six [[Chakravartin]]s File:Vajravarahi Mandala.jpg|[[Vajravarahi]] mandala File:Sankhitta Sangheyani Cosmography.jpg|[[Jain]] cosmological diagrams and text. File:Mandala Golden Flower Jung.JPG|Mandala painted by a patient of Carl Jung File:Mahavra 1900 art.jpg|[[Jain]] picture of [[Mahavira]] File:Kalachakra mandala in a special glass pavilion.jpg|Kalachakra mandala in a special glass pavilion. Buddhist pilgrims bypass the pavilion in a clockwise direction three times. Buryatiya, July 16, 2019 File:Maitighar Mandala.jpg|Mandala in Maitighar, Kathmandu, Nepal </gallery> 03uf6qwcs7szki1zl74uehv692vevn7 1248734 1248733 2024-10-26T09:01:50Z Prakrathi shettigar 75939 1248734 wikitext text/x-wiki {{underconstruction}} ಮಂಡಲ ಸಂಕೇತಗಳ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಸಂರಚನೆಯಾಗಿದೆ. ವಿವಿಧ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸಕಾರರು ಮತ್ತು ಪ್ರವೀಣರ ಗಮನವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಸಾಧನವಾಗಿ, ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನಕ್ಕೆ ಸಹಾಯವಾಗಿ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ, ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ, ಜೈನ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಶಿಂಟೋ ಧರ್ಮದ ಪೂರ್ವ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ನಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ==ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ== [[File:Vishnu Mandala.jpg|thumb|Mandala of [[Vishnu]]|left]] ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ, ಯಂತ್ರ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ಮೂಲ ಮಂಡಲವು ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವೃತ್ತವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ನಾಲ್ಕು ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಚೌಕದ ರೂಪವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ದ್ವಾರವು T ಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಕಾರದಲ್ಲಿದೆ.[3] ಮಂಡಲಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರೇಡಿಯಲ್ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.[4] ಯಂತ್ರವು ಮಂಡಲವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಸೀಮಿತ ಬಣ್ಣದ ಪ್ಯಾಲೆಟ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಸಾಧನಗಳು, ಪೂಜೆ ಅಥವಾ ಧ್ಯಾನ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಆಯಾಮದ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದರ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಬಹುದು. ಇದು ದೇವತೆಯ ವಾಸಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಯಂತ್ರವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಮೂಲಕ ದೇವತೆಯನ್ನು ಸಾಧಕನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಗೆ ಕರೆಯುತ್ತದೆ. ಒಬ್ಬ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, "ಯಂತ್ರಗಳು ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಸತ್ಯಗಳ ಬಹಿರಂಗ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಅನುಭವದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಂಶದ ಸೂಚನಾ ಚಾರ್ಟ್‌ಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ"[5] ಅನೇಕ ಯಂತ್ರಗಳು ಹಿಂದೂ ತಾಂತ್ರಿಕ ಅಭ್ಯಾಸದ ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುಗಳಾಗಿವೆ. ಯಂತ್ರಗಳು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳಲ್ಲ, ಆದರೆ ಜೀವಂತ, ಅನುಭವದ, ಅಸಂಬದ್ಧ ವಾಸ್ತವಗಳು. ಖನ್ನಾ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ: ಅದರ ಕಾಸ್ಮಿಕ್ ಅರ್ಥಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಯಂತ್ರವು ಒಂದು ನೈಜತೆಯಾಗಿದೆ. ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಪಂಚ (ಸ್ಥೂಲಕಾಸ್ಮ್) ಮತ್ತು ಮನುಷ್ಯನ ಆಂತರಿಕ ಪ್ರಪಂಚ (ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪ) ನಡುವಿನ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸಂಬಂಧದಿಂದಾಗಿ, ಯಂತ್ರದಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಚಿಹ್ನೆಯು ಒಳ-ಹೊರಗಿನ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ದ್ವಂದ್ವಾರ್ಥವಾಗಿ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ದೇಹ ಮತ್ತು ಅಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಮಾನವ ಪ್ರಜ್ಞೆ.[6] 'ಮಂಡಲ' ಎಂಬ ಪದವು ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಕೃತಿಯ ವಿಭಾಗಗಳ ಹೆಸರಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವೈದಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ನವಗ್ರಹ ಮಂಡಲದಂತಹ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ.[7] ==ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ== [[File:Buddha mandala.jpg|thumb|Sandpainting showing Buddha mandala, which is made as part of the death rituals among Buddhist [[Newar]]s of Nepal|left]] ===ವಜ್ರಯಾನ=== ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ವಜ್ರಯಾನ ವಜ್ರಯಾನ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ, ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಮರಳು ಚಿತ್ರಕಲೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವು ಅನುತ್ತರಯೋಗ ತಂತ್ರ ಧ್ಯಾನ ಅಭ್ಯಾಸಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.[8] ====ವಜ್ರಯಾನ ಬೋಧನೆಗಳ ದೃಶ್ಯೀಕರಣ==== ವಜ್ರಯಾನ ಬೋಧನೆಗಳ ಮೂಲ ಸಾರವನ್ನು ದೃಶ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಂತೆ ಮನುಷ್ಯ ಮಂಡಲವನ್ನು ತೋರಿಸಬಹುದು. ಮಂಡಲವು ಶುದ್ಧ ಭೂಮಿ, ಪ್ರಬುದ್ಧ ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲದ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ವಜ್ರಭೈರವ ಮಂಡಲವು ಒಂದು ರೇಷ್ಮೆ ವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಗಿಲ್ಡೆಡ್ ಪೇಪರ್‌ನಿಂದ ನೇಯ್ದ ಕಿರೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಆಭರಣಗಳಂತಹ ಅದ್ದೂರಿ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ತುಣುಕಿಗೆ ಮೂರು ಆಯಾಮದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.[9][10] ====ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಶಾಶ್ವತತೆ==== ಮಂಡಲದಲ್ಲಿ, ಬೆಂಕಿಯ ಹೊರ ವಲಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಎಂಟು ಚಾನೆಲ್ ಮೈದಾನಗಳ [14] ಉಂಗುರವು ಯಾವಾಗಲೂ ಸಾವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಗಮನದಲ್ಲಿರಲು ಬೌದ್ಧರ ಉಪದೇಶವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಂಸಾರವು ಅಶಾಶ್ವತತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: "ಇಂತಹ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಜೀವನದ ಕ್ಷಣಿಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಮತ್ತು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ".[15] ] ಬೇರೆಡೆ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ: "ಜ್ವಲಂತ ಕಾಮನಬಿಲ್ಲಿನ ನಿಂಬಸ್‌ನೊಳಗೆ ಮತ್ತು ಡಾರ್ಜೆಸ್‌ನ ಕಪ್ಪು ಉಂಗುರದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಪ್ರಮುಖ ಹೊರ ಉಂಗುರವು ಮಾನವ ಜೀವನದ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳಲು ಎಂಟು ದೊಡ್ಡ ಚಾರ್ನಲ್ ಮೈದಾನಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ".[16] ಈ ಉಂಗುರಗಳ ಒಳಗೆ ಮಂಡಲ ಅರಮನೆಯ ಗೋಡೆಗಳಿವೆ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಬುದ್ಧರು ವಾಸಿಸುವ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ==== ಅರ್ಪಣೆ ==== [[File:Chenrezig Sand Mandala.jpg|thumb|[[Chenrezig]] [[sand mandala]] created at the [[House of Commons of the United Kingdom]] on the occasion of the [[Dalai Lama|Dalai Lama's]] visit in May 2008|left]] ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ "ಮಂಡಲ ಅರ್ಪಣೆ"[1] ಇಡೀ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಮಂಡಲಗಳ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ವಿವರವು ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ. ಮೇಲಿನ ಮಂಡಲವು ಬುದ್ಧನ ಶುದ್ಧ ಪರಿಸರವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರೆ, ಈ ಮಂಡಲವು ವಿಶ್ವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲವನ್ನು ಮಂಡಲ-ಅರ್ಪಣೆಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಬುದ್ಧರಿಗೆ ಅಥವಾ ಒಬ್ಬರ ಶಿಕ್ಷಕರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ವಜ್ರಯಾನ ಅಭ್ಯಾಸದೊಳಗೆ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯು ನಿಜವಾದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಮೊದಲು 100,000 ಈ ಮಂಡಲ ಅರ್ಪಣೆಗಳು (ಅರ್ಹತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು) ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳ ಭಾಗವಾಗಿರಬಹುದು.[2] ಖಂಡಗಳು, ಸಾಗರಗಳು ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಮೇರು ಪರ್ವತವನ್ನು ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿರುವ ಅಭಿಧರ್ಮ-ಕೋಶ ಎಂಬ ಬೌದ್ಧ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಿದಂತೆ ಈ ಮಂಡಲವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಮಾದರಿಯ ಪ್ರಕಾರ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ==ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳು== [[File:MandalaSable2008-05.JPG|left|thumb|Sand Mandala in the making]] ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳು ಮರಳಿನಿಂದ ಮಾಡಿದ ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮಂಡಲಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆ. ಅವರು 8ನೇ-12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡರು ಆದರೆ ಈಗ ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.[25] ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಂಡಲವನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳು ಜ್ಞಾನೋದಯದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಪಡೆಯುವ ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ, ಮಂಡಲವು ದೇವತೆಯ ಅರಮನೆಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿದೆ, ಇದು ದೇವತೆಯ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.[25] ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಂಡಲವು ತಂತ್ರದ ಚಿತ್ರಾತ್ಮಕ ನಿರೂಪಣೆಯಾಗಿದೆ. ಮರಳಿನ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಮಠದಲ್ಲಿ ಮೂರು-ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ.[26] ಈ ಮರಳು ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಅಶಾಶ್ವತತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸಲು ನಾಶಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ, ಸಾವು ಅಂತ್ಯವಲ್ಲ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬರ ಸಾರವು ಯಾವಾಗಲೂ ಅಂಶಗಳಿಗೆ ಮರಳುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಬೌದ್ಧ ನಂಬಿಕೆ. ಇದು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.[27] ಈ ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು, ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಮೊದಲು ಒಂದು ರೇಖಾಚಿತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಾರೆ,[28] ನಂತರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಪುಡಿಮಾಡಿದ ಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ರತ್ನಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮರಳನ್ನು ಕಾರ್ನೆಟ್ಸ್[26] ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತಾಮ್ರದ ಕೊಳವೆಗಳಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಮರಳು ಮಂಡಲವನ್ನು ರಚಿಸಲು ಅವುಗಳಿಂದ ಮರಳನ್ನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಟ್ಯಾಪ್ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬಣ್ಣವು ದೇವತೆಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಮಂಡಲಗಳನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾರೆ, ಪ್ರತಿ ಮರಳಿನ ಕಣವು ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.[27] ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಈ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಜನರಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆಗಾಗ್ಗೆ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ. ==ವಾಸ್ತುಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ== [[ಬೌದ್ಧ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ]] ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಂಡಲವನ್ನು ಬ್ಲೂಪ್ರಿಂಟ್ ಅಥವಾ [[ಬೌದ್ಧ ದೇವಾಲಯ|ದೇವಾಲಯ ಸಂಕೀರ್ಣ]] ಮತ್ತು ಸ್ತೂಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಬೌದ್ಧ ರಚನೆಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸುವ ಯೋಜನೆಯಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಮಂಡಲದ ಗಮನಾರ್ಹ ಉದಾಹರಣೆ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಮಧ್ಯ ಜಾವಾದಲ್ಲಿ 9ನೇ ಶತಮಾನ [[ಬೊರೊಬುದೂರ್]]. ಇದನ್ನು ದೊಡ್ಡದಾದ [[ಸ್ತೂಪ]] ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅದರ ಸುತ್ತಲೂ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಟೆರೇಸ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಮೇಲಿನಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ, ದೈತ್ಯ [[ವಜ್ರಯಾನ|ತಾಂತ್ರಿಕ ಬೌದ್ಧ]] ಮಂಡಲದ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ, ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧ ವಿಶ್ವವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Wayman">{{cite conference|author=A. ವೇಮನ್| ಶೀರ್ಷಿಕೆ=ಮಂಡಳವಾಗಿ ಬರಬೂದೂರಿನ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಗಳು| book-title=ಬರಾಬುದೂರ್ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕದ ಮಹತ್ವ| ಪ್ರಕಾಶಕ=ಏಷ್ಯನ್ ಹ್ಯುಮಾನಿಟೀಸ್ ಪ್ರೆಸ್| ಸ್ಥಳ=ಬರ್ಕ್ಲಿ| year=1981}}</ref> ಮಂಡಲ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅದೇ ಅವಧಿಯ ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ [[ಸೇವು]], [[ಪ್ಲೋಸನ್]] ಮತ್ತು [[ಪ್ರಂಬನನ್]] ಸೇರಿವೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯ ಮಂಡಲ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ, ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್‌ನಲ್ಲಿಯೂ ಗಮನಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. <gallery mode=packed heights=200> File:AERIAL BOUDHA VIEW.tif|alt=Aerial view of the Boudhanath stupa resembles a mandala|Aerial view of the [[Boudhanath|Boudhanath stupa]] resembles a mandala File:Borobudur Mandala.svg|Borobudur ground plan taking the form of a Mandala File:2.পাহাড়পুর বৌদ্ধ বিহার.jpg|7th century buddhist monastery in Bangladesh. [[Somapura Mahavihara]] </gallery> ==ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ== ವೃತ್ತಾಕಾರದ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ಸ್ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಸಂಬಂಧಗಳ ಚಿತ್ರಾತ್ಮಕ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಕ್ಕಾಗಿ. ವಿಕಾಸಾತ್ಮಕ ಮರಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಮರದ ಮೇಲೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿ ತೋರಿಸಲಾದ ಹಲವಾರು ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ, ಮರದ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿರುವ ಜಾತಿಗಳ ಚಿತ್ರಗಳು. ಅಂತಹ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಫೈಲೋಜೆನೆಟಿಕ್ ಮಂಡಲಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.[32] ==ಕಲೆಯಲ್ಲಿ== ಮಂಡಲವು ಮೊದಲನೆಯ ಶತಮಾನ B.C.E ಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು.[33] ಭಾರತೀಯ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ರಂಗೋಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ==ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ== ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ತೀವ್ರವಾದ ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಇದು ಪೂರ್ವದ ಚಿಂತನೆ ಮತ್ತು ಮಂಡಲದ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಮರು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಲ್ಲದು, ಇದು ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರದ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರವಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್ ಚಿತ್ರಣದೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಮಣಿಪುರದ ರಾಜಧಾನಿ ಇಂಫಾಲ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿರುವ ಭತ್ತದ ಗದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಮಕ್ಲಾಂಗ್ ಜಿಯೋಗ್ಲಿಫ್ ಬಹುಶಃ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಮಂಡಲವಾಗಿದೆ. 2013 ರವರೆಗೂ ಸೈಟ್ ಅನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಗಲಿಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ ಸಂಪೂರ್ಣ ರಚನೆಯು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್ ಉಪಗ್ರಹ ಚಿತ್ರಣದ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಬಿಹು ಲೌಕನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಸಂಪೂರ್ಣ ಭತ್ತದ ಗದ್ದೆಯನ್ನು ಈಗ ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಮಣಿಪುರ ಸರ್ಕಾರವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಮಾರಕ ಮತ್ತು ಸೈಟ್ ಎಂದು ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಘೋಷಿಸಿದೆ. ಸೈಟ್ 24° 48' N ಮತ್ತು 93° 49' E ನ GPS ನಿರ್ದೇಶಾಂಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಕಾಂಗ್ಲಾದಿಂದ 12 ಕಿಮೀ ವೈಮಾನಿಕ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸುಮಾರು 224,161.45 ಚದರ ಮೀಟರ್‌ಗಳ ಒಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಚೌಕದ ಮಂಡಲವು ಕಾರ್ಡಿನಲ್ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಆಯತಾಕಾರದ 'ಗೇಟ್‌ಗಳನ್ನು' ಹೊಂದಿದೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಆದರೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಆಯತಾಕಾರದ 'ಗೇಟ್‌ಗಳಿಂದ' ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಚೌಕದೊಳಗೆ ಎಂಟು ದಳಗಳ ಹೂವು ಅಥವಾ ಕಿರಣ-ನಕ್ಷತ್ರವಿದೆ, ಇದನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯರು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಮಕ್ಲಾಂಗ್ 'ಸ್ಟಾರ್ ಫೋರ್ಟ್' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 50,836.66 ಚದರ ಮೀಟರ್‌ಗಳಷ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣವಿದೆ. ಮಣಿಪುರದ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಇತರ ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರವನ್ನು ಗೂಗಲ್ ಅರ್ಥ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಐದು ದೈತ್ಯ ಮಂಡಲಗಳು, ಸೆಕ್ಮೈ ಮಂಡಲ, ಹೈಕಕ್ಮಾಪಾಲ್ ಮಂಡಲ, ಫರ್ಜು ಅವಳಿ ಮಂಡಲಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೋಲ್ಮಾಂಗ್ ಮಂಡಲಗಳು ಇರಿಲ್ ನದಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿವೆ.[34] 2019 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರ ಕಣಿವೆಯಿಂದ ನೊಂಗ್ರೆನ್ ಮತ್ತು ಕೀನೊದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಮಂಡಲ ಆಕಾರದ ಜಿಯೋಗ್ಲಿಫ್ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ನೊಂಗ್ರೆನ್ ಮಂಡಲ ಮತ್ತು ಕೀನೋ ಮಂಡಲ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ.[35] ==ಗ್ಯಾಲರಿ== <gallery widths="200" heights="200"> File:元 緙絲 須彌山曼陀羅-Cosmological Mandala with Mount Meru MET DP276037.jpg|[https://www.metmuseum.org/art/collection/search/39738 Cosmological mandala with Mount Meru], silk tapestry, China via The Metropolitan Museum of Art File:元 緙絲大威德金剛曼陀羅-Vajrabhairava Mandala MET DT841.jpg|[https://www.metmuseum.org/art/collection/search/37614 Vajrabhairava mandala], silk tapestry, China via The Metropolitan Museum of Art File:Sri Yantra 256bw.gif|A diagramic drawing of the [[Sri Yantra]], showing the outside square, with four T-shaped gates, and the central circle File:Vishnu Mandala.jpg|[[Vishnu]] Mandala(Traditionally found in [[Nepal]]) File:Painted 19th century Tibetan mandala of the Naropa tradition, Vajrayogini stands in the center of two crossed red triangles, Rubin Museum of Art.jpg|Painted 19th century [[Tibet]]an mandala of the [[Naropa]] tradition, [[Vajrayogini]] stands in the center of two crossed red triangles, [[Rubin Museum of Art]] File:Medicine Buddha painted mandala with goddess Prajnaparamita in center, 19th century, Rubin.jpg|Painted [[Bhutan]]ese [[Bhaisajyaguru|Medicine Buddha]] mandala with [[Perfection of Wisdom|the goddess Prajnaparamita]] in center, 19th century, [[Rubin Museum of Art]] File:Mandala of the Six Chakravartins.JPG|Mandala of the Six [[Chakravartin]]s File:Vajravarahi Mandala.jpg|[[Vajravarahi]] mandala File:Sankhitta Sangheyani Cosmography.jpg|[[Jain]] cosmological diagrams and text. File:Mandala Golden Flower Jung.JPG|Mandala painted by a patient of Carl Jung File:Mahavra 1900 art.jpg|[[Jain]] picture of [[Mahavira]] File:Kalachakra mandala in a special glass pavilion.jpg|Kalachakra mandala in a special glass pavilion. Buddhist pilgrims bypass the pavilion in a clockwise direction three times. Buryatiya, July 16, 2019 File:Maitighar Mandala.jpg|Mandala in Maitighar, Kathmandu, Nepal </gallery> ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== 87vm8kcg4glc5zu852uq2bfq7xbtvj6 0 148759 1248682 1207365 2024-10-25T15:32:06Z Leonidlednev 81274 /* ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು */ -spam 1248682 wikitext text/x-wiki {{Infobox website | name = ಝೀ 5 | logo = Zee5 Official logo.svg.png | logo_size = 150px | screenshot = | screenshot_size = | caption = | company_type = [[Subsidiary]] | industry = {{hlist|[[Entertainment]]|[[Mass Media]]}} | owner = [[ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್]]<br />([[ಕಲ್ವರ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್]] ಜೊತೆಗೆ ವಿಲೀನಗೊಂಡಿದೆ) | area_served = 190+ countries | location_city = [[Mumbai]], [[Maharashtra]], [[India]] | url = {{url|https://www.zee5.com/global|ಝೀ 5.ಕಂ}} | type = [[ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾಧ್ಯಮ ಸೇವೆ|ಓಟಿಟಿ ವೇದಿಕೆ]] | products = {{flatlist| * [[Streaming media]] * [[Video on demand]] * [[Digital distribution]] }} | services = {{flatlist| * Film production * Film distribution * Television production }} | commercial = ಹೌದು | registration = ಐಚ್ಛಿಕ | launch_date = {{Launch date and age|df=y|2018|2|14}} (ಭಾರತ)<br />{{Launch date and age|df=z|2021|6|22}} (ಯುಎಸ್ಯೆ) | language = {{hlist|ಬೆಂಗಾಲಿ|ಭೋಜಪುರಿ|ಇಂಗ್ಲಿಷ್||ಗುಜರಾತಿ|ಹಿಂದಿ|ಕನ್ನಡ|ಮಲಯಾಳಂ|ಮರಾಠಿ|ಒರಿಯಾ|ಪಂಜಾಬಿ|ತಮಿಳು|ತೆಲುಗು}} | num_users = {{increase}} 48.11 ಮಿಲಿಯನ್ (ಪಾವತಿಸಿದ) 172 ಮಿಲಿಯನ್ ಮಾಸಿಕ ಸಕ್ರಿಯ ಬಳಕೆದಾರರು <ref>{{cite news|url=https://gadgets.ndtv.com/entertainment/news/disney-plus-hotstar-paid-subscribers-8-million-netflix-amazon-eros-sony-balaji-zee-voot-2208730|title=Disney+ Hotstar Has Around 8 Million Paid Subscribers, Disney Claims|publisher=[[NDTV]]|date=9 April 2020}}</ref> | current_status = ಸಕ್ರಿಯ }}'''ಝೀ5''' ಎಂಬುದು ಭಾರತೀಯ ಚಂದಾದಾರಿಕೆಯ ವೀಡಿಯೊ ಆನ್-ಡಿಮಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಓವರ್-ದ-ಟಾಪ್ ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್ ಸೇವೆಯಾಗಿದ್ದು, [[ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್]] ನಡೆಸುತ್ತದೆ.<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/technology/techook/netflix-amazon-prime-video-hotstar-disney-plus-zee5-plans-pricing-benefits-6394913/|title=Netflix vs Amazon Prime Video vs Disney+Hotstar vs ZEE5 vs Alt Balaji vs Voot others: Subscription plans detailed|date=2020-05-07|website=[[The Indian Express]]|language=en-US}}</ref> ಇದನ್ನು [[ಭಾರತ|ಭಾರತದಲ್ಲಿ]] 14 ಫೆಬ್ರವರಿ 2018 ರಂದು 12 ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷಯದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು.<ref>{{Cite news|url=http://www.dnaindia.com/money/report-with-ditto-tv-zee-eyes-a-game-changer-1656839|title=With Ditto TV, Zee eyes a game-changer|date=1 March 2012|publisher=[[DNA (newspaper)|DNA]] India}}</ref> ಝೀ5 ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ವೆಬ್, ಆಂಡ್ರಾಯ್ಡ್, ಐಒಎಸ್, ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಟಿವಿಗಳು, ಇತರ ಸಾಧನಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=http://www.exchange4media.com/45608_font-colorredflashed-yesterday-zee-enters-%E2%80%98over-the-top-tv%E2%80%99-segment-with-ditto-tv.html|title=Flashed Yesterday: Zee enters 'Over The Top TV' segment with Ditto TV|date=1 March 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20140812213742/http://www.exchange4media.com/45608_font-colorredflashed-yesterday-zee-enters-%E2%80%98over-the-top-tv%E2%80%99-segment-with-ditto-tv.html|archive-date=12 August 2014|publisher=exchange4media.com}}</ref> ಝೀ5 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2019 ರಲ್ಲಿ 56 ಮಿಲಿಯನ್ ಮಾಸಿಕ ಸಕ್ರಿಯ ಬಳಕೆದಾರರನ್ನು ಕ್ಲೇಮ್ ಮಾಡಿದೆ<ref>{{Cite web|url=https://www.indiantelevision.com/iworld/over-the-top-services/zee5-maintains-momentum-with-563-mn-mau-in-third-quarter-190115|title=ZEE5 maintains momentum with 56.3 mn MAU in third quarter|date=15 January 2019|website=[[Indian Television]]}}</ref> == ಇತಿಹಾಸ == '''ಓಝೀ''' ಭಾರತೀಯ ಡಿಜಿಟಲ್ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್ ಆಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಫೆಬ್ರವರಿ 2016<ref>{{Cite web|url=https://www.medianama.com/2016/02/223-zee-launches-ozee/|title=Zee Digital launches online streaming platform ZEE5 – MediaNama|last=Pai|first=Vivek|date=26 February 2016|website=www.medianama.com|language=en-US|access-date=2018-01-11}}</ref> ನಲ್ಲಿ [[ಝೀ ಎಂಟರ್‌ಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್]] ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. 14 ಫೆಬ್ರವರಿ 2018 ರಂತೆ, ಸೇವೆಯನ್ನು ಝೀ5 ಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. <ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/Consumer/c7MymlBR4d5jIrLUeFWRkO/Zee-Entertainment-launches-new-video-streaming-platform-Zee5.html|title=Zee Entertainment launches new video streaming platform Zee5|date=14 Feb 2018|work=Livemint.com|access-date=31 October 2018}}</ref> ಇದು [[ಝೀ ಟಿವಿ]], [[ಝೀ ಕೆಫೆ]] ನಂತಹ ಎಲ್ಲಾ ಝೀ ಚಾನೆಲ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿತು. ಜಿಂದಗೀ ಒಝೀ-ಎಕ್ಸ್‌ಕ್ಲೂಸಿವ್ ಆಗಿದ್ದರಿಂದ ಇದು ಜಿಂದಗಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿತು. ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್ ಜಾಹೀರಾತು-ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಾಧನವನ್ನು ಬಳಸಿದರೂ ಸಹ ಉಚಿತವಾಗಿದೆ. ಝೀ5 ನಿಂದಾಗಿ ಇದು ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡಿದೆ. === ಝೀ5 ಏಕೀಕರಣ === ಝೀ5 ಝೀ ಯ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ವೀಡಿಯೊ ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ: ಓಜಿ (ಜಾಹೀರಾತು ಆಧಾರಿತ) ಮತ್ತು ಡಿಟ್ಟೋ ಟಿವಿ (ಚಂದಾದಾರಿಕೆ ಆಧಾರಿತ), ವಿಶೇಷ ಮೂಲಗಳು, ಭಾರತೀಯ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು, ಸಂಗೀತ, ಲೈವ್ ಸೇರಿದಂತೆ 1 ಲಕ್ಷ (1 ಲಕ್ಷ) ಗಂಟೆಗಳ ವಿಷಯದೊಂದಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ ದೂರದರ್ಶನ, ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿ ವೀಡಿಯೊಗಳು 12 ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ. == ಪ್ರೋಗ್ರಾಮಿಂಗ್ == ವೇದಿಕೆಯು 2018 ರಲ್ಲಿ ''ನನ್ನ ಕೂಚಿ'' (ತೆಲುಗು)<ref name="auto1">{{Cite web|url=https://comingsoon.zee5.com/comingsoon/index.php|title=ZEE5|website=comingsoon.zee5.com|access-date=2020-09-12|archive-date=2020-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20200331004243/https://comingsoon.zee5.com/comingsoon/index.php|url-status=dead}}</ref> '', ಅಮೇರಿಕಾ ಮಾಪಿಳ್ಳೈ'' (ತಮಿಳು)<ref>{{Cite news|url=https://www.desiblitz.com/content/america-mappillai-zee5-tamil-web-series|title=America Mappillai: A ZEE5 Originals Tamil Web Series|access-date=2018-04-17|publisher=www.desiblitz.com|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.televisionpost.com/zee5-launches-its-first-tamil-original-series-america-mappillai/|title=ZEE5 launches its first Tamil original series 'America Mappillai'|access-date=3 August 2018|publisher=www.desiblitz.com|language=en|archive-date=23 ಜುಲೈ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180723140121/http://www.televisionpost.com/zee5-launches-its-first-tamil-original-series-america-mappillai/|url-status=dead}}</ref> ಮತ್ತು ''ಧಟ್ ತೇರೆ ಕಿ'' (ಹಿಂದಿ) ನೊಂದಿಗೆ ವೆಬ್ ಸರಣಿಗಳನ್ನು ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref name="auto1" /> ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ವೇದಿಕೆಯು ''ಕಲ್ಲಾಚಿರಿಪ್ಪು'' ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಮತ್ತೊಂದು ವೆಬ್ ಸರಣಿಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಕಾರ್ತಿಕ್ ಸುಬ್ಬರಾಜ್,<ref>{{Cite news|url=https://www.bizasialive.com/zee5-launch-tamil-web-series-kallachirippu/|title=ZEE5 to launch Tamil web series 'Kallachirippu'|date=2018-07-24|work=BizAsia {{!}} Media, Entertainment, Showbiz, Events and Music|access-date=3 August 2018|language=en-GB}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/web-series/karthik-subburaj-kallachirippu-5274134/|title=Karthik Subbaraj is thrilled about web series Kallachirippu|date=2018-07-25|work=[[The Indian Express]]|access-date=3 August 2018|language=en-US}}</ref> ಮತ್ತು ''ಕರೆಂಜಿತ್ ಕೌರ್ - ದಿ ಅನ್‌ಟೋಲ್ಡ್ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಸನ್ನಿ ಲಿಯೋನ್'', ಸನ್ನಿ ಲಿಯೋನ್ ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯ ವೆಬ್ ಸರಣಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. 2018 ರಲ್ಲಿ, ಝೀ5 ಅನ್ನು ''ನನ್ನ ಕೂಚಿ ''',''''' ''ಅಮೇರಿಕಾ ಮಾಪಿಳ್ಳೈ, ಲೈಫ್ ಸಾಹಿ ಹೈ ಮತ್ತು ಕರೆಂಜಿತ್ ಕೌರ್ - ದಿ ಅನ್‌ಟೋಲ್ಡ್ ಸ್ಟೋರಿ ಆಫ್ ಸನ್ನಿ ಲಿಯೋನ್‌ಗಳಂತಹ ಮೂಲ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="auto1"/>'' ಜುಲೈ 2019 ರಲ್ಲಿ, ಝೀ5 ಮತ್ತು [[ಆಲ್ಟ್ ಬಾಲಾಜಿ]] ಕಂಟೆಂಟ್ ಮೈತ್ರಿಯನ್ನು ಘೋಷಿಸುತ್ತವೆ - ಝೀ5 ಚಂದಾದಾರರು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಝೀ5 ವಿಷಯದ ಜೊತೆಗೆ [[ಆಲ್ಟ್ ಬಾಲಾಜಿ]] ನ ಮೂಲಗಳಿಗೆ ತಡೆರಹಿತ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ.<ref>{{Cite web|url=https://www.livemint.com/companies/people/zee5-and-altbalaji-announce-content-alliance-1564380834419.html|title=ZEE5 and ALTBalaji announce content alliance|last=Jha|first=Lata|date=29 July 2019|website=mint}}</ref> === ವಿಶೇಷ ಡಬ್ಬಿಂಗ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮಿಂಗ್ === ಝೀ5 ಗೆ ಸಂಯೋಜನೆಗೊಳ್ಳುವವರೆಗೆ ಓಝೀ ಈ ವಿಶೇಷ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿತು. * ಟೋಟಲ್ ಡ್ರೀಮರ್ (ಜಿಂದಗಿ) (2017–2018) * ಎ ಲವ್ ಸ್ಟೋರಿ (ಜಿಂದಗಿ) (2017–2018) * ಸ್ನೋಡ್ರಾಪ್ (ಜಿಂದಗಿ) (2017–2018) * ಬಾಯ್ಸ್ ಓವರ್ ಫ್ಲವರ್ಸ್ (ಜಿಂದಗಿ) (2017–2018) === ಲೈವ್ ಟಿವಿ === ಝೀ ಟಿವಿ ಮಾಲೀಕತ್ವದ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಲ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಸಂಗೀತ ವೀಡಿಯೊಗಳು ಸೈಟ್‌ನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದವು; ಮತ್ತು ಇದು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ವ್ಯಾಪಕ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ನೀಡಿತು.ಝೀ ನೊಂದಿಗೆ ಏಕೀಕರಣಗೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು ಝೀ5 ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು ಈ ರೀತಿಯ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ: [[ಝೀ ಟಿವಿ]] ಮತ್ತು [[& ಟಿವಿ]] (ಹಿಂದಿ), ಝೀ ಕೇರಳಂ (ಮಲಯಾಳಂ), ಝೀ ಮರಾಠಿ (ಮರಾಠಿ), ಝೀ ಸಾರ್ಥಕ್ (ಒಡಿಯಾ), [[ಝೀ ಕನ್ನಡ|ಜೀ ಕನ್ನಡ]] (ಕನ್ನಡ), [[ಝೀ ತೆಲುಗು]] (ತೆಲುಗು), ಝೀ ಬಾಂಗ್ಲಾ (ಬಂಗಾಳಿ), [[ಝೀ ಪಂಜಾಬಿ]] (ಪಂಜಾಬಿ),[[ಝೀ ತಮಿಳು ]] (ತಮಿಳು),[[ಝೀ ಗಂಗಾ]] (ಭೋಜ್‌ಪುರಿ) ಮತ್ತು [[ಝೀ ಕೆಫೆ]] (ಇಂಗ್ಲಿಷ್). ಝೀ5 ನಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಮನರಂಜನಾ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು ಸೇರಿವೆ:[[ ಝೀ ಅನ್ಮೋಲ್ ]] ( [[ಝೀ ಟಿವಿ]] ನಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾದ ಹಳೆಯ ಸರಣಿ), ಝೀ ಯುವ ( [[ಝೀ ಮರಾಠಿ]] ಮತ್ತು [[ಝೀ ಯುವ]] ನಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾದ ಹಳೆಯ ಸರಣಿ). == ಹೈಪಿ == ಹಿಪಿ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ವೀಡಿಯೊ ಹಂಚಿಕೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿದೆ<ref>{{Cite news|url=https://www.techradar.com/news/zee5-to-launch-an-indigenous-tiktok-rival-in-india|title=Zee5 to launch HiPi, an indigenous TikTok rival in India|work=techradar.com}}</ref> ಬಳಕೆದಾರರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ವೀಡಿಯೊಗಳನ್ನು ರೆಕಾರ್ಡ್ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅಪ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಇತರ ಜನರು ಹಂಚಿಕೊಂಡ ವೀಡಿಯೊಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಬಳಕೆದಾರರು ಝೀ5 ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್ ಅನ್ನು ಉಚಿತವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಬಹುದು.<ref>{{Cite news|url=https://tech.hindustantimes.com/tech/news/zee5-to-launch-a-made-in-india-rival-to-take-on-tiktok-71592490531190.html|title=Zee5 to launch a made-in-India rival to take on TikTok|work=tech.hindustantimes.com}}</ref> [[ಚಿತ್ರ:HiPi_Logo.svg|right|thumb|200x200px| HiPi ಲೋಗೋ]] == ಲಭ್ಯತೆ == ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ದೇಶದಲ್ಲೂ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ, ಕೊನೆಯದಾಗಿ [[ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ|ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ]] ಜೂನ್ 22, 2021 ರಂದು<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/business/international-business/zee5-launches-in-the-u-s-as-worlds-largest-streaming-platform-for-south-asian-content-mega-launch-event-with-priyanka-chopra-jonas/articleshow/83832113.cms|title=ZEE5 launches in the U.S. as world's largest streaming platform for South Asian content: Mega launch event with Priyanka Chopra Jonas - Times of India|date=Jun 25, 2021|website=The Times of India|language=en|access-date=2021-06-26}}</ref> ಝೀ5 ಆಡ್ ವಾಲ್ಟ್, ಆಂಪ್ಲಿ5, ಪ್ಲೇ5 ಮತ್ತು ವಿಶ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ಹೊಂದಿರುವ ಜಾಹೀರಾತು ಸೂಟ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ. ಝೀ5 ವೊಡಾಫೋನ್ ಪ್ಲೇ ( ವೊಡಾಫೋನ್ ಐಡಿಯಾದ ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್ ಸೇವೆ) ಮತ್ತು ಏರ್‌ಟೆಲ್ ಎಕ್ಸ್‌ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ( ಭಾರತಿ ಏರ್‌ಟೆಲ್‌ನ ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್ ಸೇವೆ) ನಲ್ಲಿಯೂ ಉಚಿತವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ವೊಡಾಫೋನ್ ಐಡಿಯಾ ಝೀ5 ಅನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಝೀ5 ಥಿಯೇಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಹೊಸ ಚಾನಲ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿತು, ಇದು ಝೀ5 ನ ಮೂಲ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ವೊಡಾಫೋನ್ ಪ್ಲೇ ಮತ್ತು ಐಡಿಯಾ ಮೊಬೈಲ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತದೆ. === ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ === ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮೊಬೈಲ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಅನ್ನು ಸಹ ನೀಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವರ್ಧಿತ ಯುಐ/ಯುಯೆಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಿತ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಇದು ಜಾಗತಿಕ ಟೆಕ್ ದೈತ್ಯರಾದ ಅಪ್ಲಿಕಾಸ್ಟರ್,<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindubusinessline.com/info-tech/zee5-partners-with-israeli-firm-applicaster-to-improve-viewer-experience/article27710084.ece|title=Zee5 partners with Israeli firm Applicaster to improve viewer experience|work=The Hindu}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/zee5-partners-with-israeli-tech-company-applicaster-119061000551_1.html|title=ZEE5 partners with Israeli tech company Applicaster|publisher=Business Standard}}</ref> ಲೋಟಮೆ, ತಲಾಮೂಸ್ ಮತ್ತು ಎಐ ವೀಡಿಯೊ ವರ್ಧನೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಮಿನಿಟ್.ಲಿ ನೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಹೊಂದಿದೆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.rapidtvnews.com/2019100357455/zee5-chooses-applicaster-to-enhance-app-experience.html#axzz62hZdntky|title=ZEE5 chooses Applicaster to enhance app experience|publisher=Rapid TV news|access-date=2023-02-16|archive-date=2023-02-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20230216063607/https://www.rapidtvnews.com/2019100357455/zee5-chooses-applicaster-to-enhance-app-experience.html#axzz62hZdntky|url-status=dead}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{Reflist}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು == * {{Official website|https://www.zee5.com/global}} mdumul4hxtotot25moq5w6gf2ycpvdu 0 159831 1248705 1248522 2024-10-26T06:24:45Z Spoorthi Rao 39512 /* ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು * 1248705 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ನಿರೂಪಣೆ=== [[File:Sudeep interview TeachAIDS.jpg|thumb|right|180px| ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿಯೂ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ [[ ಸುದೀಪ್]] ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ]] ಇದು ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್ ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡಲಿರುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ನ ಅಂತಿಮ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎಕ್ಸ್ (ಹಿಂದೆ ಟ್ವಿಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು) ನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14, 2024 ರಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು<ref>{{Cite web |title=Kichcha Sudeep announces his last season as host of Bigg Boss Kannada|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/kichcha-sudeep-announces-his-last-season-as-host-of-bigg-bosss-kannada-2616497-2024-10-14|website=India Today|language=en}}</ref> . ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''[[ಸ್ವರ್ಗ]]'' ಮತ್ತು ''[[ನರಕ |ನರಕ]]'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋ=== ಈ ಸೀಸನನಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು|ನೀರಿನ]] ವಿಷಯದ ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು]]; ಇವುಗಳು ಮನೆಯ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾದ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕಣ್ಣಿನ ಪಾಪೆಯು ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ನೀರು]] ಎರಡರ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ]] ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 17 |{{CRemoved|Ejected}} |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 17 |{{CRemoved|Ejected}} |- |18 |ಹನುಮಂತ |ದಿನ 21 | |} ==ಜಾಹೀರಾತು ಪಾಲುದಾರರು== ಈ ಸೀಸನ್ ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು 22 ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada - Watch Season 11 Episode 1 - Grand Opening Extravaganza on JioCinema|url=https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913|website=Jio Cinema|language=en}}</ref>. *'''ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವರು'''(Presented by) - ಹಾರ್ಲಿಕ್ಸ್ *'''ಸಹ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವವರು'''(Co Powered by) - ಫ್ರೀಡಂ ಆಯಿಲ್ ಮತ್ತು ಡೊಮೆಕ್ಸ್ *'''ವಿಶೇಷ ಪಾಲುದಾರರು''' (Special Partners) - ಸುದರ್ಶನ್ ಸಿಲ್ಕ್ಸ್, ಹೈಯರ್, ನಿರಂತರ, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್, ಎ 23, ಸ್ವಸ್ತಿಕ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹಲ್ದಿರಾಮ್ಸ್. *'''ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಪಾಲುದಾರರು''' (Associate Partners)- ಹ್ಯಾಂಗ್ಯೊ, ಇಕೋ ಪ್ಲಾನೆಟ್ *'''ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾಲುದಾರರು'''(Digital partner) - ಸೋನಿ ==ವಿವಾದ== ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಮಹಿಳೆ|ಮಹಿಳಾ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗೌಪ್ಯತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿನ ನಂತರ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11 ರ ಆಯೋಜಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ನಿರೂಪಕರಿಗೆ ಪೊಲೀಸ್ ನೋಟಿಸ್ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು<ref>{{cite web |title=ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಕ್ಲೋಸ್ ಆಗಲು ಕಾರಣವೇ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗದ ʻಆʼ ನೋಟಿಸ್‌! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-elimination-a-complaint-has-been-filed-to-the-women-commission-is-the-real-reason-to-end-hell-and-heaven-concept-251320 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=12 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref>. [[ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗ|ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗವು]] ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಟಾಸ್ಕ್ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಕುಂಬಳಗೋಡು ಪೊಲೀಸರು ನೋಟಿಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಆರೋಪದ ನಂತರ, ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ತಂಡವು [[ನರಕ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. [[ನರಕ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮನೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 served police notice over privacy breach|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-served-police-notice-over-privacy-breach/articleshow/114190832.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ== [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ [[ನರಕ|ನರಕಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: ಸ್ವರ್ಗ- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಅಥವಾ [[ನರಕ]] ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. [[ನರಕ|ನರಕವು]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ [[ನರಕ]] ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗದ]] ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref> <ref>{{cite web |title=ಸ್ವರ್ಗ-ನರಕ ಎಲ್ಲಾ ಇನ್ಮುಂದೆ ಇಲ್ಲ! ಎರಡಾಗಿದ್ದ ಮನೆ ಒಂದಾಯ್ತು, ಹೊಸ ಆಟ ಶುರು! |url=https://kannada.news18.com/photogallery/entertainment/bigg-boss-session-11-the-concept-of-heaven-and-hell-is-over-ovn-1888166-page-6.html |publisher=News18 Kannada |access-date=11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ 11: ಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಳಿದು ನರಕದಲ್ಲಿರುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಮುಸುಕುಧಾರಿಗಳು; ಆತಂಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/kannada-television-news-masked-men-who-came-from-crane-destroy-hell-at-bigg-boss-11-home-colors-kannada-show-rsm-181728636485793.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> . {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ |ಮನೆಯ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರು | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | rowspan="2" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | rowspan="2" |'''ಹಂಸ''' | rowspan="2" |'''ಶಿಶಿರ್''' |'''<s>ಹನುಮಂತ</s>''' | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | |- |Bgcolor=#cfc|'''ಐಶ್ಚರ್ಯ''' ----'''ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ''' |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" | | colspan="2" bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | ಮಾನಸ ---- ಮಂಜು | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು !''ಯಾರು ಇಲ್ಲಾ'' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |Bgcolor=#cfc|''ಮನೆಯ<br> ಸಹ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ '' | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | colspan="12" style="background:#FFE08B;"|''Ejected''<br>(ದಿನ 17) |- ! ಹನುಂತ | colspan="3" style="background:#E5E5E5;" |''ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | colspan="12" style="background:#FFE08B;"|''Ejected''<br>(ದಿನ 17) |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | bgcolor=#cfc |''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ '' | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' |Bgcolor=#cfc|''ಮನೆಯ<br> ಸಹ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ '' | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 2|2]] | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಧನರಾಜ್<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br>ಮಂಜು<br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಸುರೇಶ್<br> |ಮಂಜು<br>ಮಾನಸ | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="4" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಹೊರ ನಡೆದದ್ದು | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! rowspan="2" | ಹೊರ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ |'''ರಂಜಿತ್''' | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | |-style="background:#FFE08B;" |'''ಜಗದೀಶ್''' |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಹೊರಹಾಕುವಿಕೆ <br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |18 |ಹನುಮಂತ |ಗಾಯಕ |ಸರಿಗಮಪ ಸಿಂಗಿಂಗ್ ಶೋನಿಂದ |<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 Wildcard Contestant: Who Is Hanumantha Lamani? Meet BBK 11's New Entry |url=https://www.filmibeat.com/kannada/news/2024/bigg-boss-kannada-11-wildcard-contestant-who-is-hanumantha-lamani-bbk-11-contestant-instagram-girlfr-424483.html |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=24 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] hm5ltnlcgxjfzwe4n54cym1k2tz4mu1 1248706 1248705 2024-10-26T06:32:22Z Spoorthi Rao 39512 /* ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು * 1248706 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ನಿರೂಪಣೆ=== [[File:Sudeep interview TeachAIDS.jpg|thumb|right|180px| ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿಯೂ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ [[ ಸುದೀಪ್]] ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ]] ಇದು ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್ ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡಲಿರುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ನ ಅಂತಿಮ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎಕ್ಸ್ (ಹಿಂದೆ ಟ್ವಿಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು) ನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14, 2024 ರಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು<ref>{{Cite web |title=Kichcha Sudeep announces his last season as host of Bigg Boss Kannada|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/kichcha-sudeep-announces-his-last-season-as-host-of-bigg-bosss-kannada-2616497-2024-10-14|website=India Today|language=en}}</ref> . ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''[[ಸ್ವರ್ಗ]]'' ಮತ್ತು ''[[ನರಕ |ನರಕ]]'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋ=== ಈ ಸೀಸನನಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು|ನೀರಿನ]] ವಿಷಯದ ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು]]; ಇವುಗಳು ಮನೆಯ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾದ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕಣ್ಣಿನ ಪಾಪೆಯು ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ನೀರು]] ಎರಡರ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ]] ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 17 |{{CRemoved|Ejected}} |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 17 |{{CRemoved|Ejected}} |- |18 |ಹನುಮಂತ |ದಿನ 21 | |} ==ಜಾಹೀರಾತು ಪಾಲುದಾರರು== ಈ ಸೀಸನ್ ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು 22 ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada - Watch Season 11 Episode 1 - Grand Opening Extravaganza on JioCinema|url=https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913|website=Jio Cinema|language=en}}</ref>. *'''ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವರು'''(Presented by) - ಹಾರ್ಲಿಕ್ಸ್ *'''ಸಹ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವವರು'''(Co Powered by) - ಫ್ರೀಡಂ ಆಯಿಲ್ ಮತ್ತು ಡೊಮೆಕ್ಸ್ *'''ವಿಶೇಷ ಪಾಲುದಾರರು''' (Special Partners) - ಸುದರ್ಶನ್ ಸಿಲ್ಕ್ಸ್, ಹೈಯರ್, ನಿರಂತರ, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್, ಎ 23, ಸ್ವಸ್ತಿಕ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹಲ್ದಿರಾಮ್ಸ್. *'''ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಪಾಲುದಾರರು''' (Associate Partners)- ಹ್ಯಾಂಗ್ಯೊ, ಇಕೋ ಪ್ಲಾನೆಟ್ *'''ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾಲುದಾರರು'''(Digital partner) - ಸೋನಿ ==ವಿವಾದ== ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಮಹಿಳೆ|ಮಹಿಳಾ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗೌಪ್ಯತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿನ ನಂತರ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11 ರ ಆಯೋಜಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ನಿರೂಪಕರಿಗೆ ಪೊಲೀಸ್ ನೋಟಿಸ್ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು<ref>{{cite web |title=ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಕ್ಲೋಸ್ ಆಗಲು ಕಾರಣವೇ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗದ ʻಆʼ ನೋಟಿಸ್‌! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-elimination-a-complaint-has-been-filed-to-the-women-commission-is-the-real-reason-to-end-hell-and-heaven-concept-251320 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=12 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref>. [[ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗ|ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗವು]] ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಟಾಸ್ಕ್ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಕುಂಬಳಗೋಡು ಪೊಲೀಸರು ನೋಟಿಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಆರೋಪದ ನಂತರ, ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ತಂಡವು [[ನರಕ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. [[ನರಕ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮನೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 served police notice over privacy breach|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-served-police-notice-over-privacy-breach/articleshow/114190832.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ== [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ [[ನರಕ|ನರಕಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: ಸ್ವರ್ಗ- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಅಥವಾ [[ನರಕ]] ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. [[ನರಕ|ನರಕವು]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ [[ನರಕ]] ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗದ]] ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref> <ref>{{cite web |title=ಸ್ವರ್ಗ-ನರಕ ಎಲ್ಲಾ ಇನ್ಮುಂದೆ ಇಲ್ಲ! ಎರಡಾಗಿದ್ದ ಮನೆ ಒಂದಾಯ್ತು, ಹೊಸ ಆಟ ಶುರು! |url=https://kannada.news18.com/photogallery/entertainment/bigg-boss-session-11-the-concept-of-heaven-and-hell-is-over-ovn-1888166-page-6.html |publisher=News18 Kannada |access-date=11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ 11: ಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಳಿದು ನರಕದಲ್ಲಿರುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಮುಸುಕುಧಾರಿಗಳು; ಆತಂಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/kannada-television-news-masked-men-who-came-from-crane-destroy-hell-at-bigg-boss-11-home-colors-kannada-show-rsm-181728636485793.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> . {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ |ಮನೆಯ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರು | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | rowspan="2" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | rowspan="2" |'''ಹಂಸ''' | rowspan="2" |'''ಶಿಶಿರ್''' |'''<s>ಹನುಮಂತ</s>''' | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | |- |Bgcolor=#cfc|'''ಐಶ್ಚರ್ಯ''' ----'''ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ''' |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" | | colspan="2" bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | ಮಾನಸ ---- ಮಂಜು | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು !''ಯಾರು ಇಲ್ಲಾ'' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |Bgcolor=#cfc|''ಮನೆಯ<br> ಸಹ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ '' | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | colspan="12" style="background:#FFE08B;"|''Ejected''<br>(ದಿನ 17) |- ! ಹನುಂತ | colspan="3" style="background:#E5E5E5;" |''ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | colspan="12" style="background:#FFE08B;"|''Ejected''<br>(ದಿನ 17) |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | bgcolor=#cfc |''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ '' | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' |Bgcolor=#cfc|''ಮನೆಯ<br> ಸಹ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ '' | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 2|2]] | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಧನರಾಜ್<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br>ಮಂಜು<br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಸುರೇಶ್<br> |ಮಂಜು<br>ಮಾನಸ | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="4" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಹೊರ ನಡೆದದ್ದು | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! rowspan="2" | ಹೊರ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ |'''ರಂಜಿತ್''' | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | |-style="background:#FFE08B;" |'''ಜಗದೀಶ್''' |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಹೊರಹಾಕುವಿಕೆ <br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 contestant Dharma Keerthiraj opens up about his struggles as a star kid, says, "I chase my dreams" |url=https://timesofindia-indiatimes-com.translate.goog/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestant-dharma-keerthiraj-opens-up-about-his-struggles-as-a-star-kid-says-i-chase-my-dreams/articleshow/113789508.cms?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=kn&_x_tr_hl=kn&_x_tr_pto=sc |publisher=The Times of India |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | | |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |18 |ಹನುಮಂತ |ಗಾಯಕ |ಸರಿಗಮಪ ಸಿಂಗಿಂಗ್ ಶೋನಿಂದ |<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 Wildcard Contestant: Who Is Hanumantha Lamani? Meet BBK 11's New Entry |url=https://www.filmibeat.com/kannada/news/2024/bigg-boss-kannada-11-wildcard-contestant-who-is-hanumantha-lamani-bbk-11-contestant-instagram-girlfr-424483.html |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=24 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] 9tutigmykhifya36gtrhg6rlo1xw4nz 1248707 1248706 2024-10-26T06:37:41Z Spoorthi Rao 39512 ಆಪ್‌ಡೇಟ್ ಮಾಡಿದ್ದು 1248707 wikitext text/x-wiki '''''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11''''' ಒಂದು [[ಭಾರತೀಯ]] [[ಕನ್ನಡ]] [[ಭಾಷೆ|ಭಾಷೆಯ]] ರಿಯಾಲಿಟಿ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಗೇಮ್ ಶೋ ಆಗಿದೆ. [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]]ದ ಹನ್ನೋಂದನೇ ಸೀಸನ್ 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 ರಂದು ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಬನಿಜಯ್ ಅವರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಎಂಡೆಮೋಲ್ ಶೈನ್ ಇಂಡಿಯಾ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸೀಸನ್ [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌]]ನ 11 ನೇ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಓಪನಿಂಗ್‌ಗೂ ಮೊದಲೇ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ರಿವೀಲ್‌! ಆಡಿಯೆನ್ಸ್‌ ಕೈಗೆ ಸಿಗಲಿದೆ ಅಧಿಕಾರ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/television-news-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-reveal-before-the-grand-opening-raja-rani-finale-mnk-181727091839922.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=23 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಹಿಂದಿನ ಹತ್ತು ಸೀಸನ್‌ನಂತೆಯೇ ಈ ಬಾರಿಯೂ ನಟ ನಿರೂಪಕ [[ ಸುದೀಪ್|ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್]] ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡಲಿದ್ದಾರೆ . {{Infobox television season |italic_title= |bgcolour= lightblue |season_name= ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 |image= [[ಚಿತ್ರ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11.webp|thumb|center]] |caption=‍ ಸೀಸನ್ 11 ಲೋಗೂ |country= [[ಭಾರತ]] |num_episodes= |network= [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] |first_aired= 29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024 |last_aired= ಪ್ರಸ್ತುತ |celebrity_winner= |website= |prev_season= [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ (ಸೀಸನ್ 10)|ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 10]] |next_season= |episode_list= }} ==ಪ್ರಸಾರ== ಈ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರದ ಜೊತೆಗೆ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11ರ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 29ರ ಸಂಜೆ 6 ಗಂಟೆಗೆ ಕಲರ್ಸ್‌ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30ರಿಂದ 100 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾತ್ರಿ 9.30ಕ್ಕೆ ಬಿಗ್​ಬಾಸ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಸಾರವಾಗುತ್ತಿದೆ<ref>{{cite web |title=BBK11:ಈ ಬಾರಿ RRR ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಅಲ್ಲ; ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://kannada.filmibeat.com/tv/kichcha-sudeep-hints-at-the-heaven-and-hell-concept-in-the-bigg-boss-kannada-11-promo-089289.html |publisher=ಫಿಲ್ಮಿಬೀಟ್ ಕನ್ನಡ |access-date=21 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref>. ಈ ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ಸೀಸನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ 24*7 ಲೈವ್‌ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌’ ತಂಡ ಒದಗಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ‘[[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] 11’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಲೈವ್ ಮತ್ತು ಅನ್‌ಸೀನ್ ಕ್ಲಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಾರಿ ಒಂದುವರೆ ಗಂಟೆಯ ಸಂಚಿಕೆ ಮಾತ್ರ [[ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ]] ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11: ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ನಿರಾಸೆ ತರುವ ಸುದ್ದಿ ಇಲ್ಲಿದೆ! |url=https://vijaykarnataka.com/tv/bigg-boss-kannada/bigg-boss-kannada-11-no-live-and-unseen-clips-this-time/articleshow/113492908.cms |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=19 Sep 2024}}</ref>. ==ನಿರ್ಮಾಣ== ===ನಿರೂಪಣೆ=== [[File:Sudeep interview TeachAIDS.jpg|thumb|right|180px| ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿಯೂ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ [[ ಸುದೀಪ್]] ನೇಮಕಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ]] ಇದು ಕಿಚ್ಚ ಸುದೀಪ್ ನಿರೂಪಣೆ ಮಾಡಲಿರುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ ನ ಅಂತಿಮ ಸೀಸನ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಿರೂಪಕರಾಗಿ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಎಕ್ಸ್ (ಹಿಂದೆ ಟ್ವಿಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು) ನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 14, 2024 ರಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು<ref>{{Cite web |title=Kichcha Sudeep announces his last season as host of Bigg Boss Kannada|url=https://www.indiatoday.in/television/reality-tv/story/kichcha-sudeep-announces-his-last-season-as-host-of-bigg-bosss-kannada-2616497-2024-10-14|website=India Today|language=en}}</ref> . ===ಥೀಮ್=== ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡದ ಹನ್ನೊಂದನೇ ಸೀಸನ್ ''[[ಸ್ವರ್ಗ]]'' ಮತ್ತು ''[[ನರಕ |ನರಕ]]'' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ನರಕದಲ್ಲಿರುವವರೆಗೆ ಕಷ್ಟದ ಮೇಲೆ ಕಷ್ಟ ದೊರಕಲಿದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11ರಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಎನ್ನುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ? |url=https://vijaykarnataka.com/tv/news/bbk-1-winner-vijay-raghavendra-speaks-about-bigg-boss-kannada-season-11-contestants/articleshow/113699275.cms?trc_source=TaboolaExploreMore |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ}}</ref>. ಈ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾರು ನರಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಮತ್ತು ಯಾರು ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ . ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವೋಟಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ===ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋ=== ಈ ಸೀಸನನಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು|ನೀರಿನ]] ವಿಷಯದ ಕಣ್ಣಿನ ಲೋಗೋವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣವು]] [[ನೀರು]]; ಇವುಗಳು ಮನೆಯ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಾದ ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ನರಕಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕಣ್ಣಿನ ಪಾಪೆಯು ಕಿತ್ತಳೆ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ಬೆಂಕಿ]] ಮತ್ತು ನೀಲಿ [[ಬಣ್ಣ|ಬಣ್ಣದ]] [[ನೀರು]] ಎರಡರ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ===ಸ್ವರೂಪ=== ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆಯ್ದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 98 ದಿನಗಳವರೆಗೆ (ಅಥವಾ 14 ವಾರಗಳು) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆಂದೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳು '''ಬಿಗ್ ಬಾಸ್''' ಎಂಬ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿಯಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿ ವಾರ, ಒಬ್ಬ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೌಸ್‌ಮೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ವಾರದಲ್ಲಿ, ಹೆಚ್ಚು ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ಮನೆಯವರು ಆಟದಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ===ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು=== [[ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ|ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ]] ಸೀಸನ್‌ 11 ರ ಕೆಲವು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 28 ರಂದು ಪ್ರಸಾರವಾದ ರಾಜಾ ರಾಣಿ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಫಿನಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್‌ 11 ಶುರುವಾಗುವ ಮೊದಲೇ 5 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು ರಿವೀಲ್‌ ! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-contestants-name-revealed-before-the-grand-opening-245259/bbk-season-11-245263 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=Sep 23, 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=BBK11: ‘ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11’ರ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಹೆಸರು, ವಿವರ ಇಲ್ಲಿದೆ |url=https://tv9kannada.com/photo-gallery/bigg-boss-kannada-season-11-full-list-photos-and-their-details-bigg-boss-kannada-cinema-news-rmd-910579-2.html |publisher=ಟಿವಿ 9 ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಈ ಸೀಸನ್ನಲ್ಲಿ ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಗುಂಪು ಮನೆಯ '''ನರಕ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 7 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಮತ್ತು ಮನೆಯ '''ಸ್ವರ್ಗ ನಿವಾಸಿ'''ಗಳು ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ 10 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿವೆ. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿ== ಸೀಸನ್ 11 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ಮನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. <!-- HOUSEMATES NAMES SHOULD NOT HAVE THEIR LAST NAMES ON --> <!-- THIS TABLE FORMAT IS USED FOR AN ALL-STAR SEASON OF BIG BROTHER FRANCHISE --> {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" |bgcolor=lightblue|'''ಕ್ರಮ ಸಂಖ್ಯೆ.''' | bgcolor="lightblue" |'''ಮನೆಯವರು''' |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|{{nowrap|'''ನಿರ್ಗಮನದ ದಿನ'''}} |bgcolor=lightblue|'''ಸ್ಥಿತಿ''' |- |1 |ಭವ್ಯ |ದಿನ 1 | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ದಿನ 1 |ದಿನ 7 |{{eliminated|Evicted}} |- |3 |ಧನರಾಜ್ |ದಿನ 1 | | |- |4 | ಗೌತಮಿ |ದಿನ 1 | | |- |5 |ಅನುಷಾ |ದಿನ 1 | | |- |6 |ಧರ್ಮ |ದಿನ 1 | | |- |7 | ಜಗದೀಶ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 17 |{{CRemoved|Ejected}} |- |8 |ಶಿಶಿರ್ |ದಿನ 1 | | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ದಿನ 1 | | |- |10 |ಹಂಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |11 |ಮಾನಸಾ |ದಿನ 1 | | |- |12 | ಸುರೇಶ್ |ದಿನ 1 | | |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ |ದಿನ 1 | | |- |14 |ಚೈತ್ರ |ದಿನ 1 | | |- |15 | ಮಂಜು |ದಿನ 1 | | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |ದಿನ 1 | | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ದಿನ 1 |ದಿನ 17 |{{CRemoved|Ejected}} |- |18 |ಹನುಮಂತ |ದಿನ 21 | |} ==ಜಾಹೀರಾತು ಪಾಲುದಾರರು== ಈ ಸೀಸನ್ ಗಾಗಿ ಒಟ್ಟು 22 ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada - Watch Season 11 Episode 1 - Grand Opening Extravaganza on JioCinema|url=https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913|website=Jio Cinema|language=en}}</ref>. *'''ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವರು'''(Presented by) - ಹಾರ್ಲಿಕ್ಸ್ *'''ಸಹ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವವರು'''(Co Powered by) - ಫ್ರೀಡಂ ಆಯಿಲ್ ಮತ್ತು ಡೊಮೆಕ್ಸ್ *'''ವಿಶೇಷ ಪಾಲುದಾರರು''' (Special Partners) - ಸುದರ್ಶನ್ ಸಿಲ್ಕ್ಸ್, ಹೈಯರ್, ನಿರಂತರ, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್, ಎ 23, ಸ್ವಸ್ತಿಕ್ಸ್, ಫಿಲಿಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹಲ್ದಿರಾಮ್ಸ್. *'''ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ ಪಾಲುದಾರರು''' (Associate Partners)- ಹ್ಯಾಂಗ್ಯೊ, ಇಕೋ ಪ್ಲಾನೆಟ್ *'''ಡಿಜಿಟಲ್ ಪಾಲುದಾರರು'''(Digital partner) - ಸೋನಿ ==ವಿವಾದ== ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ [[ಮಹಿಳೆ|ಮಹಿಳಾ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಗೌಪ್ಯತೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿನ ನಂತರ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಸೀಸನ್ 11 ರ ಆಯೋಜಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ನಿರೂಪಕರಿಗೆ ಪೊಲೀಸ್ ನೋಟಿಸ್ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು<ref>{{cite web |title=ಸ್ವರ್ಗ ನರಕ ಕ್ಲೋಸ್ ಆಗಲು ಕಾರಣವೇ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗದ ʻಆʼ ನೋಟಿಸ್‌! |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/bigg-boss-kannada-11-elimination-a-complaint-has-been-filed-to-the-women-commission-is-the-real-reason-to-end-hell-and-heaven-concept-251320 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=12 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref>. [[ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗ|ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಆಯೋಗವು]] ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಟಾಸ್ಕ್ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಕುಂಬಳಗೋಡು ಪೊಲೀಸರು ನೋಟಿಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಆರೋಪದ ನಂತರ, ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ತಂಡವು [[ನರಕ]] ಮತ್ತು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. [[ನರಕ]] ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಿಗ್ ಬಾಸ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮನೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ<ref>{{Cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 served police notice over privacy breach|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-served-police-notice-over-privacy-breach/articleshow/114190832.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref>. ==ಮನೆಯವರ ಸ್ಥಿತಿಯ ಮಟ್ಟ== [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯ ಸಿಕ್ಕರೆ, ಆದರೆ [[ನರಕ|ನರಕಕ್ಕೆ]] ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಜಾಸ್ತಿ ಇದೆ<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ: ಸ್ವರ್ಗ- ನರಕ ವಾಸಿಗಳು ಇವರೇ ನೋಡಿ; ಬಿಗ್‌ ಮನೆ ಸೇರಿದ 17 ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು |url=https://kannada.hindustantimes.com/photos/television-news-bbk-11-grand-opening-bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-colors-kannada-reality-show-mnk-181727667572056-5.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 30, 2024}}</ref>. ಮನೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ [[ಸ್ವರ್ಗ]] ಅಥವಾ [[ನರಕ]] ವಿಭಾಗಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿದೆ. [[ನರಕ|ನರಕವು]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ [[ನರಕ]] ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು [[ಸ್ವರ್ಗ|ಸ್ವರ್ಗದ]] ಕಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು<ref>{{Cite web|title=Bigg Boss Kannada 11 |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestants-list-with-photos-confirmed-list-of-contestants-of-bigg-boss-kannada-season-11-host-by-kiccha-sudeep/photostory/113779688.cms|website=The Times of India |language=en}}</ref> <ref>{{cite web |title=ಸ್ವರ್ಗ-ನರಕ ಎಲ್ಲಾ ಇನ್ಮುಂದೆ ಇಲ್ಲ! ಎರಡಾಗಿದ್ದ ಮನೆ ಒಂದಾಯ್ತು, ಹೊಸ ಆಟ ಶುರು! |url=https://kannada.news18.com/photogallery/entertainment/bigg-boss-session-11-the-concept-of-heaven-and-hell-is-over-ovn-1888166-page-6.html |publisher=News18 Kannada |access-date=11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> <ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಕನ್ನಡ 11: ಕ್ರೇನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಳಿದು ನರಕದಲ್ಲಿರುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಮುಸುಕುಧಾರಿಗಳು; ಆತಂಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/kannada-television-news-masked-men-who-came-from-crane-destroy-hell-at-bigg-boss-11-home-colors-kannada-show-rsm-181728636485793.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=11 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> . {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! rowspan="2" style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! colspan="2" | ವಾರ2 |- !ದಿನ 1 !ದಿನ 8 !ದಿನ 12 |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} | rowspan="16" bgcolor="#299" |''ನರಕದ ವಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಸಲಾಗಿದೆ'' |- !ಅನುಷಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಭವ್ಯ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಚೈತ್ರ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಧನರಾಜ್ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಧರ್ಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಗೌತಮಿ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಹಂಸ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಜಗದೀಶ್ | style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಾನಸ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಮಂಜು | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ರಂಜಿತ್ | style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |style="background:#FBF373;" |{{nowrap|''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑}} |- !ಶಿಶಿರ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ಸುರೇಶ್ | colspan="2" style="background:#5DADEC;" |''ನರಕ'' ↓ |- !ತಿವಿಕ್ರಮ | colspan="2" style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ |- !ಯಮುನಾ | style="background:#FBF373;" |''ಸ್ವರ್ಗ'' ↑ | colspan="14" bgcolor=darkgrey| |} == ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಟ್ಟಿ == <!-- Nominations should not be in alphabetical order. --> {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:85%; line-height:15px;" |- ! style="width: 5%;" | ! style="width: 5%;" |ವಾರ 1 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 2 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 3 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 4 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 5 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 6 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 7 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 8 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 9 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 10 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 11 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 12 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 13 ! style="width: 5%;" | ವಾರ 14 ! style="width: 5%;" |ವಾರ 15 |- style="background:#C2DFFF;" | ! ಕಾಪ್ಟನ್ಸಿಗೆ <br> <br> ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು <br>ಇಲ್ಲ'' |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ<br>ಮಂಜು<br>ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ<br>ಯಮುನಾ | ಚೈತ್ರ <br>ಗೌತಮಿ<br> ಮಂಜು<br> ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br> ಶಿಶಿರ್ |ಮನೆಯ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರು | | | | | | | | | | | |- style="background:#cfc;" | rowspan="2" | '''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್''' | rowspan="2" |'''ಹಂಸ''' | rowspan="2" |'''ಶಿಶಿರ್''' |'''<s>ಹನುಮಂತ</s>''' | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | |- |Bgcolor=#cfc|'''ಐಶ್ಚರ್ಯ''' ----'''ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ''' |- ! ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್‌ನ'''<br>'''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ |bgcolor="#ccc" | | colspan="2" bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' | ಮಾನಸ ---- ಮಂಜು | | | | | | | | | | | |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಮತ ಚಲಾವಣೆ ಮಾಡಿದವರು : !ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡವರು !''ಯಾರು ಇಲ್ಲಾ'' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಐಶ್ಚರ್ಯ |ಚೈತ್ರಕುಂದಾಪುರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |Bgcolor=#cfc|''ಮನೆಯ<br> ಸಹ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ '' | | | | | | | | | | | |- !ಅನುಷಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br> ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಭವ್ಯ |ಮೋಕ್ಷಿತಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಚೈತ್ರ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಧನರಾಜ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಧರ್ಮ |ಚೈತ್ರ<br>ಭವ್ಯ<br>ಹಂಸ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಗೌತಮಿ |ಅನುಷಾ<br>ಯಮುನಾ<br>ಜಗದೀಶ್ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಹಂಸ |ಚೈತ್ರ |style="background-image: linear-gradient(to right bottom, #cfc 50%, #959FFD 50%);" |''ಮನೆಯ<br /> ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಜಗದೀಶ್ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | colspan="12" style="background:#FFE08B;"|''Ejected''<br>(ದಿನ 17) |- ! ಹನುಂತ | colspan="3" style="background:#E5E5E5;" |''ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- !ಮಾನಸ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಮಂಜು |ಅನುಷಾ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ಮೋಕ್ಷಿತಾ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ರಂಜಿತ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' | colspan="12" style="background:#FFE08B;"|''Ejected''<br>(ದಿನ 17) |- !ಶಿಶಿರ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | bgcolor=#cfc |''ಮನೆಯ<br>ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ '' | | | | | | | | | | | | |- !ಸುರೇಶ್ | bgcolor="#ccc" |''ಅರ್ಹತೆ<br>ಇಲ್ಲ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' | | | | | | | | | | | | |- !ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ |ಚೈತ್ರ |style="background:#959FFD;" |''ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ'' |style="background:#FBF373;" |''ಉಳಿಸಲಾಗಿದೆ'' |Bgcolor=#cfc|''ಮನೆಯ<br> ಸಹ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ '' | | | | | | | | | | | |- !ಯಮುನಾ |ಚೈತ್ರ<br>ಮಂಜು<br>ಗೌತಮಿ |colspan="14" bgcolor="salmon" |''ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ''<br>(ದಿನ 7) |- | colspan="16" bgcolor="black" | |- !ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 1|1]] |[[Bigg Boss Kannada season 11#endnote 2|2]] | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#B2FFFF;" !ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ<br>ಮತದ<br>ವಿರುದ್ಧ |ಭವ್ಯ<br>ಚೈತ್ರ<br>ಗೌತಮಿ<br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br><s>ಮಂಜು</s><br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಶಿಶಿರ್<br>ಯಮುನಾ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಭವ್ಯ<br><s>ಚೈತ್ರ</s> <br>ಧರ್ಮ <br>ಧನರಾಜ್<br><s>ಗೌತಮಿ</s><br>ಹಂಸ<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ <br><s>ಮಂಜು</s> <s>ಮೋಕ್ಷಿತಾ </s> <br>ರಂಜಿತ್<br> <s>ಶಿಶಿರ್</s> <br>ಸುರೇಶ್<br>ತಿವಿಕ್ರಮ |ಐಶ್ಚರ್ಯ<br>ಅನುಷಾ<br>ಧನರಾಜ್<br>ಜಗದೀಶ್<br>ಮಾನಸ<br>ಮಂಜು<br>ಮೋಕ್ಷಿತಾ<br>ಸುರೇಶ್<br> |ಮಂಜು<br>ಮಾನಸ | | | | | | | | | | | |- style="background:#DAFF99;" !ಮರು ಪ್ರವೇಶ | colspan="2" rowspan="4" bgcolor="#ccc" |''ಯಾರು ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#fcf;" !ಹೊರ ನಡೆದದ್ದು | | | | | | | | | | | | | |- style="background:#FFE08B;" ! rowspan="2" | ಹೊರ ಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ |'''ರಂಜಿತ್''' | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" | |-style="background:#FFE08B;" |'''ಜಗದೀಶ್''' |- bgcolor="salmon" !ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ |ಯಮುನ | rowspan="3" bgcolor="#ccc" |''ಹೊರಹಾಕುವಿಕೆ <br> ಇಲ್ಲ'' | | | | | | | | | | | | | |} : {{color box|#959FFD|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಹೊರಹಾಕಲು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FBF373|border=darkgray}} ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಗೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ/ಳೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|salmon|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#fcf|border=darkgray}} ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಯು ಹೊರನಡೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#FFE08B|border=darkgray}} ಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಕಳುಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. : {{color box|#CCFFCC|border=darkgray}} ಮನೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. === ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು=== * {{note|1|1}}: ಸ್ವರ್ಗದ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು ಇತ್ತು. *{{note|2|2}}: ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳನ್ನು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ==ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು== {| class="wikitable sortable" style=" text-align:center; font-size:75%; line-height:20px; width:auto;" !'''ಪ್ರವೇಶ ಕ್ರ.ಸ''' !'''ಮನೆಯವರು''' !{{nowrap|'''ಉದ್ಯೋಗ'''}} !{{nowrap|'''ಇಂದ ಜನಪ್ರಿಯ'''}} !'''ಇತರೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು''' |- |1 |[[ಭವ್ಯಾ ಗೌಡ|ಭವ್ಯ ಗೌಡ]] |ನಟಿ, ರೂಪದರ್ಶಿ |ಗೀತಾ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |2 |ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ |ನಟಿ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ |ಅಶ್ವಿನಿ ನಕ್ಷತ್ರ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಗ್‌ಬಾಸ್‌ ಮನೆಯಿಂದ ಮೊದಲು ಔಟ್‌ ಆದ ಯಮುನಾ ಶ್ರೀನಿಧಿ ಅವರ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಯಾರು ಗೊತ್ತಾ |url=https://zeenews.india.com/kannada/photo-gallery/biggboss-11-first-elimination-yamuna-srinidhi-husband-and-children-249346 |publisher=ಝೀ ನ್ಯೂಸ್ ಇಂಡಿಯಾ |access-date=6 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |- |3 |ಧನರಾಜ್ ಆಚಾರ್ |ಕಾಮಿಡಿಯನ್, ನಟ |ಕಿರು ವಿಡೀಯೋ, ಹಾಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ | |- |4 | ಗೌತಮಿ ಜಾಧವ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಸತ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |5 |ಅನುಷಾ ರೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅಣ್ಣಯ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |6 |ಧರ್ಮ ಕೀರ್ತಿರಾಜ್ |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ನವಗ್ರಹ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 contestant Dharma Keerthiraj opens up about his struggles as a star kid, says, "I chase my dreams" |url=https://timesofindia-indiatimes-com.translate.goog/tv/news/kannada/bigg-boss-kannada-11-contestant-dharma-keerthiraj-opens-up-about-his-struggles-as-a-star-kid-says-i-chase-my-dreams/articleshow/113789508.cms?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=kn&_x_tr_hl=kn&_x_tr_pto=sc |publisher=The Times of India |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |7 |ಲಾಯರ್ ಜಗದೀಶ್ |ವಕೀಲರು ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ | ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲಾತಾಣದಿಂದ |<ref>{{Cite web |title=Lawyer jagadish biography at filmibeat kannada|url= https://kannada.filmibeat.com/celebs/lawyer-jagadish.html|website=filmibeat|language=kn}}</ref> |- |8 |ಶಿಶಿರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ |ಕಿರುತೆರೆ & ಸಿನಿಮಾ ನಟ, ವ್ಯಾಪರಿ |ಸೊಸೆ ತಂದ ಸೌಭಾಗ್ಯ, ಕುಲವಧು, ಸೇವಂತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |9 | ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ್ |ಕಿರುತೆರೆ ಹಾಗೂ ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಪದ್ಮಾವತಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |10 |ಹಂಸಾ ಪ್ರತಾಪ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಮಕ್ಕಳು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |11 |ಮಾನಸಾ ತುಕಾಲಿ | ಕಾಮಿಡಿಯನ್ |ಗಿಚ್ಚಿಗಿಲಿ ಗಿಲಿ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋನಿಂದ | |- |12 |ಗೋಲ್ಡ್ ಸುರೇಶ್ |ವ್ಯಾಪರಿ, ಸಿವಿಲ್ ಕಾಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ |ಗೋಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾನ್ ಎಂದು |<ref>{{cite web |title=ನಾನು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಗ; ಕೆಜಿಗಟ್ಟಲೆ ಚಿನ್ನ ಧರಿಸಿ ನರಕಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟ ಗೋಲ್ಡ್‌ ಸುರೇಶ್ |url=https://kannada.hindustantimes.com/entertainment/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-list-gold-suresh-enters-bbk-11-colors-kannada-reality-show-jra-181727624192545.html |publisher=ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಕನ್ನಡ |access-date=Sep 29, 2024}}</ref> |- |13 | ಐಶ್ವರ್ಯ ಸಿಂಧೋಗಿ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಶಾಂಭವಿ & ನಮ್ಮ ಲಚ್ಚಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |14 |ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ |ಸಾಮಾಜಿಕಾ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ |ಹಿಂದೂ ಪರ ಹೋರಾಟದಿಂದ |<ref>{{cite web |title=ಬಿಬಿಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿ ಚೈತ್ರ ಕುಂದಾಪುರ ಪರಿಚಯ |url=https://www.prajavani.net/entertainment/tv/bigg-boss-kannada-season-11-contestants-details-2987398 |publisher=ಪ್ರಜಾವಾಣಿ |access-date=29 ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 2024}}</ref> |- |15 |ಉಗ್ರಂ ಮಂಜು |ಸಿನಿಮಾ ನಟ |ಉಗ್ರಂ ಸಿನಿಮಾದಿಂದ | |- |16 |ಮೋಕ್ಷಿತಾ ಪೈ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಪಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |17 |ರಂಜಿತ್ |ಕಿರುತೆರೆ ನಟಿ |ಅವನು ಮತ್ತು ಶ್ರಾವಣಿ & ಶನಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಿಂದ | |- |18 |ಹನುಮಂತ |ಗಾಯಕ |ಸರಿಗಮಪ ಸಿಂಗಿಂಗ್ ಶೋನಿಂದ |<ref>{{cite web |title=Bigg Boss Kannada 11 Wildcard Contestant: Who Is Hanumantha Lamani? Meet BBK 11's New Entry |url=https://www.filmibeat.com/kannada/news/2024/bigg-boss-kannada-11-wildcard-contestant-who-is-hanumantha-lamani-bbk-11-contestant-instagram-girlfr-424483.html |publisher=ವಿಜಯ ಕರ್ನಾಟಕ |access-date=24 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2024}}</ref> |} ==ಉಲ್ಲೇಖಗಳು== {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} ==ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿಗಳು== *[https://www.jiocinema.com/tv-shows/bigg-boss-kannada/11/grand-opening-extravaganza/4027913 ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಸೀಸನ್ 11 ] @ [[ಜಿಯೋಸಿನಿಮಾ|ಜಿಯೋ ಸಿನಿಮಾ]]ದಲ್ಲಿ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿ [[ವರ್ಗ:ಬಿಗ್ ಬಾಸ್ ಕನ್ನಡ]] [[ವರ್ಗ:ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡದ ಧಾರಾವಾಹಿ]] [[ವರ್ಗ: ಕಲರ್ಸ್ ಕನ್ನಡ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ರಿಯಾಲಿಟಿ ಶೋ]] fxmv29k1ih3kqnlju9i73r48ppc4a2j 0 160110 1248674 1248644 2024-10-25T13:20:16Z ~aanzx 72368 added [[Category:ಕೆರೆಗಳು]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 1248674 wikitext text/x-wiki {{Infobox body of water | name = Anekere Karkala | image = File:Anekere_lake.jpg | caption = ಆನೆಕೆರೆ ವಿಹಂಗಮ ನೋಟ | location = [[ಕಾರ್ಕಳ]], [[ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಭಾರತ]] | coordinates = {{coord|13.2069256|N|74.9957093|E}} | type = ಕೆರೆ | length = 1.5 km <!-- Approximate length --> | width = 500 m <!-- Approximate width --> | area = 85 acres <!-- Approximate area --> | depth = 15 m <!-- Approximate max depth --> | inflow = ಮಳೆನೀರು <!-- Main inflow sources --> | website = http://karkalatown.mrc.gov.in/en/home | pushpin_map = Karnataka | pushpin_map_alt = ಆನೆಕೆರೆ, ಕಾರ್ಕಳ }} ಆನೆಕೆರೆ, ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕಾರ್ಕಳ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು ಸುಂದರವಾದ ಕೆರೆಯಾಗಿದೆ. ಹಚ್ಚ ಹಸಿರಿನ ನಡುವೆ ನೆಲೆಸಿರುವ ಈ ಸರೋವರವು ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಪರಿಸರ ಸಂಪನ್ಮೂಲವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಶಾಂತ ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಸ್ಥಳೀಯರು ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯ ತಾಣವಾಗಿದೆ<ref>{{cite web | url=https://www.karnataka.com/udupi/anekere-lake-karkala/ | title=Anekere Lake in Karkala – Relive a Glorious Past | date=22 April 2022 }}</ref>. ಸರೋವರವು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಸರಿಸುಮಾರು 1000 ಮೀಟರ್‌ಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಸುತ್ತುವರಿದ ದಟ್ಟವಾದ ಸಸ್ಯವರ್ಗದಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿದೆ. == ಇತಿಹಾಸ == ಆನೆಕೆರೆ ಕೆರೆಯು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದನ್ನು ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮುಖಂಡರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಳ್ಳಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ನೀರಿನ ಮೂಲವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದೆ, ಸ್ಥಳೀಯ ನೀರಾವರಿ ಪದ್ಧತಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ. == ಬಸದಿ == <gallery caption="ಆನೆಕೆರೆ ಬಸದಿಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರದ ಚಿತ್ರ" mode="packed" > File:Karkala_1.jpg File:Anekere_Chaturmukha_basadi.jpg </gallery> ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ, ಆನೆಕೆರೆ ಸರೋವರದ ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶವು ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಿಂದಿನ ಜೈನ ಬಸದಿಯ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೊಸ ವಿಗ್ರಹದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನೆಯ ಸಮಾರಂಭವು ಜನವರಿ 18, 2024 ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದೆ<ref>{{cite news | url=https://www.thehindu.com/news/cities/Mangalore/consecration-of-renovated-16th-century-old-anekere-basadi-to-begin-in-karkala-from-january-18/article67702634.ece | title=Consecration of renovated 16th century old Anekere Basadi to begin in Karkala from January 18 | newspaper=The Hindu | date=3 January 2024 }}</ref>. ಇದು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಸರೋವರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಆನೆಕೆರೆ ಕಾರ್ಕಳ ತನ್ನ ಪರಿಸರ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗೆ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಆನೆಕೆರೆ ಕೆರೆಯ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆದಿದೆ. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಕೆರೆಗಳು]] 7xolp4kkimn18l7vupteuwx3l27mj4v 1248675 1248674 2024-10-25T13:20:48Z ~aanzx 72368 added [[Category:ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳು]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 1248675 wikitext text/x-wiki {{Infobox body of water | name = Anekere Karkala | image = File:Anekere_lake.jpg | caption = ಆನೆಕೆರೆ ವಿಹಂಗಮ ನೋಟ | location = [[ಕಾರ್ಕಳ]], [[ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]], [[ಭಾರತ]] | coordinates = {{coord|13.2069256|N|74.9957093|E}} | type = ಕೆರೆ | length = 1.5 km <!-- Approximate length --> | width = 500 m <!-- Approximate width --> | area = 85 acres <!-- Approximate area --> | depth = 15 m <!-- Approximate max depth --> | inflow = ಮಳೆನೀರು <!-- Main inflow sources --> | website = http://karkalatown.mrc.gov.in/en/home | pushpin_map = Karnataka | pushpin_map_alt = ಆನೆಕೆರೆ, ಕಾರ್ಕಳ }} ಆನೆಕೆರೆ, ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕಾರ್ಕಳ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು ಸುಂದರವಾದ ಕೆರೆಯಾಗಿದೆ. ಹಚ್ಚ ಹಸಿರಿನ ನಡುವೆ ನೆಲೆಸಿರುವ ಈ ಸರೋವರವು ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಪರಿಸರ ಸಂಪನ್ಮೂಲವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಶಾಂತ ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಸ್ಥಳೀಯರು ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯ ತಾಣವಾಗಿದೆ<ref>{{cite web | url=https://www.karnataka.com/udupi/anekere-lake-karkala/ | title=Anekere Lake in Karkala – Relive a Glorious Past | date=22 April 2022 }}</ref>. ಸರೋವರವು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಸರಿಸುಮಾರು 1000 ಮೀಟರ್‌ಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಸುತ್ತುವರಿದ ದಟ್ಟವಾದ ಸಸ್ಯವರ್ಗದಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿದೆ. == ಇತಿಹಾಸ == ಆನೆಕೆರೆ ಕೆರೆಯು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದನ್ನು ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮುಖಂಡರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಳ್ಳಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ನೀರಿನ ಮೂಲವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದೆ, ಸ್ಥಳೀಯ ನೀರಾವರಿ ಪದ್ಧತಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ. == ಬಸದಿ == <gallery caption="ಆನೆಕೆರೆ ಬಸದಿಯ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರದ ಚಿತ್ರ" mode="packed" > File:Karkala_1.jpg File:Anekere_Chaturmukha_basadi.jpg </gallery> ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ, ಆನೆಕೆರೆ ಸರೋವರದ ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶವು ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಿಂದಿನ ಜೈನ ಬಸದಿಯ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೊಸ ವಿಗ್ರಹದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನೆಯ ಸಮಾರಂಭವು ಜನವರಿ 18, 2024 ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿದೆ<ref>{{cite news | url=https://www.thehindu.com/news/cities/Mangalore/consecration-of-renovated-16th-century-old-anekere-basadi-to-begin-in-karkala-from-january-18/article67702634.ece | title=Consecration of renovated 16th century old Anekere Basadi to begin in Karkala from January 18 | newspaper=The Hindu | date=3 January 2024 }}</ref>. ಇದು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಸರೋವರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಆನೆಕೆರೆ ಕಾರ್ಕಳ ತನ್ನ ಪರಿಸರ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗೆ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಆನೆಕೆರೆ ಕೆರೆಯ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆದಿದೆ. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{reflist}} [[ವರ್ಗ:ಕೆರೆಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳು]] 68p1nfqfial1x7g58k4xa3pjqsrwzi2 0 160113 1248679 2024-10-25T14:34:39Z Kartikdn 1134 ಖೂಜ಼ಿಸ್ತಾನ್ 1248679 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Panoroma of the Shushtar Historical Hydraulic System 01.jpg|center|thumb|400x400px|ಷೂಷ್ಟಾರ್ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಜಲಚಾಲಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ]] '''ಖೂಜ಼ಿಸ್ತಾನ್''' [[ಇರಾನ್|ಇರಾನಿನ]] [[ನೈಋತ್ಯ]] ಭಾಗದಲ್ಲಿ [[:en:Persian_Gulf|ಪರ್ಷಿಯನ್ ಕೊಲ್ಲಿಯ]] ಮುಖದ ಬಳಿ ಇರುವ ಪ್ರಾಂತ್ಯ. == ಭೌಗೋಳಿಕ ವಿವರಗಳು, ವಾಯುಗುಣ == [[ಪಶ್ಚಿಮ|ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ]] [[ಇರಾಕ್]], [[ಉತ್ತರ|ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ]] [[:en:Lorestan_province|ಲುರಿಸ್ತಾನ್]], [[ಪೂರ್ವ|ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ]] [[:en:Chaharmahal_and_Bakhtiari_province|ಚಹರ್‌ಮಹಲ್]] ಮತ್ತು [[:en:Isfahan_province|ಇಸ್‌ಫಹಾನ್]], ಆಗ್ನೇಯದಲ್ಲಿ [[:en:Fars_province|ಫಾರ್ಸ್]] ಮತ್ತು [[ದಕ್ಷಿಣ|ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ]] ಪರ್ಷಿಯನ್ ಖಾರಿ ಇವೆ. ವಿಸ್ತೀರ್ಣ (24,732) ಚ. ಮೈ. ಜನಸಂಖ್ಯೆ (47,10,509) (2016).<ref name="2016 census">{{cite web |title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016) |url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_06.xlsx |archive-url=https://web.archive.org/web/20201021081917/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_06.xlsx |archive-date=21 October 2020 |access-date=19 December 2022 |website=AMAR |publisher=The Statistical Center of Iran |page=06 |language=fa |format=Excel}}</ref> ಇದು [[ಮೆಸೊಪಟ್ಯಾಮಿಯಾ|ಮೆಸೊಪೊಟೇಮಿಯ]] ಮೈದಾನದ ಒಂದು ಭಾಗ. ಮೈದಾನದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ [[:en:Zagros_Mountains|ಜ಼್ಯಾಗ್ರಾಸ್ ಪರ್ವತಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು]] ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ಅನೇಕ [[ನದಿ|ನದಿಗಳ]] ಪೈಕಿ [[:en:Karun|ಕಾರೂನ್]] ಮುಖ್ಯವಾದ್ದು. [[:en:Dez_River|ಡೇಜ಼್]] ಇದರ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಉಪನದಿ. ಕಾರ್ಖೆ, ಜರಾಹಿ ಮತ್ತು [[:en:Zohreh_River|ಜೋರೆಹ್]] ಇತರ ನದಿಗಳು. ಇವು [[ಮೆಕ್ಕಲು|ಮೆಕ್ಕಲುಮಣ್ಣನ್ನು]] ತಂದು ಹರಡುತ್ತಿವೆ. [[ಕೊಲ್ಲಿ|ಕೊಲ್ಲಿಯ]] ಬಳಿಯ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜವುಗು ನೆಲ]] [[ಉಬ್ಬರವಿಳಿತ|ಭರತದಿಂದಾದ್ದು]]. ಜ಼್ಯಾಗ್ರಾಸ್‌ನ ಮುಂದುಗಡೆ ಇರುವ ತಪ್ಪಲುಬೆಟ್ಟಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತೈಲನಿಕ್ಷೇಪವಿದೆ (oil deposit). ಜ಼್ಯಾಗ್ರಾಸ್ ಶ್ರೇಣಿ ದಟ್ಟವಾದ [[ಕಾಡು|ಕಾಡುಗಳಿಂದಲೂ]], ಆಳವಾದ [[ಕಣಿವೆ|ಕಮರಿಗಳಿಂದಲೂ]] ಕೂಡಿದೆ. ಖೂಜ಼ಿಸ್ತಾನದ ಮೈದಾನದ ಕೆಳಭಾಗದ್ದು [[ಮರುಭೂಮಿ|ಮರುಭೂಮಿಯ]] [[ವಾಯುಗುಣ]]; [[ಬೇಸಿಗೆ]] ಶುಷ್ಕ, ತಾಪಕರ. ತೇವ ತುಂಬಿದ [[ಗಾಳಿ/ವಾಯು|ಗಾಳಿ]] ಖಾರಿಯ ಕಡೆಯಿಂದ ಬೀಸಿದಾಗ ಹವೆ ಬಲು ಧಗೆಯಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ. [[ಚಳಿಗಾಲ|ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ]] ಮಳೆ; ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ 12" ದಿಂದ 20", ಪರ್ವತ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು. == ಕೃಷಿ, ಜನಜೀವನ == [[ಖರ್ಜೂರದ ಮರ|ಖರ್ಜೂರ]], [[ನಿಂಬೆ|ಜಂಬೀರ]] ಮತ್ತು ಇತರ [[ಹಣ್ಣುಗಳು]], [[ಕಬ್ಬು]], [[ಹತ್ತಿ]], ನೀಲಿ, [[ಎಳ್ಳು]], [[ಕಲ್ಲಂಗಡಿ]], [[ಕರ್ಬೂಜ|ಕರಬೂಜ]] ಮತ್ತು [[ತರಕಾರಿ|ತರಕಾರಿಗಳನ್ನು]] [[ನೀರಾವರಿ|ನೀರಾವರಿಯಿಂದ]] ಬೆಳೆಯಲು ಅನುಕೂಲಕರವಾದ ವಾಯುಗುಣ ಇಲ್ಲಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅರ್ಧಭಾಗ [[:en:Arabs|ಅರಬರು]]. ಇವರು ಮೈದಾನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. [[:en:Bakhtiari_people|ಬಖ್ತಿಯಾರಿ]], [[:en:Lurs|ಲುರ್]] ಮುಂತಾದವರೂ ಇದ್ದಾರೆ. ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ [[:en:Persians|ಪರ್ಷಿಯನರುಂಟು]].<ref name="Welcome to Encyclopaedia Iranica">{{cite web |title=Welcome to Encyclopaedia Iranica |url=https://www.iranicaonline.org/articles/kurdish-tribes}}</ref><ref name="khuz">{{cite web |title=Iranian Provinces: Khuzestan |url=http://www.iranchamber.com/provinces/15_khuzestan/15_khuzestan.php |access-date=2017-03-07 |website=Iran chamber}}</ref><ref>{{Cite web |title=Khuzestan {{!}} Region, Plain, Water, & History {{!}} Britannica |url=https://www.britannica.com/place/Khuzestan |access-date=2023-11-05 |website=www.britannica.com |language=en}}</ref> ಅರಬರು [[ಅಲೆಮಾರಿಜನ ಜೀವನ|ಅಲೆಮಾರಿತನವನ್ನು]] ಬಿಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಭಖ್ತಿಯಾರಿಗಳೂ ಲುರ್ ಜನರೂ ಈಗಲೂ ಅಲೆದಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. == ಚರಿತ್ರೆ, ಮುಖ್ಯ ಪಟ್ಟಣಗಳು == [[ಬೈಬಲ್|ಬೈಬಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ]] ಉಲ್ಲೇಖವಾಗಿರುವ ಈಲಾಮಿನ ಮಧ್ಯಭಾಗವೇ ಖೂಜ಼ಿಸ್ತಾನ. ಇದು ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಸೂಸಿಯೇನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿತ್ತು. ಒಮ್ಮೆ ಇಲ್ಲಿ [[ಕೃಷಿ]], ವ್ಯಾಪಾರಗಳು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದುವು. ಆದರೆ ಪಂಗಡಗಳ ಜಗಳ, ಅಭದ್ರತೆ, ದುರಾಡಳಿತದಿಂದ ಕ್ಷೀಣಿಸಿದುವು. ಹಳೆಯ ನೀರಾವರಿ ಕಟ್ಟೆಗಳು ಜೀರ್ಣವಾದುವು. [[:en:Pahlavi_dynasty|ಪಹ್ಲವಿ ಮನೆತನದ]] [[ಅರಸ|ಅರಸರ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣಕಾರ್ಯ ಚುರುಕಾಯಿತು. ತೈಲಸಾಧನಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಯಿತು. ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮುಖ್ಯ [[ಪಟ್ಟಣ]] [[:en:Ahvaz|ಆವಾಜ಼್]]. ಜನಸಂಖ್ಯೆ (1,184,788) (2016).<ref name="2016 census2">{{cite web |title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016) |url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_06.xlsx |archive-url=https://web.archive.org/web/20201021081917/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_06.xlsx |archive-date=21 October 2020 |access-date=19 December 2022 |website=AMAR |publisher=The Statistical Center of Iran |page=06 |language=fa |format=Excel}}</ref> ಇದು ರೈಲ್ವೆ ರಸ್ತೆಗಳ ಸಂಧಿಸ್ಥಳ. [[:en:Dezful|ಡೆಜ಼್‍ಫುಲ್]] (264,709), [[:en:Shushtar|ಷೂಷ್ಟಾರ್]] (101,878), [[:en:Ramhormoz|ರ‍್ಯಾಮ್‍ಹಾರ್ಮೋಜ಼್]] (74,285), [[:en:Behbahan|ಬೆಹ್‌ಬೆಹನ್]] (122,604) ಇತರ ಮುಖ್ಯ ಸ್ಥಳಗಳು. ತೈಲೋತ್ಪಾದನೆ ಇಲ್ಲಿಯ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ಯಮ. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}} == ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು == * {{cite web |editor=Houchang E. Chehabi |editor-link=Houchang E. Chehabi |title=Regional Studies: Khuzistan |url=http://web.mit.edu/isg/iranica.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20211102203251/http://web.mit.edu/isg/iranica.html |archive-date=2021-11-02 |access-date=2017-02-11 |work=Bibliographia Iranica |publisher=Iranian Studies Group at [[MIT]] |location=USA}} (Bibliography) {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಖೂಜಿ಼ಸ್ತಾನ್}} [[ವರ್ಗ:ಇರಾನ್‍ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] b8kux5ok7m3h7p11a711jbfyl4z0hpz 14 160114 1248680 2024-10-25T14:36:36Z Kartikdn 1134 ಇರಾನ್‍ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವರ್ಗ 1248680 wikitext text/x-wiki [[ವರ್ಗ:ಇರಾನ್]] 9uh4z2khg51bwaw2rexgfxddrx9keyp 3 160115 1248681 2024-10-25T14:45:52Z ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ 44987 ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ 1248681 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Paramesh b kulkarni}} -- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೨೦:೧೫, ೨೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) qwt668ri0n3xd1khqdbs7n8qtyfadcp 0 160116 1248685 2024-10-25T17:46:12Z Kartikdn 1134 ರಾಜಾ ಗಣೇಶ 1248685 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:Raja Ganesha.jpg|thumb|ಅರ್ವಾಚೀನ ೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಒಂದು ಬಂಗಾಳಿ ಕೃತಿಯಾದ ''ರಾಜಾ ಹಣೇಶ್'' ಎಂಬುದರ ಹೊದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ರಾಜಾ ಗಣೇಶನ ಚಿತ್ರ]] '''ರಾಜಾ ಗಣೇಶ''' [[:en:Bengal_Sultanate|ಬಂಗಾಳವನ್ನಾಳುತ್ತಿದ್ದ ಸುಲ್ತಾನರಿಂದ]] ರಾಜ್ಯ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಸಿದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಒಬ್ಬ [[ಹಿಂದೂ]] ಪ್ರಮುಖ. [[ಮುಸ್ಲಿಂ]] [[ಅರಸ|ದೊರೆಗಳಿಂದ]] ಹಿಂದೂ ಆದವನೊಬ್ಬ ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತ ಕಸಿದುಕೊಂಡ ವಿರಳ ಪ್ರಸಂಗವಿದಾದ್ದರಿಂದ ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯವುಂಟು. ಈ ಘಟನೆ ನಡೆದದ್ದುಂಟೆಂಬುದು ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾದರೂ ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಖಚಿತವಾದ ವಿವರಗಳು ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಇವನನ್ನು ಮುಸ್ಲಿಂ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ''ರಾಜಾ ಕಾನ್ಸ್'' ಅಥವಾ ''ಕಾನ್ಸಿ'' ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ.<ref name="m1">{{cite book|url=https://archive.org/details/delhisultanate0006rcma/page/219/mode/1up|title=The Delhi Sultanate|publisher=Bharatiya Vidya Bhavan|year=1980|editor1-last=Majumdar|editor1-first=R. C.|editor1-link=R. C. Majumdar|edition=3rd|series=The History and Culture of the Indian People|volume=VI|location=Bombay|page=205|oclc=664485|orig-year=First published 1960}}</ref><ref name=":0">{{cite book|url=http://www.bmri.org.uk/book_reviews/NEWLIGHT-MUSLIM-BENGAL.pdf|title=History of the Muslims of Bengal, Vol 1|last1=Ali|first1=Mohammad Mohar|date=1988|publisher=Imam Muhammad Ibn Saud Islamic University|isbn=9840690248|edition=2|pages=683, 404|access-date=12 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20210716042530/http://www.bmri.org.uk/book_reviews/NEWLIGHT-MUSLIM-BENGAL.pdf|archive-date=16 July 2021|url-status=live}}</ref> ಕೆಲವು ಹಿಂದೂ ಆಧಾರಗಳಿಂದ ಈತನ ಹೆಸರು ಗಣೇಶ ಎಂದು ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಇದೇ ಈತನ ನಿಜವಾದ ಹೆಸರು ಎಂಬುದು ಈಗ ಬಹುತೇಕ ನಿಸ್ಸಂದೇಹ. == ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ == ಈತ ಉತ್ತರ ಬಂಗಾಳದ ಒಬ್ಬ [[:en:Zamindar|ಜಮೀನ್ದಾರ]]. 400 ವರ್ಷಗಳಿಗೂ ಹಳೆಯ ವಂಶವೊಂದರಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದಾತ. 1389-1393ರ ನಡುವೆ [[ಸಿಂಹಾಸನ|ಸಿಂಹಾಸನವೇರಿದ್ದಿರಬಹುದಾದ]] [[:en:Ghiyasuddin_Azam_Shah|ಘಿಯಾಸುದ್ದೀನ್ ಆಜ಼ಂ ಷಹನ]] ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈತ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯ ಗಳಿಸಿದ. ಆಜ಼ಂ ಷಹನನ್ನು ಇವನು ಕೊಲ್ಲಿಸಿದನೆಂದು 1788ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾದ ರಿಯಾಜ಼್ ಎಂಬ ಮುಸ್ಲಿಂ [[ಉದಂತಗಳು|ಉದಂತವೊಂದರಲ್ಲಿ]] ಹೇಳಲಾಗಿದೆಯಾದರೂ ಇದಕ್ಕೆ ಬೇರಾವ ಆಧಾರವೂ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ.<ref>{{cite book|url=https://archive.org/details/delhisultanate0006rcma/page/219/mode/1up|title=The Delhi Sultanate|publisher=Bharatiya Vidya Bhavan|year=1980|editor1-last=Majumdar|editor1-first=R. C.|editor1-link=R. C. Majumdar|edition=3rd|series=The History and Culture of the Indian People|volume=VI|location=Bombay|page=204|oclc=664485|orig-year=First published 1960}}</ref> ಅಂತೂ ಆಜ಼ಂ ಷಹನ ಅನಂತರ [[:en:Saifuddin_Hamza_Shah|ಸೈಫುದ್ದೀನ್ ಹಂಜ಼ಾ ಷಹ]] ಪಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬಂದ. ಈತ ತುಂಬ ದುರ್ಬಲ ಅರಸ. ಇವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಸ್ಥಾನಿಕರೂ ಸೇನಾ ನಾಯಕರೂ ಪ್ರಬಲರಾದರು. ಇವರ ಪೈಕಿ ಗಣೇಶ ಪ್ರಮುಖ. ಹಂಜ಼ಾ ಷಹನ ಅನಂತರ ಬಂದ [[ಸುಲ್ತಾನ್|ಸುಲ್ತಾನನಾದ]] [[:en:Shihabuddin_Bayazid_Shah|ಷಿಹಾಬುದ್ದೀನನ]] ಮರಣಾನಂತರ (ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಿಸಿದವನು ಗಣೇಶನೇ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಒಂದು ಮೂಲ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ)<ref name="m">{{cite book|url=https://archive.org/details/delhisultanate00bhar/page/204/mode/1up|title=The Delhi Sultanate|publisher=Bharatiya Vidya Bhavan|year=1967|editor1-last=Majumdar|editor1-first=R. C.|editor1-link=R. C. Majumdar|edition=2nd|series=The History and Culture of the Indian People|volume=VI|location=Bombay|pages=204–206|oclc=664485|orig-year=First published 1960}}</ref> ಗಣೇಶ ಅಧಿಕಾರ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡನೆಂದೂ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಗಣೇಶ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ರಾಜ ನಿರ್ಮಾಪಕನಾಗಿದ್ದನೆಂಬುದಂತೂ ನಿಜ. ಈತನೇ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನೇರಿದನೆಂದೂ ಕೆಲವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ರಾಜಾ ಗಣೇಶನ [[ನಾಣ್ಯ|ನಾಣ್ಯಗಳು]] ಯಾವುವೂ ಇದುವರೆಗೂ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಇವನಿಗೆ ಹಿಂದಿನ ಮತ್ತು ಮುಂದಿನ ಸುಲ್ತಾನರ ನಾಣ್ಯಗಳಿವೆ. ರಾಜಾ ಗಣೇಶ ರಾಜ್ಯವಾಳಿದನೆಂದೂ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನೇರಿದ ಮೇಲೆ ''ದನುಜಮರ್ದನದೇವ'', ''ಮಹೇಂದ್ರದೇವ'' ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳನ್ನೂ ತಳೆದನೆಂದೂ ಕೆಲವರು ಊಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದೇ ರೀತಿ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಊಹೆಗಳಿವೆ. == ಆಳ್ವಿಕೆ == ಅಂತೂ ಈತ 15ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿಯೋ ಅನಧಿಕೃತವಾಗಿಯೋ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿದ್ದು ನಿಜ. ಗಣೇಶ ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಜ್ಯವಾಳಿದನೆಂದೂ, ಇವನ ಅನಂತರ ಇವನ ಎರಡನೆಯ ಮಗ [[:en:Jalaluddin_Muhammad_Shah|ಜಲಾಲುದ್ದೀನ್]] ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನೇರಿದನೆಂದೂ [[:en:Firishta|ಫಿರಿಷ್ತಾನಿಂದ]] ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಈತ 1415 ರಿಂದ 1431ರ ವರೆಗೆ ಆಳಿದ.<ref name="Goron2001p187">{{cite book|title=The Coins of the Indian Sultanates|last1=Goron|first1=Stan|last2=Goenka|first2=J.P.|publisher=Munshiram Manoharlal|year=2001|isbn=978-81-215-1010-3|page=187}}</ref> ರಾಜಾ ಗಣೇಶನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ [[ಮುಸ್ಲಿಮ್|ಮುಸ್ಲಿಮರ]] ಒತ್ತಡದಿಂದಾಗಿ ಅವನ ಎರಡನೆಯ ಮಗ ಮುಸ್ಲಿಮನಾದನೆಂಬುದು ಒಂದು ವಾದ. ಗಣೇಶ ಸ್ವತಃ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ತನ್ನ ಮಗ ಜಾದುವಿಗೆ ವಹಿಸಿಕೊಟ್ಟನೆಂದೂ ಅವನು ಅನಂತರ [[ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ|ಮುಸ್ಲಿಂ ಮತಕ್ಕೆ]] ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿ ಜಲಾಲುದ್ದೀನ್ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಷಹ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ರಾಜ್ಯವಾಳಿದನೆಂದೂ ಕೆಲವು ಮುಸ್ಲಿಂ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಜಲಾಲುದ್ದೀನನ ಮರಣಾನಂತರ ಅವನ ಮಗ 1435ರ ವರೆಗೆ ಆಳಿದ. ಈತ [[ಕೊಲೆ|ಕೊಲೆಗೆ]] ಗುರಿಯಾದ.<ref name="bpedia">{{cite Banglapedia|author=Taher, MA|article=Shamsuddin Ahmad Shah}}</ref> ರಾಜಾ ಗಣೇಶನ ವಂಶದ ಅಧಿಕಾರ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲಾನಂತರ ರಾಜ್ಯಸೂತ್ರ ಮತ್ತೆ ಹಿಂದಿನ ಸುಲ್ತಾನ ವಂಶಕ್ಕೆ ಹೋಯಿತು. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}}<references />{{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಗಣೇಶ, ರಾಜಾ}} [[ವರ್ಗ:ಅರಸರು]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] e8nt198v7fanigh2vf9povablnrnz6q 10 160117 1248686 2024-10-25T17:48:34Z Kartikdn 1134 template Cite Banglapedia code 1248686 wikitext text/x-wiki {{cite encyclopedia |author={{{author|}}} |author-link={{{author-link|}}} |last={{{last|}}} |first={{{first|}}} |last1={{{last1|}}} |first1={{{first1|}}} |author1={{{author1|}}} |author1-link={{{author1-link|}}} |author-link1={{{author-link1|}}} |last2={{{last2|}}} |first2={{{first2|}}} |author2={{{author2|}}} |author2-link={{{author2-link|}}} |author-link2={{{author-link2|}}} |last3={{{last3|}}} |first3={{{first3|}}} |author3={{{author3|}}} |author3-link={{{author3-link|}}} |author-link3={{{author-link3|}}} |last4={{{last4|}}} |first4={{{first4|}}} |author4={{{author4|}}} |author4-link={{{author4-link|}}} |author-link4={{{author-link4|}}} |last5={{{last5|}}} |first5={{{first5|}}} |author5={{{author5|}}} |author5-link={{{author5-link|}}} |author-link5={{{author-link5|}}} |editor1-last=Sirajul Islam |editor1-first= |editor1-link=Sirajul Islam |editor2-last=Miah |editor2-first=Sajahan |editor3-last=Khanam |editor3-first=Mahfuza |editor3-link=Mahfuza Khanam |editor4-last=Ahmed |editor4-first=Sabbir |encyclopedia=[[Banglapedia|Banglapedia: the National Encyclopedia of Bangladesh]] |title={{Replace|{{{article|Bangladesh}}}|_| }} |url=http://en.banglapedia.org/index.php?title={{urlencode:{{{article-url|{{{article|Bangladesh}}}}}}|WIKI}} |access-date={{#time: j F Y}} |edition={{{edition|Online}}} |year={{{year|2012}}} |publisher=Banglapedia Trust, [[Asiatic Society of Bangladesh]] |location=Dhaka, Bangladesh |isbn=984-32-0576-6 |ol=OL30677644M |oclc=52727562}} <noinclude> {{Documentation}} [[Category:Encyclopedia source templates]] <templatedata> { "params": { "last": { "aliases": [ "author", "last1", "author1" ], "label": "Last name", "description": "The surname of the author; don't wikilink, use 'author-link'; can suffix with a numeral to add additional authors ", "type": "string", "suggested": true }, "first": { "aliases": [ "first1" ], "label": "First name", "description": "Given or first name, middle names, or initials of the author; don't wikilink, use 'author-link'; can suffix with a numeral to add additional authors ", "type": "string", "suggested": true }, "author1-link": { "aliases": [ "author-link1" ], "label": "Author link", "description": "Title of existing Wikipedia article about the author; can suffix with a numeral to add additional authors ", "type": "wiki-page-name" }, "last2": { "aliases": [ "author2" ], "label": "Last name 2", "description": "The surname of the second author; don't wikilink, use 'author-link2'; can suffix with a numeral to add additional authors", "type": "string" }, "first2": { "label": "First name 2", "description": "Given or first name, middle names, or initials of the second author; don't wikilink, use 'author-link'; can suffix with a numeral to add additional authors ", "type": "string" }, "author2-link": { "aliases": [ "author-link2" ], "label": "Author link 2", "description": "Title of existing Wikipedia article about the second author; can suffix with a numeral to add additional authors ", "type": "wiki-page-name" }, "last3": { "aliases": [ "author3" ], "label": "Last name 3", "description": "The surname of the third author; don't wikilink, use 'author-link3'.", "type": "string" }, "first3": { "label": "First name 3", "description": "Given or first name, middle names, or initials of the third author; don't wikilink.", "type": "string" }, "author3-link": { "aliases": [ "author-link3" ], "label": "Author link 3", "description": "Title of existing Wikipedia article about the third author; can suffix with a numeral to add additional authors", "type": "wiki-page-name" }, "last4": { "aliases": [ "author4" ], "label": "Last name 4", "description": "The surname of the fourth author; don't wikilink, use 'author-link4'.", "type": "string" }, "first4": { "label": "First name 4", "description": "Given or first name, middle names, or initials of the fourth author; don't wikilink.", "type": "string" }, "author4-link": { "aliases": [ "author-link4" ], "label": "Author link 4", "description": "Title of existing Wikipedia article about the fourth author; can suffix with a numeral to add additional authors", "type": "wiki-page-name" }, "last5": { "aliases": [ "author5" ], "label": "Last name 5", "description": "The surname of the fifth author; don't wikilink, use 'author-link5'.", "type": "string" }, "first5": { "label": "First name 5", "description": "Given or first name, middle names, or initials of the fifth author; don't wikilink.", "type": "string" }, "author5-link": { "aliases": [ "author-link5" ], "label": "Author link 5", "description": "Title of existing Wikipedia article about the fifth author", "type": "wiki-page-name" }, "article": { "label": "Source title", "description": "The title of the article or entry in the encyclopedia; displays in quotes", "type": "string", "required": true }, "article-url": { "label": "URL title parameter", "description": "The title parameter of the URL that appears after \"https://en.banglapedia.org/index.php?title=\". Not usually necessary if article title is the same as the URL title parameter", "example": "Tejgaon_Industrial_Area_Thana", "type": "string", "suggested": true }, "edition": { "label": "Edition", "description": "When the publication has more than one edition", "example": "2nd", "type": "string", "suggestedvalues": [ "1st", "2nd" ], "default": "Online" }, "year": { "label": "Year of publication", "description": "Year of the source being referenced", "type": "number", "default": "2012" } }, "description": "This template formats a citation to an article in Banglapedia: the National Encyclopedia of Bangladesh", "format": "inline" } </templatedata></noinclude> hxl0ak79jcjgqjyd2aecrqnshgn64om 0 160118 1248687 2024-10-25T18:05:24Z Kartikdn 1134 ಗಣೇಶ ಶಂಕರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ 1248687 wikitext text/x-wiki [[ಚಿತ್ರ:The heaven-gone svargiya Pandit Ganesh Shankar Vidyarthi.jpg|thumb|೧೯೪೦ರ ದಶಕದ ಭಾವಚಿತ್ರ]] '''ಗಣೇಶ ಶಂಕರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ''' (1890-1931) ಒಬ್ಬ [[ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆ|ಹಿಂದಿ]] [[ಸಾಹಿತ್ಯ|ಸಾಹಿತಿ]] ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ. == ಜೀವನ == ಹುಟ್ಟಿದ ಊರು ನನಿಹಾಲ್ ಪ್ರಯಾಗ. ತಂದೆಯ ಹೆಸರು ಜಯನಾರಾಯಣ. [[:en:Mungaoli|ಮುಂಗಾವಲಿ]] (ಗ್ವಾಲೇರ್) ಎಂಬಲ್ಲಿ [[ಶಿಕ್ಷಣ]] ನಡೆಯಿತು. ಅನಂತರ [[ಕಾನ್ಪುರ|ಕಾನ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ]] ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರಿ ಹಿಡಿದನಾದರೂ ಅಲ್ಲಿನ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಗದದ್ದರಿಂದ ಆ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ಕೊಟ್ಟ. ಅನಂತರ ಸರಸ್ವತಿ, ಅಭ್ಯುದಯ ಇತ್ಯಾದಿ ನಿಯತಕಾಲಿಕ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಬರೆಯತೊಡಗಿದ. ಪ್ರಭಾ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಸಂಪಾದಕನಾದ. 1913ರಲ್ಲಿ ''ಪ್ರತಾಪ'' ವಾರಪತ್ರಿಕೆಯ ಸಂಪಾದಕತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಕಡೆ ನೆಲೆ ನಿಲ್ಲಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.<ref name="1965book">{{cite book|url=https://archive.org/details/factionalpolitic0000bras|title=Factional Politics in an Indian State: The Congress Party in Uttar Pradesh|last=Brass|first=Paul R.|date=1965|publisher=[[University of California Press]]|pages=[https://archive.org/details/factionalpolitic0000bras/page/169 169]–196|url-access=registration}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=BOhrCgAAQBAJ&pg=PT16|title=Gita Press and the Making of Hindu India|last=Mukul|first=Akshaya|date=2015-11-03|publisher=HarperCollins|isbn=978-9351772316}}</ref><ref name="2004book">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=XNsganXnq-oC&pg=PA61|title=Hindu Nationalism and the Language of Politics in Late Colonial India|last=Gould|first=William|date=2004-04-15|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1139451956|pages=61–100}}</ref> ಕ್ರಮೇಣ [[ಪತ್ರಕರ್ತ]], ನಿಬಂಧ ಲೇಖಕ ಮತ್ತು ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯ ಬರೆಹಗಾರ ಎಂದು ಹಿಂದಿ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಈತ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಗಳಿಸಿದ. ಒಕ್ಕಲಿಗರ ಚಳವಳಿಗಳಲ್ಲಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಚಳವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಭಯದಿಂದ ಈತ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ. ಕಾನ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹಿಂದೂ-ಮುಸ್ಲಿಂ ದುರಂತದಲ್ಲಿ ನೊಂದವರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗುಂಡಿನೇಟಿಗೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ಈತ ಅಕಾಲ ಮರಣಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾದ. == ಉಲ್ಲೇಖಗಳು == {{ಉಲ್ಲೇಖಗಳು}}{{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಗಣೇಶ ಶಂಕರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ}} [[ವರ್ಗ:ಪತ್ರಕರ್ತರು]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] bncqdwd6cwvb5e09t2vh2j0atlcauxb 3 160119 1248688 2024-10-25T19:09:12Z ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ 44987 ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ 1248688 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Prashanth2004}} -- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೦:೩೯, ೨೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) tgpj0bil4dwy9vx20lydv3mq2n2tujs 3 160121 1248701 2024-10-25T20:01:02Z ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ 44987 ಹೊಸ ಬಳಕೆದಾರರ ಸ್ವಾಗತ 1248701 wikitext text/x-wiki {{ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಸುಸ್ವಾಗತ|realName=|name=Prashanth240}} -- [[ಸದಸ್ಯ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ]] ([[ಸದಸ್ಯರ ಚರ್ಚೆಪುಟ:ಕನ್ನಡ ವಿಕಿ ಸಮುದಾಯ|ಚರ್ಚೆ]]) ೦೧:೩೧, ೨೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) mny5qbyjt08yj0mjzqouxp1c6yxxmiw 0 160122 1248703 2024-10-26T05:25:18Z SANJAY263 90566 ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿ 1248703 wikitext text/x-wiki ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ! ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿ ಭಾರತದ ಈಶಾನ್ಯ ರಾಜ್ಯ ಅಸ್ಸಾಂಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಅಕ್ಕಿ ವಿಧವಾಗಿದೆ. ಇದು ಅಸ್ಸಾಮಿ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಪಾಕಶಾಲೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ವಿಶಿಷ್ಟ ರುಚಿ ಮತ್ತು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಎರಡಕ್ಕೂ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದೆ. ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಆಳವಾದ ನೋಟ ಇಲ್ಲಿದೆ: ಮೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮಹತ್ವ ಅಸ್ಸಾಂಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ: ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿಯನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ತಲೆಮಾರುಗಳಿಂದ ಬೆಳೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಭಾರೀ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳು ಅಥವಾ ಸಂಶ್ಲೇಷಿತ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳಿಲ್ಲದೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕೃಷಿ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಕೃಷಿಯು ಭತ್ತದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಣಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಪರಂಪರೆಯ ಸಂಕೇತ: ಸ್ಥಳೀಯ ಅಕ್ಕಿಯಾಗಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು, ಹಬ್ಬಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇದು ಶ್ರೀಮಂತ ಕೃಷಿ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಅಸ್ಸಾಮಿ ರೈತರ ಸ್ವಾವಲಂಬಿ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಗೋಚರತೆ: ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿ ಧಾನ್ಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಧ್ಯಮದಿಂದ ಉದ್ದವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಹೊಟ್ಟು ಪದರದ ಧಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಕೆಂಪು ಅಥವಾ ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಛಾಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಗುಣಲಕ್ಷಣವು ಪಾಲಿಶ್ ಮಾಡಿದ ಬಿಳಿ ಅಕ್ಕಿಯಿಂದ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ, ಇದು ಕಡಿಮೆ ಫೈಬರ್ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಸುವಾಸನೆ: ಸ್ವಲ್ಪ ಅಡಿಕೆ ಸುವಾಸನೆ ಮತ್ತು ಬೇಯಿಸಿದಾಗ ಮೃದುವಾದ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ, ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳಿಗೆ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ರುಚಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಈ ಸುವಾಸನೆಯ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಸೌಮ್ಯವಾದ ಆದರೆ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಣ್ಣಿನ ಮತ್ತು ಆರೊಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು ಅನೇಕ ಅಸ್ಸಾಮಿ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಪಾಕವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿದೆ. ಸುವಾಸನೆ: ಅಕ್ಕಿ ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಪರಿಮಳಯುಕ್ತ ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ಪಾಕಶಾಲೆಯ ಬಳಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರೀಮಿಯಂ ಆರೊಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಅಕ್ಕಿ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಸಾವಯವ ಕೃಷಿ ಪದ್ಧತಿಗಳು: ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾವಯವ ಪದ್ಧತಿಗಳೊಂದಿಗೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕ ರಸಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಮತ್ತು ಸಂಶ್ಲೇಷಿತ ಕೀಟನಾಶಕಗಳಿಲ್ಲದೆ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕೃಷಿ ವಿಧಾನವು ಸ್ಥಳೀಯ ಜೀವವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣಿನ ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತದೆ. ನೀರಿನ ದಕ್ಷತೆ: ಅಸ್ಸಾಂನಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭತ್ತದ ಕೃಷಿಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ನೀರಾವರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಳೆಯಿಂದ ನೀರನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ಸುಸ್ಥಿರ ನೀರಿನ ಬಳಕೆಯು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪರಿಸರ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜೀವವೈವಿಧ್ಯದ ಸಂರಕ್ಷಣೆ: ಕಾರ್ಬೊಗೊದಂತಹ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಮೂಲಕ, ರೈತರು ಭತ್ತದ ಬೆಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಆನುವಂಶಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಇದು ಆಹಾರ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವಕ್ಕೆ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಲಭ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಬೇಡಿಕೆ ಸ್ಥಾಪಿತ ಬೇಡಿಕೆ: ಅದರ ಆರೋಗ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶಿಷ್ಟ ರುಚಿಯಿಂದಾಗಿ, ಅಸ್ಸಾಂನ ಆಚೆಗೆ ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿಗೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಬೇಡಿಕೆಯಿದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಾವಯವ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಅಕ್ಕಿ ತಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಗ್ರಾಹಕರಲ್ಲಿ. ಬೆಲೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಿಕೆ: ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕೃಷಿ ವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ನಿರ್ದಿಷ್ಟತೆಯಿಂದಾಗಿ ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಾಲಿಶ್ ಮಾಡಿದ ಅಕ್ಕಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಲೆಬಾಳುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅನೇಕ ಗ್ರಾಹಕರು ಅದರ ಆರೋಗ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕಾಗಿ ಮೌಲ್ಯಯುತ ಹೂಡಿಕೆ ಎಂದು ನೋಡುತ್ತಾರೆ. 88jooatgenjsgrdiv49vaewelsv85ra 1248704 1248703 2024-10-26T05:27:41Z SANJAY263 90566 ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿ 1248704 wikitext text/x-wiki ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ! ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿ ಭಾರತದ ಈಶಾನ್ಯ ರಾಜ್ಯ ಅಸ್ಸಾಂಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಅಕ್ಕಿ ವಿಧವಾಗಿದೆ. ಇದು ಅಸ್ಸಾಮಿ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಪಾಕಶಾಲೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ವಿಶಿಷ್ಟ ರುಚಿ ಮತ್ತು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಎರಡಕ್ಕೂ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದೆ. ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಆಳವಾದ ನೋಟ ಇಲ್ಲಿದೆ: ಮೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮಹತ್ವ ಅಸ್ಸಾಂಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ: ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿಯನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ತಲೆಮಾರುಗಳಿಂದ ಬೆಳೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಭಾರೀ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳು ಅಥವಾ ಸಂಶ್ಲೇಷಿತ ರಾಸಾಯನಿಕಗಳಿಲ್ಲದೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕೃಷಿ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಕೃಷಿಯು ಭತ್ತದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಣಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಪರಂಪರೆಯ ಸಂಕೇತ: ಸ್ಥಳೀಯ ಅಕ್ಕಿಯಾಗಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು, ಹಬ್ಬಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇದು ಶ್ರೀಮಂತ ಕೃಷಿ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಅಸ್ಸಾಮಿ ರೈತರ ಸ್ವಾವಲಂಬಿ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಗೋಚರತೆ: ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿ ಧಾನ್ಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಧ್ಯಮದಿಂದ ಉದ್ದವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಹೊಟ್ಟು ಪದರದ ಧಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಕೆಂಪು ಅಥವಾ ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಛಾಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಗುಣಲಕ್ಷಣವು ಪಾಲಿಶ್ ಮಾಡಿದ ಬಿಳಿ ಅಕ್ಕಿಯಿಂದ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ, ಇದು ಕಡಿಮೆ ಫೈಬರ್ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಸುವಾಸನೆ: ಸ್ವಲ್ಪ ಅಡಿಕೆ ಸುವಾಸನೆ ಮತ್ತು ಬೇಯಿಸಿದಾಗ ಮೃದುವಾದ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ, ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳಿಗೆ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ರುಚಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಈ ಸುವಾಸನೆಯ ಪ್ರೊಫೈಲ್ ಸೌಮ್ಯವಾದ ಆದರೆ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಣ್ಣಿನ ಮತ್ತು ಆರೊಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು ಅನೇಕ ಅಸ್ಸಾಮಿ ಮತ್ತು ಈಶಾನ್ಯ ಪಾಕವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿದೆ. ಸುವಾಸನೆ: ಅಕ್ಕಿ ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಪರಿಮಳಯುಕ್ತ ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ಪಾಕಶಾಲೆಯ ಬಳಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರೀಮಿಯಂ ಆರೊಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಅಕ್ಕಿ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಸಾವಯವ ಕೃಷಿ ಪದ್ಧತಿಗಳು: ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾವಯವ ಪದ್ಧತಿಗಳೊಂದಿಗೆ, ನೈಸರ್ಗಿಕ ರಸಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಮತ್ತು ಸಂಶ್ಲೇಷಿತ ಕೀಟನಾಶಕಗಳಿಲ್ಲದೆ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕೃಷಿ ವಿಧಾನವು ಸ್ಥಳೀಯ ಜೀವವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣಿನ ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತದೆ. ನೀರಿನ ದಕ್ಷತೆ: ಅಸ್ಸಾಂನಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭತ್ತದ ಕೃಷಿಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ನೀರಾವರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಳೆಯಿಂದ ನೀರನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ಸುಸ್ಥಿರ ನೀರಿನ ಬಳಕೆಯು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪರಿಸರ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜೀವವೈವಿಧ್ಯದ ಸಂರಕ್ಷಣೆ: ಕಾರ್ಬೊಗೊದಂತಹ ಸ್ಥಳೀಯ ತಳಿಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಮೂಲಕ, ರೈತರು ಭತ್ತದ ಬೆಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಆನುವಂಶಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಇದು ಆಹಾರ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವಕ್ಕೆ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಲಭ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಬೇಡಿಕೆ ಸ್ಥಾಪಿತ ಬೇಡಿಕೆ: ಅದರ ಆರೋಗ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶಿಷ್ಟ ರುಚಿಯಿಂದಾಗಿ, ಅಸ್ಸಾಂನ ಆಚೆಗೆ ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿಗೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಬೇಡಿಕೆಯಿದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಾವಯವ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಅಕ್ಕಿ ತಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಗ್ರಾಹಕರಲ್ಲಿ. ಬೆಲೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಿಕೆ: ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕೃಷಿ ವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ನಿರ್ದಿಷ್ಟತೆಯಿಂದಾಗಿ ಕಾರ್ಬೊಗೊ ಅಕ್ಕಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಾಲಿಶ್ ಮಾಡಿದ ಅಕ್ಕಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಲೆಬಾಳುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅನೇಕ ಗ್ರಾಹಕರು ಅದರ ಆರೋಗ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕಾಗಿ ಮೌಲ್ಯಯುತ ಹೂಡಿಕೆ ಎಂದು ನೋಡುತ್ತಾರೆ. b9o3n5vtfkeh1qtbkpc7k78gk2je7r1